Upload
others
View
10
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
MANTIK DERSİ
AKIL YÜRÜTME YÖNTEMLERİ
İnsanoğlu sürekli bir bilgi arayışındadır ve bu bilgi arayışında üç
temel akıl yürütme yöntemi vardır. Bunlar Mantık Biliminin ortaya
koymuş olduğu yöntemlerdir.
BUNLAR:
AKIL YÜRÜTME YÖNTEMLERİ
TÜMDENGELİM
(DEDÜKSİYON)
TÜMEVARIM
(ENDÜKSİYON)
ANOLOJİ
(BENZETME)
1. TÜMDENGELİM (DEDÜKSİYON)
GENELDEN………………………>> Özele,
BÜTÜNDEN……………………….>> Parçaya,
TÜMELDEN.………………………>> Tikele doğru yapılan akıl
yürütme yöntemidir.
ÖRNEK:
Bütün insanlar ölümlüdür.
Ali insandır.
O Halde Ali de ölümlüdür.
2. TÜMEVARIM (ENDÜKSİYON)
Parçadan ……………………….>> BÜTÜNE
Özelden ………………………...>> GENELE
Tikelden ………………………...>> TÜMELE doğru yapılan akıl
yürütmelerdir.
ÖRNEK:
Sergen çalışkandır ve başarılıdır
Ali çalışkandır ve başarılıdır
Ömer Faruk çalışkandır ve başarılıdır
O halde tüm çalışkanlar başarılıdır.
Tümevarım yöntemi İKİ’ye ayrılır.
TÜMEVARIMTÜMEVARIM
TAM TÜMEVARIMBir bütünü oluşturan bütün parça-
ların tek tek incelenmesi sonucu
elde edilen genel yargıdır.
EKSİK TÜMEVARIMBir bütünü meydana getiren
parçaların veya bir sınıfı oluş-
turan üyelerin bütünü değil de
bir kısmını inceleyerek bütün
Hakkında genel bir yargıda
bulunmaktır.
Tümevarım yöntemi 2’ye ayrılır.
3. ANOLOJİ (BENZETME)
ÖZELDEN……………………………….>> ÖZELE
TEKİLDEN………………………………>> TEKİLE doğru yapılan akıl
yürütme şeklidir
ÖRNEK:
İtalya’nın Akdeniz’e kıyısı vardır İtalya’da Akdeniz iklimi görülür.
Türkiye’nin de Akdeniz’e kıyısı vardır.
O Halde Türkiye’de de Akdeniz iklimi görülür.
NOT:
AKIL YÜRÜTME YÖNTEMLERİNDEN
TÜMEVARIM VE TÜMDENGELİM BÜTÜN-PARÇA ARASINDAKİ
İLİŞKİDEN YOLA ÇIKARAK YAPILIRKEN ANOLOJİ İKİ ÖZEL DURUM
ARASINDAKİ BENZERLİK İLİŞKİSİNDEN YOLA ÇIKARAK YAPILAN AKIL
YÜRÜTMEDİR.
Mantık Ve Pratik
Yaşam
TARTIŞMA
İki veya daha fazla
kişinin belli bir konu
hakkında farklı
görüşler öne
sürmesidir.
AKILCI TARTIŞMA
Tartışmacıların
Yanlıştan kaçınma ve
Doğruya erişmeyi
Amaçladıkları
Tartışmadır.
ELEŞTİREL DÜŞÜNCE
Kişinin kendini
eleştirmesi
Ve kişiler arası
tartışmada
Ortaya çıkan düşünme
Biçimidir.
TARTIŞMA MANTIĞI
Mantığın eleştirel
Düşünce ve
Akılcı tartışma
Alanına
Uygulanmasıdır.
• Düşünmede geçerlilik ve tutarlılık, düşüncelerimizin
doğruluğunu nasıl denetliyor ise teknoloji alanında da
aynı ilke uygulanır.
• Teknolojinin çalışma sistemi, düşünce sisteminde olduğu
gibi makinelerin kurulum devrelerinin doğru bir yol
izlemesine bağlıdır.
• Teknolojinin bu çalışma sisteminin oluşumu da Mantık
Biliminin özellikle SEMBOLİK MANTIĞIN bulguları ile
mümkün olmaktadır.
MANTIĞIN TEKNOLOJİYE ETKİSİ
• Metroların işleyişinin kontrol edilmesi,
• Televizyon alıcılarının ayarlanması,
• Bilgisayar disklerinin kafalarının kontrol edilmesi;
• Kamera, klima, buzdolabı, çamaşır makinesi ve elektrik süpürgelerinin ayarlanması;
• Asansör, trafik lambalarının programlanması ve iletişim uydularının yönlendirilmesi gibi yaşamı kolaylaştıran bir çok noktada mantığın bulgularından yararlanılması; mantığın insan yaşamı acısından önemini gösterir.
MANTIK VE TEKNİK İLİŞKİSİ
MANTIK VE TEKNİK İLİŞKİSİ
Günümüzde her
türlü elektrikli
devreli teknolojik
aletlerin yazılım
hafızası klasik ve
sembolik mantığın
bulguları ile
oluşturulur.
İletişim uydularının yönlendirilmesi
Televizyon alıcılarının ayarlanması
yine mantık biliminin ortaya koymuş
olduğu bulgular ile gerçekleştirilir.
Özellikle teknoloji çağının vazgeçilmezi bilgisayarların
çalışma sistemleri sembolik mantığın 1-0 gibi Sembolik
doğruluk değerleri ile gerçekleşir.
MANTIK MATEMATİKİLİŞKİSİ
Her ikisi de düşünsel varlık alanına ait objelerle ilgilidir. Bu objeler; sayılar,
geometrik şekiller ve genel kavramlardır.
Her ikisi de formal bilimdir. İnsan zihninin ürünüdür.
Her ikisi deney ve gözlem yöntemini kullanmaz.
Her ikisinin temel akıl yürütme yöntemi tümden gelimdir.
Matematiğin temel amacı ispattır. Onu kanıtlamacı ve kesin bir bilgi veren bilim
haline getiren kesin ve zorunlu sonuçlar veren TÜMDENGELİM dir.
Tümdendelim ise Mantık bilimin ortaya koymuş olduğu akıl yürütme yöntemidir.
MANTIK VE BİLİM İLİŞKİSİ
Mantık, tüm bilimlerin kullandığı, doğru düşünmenin ilkelerini belirleyen bir
düşünme sistemidir.
Doğa bilimlerinin amacı deney ve gözlem sonucu ispatlanabilir genellemelere
ulaşmaktır.
Bilimler bunu yaparken gelişigüzel değil, akıl yürütme ve akıl ilkelerini kullanarak
yaparlar.
Hiçbir doğa bilimi, mantık ilkelerini temel almadan ve ona dayanmadan doğru
bilgilere ulaşamaz. Bu nedenle bilimler, mantığı bir araç olarak kullanırlar.
Bilim, mantığı bir araç olarak kullanırken; varsayımlı tümdengelim (dedüktif)
yönteminden yararlanır.
VARSAYIMLI TÜMDENGELİMSEL
YÖNTEMİN AŞAMLARI
TANIM
AKSİYOM
TEOREM
YASA
D
O
Ğ
R
U
L
A
M
A
Y
A
N
L
I
Ş
L
A
M
A
Problemin Hissedilmesi
Tanım: Nedir sorusuyla elde edilen
önerme. Sorunun açıkça belirlenmesi
Aksiyom: Doğruluğu açıkça belli olan
önermelerdir.
Teorem: Aksiyomlardan türetilmiş, ispat
edilen sonuç önermeleridir.
Yasa: Genel-geçer (evrensel olarak
geçerli) önermelerdir.
Doğrulama-Yanlışlama: Deney ve
gözlem sonucunda verilerin kanıtlanması
ya da kanıtlanamaması.
Buluş mantığı (redrodüksiyon):
Gözlemlerimizi gözlem dışı kalan nesne, süreç veya kavramlar tasarlayarak
açıklamayı sağlayan bir çıkarım biçimidir.
Bilim insanı, redrodüksiyonda beklenmeyen, mevcut varsayım veya teorilere
aykırı düşen bir olgu karşısında; doğrudan gözlemden gelmeyen fakat gözlem
verilerinde var olan tüm ilişkileri açıklama gücünde görülen yeni, teorik bir
kavram düşünerek bu ilişki tarzını kelimelerle veya sembollerle geneller.