Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnázium és a Miasszonyunkról elnevezett szegény iskolanővérek leánykollégiuma a világháborús (1941-1945) években

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    1/15

    M a r t o n o s i M i r e l l aA NAGYB ECSKEREKI MAGYAR GIMNZIUMS A MIASSZONYUNKRL ELNEVEZETTSZEGNY ISKOLANVREK LENYKOLLGIUMAA VILGHBORS (1941-45) VEKBEN

    Ez a munka a nagybecskereki katolikus gimnzium s lenykollgium utols veibe ad betekintst. A szban forg a tanintzmny az llami gimnzium keretbenmk dtt, mgis vallsos nevelst nyjtott a tanulknak . A munk a fknt kt a datkzl - az intzet kt volt dikja - emlkezseire s informciira hagyatkozik, delevltri s szakirodalom bl vett adatokkal is kiegszl. Az utbbiakat sajnos kisebbmrtkben hasznltam, mivel nem talltam elg informcit az adott tmban. Dolgozatom clja, hogy nagyvonalakban brzoljam a nagybecskereki katolikus zrdban mkd magyar nyelv gimnziumot s a hozz tartoz, kzpiskolsok szmra ltestett egyhzi szellemisg lenykollgium ot a msod ik vilghbor idejn.

    A Z I N T Z M N Y M K D S N E K K E Z D E T E IA n a g y b e c s k e r e k i e g y h z i j e l l e g t a n i n t z m n y e k n e k v s z z a d o s m l t j u k v a n ,

    m i n d a v e g y e s i s k o l k n a k , , m i n d a k i z r l a g fi- v a g y l e n y n e v e l i n t z e t e k n e k .E z e k h e z a z i s k o l k h o z k o l l g i u m i s p r o s u l t , s h a p o l i t i k a i o k o k b l k i f o l y l a g l l a m o s t o t t k i s k e t , a k o l l g i u m o k m e g m a r a d t a k s aj t k a t o l i k u s s z e l l e m i s g k b e n , s e z j t s z o t t d n t s z e r e p e t a n v e n d k e k n e v e l s b e n . A z e l s l n y i s k o l t 1 8 8 0 -b a n a l a p t o t t k , S z a t m r i K a r o l i n n a k , T o r o n t l v r m e g y e m r n k e f e l e s g n e k k s z n h e t e n , a k i v g r e n d e l e t b e n j e l e n t s s s z e g e t j e l l t k i e r r e a c l r a . A t e r v e tB o n n a z S n d o r v a l s t o t t a m e g , s 1 8 8 0 . o k t b e r 4 - n m e g n y l t N a g y b e c s k e r e k e n ak a t o l i k u s z r d a a M i a s s z o n y u n k r l e l n e v e z e t t s z e g n y i s k o l a n v r e k r e n d j n e k 7t a g j a s z m r a , a h o z z t a r t o z o k t a t s i i n t z m n y e k k e l e g y t t . A z r d a a k e z d e t e k t l f o g v a e g y n g y v e s e l e m i n p i s k o l n a k , e g y n g y v e s e l e m i k a t o l i k u s l n y i s k o l n a k s e g y n g y v e s k a t o l i k u s k z p f o k l n y i s k o l n a k a d o t t h e l y e t . A z 1 8 8 0 / 8 1 -e s t a n v b e n a z e l e m i n p i s k o l b a 2 4 6 , a k a t o l i k u s l t a l n o s i s k o l b a 8 1 , a k z p i s k o l b a p e d i g 1 0 8 1 d i k j r t . 1 8 9 5 - b e n a z o k t a t s g y i m i n i s z t r i u m r e n d e l e t e a l a p j na m a g y a r g i m n z i u m h e l y e t t m a g y a r p o l g r i l n y i s k o l t h o z t a k l t r e . 2

    A z r d b a n e g y k o l l g i u m o t i s f e n n t a r to t t a k a k z p i s k o l s l n y o k r s z r e . E n n e k k s z n h e t e n B n t e g s z t e r l e t r l v o l t a k t a n u l i e n n e k a z i n t z m n y n e k . A zi n t e r n t u s a z e l s v b e n 2 3 t a n u l v a l d i c s e k e d h e t e t t , d e s z m u k a k v e t k e z k b e ne g y r e n t t , e m i a t t h o z z p t s e k k e l s k o r s z e r s t s s e l k e l l e t t n v e l n i a z p l e tb e f o g a d k p e s s g t . 3

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    2/15

    A z 1 9 1 2 / 1 3 - a s t a n v b e n a z e l e m i n p i s k o l n a k 2 8 4 , a z e l e m i k a t o l i k u s l n y i s k o l n a k p e d i g 2 5 0 t a n u l j a v o l t . A p o l g r i l n y i s k o l a k e r e t b e n 1 9 1 3 - b a n e g y k e r e s k e d e l m i s z a k t a n f o l y a m o t n y i t o t t a k m e g . 4 A k z p i s k o l a m k d s t a n a g y -b e c s k e r e k i e g y h z m e g y e p s p k e , a z e g y h z m e g y e t a n f e l g y e l je , T o r on t l v r m e g y e t a n f e l g y e l j e s a z e s p e r e s k e r le t i t a n f e l g y e l e l l e n r i z t e . M k d t t e m e l l e tt e g y h s z t a g i s k o l a s z k i s , a m e l y n e k t a g j a i t a v r o s l t a l n o s s k z p i s k o l a it a n r a i k z l v l a s z t o t t k . 5

    A k z p i s k o l a 1 9 2 4 - i g m k d t t . A z e l s v i l g h b o r t k v e t e n 1 9 2 4 - t l 1 9 4 1 -i g a z i s k o l a n v r e k a z l t a l n o s i s k o l a n m e t s m a g y a r o s z t l y a i b a n a d t a k e l s z e r bt a n f e l g y e l k m e l l e t t . 1 9 4 1 - b e n a n m e t m e g s z l l k a z l t a l n o s i s k o l a m e l l a z r d a p l e t b e h e l y e z t k a m a g y a r g i m n z i u m o t i s .

    M A G Y A R G I M N Z I U M1 9 4 1 - b e n a n a g y b e c s k e r e k i g i m n z i u m b a n m a g y a r n y e l v e n is m e g k e z d d t t a

    t a n t s . E b b e n a z i d b e n e z v o l t a z e g y e t l e n m a g y a r n y e l v g i m n z i u m e g s z B n t b a n . A n a g y b e c s k e r e k i k a t o l i k u s z r d b a n m k d t t . N e m v o l t f g g e t l e n t a n i n t z m n y , a n a g y b e c s k e r e k i l l a m i g i m n z i u m k e r e t b e n m k d t t , a h o l a m a g y a rt a g o z a t m e l l e t t s z e r b a j k d i k o k i s t a n u l t a k . A n m e t a n y a n y e l v d i k o k a t e g y k l ng i m n z i u m b a h e l y e z t k t . A g i m n z i u m n y o l c v e s v o l t , s a z e l e m i i s k o l a n e g y e d i ko s z t l y a u t n k e z d d t t . A m a g y a r t a g o z a t d i k j a i V a j d a s g k l n b z t e l e p l s e i r l r k e z t e k , t b b e k k z t t : S z k e l y k e v r l , r m n y h z r l , T o r o n t l v s r h e l y r l ,M a g y a r i t t a b r l , T b r l , B k r l s t b . 6 1 9 4 1 - b e n s s z e s e n 9 4 t a n u l j a v o l t a z r d b a n m k d m a g y a r i s k o l k n a k . A t a n t s a z l t a l n o s i s k o l b a n n m e t s m a g y a rn y e l v e n f o l y t, a g i m n z i u m b a n k i z r l a g m a g y a r n y e l v e n . A g i m n z i u m l t a l n o si r n y z a t v o l t . A t a n t r g y a k k z l a k v e t k e z k e t t a n u l t k : n m e t n y e l v e t , l a ti nn y e l v e t , m a g y a r n y e l v e t , s z e r b n y e l v e t , t r t n e l m e t , f l d r a j z o t , t e r m s z e t r a j z o t , f i z i k t , v e g y t a n t , m a t e m a t i k t , h i g i n i t, f i lo z fi t, n e k l s t , g i m n a s z t i k t , k z i m u n k t s h i t t a n t . 7

    L t e z e t t e g y s z a b v n y a v i z s g k l e t t el r e . E z m i n d e n g i m n z i u m r a e g y a r n t v o n a t k o z o t t , a m a g y a r g i m n z i u m s e m v o l t k i v t e l . A m a g n v i z s g k a p r o s h n a p o k b a n v o l t a k . H a a t a n u l k i t n v a g y j e l e s t l a g g a l f e j e zt e b e a z o s z t l y t , a k v e t k e z m a g n v i z s g t n g y h n a p m l v a te h e t t e l e . H a a z t l a g a j n a k b i z o n y u l t , h a t h n a p m l v a v o l t l e h e t s g e j r a v i z s g z n i . H a a t a n u l a z e l s , m s o d i k , i l l e tv e h a r m a d i k o s z t l y b a n k t , a f e l s b b o s z t l y o k b a n p e d i g e g y k t e l e z t a n t r g y b l e l g t e l e n o s z t l y z a t o t k a p o t t , k t h n a p m l v a i n d u l h a t o t t a j a v t v i z s g n . H a a d i k n a k a g i m n z i u m e l s , m s o d i k v a g y h a r m a d i k o s z t l y b a n k e t t n l t b b t a n t r g y b l v o l t n e g a t v o s z t l y z a t a , a f e l s o s z t l y o k b a n p e d i g e g y n l t b b , d e a z s s z e st a n t r g y f e l n l k e v e s e b b t a n t r g y b l k a p o t t i n t t , h a t h n a p m l v a v o l t l e h e t s g ej a v t a n i . D e h a a t a n t r g y a k t b b m i n t f e l b l e l g t e l e n j e g y e v o l t, c s a k t i z e n k t h n a p m l v a p r b l k o z h a t o t t j r a . E g y o s z t l y m a g n v i z s g i n a k l e t t e l t h r o m s z o rl e h e t e t t m e g p r b l n i . 8

    A t a n t s b a n n a g y h a n g s l y t fe k t e t t e k a v a l l s r a , s e z t a h i t t a n r k o n t u d t km e g v a l s t a n i . A t a n r o k t b b s g e f e l s z e n t e l t p a p v o l t . E l a d s a i k , a b e s z l g e t t r -

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    3/15

    A nagybecskereki zrda a XX. szzad elejns a i m e l m o n d s a s z e r i n t , m a g a s s z n v o n a l a t r t e k e l , d e s z i g o r a n m e g is k v e t e l t k ,a m i t e l a d t a k , f l e g h a a z i d e g e n n y e l v e k t a n u l s r l v o l t s z . A p r o f e s s z o r o k k z l f k n t d r . G c z y T i b o r s S z a b Z o l t n s z e r e p e k i m a g a s l .

    M s g r . d r . G c z y T i b o r 1 9 1 5 . p r i l i s 2 9 - n s z l e t e t t B e c s k e r e k e n . K t d o k t o r i c m e t i s s z e r z e t t . A z e l s t a b c s i H i t t u d o m n y i E g y e t e m e n , a m s o d i k a t p e d i g P c s e t t a J o g i E g y e t e m e n . 1 9 3 9 . V I I . 5 - n p a p p s z e n t e l t k . A B n t i A p o s t o l i K o r m n y z s g t i t k r a k n t k e z d t e m e g t e v k e n y s g t , m a j d a z e g y h z i b r s g s z e n t s z k i j e g y z j e l e t t. J u n g T a m s p s p k i d e je a l a t t a d d i g i m u n k s s g r t a l e g m a g a s a b b p p a i k i t n t e t s t - a z a p o s t o l i p r o t o n o t r i u s i c m e t - k a p t a . V o l t p s p k i t a -

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    4/15

    n c s a d , c e n z o r , a p s p k i t a n c s e l n k e s p p a i p r e l t u s . A z r d e m e , h o g y 1 9 8 6 .d e c e m b e r 1 6 - n a s z a b a d k a i s a n a g y b e c s k e r e k i p s p k s g e t a b e l g r d i e g y h z m e g y h e z k a p c s o l t k . A m s o d i k v i l g h b o r i de j e a l a tt a m a g y a r g i m n z i u m b a n l at in n y e l v e t s h i t t a n t t a n t o t t . F o r d t i m u n k s s g a i s j e l e n t s . E m e l l e t t m i s z j e sg y n t a t j a i s v o l t a z i s k o l a n v r e k n e k . ' '

    A d i k o k m i n d e n n a p k a p t a k h z i f e l a d a t o t , s r e n d s z e r e s e n k s z l n i k k e l l e t tm i n d e n r r a , m e r t a f e l e l s e k e t n e m j e l e n t e t t k b e e l r e . C s a k a d o l g o z a t o k a t r t k ,a f e l e l s e g y b k n t k i z r l a g s z b e l i v o l t . M a i r t e l e m b e n v e t t r s b e l i e l l e n r z i kn e m v o l t a k . K i z r l a g e l m l e t i o k t a t s b a n r s z e s l t e k , k s r l e t e k e t , g y a k o r l a t o k a tn e m v g e z t e k , h a b r e g y f i z i k a - s e g y b i o l g i a - s z e r t r i s a r e n d e l k e z s k r e l l t .

    A z o k t a t s s z e r b t a n f e l g y e l k e l l e n r z s e a l a t t f o l y t. 1 9 4 1 - b e n a m a g y a r g i m n z i u m i g a z g a t j a K o z m a G y r g y v o l t .

    A t a n f e l s z e r e l s c s a k a l e g f o n t o s a b b a k b l l lt . A t a n t e r m e k b e r e n d e z s t c s u p ne g y t b l a , p a d o k s e g y k a t e d r a a l k o t t a . A z r d n a k v o l t e g y h a t a l m a s k n y v t r a ,a m e l y e t a z i s k o l a i s h a s z n l t . K r l b e l l k t e z e r k n y v e t t a r t a l m a z o t t , s z a k i r o d a l m a t s s z p i r o d a l m i m v e k e t e g y a r n t . A r e n d k v l i l l a p o t m i a t t a t a n u l k n e mv e t t e k r s z t i s k o l k k z t t i v e r s e n y e k e n , s m s j e l l e g r e n d e z v n y e k r e s e m j r t a k .A g i m n z i u m n e m t a r t o t t f e n t k a p c s o l a t o t a t b b i o k t a t s i i n t z m n n y e l . A m g ag i m n z i u m m k d t t , e g y l l a m i i n t z m n y k e r e t b e n m k d t t , g y a z t a d i p l o m t , a m i t a d i k o k i t t s z e r e z t e k , a z l l a m i s e l i s m e r t e . A t a n u l k t b b s g e t a n r i ,m r n k i v a g y o r v o s i p l y t v l a s z t o t t . M e g e m l t e n m d r . R i b r B l t s a z i s m e r tb e c s k e r e k i o n k o l g u s t , B a b i n s z k i P l t . 1 0

    A Z R D B A N M K D L T A L N O S I S K O L A 1 9 4 1 S 1 9 4 5K Z T T I I D S Z A K R L H O R V T B E R N A R D I N A T I S Z T E L E N D

    N V R F E L J E G Y Z S E I A L A P J NA z i s k o l a n v r e k e g y l t a l n o s i s k o l t i s v e z e t t e k a z r d a k e r e t b e n . A f e l e l s

    n v r m i n d e n v b e n n a p l t r t a t a n v l e g f o n t o s a b b t r t n s e i r l . E z e k a f e l j e g y z s e k a t a n f e l g y e l k r v i d t j k o z t a t s t s z o l g l t k . 1 9 4 1 s 1 9 4 5 k z t t a n a p l tH o r v t B e r n a r d i n a n v r v e z e t t e . A z f e l j e g y z s e i c s a k b e t e k i n t s t a d n a k a z l t a l n o s i s k o l a m u n k j b a , m a g t a t a n t s i p r o g r a m o t n e m r s z l e t e z i k .

    H o r v t B e r n a r d i n a n v r f e l j e g y z s e i a l a p j n a z 1 9 4 0 / 4 l - e s t a n v b e n a t a n t s am e g s z o k o t t r e n d s z e r i n t k e z d d t t m e g . A n m e t t a g o z a t e l s s m s o d i k o s z t l y n a k o s z t l y f n k e K o m r J o s i p a , a h a r m a d i k s n e g y e d i k o s z t l y p e d i g K o r i n aM o z s i n a l e t t. T e h t s s z e v o n t o s z t l y o k k a l d o l g o z t a k , m i v e l k e v s d i k v o l t . A m a g y a r t a g o z a t o n a z e l s s a m s o d i k o s z t l y o s z t l y f n k e H o r v t B e r n a r d i n a , a h a r m a d i k s n e g y e d i k o s z t l y b a n p e d i g S c h n u r K a m i l l a t i s z t e l e n d n v r v o l t . A t a n t s a h a g y o m n y o s t a n t e r v s z r i n t f o l y t e g s z e n 1 9 4 1 . p r i l i s 2 - i g , a m i k o r is a B n t i A p o s t o l i K o r m n y z s g r e n d e l e t v e l m i n d e n b n t i i s k o l b a n m e g s z n t e t t e am u n k t . M j u s e l s e j n f o l y t a t d o t t a t a n t s , d e j e l e n t s v l t o z s o k k a l . A J u g o s z l vK i r l y s g m i n t o l y a n t b b n e m l t e z i k , o r s z g u n k n m e t i r n y t s a l k e r l . A b e l l t h e l y z e t n a g y h a t s t g y a k o r o l t a t r s a d a l m i l e t a l a k u l s r a , b e l e r t v e a z o k t a t s i i n t z m n y e k m u n k j t i s. A s z e g n y i s k o l a n v r e k r e n d j n e k m a g n i s k o l j a

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    5/15

    A zrda 1910 krlm e g s z n t . A n m e t t a g o z a t o t a z o n n a l m e g s z n t e t t k . H i b a p r o t e s t l t a k a s z l k , at a n r o k , m i n d e n k r e l m e t e l u t a s t o t t a k . A n m e t t a g o z a t d i k j a i t l l a m i i s k o l b a h e l y e z t k t , a m a g y a r t a g o z a t p e d i g a z l l a m i m a g y a r e l e m i i s k o l a k e r e t b e n m k d t t t o v b b . A n v r e k t o v b b r a is t a n t h a t t a k , a M a g y a r M v e l d s i E g y e s l e t fiz e t t e k e t .

    A z 1 9 4 1 / 4 2 - e s t a n v b e n K a m i l l a n v r l e t t a m a g y a r t a g o z a t n e g y e d i k o s z t l y n a k o s z t l y f n k e , B e r n a r d i n a n v r p e d i g a m s o d i k o s z t l y . S e g d t a n t k s e g ts g v e l d o l g o z t a k . A z i s k o l a i g a z g a t j n a k t i s z t s g t M i n d a K o r n l t l t t t e b e . A zo k t a t s t o v b b r a i s a z r d a p l e t b e n f o l y t , a z i s k o l a i g y l s e k r e a n v r e k a g i m n z i u m p l e t b e j r t a k b e . M i v e l a m a g y a r g i m n z i u m i s a z r d a p l e t b e n v o l te l h e l y e z v e , a z l t a l n o s i s k o l a c s a k e g y v l t s b a n m k d t t .

    A z 1 9 4 2 / 4 3 - a s t a n v b e n M . K a m i l l a n v r l e t t a m a g y a r t a g o z a t e l s o s z t l y n a k , M . B e r n a r d i n a n v r p e d i g a m s o d i k o s z t l y n a k a v e z e t j e . M i n d k e t t e n k r v n y t a d t a k t a z l l a m i s z o l g l a t t e l j e s t s r e , s a m i n i s z t r i u m e l i s f o g a d t a . H a v o n t a 1 9 7 0 d i n r f i z e t s t k a p t a k .

    A z 1 9 4 3 / 4 4 - e s t a n v b e n n e m k e r l t s o r j e l e n t s e b b v l t o z s r a . K a m i l l a n v ra d o t t e l a m a g y a r t a g o z a t e ls o s z t l y b a n , B e r n a r d i n a n v r p e d i g a m s o d i k o s z t l y b a n , a z i s k o l a i g a z g a t ( M i n d a K o r n l ) s a t a n f e l g y e l ( K r i s t l y I s t v n ) n a g ym e g e l g e d s r e . E z t a z v z r e l l e n r z s a l k a l m v a l m i n d k e t t e n k i f e j ez s r e i s j u t t a t t k .

    A z 1 9 4 4 / 4 5 - s t a n v b e n a n m e t k a t o n a s g r g t n a t a n u l k b e i r a t k o z s a u t nm e g s z l l t a a z i s k o l a p l e t t , g y a t a n t s e l s e m k e z d d h e t e t t . O k t b e r 2 - n b e v o n u l t N a g y b e c s k e r e k r e a f e l s z a b a d t h a d s e r e g . k is e l f o g l a l t k a z r d t . E z z e lm e g s z n t a z i s k o l a n v r e k m i n d e n t e v k e n y s g e a z i s k o l b a n .

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    6/15

    L E T A K O L L G I U M B A N 1 2A z r d n b e l l e g y l e n y k o l l g i u m o t is l t e s t e t t e k a k z p i s k o l s o k s z m r a ,

    a m i t a s z e g n y i s k o l a n v r e k r e n d j e t a r to t t f e n n . A s z e g n y e b b v i d k i l n y o k l a k t a k i tt b e n t . A z r d a f n k K l o t i l d n v r v o l t .M a g a a z p l e t k t e m e l e t e s v o l t . A f l d s z i n t e n k a p o t t h e l y e t a z l t a l n o s i s k o l a ,f l t t e p e d i g a g i m n z i u m . L e n t a z p l e t k z p s r s z n h e l y e z k e d e t t e l a J z u ss z v e k p o l n a ; e z a m a i n a p i g a z i s k o l a n v r e k t u l a j d o n a . E b b e a k p o l n b a j r t a ka n v e n d k e k m i n d e n n a p s z e n t m i s r e . A z p le t m s i k s z r n y t a k o l l g i u m , a ze b d l s a h l s z o b k a l k o t t k . V o l t a k h s z - s n e g y v e n g y a s h l s z o b k . A d i k o k a t e l g g s s z e z s f o l t k , B . K o v c s M a r g i t e l m o n d s a s z e r i n t m g i s s i k e r l tm a g a s f o k r e n d e t s t i s z t a s g o t f e n n t a r ta n i a s z o b k b a n . A h l k a t m a g u k a t a n u l k t a k a r t o t t k , a z p l e t t b b i r s z t p e d i g a n v r e k . T g a s , j l f e l s ze r e l t e b d l l l t a r e n d e l k e z s k r e , m i n d n y j a n e l f r t e k b e n n e e g y s z e r r e . A f l d s z i n t e n h e l y e z k e d e t t e l a k o n y h a , a z l s k a m r a s a m o s k o n y h a . T b b n y i r e a n v r e k m o s t a k al n y o k r a , m i v e l a r o s s z a n y a g i h e l y z e t k m i a t t t b b s g k r i t k n j r t h a z a . A m s o d i k e m e l e t e t a n v r e k l a k o s z t l y a v e t t e i g n y b e . A z p l e t b e n v o l t m g e g y g y n e v e z e t t f o g a d s z o b a , a h o l a n v e n d k e k m i n d e n h n a p e l s v a s r n a p j n a s z l e i k e t f o g a d h a t t k . E b b e n a h e l y i s g b e n v i t ri n e k s o r a k o z t a k k n y v e k k e l , l la t i p r e p a r t u m o k k a l s k i t m t t m a d a r a k k a l . A z r d h o z e g y h a t a l m a s u d v a r t a r t o z o t t , se m e l l e t t m g e g y e l k e r t e t t k i s e b b u d v a r is , a h o l a b a r o m f i t n e v e l t k . A b a r o m f i t as z l k h o z t k . E z z e l v a g y m s t e r m n n y e l f i z e t t k k i a b e n t l a k s i d ja t . A h b o r s v e k b e n a t e r m n y r e n a g y o b b s z k s g v o l t a k o l l g i u m f e n n t a r t s h o z , m i n t a k s z p n z r e , m e g a t b b s g b e n m e z g a z d a s g b a n d o l g o z s z l k n e k i s j o b b a n t e ll e tte b b l .

    A n v r e k a k o l l g i u m b a n a n e h z h e l y z e t e l l e n r e is v i s z o n y l a g j l e t f e l t t e l e k e t b i z t o s t o t t a k a n v e n d k e k s z m r a m i n d a h i g i n i a i k r l m n y e k , m i n d a z l t a l n o s e l l t s s z e m p o n t j b l . N a g y h a n g s l y t f e k t e t t e k a t i s z t a s g r a s a r e n d r e .M a g u k t a k a r t o t t a k , a l n y o k r a c s a k a s z o b j u k r e n d b e n t a r t s t b z t k . N a p o n t am o s a k o d h a t t a k , s h e t e n t e e g y a l k a l o m m a l f r d h et t e k . A z p l e t n e k n e m v o l t k z p o n t i f t s e , e z r t a f t s h e z k l y h t h a s z n l t a k . N a p o n t a h r o m s z o r k a p t a k f t t t e l t , s m i n d k t a d a t k z l e l m o n d s a s z e r i n t i g e n v l t o z a t o s a t . S z i g o r h z i r e n d e tv e z e t t e k b e , s b e t a r t s t s z i g o r a n m e g i s k v e t e l t k , b i z t o s t v a e z z e l a r e n d k v l if e g y e l m e t . A b e n t l a k k m i n d e n r e g g e l c s e n g s z r a k e l t e k . M i n d e n r e g g e l s z e n t m i s t h a l l g a t t a k a z r d a k p o l n j b a n , s v a s r n a p o n k t i s t e n t i s z t e l e t e n v e t t e k r s z t a z l l a m i g i m n z i u m t e m p l o m b a n . R e g g e l i u t n k e z d d t t a t a n t s ( a k z p i s k o l s o k m i n d i g d l e l t t j r t a k i s k o l b a ) . E z u t n v o l t e g y k i s s z a b a d i d e j k , s t b b n y i r ea z u d v a r b a n t l t t t k . E l t t e a z o n b a n e g y k z s s t t t e t t e k a v r o s b a n e g y n v rf e l g y e l e t e m e l l e t t . S z i n t e e z v o l t a z e g y e t l e n k i m e n j k , f e l g y e l e t n l k l u g y a n i sn e m h a g y h a t t k e l a z p l e t e t , c s a k a b b a n a z e s e t b e n , h a a s z l e i k k i k r t k k e t . As z a b a d i d b e n o l v a s h a t t a k i s , h i s z e n h o z z f r s i j o g u k v o l t a z r d a c s a k n e m k t e z e rk n y v e t t a r t a l m a z k n y v t r h o z . A s z a b a d i d t a k t e l e z t a n u l r a k v e t t e , sM r i a E l l a v a g y F o r r l i a n v r f e l g y e l e t e a l a t t z a j l ot t l e. M i n d e n b e n t l a k d i k o te g y e n k n t k i k r d e z t e k a t a n a n y a g b l , g y e g y i k n v e n d k s e m k a p o t t i n t t . A n -

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    7/15

    v r e k h e t e n t e e g y s z e r i l l e m r t t a r t o t t a k a l n y o k n a k , h o g y a v i s e l k e d s a l a p v e t s z a b l y a i t m e g i s m e r t e s s k v e l k . A h z i r e n d s z a b l y a i e g y f o r m n v o n a t k o z t a km i n d e n n v e n d k r e , s e n k i v e l s e m k i v t e l e z t e k , s e m a j o b b a n y a g i h e l y z e t r e , s e ma k r m i l y e n s z e m l y e s k a p c s o l a t r a h i v a t k o z v a . A z t , a k i m e g s z e g t e a h z i r e n d s z a b l y a i t , l e s z i d t k , v a g y b n t e t s l s a r o k b a l l t o t t k . M i n d k t a d a t k z l r e n d k v l c l r a v e z e t n e k t l i a k o l l g i u m b a n k a p o t t n e v e l s t . D i k k n t a z o n b a n k i s s z v e s e nk i b j t a k a k t e l e z e t t s g e k s a s z a b l y o k a l l , s a p r r e n d b o n t s o k k a l , d i k c s n y e k k e l te t t k r d e k e s e b b a h t k z n a p o k a t , a m i n t e z B . K o v c s M a r g i t m e s j b li s k i d e r l .

    A Z I S K O L A M E G S Z N S E1 9 4 4 s z n a n m e t k a t o n a s g m e g s z l l t a a z r d a p l e t t , m a j d o k t b e r 2 - n a

    f e l s z a b a d t o r o s z h a d s e r e g f o g l a l t a e l a v r o s t . T e r m s z e t e s e n a z r d t s e m k m l t k . A g i m n z i u m o t m e g s z n t e t t k , a h o g y a z s s z e s t b b i e g y h z i t a n i n t z m n y t i s .E l s z r a t a n r o k a t b n t e t t k , m a j d a d i k o k is l a s s a n s z t s z l e d t e k . A m a g y a r g i m n z i u m o t a K a r o l i n a M e s s i n g e r l l a m i N e v e l i n t z e t b e h e l y e z t k t , d e e t t l k e z d v e m r n e m g i m n z i u m , h a n e m p o l g r i l e n y i s k o l a . M i u t n 1 9 4 4 - b e n a m i n i s z t r i u m d n t s e s z e r i n t a z r d a k z p i s k o l j t b e z r t k , a z p l e t b e n r v i d i d e i g e g y h a d i k r h z m k d t t , a h o l k r l b e l l 1 2 0 s e b e s l t e t h e l y e z t e k e l . A s r l t e k r e a n v r e k f z t e k , k m a g u k a z o n b a n n e m m e h e t t e k a k z e l k b e . A z p o l s f e l a d a t v a lo r o s z p o l n k e t b z t a k m e g . ' 3 A m i n i s z t r i u m 1 9 5 0 . j a n u r 1 1 -e i r e n d e l e t v e l e r s z a k k a l k i l a k o l t a t t a a n v r e k e t a z r d b l . E z z e l m i n t e g y 6 4 v k i t a r t m u n k a u t nm e g s z n t a v a j d a s g i i s k o l a n v r e k k z o k t a t s b a n v l l a lt s z e r e p e . A k a t o l i k u sp l b n i n k a p t a k l a k h e l y e t s m u n k a l e h e t s g e t . T a k a r t o t t k a t e m p l o m o t , v e z e t t k a p l b n i a h z t a r t s t , v a l a m i n t z e n e - , n m e t - s l a t i n r k a t a d t a k a z i f j s g n a k .A k a t o l i k u s p a r k i r l a r e f o r m t u s p a r k i r a h e l y e z t k t k e t , m a j d 1 9 7 4 - b e n aM i h a j l o P u p i n u t c b a n v s r o l t a k l a k s t . I n n e n 1 9 8 0 - b a n a D u s n c r u t c b a k l t z t e k , s o t t 1 9 9 6 - b a n l e n y k o l l g i u m o t a l a p t o t t a k . E z a l e n y k o l l g i u m i m m r 1 0 v e l l f e n n s n y j t l e h e t s g e t a v a j d a s g i m a g y a r l n y o k k z p i s k o l a i t a n u l s r a . 1 4

    B E F E J E Z SA z e g y h z i i s k o l k m i n d i g is j h r b e n l l t a k , s f e n n l l s u k k e z d e t t l f o g v a a

    s z n v o n a l a s o k t a t s e l m o z d t i v o l t a k . E g y f o k k a l m i n d i g m e g e l z t k k o r u k l l a m i t a n i n t z m n y e i t , m i n d a z o k t a t s i m d s z e r e k , m i n d a f e l h a s z n l t t a n e s z k z k t e k i n t e t b e n . E n n e k e l l e n r e a k r m i l y e n s z i l r d , e r s i n t z m n y i s a z e g y h z , i s k o l it n e m f g g e t l e n t h e t t e a p o l i t i k a i t n y e z k t l , a m e l y e k h o l k e d v e z t e k f e n n l l s u k n a k , h o l g t o l t k v a g y e g y e n e s e n l e h e t e t l e n n t e t t k a z t . E z f g g t t s f g g a t r s a d a l m i i g n y e k t l s a z a d o t t k o r l t a l n o s v i l g s z e m l l e t t l i s .

    A n a g y b e c s k e r e k i m a g y a r g i m n z i u m e g y i k e v o l t e z e k n e k a k i m a g a s l j e l e n t s g i n t z m n y e k n e k . M e g a l a p t s t l k e z d v e a m a g y a r o k t a t s t e r je s z t s t s e g y r t e l m i s g i r t e g l t r e h o z s t t z t e k i c l u l . H a b r a z e l s v i l g h b o r u t n l l a m o s t o t t k , t a n r a i e l h i v a t o t t s g n a k s a z i s k o l a n v r e k l t a l f e n n t a r t o t t k o l l g i u m n a k

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    8/15

    k s z n h e t e n m e g r i z t e v a l l s o s j e l l e g t , s a m e g e n g e d e t t k e r e t e k k z t t i g y e k e z e t tezt a s z e l l e m i s g e t d i k j a i n a k is t o v b b t a n i . M a g a s f o k t i s z t e l e tj r ki a n e v e l k n e k , a m i r t a h b o r s k r l m n y e k e l l e n re n e m c s a k s z n v o n a l a s o k t a t s b a n r-s z e s t e t t k a t a n u l k a t , h a n e m a m e g f e l e l l e t f e l t t e le k e t isb i z t o s t o t t k s z m u k r a .E z e k b l a t a n u l k b l k e r l t ki a v a j d a s g i m a g y a r r t e lm i s g i krn a g y r s z e .

    E z t a t a n i n t z m n y tnem az l l a m h a t a l o m , h a n e m az l l a m h a t a l o m e l l e n i r n y u l m e g s z l l k h o z t k l tr e .De ha m e g a l a p t s a a p o l i t i k a i e l l e n l l s e g y i k m e g n y i l v n u l s a v o l t is m u n k j a a t r s a d a l o m f e j l d s t s z o l g l t a , a m e l y m i n d e n n a g y h a t a l m i t r e k v s e n f e l l ll.

    K t s g t e l e n , h o g y a k o l l g i u m i s z a b l y z a t s z i n t e t e l j e s e n k i z r t a a n v e n d k e ks z r a k o z s i l e h e t s g e i t , sz s z e r i n t el v o l t a k z r v a a k l v i l g t l . V i t a t k o z h a t n n ke n n e k p t j e l l e g v a g y h t r n y o s h a t s r l , de a h o g y az i n t e r j k b l is k i d e r l ,m i n d B l i n t M a r g i t , m i n d B o t k a G i z e l l a p o z i t v a n t l imeg a k o l l g i u m b a n t l t t t v e k e t , s s z e r i n t k az itt k a p o t t n e v e l s s e g t e t t e k e t a h h o z , h o g y a t r s a d a l o mh a s z n o s t a g j v v l j a n a k . M a r g i t n v r o l y a n n y i r a c l r a v e z e t n e k t a r t j a ezt a n e v e l s f o r m t , h o g y az 1 9 9 0 - b e n a l a p t o t t n a g y b e c s k e r e k i l e n y k o l l g i u m b a n is a l k a l m a z z a . Ez a k o l l g i u m n h n y g y a k o r la t i m d s z e r b e n e l t a k o r b b i t l , i g a z o d o t t ak o r k v e t e l m n y e i h e z , de a l a p v e t s z e r e p e m e g m a r a d t : b e c s l e t e s k e r e s z t n y em-b e r e k e t f a r a g n i a n v e n d k e k b l . Az i l y e n n e v e l s t p e d i g l l t h a t j u k p o l i t i k a i i g n y e k m g , m i n d e z c s a k l c a , h i s z e n az e r e d m n y e k n m a g u k r t b e s z l n e k .

    M E L L K L E TI N T E R J B L I N T K O V C S M A R G I T T A LB l i n t K o v c s M a r g i t 1 9 3 0 - b a n s z l e t e t t Tban A k z p i s k o l t a n a g y

    b e c s k e r e k i m a g y a r g i m n z i u m b a n f ej ez te be.N v e n d k e v o l t a n a g y b e c s k e r e k i ka-t o l ik u s k o l l g i u m n a k , a m e l y e t a M i a s s z o n y u n k r l e l n e v e z e t t s z e g n y i s k o l a n v r e kr e n d j e t a r t o t t f e n t . A g i m n z i u m b e f e j e z s e u t n a s z l e i r o s s z a n y a g i h e l y z e t k mi-a t t nem e n g e d t k t o v b b t a n u l n i . gy v l t k , a f l d m v e l s b l j o b b a n m e g l h e tm a j d , m i n t h a msh i v a t s t v l a s z t a n a . K o r n f r j h e z m e n t . A k z p i s k o l a b e f e j e z s e u t n , az ott k a p o t t v a l l s o s n e v e l s n e k k s z n h e t e n , k t e l e z e t t s g n e k r e z t eb e k a p c s o l d n i f a l u j a v a l l s i l e t b e . S o k s z o r b e s e g t e t t a t b a i k a t o l i k u s p a r k i am u n k j b a . Ezt a v l l a l t k t e l e z e t t s g t a mai n a p i g h v e n t e l j e s t i . A v e l e k s z t e t ti n t e r j b a n e m l k e i t s s z i n t e v l e m n y t r u l ta el a n a g y b e c s k e r e k i m a g y a r g i m n z i u m r l s k o l l g i u m r l . Nem g y z t e h a n g s l y o z n i h l j t s t i s z t e l e t t a z o ki r n t , a k i k l e h e t v t e t t k s z m r a a t o v b b t a n u l s t . O l y a n t l s s e l b e s z l t , a m e l ya soke l l e n r i z h e t i n f o r m c i m e l l e t t mgm a g a s a b b r a e m e l t e a t a n i n t z m n y r t k t sj e l e n t s g t , m i n d az l e t b e n , m i n d a v a j d a s g i m a g y a r n y e l v o k t a t s b a n l t a l b a n .

    - Hny tanulja volt z intzetnek, mely teleplsekrl rkeztek, s milyen nemzetisgek voltak?

    s s z e s e n 9 4 - e n v o l t u n k a g i m n z i u m n y o l c o s z t l y b a n . M i n d a n n y i a n m a g y a r o k v o l t u n k . V a j d a s g k l n b z t e l e p l s e i r l r k e z t n k . P l d u l T b r l , Bk-r l, r m n y h z r l , S z k e l y k e v r l , D e b e l y a c s r l , M a g y a r i t t a b r l stb.

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    9/15

    - Hogy nzett ki maga az plet?A h l s z o b k h s z s n e g y v e n f r h e l y e s e k v o l t a k . g y e l g g s s z e s z o r u l t u n k ,

    m g i s r e n d k v l i t i s z t a s g o t t a r t o t t u n k f e n t . E g y p o r s z e m e t s e m l e h e t e t t t a l l n i . V o l te g y t g a s s j l f e l s z e r e l t e b d l n k , a h o l m i n d a n n y i a n k n y e l m e s e n e l f r t n k . At a n t e r m e k n e m a z r d h o z , h a n e m a z i s k o l h o z t a r t o z t a k , s m i v e l s z e g n y v i l g b a n l t n k , e l g s z e g n y e s e n v o l t a k b e r e n d e z v e . M e g k e l l e m l t e n e m a k p o l n n k a t i s ,a h o l m i n d e n r e g g e l s z e n t m i s t h a l l g a t t u n k . A z r d n b e l l v o l t m g n h n y h e l y i s g , m i n t p l d u l a f o g a d s z o b a . A s z l e i n k m i n d e n h n a p e l s v a s r n a p j n m e g l t o g a t t a k m i n k e t , s i t t f o g a d t u k k e t . E z a s z o b a v i t r i n e k k e l v o l t t e l e , a m e l y e k b e nk i t m t t l l a t o k , l l a t i p r e p a r t u m o k s k n y v e k s o r a k o z t a k . A n v r e k s z v l y e s e nf o g a d t k a s z l e i n k e t , m i n d i g m e g k n l t k k e t v a l a m i f i n o m s g g a l . A z p l e t h e zt a r t o z o t t e g y h a t a l m a s u d v a r i s , a h o l j k a t j t s z o t t u n k e g y t t . V o l t e g y k i s e l k e r t e t tb a r o m f i u d v a r u n k i s , a h o l c s i r k k e t n e v e l t n k . E z e k e t a j s z g o k a t a s z l e i n k h o z t k , a h a v i b e n t l a k s f e j b e n . A b e n t l a k s i k l t s g e t t b b n y i r e t e r m n y b e n f i z e tt k ,h i s z e n a h b o r s k r l m n y e k m i a t t e r r e v o l t i n k b b s z k s g . V o l t e g y i d s e b b n v r , a k i n a g y o n s z e r e t t e a c s i r k k e t , o l y a n t l s s e l g o n d o s k o d o t t r l u k , m i n t h a ag y e r m e k e i l e t t e k v o l n a .

    - Mtkd tek-e valam ilyen szakkrk az iskoln bell?N e m e m l k s z e m i l y e n r e . T a l n h a a k z i m u n k a c s o p o r t e n n e k s z m t . . .- Mivel tltltk a szabadidejket, s volt-e kimen jk?K l n - k l n n e m v o l t k i m e n n k . M i n d e n n a p e b d u t n e g y t t s t l t u n k e g y n

    v r f e l g y e l e t e m e l l e t t . S z p e n , k e t t e s s o r b a n , m i n t a j l n e v e l t g y e r e k e k . M e gk i m e h e t t n k , h a a s z l e i n k k i k r t e k m i n k e t . A s z a b a d i d n k e t f l e g a z u d v a r b a nt l t t t k e l . L a d b z t u n k , s m s k l n f l e t r s a s j t k o k a t t a l l t u n k k i , h o g y n eu n a t k o z z u n k . E s e t l e g o l v a s g a t t u n k , m i v e l s z a b a d o n h o z z f r h e t t n k a k n y v t rk n y v e i h e z .

    - Milyen ek voltak az letfelttelek a kollgiumb an? Gon dolok itt a higiniai krlmnyek re, az elltsra s a ftsre.

    A h i g i n i a i f e l t t e l e k k i v l a k v o l t a k m i n d e n s z e m s z g b l n z v e . A z e g s z p l e t r a g y o g o t t , h l a a k e d v e s n v r e k n e k , a k i k m i n d i g o l y a n s z p e n , a p r l k o s a n f e l t a k a r t o t t a k . A z r t m i is b e s e g t e t t n k , s a h l s z o b k t a k a r t s a t e l j e s e n a m i f e l a d a t k r n k b e t a r t o z o t t . N a p o n t a h r o m s z o r k a p t u n k f t t t e l t , s e m e l l e t t d l e l t t i s s d l u t n is k s z t e t t e k n e k n k u z s o n n t . E g y s z v a l g y l t n k , m i n t M a r c i H e v e s e n . N a g y o n s o k h l v a l s s z e r e t e t t e l g o n d o l o k a m i d r g a n v r e i n k r e , a k i k m i n d e z e k e t a f e l t t e l e k e t b i z t o s t o t t k s z m u n k r a .

    - Nhny sz a hzirendrl?N o s , i g e n . M e g k e l l m o n d a n i , a h z i r e n d a z v a l b a n b o r z a s z t a n s z i g o r v o l t .

    g y e l n n k k e l l e t t a c s e n d r e , h o g y n e z a v a r j u k a n e v e l i n k e t s e g y m s t . P l d u la m i k o r a l u d n i m e n t n k , l b u j j h e g y e n k e l l e t t l p k e d n n k a l p c s n , s c s a k s u t t o g v a s z l h a t t u n k e g y m s h o z . M i n d e n c s t r t k n i l l e m r t t a r t o t t a k n e k n k a n v r e k , a h o l a v i s e l k e d s a l a p v e t s z a b l y a i t s a j t t o t t u k e l . N a g y h a n g s l y t f e k t e t t e ke r r e , h i s z e n t u d t k , h a j l f e l k s z t e n e k b e n n n k e t , a k k o r h a k i k e r l n k a z i n t z e t b l , b e c s l e t e s k e r e s z t n y e m b e r e k k n t l lj u k m e g m a j d a h e l y n k e t . E z e k a z i l l e m -

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    10/15

    r k e g s z l e t e m e n v g i g k s r t e k . E n n e k a n e v e l s n e k k s z n h e t e n m a e g y k o l d u s s e g y k i r l y e l t t i s m e g f e l e l e n t u d n k v i s e l k e d n i . A z o k a l n y o k , a k i k j o b ba n y a g i k r l m n y e k k z t t l t e k , m i n t l t a l b a n a t b b s g , a z t h i t t k , h o g y t b b e t r n e k a n v r e k s z e m b e n , s r e m l t k , h o g y n e k i k m a j d e l n z i k a r e n d b o n t s o k a t .D e c s a l d n i u k k e l l e t t . A n v r e k e l t t m i n d a n n y i a n e g y e n l k v o l t u n k , t e h t a s z a b l y o k i s e g y f o r m n v o n a t k o z t a k m i n d e n k i r e . H a r o s s z a k v o l t u n k , b n t e t s l s a r o k b a k e l l e t t l l n u n k . E z a z o n b a n c s a k j e l k p e s b n t e t s v o l t . H a b o c s n a t o t k r t n k , a n v r e k a z o n n a l m e g b o c s t o t t a k n e k n k , s n e m h a r a g u d t a k r n k , p e d i g b i z o n y n h a m e g r d e m e l t k v o l n a .

    - Ki volt a zrdafnk, s ki volt a gimn zium igazgatja?A z i s k o l a i g a z g a t j a K o z m a G y r g y v o l t , a f n v r p e d i g K l o t i l d n v r . A k

    t e l e z t a n u l r k M r i a E l l a n v r f e l g y e l e t e a l a t t z a j l o t t a k .- Mondjon nhny szt a tantsi programrlA z o k t a t s k i z r l a g m a g y a r n y e l v e n f o l y t . K t i d e g e n n y e l v e t t a n u l t u n k : n m e

    t e t s l a t i n t . V o l t a k f i - s l n y o s z t l y o k . N e m e m l k s z e m p o n t o s a n a t a n t r g y a k r a ,d e t u d o m , h o g y v o l t f i z i k n k , v e g y t a n u n k , m a t e m a t i k n k , m a g y a r n y e l v n k . A t a n r a i n k t b b s g e f e l s z e n t e l t p a p v o l t . N a g y t u d s s a l r e n d e l k e z t e k , s z n v o n a l a s r k a t t a r t o t t a k , d e s z i g o r a n m e g i s k v e t e l t k , a m i t e l a d t a k . s m i v e l a z e g y h zs z o l g l a t b a n l lt a k , k t e l e s s g k n e k r e z t k , h o g y a k a t o l i k u s h it s z e l l e m b e n t a n t s a n a k m i n k e t . M r a m e l y i k t a n t r g y n l e z t m e g l e h e t e t t v a l s t a n i . K z l kG c z y T i b o r s S z a b Z o l t n n e v t e m l t e n m . k v o l t a k a z o k a t a n r a i n k , a k i k al e g m a g a s a b b s z i n t o k t a t s t n y j t o t t k n e k n k . H l v a l s t i s z te l e t te l g o n d o l o kv i s s z a r j u k s a t b b i t a n r u n k r a i s , m e r t s o k a t m e g t a n u l t u n k t l k , s i g a z n a b e c s l e t e s l e t r e n e v e l t e k m i n k e t . P e r s z e v o l t h i t t a n r n k i s . R e n d s z e r e s e n k e l l e t t t a n u l n u n k m i n d e n t a n t r g y b l s m i n d e n r r a , m e r t n e m j e l e n t e t t k b e e l r e a f e l e l s e k e t . A r e n d k v l i l l a p o t m i a t t n e m j r t u n k i s k o l k k z t t i v e r s e n y e k r e , s n e mi s s z e r v e z t n k k z s r e n d e z v n y e k e t m s i s k o l k k a l . A h t v g i h a z a u t a z s v o l t a ze g y e t l e n k i r n d u l s u n k . D e e z i s c s a k r it k n f o r d u l t e l , h i s z e n s z i n t e m i n d a n n y i a ns z e g n y s g b e n l t n k .

    - A beiratkozsnl mit vettek figyelembe? Kellett-e felvteli vizsgt tenni? Plyzhattak-e valamilyen sztndjra az iskoln bell?A b e i r a t k o z s n l k i z r l a g a d i k k n y v e c s k t - t e h t a z e l e m i i s k o l a i t l a g o t -

    v e t t k f i g y e l e m b e , f e l v t e l i v i z s g t n e m k e l l e t t t e n n n k . N e m t u d o k s e m m i l y e n s z t n d j r l , a m e l y h e z a z i s k o l n k e r e s z t l l e h e t e t t v o l n a h o z z j u t n i .

    - Ismer-e nhny ismert szemlyt, aki itt jrt iskolba?A m i t a n u l i n k l e g t b b j b l i s m e r t o r v o s o k , m r n k k v a g y t a n r o k l e t t e k . K

    z l k m e g e m l t h e t e m p l d u l d r. R i b r B l t .- Vgezetl, meslne-e egy-kt rdekes trtnetet, dikcsnyt kollgistaveibl?N o s , i g e n . M i s e m v o l t u n k a n g y a l o k . N h a o l y a n c s n y t e v s e k k e l s z e r e t t n k

    v o l n a s z r a k o z n i , h o g y a n v r e k n e k g n e k l l t a h a j u k a z t l e t e i n k t l . H s z a n v o l t u n k e g y s z o b b a n , h s z a n k l n b z s z e m l y i s g . V o lt , a k i t r f t z t t m s o k k b l , s v o l t , a k i c s e n d b e n t r t e , h o g y k i t o l j a n a k v e l e . V o l t k z t n k e g y n a g y o n v i s s z a h z d l n y k a , a k i s z i n t e s e n k i v e l s e m b a r t k o z o t t , l t a l b a n e g y m a g a f l r e v o n u l t e g y

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    11/15

    Az iskolanvrek dlhza 1905 krls a r o k b a . P e r s z e e z n e k n k n e m t e t s z e t t , e z r t l e g t b b s z r a z s z m l j r a s z r a k o z t u n k . S o k s z o r m g a z z a l s e m t r d t n k , h a n a g y o n m e g b n t o t t u k , v a g y k r t o k o z t u n k n e k i . V o l t e g y a l k a l o m , a m i k o r e g y l a v r v i z e t r e j t e t t n k a p a p l a n j a a l . S z e g n y k m b e l e l t , c s u r o m v z l et t, d e n e m m e r t s z l n i a n v r e k n e k , m e r t m e g f e n y e g e t t k , h o g y a k k o r n e m b e s z l n k v e l e . A r o s s z a b b i k e s e t a z v o l t , a m i k o r s n d i s z n td u g t u n k a z g y b a . M o n d a n o m s e m k e l l , h o g y e n n e k a z e s e t n e k s r s l e t t a v g e .

    E g y m s i k a l k a l o m m a l n t r f l t a m m e g a z e g s z e l t t e m l s o r t i m a k z b e n .A p o n g y o l j u k v t a s z k l b h o z k t z t e m , g y a m i k o r fe l k e l t e k , a s z k e k e t i sh z t k m a g u k u t n . N h n y a n f el i s b u k t a k a n a g y s i e t s g b e n . P e r s z e a n v r r j u kf r m e d t , h o g y m i l y e n r e n d e t l e n e k . k p e r s z e c s a k n z t e k , m i n t b o r j a z j k a p u r a ,s z h o z s e m t u d t a k j u t n i . K s b b a s z o b b a n b e i s m e r t e m , h o g y n v o l t a m a l u d a s , s j t n e v e t t n k a z e g s z e n . A n v r e k n e k a z o n b a n n e m r u l t u k e l a t it k o t .

    I N T E R J B O T K A G I Z E L L V A L( M R I A M A R G I T N V R R E L )

    B o t k a G i z e l l a 1 9 2 8 - b a n s z l e t e t t . A z e l e m i i s k o l t Tban f e j e z t e b e , m a j d b e i r a t k o z o t t a n a g y b e c s k e r e k i g i m n z i u m b a . A g i m n z i u m e l s k t o s z t l y t s z e r b n y e l v e n v g e z t e e l a n a g y b e c s k e r e k i r e l g i m n z i u m b a n , m a j d m i u t n a z i s k o l a n v r e kz r d j b a n m e g n y i t o t t k a z l t a l n o s i r n y z a t m a g y a r n y e l v g i m n z i u m o t , o t tf o l y ta t ta t a n u l m n y a i t . M g a m a g y a r g i m n z i u m l t ez e t t , is a s z e g n y i s k o l a n v r e k l t a l f e n n t a r t o t t l n y k o l l g i u m n v e n d k e v o l t . 1 9 5 1 - b e n b e v o n u l t a z i s k o l a n v r e k r e n d j b e , s f e l v e t t e a M a r g i t n e v e t . K n t o r k n t s h i t o k t a t k n t d o l g o z o t tN a g y k i k i n d n s V e r s e c e n . M o s t m r n y u g d j a s , m g i s a k t v a n r s z t v e s z a z 1 9 9 6 -b a n a l a p t o t t n a g y b e c s k e r e k i k a t o l i k u s l n y k o l l g i u m v e z e t s b e n . A v e l e f o l y t a t o t tb e s z l g e t s e m c l j a , h o g y m e g t u d j a k n h n y f o n t o s d o l g o t a z 1 9 4 5 - i g f e n n l l m a -

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    12/15

    g y a r g i m n z i u m r l s a k z p i s k o l s l n y o k s z m r a l t e s t e t t e g y h z i k o l l g i u m r l . K s z n e t t e l t a r t o z o m n e k i , m e r t s o k o l y a n i n f o r m c i v a l s z o l g l t , a m e l y e k r ea l a p o z n i t u d t a m a t o v b b i m u n k b a n .

    - Hn y dikja volt a tanintzetnek? Hova valsiak s milyen nem zetisgek voltak a dikok?

    A z n i d m b e n , t e h t a m i k o r n k e z d t e m k z p i s k o l b a j r n i , B e c s k e r e k e n n e mv o l t m a g y a r g i m n z i u m , d e m g m a g y a r o s z t ly s e m , e g s z e n 4 1 - i g . A d d i g n iss z e r b o s z t l y b a j r t a m , u t n a i r a t k o z t a m t a m a g y a r g i m n z i u m b a . N e m e m l k s z e m p o n t o s a n , h n y a n v o l t u n k , d e n e m z e t i s g i a l a p o n m e g o s z l o t t u n k : m a g y a r o k ,s z e r b e k , n m e t e k . ' 5

    - Minden kzpiskols bennlakott a kollgiumban?A m a g y a r g i m n z i u m 1 9 4 1 - b e n n y l t m e g , a m i k o r a z o r s z g b a b e j t t e k a n m e

    t e k . E z v o l t a z e g y e t l e n m a g y a r g i m n z i u m a k k o r i b a n a z e g s z B n t b a n . E b b l k i f o l y l a g V a j d a s g m e s s z e b b f e k v h e l y s g e i b l ( e g s z e n d l r l , p l d u l S z k e l y -k v r l ) is t a n u l t a k it t l n y o k , a k i k n e k n e m v o l t l e h e t s g k m i n d e n n a p u t a z n i .E z r t l t e s t e t t k a z i n t e r n t u s t . M a j d n e m m i n d e n g i m n a z i s t a l n y b e n t l a k v o l t , d ea k a d t a k o l y a n o k i s , a k i k c s a k b e j r t a k . P l d u l a v r o s i a k v a g y a k r n y e z t e l e p l s e k b l j t t l n y o k , a k i k n e k a z a n y a g i h e l y z e t e e zt m e g e n g e d t e .

    - Hog y nzett ki az plet?A z p l e t k t e m e l e t e s v o l t . A f l d s z i n t e g y i k s z r n y b a n m k d t t a z l t a l n o s

    i s k o l a , f l t t e p e d i g a g i m n z i u m . L e n t , k r l b e l l a z p l e t k z p s r s z n v o l t ak p o l n n k - a J z u s s z v e k p o l n a - , a m i m g m i n d i g a m i e n k , i s k o l a n v r e k .S z i n t n a f l d s z i n t e n f o g l a l t h e l y e t a k o n y h a , a z l s k a m r a s a m o s k o n y h a . A z e l s e m e l e t m s i k s z r n y a v o l t a k o l l g i u m a z e b d l v e l s a h l s z o b k k a l . F l t t n k h e l y e z k e d e t t e l a n v r e k l a k o s z t l y a . A t a n t e r m e k i s a z r d b a n v o l t a k , d en e m t a r t o z t a k a n v r e k b i r t o k b a . F e l s z e r e l s k e g y s z e r , s z e g n y e s v o l t . C s a k p a d o k , k a t e d r a s e g y t b l a v o l t m i n d e g y i k b e n .

    - Mkdtek-e szakkrk az iskolban?N e m t u d o k r l a , t e h t v a l s z n l e g n e m .- Milyenek voltak az letfelttelek a kollgiumb an? Gon dolok itt a higiniai krlmnye kre, az elltsra s a ftsre.N e m v o l t k z p o n t i f t s n k , k l y h v a l t z e l t n k . A t is z t a s g r a n a g y h a n g s l y t

    f e k t e t t n k . M i n d e n h t e n f e l t a k a r t o t t u k a s z o b n k a t , d e g y . . . s z i n t e r a g y o g o t t at i s z t a s g t l . M i n d e n n a p m o s a k o d t u n k , s h e t e n t e e g y a l k a l o m m a l - s z o m b a t o n -f r d t n k .

    - Nhny sz a hzirendrl?A h z i r e n d n a g y o n s z i g o r v o l t . A c s e n g s z r a a z o n n a l k i u g r o t t u n k a z g y b l

    s l e s z a l a d t u n k a k p o l n b a s z e n t m i s r e . M i s e u t n i n d u l t u n k a z i s k o l b a . A m i k o rb e f e j e z d t t a t a n t s , e b d e l t n k , v o l t e g y k i s s z a b a d i d n k , m a j d k e z d d t t a k t e l e z t a n u l r a . M i n d i g e g y n v r f e l g y e l e t e a l a tt t a n u l t u n k . K i i s k r d e z t e k b e n n n k e t , h o g y b i z t o s j j e g y e t k a p j u n k . M i n d i g p o n t o s a n b e t a r t o t t u k a h z i r e n d s z a b l y a i t , k l n s e n g y e l t n k a r r a , h o g y t a r t s u k m a g u n k a t a m e g b e s z l t i d p o n t o k h o z . A m e n n y i b e n m g i s e l k s t n k , le l e t t n k s z i d v a . A n v r e k s z i g o r a k v o l t a ku g y a n , d e b e c s l e t e s v a l l s o s l e t r e n e v e l t e k b e n n n k e t . C l j u k e l s s o r b a n a z v o l t ,

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    13/15

    h o g y m i r e f e l n v n k , t i s z t e s s g e s e m b e r e k k v l j u n k , a k i k n t u d a t o s a n v g z i km u n k j u k a t . A k r c s a l d o t a l a p t u n k , a k r a s z e r z e t e s i h i v a t s t v l a s z t j u k , a h o g y ni s t e t t e m .

    - Mivel tltttk a szabadidejket, s volt-e kimenj k?N e m v o l t k i m e n n k , c s a k a n v r e k f e l g y e le t e a la t t s t l t u n k . S z a b a d i d n k e t

    l e g n a g y o b b r s z b e n a z u d v a r b a n t l t t t k e l . J t s z o t t u n k , b e s z l g e t t n k . R o s s z i d e s e t n b e n t k z i m u n k z t u n k , n e k e l t n k v a g y o l v a s t u n k .

    - Havo nta men nyit fizettek a kollgium i bentlaksrt? l t a l b a n t e r m n y b e n f i z et t n k , m i v e l h b o r v o l t s s z e g n y e k v o l t u n k . M e g

    a z l e l e m r e n a g y o b b s z k s g i s v o l t a k o l l g i u m b a n a b b a n a s z e g n y i d b e n .- Ismertesse nhny szban a tantsi program otA z e l e m i i s k o l b a n m a g y a r s n m e t n y e l v e n a d t a k e l , a g i m n z i u m b a n v i s z o n t

    c s a k m a g y a r u l . A g i m n z i u m n y o l c v e s v o l t s l t a l n o s i r n y z a t . A z e l e m i n e g y e d i k o s z t l y a u t n k e z d d t t . N e m t u d o m p o n t o s a n , h n y o s z t l y v o l t s s z e s e n a k ti s k o l b a n 1 6 A t a n t s a k a t o l i k u s v a l l s s z e l l e m b e n f o l y t. A z r a r e n d b e b e i k t a t t ka h i t t a n r t i s, s k t e l e z e n j r t u n k m i s r e m i n d e n n a p . T a n r a i n k k i t n o k t a t s b a n r sz e s t e t t e k b e n n n k e t , s s z i g o r a n m e g k v e t e l t k a z e l a d o t t t a n a n y a g o t .F l e g a z i d e g e n n y e l v e k ( l a t i n , n m e t ) t a n u l s r a f e k t e t t e k n a g y h a n g s l y t . M i n d e n r r a k s z l n n k k e l l e t t , m e r t a f e l e l s e k e t n e m j e l e n t e t t k b e e l r e . C s a k e l m l e t io k t a t s b a n r s z e s l t n k , a g y a k o r l a t o k a t , k s r l e t e k e t n e m t a r t o t t k f o n t o s n a k ( e z af i z i k r a , b i o l g i r a s v e g y t a n r a v o n a t k o z i k , a n y a n y e l v b l s m a t e m a t i k b l t e r m s z e t e s e n v o l t g y a k o r l a t u n k ) . H z i f e la d a t o t is k a p t u n k s z i n t e m i n d e n n a p , a m i t k s z s g e s e n e l i s v g e z t n k , n e m v e t t k f l v ll r l , m i n t a m a i d i k o k . A z i s k o l b a n k t e l e z v o l t a z u n i f o r m i s v i s e l e t e . E z e g y f e k e t e k p e n y v o l t f e h r g a l l r r a l , a m i m i n d i g t i s z t a s s z p e n v a s a l t k e l l e t t h o g y l e g y e n , k l n b e n m e g s z i d t a k m i n k e t . A t a n f e l s z e r e l s n k s z e g n y e s v o l t , h i n y o z t a k a s z e m l l t e t e s z k z k . I g a z , h o g y v o l te g y b i o l g i a - s z e r t r u n k , d e a z i s i n k b b c s a k n h n y k i t m t t m a d r r a l s r o v a r -g y j t e m n n y e l k e c s e g t e t e t t .

    - Jrtak-e valamilyen iskolk kztti versenyekre, rendezvnyekre, vag)> valamilyen ms mdon tartottk-e a kapcsolatot ms tanintzmnyekkel?

    N e m , a r e n d k v l i l l a p o t m i a t t e r r e n e m v o l t l e h e t s g .- Hogyan sznt meg az iskola mkdse?1 9 4 4 - b e n a n m e t k a t o n a s g e l f o g l a l t a a z r d a p l e t t . A h a d i f e l s z e r e l s t a k

    z i g r n t t l k e z d v e a p u s k k i g a t a n t e r m e k e g y r s z b e n h e l y e z t k e l , g y e z e k e tn e m l e h e t e t t h a s z n l n i . D e a z i s k o l a m g m k d t t e g s z e n o k t b e r i g , a m i k o r o r o s zk a t o n k s z l l t k m e g a z p l e t e t . K i z a v a r t k a n m e t e k e t , s e l k o b o z t k m i n d e n k a t o n a i f e l s z e r e l s k e t . A z o r o s z o k m i n d e n e g y h z i i sk o l t b e z r a t t k V a j d a s g b a n ,b e l e r t v e a m i e n k e t i s . A t a n r o k a t b n t e t t k . A z r d t r v i d i d r e h a d i k r h z z a l a k t o t t k t . A s e b e s l t e k n e k a n v r e k f z t e k . D e n e m e n g e d t k , h o g y k p o l j k a s r l t e k e t . E r r e a c l r a n p t r s n k e t h o z t a k m a g u k k a l . 1 9 5 0 - b e n v g l e g k i z t k a n v r e k e t a z r d b l .

    - Tud-e esetleg olyan ismertebb szemlyt mon dani, aki ebben az iskolban fejezte be tanulmnyait?

    N e m i s t u d o m . T a l n d r . B a b i n s z k i P l t e m l t e n m . h r e s o n k o l g u s v o l t i t tB e c s k e r e k e n .

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    14/15

    J E G Y Z E T E K' N me th Fe re n c , Negyed vezred az r szolglatban, Idel Ny om da , jv idk , 20042 A Szegny isko lanvrek l ta lnos isko l jnak krn ik ja , Horv t Bernard ina t i sz te lendnvr fe l jegyzse i , P e t rovgrad , 1945 . IX. 21 . , Zrcn jan in i Lev l t r , 97-es l lomny, 47 . doboz , l lami Polgr i Lenyisko la 1 9 2 1 - 4 1 .' Nmeth Ferenc , Negyed vezred az r szolglatban. Ide l Ny om da , jv idk , 20044 Zrcn jan in i Lev l t r , 97-cs l lomny, 47 . doboz , l lami Polgr i lenyisko la 1 9 2 1 - 4 1 . ,Zrenjan in i Lev l t r , 97-es l lomny, A Kato l ikus Po lgr i lenyisko la anyaknyve 1912 . ,16. 1 . , Tdor , Malbak i , Zrenjanin, Zrenjanin, 19665 N me th Fe re n c , Negyed vezred az r szolglatban, Ide l Ny om da , jv idk , 200 46 M artonos i Mire l la , In ter j Bo tka Gize l lva l , 20 05 . februr 21 . , M artonos i M ire l la , In te r jBl in t Kovcs Marg i t ta l , 2005 . februr 25 .7 Z ren jan in i Lev l t r , 97-es l lomny, 43 . dobo z , Zapisn ik pr iva tn ih isp i ta (a m agnv izsgk

    j e g y z k e ) 1 3 7 8 8 / 1 9 3 3 .8 Zren jan in i Lev l t r , 216-os l lomny, Okta tsgyi osz t ly , 93 . dobo z , Zapisn ik o po la ganju ispita (a vizsgk le t te lnek szablyzata) , 398. 1 .9 N m e t h F e r e n c : Negyed vezred az r szolglatban. Idel K nyv kiad , jv idk 200 41 0 M artonos i Mire l la , In ter j Bo tka Gize l lva l , 200 5 . februr 21 . , Marton os i M ire l la , In te r jBl in t Kovcs Marg i t ta l , 2005 . februr 25 .A Szegny isko lanvrek l ta lnos isko l jnak krn ik ja , Horv t Bernard ina t i sz te lend| 2 nvr fe l jegyzse i , P e t rovgrad .M arton osi Mir ella , Interj B otka Giz ellva l, 20 05 . februr 21 . , M artono si Mire lla , InterjBl in t Kovcs Marg i t ta l , 2005 . februr 25 .I J Zrenjanini Levltr, 216-os llomny, Oktatsgyi osztly, 93. doboz, Vojna Uprava zaVel ik i Bckerek 15 . decem bra 1944 . godine Novi Sad (Katona i I rny ts N agybecsk crckrszre 1944 . dece mb er 15-n) , 565 . 1.I J N me th Fe re n c :Negyed vezred az r szolglatban. Ide l Ny om da , jv idk , 20041 5 A nmet kzp isko ls d ikoka t a nmet i rny ts the lyez te az egyhz t l fgge t len l lamiokta ts i in tzmnyekbe . Az isko lanvrek l ta lnos isko l jban azonban mkdt t nmetnye lv tagoza t , az ada tkz l b iz tosan ezekre a nmet d ikokra u ta l .1 6 Mrmin t a g imnz iumban s az l ta lnos isko lban .

    L E V L T R I A N Y A G :1 Nagybecskerek i Lev l t r , a v ros i e l l j rsg l lomnya (97) , Molba zavoda s i romanihkolsk ih ses ta ra - De Note r dame de Hotre Dame u Vel ikom Bekereku upuena gradskomsenatu radi na plate s tanarine za uionice koje koris t i enska graanska kola u njihovojzgra di, 193 1. go din e. , 4 . lap, le l tri szm : 17 12.2 Nagybecskerek i Lev l t r , 97-es l lomny, Izvod iz zap isn ika vanredne skup t inske sed-n ice g radskog pred s tavn i tva V el ikog Bekereka o sme ta ju m uke i ensk e g imnaz i je ugradu , 1933 . god ine . (Kivo na t a Nag ybecske rek Vros i Tancsnak 1933-as rendkv l igyls r l sz l fe l jegyzsekbl , amelyek a f i - s lenyisko lk e lhe lyezs re vona tkozn a k ) , 1746.3 Nagybecskerek i Lev l t r , 97-es l lomny, 43 . doboz , Zapisn ik pr iva tn ih isp i ta (a magnv iz s g k j e g y z k e ) 1 3 7 8 8 /1 9 3 3 .4 Nagybecskerek i Lev l t r , 97-es l lomny, 47 . doboz , l lami Polgr i lenyisko la1 9 2 1 - 4 1 .5 Nagybecskerek i Lev l t r , 97-es l lomny, A Kato l ikus Po lgr i lenyisko la anyaknyve1912. , 16. 1.

  • 8/13/2019 Martonosi Mirella: A nagybecskereki magyar gimnzium s a Miasszonyunkrl elnevezett szegny iskolanvrek lenykollgiuma a vilghbors (1941-1945)

    15/15

    6 Nagybccskerck i Lev l t r , 216-os l lomny, Okta tsgyi osz t ly , 92 . doboz , Upisn iccNepotpune meovi te g imnaz i je iz 1944-1945 . godine (A nye lv i ssze t te l a lap jn vegyesg imnz ium be ira tkozs i jegyzke az 1944/45-s tanvben) , 216 . 1 .7 Nagybecskerek i Lev l t r , 216-os l lomny, Okta tsgyi osz t ly , 93 . doboz , Vojna Upravaza Vel ik i Bek crek 15 . decem bra 1944 . godine Novi Sad (Katon a i I rny ts N agyb ecsker ekrszre 1944 . december 15-n) , 565 . 1 .8 Nagybe cskere k i Lev l t r , 216-os l lomny, Okta tsgyi osz t ly , 93 . dob oz , Zapisn ik opolaganju ispita (a vizsgk le t te lnek szablyzata) , 398. 1 .9 A Szegny isko lanvrek l ta lnos isko l jnak krn ik ja , Horv t Bernard ina t i sz te lendnvr fe l jegyzse i, Pc t rovgrad , 1945 . IX. 2 1 .

    I R O D A L O M1 S t a n o j l o v i A l e k s a n d a r : Petrovgrad, T o l i c k i , P e t r o v g r a d , 1 9 3 82 M a l b a k i T d o r : Zrenjanin. Z r e n j a n i n , 1 9 6 63 N m e t h F e r e n c : Negyed vezred az r szolglatban. I d e l N y o m d a , j v i

    d k , 2 0 0 4