Sport32 Maties skitter in Vrystaatse intervarsity

EerbevvyselHigh honours21 Museum sc lokaal na oucl rekLor vernoe rn

23 Duitser kry Universitei t se prestigernedal]c

26 Vyf veelsydige wyses kry eregrade

NavorsinglResearch22 Mbeki oorhandig tOPPl)'S aan Stellenbossers

31 Vennootskapprojek lewer unieke masjien

MenselPeop'e6 US kry UWK-man as viserektor

18 Akademia. die alles van die goeie lewe

20 Pionering spiriL of the man from Nagasaki

28 Skrander vrou bestuur US se varkc

Onderrig/Teaching4 Vier fakulteite word Lwee

10 US bring sy kant met Afrikaan s-simposium

12 Topwetenskaplike uit VSA by skool se opening

13 V1euel van R40 miljoen amptelik geopen

14 BesLuurskool kry 'gehalte-etike t'

15 USB en voorstc Britse sakeskool werk saam

25 Top Escom man to Leach aLStcllenb osch

GeskiedenislHistory16 Motgevrete ou kaartc 'n unieke vends

A"er'eilMisce" a neous2 Redaksioneel

2 Kli p in die 'Bosch: Lesersbriewe

13 US erf R6,56 miljoen uit 39 boedels

24 Raad word byna helfte groter

25 Andreas van Wyk tree eincle 2001 af

30 In memoriam

Die kunste/The arts8 Dcurnagfees vir Afrikaans

9 Digters sedert 1652

28 Twee by Drama kry toneelpryse

Alles van die goeie lewe - 18

Kosbare ou landkaarte - 16

Mbeki oorhandig prys - 22

Maties klop Vrystaters - 32

http://vvvvvv.sun.ac.zal'oca'/nevvs/pub'ications.htl'ft

Redaksiekantoor:Posadres: Redakleur. Malie lan d,

Bemarking & Kommunikas ie,Univers iteit van Stellenbosch ,

Privaa tsak XI, Matie land, 7602E-pos: jcoosl@malies.sun .ac.za

'leI: (02 !l808-4851/-4632Faks: (02!l 80 8-3800

SirkulasielAdreslys:Posadres: Malena Fourie,

Matieland-sirkulasle, Bemarking &Kommun ikas ie, Privaatsak Xl .

Matieland, 7602E-pos: mfou r@malies.slln.ac.za

'leI: (02!l 808-4919Faks: (02!l 808-3800

Jaargang 44 1:2000ISSN 0025-5947

Matieland word gratis aanOudmaties en US-donateurs

gestuur,

Advertensies:johannesburg: Melupp Publ ishin g

Posbu s 1!12193, Craighall 2024E-pos: me lupp@globa!.co.za

Tel: (011) 803 4446Faks: ton) 80 3 4447

Matieland Advieskomitee:Pmff Rolf S tumpf (voors.I

""a llcr Claassen, julian Smith,Piel du Plessis, [ohan Gruen ewald,

George Claassen;mnre Kobu s Visagie, Han s-Peter

Bakker, Hans Oos lhuizenRedakteur: Matie/a nd:

Hans OosthuizenUitvoerende redakteur,

US-publikasies: Han s-Peter Ba kkerOntwerp & Uitleg: Alun Davies

en Cathy CharmanKontrak-uitgewer:

Melu pp Pu blishing, ClaremontReproduksie: Virtual Colour

Drukker: CfPVerspreiding: k \1A, Kaapstad

Voorblad: Deta il uit Piet Grob ler, 'nStellenbosse Oudmatie-kunstenaar; seontwerp vir die plakkaa t van Afrika seeerste woordfees, wat by die HB Th orn

Teater-kompl eks op die US-kampusaa ngebied is. Grobler se plak kaat­

ontwerp is 'n visue le uith eelding vanAfrikaa nse skrywer en digter Breyten

Breytenbach se "ek skryf jou Iyf.. : Diewoordfees, wat "Nag van Passie"

genoem is, was 'n deumagfees virAfrikaans, 'n nag van passie vir 'n taal

Lees die berig hieroo r op bl. 8.

Matieland ' I

Redakteursbrief

((H oe meer dinge verander, hoe meer bly hulle dieselfde"

Die woorde (oorspronkJik in Frans, deurAlphonse /{WT in sy werk LesGU/?pes, 1849)weerspieCi miskien die versugting van baiemensc watongemakJik voel oor verandering, oor te vee! vcrandering, te l'innig...

Of dit kan die ongeduld, selfs sinisme, uitdn/k van Ill/lie wat voel noodsaakJikeveranderinge geskied einUik op so 'n manicrdat dit maar net moet Iyk asof dinge weiverander het.

Feit bly, verandering is 'n onvennydelike deelvan die lewe - 001\, en veral, by 'n instelling5005 'n universiteit. Veranderinge kan goed wees, of nie noodwendig nie. Die regteveranderinge ken op die regte tydgeskied, of nie.

'n Hocaanstelling vanafdie USse naastebuuruniversiteit, lVes-Kaapland, is nog een vandaardie dinge watduidelik staan in die teken van verandering op Stellenbosch.

En dr Julian Smith se siening oor verandering aan die US is insiggewend. Hy glo dieUniversiteit kan die toekomsingaan met nasionaal belangrike strategiee - sonderom in'n eng sektorale sin oor 5.1' verlede op die verdediging te wees.

"Stellenbosch se roem en statuurhou in groot mate verband met 5.1' unieke geskiedenis.Die inrigting gaan egter oak gebuk onder die negatiewe impak van bagasie uit dieverlede, watdie bron kan wees van5.1' kwetsbaarheid...

"Met geloofin die krag van 5.1' institusionele karakter, kan die Universiteit dapper stappeneem watsal bydra tot grondige verandering - sonderdat dit bloot oeverblindel}' is."

Ditken 'n unil'ersiteit van "uiterstes" wees, meen Smith - SODS om gel'ordcrde tegnologieen mediese navorsing te bedl}f, tenvyl dit duidelik ook tot opleiding en diensverskqffingop die gebied van primere gesondheidsorg bydra.

Oor hoe die US moe!, en wil en g66n verander, is daar mlgende keer baie meer inMatieland.

In die uitgm~'e word reeds berig oor die Universiteitsraad wataansien/ik vcrander het.

Lees oak van die nuwe "/iefdesfees" virAfrikaans, die opening wm 'n nuwe skool vir diebiologiese wetenskappe, gehalte-erkenning deur 'n alwdcmiese organisasie in Europa,'n afgetrede ekonomiepmfessor wat op 81 nog akademies presteer, die tOPPI}'S viruitrnuntende tegnologie-onh~ikkeling wat die US vir sy satelliet-pmjek se laboratoriumgekJy het, motgevrete ou kamie wat gerestoureer is en nou bewaar word, 'n l'lUU wat dievarke-afdeling op 'n US-proefplaas bestuur, en n nuwe intervarsity-tradisie met 'nuniversiteit in die noorde,

Nuwe dinge, Bekendedinge wat in 'n anderI'Onn her/eefOud, nuu!, drjcI vU.

Hoe meer dinge Iyk asof dit dieselfde bly, hoe meer wil dit Iyk asof dit tog aan dieverandcr is.

Tot I'olgende keer,..

SY SKRYF IN DIE UITGAWE

M attie van der Merwe is 'n Oudmatie wat aanKommunikasie en Bemarking by die Universiteit ver­

bonde is.Sy is ook rna van drie seuns en vrau van 'n US-dosentin die ekonomie, En sy's 'n taalmens met 'n baie sagte plekkievir Afrikaans. Nadat sy Afrika se heel eerste woordfees op dieMatie-kampus bygewoon het, het sy net een teleurstellingaorgehou: dat sy nie betyds beplan het, voor die tyd genoeggeslaap het en deumag friswakker gevoel het am die "NagvanPassie" vir ons taal n6g betel' te kon beleef nie. Lees haarindrukl,e van die fees in die keer se voorbladberig. Bladsy 8

2 . Matieland

Brievve/Letters

KLIP INKlein tegniese foutjie

Met verwysing na u artikel Millen­niumkoors?deur prof[annie du Preez(Matie/and 3:1999), wil ek graag

dankie se virdie baie interessante inligting wat hyhier kernagtig saarngevat het.

Dit is tog jammer dat daar 'n klein tegniesefouljie ingesluip hetwaar hyskryf dat ons nuwe mil­lennium eintlik op middcmag van 1januarie2001begin. Ditmoet eintlik lees: net na middemag van31 Desembcr 2000. Om middemag van 1Ianuarie20m, isdie nuwe millennium reeds 1 dagoud!Dr ltans Venter,fisikus, Naschem, 'n divisievan Denel

Mistasting oor diemillennium

Ek het die uitstekendc artikel wat inMalic/and 3:1999 verskyn het onder dieopskrif "Millenniumkoors?" uit die pen van

prof [annie du Preez, met groat belangstellinggelees, Ongelukkig het die aanhaling van dr vanHeerden se argumente dat die volgende millen­nium eers am middcmag van 1 [anuarie 2001moet begin, die artikel ietwat bederwe,

Die artikel stel dit tog duidelik dat die aan­vangsdatum van ons kalcnder eers bepaal is indie sesde eeu nC (Encarta Encyclopedia 1999).Hoe kan daar dan nou gestry word oar 'n aan­vangsdaturn virons kalender?

Diegene watverkondig dat die nuwe millenni­um eers begin op 1 januaric 2001, maakgewoonlil( dieselfde fout deur te aanvaar dat dieaanvang van ons I,alender volgens die plan vankundiges gcskied het en veral deur Ujaar 1" tevemaI'met "die eerste jaar" .

Indien die aanvang van die kalender wei 1'01­

gens plan velioophet, sou die eerste jaar wegge­spring het op die tydsUp 00:00 (zero uur) toe 1Januarie aangebreck het. en dit het eers jaar 1gcword om 24:00 van 31 Desembcr; 12 maandelater. "jaar 1"was, soos die nulpunt van die eerstejaar, ook net daardie oomblil\ wat die oorgangvan midclemag 31 Desember na 1 januarie ver­teenwoordig. want direk na daardie oomblik hetdie tweede jaar van die kalender begin a~ 0001pIllS die dae en maande wat daarop gevolg het.

Indien die aanvangvan die kalender voorafbe­plan was, sou datums am heel vcrstaanbare enpraktiese redes soos volgaangegee moes word:• Indie eerste jaar vandie nuwekalendersou 21Janualie byvoorbecld geskryf word as 0000-01-21en 24 Desember sou geskryf word as 0000-12­24,ens• Indie tweede jaar sou 21Januariegeskryf wordas 0001-01-21, en 24 Dcsembersal geskryf word

'n Geskiedkundige foto w at vroeg inDesember 1962 geneem is, met 'nvoorstel/ingsparade by die MilitereAkademie op Saldanha waar die US sekrygskunde-fakulteit steeds gesetel is.By prof HB Thom (naasregs) wat toerektor was, en die dekaan, wat destydsook die pos van bevelvoercler van dieMilitere Akademie beklee het, prof (kol)PJG de Vos (heel links) is twee weer­mag-ringkoppe van daardie tyd: luit-genlRC Hiemstra wat die weermag seadjunk-kommandant-generaal was, enskoutadmiraal HH Biermann, diedestydse vlootstafhoof. Lees die briefoor die Fakulteit Krygskunde hierlangsaan.

Dankie vir die reghelp. prof Kolze. Die MilitereAkademie vier vanjaar sy halfeeu. Dit is in 1950in Pretoria opgerig (op Voortrekkerhoogte, dieeertydse Roberts' Heights, nou weerherdoop naThaba Ts/l\Inne) as 'n poging deur destyds senuwe regering wat in 1948aan bewind ge/mmhet om 'n instelling soortge/yk aan Sandhurst inBrittanje of die Amerikaners se West Fbint totstand te bring. am verskeie redes was dieondememing. wat 'n vertakl-dng van die SA"~ennag- (tans 1eer-) kollege was, aam-nnkli/(nie heeltema/ gcs/aagd nie. Teen 1953 het dieopperbeve/ van die Unie-weennag die akademieherskoei, op die paDDon wm lndii!se nasiona/everdedigingskollege, vir op/eiding in aile ver­takkings van die SA weennag. Die akademie isteen die midde/-I')1tigeJjare Saldanha toegeskuif waar 'n v/ootgimnasium reeds gevestigwas en met nabyge/ei! /ugmag-op/eidings­geriewc by Longebaal1. - Red.

is, oor die status van Afrikaans vandag in Suid­Afrika en aan die Universiteit van Stellenbosch:

"ANorwegian friend in the Cape told me thatStellenbosch University is under pressure to lec­ture in English. Surely that cannot be, consideringthat (a) there are two English universities 50 kmaway in Cape Town, and (b) that almost twothirdsof the people in the Western and Northern Capespeak Afrikaans at home.

"This would be like telling the people inQuebec that they should lecture in English, notFrench. Unthinkable,

"I've also been told that parentswhowant theirchildreneducated in Afrikaans should send thernto private schools. Surely such an outrageous pro­posal would neverbe accepted bythe authorities?

It would be like telling Welsh-speakers inWales or French-speakers in Switzerland thatmothertongue education will no longer be avail­able in free state schools.

After all, Afrikaans is one of South Africa'sindigenous languages: in fact the onlyone "madein SA", as it were.Mikae1 Gmt, London SW19

No 'Papbroeke' please!

Can 'Visiting academic" who requestedmore English (in Matie/and 3:1999)speak any other language besides

English? Why not learn Afrikaans? Too lazy? Notmuch of an academic if you do not want tolearn.. . Please explain to "Visiting academic"what a "papbroek" is.

My recent experiences in Switserland andGermany once more highlighted the fact thatEnglish is not the be all and end all which theEnglish and Americans proclaim it to be. Offthetourist trails the people can't communicate inEnglish. French or German would have helped!S B (Fame) Buys, Saso1burg

Krygskunde-fakulteit heteers in 1961 ontstaan

IIn die berig "Sivvy' word Saldanha sedekaan" (Jvlatie/and 3:1999) is daar 'n glipsie:DieFakulteit Krvgskunde het eers in[anuarie

1961 tot stand gekom, en nie in 1955 soos dieberig lui nie.

Wat wcl waar is, is dat die eerste militere stu­dente reedsaan die begin van 1955 as eerstejaarsaan die US geregistreer hel I'lierdie groepie hethul volle studietydperk op Stellenbosch deurge­bring. Dieeerste 47 kandidaat-offisiere het eers inFebruarie 1958 op Saldanha aangekom.jC (Koos)Kotze, ouddekaan (1981-'95) \'011

Ifrygskullde aan die US

as 0001-12-24; ens.• In die tweeduisendste jaar was 21 Januariegeskryf as 1999-01-21, en 24 Desember wordgeskryfas 1999-12-2LI.

Die begrip van die eerste jaar word dus oorge­dra deur die syfers 0000 + maande en dae, en diebegrip van die tweede jaar word oorgedra deur0001 + maande en dae. Dis heel menslikom diedatum 0001-01-21, wat in die tweede jaar val, teverwar met "jaar I", want daar staan dit toglewensgroot0001.

Dr van Heerden wordso aangchaal: "... as onsmet Christusse geboorte as in die jaar I begin..."Wat letterlik hieruit afgelei moet word, is datChristus gebore is toe hy reeds een jaar oud wasvolgens ons kalender! As hy maar net gese hetdat die eerste jaar begin het met die geboorte vanChristus dan was hy korrek, en sou hy 'n anderantwoord gekry het toe hy die einddatum van dietweede millennium bereken het,Willie LoedoJjf

Afrikaans is part of thepackage

Ihave read the request for more English in

your periodical (Matie/and 3:1999) with inter­esl Out of an English speaker's view it would

have been easiest ifyour whole periodical was inthis language, I believe, however. that it should notbe the case. Stellenbosch is an Afrikaans universi­ty forall people, and thoseinterested in its doingslove it forwhat it is, and although it might requiremore energy, we are prepared to learn about it inthat language. So please keep the language bal­ance as it is: the Afrikaans is part of the package.Ian Me Kinley, Bellville

Dis 'n skande! Of daar's ietsverkeerd

In 'n brief in 'n Kaapse dagblad is 001' dieUniversiteit vanStellenboschgewa: "Is hierdieeens trotse Afrikaanse instelling besig om te

verengels as gevolg van geldelike druk deur dieRegering of. ..T

Indien so 'n druk opsetlik is, dan is dit skan­delik Indiendit nie opseUik is nie, dan isdaar letsvcrkeerd met die subsldleformule.

Miskien kan dit vir die US nuttigwees om uitte vind hoe die Franssprekende universiteite inKanada gefinansier word. Hulle kon waarshynlikook meer studente kry, en meer geld verdien,indien hullein Engelsdoseer, maar ek kan mynievoorstel dat hulle een enkele oomblik so 'n ver­soeking sou oOlweeg nie.

Hieris 'n uittreksel uit 'n briefdeur mywatindieSouUl Africa TimesUKhierin Londen gepubliseer

D IE 'BOSCH Skryf aan: Redakf:eur:Matieland, Prlvaatsak Xf,Matleland, 7602;laks 102fJ 808-3800; e-pos

1-- - - - - - - - - - - --- - --- - - - - - - - - - - - - - - - --- - - .... jcoosdmatles.sun.ac.zaPleas. _rite to: Editor:Matieland, Private Bag Xf,Matieland, 7802;lax 102fJ 808-3800; _mall/c_sdmatles.sun.ac.za

Matieland . 3

Onderrig

Vir die eerste keer in 32 jaar het die Universiteit minder as twaaJf fakulteite

VIER FAKULTEITEWORD TWEE

Landbou- en Bosbouwetenskappe word saamgevoeg en 'n nuwe Fakulteit Gesondheidsweten­skappe is ook goedgekeur

Il'n INerk'ikheld 'unksloneer die'TVgerberg-ka,..pus reeds gerui,..e~d as 'n eenheid.1 1

Toe die nuwe FakuIteit Landbou- en Bosbou­wetenskappe op 1 [anu arie vanjaar ontstaan het, was ditdie eerste sarnesrnelting van fakulteite in die Universi teil segeskiedenis.

En vanaf 1 [anuarie 2001 word nog twee fakulteitc,Geneesku nde en Thndheelkunde, saa rngevoeg in die nuwe FakulteitGesondheidswetenskappe.

Ondanks die samesrnelting vroeer vanjaar was dit "besigheid 5005

gewoonllk," se prof Leopold van Huyssteen, Landbou- en Bosbou­wetenskappe se eerste dekaan.

"Om kernbedrywighede 5005 onderrig navorsing en diensleweringsinvol voort te sit, moes die departementele struk ture, prograrnbeplan­nings, struktuurplanne en begrotings vir eers onveranderd voortgaan,onderwyl die samevoegingsproses beplan en bestuur word," se hy.

OperasiooeelVan Huyssteen - wat verlede jaar na prof Martin Hattingh se aftrede asdie dekaan van Landbouwetenskap pe oorgeneem het - se diesarnevoeging moes weens operasionele redes geskied. "Filosofiesgesproke sou 'n mens kon se daar's 'n tyd om saam te voeg en 'n tydom te skei," se Van Huyssteen.

"Feit is, dit strook met die wereld­wye tendens by opleidings- en

navorsingsinrigtings om te mik na grater bestuurseenhede sodat daaronder meer kostebesparing is, maar veral om makJiker strategies tc kanreageer en posisioneer ten opsigte van jou kemsakebelang en kliente."

Van Huyssteen se vermind ering van peste was nie 'n oorweging virdie samevoeging nie. Vir die saamgevoegde fakulteite se struktuurplangeld daar geen ander reels as vir die res van die Universiteit nie.

"Ons strategie sal ons struktuur bepaal. Oil sal onder meer gerig weesop oris kli ente - die student, die bedryf, die staat - dus 'n markorien­lasie wat betref opleiding. navorsing en onderrig," het Van Huyssteengese.

Reeds '0 eenheidDie samevoeging van Ceneeskunde en 'Iandheelkunde vanaf 2001word beskou as 'n arnptelike bevestiging van die feit dat albei fakulteitereeds in vele opsigte as cenheid funksioneer.

'n Nuwe enkelstruktuur sal ook 'n optimale bestuursfilosofie bevoor­deel, vir die uitdagings wat voorle asook die ontwikkeling van inisialiewe500 5 afstandsondenig en voortgesette professionele onderrig

Prof jan Lochner, dekaan van Geneeskund e, se die proses om dietwee fakulteite te verenig is rneer as 'n jaar lank ondersoek, nagevorsen deurdink

"In werklikheid funksioneer die lYgerberg-kampus reeds geruime tydas 'n eenheid. Ons ondersteuning aan so 'n inisiatief is om as 't wareiets wat reeds de facto is, de jure te maak.

Volle poteosiaalDr Stephanus Loubser, fasiIiteerder van die Nagraadse Bestuurskool, sedie Fakulteit Gesondheidswetenskappe se struktuur wil 'n stelsel skepwaarbinne personeel en die fakulteit as eenheid hul volle potensiaalkan ontwikkel.

volledlgc besondcrhedc oor die nuwe fakulteit is met 'n oorweldigendemeerderheid deur Geneeskunde en Thndheelkunde se fakulteitsradegoedgekeur,waarna dit vir goedkeuring na die US-senaat en -raad is en dieproses begin het om 'n dekaan vir die nuwe fakulteit aan te stel.

Die Fakulteit Gesondheidswetenskappe sal bestaan uit vyf skole:die Skool vir Basiese Cesondheidswetenskappe: vir Gcneeskunde,vir Publieke en Cerneenskapsgesondheid: vir Aanvullende Gesond­heidswetenskappe; en vir Mondgeneeskunde.

Daar sal twee mededekane wees. Die twee peste kan c1keen deurenigiemand uit enige van die vyfskole gevul word. III

4 . Matieland

• Die Fakulteit Landbouwetenskappe(voorheen slegs Faku lteit Landbou) was dieUniversit eit se vierde oudste fakulteit. Ditwas slegs 'n jaar oud en die jongste fakulte ittoe die Victoriakollege in 1918 dieUnivers itcit van Stellenbosch geword het.

Landbouwetenskappe lei kundiges op virvier bree bedryfsvelde: gewasproduksie­stelsels, dierc prod uksies telsels, voedsel- enwyn prod uksiestelsels asook landbou­ekonomie en bestuur. Stellenbosch biedAfrika se enigste universiteitskursusse inwynbou en wingerdkunde aan.

• Die US is ook reeds byna sewe dekadesby bosbou-opleiding betrokke. Bosbou wasseder t 1956 'n volwaardige US-fakulteit,hoewel die studierigting reeds in 1932 opStell enbosch ingestel is as 'n departemcntbosbou in die destydse fakulteit van land­bou en bosbou

Die Universiteit is die enigste in Suid­Afrika en onder baie min in Afrika watvo llcd ige voorgraadse programme inbedryfsbosbou, houtkunde, natuurbewaringen gerneenskapsbosbou aanbied. Die klasse- wal rneestal klein genoeg is om persoon­like aandag vir aile stu dente moon tJik temaak - word dus ook in Engels aangebled,

Studen te kom van oral in Afrika, selfs vanso ve r as Eritrea en Sierra Leo ne.Stell enbosch toe om in die bosbouweten ­skappe te sludeer. En die bosbouwcten­skappe is (soos landbouwetcnskappc)lankal nie meer net 'n rnanswereld nie!

• Sedert die US in 1956 voomem endc dok­tel's in 'n opslaa ngc bou ag ter die Kar]Bremer-hospitaal begin oplei het, het dieFakulteit Geneeskunde tot 'n rnoderne enhoogs doeltrcffende fakulteit ontwikkel. In1975 is d ie nuwe akaderniese gebouekorn­pleks op die 'fYgerberg-kampus het rek

Die fakulteit lewer mensekragontwikke­ling in al die geneeskun dige vakkundigerigtings, wat verp leegkunde en die aanvul­lende geso ndheidsberoe pe insluil

IIDit strook met die INere.dvvye tendens byop'eidings- en navorsingsinrigtings om te I'ftlkna groter bestuurseenhedel'

• Tandheelkunde was vanaf sy ontstaan in1968 die Universiteit se jongste fakulteit.Sowa t 45 tandartse en 20 mondhigienlstevoltooi jaarliks hul studie aan die US.

Tandheelkunde het sy eie oplel d ingshos­pitaal op die lYgerbcrg-kamplls, naby dielYgerberg-hospilaal. Die kampus het tweeMatie-koshuise asook 'n studentesentrummet kafeteria, glmnasiurn- en blnnehuisesportgeriewe. III

~

~:I:U~

~z~0---- - - - - - - - - - - - - ----11

Matieland . 5

"Met: ge'ool in die krag van syinst:it:us'one'e karakf:er, kan dieUniverslt:elt: dapper stappe neemlNat: sa' bydra t:ot: grondlgeveranderlng - sonder dat: dit: b'oot:oeverblindery is."

Mense

Hys Afrikaans in murg en been. Grootgeword op die Kaapse platteland. Slirnkopseun en later 'nakademikus van formaat. Uitblinker op die rugby- en krieketveld. Deur Sybelle Albrecht

u.s. KRY U.W.K-MAN ASNUWE VISEREKTOR

Dis volkome "in die gees van die nuwe realiteit in Suid-Afrika"

sou 'n mens jouself afvra wat die perfekte profiel van 'nMatiestudent teen 1972 was, SOlI jy nie veel verder gesoek het asJulian Frederick Smith nie.

Slimkopseun van McGregor op die Wes-Kaapse platteland.Afrikaans in murg en been. Boonop 'n rugby- en krieketspeler van

formaat.Was dit nievirpigrnentselle en die wettevan daardie tyd nie,sou die jong

Julian straks die loopbaanroete gevolg het van die meeste leiersfiguredestyds aan die Universiteit van Stellenbosch - van veelsydige Matiestudent­en sportrnan tot akademikus, en uiteindelik rektor of viserektor.

The die 46-jarige profJulian Smith in Maart vanjaar die US se nuweviserektor. bedryf, geword het, was sy CV egter wereIde verwyder van dievan syvoorgangers. MaarSmith beskou syaanstellingnie as "anders as dietradisionele nie." Hy meen dis volkome "in die gees van die nuwe realiteitin Suid-Afrika."

Afrikaanse boisJulianSmith het in 'n Afrikaanse huis op ~1cGregor groolgeword en aan dieEsselenpark Senior Sekondere Skool op Worcester gematrikuleer. Vir diegrootste deel van sy akaderniese loopbaan was hy verbonde aan dieUniversiteit van die Wes-Kaap (UWK).

Na voltooiing van syBA-graad in 1974, het hy tweejaar lank skoolgehouvoor hy in 1976 as lektor in die Afrikaansdepartement van UWK aangestelis.Sy kollegas was bekende bruinAfrikaanse letterkundiges soos professorsJakes Gerwel, Arnpie Coetzeeen HeinWillernse.

Naas 'n honneurs-en MA-graad. het hyvirsydoktorsgraadin 1978 'n kri­ties-ideologiese studie gedoen van "Kontemporere Swart AfrikaanseGemeenskapsteater in die KaapseSkiereiland,"

As akademikuswasSmith betrokke bytientalle transformasie-inisiatiewevan die UWJ{-rektordat, onder meer op die gebiedvan sport en kultuur, dieontwikkeling van 'n "people's university"; gevorderde onderrigen akademiesebeplanningSedert syaanstelling as registrateur van die universiteit in 1990,was hy betrokke bydie universiteit se finansiele bestuur.

Nuwe konteks'n Paar jaar geledesou hy nie eens die Stellenboschpos oorweeg het nie, seSmith, "maar die konteks het verander en vandag kan ek my heeltemalvereenselwig metdieUSse beleidsraamwerk en breeinstitusionele doelwitte,"

Hy g10 trouens dat die verfyning en implementering van die beleids­raamwerk, die agterdog kanbesweerwatnog steeds bestaan oordie US se ems met transformasie.

In sy termyn as registrateur vandie UWK, het hy deeglik vertroudgeraak met die eise, kompleksitcite,

6 . Matieland

Sy vertoning op die rugbvve'd hetsovee' aandag getrek dat die ""itringkoppe van rugby hu' f1ikkers insy rigting begin gooi het

ritmes en funksionering van 'n uni­versiteit.Sybenaderingtot bestuur isinkJusiefen hyIegroot kJem op ken­sultasie - maar met die wete dat diefinale verantwoordelikheid by homberus.

Die oogmerke wal hy t.o.v. sy gespesifiseerde areas van verantwoorde­Iikheid vir homselfas viserektor stel, is om uitnemendheid te verseker - deurstrategiese beplanning die aktiewe nastrewing van gepaste doelwitte,gercelde monitering en doeltreffende komrnunikasie, Terselfdertyd sien hydaama uit om "die aansienlike vaardighede, kundigheid en ervaring watreeds in die rcktoraataanwesig is,aan te vul"

Hoewel hy aan die stuur staan van die Universileit se forrnidahele jaarliksebegroting van sowat R620 rniljoen (een van die tien grootstes in die Wes­Kaap), wil hy ook betrokke raak by die transformasieproses wat dieUniversiteit soveel kriliek op die hals haal."Iransformasie is nil' net retoriek,'n leoretiese konsep of slagspreuk nil'," se hy. "Dit beteken dat dit nil' meer'business as usual' kan wees nie."

Nasionale doelwitteEn in die praktyk? Dit beteken ook dat Stellenbosch nil' net meer 'n uil­muntende akaderniese inrigting kan wees nil', maar ook nasionale doelwittemoeI nastreef, byvoorbeeld in die diversiteit van die personeel- en studen­leprofiel en in onderrig en navorsing van groter relevansie in die Suid­Afrikaanse en Afrika-konteks.

Hy se Stellenbosch is tegnies bail' geed toegerus virdie spesifieke wetlikevereisles, regulasies en instruksies wat in die post-apartheidera aan hoeronderwysinrigtingsgestelword.Terselfdertydegter, staan die Universiteit voordie uitdaging om gevestig te word as 'n opregte en geloofwaardige inrigtingwanneer dit korn by die nastreef van nasionale doelwitte.

"Stellenbosch se roem en stuatuur hou in groot mate verband mel syunieke geskiedenis, Die inrigting gaan egler ook gebuk onder die negalieweimpak van bagasie uil die verlede, wat die bron kan weI'S van sy kwets­baarheid."

tuiste van gevorderde tegnologie enmediese navorsing en tegelykertyd'n duidelikebydrae maak tot opleid­ing en diensverskaffing op diegebied van primere gesondheidsorg

Transformasie is vir Smith niksnuut nil'. Sedert hy in syeerste jaar aan die Universileit Wes-Kaapland bang­bang aan syeerste studenteprotcs declgeneem het. het hy transformasie enverandering uit alle hoeke leer ken.

Studente-inspraakBy die UWK was hy onder die eerste groep Suid-Afri kaanse studente watvoorspraak gernaak het vir groter studente-inspraak in die bestuur vanakaderniese inrigtings. En later, as akadernikus, het hyhom veral beywer amakademiesen intellektueel gestalte te help gee aan konsepte uit die politiekebewussynvan die 1970's en 80's,soos "people's theatre", "people's university"en "people's literature".

Deur die storm en drang van UW}( in die apartheidsjare, het SmiU1 oaknaam gemaak as kranige sportrnan, wat nou nag trots is op sy krieket­honderdtal en die paar paaltjies wal hy as student vir UW}( ingesamel het,

Dis egter as skrurnskakel op die rugbyveld dat hy sygrootste sport-impakgernaak het Hy was onder meer kaptein van UWK se A-span en sportmanvan die jaar in 1974, asook sportman van die jaar van die Tygerberg Rugby­Unie (1974) en van die TigersRugby Football Club(1977).

Syvertoningop die rugbyveld het trouens soveel aandag getrek dat die witringkoppe van rugby hul flikkers in sy rigting begingooi en laat blyk het datdaar 'n groot toekoms op hom wag. sou hy bereid wees om sg. "normalI'rugby" te speel. Dit wou sy beginsels hom egter nil' toelaat nil' en hy hetbesluit am voort te gaan om rugbyvirdie nie-rassige Suid-Afrikaanse RugbyUnie (SARU) te speel

'Sam Bokke' se kapteinHy put nou nog gmot trots en plesier uit die feit dat hy kaptein was vanSARU se nasionall' span - die "Sam Springbokke." Maar hy moet onom-

SmiU1 glodat die US'n universiteit kan weI's wat die toekoms ingaan melstrategiee van nasionale belang, sondeI' om in 'n eng sektordle sin op dieverdediging te weI'S 001' sy verlede. "Met geloof in die krag van sy institu­sionele kardkter, kan die Universiteit dapper stappI' neem wat sal bydra totgrondige verandering - sondeI' clal dit bloat oeverblindel}' is."

SensitiwiteitHy glo die Universiteit moet onverdraagsaam weI's teenoor onaanvaarbare

:?< houdings en aktiwiteite; leenoor middelmatigheid, die vermorsing van~ bronne en aspekte soos kriminele gedrag. Terselfdertydmoel daar 'n sensiti­7. wi teil weI'S~r historiese ongelykhede; \~r gesondheidsrisiko's soos HNN igs~ en \~r minderhede.o Slellenbosch kan 'n universiteit van "uiterstes"\\'ees - byvoorbeeld as die

wonde erken dat hy "'n bieljie bitterheid" oorgehou het 001' die rugbygeleen­U1ede wat hom tydens die apartheiderd ontse is.

Hoewel hy sedert sy aanstelling as registrateur aan die UWK in 1991Engels as administratiewe taal gebmik het. praat Smith, sy vrou, Virginia,en hul twee dogters - janine en Cherice - Afrikaans aan huis. janine is 'nderdejaar mediese studenl aan die Universiteit van Stellenbosch enChelice is in graad 11.

Smith is nou een van dJie viserektore aan die US, nadat 'n derdeviserektorspos laat verlede jaar ingestel is. Prof Rolf Stumpf is viserektor:onderrig en prof Walter Claassen viserektor: navorsing. Laasgenoemdes istwee nuwe poste. Smith het as viserektor: bedryf by Stumpf oorgeneem,en Claassen was viserektOl~ akademies, wat onderrig en navorsingingesluit het. II

Matieland . 7

I Die kunste

"Taal is die rugrnurg van identiteit, 'n groot saambindende krag die enigste waardevolle maatstafvir 'n gedeelde belewenis, 'n gedeelde geheue"

DEURNAGFEES VIR AFRIKAANSMattie van der Merwe vertel van Afrika se eerste woordfees. 'n Fees wat anders was. Waar sowat60 skrywers en digters uit hul eie werke voorgelees het. 'n Nag van Passie vir 'n taal.

Die doelbevvuste vvegbevveeg vansensuur a' het die Woordmes 'n eiekarakter gegee. Feesgangers kondigfers-in-vvording se vverk naas vete­rane s'n hoor - iets vir elke s.naak

ii

Woordfees-hooforganiseerder,Dorothea van Zyl: "Die tydwas ryp vir ons eie Woordfees.Die meeste skrywers is hierIn die Wes-Kaap... Wereldwydhou lesers daarvan asskrywers bietjie agter hulleboeke uitklim. Utrecht het noual hul fwintigste 'Nacht van dePoiisie' gehad, met kaartjiesvooraf uitverkoop. Diewereldbekende 'PoetryInternational' is al 30 jaaroud. "

Hei' moenie so lelik laggie ... ODS het witmense hieri"onderbreek Soli Philander sy komiese eenmansvcrtoningbuite die HEThornTeater om 'n luidrugtige verbyganger bekte gee,

Komediant wees, is rnoeilikheid soek Soli moes later syeie medisyne sluk toe 'n bergie, wat saam met ander feesgangers op diehooibaJe sit en lassies drink, hom troef met "Hei, is djy 'n mo ffie?' Met diesien die bergie se pel horn reg met 'n hikklap, en die statige Mostertsdriftse"society"-tannies wat nog neffens hulle met gestyfde rue gewonder het ofhulle maar die vertoning staan-staan sal deursien, Ieskeefsoos hulle lag.

Nou' s ons net mooi midde-in Afrika se eerste woordfees, die Nag vanPassie. Matie-dramastudente het vroeg die aand afgeskop met 'nstukkie van hul gewilde So is ek gebek, voordat Woordfees 2000 sehooforgani secrd er, dr Dorothea van Zyl, 'n dosent by Afrikaans enNederlands, almal verwelkom het.

VO" aDes en almalIn die Nagvan Passie wordAfrikaans in sykonteksaangebied - moenie skrikas jy Engels of isiXhosa ook hoor nie - dis Afrikaans vir aJles en almaJ. Metpoesie en prosa, toneel en sang word die passie in die feesganger se hartelosgewoel!

Wat die fees anders maak, is dal skrywers volgens eie keuse uit hul eiewerke kom voorlees. RehiorAndreas van v\~'k, in gemaklike "lere, vmete! in'n groot tas en pak boeke uit - een is so 'n dikke. Hy en syvrou, Magdaleen,lektrise in Verbruikerstudie (vroeer se Huishoudkunde) is albei skrywers.

"Ek kan nie verstaan waarom haar boeke gewilder as myne is nie. Maarjulie kan nou self besluit waarvan julie die meeste hou", Sf hy en illuslreerdeur smalend uit een van haarbaeke te lees hoe om lamsaal voorte berei. Ons het nooit kon dink"vetkant onder" kan so sinister"linknie.

Uil sy eie regsboek dra hy die patentreg se geheimenisse met poetiesepassic voor; Werklik roerend, al is dit heelwat bokant ons gewone ouens sekoppe! Ons besefdarem: Afri kaans kan sy plek in die howe volstaan.

'Apartheidstaal'Hans-Peter Bakker, die US se Kommunikasie-hoof. wat gereeld oorAfri kaans, die "apartheidstaal" wat ons "blykbaar probeer red", aangevatword, dink die fees waswonderlik "Eers a~ ons Afrikaans van sy verkrampteveriede (soms ook hede') kan bevry, kan ons se; 'Ons is Afrikaans - en trotsdaarop! Die Woordfees het met sy inkJusiewe verskeidenheid skrywers enfecsgangers gewys dis rnoontlik"

Nag van Passie is in drie verdeel: Sprokkelster (na 'n digbundel vanMarlene van Niekcrk) was van sewe-uur tol middernag Latenstyd (n.av 'n

bundel deur Hennie Aucamp) van een- tot vyfuur in die nanag en SonklongIna OJ Opperman se onvoltooide bundel) van vyf- tot sewe-uur die oggend.Daar was uur lange tydgleuwe met 'n keuse van vyf paraJ lelle sessies inSprokkelster, maar enkelsessiesvir Latenstyd en Sonklong

In elke tydgleuf was vier items, meestal skrywers of digters wat uit hulwerke voorlees, maar ook sang en kort dramasketse. Seremoniemeesters hethulle bekend gestel.Oil was 'n fees van woorde wat die feesganger se sinneen emosiesoorweldig het met 'n amper onhanteerbare rykverskeidenheid ­'n "bungy"-sprong in vertraagde aksie.

Bekgeveg vir digtersLatenstyd se program - gemik op jeugdiger feesgangers - open met 'nbekgevegdie gehoor stel 'n terna vooren Louis Esterhuizen ('n ou bekveg­ter!), Marlise Joubert, Ronnie Belcher en Henning Pieterse kompeteer virpunte deur toepaslike dele uit hul werke voor te lees. Etienne van Heerden,Joan Harnbidge en Willem Fransrnan was van die ander skrywers wat in dienanag opgetree het.

"Onshet niegekeur ofsensuur toegepas nie, " se Dorothea vanZyl. "AI dieskrywers wat wou, kon kom voorlees," Maar sy het darem gesorg vir 'nlewendigc verskeidenheid. Belcher het "stemmige sonnette" voorgele,"toe seDorothea: 'Ag nee Ronnie man, die goed is nie stout genoeg nie.Stuur virons ander.... Hy bring loe van sy kostelike volkskwatryne en sorg dat die stres­knoppe uit die nekspiere gelag word.

Die doelbewuste wegbeweeg van sensuur af het die Woordfees 'n eiekarclhier gegee. Feesgangers kon digters-in-wordingse werk naas veterane s'nhoor - iets virelke smaak

Gratis optredesBuite die HB Thorn Thater wa~ 'n verhoog met kJanktoemsting. en gratis

optredes dem kunstenaars soos SoliPhilander, T}1'one Apollis, Loit S61s,GertVlokNel en dieVrolikeVonkies,'n Stellenbosse plaasvroue-groep.Die buitefees was spesiaal vir

8 . Matieland

Inlas: 'n Deel van die gehoo, by die buitefees; Gert Vlok Nel het met sy kitaa,opgetree; 50li Philande,: Komediant wees, is moeilikheid soek! Hooffoto: Detailuit die 5tellenbosse Oudmatie Piet G,oble, se Woordfees-plakkaaf, met 'n visue/euitbeelding van Breyten Breytenbach se "ek skryf jou Iyf ... ".50 vinnig as watdie plakkate opgesit is, het "ve,samelaa,s" hulle gegaps! T-hemde met dieontwe,p is steeds teen R55 stuk beskikbaa, by tel (021) 8082158, e-posdpvz@maties.sun.ac.za

besoekers 5005 die Villiersdorper wat met haar 70 leerders opgedaag het.Die kinders kon toe met die digters en skrywers onderhoude voer.

En vir die honger: boerewors, breyani, braairib, hoender, fudge,oliebolle, koffie, wyn en koeldrank by die buitefees se stalletjies.

Die wyntuin buite die Kelder Teater het groot aftrek gekry. Hier betraphanekraai vir Philander, Dianne Ferrus en 'n kJompie studente, spontaanaan die sing om die kJavier.

In [unie verlede jaar al begin timmer die Woordfees se organiseerderssaam met die Departement Drama aan 'n konsep. Iohan Esterhuizen,Kobus Rossouw en Marie Kruger van Drama was dadelik geesdriftig.

KaapsestemDie HB Thom-kompleks het die infrastruktuur vir so 'n fees. Einde[unie word begin om skrywers te nooi. Daar's gereken op 30, maar 'n

week voor die fees is met 60 hekke toegernaakl Die sterk opkomendeKaapse stem is goed verteenwoordig.

Borge vir die fees was veral MTN en die tydskrif Insig en PSG­beleggingsdienste asook die Nederlandse konsulaat-generaal, die staats­presidents-trust vir kuns en kultuur; Toyota, en die Het Jan Marais-trustToe die borge vroeg-Desember ja se, mocs dinge vinnig gebeur! Nogtanswas Afrika se eerste woordfees 'n groot sukses.

"Beginnersgeluk?" skerts 'n moeg gewerkte maar tevrede Ronelroster, Afrikaans-dosent en mede-feesorganiseerder. "Nou moet onsons Woordfees elke jaar hou." Sy hoop op infrastruktuur-hulp van dieUniversiteit af "om die nuwe telgie groot te maak"

"Ons wil die buitefees 'n bietjie uitbrei," se Dorothea. ..... 'nNederlandse mark, Afrika- en Maleierkos." Die planne is nie naastenbyopgebruik nie! II

Digters sedert 1652

Gerrit Kom,ij uit Nederland het Die Af,ikaanse Poesiein 'n Duisend en Enke/e Gedigte by die Woo,dfeesbekend geste/. 5y nuwe bloem/esing, g,ootste nag

uit die Af,ikaanse digkuns, bevat 'n keu, van hoogstenstien gedigte van elke noemenswaa,dige digte' sedert 1652.

Taal is vi' hom die ,ugmu'g van identitf)it en 'n g,ootsaambindende k,ag: "... die enigste waa,devolle maatstafvi' 'n gedeelde be/ewenis en 'n gedeelde geheue....As dietaal die siel is van identiteit, en dit is so, en as die poesiedie siel is van die taal, en dit is so, dan is die poesie tenslotte dit waa,by die voortbestaan van 'n eie kuituurstaan of val. "

In sy digbundel se voorwoord skets hy kortliks hoesewentiendfHIeuse digters eers as ontdekkings,eisigers enlate' as gevestigde bu,gers 00' die Kaap geskryf bet. HoeAf,ikaans in die agtiende eeu onstuitbaa, in die amptelikeNede,lands "deu,gesypel" het, en uiteindelik Ban die eindevan die agtiende eeu die skryftaal word. Nou te we, ditdirekt», konk,ete poesie, sonde' om die nai"witeit en humorte verloor.

Af,ikaans het 'n "soepel en t,efseke, instrument gewo,domdat dit, in die ee,ste plek, teenoor 'n oorheersonde taalvoortdurend op sy hoede moes wees en, ten tweede, omdatdit dour sy jeug en die ,elatiewe geb,ek Ban t,adisieonophoudelik nuwe vondse moes maak. " II

Matieland . 9

Onderrig

Wes-Kaapland het die enigste jaarlikse simposium oor Afrikaans vir hoerskool-opvoeders.Die grootste een nog was vanjaar op Stellenbosch

u.s. BRING SY KANT METAFRlKAANS-SIMPOSIUM

Oit voorsien in 'n heterogene gehoor se behoeftes en is 'n belangrike datum op Wes-KaapseAfrikaans-opvoeders se almanakke.

toegetree tot die vennootskap en so het LOKtol sland gekom,

Prof Andreas van Wyk het as US rektor en

jare lank aileen 'n reeks studiegidse vir skolevan die Raad van Verteenwoordigers bedryfhet, en prof Chris van der Merwe van lkeys het

Drie universiteiteDie Letterkunde-Ondersleuningskomitee(LOK), 'n inisiatief van die universiteite vanStellenbosch , Wes-Kaapland en Kaapstadasook die Wes-l{aapse Onderwysdeparternentreel die simposium.

Cerwel, vanjaar se geleentheidspreker, helverbintenisse met al dric die universiteite,want hy was vroeer 'n letterkundedosent entoe rektor by die U\VK en is nou professor aandie UWK en die UK.

Die simposium was die breinkind van prof[ohan Smuts van die US en is oorspronklik vyfjaar lank op Stellenbosch aangebied. Diebywoningsgetal was tussen 80 en 150 onder­wysers, Na samesrnelting van die voorheengeskeie skoolsektore het 'n Oudmatie, meRonel Foster van die US, samesprekingegetnisieer met vakkundiges van dienuwe Onderwysdeparternent. Thee anderOudrnaties, prof Wium van Zyl van UWK. wat

Afrikaans is 'n nasionale bate.Die tyd het aangebreek vir 'nnie-rassige, intellektuele debatoor Afrikaans.

'n US-oudraadslid, prof JakesGerwcl, het die mening uitgespreek by diederde jaarlikse simposium vir Wes-Kaap seAfrikaans-onderwysers. Dis die enigste sirnpo­sium van hierdie aard in die land.

Sowat 400 van die provinsie se hoerskool­onderwyers was in Febuarie by vanjaar se sim­posium. by die US. Oudmaties en US-dosenlewas nou betrokke by die eerste simposium,voorverlede jaar by Ikeys, en verlede jaar s'n byUWK. Die bywoningtal hel van 250 in 1998en340 in 1999gestyg.

10 . Matieland

Die sinJposiunJ voorslen In diebehoeftes van opvoeders ""atAfrikaans as eerste-, tlNeede- enselfs as vreenJdetaal onderrill

vlseka nselier die simposium­

gangers by 'n skemeronthaal ver­

welkorn. By die onthaal was daar'n voordrag uit Die verdwyningvan Mina Afrika deu r 'nAfrikaans-tweedc taa lspreker watverlede [aar gematrikuleer het, asook 'n aan­bieding deur US-dramasludente uit hul pro­gram So is ek gebek. Die boekuitstallings en ­verkoplngs deur verskillende boekhandelaarshet groot aftrek by die simposiumgangersgekry en gratis eksernplare van Die Burger isSa terdagoggcnd vinnig opgeraap'

Koste Iaag gehouOm die inskrywingsgeld laag te hou, is sken­kings verkry van Santam. die Het Jan MaraisNationale Fonds, die dekaan van Lettere en\Vysbegeerte aan die US asook 'n aa ntal wyn­maatsk appye, kelders en boere.

Die skenkings was ook nodig vir die volledi­ge reeks studiegidse oor voorgcskrewe boekewat weer vanjaar beskikbaar gestel is. Omskrywers hiervoor te reel, dit te redigeer en telaat druk, en die bestellings te hant eer, was dietaak van dr Dorotha van Zyl van die US (ook

'n Oudmatle) en haar man, prof Wiurn van Zyl(U\VI{).

Naas die 400 onderwysers van oral uit dieprovinsie was daar ook sowat 10 komileeledeasook 30 lesing- en werkswinkelaanbieders(dosente, vakadviseurs en onderwyscrs). Die sim­posium voorsien in die behoeftes van opvoederswat Afri kaans as eerste-, tweedc- en selfs asvre erndetaal ondenig. Hulle kom nie nel uit dieprovinsiale onderwysdepartement se skolc nie,maar ook uit godsdiens- en privaatskole,

Volgens die simposiumgangers se spontanereaksie was die simp osium 'n greet sukses, Ditvoorsien in 'n heterogene gehoor se behoeftesen die LOK-simposium het 'n belangrikedatum 01' Wes-j{aapse Afrikaans-opvoeders sealrnanakke geword,

Finale skoolfaseDie simposium is veral bedoel om vroeg in die

skooljaar leiding aan opvoederste gee oor die letterkun de-onder­rig in die finale skoolfase. Daarword klern gele 01' die benultingvan die letterku nde vir diebewusrnaak van die waardevolle

potensiaal van kultuurrnanifestasies inverskillende gernecnskappe, veral in 'nontwikkelende land.

Vernuwing word elke jaa r nagestreefPlenere en parallelle sessies het plaasgevinden daa r is vanjaar ook reg laat geskied aandie werkswinkelformaat.

Naas lesings oor voorgeskrewe boeke wasdaar vanjaar onder meer verrykingslesingsoor onlangse ontwikkelinge in die Afrikaanseletterkuncle; die gebruik van multi-media endie internet in die onderrigsituasie: engenderbewussyn in die klaskarner,

Die simposium en studiegidsprojek het souitgebrei dal dit oorweeg word om take uit tekon tra kteer of om bykornende hull' vir diekomitee van ywerige, geesdriftige vrywilligerste kry, se LOK-voorsitter, Ronel Foster van dieUS. "Die vrywilligers lewer gemeen skapsdiensin die ware sin van die woord." II

Matieland . 11

Onderrig

"AI 30 miljoen dierespesies ontspring uit die mikrokosmos - bron van grond en lug, enwesensvoorwaarde vir ons eie oorlewing." Deur Carol Campbell

TOPWETENSKAPLIKE UIT V.S.A.BY SKOOl SE OPENING

Margulis se lewenstaak: om simbiose te verstaan... om die geheime te ontrafel waarvolgens diebestaan van alles begryp kan word.

@tJ [J.J.2.y:',~.!..J Lr."J I~~~:'=V:;=' ar: c...U.c.:.c~~_~LD L~~_~~ _T.Li~~;J dJ:.3J ~tuJ2_~~ ~~u

0Y"~~r~j U_0J I~·.:·~ J C~_lC~'7/r~~~iIj c..u~~T~~T11L-=-( ~J r:.~'~~ J l~~-::.~~ C:-l-:Cj~~·~I:~-rJ

Alles het by Adam en Eva begin Nie?Thegegee - daIk by die ape en bobbejane. Ook Die?Goed dan, by bakterie~?

Gestel plante, diere en lewe - soos ODS dit ken - hetontstaan toe bakteriee, die kleinste lewensvonn, saam­

gesmelt het om groter selle, die oeroorsprong van aile lewe, te vorm?Nog erger, gestel nowe spesies kan ontstaan vanwee simbiotiesesamesmeltings met ou selle?

Sulke aansprake versteur die ganse mensdorn se fundamentele oortui­glngs, Waar pas die Skepper in?Word nUl'JC plant- en dierespesies geduriggeskep? Hoe het bakteriee aanvanklik ontstaan?

Met vrae soos die hou Lyn Margulis, hoogaangeskrewe professor in diegeowetenskappe op die Universiteit van Massachusetts se Amhurst-kampushaar besig

Skool vir Biologiese WelenskappeSy WdS vroeer vanjaar op haar eerste, lang verwagte besoek aan dieUniversiteit van Stellenbosch - virdie die amptelike openingvan die Skoolvir Biologiese Wetenskappe, in die nuwe deel van die JC Smuts gebou virBiologiese Wetenskappe..

Margulis het 'n voorlesing gehouoor The Symbiotic Planet : A newlook at Evolution, wat ook haarjongsteboek se Iitel is.

Charles Darwin, grondlegger van die moderne biologie, het "nievergenoeg gegaan nie." Indie boekse S}~ "AI 30 miljoen diercspesiesop aarde ontspringuit die mikrokosmos. Die mikrobe-wereld. bronen oorsprong van die grond en die lug. is 'n wesensvoorwaarde virons eieoorlewing."

Margulis se lewenstaak is om simbiose te verstaan: hoc orga­nismes fisies geassosieerd voortbestaan. En hoc die fisiologies­gereguleerde Aarde (of Gaia, soos sy dit in haar bock noem) diegeheime bewaar waarvolgens die bestaanvan allesbegryp kan word.

Vreemde, ingewikkelde mengselSimbiose en Gaiasaam is 'n vreemde, ingewikkelde mengsel, maarlees 'n mens haar boek, besefjy hulle is onlosmaaklik verbind

Van haar sienings is vertroostend: Moeder Aarde sorg virhaarselfen sal voortbestaan lank nadat die mensdom homselfverwoes hel

Margulis se denke was nog altyd sterk onafhanklik. Virhaar stu­dente-tydgenote was haar ideessoms raar en verregaande, Dalk hethulle nie begryp dat haar voorgraadse grondslag in die V1)'C kunsteaan haar 'n veel wyer wetenskapsiening gegee het nil.'. In haar bockword ditso beskryf: Hoewel ander aanvanklik ewolusie bestudeerheten sy nie, het dlt waarmee hulle aan die oorkant van die kampus

bedrywig was alles te make gehad met wat sy aan die duskant deur diemikroskoop bespied het,

Haar (cerste) huwelik met die wereldbekende sterrekundige Carl Saganhet baiegehelpam haar sieningvandie wereld te vorm- en bepaal hoe S}'

haar werk benader. Sy geesdriftige, onversadigbare strewe am die heelal seontstaan te begryp, het haar aan die begin van haar akaderniese loopbaanoor die onderwerp aan die dink gesit

Denkrlgting ingeslaanDie huwelik was op 'n tyd toe S}' nog haar "spesiale" belangstelling probeerbepaalhel Sagan se invloed, en 'n besielende genetikakursus byWisconsin,het haar die belangstelling gegee. Sy het 'n denkrigting ingeslaan wat nou al40 jaar nooit verflou het nie,

Margulis het 'n indrukwekkende lys toekennings gekry vir haar merk­waardige opvattings en gedagterigtings: eregrade, medaljes, stipendiums, envan pres Bill Clinton die Amerikaanse nasionale wetenskapsmedalje,

Sy het meer as 130 navorsingsartikels en hoofstukke in rneer as 100boeke geskryf talle films, video's en skyflevertonings gernaak en baieonderrigmatertaal saamgestel, En deurentyd met studente saamgewerk,as studieleier vir meer as 20 meesters- en 16 doktorskandidate . Haar

referaatvoordragte in meer as 150lande was dikwels in Spa ans,Italiaans en Frans - wat sy geedpraat . . II

12 . Matieland

Skool vir S;olog;ese Wetenskappe:

VlEUEL VAN R40 MILJOEN AMPTELIK GEOPEN

Bo van links: Bernard Prior, dieSkool vir Biologiese Wetenskappe.. hoof; Andreas van Wyk en LynnMargulis, nadat hy die plaket onthulhet.

vernoem na die eertydse staatsman[an Smuts, wat 'n oudstudent van dieUniversiteit se voorganger, die Victoria-kol­lege, was.

Sowat 400 gaste was by die bekend­stellings- en ingebruiknernings-plegtigheld,waar prof Andreas van Wyk as rektor envisekanselier 'n plaket onthul het

'n W~reldbekende Amerikaanse weten­skaplike, prof Lynn Margulis van dieUniversiteit van Masachusetts, het by dieplegtigheid 'n geleentheidslesing aangebied(berig op bl. 12). Die Skool vir BiologieseWetenskappe se huidige hoof, prof BernardPrior van die Departement Mikrobiologie, hetMargulis hierheen genool - haar eerstebesoek aan Suid-Afrika. II

BotaDiese tuInBykomende geriewe vir die skool is dieInstituut vir Plantbiotegnologie (in dieDepartement Botanle) asook die Universiteitse bekende botaniese tuin, wat 'n integratedeel van die departement is.

Die skool is voorverlede jaar gestig. omopleiding en navorsing in die biologiesewetenskappe te bevorder. 'n Oogmerk van dieskool is ook om die veld aan die US tot in diebuiteland bekend te stel.

Meer as 60 akademici (bygestaan deur teg­niese en administratiewe personeellede) is bydie skool ingeskakel.

JanSmutsDie skoal se bekendstelling het saamgevalmet die ingebruikneming van die lC Smuts­gebou se nuwe vleuel. Die gebou se ouer deelis broeg in 1982 in gebruik geneem, en toe

Die Skool vir Biologiese /IWetenskappe is onlangs bekend ,gestel. Dit is gesetel in die lC Smuts

Gebou se nuwe vleuelvansowat R40 miljoen.In die skool is sewe de partemente van die

fakulteite Natuurwetenskappe asookLandbou- en Bosbouwetenskappe. Drie vanhulle (Biochemie, Genetika en Mens- enDierflsiologie) is in die nuwe vleuel.

Die ander vier is Botanie, Entomologie enNematologie, Mens- en Dierfisiologie asookSoologie,

US er' R6,56 nJi'joen uit 39 boede's

Twee Oudmaties, 'n oudredakteurvan Huisgenoot en 'n gevierdemaatskaplike werker, se bernakings

wat die Universiteil verlede jaar gekry het,was saam byna R4 miljoen .

Nog 'n Oudrnatie, 'n afgetrede onder­wyseres, hel meer as 'n halfmiljoen aan haar r

alma maier nagelaat.Die Universiteit het in 1999 altesaam

R6 561 049 uit 39 verskillende boedels ontvangDie grootste, meer as R2,7 miljoen, was van

Afrikaanse laalman mnr 11 (lohan) Spies watonder meer gedurende 1954-'59 Huisgenootse redakteur was.

johan Spies was baie lank aan Naspers ver-

bonde, asook belrokke by die uitgee van ens i­klopediee en die opstel van woordeboeke. Hyhel sy groot boedel deur die jare meloordeelkundige be leggings in aandele eneiendomme opgebou,

Maatskaplike werkDr HC (Hendrien) Lambrechts, wat 'n jarelangeverbintenis mel die Afrikaanse ChristelikeVrouevereniging (ACVV) gehad het, hel 'nmiljoen rand aan die Universiteit nagelaat. virdie bevordering van maatskaplike werk enwiskunde.

Me Corrie Burger, 'n Oudmalie wat opKenhardt, Calvinia, Bonnievale, Aurora en

Pikelberg asook in Oos-Londen skoolgehouhet, hel R536 137 aan die US bemaak, Sywas bale gesteld op die gebruik van Afrikaansen het bepaal dat die Universiteit haarbemaking ler befondsing van die taal in dieDeparlemenl Afrikaans en Nederlands moetgebruik,

Die ander 36 kleiner bernakings wat dieUS verlede jaar gekry het, het gewissel van R1000 101 R20 000. Die Universiteit waardeerelke bernakinge wal ontvang word, se Philipde Wilt van Bernarking & Kornmunikasie aandie US. Skakel hom vir enigc navrae oorbernakings aan die US: leI. (021) 8084638,e-pos padwi@maties.sun.ac.za II

Matieland . 13

I OPle iding

Die "European Quality Improvement System" (EQUIS) se "European Quality Label" IS aan die USBtoegeken - na sowat 'n halfjaar se streng akkrediteringsproses

BESTUURSKOOL KRYlGEHALTE-ETIKET'

Daar is 33 ander skole met die EQUIS-akkreditering. Dit bied toegang tot 'n netwerk van sowat 390lidorganisasies in meer as 40 lande

Regs van bo af: Die US se Bellvillepark-kampus, waar die bestuurskool gesetelis; In die USB se bibliotaek, wat deel is van die JS Gsricke-bibliotsek op die

hoofkampus; Students in 'n lesingsBal by die bestuurskool.

Die Nagraadse Bestuurskool(USB) is die eerste in Afrika enslegs die tweede buite Europaom die "European Foundationfor Management Development"

(EFiVlD) se akkreditasie te kry.Nadat die bestuurskool as 'n kandidaa t vir

akkreditering aanvaar is, was 'n omvattendeself-evalueringsverslag nodig. Vroeg vanjaarhet 'n komitee van vier internasionale oudi­teurs die USB kom beoordeel en hul fi naleverslag aan EQUIS se die toekenningsraadvoorgele, is. Die liggaarn het toe besluit om dieUSB te akkrediteer.

Die USB se direkteur, prof Eon Smit, se in'n mark waar heelwat bestuurskole hulleself"intemas ionaal" noem, is die "gehalte-etiket"die fin ale aanwyser. Dit geld vir die bestuur­skool se MBA- en bestuursontwikkelings­programme, asook kllentediens en navorsing.

Die EQUIS-merk beteken: die USB het diestrengste internas ionale geha ltebe heer ge­slaag, en bied dus 'n leerervaring vanwereldgeha lte teen plaaslike pryse.

Gesetel in BelgieDie EFMD. gesete l in Brussel, is Europa seforum vir inligting, navorsing skakeling engesprekvoering oor vernuwing en beste prak­tyke in bestuursontwikkel ing

Dil vorm 'n Europese netwerk van rnenseen organisasies met 'n belang in bestuursont­wikkeling - 'n brug tussen verskillende kul­ture, asook na ander toepaslike netwerke

14 . Matieland

Prof Eon Smit "Die 'gehalte­etiket' is die finale aanwyser. "

regoor die wereld. Die liggaarn bevorder ookgehalte-bestuursopleiding en stimuleer leer envernuwing rakcnde mensontwikkeling.

Die USB. wat meer as 'n dekade al 'n

EF~ID-lid is. hct nou aa ngcsluit by 33 anderskole met die EQUIS-akkreditering. Met drievan die skolc het die USB reeds internasio­nale ooreenkomsle: die Asbridge ManagementCollege in Brittanje (berig op bl 15), dieRotterdam School of Management/ ErasmusGraduate School of Business in Nederland endie \VHU Koblenz, Otto Beishcirn-bestuur-

skool in Duitsland,Die EFMD hel 'n netwerk van meer as 390

lidorganisasies in meer as 40 lande - 'n rykeverskeidenheid orga nisas ies wat voorstebest uurskole en bcs tuursontwikkelingse n­trums asook groot maatskappye en konsul­tantgroepe insluit. Die EFMD het noue bandemet die Arnerikaanse sakeskole-organisasie.

Europese benaderingEQUIS is 'n gehaltever bete ringstelse l watakkredilering verskaf ter erkenning van hoeinternasionale gehalte. Die Europese benade­ring tot internasionale bestuursopleiding ken­merk die stelsel.

EQUIS verskaf markinligting aan studenteen werkgewers oor watter lnrigtings in hul eienasionale orngewing hoe aansien verwerf het,

en voldoen aan internasionale standaa rde virgehalteverskaffers van sake-opleiding,

Vir EQUIS-akkreditering moet bestuurskoleaan hoe internasionale standaarde voldoen, 'nbeduidende vlak van internasionaliseringhandhaaf, en die korporatiewe wereld sebehoeftes moet geed gemtegreer wees in dieskool se programme, aktiwiteite cn prosesse.Daar word ook vereis dat 'n bcstuurskool in synasionale orngewing deur die mark as 'nbelangrike gehalte-lnrigting erken word. II

.. USB en voorste Britsesakeskool IN'erk saaln

Die Nagraadse Bestuurskool (USB) het 'nsamewerkingsooreenkoms gesluit met syBritse top-eweknie, Asbridge Management

College in Engeland.

Oil beleken dat die USB nou Asbridge se enigste amptclike"vcnnoot" in Afrika is. Die Stellenbosse besluurskool sa l vanAshridge se programme in Suid-Afrika bemark

Die gehalte van Ashridge se bestuurso pleiding word baiehoog aangeslaan, Londe n se Fina ncial Times het Ashridgeonlangs aangewys as een van die lien lopverskaffers vanhoevlakbestuursopleiding ("execulive educ ation") ter wereld,

Die ooreenkoms behels dal die USB en Asbridge gesa­menllik nornmerpas-programme vir S uid-Afrikaansesakeondernerni ngs sa l saamslel en aanbied, hetsy hier ofoorsee. Mel Asbridge se onders leuning kan die USB ook 'nornvattende konsu ltasiedie ns aa nbied.

DiensleweringUSB-direkleur prof Eon Smil se sy besluurskool is lrots opdie ooreenkoms. "Oil gee crkenning aa n ons akade miesestatuur, die internasionalisering wat reeds bereik is en dievlakke van dienslewering waarvoor die bestuurskool beke ndgeword het." En die vennootskap slel die USB in slaa l omhoevlak bestuurso ntwikkellngsprogramrne van wereldge­halte lot sy portefeulje toe te voeg

Die ooreenkoms gee die USB toegang lot Asbridge segevorderde hulpbronsentru m ("Leam ing Resou rce Centre")wat 'n uitgebreide reeks leennaleriaal en inligtingbronnehuisves. Intemettegnologie steI die dienste wereldwyd aa nvennote beskikbaar.

Asbridge gebru ik nou onde r meer 'n aanlyn-rekenaar­stelsel om die regte leerorngewing vir bestuurd ers Ie skep ­deur die Intrane t van 'n besluurder se onderne rning of de urCD-Rom. III

Grootste in S.A.Die USB bied naas sy MBA-programmeook 'n wye reeks bestuursontwikkelings­programme aan. Met sowat 700 voltydse,dee/tydse en modu/ere MBA-studenteasook meer as 2 000 dee/nemel'$ wat Jasr­liks die bestuul'$programme volg, is ditSuid-Afrika se grootste residensiiilebestuul'$kool.USB-programme (aangebied in Afrikaansen Engels of s/egs Engels) is gemik op dieontwikkel/ng van hoiivlak-bevoegdhedewat 'n organisasie se sukses in onstabie/eomgewings asook tye van snelle verande­ring kan vel'$eker. Elke student wordgeiivalueer met tostse waanos s/egs dieUSB internasionaal tosgang het. II

Matieland . 15

Nederlandse, Franse en Britse kartograwe se werk van drie eeue gelede het dekades lank vergetein 'n au lessenaarlaai gele. Oeur Malene Breytenbach

MOTGEVRETE OU KAARTE

'N UNIEKE VONDSKoning Lodewyk XV se hoofkartograaf het minstens een van die ou Afrika-Iandkaarte, in 1714,gemaak

Hannah Hayter het kaarte ontdek waldekades gelede deur prof Piet van der Merwe(afgetree in 1977 en oorlede in 1979) versamelen gebere is. Dit, en 'n litografie, is geres­toureer en pryk nou in die departement sepersoneelkamer.

Die resloureerder van die Africana skat,mnr Henri Wirth , wat jare al in die IS Gerickebiblioteek werk, besternpel die vonds as

Die DepartementGeskiedenis sesekretaresse hetop motgevrete,verwaarloosdeAfrika-kaarte inou lessenaarlaaieafgekom, "Ek het onmid­dellik besef .dis waardevolle,Africana,"

16 · Matieland

unieke "onvervangbaar en daarom van onskatbarewaarde."

Beste restoureerderHayter het die kaarte na Kaapstad geneemom te laat waardeer en restoureer, maar laterbesef die beste restoureerder is opStellenbosch. Wirth is volgens dr Chris Venter.dosent in die departement, 'n man met 'n"ongelooflike vermoe".

Venter se mev Hayter se vonds sal veral oordrie jaar, as die deparlement sy eeufees vier, 'n

besonderse beteke­nis he.

Hannah Botha,hoof van die ISGericke Biblioteekse spesiale ve r-sarnelings, asookander personeel­

Iede van die biblioteek se Afiicana-afdeling,het gehelp om meer inligting oor die kaarte teversamel.

WaardvolsteDaar is nege kaarte waarvan die enigsteNederlandse een die waardevolste is. Dit komuit die versameling Caarte van de beydeafge/egendste colomen Drakenstein enW(Neren, uit die Lakeman uitgawe van dieberoemde reisbeskrywing van Peter Kolbe:Naaukeurige beschl)'Ving van de Kaap de

Goede Hoop. wat in 1727 in Amsterdamgepubliseer is. <,

Sommige van die kaarte is van Franse cor­sprong. Die bekende Guillaume Delisle, diehoofkartograaf van Lodewyk XV. het in 1714Orbis veleribus Noli Tabula gernaak enwaarskynlik oak Hemisphere Orientale.

Alexander Hubert Jaillot 0632-1712) het!Afrique divise suivanl I'extendre de ses prin­cipales parties gemaak - wat nou waarskynlikRZO 000 werd is.

Robert de Vaugondy 0688-1766) het!Afrique dressee sur les relaUons les plusrecenles et asujeltie aux obsrvationsaslronomiques gemaak Guillaume Delahayehet die kaart se graveling gedoen, asookwaarskynlik die van kaart 9, wat nie getdenti­fiseer kan word nie.

I I'"

- -- -~--,

IIi

!

• I,

Bribe kartograafNog'n Britse kartograaf Emanuel Bowen, hetA New and Accurate Map of the southernparts of Africa gemaak wat in 1747 verskynhet.

Daar is ook 'n litografle van die HeereLogemont, die grot op die plaasHotwegfontein naby die Ratelfontein-spoor­weghalte in die distrik Vanrhynsdorp. Dit komuit die beroemde agtiende eeuse . reisiger,Francois Levaillant, se reisbeskrywing SecondVoyage dans l'intcrieur de Il\frique par Ie Capde Bonne-Esperance. dans les onnees 1783,84 et 85. Die grot was 'n baken vir ont­dekkingsreisigers en baie het hul name op dierotswande daar uitgekrap. II

Oorkant, links: Orbis veteribus NotiTabula {1714} is deur Lodewyk XV sehoofkartograaf gemaak. Regs bo: 'nKaart {moontlik uit 'n atlas van 1674}sonder 'n tite/, met net 'n teks waarineienskappe van die geografie beskryfword. Middel regs: 'n Kaart uit 'natlas wat in 1757 in Frankryk uit­gegee is. Regs onder: Nog 'n Fransekaart, gedat_r 1762.

Dr Chris Venter, dosent ingeskiedenis, Hannah Hayter wat diekaarte ontdek het en Henri Wirth, dierestoureerder.

.:

• j

J

\ \ • II.

'" " I •

Matieland . 17

Mense

Sybelle Albrecht het gesels met prof Jan Sadie, die sjarmante, fynbeskaafde, moderneAfrikaner-intellektueel wat deur die jare 'n blywende indruk op honderde studente gemaak het.

Op 81 is sy intellek nog voortdurend geolie, Daar's seide tyd vir stilsit

AKADEMIA, DIE ALLES VANDIE GOEIE LEWE

Met wetenskaplike presisie ontleed hy 17 jaar na sy aftrede nog altyd demografiese tendense: diehoe swart en dalende wit bevolkingsgroei se implikasies vir produktiwiteit, armoede en werks­geleenthede

Om die oudenlom van 81 te baal sonder te emstigeongevalle, bly 'n mylpaal, selfs in die dae van modememedisyne en hoe tegnologie.

Maar om op 81 'n tweede doktorsgraad te verwerf is 'nprestasie waarvan die gelyke nog nie vantevore aan die

Universiteit vanStellenbosch gesien is nie.Aan die ontvangkant; prof Jan Sadie - formidabele ekonoom en

dernograafafgetrede hoofvan die Department Ekonomie, voormalige direk­teur van die BurovirEkonomiese Ondersoeken die oudste student wat nog'n doktorsgraad van die Universiteit ontvanghet.

Iemand het eens geskryf dat langslewendheid in Suid-Afrika afhang van'n mens se vermoe om uit die spervuur van 'n A!{47- of Rl-geweer te bly.Sadie het in sy loopbaan van meer as vierdekades telkens in die spervuurbeland - nie van A!{47's nle, maar die spervuur van die politici en diegenewal nie gehou het van die presisie waarmee hy politieke troetelteoriee metekonornies-wetenskaplike feite afgeskiet het nie.

18 . Matieland

Doktorale verhandeJingDit is met dieselfde wetenskaplike presisie dat hy demografiese tendense inSuid-Afrika onder die loep neem in die doktorale verhandeling wat hy pasdie lig laat sien het, bykans sewentien jaar nadat hy amptelik atgetree hetdie hoe bevolkingsgroei in swart gemeenskappe en steeds dalende bevolk­ingsgroei vandie blankegroep, en die implikasies watdit inhou in termevanproduktiwiteit, armoede en werksgeleenthede,

Dat net 'n volgehoue belangstelling in die wereld en in jou vakgebied so'n formidabele brein kan slyp, besef 'n mens as jy met die gerespekteerdeekonoomgesels in sykantoorwat hydeur die jare van syaftredeteen 'n jaar­Iikse huurgeldjie in die CGW Schurnanngebou behou het,

Dat so 'n gesonde brein boonop gehuisves word in 'n Iiggaam wat nil 81jaar aansienlikrnindervan die gewone tekensvan slytasie toon, moet seker­lik te danke aan wees aan die gesonde lewenstyl en oefenprogram wat diegesondheidskenners predik Nie in sygeval nie, se Sadie. Hy het hom nooitveel aan dingesoos oefening gesteurnie en hykan maar net dink dat dit ietsmet genetika te doen het

Dithelp natuurlikdat syvakgebied inderwaarheid ook systokperdjie is ­op die manier bly sy intellek voortdurendgeolie. Daar was tremens sedert syaftrede seIde tyd vir stilsit. Dit was juis terwyl hy nil sy aftrede as buitenge­wone dosent by die Universiteit van Pretoria werksaam was, dat die grond­slaggele is virsy tweede doktorsgraad.

'n sy 'oopbaan van ntear as vierdelutdes wvas Itl' talkens in die sper­vuur - van po.ltlci en andere lNat nie Itu'troetelteoriee ntat ekonont'es-lNeten­skapllke felte afgeskiat INOU Ite nie

Deur en deur 'n KapenaarBenewens die agt, nege jaar in Pretoria, is Jan Sadie deur en deur 'nKapenaar: meer as vierdekades aan die US verbonde - eers as student enlater as dosent en hoof van Ekomie. En in 1944 een van die grondleggersvan die Buro virEkonomie Ondersoek(BEO), die US se oudste navorsings­instelling waarvan hy in 1973 direkteursou word.

"Prof Sadie het in die verbandsygrootste rolgespeel"skryfdie vorige rek­tor van die US, profMike de Vries, in 1983 toe Sadie afgetree het, "Met syontsagtelike kennisvandie bevolking- en ekonomiesedemografie, syeie tref­fende standpunt-formulering (waarby hy gestaan het ongeag die gewildheiddaarvan) en sy verstommende belesenheid, was hy een van die vemame

Links: 'n Jong Jan Sadie as lidvan die Tomlinson-kommissie(1950-'54) wie sa vers/ag 'nhoeksteen van die destydse be/eidoor swart "tuislande" was.

Heel links: Sadie (regs) by syopvolger as BE().direkteur, wy/eprof Attie de Vries (die braer vanoudrektor Mike de Vries).

Hy kon tronlpop nlet be'angrikenlense bots. Sy vvetenskap'ikeintegriteit en streng objektievve'evvenshouding het hOnl nie vanskerp uit'atings teen be'eidsaspektevveerhou nie

boumeesters van die Buro, Hywas in vele opsigte die Buro,"Hoewel Sadie deurgaans aan die US verbonde was, word sy loopbaan

gekenmerk deur wye intemasionale bctrokkendheid - as bcsoekende pro­fessor in lande soos Nederland, Belgil! en Duitsland; as navorserbydie \iVain New York en die lntemasionale Arbeidsorganisasie in Ceneve, asdernograflese adviseur van die VV vir Latyns-Arnerika in Santiago-de-Chileen as ekonomiese adviseur van die destydseRhodesiese regering

Ook in Suid-Afrika was hy aktief betrokke by talle van die au politiekebedeling se belangwekkendste ondersoeke oor politiek-ekonomiese aan­geleenthede: soos die Tomlinson-kommissie (waaroor hy vandag nag metskerp ironic kan gesels), Kleurlingonderwys-kornrnissie, Du Toit-kornrnissieoor blanke bewoningvan plattclandse gebiede, (Erika) Theron-komrnissie enkomitee vir Dernografiese Navorsing van die ou RGN.

Sabra en VerwoerdHoewel sy pad dikwels gckruis heLmet belangrike historiese figure uit die oubedcling was dit as lid van die SA Bum vir Rasse-aangeleenthede (Sabra),waar Sadie dikwels in trorn pop botsing gekom het met mense SODS dr HFVenvoerd en die ander groat argitekvan apartheid, mnr Oaan Nel.

Met die wetenskaplike integritcit waarvoor Sadie deur die jare so bek­end geword het, en sy streng objektiewe lewenshouding het hy niegeskroom am hom skerp teen aspekte van regeringsbeleid uit te laat nie.

"Ek het weI 'n aweregse reputasie in regeringskringe gekry, maar dit wasinteressante lye - veral die gesprekke mel dr Venvoerd, wat hom nie laatstuit heL as hy eers aan die praat was nie. 'n Mens moes derhalwe leer omhom in die rede te val as jy iets te se gehad het. Oit was interessant."

Sadie vertel dal hy mettertyd persona non grata in politieke kringegeword het en wann eer dr Venvoerd hom nie 'n Sap genoem het nie, wasdaa r ande r wat gereed gestaan het om hom die etiket van "kommllnis"om te hang.

'Klein apartheid'Oinge soos werkreservering het veral ingedruis tecn wetenskaplik­demografiese £Cite, en Sadie kon moeilik saamleef met die beeld watSuid-Afrika se apartheidsbeleid -en in die besonder "kleinapartheid" - na buite lIitgedra het."Oit was veral die implikasies daar­van, soos die geweld waL dit gedoenhet aan die menswaardigheid van

mense van kleur, wat erg gepla het."As hy vandag terugkyk na die apartheidsera, besef hy opnuut hoe onin­

telligent die beleidwas, veral soos dit in wetgewing vasgele was, se Sadie. "Dit

het nie demografies of ekonomiessin gernaak nie en c1ke stuk wetgewing isin die buitcland dcur koerante soos die Nell'York Times aan die groat klokgehang Ons sal nog vir die volgende twee tot drie dekades moet hoar datalleswat in Suid-Afrika verkecrd loop, apartheid se skuld was."

Sadie hel nag niks van sy belangstelling in die polilieke en gebeure vandie dag verloor nie. Hy het hom selfs die gramskap van die nuwe bedelingop die hals gehaal, oar die swakhede en leemtes in die 1996-sensuss}fers.

Hoewel 'n bietjie ouer, hel is hy steeds dieselfde sja rmante, fynbeskaafcleen modeme Afri kaner-intellektueel watso 'n indruk gemaak het op die hon­derde studenLe wat deur die jare onder sy leiding in die ekonornie geskool is.

MeLsy aftrede destyds, het sy opvolger, prof Sampie Terblanche, geskryf:"Sy voorkornsen optredewasdeurgaans so afgerond en finaal dat dil daardieselfde atgerondheid en finaliteiL van sy navorsingsresultate - veral wanneerddit op statistiese verwerking berus - gesimboliseer het."

Hy het oak sy ~'I1proewersmaak vir 'n goeie wyntjie behou, en hy verlelook graag van sy sy ander groot liefdes: mooi blomme, sy versarnelingCregoire-skilderye en die rnusiek van veral Beethoven, Brahms en Mozart ­wat hy graag self op die klavier speel.

'lWeetaJigheidHoewcl sy tweede doktorsgraad afgehande l is, dink hy nie eens daaraanam nou virn ruk lank professioneel uit te span nie. lntecnd eel, hy gaanvoort met navorsing en daar is nog heelparty artikels wat wag omgesklyf te word. Hy wi! trollens tenlg gaan na 'n projek wat hy dertig jaargelede aangepak het, toe hy voor 'n Kanadesc koninklike kommissieoor tweetaligheid en biikulturalisme gctuienis afgele het oar dieekonomiese fal,tore wat 'n rol gespeel het Ler bevordeling van twee­taligheid en bikulLuralisme in Suid-Afrika.

Maar die ekonomie sal altyd sy eerste Iiefde bly, "waarsl\}'nlik omdatdie ckonomie elke aspel, van die menslike lewe beYnvloed. Oit is ookwaar my belangsLelling in die demografie vandaan kom."

Het hy ooit daaraan gedink omsy rykdom van e!mnomiese kennisin die markplek aan te wend?

Nog nooit, lag hy. "Die totali­leit van die goeic lewe is dieakade mia." II

Matieland · 19

People

In a country where people are discouraged from behaviour that draws attention to themselves,Tadahiro Minami from Nagasaki in Japan is a rare individual. By Zenda Nel

PIONEERING SPIRIT OF THEMAN FROM NAGASAKI

The first Japanese student to enroll at Stellenbosch, he submitted the first thesis on the Dutch EastIndia Company's trade with Japan, from a Japanese perspective

where Minami had been employed previously was involved in importingwine from Stellenbosch and advised Minami on the virtues of life here,mentioning that the town has a good university.

After further inquiries, Minami arrived in South Africa in january1997, the first japanese student to enroll at the University ofStellenbosch. In March this year he obtained his MComm degree,submitting the first thesis on the trade of the Dutch East IndiaCompany (VOC) with japan in the 17'h century written from a japaneseperspective.

He focused his study on the VOC's trade in japanese porcelain. Thetitle of his thesis is: The Dutch East India Company (\IOC) in Japan ­Their earlypresence and Porcelain.

Tadahiro Minami ul a/.o want.d to be a Japan••• pioneer. I didn't wantto go wh.r. th.r. were alreedy a lot of Japan...."

Van Riebeeck in NagasakiA number of factors contributed to this fascinating subject choice.

_ - - - - - - - - - - - - - - . Minami explains: "As I startedthinking about tile subject of mythesis, I remembered reading onthe plane coming here that jan

Wine fromSteUenboschA good friend and former col­league at the export company

Teaching English to JapaneseIt is common practice in japan to stay with the same companythroughout one's working life, but Minami resigned his very high payingposition and started his own foreign language school in Tokio, employ­ing teachers form English speaking countries to teach English to hiscountrymen.

After ten years Minami decided that he needed a new challenge."I wanted to leave japan and live in another country again for a few

years. Since I already had an understanding of English I needed to bein a country where English is understood and spoken, but I also want­ed to be a japanese pioneer. I didn't want to go where there werealready a lot of japanese. That ruled out Australia and America."

Jan van RI.beeck's successor asgovernor-general at til. Cape playeda crucial role in tile grollfltlt 0' tit.

_____ _ _ _ _ _ _ _. Japan.se porcelain Industry

In the quiet solitude of the Africana Room,surrounded by shelves of priceless books andancient maps on the walls, he sat bent over hiswork for two years - the mysterious japanesegentleman.

Until Hanna Botha, head of Special Collections,couldn't contain her curiosity any longer and discov­ered a man with a pioneering spirit writing apioneering thesis.

In a country where people are discouraged frombehaviour that draws attention to themselves, wherepeople are treated and expected to behave as if theyare exactly tile same, Tadahiro Minami from Nagasakiin japan is a rare individual.

Having studied economics at the University ofNagasaki and graduating in 1967, Minami worked fora japanese trading company specialising in interna­tional trade. His work entailed frequent travelling andeven a four year stay in Cairo .

20 . Matieland

He renlenlbers princess Seatrix'svisit to Nallasalel in 1964. Were theseeds for his 'ater studies atStellenbosch sOlNn at that tinle?

van Riebeeck was in Nagasaki in1642. Later, while on a visit to theCastle of Good Hope in CapeTown, I saw an exhibition ofjapanese porcelain, made in Alita on the island of K)'ushu, the islandof my home town.

"I decided to write my thesis not merely abou t the history of theVOC's trade with japan, but to focus my study on the porcelain trade."

Minami discovered that prior to jan van Riebeeck's position as firstgovernor-general of the Cape, he was stationed at Nagasaki, the VOC'snorthern most trading post. But it was his successor, ZachariasWagenaar, the second governor-general of the Cape and previouslyhead of the VOC in Nagasaki, that played a crucial role in the growth ofthe japanese porcelain industry.

Says Minami: "At that time the porcelain industry in japan was in itsinfancy. Wagenaar placed the first export order for japanese porcelainto Europe. The porcelain industry in japan grew as a direct result of theVOC exports which introduced japanese porcelain to Europe."

VOC porcelain from JapanOne of the most remarkable porcelain pieces currently on display as

part of the William FehrCollection at the Castle of GoodHope as well as the BurgherHouse in Stellenbosch, is the

'Company Plate' bearing the official VOC monogram. It was only recent­ly established that these pieces are of japanese origin.

A lot has been written about the VOC'sactivities in japan, but alwaysfrom the VOC's perspective. Minami's thesis represents the firstapproach of the subject (albeit limited to the trade in porcelain) from ajapanese perspective. Minami was able to include information gleanedfrom japanese writings.

He remembers the official visit of princess BeatJix of the Netherlandsto Nagasaki in 1964 - in remembrance of the fact tha I the Netherlandswas japan's sole Western trading partner from 1641 to 1868. He was astudent at the time and her visit made a great impact on him, makingone wonder if the seeds for his later studies at Stellenbosch were sownat that time.

Although he had a reasonable understanding of English when hecame to Stellenbosch, Minami found his studies very difficult at first. "Itwas vel)' tough, both the content and the language. I often had to workthrough the night to finish assignments on time." II

MUSEUM SE LOKAAL NA OUDREKTOR VERNOEM

'n Lokaal vir wisselende uitstallings en nuwe aanwinste in die Universiteit se SasolKunsmuseum is na oudrektor en visekanselier prof Mike de Vries vernoem

Hy word vereer ~ir sy reuse-aandeel aandie totstandkoming van die US Museum!Eben Donges Senbum in die eertydseBloemhof-skoolgebou, langs die man­skoshuis Wilgenhof.

Die museum is 'n kultuurskat met 'n be­sonde rse rol in die Universiteit en breerSlellcnbosse gerneenskapslewe, Die museum­direktcur, prof Muller Ballot, het by dieinwyding van die Mike de Vries-lokaal, gesedie museum rnaak dit moontlik "om dieUniversiteit se kuns- en kultuurbesit profes­sioneel in sland Ie hou te bewaar; Ie beveilig teberg en te restoureer"

'Kwalilatief uiI:bouSkenkings, crflatings, aankopc en bruikleningsbou die besil "kwalitatief uil en tim 56 ook ken­nis en insig aan die samelewing 001'.

Dit was 'n "lank gekoestcrde ideaal" om diegeskiedkundlge gebou Ie restoureer en totmuseum te omskep, hel prof Andreas van \\iyk,rektor en visekanseller; gese, Oil is in Oktober1991 geopen

Die katalis hiervoor was 'n erflaling van 310kunswerke aan die Universiteit deur 'nKaapstadse Oudrnatie, prof j du P (Canis)Scholtz, 'n afgetredeAfrikaans-dosent by Ikeys.Die. US moes die kunsversameling behoorlikberg en uitslal. Prof De Vries het die Bloemhof-

gebou in gedagte gehad en met die byslandvandr Dawid de Villiers, voorsitter van dieUniversiteitsraad en van Sasol, is R3,5 miljoense geldsteun hiervoor verkry.

Maggie LaubscherDe Vries het ook 'n besonderse Iiefde virMaggieLaubscher se skilderye. Die Universiteit besitdie grootste openbare versameling van haarwerke, watook in die museum 'n tuiste kon kry.Nog 'n buitengewone versarneling in die mu­seum is die skilderye en sketse 'W"3t 'n Switsers-

Oudrektor Mike de Vries {/inks} enkunstenaar Frana Malherbe by dieDe Vries-borsbeeld.

gebore Brit. Solomon Caesar Malan, in 1836aan die Kaap gedoen het,

Van \\-)ok het die museum se suksestoegeskryf aan die toewyding van 'n buitenge­wone "driemanskap" - Mike de Vries wat dievisie hiervoorgehad het, prof Frana Malherbc,wat ook die borsbceld van DeVriesgeskep helvirdie lokaalwat na hom vernoe m is. en MullerBallot. kunskenncr asook bestuurder van diemuseum en sy versameling

"Vir my, wat my heIe lewe lank 'n univer­siteitsmens was, is dit 'n bcsondere eer om opdie manier vorentoe aan die Universiteitverbind te bly" het De Vries gese,

• 'n Lesingsaal in die De Beers-gebou virChemie is in 1992 na De \-lies vemoem. H)'is 'n Oudmatie, was 'n Us-dJemiedosentsedert 1961, viserektor vanaj 1976, rektorvanaj 1979, ook visekanselier sedert 1981en het ajgetl"eein 1993. II

Matieland . 21

I Navorsing

Die Sunsat satellietprojek demonstreer die SA tegnologtebedryt se verrnoens om 'n internasionalerolspeler op die gebied van satell ietkommunikasie en ruimtetegnologie te wees

MBEKI OORHANDIG TOPPRYSAAN STELLEN BO SSERS

Die laboratorium se kundigheid is al op internasionale vlak ingespan, onder meer met die opsporingvan 'n Amerikaanse satelliet na lansering

Pres Thabo Mbeki het die Tegnologie Top 100 prys op'n spoggeleentheid aan Sias Mostert, die Elektroniese

Stelsels Laboratorium se bestuurder, oorhandig.

22 . Matieland

Die US-Iaboratorium wat die Suidelike HaIfrond seeerste satelliet in die ruimte geplaas het, is as die bestenavorsings- en ontwikkelingslaboratorlum in Suid­Afrika aangewys.

Die Elektroniese Stelsels Laboratorium (ESL) watSunsat (Stellenbosch Universiteit Satelliet)ontwikkel het en nou die satel­Iiet se bedryfin die ru imte bestuur,het die TegnologieTop 100prvsgewen,

Sias Mostert, ESL se bestuurder; het die prys op 'n spoggeleentheidvan pres Thabo Mbeki ontvang

DieESL is 'n rnultidissiplinere lahoratoriurn wat deur die Rekenaar enBeheerstelsels Creep in die Departernent Elektriese en ElektmnieseIngenieurswese gelei word. Meer as 100 studente het al deelgeneem aanSunsat en sy verwante projekte.

Produkte uitgevoerDie ESL het vyf ingenieurs as medewerkers en 'n nagraadse studente­groep van sowat 20 en het reeds satellie tprodukte na Surd-Korea enDuitsland uitgevoe r; Die laboralorium werk nou aan produkte vir dieAustraliese mikrosatelliet Fedsat.

DieTegnologie Top 100 toekennings word jaarliksgedoen - aan Suid­Afiikaanse rnaatskappye wat uitstaande werk in die bree veld van teg­nologie verrig Die toekenning se borge, MTN en Business Day, gebruikdie geleentheid om die SA~ tegnologiebedrytse internasionale mededin­gendheid te bevorder,

Met die toekenning hct ESL homselfgevestig in die liga van maatskap­pye soos lJEC Technologies, die Altron-groep, Artee Product Design,Eskom, Clntel, Digital Process Measurement en Quiton CC, wat almaltoekennings in ander Tegnologie Top 100 kategoriee gekry het.

Die toekenning aan die ESL gee erkenning vir die laboratorium sedoelgerigte organisering van nagraadse studente, ingenieurs en dosentewat saarn in 'n span gewerk het om 'n gesofisti keerde produk te skep.

MaatskappyeBuiten die toegewyde werk van die hele Stellenbosse span, is die projekondersteun deur rnaatskappye soos Altech-Alcatel, ECS, EersteNasionale Bank, NNS, Crintek, Houwteq, Irdeto, Malaysian Airlines, ~'ITN ,

Orbicom, Plessey, Reumech, SARI., SA AMSAT, Siemens, Somchem,Telkom en Vodacom.

Die Sunsat mikrosatellictprojck is dus in die geheel 'n demonstrasievan die SA tegnologiebedryf se vermoens om 'n intemasionale rolspelerop die gebicd van satellie tkommunikasie en ruimtetegnologle te wees.

Daar is 'n verskeidenheid van tegnieke en tegnologiee wat nou as deelvan 'n opvolg satellielprogram ondersoek word. Verlede jaar is negemeestersgraad-tcsisse op Stellenbosch voltooi 001' nuwe tegnologie wat opsatellict-navorsing van toepassing is. DieESL het dus duidelikbewys dat hystelsels kan bou met die hoe betroubaarheid wat ruirntetoepassings vereis,

DUITSER KRY UNlVERSITEIT SE PRESTIGEMEDALJE

Mittmann (links) het die US se prestigemedalje van prof Andreas van Wyk,rektor en visekanselier, ontvang.

Prot Siegfried Mitbnann, 'n lUbin­gensc akade mikus, het die US se ProBene Melito medalje ontvang - vir uit­

sonderlike mense wat 'n US-verbintenis hetI Iy was verlede jaar 'n besoekende profes­

sor in die Departernent Antieke SLudie opStellenbosch. Sy navorsingsveld word oa kaangebied in die departement se afdelin gOu Nabye OosLerse Studie, waar hy 'n aan ­sienlike invloed uitgeoefen het. MeL syonlanse besoek het hy ook die departe rnentse Fensham-gedenklesing Ivernoern na wyleprof Charl es Fen sha m, 'n ouddosent van diedeparternent) gelewer.

Mittman het die Universiteit van 'Ilibingense "Biblisch-Archaologisches lnstitut", oen­skynlik die bes te soortgelyke een in Europaen een van die bestes ter wereld, opgebou.Navorsers van oor die hele wereld gebruikdie instituut se boekery.

OpgrawingsMittrnann spcs ialiseer in die argeologie vandie Ou Nabye Ooste en vera! Israel, Slrie,[ordanie en Libanon, waar hy self opgra­wings ondemeem het en waaroor hy uitvoe­

rig gepublisee r het.US-do sente en -studente kry al jare la nk

akaderniese ondersteuning en medewerkingvan Mittm ann en sy instituut, selfs destydstoe baie ander lande nie Suid-Afrikan erswou help nie. Hulle kon daar kennis rnaakmet hoe gchalte navorsing asook die besteversa rneling navorsin gsrnat eriaal en argeolo­giese voorwcrpe,

Miltmann hel oo k Suid-Afrikaan se bruinen swart studente in 'Ilibingen verd er laaLstude er. En hy hc l dit deur DAAD, 'n Du its ebeursskerna, help moontlik maak

De ur Mittman se to edoe n het die

Hu rnboldt-stigting van Duitsland die enigstevo lledige stel TAVO-materiaal (TiibingerAUas des Vorderen Olien ls) in Suid-Afrikaaan die US geskenk Dit bestaan uit kaarteen navorsingspublikasies van en oor dieNabye Ooste. Die versameling, in dieTeo logie-biblioteek, het baie waa rdc virBybelse en Ou Nabye Oos terse SLudie.

Miltma nn het gesorg vir 'n sterk verbin te­nis en heelwat on derlinge uitruiling tussendie universiteite van Tublngen enStellenbosch. Die intern asionalisering van

die werk waL by die Afdeling Ou NabyeOosLerse Studie en d ie Fakulteit Teologiegcdoen is. is grootliks aan sy ondersteuningte danke.

• Siegfried Mitlmonn is die sesde ont­vangel" van die Pro Bene Merlto medalje.Hy is die tweede buitelander wat die medal­je gekry het. 'n Belgiesc landbouweten­skapIike, prof Vic Goedseels, het die heeleerste medalje in 1997 ontvang. II

Die laboratorium se kundigheid is reeds op intemasionale vlak inge­span. So het die Sunsat span verlede jaar die lanseerspan van dieAsuSatl satelliet (Arizona State University Satellite) gehelp met dieopsporing van hul satelliet na lansering

WentelbaanIn Februarie was dit presies 'n jaar sedert Sunsat (saarn met nog twee satel­lietel deur 'n vuurpyl van Nasa, die Arnerikaanse ruimte-adrninistrasie,vanaf die Vandenburg lugmagbas is aan die Kalifomiese kus in sy wente l­baan om die aarde geplaas is.

"Dit was 'n jaar wat gedurig nuwe vreugdes opgelewer het," se prof GarthMilne, leier van die Sunsat-projekspan. Die laboratoriumspan het van dieaarde af die heeltyd Sunsat se stelsels en eksperimente in werking gestel.

Milne se onder radio-amateurs ('hams") het Sunsat-Oscar-35 'n baie

gewilde amateur-radiosatelliet (''EasySat'') geword. Van hulle was al meer asvyftig keer met Sunsat in verbinding Ander amateurs het selfs spesialeuitstappies gereel om uit bewegende treine uit en van bergtoppe afboodskappe met behulp van Sunsat te stuur.

Baie bevredigend"Dis baie bevred igend om die amateurs op die manier Le help. Verskeiewebtuistes (onder meer http://sunsat.ee.sun.ac.za) het 'RealAudio'opnames van die verkeer op Sunsat."

Sunsat samel ook belangrike inligting in, onder meer vir Nasa. Diesatelliet stuur ook lewendige TV-beelde aarde toe, en neem foto's vandie aarde,

"Sedert Sunsat meer as 'n jaar gelede gelanseer is, het die satelliet inbaie van sy basiese funksies uiters beLroubaar geword," se Milne. II

Matieland . 23

RAAD WORD BYNAHELFTE GROTER

Die us se hoogste besluit­nemende liggaarn, die Univer­sitei tsraad, is einde verledejaar van 22 na 30 lede ver­groot.

En met die aanstelling van 'n derde viserek­tor is die raad vanaf 1 Maart verder tot 31 ledeuitgebrei. Dr Julian Smith, voorheen dieUniversiteit van Wes-Kaapland se registrateur,beklee die pos (Berig hieroor op bl. 6). Die rek­tor en viserektore dien almal ampshalwe indie raad.

Die ander agt bykornende lede is aangewysdeur:• die perrnanente akademiese personeel wat

nie senaatslede is nie. Hul verteenwoordiger

24 . Matieland

is dr Rolf Annas, 'n Duits-dosent in dieDepartement Moderne Vreemde Tale, Hy isSaptu (die Suid-Afrikaanse Parastatale enTersiere Instellings-Unie) se takvoorsitter opdie karnpus.

• die permanente nie-akademiese personeel.Hul keuse is Sanel Bamardo, sekretaressevan die viserektor (navorsingl prof WalterClaassen.

• die Institusionele Forum, wat dr HansMuller van die Departement Codsdiens­kunde aangewys het.

• die verteenwoordigende Iiggame uit diesakesektor wat sakebelange in die distrikStellenbosch verteenwoordig. Hul raadslidis Maritha Moolman van die JPS Trust,

• Die verteenwoordigende Iiggame van dieburgerlike samelewing het twee raadsver­teenwoordigers : Rita Edwards, direkteur van"Women on Fam1S" op Stellenbosch, enLetitia Snyrnan, hoof van die HoerskoolRhenish .

• Die Matie-studenteraad het nou twee ver­teenwoordigers in die Universiteitsraad, inplaas van een soos voorheen. SR-voorsitterPeggy Ie Roux en nog 'n SR-Iid, CarolineShackleford. verteenwoordig vanjaar dieMaties in die US-raad.

• die Nasionale Navorsingstigting (NNS) seraad , wat nog nie sy verteenwoordigeraangewys het nie.

Die ander 22 raadslede is:• die rektor en visekanselier, prof Andreas

van Wyk, en en (naas Smith) die ander tweeviserektore, proff Walter Claassen en RolfStumpf;

• drie verteenwoordigers wat die Senaat uithul geledere kies (proff James Fourie, FritzHahne en Bernard Lategan, wat al drievanaf vanjaar vir 'n verdere tweejaar-termynherbenoem is);

• vier verteenwoordigers deur die ministervan Onderwys aangewys (lannie MombergLynne Matthews, Mvula Yoyo en dr YvonneMuthien);

• ses verteenwoordigers van die Konvokasie(die Oudmaties) t.w. Koos Bekker, Ritzemade la Bat, Desmond Smith en Gys Steyn

asook drr Edwin Hertzog en Christo Wiese);• 'n lid wat deur die Stellenbosse munisi­

paliteit aangewys is (Faghrie Patel), en eenwat deur die Wes-Kaapse premier aangewysis (dr Louis Kathan);

• asook drie lede wat die Universiteit sedonateurs verteenwoordig ("GIw Ferreiraasook drr Paul Cluver en Gerhard vanNiekerk),

Nuut aangewysFerreira en Cluver is onlangs vir die eerstekeer tot die raad benoem. Ferreira is ondermeer voorsitter van Rand AksepbankBeherend en van FirstRand Beperk asook 'ndirekteur van Anglo American .

Cluver is eienaar en voorsitter van De RustLandgoed en onder meer voorsitter vanCapespan Group Holdings, Vinfruco . Unifruco,Associated Fruit Processors, Kromco, ApsapFruit en Agricol, Hy het vroeer vanjaar 'n ere­doktorsgraad van die US ontvang.

Mornberg 'n Oudmatie en ANC-politikus. isvir 'n verdere termyn heraangestel, terwylMatthews, Muthien en Yoyo nuwe aanstellingsdeur die minister van Onderwys is. Matthews(van Kaapstad) is aktief by gerneenskapsdiens­en onderwysprojekte betrokke. Muthien isuitvoerende direkteur (demokrasie en bestuur)by die RGN in Pretoria, asook 'n SABC-raads­lid. Yoyo is 'n dosent in Afrikaans by dieUniversiteit van Fort Hare.

SR-oudvoorsitterHertzog. 'n oudvoorsitter van die Matie-stu­denteraad, is onlangs vir 'n verdere termyn vanvier jaar as raadslid herkies, Hy is die voorsit­ter van Medi-Clinic Korporasie en wasvoorheen voorsitter van die NasionaleAssosiasie van Privaathospitale asook onder­voorsitter van die Rembrandt Groep.

Desmond Smith. die raadsvoorsltter, is deurdie konvokasielede herbenoem nadat hyvir 'nvorige vier jaar 'n donateurs-benoemde was.Bekker, voorsitter van M-Web en 'n direkteurvan verskeie ander maatskappye, is deur diekonvokasielede as nuwe raadslid benoem.

De la Bat is die raad se ondervoorsitter. Dieraad vergader gewoonlik ses keer per jaar. II

TOP ESCOM MAN TO TEACH AT STELLENBOSCHBongani Khumalo, Eskom's deputy chief executive (restructuring and transfor­mation) has been appointed as an honorary professor in industrial psychologyat Stellenbosch.

This honour has beenbestowed on Khumalo for hisexceptional contributions in

areas such as industrial relations andhuman development - and for his con­structive interventions in South Africanpublic life.

His appointment at Stellenbosch isfor two years, untill the end of 2001.

Overseas tmiversitiesKhumalo holds an MA from FairfieldUniversity in the USAand several otherqualifications from universities inSouth Africa and the UK. He joinedEskom in 1991. Prior to that he wasdirector of communication for the SACouncil of Churches, accounts execu­tive for for three large advertising agen­cies and assistant director of the SARed Cross Society.

As Eskorn's corporate communica­tions manager in 1992-'93 he was oneof the key senior managers whoworked with the management board tocraft: a new industrial relations modelfor Eskom. The outcome becameknown as the Unfolding VisionAgreement UVA) which is believed tohave inspired the present LabourRelations Act (995),

Bongani Khumalo: strong and positivepublic profile as a conscientious SouthAfrican, committed to a stable socialand business environment.

Well-known for his uncompromisingstand on moral and social issues,Khurnalo has initiated and driven anumbe r of prominent renewal pro­gramrncs,and has co-ordinated Eskomparticipation in others - including gov­ernment's RDP and HlV/Aids pro­grammes. He's the driving force behindan Escom joint programme with the SAMedical Research Council and othersto develop a vaccine against HIV/Aids.

Gender equityKhumalo has a strong and positivepublic profile as a conscientious SouthAfrican, commiLted to a stable socialand business environment.

In October 1997, together with some450 other South African men, he ledthe founding of the first SA men'sorganisation with a focus on genderequity, human dignity, moral renewaland an environment that is crime-freeas well as socially and economicallysound. It is known as the SA Men'sForum.

Khumalo has been appointed tohead two high-profile public commis­sions of enquiry into contentious issues- education and On Gauteng) the stateof provincial management. III

Andreas van Wyk tree einde 2001 a'

Aanvvys van nuvve rektor begin vanjaar al

Prof Andreas van Wyk tree einde vol­gende jaar as rcktor en visekansclicr afDie proses om sy opvolger aan te wys,

beginvanjaaral.Metdie verwelkoming vaneerstejaarsse ouers

vroeer vanjaar het Van Wyk die Universiteitbeskryf as 'n "unieke Suid-Afrikaanse instelling,wat, soos sy stigtersgese het, vir 'n idee staan",Die kern van die idee blydiensbaarheid en ver­bondenheidaan Sind-Afrika, het hygese.

"Dis daarorn nie verbasend dat Stellenboschsovecl passie by rnense ontlok nie. Stellenboschwasen is virmy'n passie, en sal dit altyd bly."

"Daarorn is dit vir myvandag 'n oomblikvangernengde emosies: vreugde 001' die skares jongrnense wat weer deur ons strate vloei, maargemeng met die wete dat hulle die eerstc groepeerstejaars is aan wie ck bcslis nie meer 'n graadsal toeken nie,"

Vdn Wyk, 'n Oudmatieen ouddckaan van dieUS se Fakulteit Rcgsgeleerdheid. was viserektorbedryfvoon:lat hy in die middcl van 1993virprofMike de Vries as rektoren visekanscheropgevolghet. Met sy aftredc aan die eindc van 2001 salVan \Vyk agt en 'n halfjaar aan die hoofvandieUnivcrsitcit gcstaan het. III

Matieland . 25

Eerbevvyse

Hulle het in wyd uiteenlopende velde presteer: van [apanse kabinetslid tot Kaapse chirurg­cum-wynmaker, van bekroonde Afrikaanse skrywer tot swart baanbreker-rekenrneester; tot navorser

oor die Afrika-mens se evolusie

VYF VEELSYDIGE WYSESKRY EREGRADE

Twee Oudmaties, a1bei ook oud­

aka.demici .van die universitC.'il. isonder die v~f mense watonlangsere­doktorsgrade van die US ontvanghe!.

Hulle is prof Hermie Aucarnp, atgetredeAfrikaans-dosent en bekroonde skrywer; asook drPaul Cluver wat hom as neurochirurg land­bouwetenskaplike en maatskaplike baanbrekeronderskei het.

Die ander drie is prof Akito Alima, 'n [apansekabinetslid en oudhoof van die Universiteit vanThkio; prof Wiseman Nkuhlu. 'n SA baanbrekerfin ans- en sakeleier asook Universiteit van'Iranskei se oud-viserektor; en die inlemasionaalbekcnde [ohannesburgse paleontoloog profPhilliplbbias.

AI v){ die vereerdeshet ook as akadernicidiepspore getrap, Hulle het in Oesember verlede jaarof in Maar! vanjaar US-eregrade ontvang

• Akita Arima se rigtinggewende idees as teo­retiese kemfisikus, vir byna vier dekades, hethom intemasionaal as een van die toon­aangewendste kemteoretici gevestig

Hy lei nou twee [apanse ministeries: onderwysasook wetenskap en tegnologle - kabinetsposte

wat aan horn internasionale erkenning as inno­

verende beleidsvormer bled. Boonop is hy 'ngevierde haikoe-digter

Alima het sy universiteilsopleiding aan dieUniversiteit van Tokio gekry, waar hy in 1958 'ndoktorsgraad in die natuurwetenskappe behaalhet. Na verskeie aanstellings in die VSA en by syalma mater, word hy in 1989 sy alma mater sepresident (rektor),

KernfisikaIn die eerste fase van sy loopbaan het hy deur synavorsing verskeie belangrike bydraes tot dieteorie van kernstruktuur gelewer Sy werk ra­kende die identifikasie van pseudo-spin was 'nbelangrike voorloper van waarskynlik sy grootstebydrae tot die kernfisika: 'n reeks artikels (saarnmet Iachello) 001' die wisselwerkende bosonmo­del waarin die nuwe konsep van "dinamiesesim­metric" deurslaggewend was.

Alima het seder! 1983 al hoe rneer deel vandie Universiteit van Tokio se bestuurs- en beleid­makende funksies geword, Sy visie van 'n skool­stelsel wat wegstuur van roetineleerwerk en 'nuniversiteitstelsel waarin outonornie, gehaltebe­heel' en basiese navorsing hul regmatige rolvervu l, is waarskynlik voorbeelde vir Suid-A frika,

Dit is gepas dat die US, met sy lang navor-

singstradisie, Alima vereer vir sy sonderlingebydrae 101 die wetenskap en wetenskaplikenavorsing

• Hermie Aucamp is 'n gerekende kenner enbekmonde beoefenaar van die Afrikaanse let­tcrkunde.

Hy het al sy universileitskwalifikasies opStellenbosch verwerf - onder meer 'n rneesters­graad (met 'n tesis 001' Ernst van Heerden sepoesie) met lof in 1959. Seder! 1964 was hydosent in Afrikaans in die FakulteitOpvoedkunde, waar hy van af 1983 tot met syaftrede in 1994 departernentshoofwas en in 1986medeprofessor geword het.

Syuiters produktiewe loopbaan strek 001'meeras drie dekades. In die tyd lewer hy 'n rnerk­waardige bydrae tot die Afrikaanse letterkunde:asopvoeder, bloernleser; maar veral as skrywer vankortverhale, dagboeke en kabarette.

HertzogprysVir sy kortverhaalbundels Hongerb/om enWO/\\'cdans kry hy in 1974 die WA Hofmeyrprysen in 1982 word sy hele kortverhaaloeuvre metdie Hertzogprys bekroon.

As bloernleser het Aucarnp etlike bundels

26 . Matieland

1. Akito Arima se visie van 'n skool- enuniversiteitstelsel is waarskynlikvoorbeelde vir Suid-Afrika.

2. Hennie Aucamp: ongeiiwenaarde rolas bewaarder van dit wat kosbaar is indie Afrikaanse letterkunde.

3. Paul Cluver: vereer vir symerkwaardige bydrae en leierskap opdrie terreine.

4. Wiseman Nkuhlu: leier wat 'nbesonderse bydrae tot nasiona/eontwikkeling ge/ewer het.

5. Phillip Tobias het bekendheidverwerf vir sy navorsing oor menslikefossie/e en die evolusie van die mens.

AI vyf die vereerdes het oole asaleadena'ci diep spore lIetrapopgelewer van prosa wat andersins

in die vergetelheid kon geraak hel.Sy roJ as bewaardervan dit wat kos-baar is in die Afrikaanse letterkunde is ongeewe­naard.

• Paul Cluver is vereer vir sy merkwaardigebydrae en leierskap op drie terreine: die land­bouwetenskappe as innoverende boer, diemediese wetenskap as begaafde neurochirurgen op die maatskaplike terrein as iemand watsy menslikheid daadwerklik uitleef

Cluverhet in 1965die graad MB,ChB aan die USbehaal en in 1969 MD (summa cum laude) inDuitsland. In 1973 behaal hy 'n doktorsgraad indie geneeskunde aan die US, en onderskei homverder as mediese akademikus deur die graadChi'"aan die Universiteit van Kaapstad te verwerf- 'n akaderniese meestersgraad wat baie minrnense nog verwerf het.

As neurochirurgwas hybuitengewoon geslaagin die privaatpraktyk en later as senior mediesekonsultant vir die universiteite van Stellenboschen Kaapstad.

WynpionierCluver volgsy uitrnuntende mediese loopbaan opmet net so 'n geslaagde loopbaan as sagtevrugte­boer en wynpionier op die landgoed De Rust byGrabouw. Hy het sy wetenskaplike kennis enbesonderse vermoe om praktykgerigte navorsingte vertolk, suksesvolgebruik vir baanbrekerswerkmet gerntegreerde plaagbeheer.

Paul Cluver-wyne is met verskeie gesogte pryse

bekroon nadat hy die potensiaal van die Eigin­plato se unieke koel klimaatvirdie verbouing vanwyndmiwe raakgesien en onlgin het.

Sy leiersposisies, byvoorbeeld as voorsitter vanUnifruco en Associated Fmit Processors, weer­spieel sy statuur in die landboubedl")1. Hy was 'nstigterslid en later voorsitter van die appclver-

pakkingsaanleg Krornco.In 1996 het hy een van Suid-Afrika se eerste

bernagtigingsprojekte aangepak, om nsakegeleentheidvir minderbevoorregtes te skep.

Naas gesaghebbende ncurochirurg en Icier indie vrugte- en wynbedryt, is Cluver 'n gemeen­skapsmens wie se lewe en werk regtig 'n verskilaan minderbevoorregtes se lewens rnaak

• Wiseman Nkuhlu is 'n toonaangewendeleiersfiguur op die sosiaal-ekonomiese enfinansiele gebied in Suid-Afrika Hy het in dieaigelope 23 jaar 'n sleutelrol vervul in nasio­nale ontwikkeling eers as opvoedkundige endaama as vooraanstaande finansiele leier ensakeman,

Hy is op Cala in die Oos-Kaapgebore en het opLovedale, 'n Presbiteriaanse sendingskool, gema­trikuleer, Nadat hy BCom in 1970 aan dieUniversiteit van Fort Hare behaal, voltooi hy syrekenrneester-leerlingskap in Oos-Londen enword in 1976die eerste swart Suid-Afrikaner watas geoktrooieerde rekenmeester kwalifiseer;

Hy stig op uitnodiging die Universiteit van'Iranskeise rekenlngkunde-departernent en beginterselfdertyd 'n ouditeursfirma in Umtata, wat in1982 twee van die land se vyf nuwe swart geok­trooieerde rekenmeestersoplewer;

1hmskeise rektorIn 1983 behaal hy'n meestersgrad in flnansies enintemasionale sake aan die Universiteit van NewYork, en word die Universiteit van 1hll1skei seviserch10r. Vier jaar later \\'ord hy waamemenderektol:

Die ont\vikkeling en ekonomiese voomitgangvan sy mense was nog altyd een van NJ\uhlu segroot doelwitte. In 1992 is hyas die Onathanklike

Ontwikkelingstrust se hoof uitvo­erende beampte aangewys, en isnou die Ontwikkelingsbank van

Suidelike Afrika se voorsiller. Een van sygrool preslasies is die National EmpowermentConsortium, wat hy saarn met ander leiersgestig het.

As iemand van integriteit geniet Nkuhlu hoeaansicn, in en buite Suid-Afiika.

• Phillip 1hbias is een van Suid-Afrika se meesgevierde wetenskaplikes, en ook intemasionaal'n vakkundigevan formaat,

Hy het 'n honneursgraad in histologie,geneeskunde-grade en PhD gedurende 1947-'53aan Wits behaal.Sydoktorale proefskrif het tot 'nbock van 400 bladsye en 'n British Associationmedalje gelei, Vierjaar later verleen Wits ook 'nDSc-graad aan hom.

In 1959 volg hy die beroemde prof RaymondDart op as hoof van anatomie en menslikebiologic aan Wits, en beklee die pas tot syaftredein 1990.

Evolusie van die mensTobias het hom loegele op twee studievelde:paleo-antropologie en die menslike biologicvanAfrikane. Hy het bekendheid verwerf vir synavorsing oor menslike fossiele en die evolusievan die mens. In 1964 het hy saam met LSBLeakey en ]R Napier die spesie Homo hobilisgeidentiflscer.

In Suid-Afrika is sy naam onlosmaakJikverbind met die argeologiese uitgrawings bySterkfontein en die navorsingspmgram wat hydaar begin het. Dit is die mees ononderbroke uit­gJ<lwings van enige terrein ter wercld.

Sy landsdiens is onder meer beloon met diestaatspresident se Orde van VerdiensteliklJeid(goud, 1992) en die Orde vandie Suiderkmis K.IasII (silwer) in 1999. II

Matieland . 27

I Mense

'Varke is baie slimmer as sornrnige honclespesies...Hulle herken my en ek ken hulle elkeen"

SKRANDER VROUBESTUUR U.S. SE VARKE

"Dit bewys ons het vertroue in die rol van die vrou in die veekunde"

Gem a Coetzee, 'n topstudent indie Dcparteme ut VeckundigeWctcnskappc, is aa ngestel asbestuurder van die varkse ksic opMariendahl, een van die Universitei t

sc proefplase."Dit bewys ons het vertroue in die vrou se rol in

die veekunde," se dr Louw Hoffman, wal ook diestudieleier vir haar MSc is.

Hou sy dan van varke? "Hulle is die beste spesieom in landbou te bcstudeer," verseker sy.

''Varke is baie slimmer as somrnige hondespesiesen hulle kan aanvoel as jy aggressief is. Hullereageer op jou stemtoon. Die varke waarmee ekwerk, herken my en ek ken hulle elkeen."

Ware presteerderSyspesialiseer in enkelmaagvoeding en se navorsinghet getoon dat as daar intensief met varke geboer

'n Pe..ie vir verhe•••Gema Coeuee op MeriendtJhl,tuaen die pleeadiere weervensy die -.Ie hou

word, kry 'n mens goeie reaksie van hulle, veral vandie soc wat kraam,

Gerna is 'n ware presteerder. In 1997, haar voor­graadse fi nalejaar, was sy die twcede beste BSe(Agricl-student in die land, en sy het die Afma­toekcnnlng vir die beste veevoedingstudent gekry.Sy het ook drie beurse gewen, van die Stigting virNavorsingsontwikkeling die Proterermavorsingstrusten die HalTY CrossleyTrust,

Verlede jaar hel sy vier maande lank aan dieBelgiese Universl teit van Leuven oor pluirnveevoe­ding en akwakultuur navorsing gedoen,

Haar liefde vir boerdcry het sy gekry van kuier ophaar oupa se plaas in Namakwaland. "Ek is vankleins af vir boerdery gekondisioneer." Haar pa wasegter nie 'n boer nie, maar 'n polisiekapelaan.

Cerna is getroud mel 'n prokureur wal sy in haareerste jaar op Univcrsileil ontmoet hel. Hulle reisgraag en stel baie in kuns en kultuur belang. II

TlNee by Dranta kry fonee'pryse

T\N'ee Fleur du Cap toneelpryse, aan 'n student en aan 'n dosent by Drama, spandie kroon op 'n baie geslaagde 1999 vir die departement

Andre Weideman, vanjaar 'n derdejaarstudent, het die1999 Fleur du Cap toneelprys vir die belowendste studentgekry. Hy was onder meer te sien in die populere woordkuns­

program Spee ls Gesc. en die hoog aangeprysde The Cn lcible deurArthur Miller, waarvan Blaise Koch, wat vanjaar weer by Drama klas­gee, die regisseur was.

Blaise, 'n gewilde toneelspeldosent en legende in die plaaslike ver­maaklikheidsbedryf, het die Fleur du Cap prys gekryvir 1999 se beslebyspeler - vir sy rol in Shakespeare se As )'Oll Like It by dieMaynardville-teater in Kaapstad. Hy gaan later vanjaar by diedepartement verantwoordelik wees vir die regie van 'n produksie watbeslis 'n hoogtepunt kan wees,

Andre het vanjaar verskyn in die vierde uitgawe van die immergewil­de So is ek Gebek. 'n prosa- en poesieprogram by die Universiteit seHB Thom Teater. Hy het ook die litelrol vertolk in lohan Esterhuizense produksie van Macbeth. II

Bla;se Koch: 19995e beste byspeler; Andre Weideman:

belowendste student

28 . Matieland

l in memoriam

Weet u van 'n Oud....atie INat onlangsoorlede is? Stuur asseblie' kort besonder-hede (die oorledene se voorletters, noe -naa.... en van, ouderdo...., geboortedatu ,studenteno........er, kursusse, studiejare,loopbaan, ens. 5005 op die bladsye} aandie adresse 0' 'aksno........er op bl. f.

Matie'and het n1et 'eed""ese verneen1dat die vo'gende Oudn1aties en US­personeellede on'angs oor'ede is:

MnrJJ(Joggie) Spies

Mev BetsieVerwoerd

DrH VosHatting

Prof PFDWeiss

Kaapslad: BA LLB 1945, '48.Hugh Colin Taylor (74) van Sirnonstad: BSein Bosbou 1946; het in 1990 by die staat sebo tanicse navorsin gsins tiuu t op S te llenboseha fgetree.NF Treumicht (79) van Bloubergstra nd, BA,

MA 1941. '44.Dr JZ Uys (65) van Port Elizabeth: BA SOD,MA 1954, '58.Mev E (Betsie) Verwoerd (geb , Sc hoombee,

98) van Ora nia: BA, Ol-diplorna, BEd uc enMA 1920-'2LI; een van die Universiteit se

ou ds te oudstudente: weduwee van diedestydse ee rste minister d r HF Verwoerd, wat'n rned estudcnt van haar op S te llenboschwas en professor aan die US was voorda t hytot die joernalistiek en later die po litiektoege tree het. Hulle het in 1922 saam indie Matie-studen teraad gedie n, Sywas 'neerstejaarstude nt in 1918 toe dieVictoriako llege die Univcrs itc it vanS tellenbosch geword het ; het vir 'n jaarskoolgehou voorda t sy in 1924 terug isS tellenbosch toe om MA in Afrikaans enNede rlands le beh aal ; was oo k 'n US-dosent

in opvoedku nde; was primariavan Harmoni e. Ee n van haa rseuns, prof Wilhelm Ver\l'oerd,het as geologiedosent aa n dieUS afge tree, en ee n van die seseuns, Wilh elm, is nOli 'nfilosofiedosent aan die US.

Eugene Myburgh (68) van Pretoria; BComm,

1952, en LLB 1954; 'n oud-Dagb reker: hetleerklerkskap as prokureur voltoo i, waarna hyby die Depart ement van Buitelandse Sa keaangesluit het; was diplomaat in die VSA.Nederland, jap an en Denernarke asook

arnbassade ur in Swede: is aan kanker dood.Haco Nicolson (78) van Bedfordview,jo ha nnesburg; BA 1947.OJ (Koos) Potgieter (95) van Pietersburg BA

(admlssic, met 100, MA, Med (met 100 1923,'25, '4 1;was 27 jaar lank hoofsweep van die

Nasio na le Party, on der meer tydens dieprcmierskap van HF Verwoerd (wat Potgieterse eertydsc sie lkunde dosen t op Ste llenboschwas); oo k voorsitter van die NP-kouk us; hetaan die US ges tudeer nad at hy opOudtshoo rn as onderwyse r opge lei is en opRiversda l skoo lgehou het; het na syMat ie-jare onde r meer skoolgehou op Britswaar hy later parlementslid geword het.JH Redelinghuys (75) van Queenswood .Pretoria; BComm 1945.LM ("Spike") Ru ssell (28) van Franschhock;wynrnaker by La Couronne landgoed:BScAgric 1995; is dood in 'n motorongelu kIan Scheepers (67) van S tellcnbosch; BScIng 1952; was 'n oud-Wilgenhoffer,GP (Ha rdy) Scott (56) van Klein-Brakrivier:BA. SOD cn met lof Hon s BA in liggaamlikeopvoedku nde 1964, '64, '65 , '79; 'n

oudi nwo ne r van Huis Visse r, lid van die

Malie-atletiek sp an; onderwyser by Zwaanswyk(Skierei land ), Mosselbaai, Pioni erskool(Worcester) en op Oudtshoorn; later

verbonde aa n staatsdeparternent sport enontspa nning.Walter Schabig en sy vrou, Nita (geb.Pau lse, 32 ) van Reh ob oth , Narnibie, wat in 'nmotoronge luk in die Swartland dood is; hyhet BEkon en sy maatskaplike werk aa n d ieUS gest udeer: haar pa, Saul Paulsen, wasbaie jare lank as ass istant aan Ontwikke lingnou Bernarking & Komrn unikas ie by die USvcrbo nde.PLT (Piet) Snyman (73) van Clare mont.

JJ (lames) Blathenwick (49) van

Stellenbosch: BEco n, HOD 1975.Dr TW (Bob) de jongh (86) van die

S tra nd : BSc, lvlSc 1934-' 36 ; 'n oud­

Dagb reker; het lat er elde rs 'n do ktor sgraad indie ekono mie verwerf was gedurende1967-'80 president va n die Reserweb an kIPM du P re ez (64) van Zeeru st . BMiI 1961.BJ (Basti e) du Toit (1:13) van Pretoria; BA1939; was 'n oud-Wilgenhoffe r; het in dieBoland en Suid-Kaapland gewe rk en was

lat cr verbo nde aan Sa nlam op Stcllcnboschen in PretoriaDs Fanie Fourie (59) van Ca mbridge,

Oos-Lon den: BA, Ho ns BA, BTh en lisen siaatin teo logic 1963, '65, '65, '67.JG Giliomee (78) van Prinskraal, Bredasdorp:

BComm 194 2; was in die sewentige rjare voor­

sitter van die Oudrnatie-bond op die do rp.GPK (Gerhard/Kallie) Kirsten (68) van

Tamboerskloof, Kaapstad: BA 1951; oud­sportredakteur van Die Burge r en dieafge lope 11 jaar argivaris van Sanlarn: 'namateurbotanis en die medes krywer va nEricas of So uth Africa: het oo k twecpub likasies oo r Sa nlam die lig laat sie n.Dr SM Koegelenberg (80) van Vredendal;MCul; DCur 1978, '8 1; die ee rste ontvangervan 'n dokt orsgraad in die verp leegkunde

aan die US; sy was lank se nior prinsipaal vandie Otto du Pless is verp leegkollege by dieTygerberg-hospitaal; is aan kanker dood.Mev MJ [Miernie] Kotze (geb, Sc he llink. 55)

van So merse t-Wcs: diplom a in hui sh ou d­ku nde, ODHN 1960, '62; was 'n ne tbal­

skeidsregtcr en onde r meer bct rokk e byBoland asook die Maties se net balafriglingOCH (Otto) Krause (69) van Bloe mfontein:

BA e n studeer oo k in die regsgcleerh eid aandie US, 1 949-5:~ ; 'n oud-Wilgen hoffer; het

oo k in die internasiona le reg aa n dieun ivers teite van Oxford en Yale gest udecr:het by die ba lic in Bloemfontein aa nges luit.waa rna hy hom Ioele op dic joernalistiek;was po liticke vcrslaggcwer vir tweejoh an nesburgsc Afrikaansc dagblaaie; wa~oak 'n vryskutjoernalis enpo litickc kons liitant.Mev JK Louw (74) van dic Paar!,BA in maatskaplil\c II'crk.MAMull er (53) van Pretoria;BSe en Ho ns in landbouweten­skappe 1969, '71.

30 . Matieland

Dr H Vos Hatting (6:{) van die Strand: BSe.Bing en PhD Ing 19:;8, '70; hel ook in dielugvaartkundi ze ingenieurswese in Cranfield,Engeland , gestudeer; was professor en laterook departementshoof van Mcganiesclngenieurswese aan die US vanaf 1971 totdathy in 1992 vroeg afgetree hel om sy eicingcni cursonderneming te begin; het bail'bygcdra tot die uitbou van die depart ernentse gocie laboratoriumtoerusting en ander

infra..stru kluur; hel die leiding geneem in diebeplanning en aanbied van kursusse in dielugva artkundige ingenleurswes ; wa sdirekLeur van die deslydse Bum virMeganicse lngemeurswese.

D ijoggie) Spies (89) van Bellville; BA 1943;afgetrede onderwysinspekteur, bekendekinderrympie-digtcr en skoolliedskrywer: wasskoolhoof op Harrismith en in Bloemfontein:laler Vrvstaatse skole-inspekteur: hel na syaftrede 'n bundel kinderrympies gepubliseer:

het die woorde geskryf vir die Universiteil vanPort Elizabeth se lied sook die van verskeieVrystaalse en Wes-Kaapseskole: pa van profUna Spies, 'n afgetrede US-dosenl inAfrikaans, asook van dr Comelia de Kock

wat 'n doktorsgraad in Afrikaansekultuurgeskiedenis aan die US behaal heten mel 'n US-ouddosenl. dr Iohan de Kock,getroud is.Joggie Spies was 'n broer van dieKaapse Afrikaanse taalman en joernalis

Johan Spies, wat onder meer redakteurvanDie Huisgenoot was (lees die berig "US erfR6.56 miljoen uil 39 boedels" op bl. 13).

Prof PFD Weiss (92) van Pretoria: 'n

boorling van Standerton, wat hom as studentaan die US onderskei het op vele terreine.onder meer as kampioenswemmer en lid vandie Studenteraad; behaal MA in Sielkunde,asook die proponentseksamen albei met lof:behaal daama MA. in Semitiese Tale en D.Uttook albei cum laude aan die UniversiLeiL vanPretoria; was die eerste in Suid-Afrika aanwie 'n doktorsgraad in Semitiese Taletoegeken is; NG predikant in die gerneentesPretoria-Oos en Hartbeesspruit terwyl hyhom ook vir die oprigting vansendinghospitale beywer het; was 'nbaanbreker op die gebied van anlieke talcomdat hy die Afrikaanssprekende studentingelei het in die wereld en tale van die ouMidde-Ooste terwyl hy gedurende 1948·'62

aan die Untvcrsiteit van tcllenbosch dieeerstc profcssoraat in Scm itiesc 1111e bckl cc

het: hct vakkc soos Akkadies, Oegaritics enSumerics gedoscer, wal hy c1 eur selfstudieberneester het: was die Bybel metVerklarende Aantekeninge seredaksievoorsitler en het in 1960 dieAfrikaanse Bybelverta ling se hersiening

gemisicer; was daarna tot met sy aftredcdirekteur van die \frika-Inslituut in Pretoria,

Behalwe dat hy mcer as 35 talc gcken he t,was hy verder ook bail' vcelsydig; askultuurmens was hy onder mecr die SAAkadernie se voorsitter, 'n lid van die SAUK­beheerraad, voorsltter van die AfrikaanseKultuurraad, en hy het 23 jaar lank as violisin die orkes van die US Konservatorium

asook 15 jaar as hoof-allvioolspeler in diePretoriase Simfonie-orkes opgetree, S . \TOU

en mede-Oudmatie, Hymnc (geb. Naude).is 'n suster van Malic SR-oudvoorsitterdr Beyers Naude, Een van prof Weiss-hulle se12 kleinkinders, Detlev Krige, wat ook in dieMatie-studenteraad gedien het, hel verledejaar in sy oupa se sludieveld 'n MA met loiaan die US behaal nadal hy ook in Leiden,Nederland. navorsing gedoen het. II

Navorsing

Meganika, elektronika en rekenaarstelsels, wat so vervleg is dat die een nie sander die ander kan funksioneer nie

VENNOOTSKAPSPROJEK LEWER UNIEKE MASJIEN

Die buigmasjien se veiligheidstelsel is altyd baie belangriker as enige ander beheersein

gebuigis,gaan daar onnodigekragteuitgeoefenwordop die Irekkerblok, waldie trekker tydens normalegebruik kan beskadig

DieUniversileil wasverantwoordelik virdiegerekcnariseerde beheerstelselvan die masjien. Ingenieurs byRO\·;ehet die die rneganiese onlwerpgedoen.

RO\;c het ook aile dele van die buigmasjien gebou. Oil sluil in die mega­niesestrukluur asook die hidrollliese pomp.

Diemasjien kan 80 ton pers.Verskeie diktesslaal kan gebllig word, maar diemeesteissowat30 mm dik.Soveel energieword gebruikam diestaal Ie bllig.dat die metaal lou wann vocl nadal dil gebuig is.

Groot moeile is gedoen om die masjien veilig te maak, omdal geweldigekrdgte belrokke is.

Die buigmasjien is so onl\l'erp dat die veiligheidsLelsel altyd voorranggeniel bo enige ander beheersein. As die noodstop b)'\Ioorbceld gedrukword, trekdie lemaltyd 101 in 'n neutraleposisie lerugom te verlloecl clal clieoperalellr nie vasgevang word nie. II

Die Departement Bedryfsingenleurwese en RovicInternational het saam 'n industriele buigmasjien van80 Longebou - teen 'n enorme besparing,

Die materiaalbegroting vir die buigmasjien was netR20 000. 'n Soortgelyke masjien kos nou sowat R750000.

Die vennootskapsprojek tussen Bedryfsingenieurswese en Rovic was diegevolg van na\'Orsing in megatronika, waar meganika, elekLronika enrekenaarslelsels so vervleg is dal die een nil' sonder die ander kanfunksioneer nie.Megatronika se oogmerk is om lIiters kostedoellreffende protlukte le bou,lVat steeds eenvoudig en akkuraat werk. ~Iegalronika-tegnologie blyk uitersgeskik te wees vironl\~;kkelende lande soos Suid-Afrika

RO\;e is 'n Suid-Afrikaanse maatskappy \Vat hom tol'spits op die ver­vaardiging van landboll-implemente. Kenmerkende produhte is stoolskra­pers en laaigrawe \;r trekkers. So 'n laaigraaf word mel 'n heg.stuk op 'ntrekkerge'inslalleer.

Die hegstukke moet doelgemaak word vir elke soort trekker en vergdaamm heelwal onl\verpwerk Die vervaardiging.~prosesse kan baie verbelerword as 'n hoe tegnologie buigmasjien gebruikword om die hegstllkke in 'nspesifieke vonn te bllig.Die akkuraatheid van die masjien is bail' belangJik. As die hegstukke skeef

Die ntateriaa'begroting lNas netH2O 000 - aansien'ik ntinder as diedrieklNartnti'joen rand lNat Onsoortge'yke ntasjien nou kosi I

Matieland . 31

I Sport

Dis die begin van 'n nuwe, jaarlikse instelling tussen die twee universiteite

MATIES SKITTER IN VRYSTAATSEINTERVARSITY

Pianne word nou al gemaak vir Maart 2001 se kragmeting op Coetzenburg

Die ee rste intervarsity tussen die Maties endie Kovsics was so geslaag dat dit beslis weergehou gaan word.

Twee treine vol Matie-spor Llui en -ondersteu­ners het vanjaar opgeru k Bloemfontein toe vir

die geskiedkundige eerste votwaardige intervarsity tussen dietwee universiteite.

Die US se rektorspaar; prof Andreas en mev Magdalecn vanWyk. was onder die tocskouers op die trein Vrystaat toe vir dieintervarsity. By die onthaal na die wedstryde het hy gese dieuittog Bloemfontein toe was so aangenaarn dat die Maties selfsnie sou omgee om volgcndc jaar weer die reis soontoe aan tepak nie!

Maar die 2001-intervarsity word beplan vir Coelze nburg inMaart met die oorgang tussen die sorner- en wintersportsoorte.Daar's vanjaar in agt sportsoor te rneegeding maar planneword reeds gernaak om volgendc jaar in meer sportsoortekragte te meet.

O • •Ol'Wl0 0 10 gs

Teen aile verwagting in het die Maties se vier senior en vier ju­nior rugbyspa nne almal k1inkende oorwinning 001' hul Kovsie­

ewekniee behaal ondan ks die lang treinrit Bloemfontein toe.In 'n opwindende hoof-voorwedstry d wat die hele tyd wip­

plank gery het, het die Victoriane hul Kovsie-teenstanders. dieIrawas, 20-16geklop. Die Vies het drie driee teenoor die lrawasse twee aange teken.

In die hoofwedstryd van die dag het die Matles se eerstespan die Shimlas 25-23 gewen, Dit was ongclukkig 'n wedstrydwaarin albei spanne kwaai onder strafskoppe teen hulle moesdeurloop, sodat daar min opwindende spel was. II

32 . Matieland

1. Die Victoriane se I'&gfervleue/,Guillaume Batt, wat in die wedstrydteen Kovsies se naasbastes, dieIrawas, twee drieli aangeteken het,kry in rostyd 'n bietjie reed van dieVies Be Bfrigter, Basil Bey. Die Vieshet 20-16 gewen.

2. Werner Bester, blitsige sentervan die Victoriane, op loop met diebel in die wedstryd teen die Irawasop Shimlapark.

3. Daar is heerlik gekuier op dieMatis-treine Bloemfontein toe virdie eeme intervarsity teen dieKonies. Hier is Mati_frigter IanKirkpatrick, Ellen Engelbrecht, vrouvan die Rugbyklub se president,Jannie Engelbrecht, en rektorAndreas van Wyk.

4. Die Vlctoriane se Bfrigter BasilBey, rektorsvrou Magda/een vanWyk en Jannie Engelbrecht,president van die Rugbyklub, opeen van die treine Vrystaat toe.

5. 'n Groep Matis-meisies op dieintervarsity-trein.

••••••

Blitsvinnige Internet-toegang teen plaaslikeoproeptariewe in 94 streke regoor SA

5 e-posadresse , een posbus

e-pos kennisgewing aan selfoon

24-uur hulptoonbank

Oudio- en Videokonferensie-fasiliteite

Die jongste nuus, vermaak en speletjies

Skakel: 0800 00 5656www .wor l d o n l i n e . c o . z a* Voo rsien eenvoudig jou bankbesonderhede wanneer jy inteken.

wanneer jy byWorld Onlineaansluit teenslegs R9S-00per maand vir12 maande*

-~

World Online

Die Internet Kommunikasie Maatskappy

Freedwn rrf W\(JVe~f1:t"~

'n Lid van die vodacom groep

NM

'"oooonc

'2OJ>"0-c~

'"C:J-'

Wanneer jy jou Absa

Universiteit MasterCard kred ietkaart gebruik.

dra jy by tot die opvoeding van die nasie. Want dan maak

Absa 'n skenking aan jou universiteit sonder dat dit jou iets koso

Internasionaal aanvaar, gratis reisversekering en tot 55 dae

rentevrye krediet - 'n verstandige keuse.

Doen vandag nog aansoek by enige Absa tak, skakel0860 40 50 60 of besoek www.absa.co.za. Vandag More Altyd Saam

~~ABSA

Unil'crsiteit van tellenbosch4'Jllial,.. University oi tellenbosch

ABSA Ban ~ Boc. Req-no 86 /04794 /06 <:IT.\~I So\ III1U..:<:,. 'rl l" -l'J/.\