View
242
Download
2
Embed Size (px)
DESCRIPTION
,,Mały przewodnik po Parku Etnograficznym w Kolbuszowej" przygotowaliśmy ją z myślą o tych, którzy chcieliby jeszcze lepiej poznać skansen. Osoby ciekawe województwa Podkarpackiego także znajdą w nim interesujące informacje. Przewodnik zawiera 42 kolorowe fotografie zabytków architektury drewnianej, znajdujących się w naszym Parku Etnograficznym. Na 56 stronach opisaliśmy je wszystkie dla Państwa. Przewodnik jest dostępny w sklepiku w recepcji skansenu w cenie 5 zł.
Citation preview
Kolbuszowa 2015
OpracowanieZespół muzealny
Korekta RedakcyjnaJolanta Dragan, Wojciech Dragan
FotografieJan Mazurkiewicz
KorektaGrzegorz Wójcicki
Projekt graficznyOlga Bardan
DrukZakład Poligraficzny Zdzisława Gajekul. Korczaka 2339-300 Mielecwww.drukarnia.mielec.pl
WydawcaMuzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowejul. Kościuszki 636-100 Kolbuszowa
Kolbuszowa 2015
isbn 978-83-939911-0-5
Muzeum Kultury Ludowej w KolbuszowejInstytucja Kultury Województwa Podkarpackiego
Wstęp
Park Etnograficzny Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej został udostępniony zwiedzają-cym 4 maja 1978 r. Dotychczas na około 30 ha zgromadzono ponad 80 obiektów dawnego bu-downictwa wiejskiego dwóch grup etnograficz-nych: Lasowiaków i Rzeszowiaków.
Kolbuszowa
Mielec
Tarnobrzeg
Ulanów
Biłgoraj
Janów Lubelski
Stalowa Wola
Rzeszów
Łańcut
Leżajsk
Wisła
Łęg
Wisłok
Tanew
San
Wisłoka
Ropczyce
Lasowiacy
Rzeszowiacy
8
Lasowiacy to grupa etnograficzna charak-teryzująca się wysoką świadomością odrębności, o czym świadczy samookreślenie się mianem
„Lesioki”. Powstała na drodze zróżnicowanego etnicznie osadnictwa na terenach Puszczy San-domierskiej. Lud, którego życie zdeterminowała puszcza, piaszczyste i nieurodzajne gleby, oprócz rolnictwa, zajmował się rzemiosłami związanymi z bogactwem surowca drzewnego (maziarstwo, smolarstwo, węglarstwo drzewne, ciesielstwo, bednarstwo, kołodziejstwo, zabawkarstwo). Do-datkowym zajęciem było rozpowszechnione tu bartnictwo, a najbardziej charakterystycznym elementem kultury ludowej tych terenów był
Strój Lasowiaków z okolic Tarnobrzega
9
Rzeszowiacy to zróżnicowana wewnętrz-nie grupa etnograficzna skupiająca się wokół trzech ośrodków miejskich: Rzeszowa, Łańcuta i Przeworska. Względna zamożność „kmiecych” siedlisk wynikała z zaawansowanej technicznie
odświętny tradycyjny strój (szyty z tkanin sa-modziałowych (lnu, sukna), długo zachowany w swej archaicznej formie. O szacunku, jakim mieszkańcy lasowiackiej wsi darzyli puszczę, świadczy zachowane w przekazach, powszechnie znane powiedzenie: Las uojciec nas, a my dzieci jigo, jidziewa do nigo.
Strój Rzeszowiaków
(w porównaniu do Lasowiaków) gospodarki rolnej oraz stosunkowo urodzajnych ziem. Naj-powszechniejszym rzemiosłem było tkactwo, zwłaszcza w okolicach Łańcuta i Przeworska. Rzeszowiacy mieli poczucie wyższości w sto-sunku do sąsiadujących z nimi od północy Laso-wiaków. Odmienność kulturowa przejawiała się w innym typie budownictwa drewnianego, np. przysłupowego, szczególnie rozpowszechnione-go w okolicach Łańcuta, wyposażeniu wnętrz, bogato zdobionych odświętnych strojach szytych z tkanin fabrycznych (tiulu, muślinu, jedwabiu), nawiązujących do ubiorów szlacheckich oraz hucznie obchodzonych świętach obrzędowości rodzinnej.
sektor Wejściowy
12
13
1. Dworek z Sędziszowa Małopolskiego (poł. xix w.)
Jest to przykład budowli z małego miasteczka, nawiązujący do architektury dworku polskiego i małomiasteczkowego budownictwa Małopol-ski. Obiekt przekazał do parku etnograficznego Urząd Miasta i Gminy w Sędziszowie Małopolskim w 1992 r.
Po przeniesieniu do skansenu dworek adaptowa-no na potrzeby recepcyjne, zmieniając jego układ wewnętrzny. Mieszczą się w nim sklepik muzealny i kawiarnia, w której można smacznie zjeść.
2. Dom z Żołyni Dolnej (1815 r.)Obiekt ten stanowi ciekawy przykład nawiązania do małopolskiego budownictwa małomiasteczko-wego. Postawiony został przez protoplastę miesz-
sektor Lasowiacki
17
4. Wiatrak paltrak z Rudy (1934 r.)
Wiatrak typu paltrak z Rudy jest przykładem rozbudowanego młynka żarnowego napędzanego siłą wiatru. Budynek stoi na płozach, dzięki któ-rym możliwy jest jego obrót w kierunku wiatru za pomocą dwóch dyszli. Budynek z zewnątrz osza-lowano deskami, natomiast trójspadowy dach po-kryto dranicami. Ostatnim właścicielem wiatraka był Roman Łagowski. Paltrak z Rudy jest jednym z najbardziej archaicznych urządzeń mielniczych na terenie Puszczy Sandomierskiej.
5. Młyn wodny z Żołyni Dolnej (1897 r.)
Według inskrypcji zachowanej na zachodniej ścianie drugiej kondygnacji młyn został zbudowa-ny przez cieślę Józefa Tr.
Sektor Rzeszowiacki
43
34. Zagroda z Brzózy Stadnickiej
Obejście to stanowi ciekawy przykład wielobu-dynkowej zagrody kmiecej z północno-wschodniej części terenu Lasowiaków. Charakterystyczna jest tu półtoratraktowa chałupa z przelotową sienią i szerokim narożnym podcieniem. Za nią znajduje się stodoła, od strony drogi natomiast budynek go-spodarczy. Zagrodę uzupełnia olejarnia wyposażo-na w urządzenia (tj. gniotownik, patelnię wmon-towaną nad paleniskiem, prasę śrubową), służące do obróbki ziaren roślin oleistych i tłoczenia oleju, którego mieszkańcy wsi w XIX i XX w. używali do przygotowania postnych potraw, szczególnie w okresie adwentu, Wielkiego Postu oraz w piątki.
Tłoczenie oleju odbywa się podczas imprez ple-nerowych w parku etnograficznym.
W skład zagrody wchodzą:• chałupa z Brzózy Stadnickiej (II poł. XIX w.),• budynek gospodarczy z Brzózy Stadnickiej
(II poł. XIX w.),• stodoła z Rzeszowa (II poł. XIX w.),• olejarnia z Brzyskiej Woli (przełom XIX
i XX w.).
Odwiedzajcie nas także na:
Plan Parku
Etnografi-cznego
Sektor Wejściowy
1. Dworek z Sędziszowa Małopolskiego 2. Dom z Żołyni Dolnej3. „Chrystus Ukrzyżowany”
z Kolbuszowej Dolnej
4. Wiatrak paltrak z Rudy5. Młyn wodny z Żołyni Dolnej6. Kapliczka z Kolbuszowej Górnej7. Zagroda z Jeziórka8. Spichlerz z Bidzin9. Ul pawilonowy z Lubaczowa 10. Kapliczka ze Staniszewskiego 11. Zagroda z Wrzaw12. Kapliczka z Jeżowego 13. Zagroda z Kopci14. Pasieka15. Zagroda „józefińska” z Bożej Woli16. Kuźnia ze Staniszewskiego 17. Zagroda z Żołyni Dolnej18. Kapliczka z Domatkowa19. Zagroda z Woli Zarczyckiej20. Kapliczka z Widełki21. Kościół pw. św. Marka z Rzochowa22. Zagroda z Huty Przedborskiej23. Szkoła z Trzebosi24. Pracownia garncarska z Łążka
Garncarskiego25. Zagroda z Lipnicy26. Krzyż z Kolbuszowej Dolnej27. Wiatrak holender z Zarównia28. Karczma z Hadli Kańczuckich 29. Kuźnia z Białobrzegów30. Wiatrak holender z Padwi
Sektor Lasowiacki
31. Wiatrak koźlak z Trzęsówki32. Wiatrak koźlak z Zarębek33. Wiatrak koźlak z Trzęsówki – Kłodzin
34. Zagroda z Brzózy Stadnickiej35. Remiza ze Słociny36. Kapliczka z Rakszawy37. Zagroda z Markowej (Szylarów)38. Zagroda z Markowej (Kielarów)39. Zagroda z Budziwoja40. Wiatrak koźlak z Markowej
Sektor Rzeszowiacki
Wiata
RecepcjaWC
scena
1.
2.
3.
4.
5. 6.
7.
8.9.
10.
11.
12. 13.
14.
15.
16.17.18.
19.
20.21.
22.
23.
24.
25.26.
27.28.
29.
30.
33.
32.
31.
34.
35.36.
37.
38.
39.
40.
WC
Muzeum Kultury Ludowej
ul. kościuszki 6
36-100 kolbuszowa
tel. 17 / 227 12 96
17 / 744 54 92
e-mail:
Park Etnograficzny
ul. wolska 36
36-100 kolbuszowa
tel. 17 / 227 10 71 w. 22
Godziny otwarcia
od 15 kwietnia do 15 października:
poniedziałek–piątek 9.00–17.00
sobota, niedziela i święta 10.00–19.00
od 16 października do 14 kwietnia:
codziennie 9.00–15.00
muzeumkolbuszowa.pl