Embed Size (px)
Citation preview
Not: Prof. Dr. Alp Esin, "RİSK YÖNETİMİ ve DEĞERLENDİRMESİ" Sunumundan Yararlanılmıştır. 1
RİSK YÖNETİMİ ve
DEĞERLENDİRMESİ
MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ
PLANLAMA
RİSK DEĞERLENDİRME
SÜRECİ
RİSK ANALİZİ
BİLGİ ve
VERİ TOPLAMA
SINIFLANDIRMA
TEHLİKELERİ TANIMLAMA
DENETİM, İZLEME ve GÖZDEN GEÇİRME
RAPORLAMA
ÖNLEMLERİ BELİRLEME
RİSK
DEĞERLENDİRME
Kaynak: RİSK DEĞERLENDİRMESİ TEBLİĞİ
ÖZET Risk Yönetimi Döngüsü...
O L
A S
I L
I K
Ş İ D D E T (Hasar, Zarar)
RİSK = OLASILIK (İHTİMAL) x ŞİDDET (ZARARIN) DERECESİ RİSK = O x Ş
ÖZET
4
RİSK DEĞERLENDİRMESİ Bu değerlendirmenin amacı; a)alınması gereken önlemlerin niteliklerinin
saptanması ve b)eyleme geçme açısından önem ve öncelik
sırasına konmasıdır. u dolaylı yararlar da gözden kaçırılmamalıdır: Kimlerin risk altında olduğu daha net ve geni
çerçeve içinde görülür. Kurulu ta İSG bilincinin yerle mesine yardımcı
olur. Kurulu un İSG uygulamalarının verim ve
etkenlik derecesinin gözden geçirilmesine de vesile olur.
5
Riskler konusunda genelleme yapmak çok yanlı tır. Her risk
değerlendirmesi, “o i in yapıldığı” yer hatta “yapan ki iler” için
geçerlidir.
"TA YERİNDE AĞIRDIR"
6
İSG Kanunun 10. maddesinde, değerlendirme sırasında dikkate alınması gereken u
noktalar belirtilmi tir: a. Belirli risklerden etkilenecek çalı anların
durumu,
b. Kullanılacak i ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi,
c. İ yerinin tertip ve düzeni,
d. Genç, ya lı, engelli, gebe veya emziren çalı anlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalı anların durumu.
Müstahzar: Hazır, huzura getirilmi
7
Çalı anların sayısı, özel durumları ve kaç ki inin söz konusu tehlikeye maruz kaldıkları
İ yeri ve eklentilerindeki çalı ma ortamı ve düzeni
Çalı anların i e göre yeterliği (ya , sağlık, bilgi ve deneyim dahil)
İ i yapmada kullanılan yöntemler ve süreçler
İ yerinin kazalara ili kin geçmi i Kestirilemeyen tehlike olasılıkları
8
Bir riskin bilinmemesi mazeret değildir.
Risk değerlendirmesi çalı malarında elde edilecek sonuçlar, o i yerindeki İSş’ye yönelik duyarlılık ile de yakından bağımlı olmakla birlikte, yasal zorunluluklara uyulmamı olması kesinlikle bu bağlamda değildir.
Bir tehlikenin ortaya çıkma olasılığı ve olu turabileceği kötü sonucun olasılığı ne kadar yüksek ise, o tehlikeden doğan risk o derecede yüksektir.
Yeni mevzuat uyarınca, bir olaydaki i verenin gereken önlemi almamı olmaktan doğan sorumluluğu söz konusu riskin derecesine orantılıdır.
9
Risk değerlendirmesi yapacak ki ilerin gereken yeterlik ve deneyime sahip olmaları arttır. Değerlendirmenin yapıldığı alanı ve yapılan i leri bilen amir ve çalı anların da değerlendirmede görev almaları, hem alınması gereken önlemler konusundaki oyda lığı kolayla tırır hem de deği ik önlem seçeneklerinin ortaya çıkmasında yararlı olur.
10
Değerlendirmeye Nitel ve Nicel Yakla ım
Nitel yakla ım, bazı tanımlara ve kar ıla tırmalara dayalı bir yakla ımdır. Bir diğer anlatımla, ortaya çıkabilecek belirli bir risk olasılığının, bir diğer belirli bir risk olasılığına göre azlığı veya çokluğudur. Nitel yakla ımların doğal olarak öznel olduğu, asla unutulmamalıdır. Nicel yakla ımda, sayısal göstergeler kullanılarak daha nesnel kar ıla tırma yapılabilir.
11
Risk Değerlendirmesi Nasıl Yapılır? Değerlendirmenin ilk adımı; tehlikelerin belirlenmesi ve bunların ortaya çıkma olasılığının saptanmasıdır. Tehlikenin niteliğinin belirlenmesinin yanı sıra tehlikenin hangi artlarda ortaya çıkacağının da belirlenmi
olmasının önemlidir.
İkinci adım ise; her bir tehlikenin oluşturabileceği kötü sonuçların tek tek belirlenmesi, bunların her birinin olasılığının kestirilmesi ve bu sonuçların ortaya çıkmasının önlenmesi veya kötülük derecesinin azaltmasıdır.
12
"Bir sonucun kötülük derecesinin azaltılması, hiçbir zaman, tehlikeyi ortadan kaldırmanın eşdeğeri değildir"
13
Risk Matrisi Nedir? Risk değerlendirmesinde kullanılan nitel yakla ımın ba lıca aracı “risk matrisidir”. Matris; sayılar, simgeler vb.’nin olu turduğu sıralar ve sütunlardan olu an bir çizelgedir. İSG uygulamalarında; matrisin Y ekseni bir tehlikenin ortaya çıkma olasılığı ve X ekseni bir tehlikenin olu turabileceği kötü sonucun olasılığı olarak kabul edilir.
14
RİSK MATRİSİNİN KULLANIMI (Örnek) Risk matrisi yakla ımın bir bölüm tanımlanmı ölçütlere dayalı olmalıdır. Amaç; belirli bir tehlikenin ortaya çıkma olasılığı ve bu tehlikenin olu turabileceği kötü sonuçtan hareketle, olası riskler için alınması gereken önlemler konusunda da önceliğin belirlenmesidir. Bir tehlikenin ortaya çıkma olasılığı ve bunun olu tırabileceği kötü sonucun nicelendirilmesi ise bir göreceli değerlendirmedir. Çünkü bir martiste kullanılan olasılık tanımları kavramsal olarak herkes için aynı değerde olmayabilir.
15
Risk matrisindeki her kutu içindeki değer, riskin düzeyi ve önceliğinin göstergesi olarak itibar edilir. Öncelik, sayısal olarak veya harfsel simgeler biçiminde nitelendirilebilir. A ağıda, genelde çok kullanılan 5x5 matrisine dayalı örnekler verilmi tir. Sayısal Öncelik ekilde, bir tehlikenin ortaya çıkma ve tehlikenin
olu turabileceği kötü sonucun olasılıkları, 1 den 5 e kadar bir skala üzerinden nicelendirilerek ilk çizelgede (a) verilmi tir. Kullanılan nicelendirmenin, ister istemez göreceli olduğu ortadadır.
OLASILIK SONUÇ
5- Kesin denilebilir 5- Ölümcül
4- Beklenir 4- İşgöremezliğe kadar gidebilecek yaralanma
3- Mümkün 3- Doktor veya hastane gerektirecek yaralanma
2- Uzak olasılık 2- İlk yardım gerektiren yaralanma
1- Çok ender 1- Çok basit yaralanma
17
18 http://www.tezmedikal.com.tr/index.php/hizmetlerimiz/osgb-hizmetleri/risk-analiz-hizmetleri/
19
Yüksek Düzeyde Risk: 15-25 Çalı malar derhal durdurulup, riski ortadan kaldıracak veya kabul edilir düzeye indirecek önlemler alınmalıdır. Orta Düzeyde Risk: 8-12 Riskler için önlem alınmasına hemen geçilmeli, çalı malar asla savsaklanmamalı ve en kısa sürede sonuçlandırılmalıdır. Çünkü bu tür riskler, daha yüksek risklere yol açabilir.
20
Dü ük Düzeyde Risk: 1-6 Bu grup içindeki risklerin bazıları “kabul edilebilir” türden olabilirse de, pe in hükümlü olunmamalı ve bu tür risklerin azaltılmasına çalı ılmasının yanı sıra, yapılacak düzgün aralıklı gözlemlerle risk düzeylerinde bir artma olup olmadığı değerlendirilmelidir.
21
Ölçütlere dayalı biçimde risklerin gölgelendirilmi öncelik dökümü a ağıdaki matriste verilmi tir
5
5 10 15 20 25
4 4 8 12 16 20
3 3 6 9 12 15
2 2 4 6 8 10
1 1 2 3 4 5
1 2 3 4 5
OLASILIK
Yüksek düzeyde
risk
Orta düzeyde
risk
Düşük düzeyde
risk
SONUÇ
Harflerle tanımlanan öncelik Değerlendirme matrislerinde sayısal değerlerin yerine harfler de kullanılır. Kullanılan harfler geli igüzel olmayıp, bunlar yetkili kurulu lar tarafından olasılık kuramına dayalı olarak ortaya atılmı lardır.
5 O O Y Y ÇY
4 D O O Y Y
3 D D O O Y
2 Ö D D O O
1 Ö Ö D D O
1 2 3 4 5
ÇY – Çok Yüksek; Y – Yüksek ; O – Orta ; D - Düşük; Ö – Önemsiz
23
ÇY - Üst yönetimin de katılımı ile derhal harekete geçilmelidir. Bu tür riskler için ayrıntılı çalı ma hatta inceleme yapılması gerekebilir.
Y - Üst yönetimin de katılımı ile riskin ortadan kaldırılması veya azaltılması için bir eylem planı hazırlanması gerekebilir.
O - Orta düzeydeki amirler tarafından çözümlenebilir.
D - Alt düzey amirler ve çalı anların katkısı ile çözüm getirilebilir.
Ö - Risk, zaman zaman kontrol edilme kaydı ile “kabul edilebilir”.
24
Risk değerlendirmesinin “kutucuklara girilmesi” türünden basit bir alı tırma olmadığı kesinlikle gözden
kaçırılmamalıdır. A ağıda, 5x5 matrisinin 9x9 matrisine dönü türülerek
açılmasına bir örnek verilmi tir.
9x9 Risk matrisi (OLASILIK)
AS4360 Standardı
Kuruluşun (Incom) tanımı
Simge Tanım % Açılmış tanım
1 A Kesin sayılır 1 90 Kesin sayılır
2 80 Çok olası
2 B Olabilir 3 70 Olabilir
4 60 Beklenir
3 C Mümkün 5 50 Mümkün
6 40 Olabilir de
4 D Olanaksız 7 30 Olanaksız
8 20 Hemen hemen olanaksız
5 E Çok ender 9 10 Çok Ender
5x5 9x9 Risk matrisi (SONUÇ)
AS4360 Standardı
Kuruluşun (Incom) tanımı
Tanım Açılmış tanım
1 Önemsiz 1 Önemsiz
2 Çok basit
2 Basit 3 Basit
4 Sakıncalı
3 Önemsenir 5 Önemsenir
6 Oldukça önemli
4 Önemli 7 Önemli
8 Ağır
5 Vahim 9 Vahim
25
FAALİYET TEHLİKE RİSK
OLASILIK
ŞİDDET
RİSK
PUANI
ÖNCE
LİK
SIRA
SI
ÖNLEM
Çevre yerleşim Çevresel gürültü Çevre halkın şikayetleri 2 3 6 3 Gece çalışmaları yapılmaması
Çevre yerleşim Çevresel gürültü Çevre halkın şikayetleri 2 3 6 3
Düzenli gürültü ölçümlerinin yapılarak ilgili birimlere raporlanması
Çevre yerleşim Şantiye çevresinde okul bulunması
Şantiyeye yayaların girmesi
2 5 10 2
Uyarı levhaları ve güvenlik ile engellenmesi, şantiye alanının sınırlandırılması
Çevre yerleşim
Şantiyenin hemen yaya kaldırımının yanında kurulmuş olması
İş makinesi çıkışları 2 5 10 2 Çevre yalıtımı yapılması, uyarı levhalarının asılması
Kazı çalışmaları Zemin çalışmasının yapılmamış olması Su baskını 3 3 9 3
Su baskını olan yerlere acil çıkış noktaları yapılması
Kazı çalışmaları Ortamdaki kablo ve malzemeler
Elektrik çarpması, malzemelere zarar
3 5 15 2
Kazı işlerinin yapılacağı noktalardaki elektrik kabloları ve diğer malzemelerin uzaklaştırılması
Kazı çalışmaları Toprak kayması İnsanların üzerine gelmesi
2 5 10 2 Kazı Yapılan Bölgelerle Bina Arasına Paplaj Yapılması
26
FARKLI BİR YAKLA IM
TEHLİKENİN ORTAYA ÇIKMA OLASILIĞI OLASILIK AÇIKLAMA
Olanaksız denilebilir Geçmişte hiç rastlanmamış
Beklenir Olması göz ardı edilemez
Olası Olması beklenebilir
Olasılık yüksek Olması kuvvetli
Olasılık çok yüksek Yakın gelecekte beklenebilir
27
TEHLİKENİN OLUŞTURACAĞI KÖTÜ SONUÇ
DEĞERLENDİRME AÇIKLAMA
Önemsiz Ki ilere tehlikesi yok
İlk yardımlık Kurulu un olanakları ile tedavi edilebilecek
basit kesilme, yanık, vb.
Yaralanma Tıbbi müdahale gerekli (on günden az
rapor gerektiren durumlar)
Ağır yaralanma Tıbbi müdahale gerekli (adli kovu turma gerektiren düzeyde yaralanma vb., kısmi i göremezlik)
Ölümcül Ölümle sonuçlanma
RİSK ÖNCELİKLERİ Boyut Olasılık
Önemsiz İlk
Yardımlık Yaralanma
Ağır Yaralanma
Ölümcül
Olanaksız denilebilir
S S Ö İ İ-D
Beklenir S S Ö İ D
Olası S Ö İ D D
Olasılık yüksek
Ö İ İ D D
Olasılık çok yüksek
İ İ D D D
29
D: risk çok yüksek - Derhal önlem alınması için hemen en yakın amire
veya ilgiliye duyurulacak. Üst yönetim duruma müdahale ederek,
gerektiğinde işi durduracak ve tehlike ortadan kaldırılıncaya veya risk kabul
edilebilir düzeye indirilinceye kadar çalışmalar sürdürülecek.
İ: risk yüksek – İvedilikle ilgililere iletilecek; üst yönetimce, tehlikeyi giderici
veya riski kabul edilebilir düzeye indirecek çalışmalar, en geç bir kaç gün
içinde sonuçlandırılacak.
Ö: risk var – Öncelikli durum. Kötü sonuçların önlenmesi için hemen geçici önlem alınacak (kişisel korunma araçlarının dağıtılması gibi); en yakın
amirlerce, riski kabul edilebilir düzeye indirecek çalışmalar en geç bir hafta
içinde sonuçlandırılacak.
S: risk az – Sakıncalı durum. Amirlere veya yetkililere duyurulacak ve riski
kabul edilebilir düzeye indirecek çalışmalar en geç bir kaç hafta içinde
sonuçlandırılacak. _____________________________
† Riskin kabul edilir düzeyde olması yoruma açık olduğundan, yasal sorumluluklar göz önünde tutulmalıdır.
30
Hatırda tutulması gereken nokta; yapılan belirli bir i ten doğan riskin
sorgulandığıdır. Bu nedenle i in yaptırılı biçimi “olduğu gibi”
tanımlanmalıdır. Örneğin yüksek voltaj hattında bakım yapmanın riski üzerinde durulduğunda, bir teknisyenin i i 3-5 dakika sürebilir. Ancak, bu teknisyen aynı i i daha sonra tekrar yapmakta ise, risk değerlendirmesinde temel alınacak “tehlikeye maruz kalma süresi”, çalı anın bu tehlikeye maruz kaldığı sürelerin toplamıdır. 100 kez kaza olmamasının olasılığı 0.99100.
Dolayısı ile kaza olasılığı 1- 0.9910= 0.096; 1- 0.99100= 0.63
31
“ ansını iteleme” veya “Olanaksız bir gün olur”
Ko ullar aynı kaldıkça, her tekrar veya her yeni gün bir yeni ba langıç değildir; aksine kötü sonuca daha yakla tırır!
Risk değerlendirmesinin de bazı riskleri olduğu, asla gözden
kaçırılmamalıdır.
Risk değerlendirmesindeki ana değişkenler
33
Saydamlık ve içtenlik
İnsan etmeninin en önemli deği kenlik ve belirsizlik kaynağı olabileceğinin göz ardı edilmemesi
Belirsizliklerin gözden kaçırılmaması ve üzerlerinde durulması.
Hedef kitle belirlenmeden yapılan risk değerlendirmeleri eksiktir. Kimlerin risk altında olduğu çok önemli bir noktadır (çevre de dahil).
34
KABUL EDİLİR / KALINTI RİSK? Kabul edilir risk, tartarak, bilinçli olarak
kabul edilen risktir. Bu tanımın geçerli olduğu toplumlarda, kabul edilir riskin olu turabileceği kötü sonuç gerçekten önemsenmeyecek düzeyde olmalıdır.
Kalıntı risk ise, değerlendirilen risklere kar ı önlemler alındıktan sonra geride kalan risktir. Kabul edilir riskin bilinçli olmasına kar ı, kalıntı risk önlenememi risktir. Yerine göre, farkına varılamamı dahi olunabilir.
35 http://www.tezmedikal.com.tr/index.php/hizmetlerimiz/osgb-hizmetleri/risk-analiz-hizmetleri/
Tespit edilen risk – Tedbirler = Kabul edilebilir risk
36
EYLEME GEÇİLMESİ şeli en i sağlığı ve güvenliği anlayı ı uyarınca, riskin ortadan kaldırılması ana amaçtır. Eğer riskin tümü ile ortadan kaldırılması olası değilse, riskin olabildiğince azaltılmasının üzerinde durulmalıdır. İleri ülkelerdeki hukuksal anlayı , riskin olabildiğince azaltılmasını şu koşullara bağlamaktadır:
Söz konusu riskin derecesine (büyük risk söz konusu olduğunda, yapılan i in, gerekli önlemler alınıncaya kadar, derhal durdurulması gerekmektedir).
37
Tehlikenin belirlenmesi ve riskin azaltılması açısından eldeki bilgilerin ne derecede yeterli olduğuna (i yerince bilinmemesi özür değildir).
Tehlikenin ortaya konması ve riskin azaltılması için uygulanabilinecek yöntemlerin olup olmamasına ve bunların uygun olup olmadıklarına.
38
Riski azaltmanın iki ana seçeneği vardır: 1. tehlike olasılığını ortadan kaldırmak ve 2. bir tehlikenin doğuracağı kötü sonuçların
boyutunu azaltmak.
Not: Riskin ortadan kaldırılması veya azaltılmasındaki ana amacın, daima tehlikenin ortadan kaldırılması olmasının gerektiği gözden kaçırılmamalıdır.
39
Risklerin kontrolü için yapılması gerekenlere karar verildiğinde, bunların nasıl hayata geçirileceği planlanmalıdır.
1. Yapılacak i ler;
2. Zamanlama;
3. Yapılacak i leri kimlerin izleyeceği ve bunların yapılmasından kimlerin sorumlu olacağı.
40
Riskleri kontrol etkinliklerinin verimliliği ve geleceği açısından, kayıt tutmanın çok önemli yeri vardır. Kayıt tutma, u açılardan gerekli ve çok önemlidir:
Nelerin yapıldığının ve yapılmasının gerektiği daha sağlıklı biçimde görülür;
Yasal mevzuatın gereklerinin ne derecede yerine getirilmi olduğu ortaya çıkar.
KONTROLLERİN HİYŞRAR İSİ
41
Risklerin kontrolü, tehlikelerin olu turabileceği kötü sonuçların önlenmesi veya kabul edilir düzeyde azaltılması için yapılan uygulamalardır.
Risk değerlendirmesi, bu bilginin nasıl kullanılacağı yolunda akılcı kararlara varamadığımızda, çok az i e yarar.
42
Riskin Algılanması Risk konusunda uyanıklık çok önemlidir.
Uyanıklık, ki ilerin riskleri algılamasına yakından bağlıdır.
Risk algılaması, ki inin bir riskin özellikleri ve olu turabileceği kötü sonuçlar konusundaki öznel değerlendirmedir.
Riskin kişilerce algılanması, tehlikenin ne gibi sonuçlar oluşturabileceğinin anlaşılması ve tartılmasıdır. Bu tartma işleminin bir kefesinde riskin göze alınmasının sakıncaları, diğer kefesinde ise alınan riske karşın beklenilen kazanç yatar.
43
44
Risk algılanmasında eğitimin önemli rolü vardır ama kültürün olumsuz yönü olabileceği unutulmamalıdır. “Cehaletten gelen cüret”, bu olumsuzluğun halk dilindeki değerlendirmesidir.
Ki i riski asla ko ulsuz kabul etmez. Ki i risk aldığında, bu kararı, kesinlikle kendince bir yararla dengelenmi tir.
Kontrollerin hiyerar isi Risklerin kontrolü; bir diğer anlatımla, belirli
hiyerar i içinde alınabilinecek önlemlerin etkenlik derecesinin her risk için değerlendirilmesidir. Risklerin kontrolü süreci, en yüksek risk durumundan a ağıya doğru ilerlemelidir. Her risk, “kontrol hiyerar isi” açısından da tartılmalıdır.
Bu hatırlatmanın amacı udur: Daima ortadan kaldırma ve üst hiyerar ik düzeydeki önlemler temel alınmalıdır. Bir riskin daha alt düzeydeki kontrollerle geçi tirilmesi, sürecin amacına aykırıdır.
45
Kontrollerin hiyerar ik düzeni a ağıdaki sıra iledir: Tehlikenin ortadan kaldırılması Tehlikeye yol açan durumun (süreç veya
malzeme) yerine daha az tehlikeli olanın konması (yerini alma)
Tehlikeyi azaltan teknik önlemlerin alınması - otomasyon, uzakla tırma, ayırma ve havalandırma gibi.
Yönetsel önlemlerin alınması - güvenli i yapma kuralları, dönü ümlü çalı tırma, i yerinin düzenli olması, denetleme, eğitim ve yeti tirme gibi
Ki isel korunma araçlarından yararlanılması.
46
Hiyerar ik sıralama, uygulama açısından, alt bölümleri olan üç ana düzeye ayrılabilir:
Düzey 1: Tehlikenin ortadan kaldırılması Tehlikenin ortadan kaldırılması, tehlikeli durumun farkına varılması ve durumun tehlikeli olduğunun (en azından bir risk içerdiğinin) kabul edilmesine bağlıdır. Tehlikenin farkına varılması u soruların cevaplarının aranmasını gerektirir:
Tehlikenin kaynağı nedir? (örneğin yüksekte çalı an bakımcıların dü ürdükleri el takımları) Tehlikeye ne yol açmaktadır? (örneğin bakımcıların takımları i elbiselerinin ceplerine koymaları, çalı ırken altlarından diğer çalı anların geçmesi)
47
Yüksekte çalı anların altından geçenler, o sırada bir eyin dü mesi olasılığını uzak gördüklerinden riski göze alırlar.
Özellikle sağlık riskleri söz konusu olduğunda, çalı anların tehlikenin farkında olmasını ve ciddiye almasını sağlamak, kazalara göre çok daha zordur.
Tehlikeler konusunda üzerinde dikkatle durulması gereken bir diğer nokta, tehlikelerin bir süre sonra ortaya çıkabileceğidir.
48
Düzey 2: Riskin azaltılması unları içerir: Daha az tehlikesi olan bir yöntemin veya
malzemenin kullanılması (çözücü bazlı boyalar yerine su bazlı boyalar kullanılması)
İ i yapı biçiminin deği tirilmesi (bakımcılara takımlarını ta ımaları için uygun kutu/çanta verilmesi)
Çalı anların tehlikeden korunması (tehlikeli bölgeye kordon gerilerek, diğer çalı anların yukarıda çalı anların altlarından geçmelerinin önlenmesi, gürültülü çalı an makinenin çevresine ses yalıtımı yapılması)
Teknik yöntemlerin geli tirilmesi
"Önlem, doğrudan veya dolaylı yeni tehlikeler olu turmamalıdır."
49
50
Düzey 3: Destekleyici nitelikteki kontrollere ba vurulması: • Yönetsel kontroller ve güvenli çalı ma usulleri • Ki isel korunma araçları
Kontrol seçeneklerin taranması Eldeki riske en uygun kontrolün belirlenmesi
açısından, seçenekler, kontrollerin hiyerar isine uygun biçimde, “yukarıdan-a ağıya” doğru taranmalıdır.
Sorunun, en üst düzeydeki seçenekle çözümlenmesi ana amaçtır.
51
52
Ortadan kaldırma ve yerini alma doğrudan tehlikeye dönük olduklarından, hiyerar ik sırada daha altta olan önlemlerden, doğal olarak daha etkili seçeneklerdir. Çünkü bu iki seçenek dı ındaki seçenekler tehlikenin sürmesine izin vermekte, yalnızca kötü sonuçlardan korumaya çalı maktadır. Çok sayıda ki inin maruz kaldığı tehlikeler öncelikli olduğundan, önlemler üzerinde durulurken de aynı anlayı la hareket edilmelidir.
“Bir sorunun yerine bir diğer sorunu koymak, çözüm getirmek değildir”
Tehlikeye maruz kalınan sürenin kontrol altında tutulması, genelde, tehlikenin üzerinde etkili değildir; ancak kötü sonucun ortaya çıkması olasılığını azaltır.
Ortamın zarar derecesinin belirli sınırlar altında olduğu kabul edilerek konulmuş olan süre ile ilgili kısıtlar, bu sınır aşıldığında geçersiz olur.
53
Daha alt düzeydeki seçeneklere, tehlikenin tümü ile ortadan kaldırılması olanağının olmadığı durumlarda yönelinmelidir. Bu a amada, birden fazla kontrol seçeneğinin kullanılmasının da üzerinde durulmalıdır. Kişisel korunma araçları, ancak diğer önlemleri desteklemek amacı ile kullanılmalı ve asla kendi başlarına yeterli önlem sayılmamalıdırlar. Ki isel korunma araçları gibi güvenlik malzemesinin kullanılmalarını etkili biçimde denetlemek kadar, bunların uygunluğunu ve özelliklerini yitirmemi olduklarını kontrol etmek de, yönetsel görevler
arasındadır. Genel kural udur:
54
55
Riskin kaynağını tehlike kaynağı olmaktan uzak tutma, bu riske maruz kalabilecek ki ileri tehlikenin kaynağından uzak tutmadan (örneğin ki isel korunma araçları ile) daha akılcı ve çoğu kez, daha kolaydır!
Teknik Önlemler Teknik önlemler; tam-kilitleme, süreç ve tasarımda deği iklikler yapma, izleme ve saptama aygıtları kullanma, koruyucular koyma, havalandırma, filtre etme gibi mühendislik önlemleridir.
Söz konusu tehlikeler, ancak ve ancak, mühendislik önlemleri güvenilir biçimde i letildikçe ortadan kalkar. Bu nedenle, güvenlik önlemlerinin sürekli izlenmesi ve çalı ır durumda tutulması, güvenliği sağlamanın temel ko ulları arasındadır.
56
Yönetsel Yöntemler
Yönetsel önlemler, yönetim sistemi anlayı ı ile risklerin kontrol edilmesidir. Yönetsel kontrolün temel ilkesi, yapılan i lerin güvenli biçimde yapılmasının sağlanmasıdır. İ lem yaprakları ve talimatların büyük önemi vardır. Eldeki bu tür belgeler:
57
İ in nasıl yapılacağını, Kimlerin i i yapmaya ve i in yapıldığı alanda bulunmaya
yetkili olduklarını, İ in gereği olarak kullanılacak araç, makine, tezgah, vb. ile
alet ve takımlara ili kin gerekleri (süreç ve kontrol aygıtlarını bakımlı tutarak sistemin tehlike arz etmesini önlemek dahil),
İ i yapacaklarda aranacak yetiyi (bilgi ve beceri),
Gereken eğitim ve denetimi belirlemelidir.
Yönetsel olarak alınacak önlemlere a ağıdakiler de eklenebilir:
İ lemlerin düzenlenmesi yoluyla, çalı anların asgari risk alacak biçimde i yapmasını sağlamak – tehlikeli i yapılan yerleri ayırmak veya tehlikeli i yapılan saatleri kaydırmak.
İ yapılan yerlerin temiz, düzenli ve derli toplu olmasını sağlayarak, sağlığa aykırı geli meleri önlemek (mikrop ve bakterilerin üremesine
uygun ortamlar gibi).
58
59
1. Zararlı ortamsal etmenlerin vücuda girmesine yardımcı olacak yeme, içme, çiklet çiğneme, sigara içme, vb.ni belirlenen yerler dı ında yasaklamak.
2. Ba kaları açısından tehlikeli olabilecek i leri (bakım, onarım gibi) diğer çalı anların çevrede olmadığı saatlere kaydırmak.
Önlemlerin Düzeyi
Geçerli olan mevzuat uyarınca, tehlikelere kar ı alınacak önlemler u biçimde sıralanmaktadır:
Tehlikeyi ortadan kaldırma, ana fikir ve temel uğra olmalıdır. Tehlike önlenemediğinde, daha az tehlikesi olan seçenekler aranmalıdır (malzeme, madde ve süreç olarak).
Eğer tehlike ne ortadan kaldırılabiliyor ne de tehlike madde ve/veya sürecin yerine seçenekler bulunamıyorsa, çalı anların korunması son çare olarak dü ünülmelidir. Koruma;
tehlikeli süreç veya maddeyi sarmalayarak,
zararlı maddelerin ortaya çıkmasını ve miktarını yakından kontrol ederek,
teknik çözümler getirerek/geli tirerek, yönetsel çözümler getirerek
ve
ki isel korunma araçlarına ba vurarak sağlanabilir.
60
Çözümlerin sürdürülebilirliği çok önemlidir.
Hiç bir çözümün sürekli geçerli olamayacağı unutulmamalıdır. Bir önlem, özellikle teknik geli meler nedeni ile değerini yitirebilir veya yeni tehlikeler kar ısında etkisiz kalabilir. Dolayısı ile önlemlerin alınması kadar sürdürülmesi de çok önemlidir.
61
İster teknik isterse de sosyal geli meler sonucu olsun, yeni ve ortaya çıkmakta olan risklerin kontrol altına alınabilmesi için, bunların belirlenebilmesi gerekir.
Belirleme, ancak sistemli bilgi toplama ve değerlendirme yoluyla riskler sürekli gözetim altında tutulabildiğinde sağlanır.
İ dünyasında ve ya adığımız toplumda, ortaya sürekli yeni durumlar çıkmaktadır. Bunun sonucunda, hem riskler hem de yeni risklerin etkilediği ki iler deği mektedir.
62
Alınacak önlem, risklerin ortadan kaldırılması veya azaltılmasında yeterince etkili olmalıdır
Önlem, en geni sayıda çalı anı koruma altına alabilmelidir
Alınacak önlemlerin hayata geçirilmesi ve i lerliği, olabildiğince insana dayalı olmamalıdır.
63
Bakım etkinlikleri konusunda gerçekçi bir inceleme ve değerlendirme yapılmı olmalıdır. Önlemlerin sürdürülebilir olmasında, bakım etkinliklerinin önemli yeri olmakla birlikte, bakım i leri ağırlıklı olarak insana dayalıdır.
Önlemlerin sürdürülebilirliği açısından da maliyetin de üzerinde durulmu olmalıdır.
64
İ yerlerindekilerin yanı sıra çevre ve toplumun da artık etkilenenlerin arasında sayılması ve bunların arasındaki etkile im, riskleri kontrolünü zorla tırmakta ve risklerin etkili biçimde kontrolü, katılımcılığı zorunlu kılmaktadır. Yeni mevzuatın getirdiği en önemli yeniliklerde birisi, i verenlerin yanı sıra, i çileri, i çi temsilcilerini ve sendikaları da bu yolda daha ağırlıklı katkıya çağırmasıdır.
65
66
EASH (European Agency for Safety and Health at Work) ödülü ko ulları: Riskler; Kaynağında kontrol edilmi olmalıdır, Gözlenir ba arı kazanılmı olmalıdır, Sonuçlar sürdürülebilir olmalıdır, Ba arı, çalı anların ve yöneticilerin ortakla a
ba arısı olmalıdır, ve
Üye ülkelere transfer edilebilir ve özellikle de, KOBİ’ler tarafından uygulanabilir olmalıdır.
67
68
EK OKUMA
72 http://www.tru.ca/its/infosecurity/about/Risk_Analysis.html
73 counterfeitparts.wordpress.com
74 www.gopixpic.com
75
Risklerin belirlenmesi ve analizi Tespit edilmi olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta olu abileceği ile bu risklerden kimlerin, nelerin, ne ekilde ve hangi iddette zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önünde bulundurulur. Risk Değerlendirme Metodu Metot olarak genellikle matris temelli metotlar kullanılmaktadır. Matris metotları 2 boyutlu metotlardır. KİNNEY METODU 3 Boyutlu Risk Değerlendirmesi metodudur. Matris Metotlar genel olarak proses güvenliği için uygundur. Olabilecek i kazalarını ve meslek hastalıklarını tam olarak engellemezler. Ama KİNNEY METODU 3 boyutlu (OLASILIK* İDDET*FREKANS) olduğundan dolayı bu konuda son derece uygulanabilir bir metottur.
http://www.isguvenligi.com/risk-degerlendirmesi.html
76 http://www.isguvenligi.com/risk-degerlendirmesi.html
KİNNEY METODU
RİSK PUANI = ŞANS (OLASILIK) + FREKANS + ŞİDDET
