Maturitní okruhy z latiny

s texty

Gymnázium bratří Čapků

Kritéria hodnocení maturitní zkoušky z latiny

Úkolem studenta maturujícího z předmětu latina je:

• přeložit latinský text vážící se k vylosované maturitní otázce

• promluvit (česky) o tématu vylosované maturitní otázky, o souvisejících reáliích,

případně o autorovi překládaného latinského textu, vysvětlit význam citátu

zařazeného k maturitní otázce (je-li k dotyčné otázce zařazen), případně

okomentovat obrázky zařazené k maturitní otázce (jsou-li zařazeny) – stručně

řečeno ukázat vědomosti a schopnost orientace v dané oblasti antické kultury

Tyto úkoly je možné plnit v libovolném pořadí.

Celková známka je výsledkem ohodnocení:

• správnosti překladu z hlediska obsahu

• správnosti překladu z hlediska gramatického

• schopnosti odpovědět na případné doplňující otázky týkající se gramatických

jevů objevujících se v textu

• šíře informací přednesených k tématu vylosované otázky

• správnosti těchto informací

1. Antická mytologie a náboženství

Arma virumque canō, Trōiae quī prīmus ab ōrīs

Ītaliam, fātō profugus, Lāvīniaque vēnit

lītora, multum ille et terrīs iactātus et altō

vī superum saevae memorem Iūnōnis ob īram;

multa quoque et bellō passus, dum conderet urbem,

inferretque deōs Latiō, genus unde Latīnum,

Albānīque patrēs, atque altae moenia Rōmae.

Vergilius, Aeneis I, 1-7

» Timeo Danaos et dona ferentes.

2. Antická filosofie

Socrates autem primus philosophiam devocavit e caelo et in urbibus conlocavit et

in domus etiam introduxit et coegit de vita et moribus rebusque bonis et malis

quaerere. Cuius multiplex ratio disputandi rerumque varietas et ingeni

magnitudo Platonis memoria et litteris consecrata plura genera effecit

dissentientium philosophorum, e quibus nos id potissimum consecuti sumus,

quo Socratem usum arbitrabamur, ut nostram ipsi sententiam tegeremus, errore

alios levaremus et in omni disputatione, quid esset simillimum veri,

quaereremus.

Cicero, Tusculanae disputationes V, 4, 10-11

» Nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum.

» Scio me nihil scire.

3. Antické umění a architektura

Phidian clarissimum esse per omnes gentes quae Iovis Olympii famam

intellegunt nemo dubitat, sed ut laudari merito sciant etiam qui opera eius non

videre, proferemus argumenta parva et ingenii tantum. Neque ad hoc Iovis

Olympii pulchritudine utemur, non Minervae Athenis factae amplitudine, cum

sit ea cubitorum xxvi—ebore haec et auro constat—sed in scuto eius Amazonum

proelium caelavit intumescente ambitu, in parmae eiusdem concava parte

deorum et Gigantum dimicationes, in soleis vero Lapitharum et Centaurorum.

adeo momenta omnia capacia artis illi fuere.

Plinius maior, Naturalis historia XXXVI, 18–19

» Vita brevis, ars longa.

4. Antická věda

Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam

Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes

lingua, institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garumna flumen,

a Belgis Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae,

propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt,

minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea quae ad effeminandos

animos pertinent important, proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum

incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt.

Caesar, Commentarii de bello Gallico I, 1

» Noli tangere circulos meos!

» Bene dignoscitur, bene curatur.

5. Antická metrika

Laudat, amat, cantat nostrōs mea Rōma libellōs,

mēque sinūs omnēs, mē manus omnis habet.

Ecce rubet quīdam, pallet, stupet, oscitat, ōdit.

Hoc volo: nunc nōbīs carmina nostra placent.

Martialis VI, 61

Nūper erat medicus, nunc est vispillo Diaulus:

quod vispillo facit, fēcerat et medicus.

Martialis I, 47

Mūnera quī tibi dat locuplētī, Gaure, senīque,

sī sapis et sentīs, hoc tibi ait: „Morere.“

Martialis VIII, 27

6. Antická epika

Arma virumque canō, Trōiae quī prīmus ab ōrīs

Ītaliam, fātō profugus, Lāvīniaque vēnit

lītora, multum ille et terrīs iactātus et altō

vī superum saevae memorem Iūnōnis ob īram;

multa quoque et bellō passus, dum conderet urbem,

inferretque deōs Latiō, genus unde Latīnum,

Albānīque patrēs, atque altae moenia Rōmae.

Vergilius, Aeneis I, 1-7

» Timeo Danaos et dona ferentes.

7. Antická lyrika

Diffūgēre nivēs, redeunt iam grāmina campīs

arboribusque comae;

mūtat terra vicēs et dēcrēscentia rīpās

flūmina praetereunt;

Grātia cum Nymphīs geminīsque sorōribus audet

dūcere nūda chorōs.

Immortālia nē spērēs, monet annus et almum

quae rapit hōra diem.

Frīgora mītēscunt Zephyrīs, vēr prōterit aestās

interitūra simul,

pōmifer autumnus frūgēs effūderit, et mox

brūma recurrit iners.

Horatius, Carmina IV, 7

8. Antická tragedie

Chorus: Fatis agimur: cedite fatis; 980

non sollicitae possunt curae

mutare rati stamina fusi.

quidquid patimur mortale genus,

quidquid facimus venit ex alto,

servatque suae decreta colus 985

Lachesis dura revoluta manu.

omnia certo tramite vadunt

primusque dies dedit extremum:

non illa deo vertisse licet,

quae nexa suis currunt causis. 990

it cuique ratus prece non ulla

mobilis ordo:

multis ipsum metuisse nocet,

multi ad fatum venere suum

dum fata timent.

Seneca, Oedipus 980–994

9. Antická komedie

CALIDORUS: Misere miser sum, Pseudole. PSEUDOLUS: Id te Iuppiter

prohibessit. CAL. Nihil hoc Iovis ad iudicium attinet:

sub Veneris regno vapulo, non sub Iovis. 15

PS. Licet me id scire quid sit? nam tu me antidhac

supremum habuisti comitem consiliis tuis.

CAL. Idem animus nunc est. PS. Face me certum quid tibist;

iuvabo aut re aut opera aut consilio bono.

CAL. Cape has tabellas, tute hinc narrato tibi 20

quae me miseria et cura contabefacit.

Plautus, Pseudolus 13–21

» Acta est fabula.

10. Římská satira a epigram

Laudat, amat, cantat nostrōs mea Rōma libellōs,

mēque sinūs omnēs, mē manus omnis habet.

Ecce rubet quīdam, pallet, stupet, oscitat, ōdit.

Hoc volo: nunc nōbīs carmina nostra placent.

Martialis VI, 61

Nūper erat medicus, nunc est vispillo Diaulus:

quod vispillo facit, fēcerat et medicus.

Martialis I, 47

Mūnera quī tibi dat locuplētī, Gaure, senīque,

sī sapis et sentīs, hoc tibi ait: „Morere.“

Martialis VIII, 27

11. Antické řečnictví

Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? Quam diu etiam furor iste

tuus nos eludet? Quem ad finem sese effrenata iactabit audacia? Nihilne te

nocturnum praesidium Palati, nihil urbis vigiliae, nihil timor populi, nihil

concursus bonorum omnium, nihil hic munitissimus habendi senatus locus, nihil

horum ora voltusque moverunt? Patere tua consilia non sentis, constrictam iam

horum omnium scientia teneri coniurationem tuam non vides? Quid proxima,

quid superiore nocte egeris, ubi fueris, quos convocaveris, quid consilii ceperis,

quem nostrum ignorare arbitraris? O tempora, o mores!

Cicero, In Catilinam I, 1

» Rem tene, verba sequentur.

12. Antická historiografie

Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam

Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes

lingua, institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garumna flumen,

a Belgis Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae,

propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt,

minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea quae ad effeminandos

animos pertinent important, proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum

incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt.

Caesar, Commentarii de bello Gallico I, 1

» Sine ira et studio.

13. Antický román

Ab hoc ferculo Trimalchio ad lasanum surrexit. Nos libertatem sine tyranno nacti

coepimus invitare convivarum sermones.

Dama itaque primus cum pataracina poposcisset: "Dies, inquit, nihil est. Dum

versas te, nox fit. Itaque nihil est melius quam de cubiculo recta in triclinium ire.

Et mundum frigus habuimus. Vix me balneus calfecit. Tamen calda potio

vestiarius est. Staminatas duxi, et plane matus sum. Vinus mihi in cerebrum

abiit."

Excepit Seleucus fabulae partem et: "Ego, inquit, non cotidie lavor; baliscus enim

fullo est: aqua dentes habet, et cor nostrum cotidie liquescit. Sed cum mulsi

pultarium obduxi, frigori laecasin dico. Nec sane lavare potui; fui enim hodie in

funus.“

Petronius, Satiricon XV 41,9 – 42,1

14. Počátky římské literatury

CALIDORUS: Misere miser sum, Pseudole. PSEUDOLUS: Id te Iuppiter

prohibessit. CAL. Nihil hoc Iovis ad iudicium attinet:

sub Veneris regno vapulo, non sub Iovis. 15

PS. Licet me id scire quid sit? nam tu me antidhac

supremum habuisti comitem consiliis tuis.

CAL. Idem animus nunc est. PS. Face me certum quid tibist;

iuvabo aut re aut opera aut consilio bono.

CAL. Cape has tabellas, tute hinc narrato tibi 20

quae me miseria et cura contabefacit.

Plautus, Pseudolus 13–21

» Imitatio et aemulatio.

15. „Zlatý“ věk římské literatury

Diffūgēre nivēs, redeunt iam grāmina campīs

arboribusque comae;

mūtat terra vicēs et dēcrēscentia rīpās

flūmina praetereunt;

Grātia cum Nymphīs geminīsque sorōribus audet

dūcere nūda chorōs.

Immortālia nē spērēs, monet annus et almum

quae rapit hōra diem.

Frīgora mītēscunt Zephyrīs, vēr prōterit aestās

interitūra simul,

pōmifer autumnus frūgēs effūderit, et mox

brūma recurrit iners.

Horatius, Carmina IV, 7

» Exegi monumentum…

16. „Stříbrný“ věk římské literatury

Chorus:

Fatis agimur: cedite fatis; 980

non sollicitae possunt curae

mutare rati stamina fusi.

quidquid patimur mortale genus,

quidquid facimus venit ex alto,

servatque suae decreta colus 985

Lachesis dura revoluta manu.

omnia certo tramite vadunt

primusque dies dedit extremum:

non illa deo vertisse licet,

quae nexa suis currunt causis. 990

it cuique ratus prece non ulla

mobilis ordo:

multis ipsum metuisse nocet,

multi ad fatum venere suum

dum fata timent.

Seneca, Oedipus 980–994

17. Počátky křesťanství

Et cum transiret inde Iesus, vidit hominem sedentem in teloneo Mattheum

nomine et ait illi: „Sequere me,“ et surgens secutus est eum. Et factum est

discumbente eo in domo, ecce multi publicani et peccatores venientes

discumbebant cum Iesu et discipulis eius et videntes Pharisaei dicebant discipulis

eius: „Quare cum publicanis et peccatoribus manducat magister vester?“ At Iesus

audiens ait: „Non est opus valentibus medico sed male habentibus. Euntes autem

discite quid est ,misericordiam volo et non sacrificium‘. Non enim veni vocare

iustos sed peccatores.“

Vulgata, Matthaeus 9, 9–13

» Stipendia enim peccati mors, gratia autem Dei vita aeterna in Christo Iesu

Domino nostro.

18. Latinsky psaná literatura českých zemí

Deinde pervenimus in Boemiam, de qua absens fueramus undecim annis.

Invenimus autem, quod aliquot annos ante mater nostra, dicta Elyzabeth, mortua

erat. … Et sic, cum venissemus in Boemiam, non invenimus nec patrem, nec

matrem nec fratrem nec sorores nec aliquem notum. Idioma quoque Boemicum

ex toto oblivioni tradideramus, quod post redidicimus ita, ut loqueremur et

intellegeremus ut alter Boemus. Ex divina autem gracia non solum Boemicum,

sed Gallicum, Lombardicum, Teutonicum et Latinum ita loqui, scribere et legere

scivimus, ut una lingua istarum sicut altera ad scribendum, legendum,

loquendum et intelligendum nobis erat...

Vita Caroli IV., cap. VIII

» Crescente fide Christiana…

19.

Vývoj latinského jazyka

Ab hoc ferculo Trimalchio ad lasanum surrexit. Nos libertatem sine tyranno nacti

coepimus invitare convivarum sermones. Dama itaque primus cum pataracina

poposcisset: "Dies, inquit, nihil est. Dum versas te, nox fit. Itaque nihil est melius

quam de cubiculo recta in triclinium ire. Et mundum frigus habuimus. Vix me

balneus calfecit. Tamen calda potio vestiarius est. Staminatas duxi, et plane matus

sum. Vinus mihi in cerebrum abiit."

Excepit Seleucus fabulae partem et: "Ego, inquit, non cotidie lavor; baliscus enim

fullo est: aqua dentes habet, et cor nostrum cotidie liquescit. Sed cum mulsi

pultarium obduxi, frigori laecasin dico. Nec sane lavare potui; fui enim hodie in

funus.“

Petronius, Satiricon XV 41,9 – 42,1

20. Význam antické kultury pro současnost

Socrates autem primus philosophiam devocavit e caelo et in urbibus conlocavit et

in domus etiam introduxit et coegit de vita et moribus rebusque bonis et malis

quaerere. Cuius multiplex ratio disputandi rerumque varietas et ingeni

magnitudo Platonis memoria et litteris consecrata plura genera effecit

dissentientium philosophorum, e quibus nos id potissimum consecuti sumus,

quo Socratem usum arbitrabamur, ut nostram ipsi sententiam tegeremus, errore

alios levaremus et in omni disputatione, quid esset simillimum veri,

quaereremus.

Cicero, Tusculanae disputationes V, 4, 10-11