Maliye Not

7/29/2019 Maliye Not

1/73

1

KAMU MALYESNE LKN YAKLAIMLAR

Maliye Devlet faaliyetlerinin iktisadi, mali, sosyal etkilerini inceleyen bilim daldr.Kamu Maliyesi Kamu gelirlerinin toplanmas, giderlerin yaplmas, aklarn finansman, devlet bor, varlk ve hkmllklerinin ynetimidir.

KAMU MALYESNE LKN YAKLAIMLAR

A.GELENEKSEL YAKLAIMLAR B.ADA YAKLAIMLAR1.KurumsalYaklam: devlet faaliyetlerini hukuki ve idari adan ele alr.Vergilerin salnmas, tahsili ve kamu fonlarnn kullanm ile ilgilenir.

1.HukukiYaklam: Devlet faaliyetleri gerekletirilirken sunulan kamuhizmeti finansman nasl salanacak, finansman salanrken hangikaynaklardan faydalanacak, sunulan kamu hizmetinin topluma nasl maliykmllkler ykleyeceini tarihi, hukuki, kuramsal dzenlemelerleilgilenir

2.YapsalYaklam: kamu maliyesi konularn ekonomik yn ile ilgilenir.Kaynak kullanmnn ve piyasa ekonomisinin kamu ekonomisi ile olanilikilerini inceler3.RefahYaklam: Devlet faaliyetleri ile toplum refahnn naslmaksimize edilmesi gerektiini ngrmekte olup, bireylerin refahlarnazaltmadan toplum refahnn artrlmasn amalamaktadr.

2. ktisadiYaklam: devlet faaliyetlerinin ekonomi zerindeki etkilerinianaliz eder. Burada kamu faaliyetlerinin gelir dalmndaki etkileri,ekonomik byme ve kalknma, kaynak kullanmnda etkinliin naslsaland aratrma konusunu oluturur.4.DeiimYaklam: vergiler sunulan kamu hizmetinin bedeli olarak

grlr.

5.GelirYaklam (FonksiyonelMaliye): devlet faaliyetlerinin MGyiarttrc/azaltc etkileri ile ilgilenir.

KAMU MALYESNDE KLASK VE MODERN ANLAYI KLAS K MAL YEC LER MODERN MAL YEC LER

1.devlet ekonomiye mdahale etmemeli (illa edecekse para politikas uygulamal)2.ekonomide tam rekabet koullar geerli3.devlet Jandarma Devlet olmal (savunma, adalet, gvenlik)4.fiyatlar, faizler, cretler esnektir.5.grnmez el teorisi geerli (braknz yapsnlar, braknz gesinler)6.denk bte ilkesi geerli7.borlanmaya scak bakmazlar, olaanst gelirdir. Borlanma yaplacaksasermaye piyasasndan, uzun vadeli, yatrmlarn finansman iin borlanlacak8.dolayl vergiyi savunurlar. Dolaysz vergi, geliri direkt olarak etkiledii iinekonomide ikame etkisine yol aarak tam istihdamda sapmalara neden olacaktr.9.dlama etkisi vardr.(crowding out)

1.devlet ekonomiye mdahale etmeli, nk ekonomi her zaman tamistihdamda deildir.(mdahaleci, sosyal devlet)2.szge devlet teorisi geerli.(ikincil dalm)(cret, faiz, rant, kar(birincil gelir dalm) zerinden vergi alnmas veya bunlarasbvansiyon uygulamas)3.maliye politikas aralarndan kamu harcamalar ve kamu gelirlerinikullanarak ekonomiyi dengeye getirmeli.(fonksiyonel maliyeyi savunur)

4.fiyat, faiz, cretler esnek deildir.5.nemli olan bte dengesi deil ekonomik dengedir.6.borlanma olaan bir kamu geliridir.7.ekonomide arpan etkisi vardr.


2/73

2

KAMU- ZEL SEKTR KARILATIRMASIKAMU ZEL

-Ama Kamu hizmetidir Karllktr

-fiyat Siyasal karar alma mekanizmas ierisinde gerekleir. Arz ve talep koullarna gre fiyat mekanizmas iinde kararverilir.

-Bteleme ncegiderler hesaplanr, sonra gelirler giderler uydurulur nce gelir sonra gider

-finansman Zorunludurve vergilerle karlanr Gnlldr, bedel deme eklindedir.

-Politika Tmlkenin yararna yneliktir. Mal ve hizmetlerin retimi siyasiotorite karar verir ve bu oylama ile olur

letmenin yararna yneliktir. Mal ve hizmetlerin retimine arzve talep koullarna gre fiyat mekanizmas iinde karar verilir.

Byklk Kamu Kesiminin Bykl

: Kamu Harcamalar / GSMH

Dar Anlamda Kamu Kesimi Merkezi Ynetim + Yerel YnetimGeni Anlamda Kamu Kesimi Merkezi Ynetim + Yerel Ynetim + Parafiskal Kurulular + K TNOT:

Merkezi ynetim: genel bte + zel bte + DDKBYerel Ynetim: il zel idareleri + belediyeler + mahalli birlikler + kyler ( kyler 5018 sayl kanunkapsamnda yer almaz)

Parafiskal Kurulular: Sosyal Gvenlik Kurumu, Trkiye Kurumu

KAMU MALYESNN AMALARIKaynak Kullanmnda Etkinliin Salanmas Gelir Dalmnda Etkinliin Salanmas ktisadi stikrar

ktisadn temeli olan kt kaynaklarla bireylerinsonsuz ihtiyalarnn nasl karlanmasgerektiine dayanmaktadr ki kamu maliyesi deayn kt kaynaklar kullanarak toplumsalihtiyalar karlamaya almaktadr.rn:devletin retmi olduu tam / yar kamusal

mal ve hizmetler ve zel mallar retmeyippiyasaya brakmas kaynak kullanmnda etkinliibozucu etki yaratr ki devlet bu mal ve hizmetlerireterek kaynak dalmnda etkinlii salamayaalmaktadr

Bilindii gibi devletin sunmu olduu mal vehizmetlerin finansman olan vergiler halktantoplanmakta bu sre de bte ile salanmaktadr.Bu sre ierisinde kaynak tahsisi iin vergileritoplarken dar gelir gruplarndan az, yksek gelirelde eden gruplardan fazla vergi alarak, dar gelirli

vatandalarsbvanse ederek(negatif gelirvergileri, ayni yardmlar) gelir dalmndaadaleti dzenlemesinde etkin olabilir.

Bir ekonomide iktisadi istikrarn salanmas iin;1.Fiyat istikrar: fiyatlar genel seviyesinin aaveya yukar dalgalanmamasn ifade eder2.Tam istihdam: ekonomide bulunan i gcnntamamnn kullanmasn ifade eder.Kamu maliyesi burada ekonomideki konjonktrel

dalgalanmalara kar mali aralarn kullanaraktalebin genilemesini/daralmasn salamakta vebylelikle fiyat istikrar ve isizlii zmektedir.


3/73

3

EKONOMK SSTEMLERP YASA EKONOM S KARMA EKONOM SOSYAL ST EKONOM

- Fiyat mekanizmasna,- Bireysel faydaya ve kar gdsne dayanmaktadr.- zel mlkiyet ve serbest giriimin yan sra, bu haklarkoruyan ve kollayan hukuki yap dier bir ifade, zel

hukuk kurallar vardr (Miras Huk., Eya Huk. vb.).

Ekonominin tmnn zel kesimle kamu kesimiarasndaki paylald, dier bir ifadeyle, ekonomikyapnn hem zel kesimden hem de kamu kesimiiinde barndrmasdr. Karma ekonomik sistem

gnmzde yerini giderek piyasa ekonomisinebrakmaktadr.

- Merkezi planlama anlayna dayanmaktadr.- zel sektrn varl kabul edilmez.- Sosyalist ekonomide zel mlkiyet, zel giriimve zel hukuk kurallar bulunmamaktadr.

KAMU KESMNN GEREKLLP YASA BAARISIZLIKLARI DEVLET N BAARISIZLIKLARI

-Piyasada tam rekabetin geerli olmamas

-Dsal ekonomiler-lek Ekonomileri-retim faktrlerinin corafi ve sektrel dalmnda dengesizlikler (Kaynakdalmnda etkinsizlik)-zel gelir ve servet dalmndaki adaletsizlik-Tam Kamusal mallar

-Erdemli mallar

-Asimetrik Bilgi

-cret ve fiyatlarn yapkanl-Risk ve Belirsizlik-Ekonomikistikrarszlk

-Politikada tam rekabetin geerli olmamas

-Politik dsal ekonomiler: Politikada patronaj ilikileri, politik yandalk vepartizanlk, rant oluturma ve rant datma faaliyetleri, kar gruplarnn rantkollama faaliyetleri, tremi dsal ekonomiler, politik miyopluk-Politikada Negatif lek Ekonomiler-Politikada bte kaynaklarnn corafi ve sektrel dalmnda dengesizlikler:Lobicilik,Hizmet kayrmacl, merkeziyetilik.-Kamusal g ve yetki dalmnda adaletsizlik:Devlet harcamalarnda israf vesavurganlk, mali yanlma.-Bte aklar-Kayt d ekonomi


4/73

4

KAMU EKONOMSNDE RETLEN MAL VE HZMETLERSERBEST MALLAR 1.Doada hazr olarak bulunurlar. 2.kiilerin bu mallar ar kullanmalarndan doan soruna ORTAKLARIN

TRAJEDS denir. Bu durumda devlet bir takm kurallar koyarak serbest mallarn zarar grmemesini salamaya alr.Ancak kiiler birbirlerine gvenmediklerinden dolay MAHKUM AMAZI sorunu karmza kar

TAM KAMUSAL MAL VE HZMETLER(SAVUNMAADALETDPLOMASI

ZORUNLU ETM)

1.Faydas blnemez 2.fiyatlandrlamaz. 3.pazarlanamaz. 4.tketimi engellenemez5.piyasa konusu olamaz. 6. gelir dalmna etkileri ntrdr. 7.dlama etkisi sz konusu deil8.politik fiyatlandrma yaplr 9.finansman zorunlu vergilerle karlanr

YARI KAMUSAL MAL VE HZMETLER(ETM SALIK)

(SAMUELSON)

1.bireysel tketim ve faydann yan sra toplumsal fayda salar.(pigovyen dallk) 2.yar politik fiyatlandrma yaplr3.hizmetin blnebilen ksm resim, har erefiye gibi gelirlerle, blnemeyen ksm vergilerle finanse edilir.4.tketiminde rekabet vardr. 5.tketiminde dsallk sz konusudur.

ZEL MAL VE HZMETLER 1.yalnzca satn alana fayda salayan mallardr. 2. tketiminde rekabet vardr.3.hizmetten yaralanmak iin bedel denmesi lazmdr.(mahrum brakma ilkesi geerli)Devlet neden retir; 1) zel sektrn gc yetmez. 2) zel sektrn karl bulmamas 3) sanayiye ucuz ara mal salamak4) istihdam yaratmak istemesi

A)DOAL TEKEL: Stratejik neme sahip, byk lekli sabit maliyet isteyen ve azalan maliyetlerin geerli olduumal ve hizmetlerde devletin bizzat retici olmas (su,elektrik,barajlar, doalgaz, demiryollar)B)YASAL TEKEL: Bu mal ve hizmetler piyasa tarafndan talep edilmekle birlikte retimi ve tketimi topluma zararverebilir. Bu mal ve hizmetlerin retimi tekelleme yoluyla devlet tarafndan yaplr. (ttn, alkol,)

ERDEML MALLAR(YEL KART , HALK EKMAK , BURS)(MUSGRAVE)

Baz kii ya da gruplarn ekonomik durumlarn dzeltmekiin bedelsiz ya da ok az bir bedel karl devlet tarafndansunulan mal ve hizmetlerdir.

Erdemsiz(Demerit) Mallar: erdemli mallarierisindeyer alr. Bireysel tketimi sz konusu olan ancaktoplumsal anlamda zararl olan mallardr.(sigara, alkol, genelev, uyuturucu..)Bu mallarn retim ve tketiminde devlet mdahalede

bulunur.

KULP MALLAR(OLSONBUCHANAN)

Benzer zevklere sahip yelerine ynelik olarak kurulularn sunduu hizmetlerdir. Finansman aidatlarla salanr. eitlikurumlar sosyal tesisleri.

YEREL SOSYAL MALLAR

TIEBOT

Bu mallarn faydas, hizmetin sunulduun blgelere yakn yerleimde bulunanlara dokunur. Yerel ynetimler buhizmetlerin finansmann yerel vergilerle finanse ederler. Tiebout 1956da yapm olduu almada insanlarn nedentercihlerine uygun hizmet ve fayda sunan yerlerde yaamay tercih ettiklerini aklar.Yaplan almada voting byfeet (ayaklaryla oy verme) kavramn ortaya atmtr. Bu kavram bireylerdeki bedavaclk sorununa bir zm olaraknerilmitir. Bu teze gre eer her blgesel toplulua kamusal hizmetlerin maliyetlerini kendilerinin karlamas artkoulursa topluluk yesi bireyler kendi tercihlerine en uygun topluluklar seerek kendi menfaatlerini en iyi ekildegzeteceklerdir. Bylece rnein sporseverler, sportif aktivite alanlarnn mzikseverler konser salonunun vb.finansmanna katlmak isteyen dier mzikseverlerle ayn blgede yaamak isteyeceklerdir.

GLOBAL KAMUSAL MALLAR

(kresel barn salanmas, ulusalbamszla sayg, global gvenliin

salanmas, AIDS gibi bulac hastalklarlamcadele)

Faydalar tm lkelere, insanlara ve kuaklara yaylan, olumsuz etkileri yine snrlar ve kuaklar tesi olan mallardr.En byk sorun bu mal ve hizmetleri kim sunacak? Finansman nasl karlanacak?


5/73

5

DISALLIKLAR (KNUT WICKSELL)1.Dsallk:Bir ekonomik birimin

faaliyetlerinden dolay, dierekonomik birimlerin faydaya da zarar grmesidir.

2. zellikleri-Daha ok retim faaliyetlerinde ortaya kar.-olumsuz dsallk durumunda ar retimszkonusu olup dsal maliyetler yksektir.-olumlu dsallklarda ise eksik retim vardr.

3.Trleri:-Negatif ( -, -T, T-T, T-)- Pozitif (-, -T, T-T, T-) Dsallk olarak 8e ayrlr

4. Dsallk Tipleri1.marjinal dsallk: Bir retim veya tketim faaliyetindeki ilave deiiklikten dolay ekonomik birimlerin fayda ya da maliye fonksiyonlarndaki o lumluya da olumsuz deimelerdir. 2.nfra marjinal dsallk:etkinin belli bir noktadan sonra ortaya kt durumdur.(evre kirlilii) 3. parasal dsallk: olumlu ya da olumsuz dsallk dier ekonomik birimler zerindeki etkilerini piyasa mekanizmasndan geerek gste rir.4.teknolojikdsallk: retim ya da fayda fonksiyonunda kaymalara neden olarak reel etkiler meydana getirirler

5.Dsallkla Mcadele Yntemleri5.1. Devlet Mdahalesi (Kamusal zmler)1.vergileme 2. sbvansiyon3.evre standartlar 4.miktar kstlamalar5.atk borsalar ve atklar zerinden vergi alnmas

5.2. zel zmler1.HicksKaldor Tazminat lt: zarar veren tarafn zarar grene tazminat denmesi gerektiinine srmesidir. (maden iilerine verilen cretler)2.Coase Yntemi (pazarlk yntemi, mlkiyet esasl zm): koullar;

-Taraflardan sadece birinin mlkiyet hakkna sahip olmas yeterlidir.-evreyi kirleten kirlilik iznine sahipse, kirlilie maruz kalanlar kirletene demede bulunarakkirlilikten kurtulabilir.

-kirlilie maruz kalanlar temiz hava hakkna sahipse, evreyi kirletenler, kirlilie maruz kalanlarademede bulunarak kirlilik hakkna kavuabilir.

KAMU EKONOMSNDE FYATLANDIRMA1.Tam Kamusal Mallar Politik fiyat Finansman zorunlu vergilerle karlanr.2.Yar Kamusal Mallar Yar politik fiyat Hizmetin blnebilen ksm har, erefiye, resim vb gelirle, blnemeyen ksm ise vergilerle finanse edilir.3. zel Mallar Piyasa fiyat -1.en iyi fiyatlama yntemi : P=MC

-2.en iyi fiyatlama yntemi: (marjinal maliyetin belirlenemedii durumlarda)

P=AC, Fiyat farkllatrmas, glge fiyat uygulamasyla fiyat belirlenir.-monopol fiyatlamas yntemi: doal tekel niteliindeki mallarn retiminde kullanlr. Burada ksa dnemdezarar, uzun dnemde kar sz konusudur. Unutma!!! Buradaki sz konusu olan fiyatlandrma marjinal maliyete gredeil, sabit maliyetegre fiyatlandrma yaplr.


6/73

6

KAMUSAL MAL VE HZMETLERN ETKN TAHSS1.Pareto Optimalitesi-1.en iyi teoremi: hi kimsenin durumunu ktletirmeden, enaz bir kiinin durumumu iyililetirmekmmkn deilse paretooptimumdur.-

Pareto yiletirme: hi kimsenin durumunu ktletirmeden enaz bir kiinin durum iyileebiliyorsa pareto iyiletirme vardr.

-2.en iyi teoremi: aksak rekabet koulu altnda paretooptimalitesinin tam olarak salanamamas durumunda devletinvergiler ve sbvansiyonlar kullanarak optimumayaklamasdr.

1.1.Pareto Optimalitesinin Koullar:

1.tketimde etkinlik: iki mal arasndaki MRSbirbirine eit olmal2.retimde etkinlik: retim faktrleriarasndaki MRTS birbirine eit olmaldr.3.etkin rn karmas: MRS=MRTS

2.BENTHAMnemli olan bireylerin sosyal refah deil toplamrefahtr. Eer uygulanan politika sayesinde toplamrefah artyorsa o politika kullanlmaldr.

3.RAWLS

nemli olan toplam refah deildir, en kt durumdaolan bireyin refah artyorsa o politika uygulanmaldr.

OPTMUM RETM DZEYNN BELRLENMESNE YNELK SYASAL KARAR ALMA MEKANZMALARI (MARJNAL ANALZ YNTEM)

A.GENEL DENGE ANAL Z ( SAMUELSON) B.KISM DENGE ANAL Z (BOWEN)Kamu ve zel mallarn retiminde kaynak kullanmnda etkinlik ve gelirdalmn birlikte ele alarak ilikilendirmitir.

1 birim kamu mal retimi artrldnda ne kadar zel maldan

vazgeilecek?Bu durumun 2 sonucu vardr;1.eer kamu mal retimi sonucu oluan toplumsal fayda, bu maln retimiiin vazgeilen zel mal ve hizmetin salayaca faydadan byk isekaynaklar kamu sektrne aktarlr2. eer kamu mal retimi sonucu oluan toplumsal fayda, bu maln retimiiin vazgeilen zel mal ve hizmetin salayaca faydadan kk isekaynaklar zel sektre kaydrlr

Kamu malnn retimi iin gelir dalm dikkate alnmadan yaplananalizdir.

Bowen, yapm olduu analizde zel mal ve kamusal mallar ayr ayr

deerlendirmitir.ZEL MALDA fiyat sabittir. retilen mala olan piyasa talebini bulmakiin bireysel talep erilerinin YATAY toplam alnr. Bunun sebebi ise herbireyin zel maldan talep ettikleri miktar farkl olmasdr ve bylelikletoplam talebe ulalabilir. Bunun sonucunda ise arz ve talebin kesitiinoktada piyasa fiyat ve optimal retim miktar belirlenir.KAMUSAL MALDA ise retilen mal/hizmet sabittir. bireylerin taleperileri sahte (fiktif) talep erileridir. Bildiimiz zere kamusal malnfinansman vergilerle salanr ancak kiilerin retilen mala deyeceklerivergi servet ve harcama unsurlarna gre farkllk gsterir. Piyasa talebinibulmak iin talep erilerinin DKEY toplam alnr

3.LNDAHL ZM 4.KAMU HZMET VE GELR DAILIMI (MUSGRAVE)Lindahla gre bireyler toplumsal mallardan saladklar faydayagre toplumsal maliyete katlmaldrlar.Her bireyin kamu mallarndan salad marjinal faydaya gre kamuhizmetlerinin maliyetine katlmas gerektiini ifade etmitir.Lindahle gre bunun salanmasnn temel koulu adaletli birharcama ve vergi sistemidir.

Musgrave gre, gelir dalm sorununun ncelikli olarak zlmesihalinde, kamu hizmetlerinin optimum noktas piyasa benzeri bir modeldezmlenebilir. Kiiler sahip olduklar parasal varl bilirlerse kamusalmallar konusunda oylama yaplabilir. Ksacas Musgrave gre farkl gelirdalm bileimlerinden hareketle, en fazla toplumsal refah veren kamu -piyasa mal kaynak dalm etkin bir ekilde zmlenebilir.


7/73

7

SYASAL KARAR ALMA MEKANZMASINDA KULLANILAN OYLAMA YNTEMLERKamusal mal ve hizmetlerin retimine siyasal karar alma mekanizmas ierisinde oylama yntemi ile karar verilir.Kamu Tercihi Teorisine gre siyasal karar alma mekanizmasnn aktrleri :1.SEMENLER 2.SYAS PARTLER 3.BROKRATLAR 4.BASKI GRUPLARI 5.OK ULUSLU RKETLER

-Siyasal Karar Alma Mekanizmasnda Karlalan sorunlar1.tercihlerin aklanmas problemi 2.Bedavaclk 3.Tercihlerin Toplulatrlmas (ya, cinsiyet, eitim dzeyi)

OYLAMA Y NTEMLER

1.OYB RL KURALI1.1.Mutlak Oybirlii: Siyasal kararlarnalnmasnda oylamaya katlan oylarnTAMAMININolumlu olmasdr.1.2.Nspi Oybirlii: Siyasal kararlarnalnabilmesi iin 9/10.2/3,5/6 gibi nemli birksmn olumlu oy vermesi gerekir.

2.OYOKLU U KURALI: siyasal karra almada oybirlii kuralnn uygulanma olanakszl ounluk kuralnn daha okkabul edilmesin yol amtr demokrasilerde en ok kullanlan teknik arasnda yer alr.2.1. Nispi ounluk:Oylamaya katlanlar arasnda en ok oyu alan politikalarn seilmesidir.DEZAVANTAJI: Toplamda 400 oy var. A politikas 190, B pol. 160, C pol 50 oy aldnda A politikas seilir. Lakin budurumda A 400 oydan 190la en ok oyu alm olabilir fakat geriye kalan 210 oy Ann seilmesini istememektedir. Bu durumdaoptimaliteden uzaklalr.2.2. Basit ounluk: oylamaya Katlanlarn yarsndan 1 fazlasnn olumlu oy vermesi halidir.2.3. Kaliteli ounluk: Oylamaya katlanlarn en az 2/3nn olumlu oy vermesi halidir.

1.WICKSELL N OYB RLKURAL

Kararlarn alnmasnda en adil yoloybirliidir. Ancak mutlak oybirliisalanmas mmkn deildir. Sonularn

4/5, 9/10, 6/7 olmas halinde paretooptimalitesine yaklalacan savunur.

2.CONDORCET PARADOKSU

Oybirliinin Demokratik gr belirleme sisteminde bireyseltercihlerden toplumsal tercihlere geililiin olmadn ifadeeder.

ounluk ilkesinin var olduu durumda ise sonsuz dngsel

sre balar. Concorcet bu durumuda en az oyu alan seimlerinelenmesiyle ortadan kaldrmann mmkn olacan savunur.

3.BLACK (ORTANCA SEENEK TEOR S )Sunduu teori concorcetin geikenlii salayamad durumlar iingeerlidir.Blacke gre her semenin tercih sras iinde bir doruk noktasvardr ve ounluun doruk noktalarnn birbirine yaklat tercih ile

geikenliin salanabilecei, bu tercihin ise ortanca seenek olarakifade etmektedir.

4. ARROWUN MKANSIZLIK TEOREM Oylama Paradoksu: Oylama sonularnn semenlerin gerek sonularnyanstmad durum.. Bu yzden, iktisadi kararlarla siyasi kararlar arasnda tutarszlk vardr.Arrowa Gre Oylama sonularnn geerli olmas i Dngsel ounluk: bireylerin tercihleri arasndaki tutarszln yaratacadurum(tercihlerin geisizlii)-bireysel tercihler iktisadi iken, toplumsal tercihler siyasidirin;1.ortak rasyonellik

2.diktatrln olmamas3.bamsz seeneklerin bamszl4.sosyal ve bireysel tercihlerin bamszl5.empoze etmeme

5. DOWNS YAKLAIMI (POL T KM

BADELE)Oy maksimizasyoncusu olan siyasilerin kamusal

harcamalardan saladklar marjinal oy kazanc,vergilerden salad marjinal oy kaybnaeitleninceye kadar kamu harcamas yapar.

6. McKEAN YAKLAIMI(H

KMETN GRNMEZ EL)Hkmet kamusal faaliyetlerden zarargrenlere tazminat derken bufaaliyetlerinden yarar salayanlarn isetazminat demeleri gerekmektedirBireylerin fayda max ynelik hareketi bir sresonra toplumsal faydaya dnr.

7. BUCHANANTULLOCK YAKLAIMI(MALYET MNMZASYONU)Her kamusal faaliyet bireylere 2 tr maliyet ykler.1.Dsal maliyet (oylama sonucunda karar beenmeyenlerin katlandklarmaliyetler)2.karar alma maliyeti(oylamaya katlan bireyler iin yaplan zaman ve diermasraflar)

Semenler bu iki maliyetin toplamn minimize etmesi gerekir.

8. NISKANEN YAKLAIM (B ROKRAS )Kamuda Mal ve hizmet retim ve ynetiminibrokratlar araclyla gerekleir. Brokratlarbte maksimizasyoncusudur. ok harcamayaparak bteyi bytrler.Kamu kesiminin de ar genilemesinden dolaysosyal kaynak tahsisinde etkinsizlik ortaya

kmaktadr.

9.ROMERROSENTHAL MODEL Semenlerle brokratlarn her seim blgesinitandklarn varsayar


8/73

8

KTSAD EKOLLERDE DEVLET ANLAYII1.MERKANTAL ZM(zenginlik=ticaret)(gl ulus devlet)*gl ulus devlet iin gl hazine

*gl hazine iin de altn, gm gibi kymetlimadenler art.*bunun salanmas iin devlet ihracatzendirici, ithalat kstlayc politikalaruygulamal

2.F ZYOKRAS (zenginlik=retim)(Laissez faire, laissez passer)

(liberal ekonominin ncleri)

*rn yaratan tek retim dal tarmdr.*daha fazla retim ve bununla birlikteyaratlan artk retim iin devletmdahalesinin olmad ekonomininkendiliinden dengeye gelecei doaldzene inanmaktadrlar

3.KLAS K EKOL (jandarma devlet)*ekonomi her zaman dengededir.

*bu denge fiyat mekanizmas ile salanr.(grnmez el)

**piyasada rekabet olacak kiii retim olsun. Bu sebeple devlet ekonomiyemdahale etmeyecek*jandarma devlet olarak adalet, savunma ve gvenlii salayacak.*UNUTMAK devlet verimsiz zel sektr verimlidir.*devlet ekonomiye mdahil olmazsa fiyat ve cretler esnek olduu iinekonomi kendiliinden dengeye gelebilecektir.

4.KEYNES (mdahaleci devlet)(24 ekim 1929, kara Perembe, Byk Buhran)*Keynes, klasiklerin aksine ekonominin her

zaman tam istihdamda dengede deil, eksikistihdamda da dengeye gelebilir.

*ylekiiii eksik istihdamdan tam istihdamaulancaya kadar devlet ekonomiye mdahaleedecek.

*yaplan mdahale ise eksik istihdama nedenolan talep yetersizliini giderici GENLETCMALYE POLTKASIDIR.

5.SOSYAL REFAH DEVLET *Keynesin ekonomiyemdahalesinin sebebi ekonomikdengeyi salamak iken, sosyal refahdevletinde ama sosyal refahnarttrlmasdr.*bu nedenledir ki devlet artk temelmal ve hizmetlerin yan sra sosyalrefah arttrabilmek iin zel mal vehizmetler de retmeye balamtr.

6.PATERNAL ST DEVLET(baba devlet):*aile ynetimi, devlet ynetiminin bir modelidir prensibine dayanan ve halkierisindeki doruyu seme yetisine sahip olan 'yetkinlerin' vereceklerikararlarla siyasal ynetimin gereklemesine dayanan bir sistemdir.*Sokrat ve Platon'a gre; toplum iinde, ynetilmeye ihtiyac olan acizkimseler iin rehberlik edecek bir grubun bulunmas gereklidir. Ayn ekilde,aile iinde de ailenin bekas iin doru kararlar alan bir merciinin bulunmasgereklidir. Keza bu aile iinde ancak bir birey olabilir. deal kararlar alabilecekolan kii, aile iinde ynetilmeye ihtiyac bulunan bireyler adna ve aile iin endoru kararlar alacak tek otorite olmaldr.

7.D ER DEVLET MODELLER7.1.Fundamental (teokratik) Devlet: kat dini kurallarla ynetilen devlet biimi.7.2.MekanikDevlet: topluma hizmet edebilmek iin toplum tarafndan kurulmu, siyasilerin ynetici, brokratn ise grevli memur olarak grld devlet anlaydr.7.3.Organik(mdahaleci) Devlet: devlet; toplumun zerinde ve topluma ait bir organdr. Devlet ve toplumun menfaatleri bireyin menfaatleri olarak alglanr.7.4.Bireyci (liberal) devlet: birey devletin yerini almaktadr, birey devlet iin deil, devlet birey iin var olmaktadr.7.5.OligarikDevlet: asker, dini veya siyasi bir grup tarafndan snrl bir kesimin devleti ynetmesi.

7.6.MonarikDevlet: tek bir hkmdar tarafndan ynetilen devlet biimidir
http://tr.wikipedia.org/wiki/Sokrathttp://tr.wikipedia.org/wiki/Platonhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Platonhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Platonhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Sokrat


9/73

9

DEVLET FAALYETLER HAKKINDAK YAKLAIMLAR1.KLAS K KT SAT TEOR S VE TARAFSIZ DEVLETLiberal ekoln nclerinden olan Fizyokratlar ekonomide doal dzenin varlna inanm vedevlet faaliyetlerinin sadece jandarma devlet grevini stlenmesi gerektii vurgulamlardr.*fizyokratlardan esinlenen Adam Smith ise Uluslarn Zenginlii adl eserinde klasikliberaliktisat doktrinin temelini oluturur.

*Smith derki;-bireyler kendi karlarn maksimize etmeye alrken ayn zamanda toplumsal faydaymaksimize edecei grn savunarak herkesin fayda maksimizasyonu abas sonras

piyasada dengenin salanmasna yardmc olduklarn ileri srmtr.(grnmez el)

2.SOSYAL ST YAKLAIMSanayi devrimi sonras oluan yeni ekonomik dzen ierisinde Klasikktisatlar bir kanad ekonominin daha ok arz ynyle ilgilenirken dierkanadn oluturan Marx ve Hegel gibi dnrler ise bu srecin daha ok

blm ve talep ksmyla ilgilenmiler ve bu sreten etkilenen kitleler

zerine eilmilerdir. Bu dnrlerin ortaya koyduu akma da sosyalizmdenilmektedir.Sosyalizm; tm retim aralarnn devlet tekelinde olmasn ngren ve zelmlkiyet, serbest ticaret hakknn bulunmad, ekonominin merkezi

planlama ile yrtld bir sistemdir. Bu sistem ierisinde tm ekonomikamu sektrnden olumaktadr.

3. KT SAD RASYONAL TE YAKLAIMIBu gre gre devletin, piyasa ekonomisinin ileyiinde tamamlayc bir grev stlenmesi gerektiini savunur. Bugre ilikin farkl gr bulunmaktadr;

4.MUSGRAVE YAKLAIMIPiyasa ekonomisi baz sorunlarn zmndeyetersiz olduundan dolay kaynak tahsisi, gelirdalmnda etkinlik ve iktisadi istikrarsalanamamaktadr. Bu durumda devlet, piyasaekonomisinin yetersizliinden kaynaklanan

sorunlarzmelidir.

I.Samuelson

Piyasada retilmesi mmknolmayan, faydas

blnemeyen mal vehizmetlerinin kamu kesimi,

retilmesi mmkn olan vefaydas blnebilen mal vehizmetler ise zel sektrtarafndan retilmesigerektiini ifade eder

II.ChamberlinCournot (Aksak Rekabet)Devlet tam rekabet koullarndan sapmaolan monopol ve oligopol piyasalarda

faaliyette bulunmal ya da bupiyasalardaki faaliyetleri dzenlemelidirki kaynak dalmnda etkinlik salansn.

III.Tabotoni-Brochier (zel-kamu sektr maliyetkarlatrmas)Bir mal ister kamu isterse zel sektr retsin. Bu

yaklama gre nemli olan retilen mal ve hizmetintopluma maliyetinin ne olaca aratrlmaldr. yleki,devlet faaliyetinin snr belirlenirken her bir faaliyetinzel veya kamu kesiminde retilmesi halinde toplumunyklenecei maliyetin hesaplanmas gerekmektedir.

5.ANAYASAL KT SAT YAKLAIMI ( KAMU TERC H )(BUCHANAN, HAYET, TULLOCK)

Klasik iktisadi grn bir uzants olarak iktisadi faaliyetlerin tamamen piyasa ekonomisi kurallar erevesindegerekletirilmesi gerektiini, devletin ise bilinen klasik fonksiyonlarn yerine getirmesindenbaka hibir ekildeekonomik faaliyetlere mdahale etmemesi gerektiini ileri srmlerdir.

Devlettin srekli olarak bydne iaret ederek, devletin grev ve sorumluluklar belirlenip anayasal hkmlerlesnrlandrlmas gerektiini ifade ederler.Devletin zellikle brokrat ve siyasi partilerin bte ve oy maksimizasyonu eylemleri sonucunda bydn, bunedenle devletin piyasa devletin piyasaya mdahalelerini nleyebilmek iin, anayasalara devletin iktisadi ve maliyetkilerini kesin bir biimde kstlayan hkmler koymak gerektiini ifade etmektedir.rn:anayasaya kamu harc/GSMH max %25 olacaktr veya bor stoku/GSMH max %20 olsun veya enflasyon %15igeerse kdv %10 artar gibi mali kurallar koyulmasn ifade eder.

6.TINBERGEN (1963 TRde ilk kalknma plan)Piyasa ekonomisinin etkin ileyebilmesi iin devletinsavunma, adalet gibi temel mal ve hizmetleri

sunmasnn art olduunu ve bu durumun piyasaekonomisinin kapitalist yapsna zarar olmayaca gibi

ileyiini daha etkin klmasn salar.


10/73

10

DEVLET FAALYETLERNN OPTMAL SEVYES1.Kaynaklarn zel Kesimle Kamu Kesimi Arasndaki Optimum Dalm

Ekonomide kullanlan kaynaklar iki kesim arasnda yle dalmaldr ki bir faktrn bir kesimden dierine aktarlmas, toplam retimde artk bir art salayamasn kifayda maksimizasyoncusu olan bireylerin faydalarnda bir kayp yaanmasn.Bunun iin zel kesimde retilen mal ve hizmetlerin marjinal sosyal faydasnn marjinal sosyal maliyetine orannn, kamu kesiminde retilen mal ve hizmetlerinmarjinal sosyal faydasnn marjinal sosyal maliyetine oranna eit olmas gerekmektedir.Yani iki kesimin ktlarnn(retimlerinin) ; zel Kesim MSF/MSM= Kamu Kesimi MSF/MSM

2. Kamu Kesiminde Optimum Kaynak Dalm2.1. Kaynak Dalmyla lgili Devlet FaaliyetlerininOptimum Seviyesi

Kaynak dalm ile ilgili devlet faaliyetlerinin optimum seviyesinasl belirlenir?

lk olarak optimum kaynak dalmnn, ekonomin zel kesimineuygulanan MSM=MSF kuralnn kamu kesimine de uygulanmasylasalanr.-Piogu harcamalarn, devlet hizmetleri iin vatandalardan alnnsonuncu(marjinal) ilinin harcanmasyla elde edilen faydalanmann

bu sonuncu ilinin devlete aktarlmas dolaysyla katlanlanfedakarlkla eitlenecei noktaya kadar gtrlmesini neriyordu.-Ayn gr John F. Due devletin her faaliyetini faaliyetinsaland MSFnin MSMye eitlendii noktaya kadar arttrmasgerekir.

- Bu grler erevesinde MSM=MSF eitlii salanabilirse kamukesiminde optimum kaynak kullnm gerekletirilmi yani kamukesiminde kullanlan kaynaklardan mmkn olan en byk faydasalanm olur.-lakin uygulamada bu usulden yararlanma imkan yoktur.nkretilen tam kamusal mallarn piyasa fiyatnn olmamas, hemde yarkamusal mallarn sebep olduklar dsallklar bunlarn MSFsinintespitini imkansz klmaktadr.

-hal byle olunca bu teknik kullanlamad iin maliyet fayda analiziad verilen bir yntemden yararlanlmaktadr.

2.2.Gelir Dalmyla lgili DevletFaaliyetlerinin Optimum Seviyesi

Devletin asli amalarndan biri gelir dalmndzenlemektir. Bu sebepten zellikle gnmzdevlet anlay olan sosyal refah devletinin,kalknmann gerekletirilmesi kadar ndegrevlerinden biri de adil gelir dalmnnsalanmasdr.Bu anlamda gelir dalmn etkin olaraksaland nokta kamu faaliyetlerinin optimumdzeyini oluturmakla birlikte, bu notannobjektif deil sbjektif bir deer olmasndandolay llmesi snrnn belirlenmesiimkanszdr.

2.3.Negatif Gelir Vergisi

(Milton Friedman)-bir tr sosyal transfer harcamasn ifadeetmektedir.

-gre gre devlet temel hizmetler harihibir ekonomik faaliyette bulunmayacakve bunlar piyasadan karlanacaktr.Devlet, bir geim snr belirleyerek busnrn altnda olanlara ihtiya duyduumal ve hizmetleri piyasadan temini iinnegatif gelir vergisi yoluyla bir gelirtransferi yapacaktr.


11/73

11

KAMU GDERLER1.TANIMIKamu ihtiyalarnn karlanmas amacyla yetkili

kiilerce gerekletirilen zaman ierisinde srekliartma eilimi iersinde olan ve para eklindeyaplan demelerdir.

1.1.DAR ANLAMDA KAMU GDERLERMY+YY tarafndan yaplan harcamalar

1.2.GEN ANLAMDA KAMU GDERLERMM+YY+SOS GV KUR + KT + VERGHARCAMALARI

2.Kamunun Ekonomi iindeki Pay(Kamu harcamalar )/(GSMH)

3.ZELLKLER-SINIRLARI-kamu harcamalarnn st snr MGdir. Kamuharc MGyi AAMAZ-ama toplumsal ihtiyacn karlanmasdr-zel fayda ve kar amac yok, ama toplumsalfayda

-kamu harcamalar BTE KANUNU ile yaplr-Klasiklere gre kamu harcamalarVERMSZDR ve Kamu harcamalarndaSADECE kurumsal snflandrma yaplr-Modern Maliyecilere gre kamu harcamalarverimli olup, talep yaratc zellie sahiptir,Fonksiyonel Snflandrma yaplr.-Kamu harcamalaryla ilgili evrensel bir snrsaptanamaz. lkeden lkeye gre deiken biryap ierisindedir. Bunu n sebebiyse; toplumunanlay, benimsenen devlet biimi, toplumun

vergiye bak as ve lkelerin gelimilikdzeyidir.

4.KAMU HARCAMALARININ ARTI NEDENLERNN SINIRLANDIRILMASI

4.1. GRNTE ARTIKamu harcamalar sadece parasal olarak arttve bu arta ramen kamu hizmetindeki miktarolarak bir artn olmaddurumlardr.NEDENLER

1.para ekonomisinin yaygnlamas2.para deerinin dmesi3.lke snrlarnn ve nfusun bymesi4.kamulatrma, devletletirme5.bte usullerinin deimesi

4.2.GEREKTE ARTIKamu harcamalarnn hem parasal hemdehizmet miktar olarak artt durumlardr.NEDENLER1.Askeri (sava ve savunma giderlerinin art)

2.siyasi ( liberal veya sosyalist bir iktidarngelmesi, partilerin taahhtlerini yerinegetirmeleri)

3.ekonomik (ekonomik istikrar salama abalar,krizler)

4.teknoloji (yeni bulu ve gelimeler. Hzl trenuygulamalar gibi)5.sosyal (sosyal yardmlar)


12/73

12

KAMU GDERLERNN ARTI TEORS

1.WAGNER (YASA)

Devlet Faaliyetlerinde SrekliArt KanunuBireylerin sosyal ilerleme

istekleri kamu harcamalarnsrekli arttrr. Kamu harc

artmasnn nedeni;1.sanayileme2.kentleme, sos. Yapdakideime3.yerel ynetimlerin artmas,sunduklar hizmetingenilemesi

2. HENRY CARTER (SANAY +SAVA) (Wagneri Onaylar)Kamu harcamalarnnartlkeden lkeye deiir. Wagnerekatlr (sanayileme) bununlabirlikte savalar kamu

harcamalarn arttrdn syler.

3.NITTI (SAVA+SAVUNMA)(Wagnere kar)Kamu harcamalarnnart nedeni1.sava ve savunma2. byk bayndrlk harcamalar3.devlet borlanmas

**kamu harcamalarndan sava vesavunmay kardnda kamuharcamalarH ARTMAZZZZ.

4.MUSGRAVE (KALKINMABYME)Sava ve Savunma harcamalarnkardnda kamu harcamalarMG ile ayn oranda artar.(lkedeMG art sosyal refah arttrr

(eitim, salk, sosyal transferlerartar dolaysyla sosyal gelimelerebal olarak kamu harcamalarartar)

5. ROSTOW (5 AAMALIKALKINMA TEORS)Kamu harcamalarnn art ekonomikgelimeye baldr.1.geleneksel toplum

2.kalka hazrlk

3.kalk4.olgunlama5. tketim toplumAama ilerledike kamu harcamalarartar.

6. PEACOCKWISEMAN(SIARAMA TEZ)(yerini alma)

Sava, doal afet, krizdnemlerinde kamu harc artar.,srama yapar. Kamu harcfinansman iin vergi yknarttrr. (toplumda tepkiyeneden olmaz).

Bunalm sonrasnda toplumvergi ykne altndan vergioranlarnda indirime gidilmez.Kamu harcamalar eskidzeyine inmez.

7. PIGUE VE DALTON

(SOSYAL REFAHIN

ARTTIRILMASI)

Ama sosyal refahn max edilmesiolduundan kamu harcamas artar.Bu art MSF=MSM olana kadardevam eder.

8. DOWNS, BUCHANAN,

TULLOCK ( MAKSMZASYONYAKLAIMI)Siyasiler oy maksimizasyonu

Semenler fayda maksimizasyonuerevesinde siyasilerin iktidaragelmek adna semenleri memnunetmesi sonucu kamu harcamalar artarBedavaclkve politik miyopluksorunlar ortaya kar.

9.BAUMOL (DENGESZBYME)Kamu genel olarak verimsiz

alanlarda retim yapar.( emek-youn) Bu nedenle artan hizmettalebini karlamak iin daha fazlamaliyete katlanr ve kamuharcamalarartma eilimi girer.Bu da kamunun zel sektre grehzl ve dengesiz byngsterir.

10. CLARK

Kamu harcamalar MGnin %25inigememelidir.%25 geen durumda kamuharcamalarnn finans olan vergilerebavurulur. Bu da iilerde ikameetkisine yol aar ve MG dmeeilimine girer.

11. NISKANEN

(BROKRAS MODEL)Brokratlar kamu iletmesinizel bir iletme gibi grr ve

iletmenin karnmaksimizasyon abasn devletbtesini maksimize ederekkarlar. Bunun sonucundakamu harcamalar artar.Brokrasi hkmete hizmetsunan monopol gcne sahipbir hizmet sektrdr isteyenbrokratlar maalarn arttrmakisteyerek kamu harcamalarnnartmasna neden olabilir

12. ODLE( POLTKAAMALAR HPOTEZ)(SMRLEN LKE )Smrge halindeki devletler (az

gelimi) bamszla 3 aamadangeerek kavuur(kamu harcamalarartar)

1.altyap almalar (demiryolu,kpr, liman)smrgeci devletkarlar2.sermayenin geli amacna uygunkamu harc:eitim, salk3.bamszlk sonras dnemulusal ekonominin kurulmas:gvenlik savunma, diplomas.

13.J. OCONNER (MARKSSTYAKLAIM)Ama kapitalizmin kalclnsalamak. Bunu iin ilk olarak eitim

salk, gvenlik, sosyal konut, sosyaltransfer gibi hizmetler sunacak(sosyaldevlet salanacak) kapitalizminkalcl salanacak.Sermaye hareketlerini hzlandrmakamacyla devlet btesi kktutulmu daha sonra sermayesahiplerine ynelik karl kamusiparilerinin artmas ile kamuharcamalar artar.

14.PYLE

Kamu harcamalarnn bazdnemlerde belli bir sre MGdenhzl artar.

Bu da lkeden lkeye gre deiirve kamu harcamalarnn srekliarttn savunur.

15.SOLOMON FABRICANT

Kamu harcamalar srekli artar ve buartn her lke de farkl olduunusyler.


13/73

13

KAMU HARCAMALARININ TASNF (SINIFLANDIRILMASI)1. DAR TASN F 2.B L MSEL-EKONOM K TASN F

1.1.ORGANK(KURUMSAL)

TASNF

1.2.FONKSYONEL(LEVSEL)

TASNF

2.1.AD-OLA ANST 2.2.REEL-TRANSFERPIGOU

2.3.VERML-VERMSZ 2.4.ZORUNLU-HTYAR

Harcamay yapanidari birimler itibariile harcamalara

snflandrmayaplmasdr.rn; MEB, SALIKBAK, MALYEBAK

Harcamann amacnemlidir.hizmet tekrarengellenir,harcamalar azalr,tasarruf salanr.sosyal fayda salaretkinlik veverimlilik artar

3e ayrlr;1.genel hzmt2.sosyal hzmt3.ekonomik hzmt

Adi(olaan); her yltekrarlanr nitelikte olanlar.rn: cari harcamalar

Reel; karlnda bir mal veyahizmet alnan harcamalardr

Verimli; MGde artyaratan harcamalardr.rn; reel harcamalar verimliharcamalardr.

Zorunlu; mutlaka yaplmas gereken vekanunlara dayal olan harcamalardr.rn;eitim, savunma vb harcamalarnndzenli olarakyaplmas hem sosyalhemde ekonomik byme ve kalknmaasndan zorunludur.

Olaanst; uzun sreliaralklarla yaplanharcamalardr.rn: yatrm harcamalar,doal afetler

Transfer; Karlnda bir malveya hizmet alnmayanharcamalardr. Transferharcamalar gelirin yenidendalmnda kullanlr.gelirdalmnda adaleti salamayaynelik harcamalardr.

Verimsiz; MGde artyaratmayan harcamalardr.rn ; sosyal Transferharcamalar MGyiarttrmaz, gelir dalmndaadaleti salamayayneliktir.

htiyari; ertelenebilecek esneklie sahipolan harcamalardr.Her yl kaldrm ta demekihtiyaridir.

2.2.1.REEL (GEREK) HARCAMALAR 2.2.2.TRANSFER HARCAMALARI2.2.1.1.CARBir bte dnemi iinde tketilen veayn dnemde faydas salanan vegenellikle her yl tekrarlanangiderlerdir. retimi arttrc etkisiyoktur.

Mevcut retim kapasitesini ilerdurumda tutan harcamalardr.rn; personel,memur,ii maalar,tazminatlar, dller,krtasiye

giderleri,demirba alm,kkonarm giderleri,yolluklar

2.2.1.2.YATIRIM

retim kapasitesini arttrankaynaklarn daha etkinkullanmn salayan veMGyi arttran, faydassonraki yllara sarkanharcamalardr.Sermaye birikimine ynelikharcamalardr.(maddisermaye-beeri olmaya

sermaye)rn;ett proje giderleri,tatalm, byk onarmgiderleri,

2.2.2.1.KT-SOS-MALktisadi(verimli); retimin arttrlmas ynelikyaplan harcamalarrn; sbvansiyonlar,reticilere verilen krediler,Mali; kamu kurum ve kurularn finansmanaklarnn kapatlmas amacyla yaplanharcamalarrn; zel bteli ve DDKBaklarnn kapatlmas iin genel btedenyaplan hazine yardmlar,bor faiz demeleri,KT aklarnn kapatlmas

Sosyal(verimsiz); dk gelir gruplarnaynelik olarak yaam standartlarnykseltmekamacyla yaplan harcamalarrn: emeklimaalar, isizlik sigortas, renciburslar,yeil kart, ayni yardmlar, tavan fiyat uyg.

2.2.2.2.GELR-SERMAYEGelir: transferharcamasnn lke iindeyaplmasdrSermaye; transferharcamasnn lkednayaplmasdr. rn: savatazminatlar, d bor faizdemeleri

2.2.2.3.DOLAYLI-DOLAYSIZDolaysz; kiilerin gelirlerinindirek arttrmaya ynelik yaplanharcamalardr. rn: r burslar,dul yetim aylklar, bor faizidemeleriDolayl: kiileringelirlerini dolaylyoldan arttran harcamalardr. rn:yeil kart uygulamalar, kmr,gda yardmlar

-KalknmaCarisi (yatrmcarisi): retime katk yapan cari harcamalar ifade eder. Beeri sermayeye ynelik yaplan cari harcamalardr.(eitim, salk) => doktor,retmen maa, okul iin sra, snma giderleri, hastane iin yatak, snma giderleri.)-SermayeTekiliTransferHarcamas: karlnda mal alnan ancak cari retim ve toplam talep dzeyine hibir katks olmayan harcamalardr(eski bina(ikinci el)alm, faaliyette bulunan bir iletmeyi satn almas(devletletirme) , arsa arazi alm( kamulatrma)-Sbvansiyon: fiyat hareketlerini kontrol iin yaplan mali yardmlardr. retim ve tketim sbvansiyonlar olarak 2ye ayrlr. retim sbvansiyonlar retimi teviketmek iin retici kesime yaplan yardmlardr. Tketim sbvansiyonlar ise piyasa fiyatn aa ekmek iin kullanlr


14/73

14

KAMUSAL HARCAMA POLTKALARININ SEMSosyal Fayda Maliyet Analizi (DUPUIT)

Analiz daha ok kamu yatrmprojeleri iin kullanlr. nk cari harcamalar daha ok ksa vadeli olduklarndan olas yanl kararlardan dnmekmmkndr. Oysa yatrm projeleri, uzun vadeli harcama program olduu iin, balangta etkinlik analizlerinin titiz biimde yaplmas gerekmektedir.Sosyal fayda maliyet analizi asndan en nemli konulardan biri fayda ve maliyetlerin bilinmesidir:

1.FaydalarnBelirlenmesi: Projenin deerlendirilmesinde faydalar; dorudan dolayl, gerek parasal ve maddimaddi olmayan maliyetler eklindesnflamak mmkndr.2.MaliyetlerinBelirlenmesi: bir kamu yatrm projesinde maliyetleri; dorudan dolayl maliyet, yatrm- iletme bakm maliyeti, gerek-parasal maliyet,maddimaddi olmayan maliyetler eklinde snflamak mmkndr.3.projenin Fayda ve Maliyetlerinin lmlenmesi: fayda maliyetlerin lmlenmesinde zel sektr projelerinde kullanlmayan iki deerleme ltyer almaktadr.4.Glge Fiyat: bu fayda ve maliyetlerin lmlenmesinde piyasa fiyat yerine glge fiyatlar kullanlmaktadr. zellikle gelimekte olan lkelerde piyasaekonomisini gelimemesi, sermayenin belirli gruplarda toplanmas, ekonomik kurumlarn yetersizlii gibi nedenlerden dolay piyasa fiyat yerine glgefiyat kullanlmaktadr. Glge fiyat, herhangi bir maln marjinal maliyetinin prasal ifadei olarak tanmlanabilmektedir. 5. Sosyal skonto Oran: kamu yatrmlarnn gelecekteki fayda ve maliyetlerini bugnk deere eitleyen faiz oran olarak tanmlanmaktadr. Buna da sosyal faiz oran ad verilmektedir.

KAMU HARCAMALARININ EKONOM ZERNDEK ETKLERNE LKN GRLER1.Pigou Etkisi 2.Dlama Etkisi (Crowding Out) 3.ekme Etkisi(Crowding In)

Devlet harcamalarnn azaltlmasnn bireylerefaydadan ok zarar getireceini savunur ve kamuharcamalarnn azalmasnn talebi daraltacan iddiaeder.

Kamu harcamalarnn azaltlmasnn MGyidrebileceini ileri srer. Kamu harcamalarnnazalmasnn MGde yaratt etkiye Pigou etkisi denir.Pigou Etkisi iktisatta; fiyatlarn dmesinin serveti

ve buna baplu olarak da tketimi arttrdn ifadeeder. Den fiyatlar servet sahibi olan bireylerin sahipolduklar servetin deerini arttrr, bu da tketimikamlar.

Monateristlere gre kamu harcamalarnn artmasfaizleri arttrr. Faizlerin artmas ise zel yatrmlarazaldr. Dier bir ifadeyle devletin kamu harcamasyapmak iin borlanma yoluyla piyasaya yksek faizlitahviller sunar ve zel sektrn likit varlklarnnazalmasyla yatrm yapmas sekteye urar veekonomiden dlanr.

Devlet ve zel sektrnyatrm yapacaklar alanlarpaylamasdr.rn; zel sektrn kar marj yksek inaat ve nihaitketim mallar retimine ynelmesi devletinse byksermaye isteyen elektrik, su,bayndrlk harcamasyapmas gibi.


15/73

15

KAMU GELRLERKAMU GELRLERNNETLER

1.VERG LERKamu hzmti finansman iin toplanrcebridirkarlkszdr(kiinin ahsna ynelik zel vedorudan bir karlk vaadi ve taahhdolmamasdr.)

nakdi olarak alnr.GELR(GV-KV)

SERVET(MTV, EV, VV)HARCAMA (KDV, TV, DV, BSMV, V)zerinden alnr.

2.HARLAR- kamusal nitelikli bir hizmetten bazkiilerin zel yarar elde etmelerikarlnda denilen paradr.KatkpayKamu hzmtinden youn

yararlananlardan alnrcebridirkarlvardrHarladenen bedel hizmetinmaliyetini tamamen karlamazhar> yararlanlan hzmt => aradakifarkvergisaylr.**ni harlar, pasaport harc

3.RES MLERbiriin yaplmas iin kamudanizin alnmas karlnda denenbedel.

genellikle yerel ynetimlertarafndan toplanr

cebridir.karlvardr.** inat izni almak, elencemeknamak, avlanma ruhsat

4.EREF YELER(deerlendirme resmi)kamubayndrlk hzmti yapt blgedekigayrimenkullerin deerinin artmasdncesinden hareketle alnan bedeldir.cebridir.karlvardr.

*Katlma pay:bayndrlkhzmti sonucublgedeki emlaklarn deeri artmad haldealnan bedeldir. ngrlen harcamayfinanse etmek iin toplanr.rn; yol harcamalarna katlma pay

Kanalizasyon harcamalarna ka. PaySu tesisleri harcamalarna katlma p.

5.PARAF SKAL GEL RLER(vergi benzeri)Kamu-yar kamu niteliine haiz ekonomik-sosyal-mesleki kurulularn yelerinesunduklar hzmtlrdn dolay, yelerindenaldklar aidatlardr.cebridir(vergiye benzer)karlvardr ( harca benzer)genelbte ierisinde yer almaz.sz konusukuruluun btesinde yer alr.**sigorta primleri, tic sanayi odalarna denenaidatlar, avukatlarn barolara dedikleriaidatlar

6. PARA VE VERG CEZALARIAmagelir elde etmek deil, bireylerinyasalara uymasn salamaktr-ki toplumda illa uymayan olaca iindevlette buradan kamu geliri elde eder.

7.M LK VE TEEBB SGELRLER(mamelek geliri, patrimium geliri)

kamunun tanr-tanmaz malve haklarn;satmas/kiralamas/iletmesikarlnda gelir elde etmesicebri deil.**Arazi, bina, ta ocaklar, KTkarlar

8.BORLANMA GEL RLER8.1 zorunlu borlanma

cebridir.memurmaalarndan yaplan kesintidir

***tasarruf bonolar8.2.ihtiyari borlanma

cebri deildir.**devletin piyasaya hazine bonosu devlet

tahvili satmas..

9.FONLAR

belirli bir ama iin kenarda tutulan ve lazmolduunda kullanlan paralardrdem-i Tahsis ilkesine ters*TRdeki fonlar

1.zelletirme f.2.savunma sanayi tevik f.3.sosyal yardm f.4.trk tantma f.5.TMSF

10. ZELLET RME GEL RLERdevlete ait iletmelerin zel sektredevredilmesinden salanan gelirlerdir.Cebri deil.amac; rekabeti arttrmak, teknolojik

ilerleme, kar elde etme

11. SENYORAJ GEL RLER (ENFLASYON VERGS)MBnin para basmas sonucudevletin gelir elde etmesidir

12.DEVAL ASYON GEL RLERYerliparann hkmet eliyle yabancpara karsnda deerinin drlmesidir.bu durumda da ak ekonomide ihracatartar, ithalat azalr. Devlette buradan gelir

elde etmi olur.

13 MAL TEKEL GEL RLER devlet, talep esneklii dk baz mallarnretiminive satn kamu tekeline alp bunlarnfiyatlarn ok yksek karlar salayacak ekildebelirleyerek gelir salar.**sigara, alkol

14.D ER sava tazminatlarganimetleryardm ve balarmiras bulunamayan gelirler


16/73

16

VERGYLE LGL TEMEL KAVRAMLAR -I-

1.VERG N N KONUSUverginin kaynanoluturan ekonomik unsurdur.3e ayrlr;Gelir-Servet-Harcama (Gider)

2.VERG N N MATRAHIverginin hesaplanmasnda tekil olan MKTARVE DEERAdvalorem: Parasal deer esas alnr**GV, KV, EV

Spesifik: Miktaresas alnr (hacim, kg, ya,

lt...)**MTV, TV(sadece 1 sayl tarifesi: petrol )

2.1.MATRAH BEL RLEME USULLER Gtr: vergi hesaplamasna konu olan deer ve miktarn tek tekhesaplanmas yerine tm konu ve mkellef iin toptan belirlenmesi-Karine-D Gsterge: Baz d gstergelere baklarak matrahntespit edilmesidir.(kap, penceresays)darece Takdir: Vergi idaresi tarafndan matrahn tespiti.

Basit: GelirGider = MatrahBeyan: Mkellefin beyannameyle matrahn tespit etmesi

3.VERG M KELLEF zerinev.borcu den GK TKKanuni mk: Kanunlara grezerine v borcu den kiiAracmk: dedii vergiyi3.kiilere aktaran kii

4.VERG Y DO URANOLAY

Verginin konusu ilemkellefin ba kurmas

5.VERG SORUMLUSUBakasna ait bir vergi nedeniyle, v idaresinekars muhatap olan ve vergi borcunu demekleykml olan kii.

6. VERG N N TARHIMkellefindemesi gereken vergi borcunun hesaplanmasdr.6.1.Tarh YntemleriBeyana Dayal: mkellefin beyan esas alnr---Basit Usulde: basit usuldekilerin vergisi basit usulde tarh edilir.

ikmalen: Tarhiyat sonras kanuni usullere uyulmamasdurumunda ikinci defa tarhiyat yaplmasResen:Matrahntamamen veya bir ksmnn tespit edilmemesidurumunda vergi dairesinin belirledii matrah z. Tarh edilmesi.darece: mkellefinkanuni sre iinde matrahn beyan etmezsevergi dairesinin kendi matrah belirler ve tarhiyat yapar.

7.VERG N N TAHAKKUKUverginin denecek aamayagelmesidir.

NOT: Verginin kesinlemesi ileverginin tahakkuku farklkavramlardr. Vergininkesinlemesi; mkellefin tarhedilen vergiye kar tm davayollarnn tkenmesidir. Buaamadan sonra vergidedeiiklik yaplamaz.

8.VERG N N TAHS L verginin denmesidir.---Dorudan tahsil: verginindorudan mkellefin yatrmasveya vergi memurlarnnmkellefin adresine gidipvergiyi tahsil etmesi

---Dolayl Tahsil: Vergisorumlusu tarafndan verginindenmesidir.

8.1. TAHS L USULLER1) Mkellefe bizzat yetkili vergi dairesineyatrlmas2)Yetkili Kiiler TarafndanYatrlmas2.1)ltizam U:vergi haslatnn belli bir bedelkarlnda3.kiilere braklmas. BunlaraMLTEZM denir. (kar/zarar mltezime ait)2.2)hale U: Getirecei toplam haslat zerindenEN DK ORANDA pay almay kabul edeneverilmesi

2.3)Emanet U:devlet memurlar eliyle vergiborcunun toplanlmas2.4) Temsilciler Araclyla: retmen,muhtar, imam gibi blgedeki gvenilir vehalk tarafndan tannm kiilerce verginin tahsiledilmesi

2.5) Tevkifat (Stopaj) U:Verginin doduukaynakta vergi sorumlusu tarafndan kesilipvergi dairesine denmesi.3.Dier Tahsil Usulleri :Pul-bandrolyaptrmak..

9.VERG ALACA INI SONA ERD REN DURUMLAR1.deme2.Terkin: Devlet tarafndan mkellefin vergi borcunun tamamnnveya bir ksmnn silinmesidir.3.Zamanam: VUKa gre 5yl sre iinde vergi borcunun tahsiledilememesi durumunda, mkelleftenvergi alacan tahsiledememesi.

4.Af:Baz nedenlerden dolay kaybolan ( karlan, karlmayateebbs edilen) vergi haslatn arttrmakiin mkelleflerinVERGCEZA ve FAZLERN silmesidir.5.Mahsup ve Takas:denmi verginin denecek vergidenindirilmesine verginin mahsubu(tarh aamasnda gerekleir); ayntrden karlkl iki borcun birbiri ile mbadelesine verginin takasdenir( tahsil aamasnda gerekleir.)6.Uzlama:Mkellefle il vergi idaresi arasnda uyumazln idariaamada zmlenmesidir.(vergi borcunu tamamen ortadankaldrabilir)7.Mirasn Reddi:Kanuni miraslar mirasn kardan ok zarargetirecei durumlarda miras reddedebilir. Bu durumda vergi deyalan olur

10.VERG Y K -vergiyi deyen kiinin zerindekiyklerdir.ikiye ayrlr;Maddi ykler(objektif)Toplam= denen vVergiY. MG

Bireysel= bireyin dedii vergiVergiY bireyin geliri

Net = denen vergi - KHSFVergiY MG

Gerek = (V+YV)-(KHSF+YT.V)VergiY. MG

NOT:KHSF= kamu hizmetinden

salanan faydaYV= Yansyan VergiYT.V=Yanstlan Vergi-Manevi Ykler(subjektif) :mkellefin zerinde psikolojik etki(verginin karar , ikame, gelir

etkisi)


17/73

17

VERGYLE LGL TEMEL KAVRAMLAR-II-

11.VERG N N TARAFSIZLI Ivergi nedeniyle mkelleflerininkararlarnn etkilenmemesi

12.VERG BASKISIdenen verginin bireyin davranlarzerindeyarataca etkidir.Vergi Basksnn Giderilmesi;1.karar (beyan) etkisi: verginin

denmesinin, mkellefin yatrm. Tasarruf,tketim gibi kararlarn etkilemesi2.Gelir Etkisi: Vergiden dolay geliri azalankiinin daha ok almay tercih etmesidir. 3. kame Etkisi:Vergiden dolay geliriazalan kiinin almak yerine dinlenmeyitercih etmesi.

13. VERG DEN KAINMA-KAAKILIKKanma: vergiyi douran olaya nedenolunmamas suretiyle vergi yknndndakalma abasdr.(kanunlara aykr deil)

Karma:vergiyi douran olay ortayakmasna ramen vergi kanunlarna aykrden hareketlerde verginin hidenmemesi veya ksmen denmesidir.(kanunlara aykr)

14. FTE VERG Ayn vergi konusu zerinden birden fazlavergi alnmas veya vergilendirme yetkisininatmasdr.1.iktisadi .v:ayn vergi konusu z 1den

fazla vergi alnmas2.hukuki .v :ayn vergi konusu zvergilendirme yetkisinin atmas3.yatay .v:ayn statdeki kurulularn yetkiatmas4. dikey .v: ast-st kurulularn yetkiatmas

15.VERG ADES Mkelleften fazla alnm verginin geriverilmesi

16. VERG MAL YET1.Ak Maliyet: Devletin vergiyi toplamakiin katland maliyet2.rtk (Gizli) Maliyet: mkellefin vergiyidemek iin katland maliyet

17.VERG HARCAMALARIDevletin istisna muafiyet ve indirim

uygulamalar nedeniyle ortaya kan vergikaybdr.

18. VERG KAPAS TES (vergilendirilebilir vergi + deme gc)Bir lke ekonomisinin tayabilecei vergiykdr.

19. VERG GAYRET = fiili vergi hslat /vergi kapasitesi(Mkellefin vergi deme, devletin vergitoplama abasdr.)

20.MAL ANESTEZ mali ykmllklerin muhataplartarafndan farkna varlmadan yeringetirilmesidir.

dolaylvergilerde ok grlr.

21. VERG N N GEL R ESNEKL Vergi gelirlerindeki art yzdesininMGdeki art yzdesine orandr.1.esneklii yksek bir vergi otomatikstabilizatr grevi grr2.esneklii en yksek vergi artan oranlkiisel gelir vergisidir.3.esnekliien dk vergi ba vergisidir.

22.VERG B L NC VE AHLAKI-Bireyin vergilerin kamu giderlerinin

finansman iin toplandnn farknda olmasvergi bilincidir

-bireylerin vergi devlerine uymas vergiahlakdr. (vergi karmamas, zamanndabeyanname vermesi)**gelimi lkelerde her ikisi de yksek

23. VERG TUTAMA IKolay vergilendirilen vergikaynaklardr.

24.TAKSFLASYON

yksekenflasyon ve yksek vergiyknn bir arada grlmesidir.

25.VERG N N AMORT SMANI VEKAPTALZASYONU-bir mal veya hak zerine konulan bir verginedeniyle o mal veya hakkn deerinindmesine v.amortisman

-bir mal veya hak zerine konulan vergininkaldrlmas nedeniyle o mal veya hakkndeerinin artmasna v.kapitalizasyonu denir.

26. VERG ALERJ S Vergilere kar ar duyarllktr.Esneklii yksektir.Dolaysz vergilerde grlr.

27.MAL ZORLAMAmkelleflerdendeme gcnnzerinde vergi alnmasdr.

28. MAL S M R VE MAL RANTmali smr: deme gcne grevergilemede kamu hizmetlerinden elde

ettikleri faydadan daha fazla vergi denmesidurumuna

mali rant: demegcne gre vergilemedekamu hzmt.den elde edilen faydadan daha az

mik.da vergi demek

29. VERG F YATI-Kamu mali iin yaplan harcamalar arttk.a, kiinin deyecei vergi de artar. Bireyinkamu malinden tketecei her ekstra birimiin yapt demedir.

30.VERG PLANLAMASI1.Makro Planlama: devletin en uygun

kaynaklardan en uygun ekilde vergialmasdr2.Mikro Planlama: Mkellefin kanunlaradayanarak en asgari dzeyde vergidemesidir.


18/73

18

VERGYLE LGL TEMEL KAVRAMLAR-III-

31.MAL TEVZ N (AKAL DENKLET RME)MY ve YYnin gelir-gider paylam

32.VERG TAKOZUVergi ve vergi benzeri ykmllklerin, iverenzerinde oluturduu yklerdir.

33.VERG MATRAHININ AINMASI(VERG EREZYONU)vergi harcamalar, vergi karma ve vergidenkanmann artmas nedeniyle vergi matrahnnanmasdr.

34.MUAF YET ST SNAvergilendirilmesi gereken KNN vergi dbraklmasna muafiyet.(subjektif)vergilendirilmesi gereken KONUNUN vergi dbraklmasna istisna denir.(objektiftir)

35.VERG ENGEL mkellefinparasal gelirinin artarak artan oranl tarifede,daha yksek vergi dilimlerine kararak vergi yknnartmasna neden olmasdr.

36.VERG TAT Lbelli konu veya kiilerden belli bir sre vergialnmamasdr.Ama: yb. Sermayeyi lkeye sokmak, sosyal alandailerleme

37.VERG REKABET lkelerindk vergi uygulayarak uluslararassermayeyi kendilerine ekmesidir.

38.VERG CENNETLERyabancsermayeyi lkeye ekmek iin bunlarauygulanacak vergi oranlarnn minimum veya 0 dzeyineekilmesi.

39.VERG UYUMLATIRMASIlkelerinvergi mevzuatlarnn birbirineyaknlatrlmas

40.VERG KOORD NASYONUlkelerinvergilendirme yetkisinden vazgemeden snrtesi ilemler ile ilgili vergisel engelleri kaldrmasdr.

rn: ifte vergilemeyi nleme almalar

41. TOB N VERG S ksa vadeli dviz ilemlerinden vergi alnmasdr.Ama: lkeye sermaye giri knn(ani) engellenmesi(

scak para giri k), arbitrajclarn elde etmi olduu kardrmek

42. RAMSEY VERG LEMETalebin fiyat esneklii dk olan mallarn zerine vergikonulmas gerektiini belirtir. Bylece devletin vergi

hslat max olurrn; ekmek, eker, tuz

43. TANZ ETK S ( OLIVERA TANZ)

enflasyon dneminde vergi tahsiliningecikmesi ile uranlan reel satn alma gckaybdr.Bu kaybn nedeni: enflasyon dnemindeverginin tarh ile tahsili arasnda geensrenin uzamasdr.

44.TERS TANZ ETK S Enflasyonla reel kamu harcamalar arasndaki ters ilikidir. Ters Tanzi etkisini ortaya karan harcama gecikmesi, harcamataahhdnn ya da szlemenin yapld an ile harcamann gerekletiian arasnda geen zaman araldr.Enflasyonist ortamlarda harcama gecikmesinin uzun olmas kamuharcamalarnn reel deerini azaltan bir etkiyi beraberinde getirmektedir.Bylece artan enf, mal ve hizmetler iin yaplan demelerin reeldeerinin mal ve hizmetlerin reel deerinden daha dk kalmasnaneden olarak kamu kesiminin mali durumunda greceli bir iyileme

yaratmaktadr.

45.LAFFER E R S ( . HALDUN- A. LAFFER)vergilemede optimal nokta alnca vergi oranlarnndrlmesi vergi haslatn arttrr.

Vergi haslat

Max.

Vergi oranT*(optimal nokta)46. VERG N N REDD Mkelleflerin ar olanvergilerin kaldrlmasnaynelik gstermi olduutepkidir.

47. VERG N N GREV Mkelleflerin ar olanvergilerin orannn aaekilmesine ynelikgstermi olduu tepkidir.

Not: verginin reddi ile vergi kaakl arasndaki fark ; vergi kaaklnda mkellefler bireysel olarak hareketederken, vergi reddinde mkellefler bir araya gelerek vergiye kar toplumsal bir hareket i erisinde yer almaktadr.


19/73

19

VERGLEME LKELERKLASK LKELER

A. SMITHIN VERG LEME LKELER A. WAGNER N VERG LEME LKELER1. ADALET (E TL K) : bireylerin deme glerine gre devlet harcamalarnakatlmasdr.

1.MAL LKELER: Maliye politikasna ilikin ilkelerdir. 1.1. Yeterlilik: kamu harcamalarn karlayacakdzeyde olmaldr1.2. Esneklik :Kamu giderlerindeki arta uyum salayabilmeli.

2.KES NL K (MUAYYENL K): Her bireyin deyecei verginin miktar ve zaman kesinolmaldr.

2. KT SAD LKELER: vergiler iktisadi faaliyetleri etkilememesi ile ilgilidir.

3. UYGUNLUK (KOLAYLIK): Vergiler en uygun zamanda tahsil edilmeli ve demelerbireyleri rahatsz etmemeli

3.AHLAK LKELER: Vergi adaletinin salanmasna yneliktir.3.1.Genellik: her bireyden vergi alnma, hi kimse vergi d kalmamal.3.2.Eitlik :Her bireyden mali gce gre vergi alnmal.

4. KT SAD L K ( TASARRUF L K): Vergi en az maliyetle toplanmal. 4.TEMEL LKELER:verginin yntem ve uygulamasna ilikindir.4.1. Belirlilik:vergi ak ve kesin olmal4.2. Uygunluk:Vergiyi, en uygun zamanda ve en uygun biimde topla.4.3. Ucuzluk: en dk maliyetle topla.

ADA LKELER1. GENELL K: Herkesin vergi demegcne gre vergi demeli.(deme gczayf olanlar vergilendirilmemesi

gerektiini syler)

2.ADALET: kiilerin vergi demeglerine gre vergilendirilmesini syler.

3. BEL RL L K:vergi uygulamasnnbaars bakmndan vergi ile ilgili kurum veilemlerin belli olmas.

4.AIKLIK: Vergi yasalarnn ak veherkes tarafndan anlalabilir olmas

5.VER ML L K : vergi ile amalananhslatnbelli bir dnem inde gereklemesi

6.UYGUNLUK: verginin mkelleftenuygun yer ve zamandaalnmasdr.(tahsilatla ilgili)

7. KT SAD L K(TASARRUF): vergihaslatnn en az masrafla toplanmas.(vergiekonomik faaliyetleri etkilemeyecek)

8. ESNEKL K: verginin mkellefin demegcndeki artmay ya da azalmayizleyebilmesidir.

9 ST KRAR : vergi yasalarnn skskdeimemesi

10. KES NL K: vergi devlerinin ekil, yerve zaman bakmndan kukuya yervermeyecekbir yapda hazrlanmasgerektiidir.

11. KANUN L K: vergiler kanunla;konulur, deitirilir, kaldrlr

12.E TL K: vergi yknn mkelleflerinsosyal ve iktisadi durumlar gz nnealnarak paylatrlmasdr.-yatay eitlik:ayn gelir dzeyine sahipkiilerden ayn-dikey eitlik:farkl gelir dzeyindekilerdenfarkl vergi alnmasdr.

GNMZDE NEM TAIYAN VERGLEME LKELERFAYDALANMA (YARARLANMA) LKES DEME G C LKES 1.vergiler kamu hizmetinden yararlanma karldr.(tam kamusal mal vehizmete ters gelen bir ilke )

2.zellikle yerel nitelikteki mal ve hizmetler iin sz konusu; ptoplama3.kaynak kullanmnda etkinlik salar.4.gelir dalmnda adalet salanamaz(kiilerin kamu malndan elde ettiklerifayda kadar vergi vermesinden dolay. Ne kadar fayda o kadar vergi)

1. kiilerin mali glerine gre vergi demeleridir.2. tam kamusal mal ve hizmetlerin finansman bu ilkeye gre yaplr. 3.mali rant ve mali smr sorunlar var4.kaynak israfna neden olur5.gelir dalmnda adalet salanr


20/73

20

DEME GCNE ULAMADA KULLANILAN TEKNKLER

1. EN AZ GEMNDRM

Mkellefin kendisinin veailesinin yaamnn asgaridzeyde salamak iingerekli olan gelirin

vergilendirilmemesidir

1.1 Matrahtan ndirimSistemi:

mkellefin matrahndanen az geim indirimitutarnn dlmesindensonra kalan ksmnvergilendirilmesidir.

1.2.Vergiden ndirimSistemi (Dekot):nce

mkellefin gelirivergilendirilir daha sonra en

az geim indirimi tutarhesaplanr ve vergidenindirilerek mkellefindeyecei vergi bulunur(TR)

1.3Blme (katsay) Sistemi:Aile gelirinin, aile bireyleri arasnda blnmesinden sonra vergilendirilmesini ngren

sistemdir. ki ekildedir;1.3.1.Splitting: ailenin gelirini sanki kar-koca kazanyormu gibi 2ye blnr.

Daha sonra blnen gelirler ayr ayr artan oranl tarifeye gre vergilendirilir. Sonolarak ailenin demesi gereken toplam vergi bulunur.

1.3.2.Katsay:ailede yaayan her bireye birer katsay verilir. Ailenin geliri bukatsayya blnr. Katsay bana gelengelire artan oranl tarifedeki vergi oranylakatsay basna den vergi hesaplanr. En son ailedeki ka katsay varsa onla arplptoplam denecek vergi bulunur.Blme Sistemindeki AMA; artan oranl tarifede mkellefin bir st dilime geip dahafazla vergilemenin nne gemektir.

2. TARFELERDENYARARLANILMASI

denecek vergi tutarnnbelirlenmesi iin vergimatrahna uygulanacak olanoran ya da llerdir

2.1.Sabit (Eit, Dz,Tek) Oranl Tarife:Vergi matrahndaki artya da azala karnvergi oran ayn kalr.KDV, KV, EV

2.2.Azalan Oranl Tarife:2.2.1.Matrahn ve vergi

orannn ayn dorultudaazalmas ( artan tarifenin tersi)

2.2.2.Matrah artarken vergi

orannn azalmas.ama:yatrmve tasarruflarnartmas.

2.3. Artan Oranl Tarife:Vergi oranlarndaki artma ya da azalmaya bal olarak vergi orannn artmas veyaazalmasdr.(MVO>OVO). Yatrm, tasarruf gibi istekleri krd dnlse de, gelir dalmndzenlemesi ve vergi adaletini salar. 4 tiptir.

2.3.1.Snf Usul: Vergi oran diliminin deimesinebal olarak artp-azalmaktadr. Snf deitike vergi oran SIRAMA gsterir.(adaletsizdir.)

2.3.2.Dilim Usul:Matrah tarifenin ngrd dilimlere blnp ve her dilimiin ayr bir vergi orannn uygulanmas yoluna gidilmektedir.(TR de GV tarifesidilim usuldr.)

2.3.3. Gizli Artan Oran: Tarife DEL.Bir verginin yaplan baz indirim veeklemeler sonucu artan oranl bir vergi haline gelmesidir.

2.3.4. Tersine Artan Oran: Tarife DEL. Matrah arttka ortalama vergi

orannn azald durum.(rn HARCAMA VERGLER.) Gelir dzeyi farkl olanbireylerin AYNI MKTARDA mal ve hizmet satn aldnda ayn miktarda vergi der.ANCAK, KATLANDIKLARI VERG YK FARKLIDIR.

3.AYIRMA LKESEmek gelirleri ile sermaye

gelirlerinin farkl ekildevergilendirilmesini savunur

4. MUAFYET VESTSNALARBazkiilerin vergi d

braklmas muafiyet,baz konularn vergi dbraklmas istisnadr.


21/73

21

VERGLERN AYIRIMII.KONULARI BAKIMINDAN (GELR-SERVET-HARCAMA)

1.GEL R ZER NDEN ALINANVERGLER- Kaynak T. Gre :*gelir retim faktrlerinin etkisi sonucuortaya kacak*gelir srekli olacak-Net (Safi) Art T. Gre:*mkellefin malvarlnda meydana gelenher trl art gelir olarak kabul eder.

1.1.GEL RVERG S Gerek Kiilerin bir dnem boyunca elde ettikleri kazan ve iratlarzerinden alnan vergidir.Bunlar;1.Ticari Kazan 2. Zirai Kazan 3.Serbest Meslek K.4.Menkul Sermaye rad 5.Menkul Sermaye .6.cret 7.Dier Kazan ve ratlarNOT: kaynak teorisine gre dier kazan ve iratlar gelir olarak kabuledilmez, safi art teorisine gre gelir kabul edilir. TRde Gelir VergisiSafi Art Teorisine gre toplanr.

1.1.2.GEL R VERG S N N UYGULANIBMLER*sedler gv: gelir unsurlar tek tek yaz ve herbirine AYRI AYRI oranlar uygula. (sabit oranl)*niter gv:btn gelirleri TOPLA denecekvergiyi bul.gelirler arasnda mahsup yap(artanoranl)(TR)*birleik gv: gelir unsurlar ilk sedler niteliktevergilendirilir, sonra gelirleri topla niter ekildeuygula.

1.2.KURUMLAR

VERGSKurumlarn yapmolduklarfaaliyetlerden dolayelde ettikleri

kazanlarnvergilendirilmesidir.

2.HARCAMALAR ZER NDENALINAN V.

* vergi adaletine terstir(gelire gre tersineartan oranl olduundan)*objektiftir

*dolayl vergilerdir(mali anesteziye

uygundur)

2.1.MUAMELE VERG LER Tm mal ve hizmetlerin alm ve satmnn vergilendirilmesini ngren global niteliktekivergilerdir. ki tiptir;2.1.1.zel Muamele V: Sadece belli gruplar zerinden alnr (TV- V ans OyunlarV )2.1.2.Genel Muamele V: Mal ve hizmet ayrm yaplmadan alnr.

2.1.2.1.Yayl (elale) M.V:-Ekonomik srecin RETMDEN TKETME kadar btn aamalarda ilem yapldkaalnan vergi.

-Vergi, maln sat fiyatna koyulduundan vergi piramitlemesine yol aar.(karpiramitlemesi)

-Firmalar arasnda rekabeti bozucu etkisi vardr. - Mkellef psikolojisine uygun, vergi kanmalar azdr.

2.1.2.2. Toplu M.V:

-Yayl M.V.ninretim-tketim zincirindeki btn aamalardan alnmasna karn TopluM.V.de bu aamalardan SADECE birine uygulanr. retim aamasnda; istihsal v. toptancaamasnda; toptan sat v. perakende aamasnda; istihlak v(perakende sat).

2.1.2.3.KDV

-Bir tr yayl m.v.dir. ancak Yayl M.V.deki sakncalar gidermek iin oluturulmutur.

-Yaratlan katma deer zerinden alnr. Bu yzden kar piramitlemesi ortaya kmaz.

2.1.2.3.1.KDV HESAPLAMASINDA KULLANILAN

YNTEMLER

*karma Y:Malnsat fiyatndan, maliyet bedeli dlr.

*Vergiden ndirim Y:

nce sat fiyat zerinden vergi hesaplanr daha sonramal allar srasndan denen KDV hesaplanan KDVdendlr.(gnmzde kullanlan yntem)

2.1.2.3.2.KDV HESAPLAMA YNTEMLERGelir tipi

cret + faiz + kar+ rantGayri safi hasla tipi

cret + faiz + kar+ rant+ amortismanTketim tipi (TRde)

cret + faiz + kar+ rant + amortisman - yatrmcret tipi

cret + faiz + kar+ rant(faiz + kar+ rant)

3.SERVET ZER NDEN ALINAN VERG LERBirey tarafndan herhangi bir servete sahiplik ya da servetin el deiiminden dolay alnan vergilerdir.(EV-MTV-VV)Genel-zel Servet Vergileri: Ykmlnn sahip olduu varlklarn tmnden vergilemeyi esas alnmas genel, servet unsurlarndan sadece bazlar vergilemeye konu edilen servet vergilerine zelservet vergileri denir. TRde zel servet vergileri mevcut iken genel servet vergisine yer verilmemitir. zel servet vergileri; E.V., M.T.V., V..V.Srekli-Geici Servet Vergileri; Dzenli aralklarla srekli ekilde vergilemenin yaplmas srekli(devaml) servet vergileri iken, baz nedenlerden dolay(eko, sos, mali, sava, mlkiyetin eldeitirmesi, lm) bir defaya mahsus olmak zere alnan vergiler ise geici servet vergileridir. Srekli servet vergilerine rnek MTV, EV iken geici servet vergilerine rnek VVdir.


22/73

22

VERGLERN AYIRIMIII.DOLAYLIDOLAYSIZ VERG OLMALARI BAKIMINDAN

DOLAYLI VERGLERN NTELKLER DOLAYSIZ VERGLERN NTELKLER1. Vergi mkellefiyle vergi yklenicisi genellikle farkl2.harcama zerinden alnr

3.kolay yanstlabilirler4.mali anestezi etkisi yksektir. (vergi alerjisi dk)5.objektif karakterlidir (sabit oranldr)6.gelir dalmnda adaleti bozucu etki yaratr. (tersine artan oranl tarife)7.vergi idaresi asndan uygulamas kolay-maliyeti dktr8.taban daha genitir.

1. mkellefle yklenici genelde ayn2. gelir ve servet zerinden alnr

3.yansma zor bazen imknszdr.4.mali anestezi etkisi dk. (vergi alerjisi yksek)5.subjektif karakterli ( kiiler gelirine gre vergilendirilir.)6.gelir dalmnda adaleti salar ( artan oranl tarife)7. vergi idaresi asndan uygulamas zor maliyeti yksektir8.taban daha dar.

3.DER AYIRIMLAR1.TAHS LATIYAPAN B R MLER AISINDAN MERKEZ Y NET M YEREL Y NET M2.UYGULAMA S RELER AISINDAN GE C S REKL 3. DEME EK LLER AISINDAN AYN BEDEN NAKD 4.TARFELER AISINDAN SABT ARTANAZALAN ORANLI5.MKELLEFN AHS VE ALEV DURUMU AISINDAN AHS(SUBJEKTF) GAYRAHS(OBJEKTF)

TEK VERG SSTEM1. F ZYOKRATLAR (QUESNAY) Sadece topraktan vergi alnmal.2.HENRY GEORGEDAVID RICARDO Vergi arazideki deer artndan alnmal3. SCHULLER Vergi enerjiden alnmal4.M. THEIRS Vergi hammaddeden alnsn5. EMILE de GIRARDINMENIER Vergi sermayeden alnmal


23/73

23

VERG YANSIMASI1.TANIMdenmi bir verginin

piyasa

mekanizmasndanyararlanmak suretiyle

dier birimlere

aktarlmasdr.(vergininbir mkelleften alndhalde baka birisitarafndan denmesi)

2.YANSIMA S RELER*deme: ilk aamaverginin herhangi bir

ekilde denmesiyle balar*Vurgu: Vergi dendiktensonra vergi mkellefinin

vergi denmesinden dolayzerinde hissettiipsikolojik baskdr*Aktarma: zerine vergiyknn devredildii kiiyine fiyat mekanizmasaracl ile bu yk

bakalarna, onlar dadierlerine para paradevretme ynnegitmeleriyle oluanaamalardr

*Yerleme: Fiili ve sonolarak, dier bir bireyzerine yeni transfer midi

bulunmakszn, "vergiyk" son mkelleftekalmtr

3.YANSIMA EK LLER3.1.leriye Geriye Yansma :leri: verginin yksek fiyat ierisinde nihai tketicilere yansmasdr.Geri: verginin retim faktrlerinedoru yansmasdr. ( burada retici bundan kurtulmak iin ya ara malnnfiyatnda indirim talep eder ya da i gc cretini aa eker)3.2.KanuniFiili Yansma:

Kanuni: verginin kanuni snrlar ierisinde kanunun ngrd biimde yansmas.(KDV ve BSMV )Fiili: verginin piyasa koullarnda yanstlmasdr. (bina sahibinin kiray artrmak suretiyle vergiyi kiracyadetmesi gibi)3.3.Snrl Snrsz Yansma:Snrl: yansmann belirli bir ynde olacan, bununda belli kiiler zerinde toplanacan syler. (bir kere deyanstlr olay biter)Snrsz: yansmann her ynde olacan, belli bir toplumda deil btn ekonomik bireylere yansmasdr.Bunun sonunda ise vergi yk iyiden iyiye hafifler.3.4.Biimsel Efektif Yansma:--Biimsel: vergiyi kim demi;?

Efektif: vergiyi deyen mkellefin tepkisi?3.5.MutlakDiferansiyel Yansma:

Mutlak: herhangi bir verginin oranndaki artn gelir dalm zerindeki etkisidir. Yaplan art sonucu buvergiyi demek zorunda olanlarn gelirlerini azaltarak toplumun gelir dalmn deitirir. Vergilerdeki artdolaysyla gelir dalmnda meydana gelen deimedir.Diferansiyel: kamu harcamalar sabit varsayldndayrrlkteki herhangi bir verginin kaldrlarak yerine

baka bir vergi konulmas suretiyle gelir dalmnda meydana gelen deimelerdir.3.6.apraz Yansma (ifte yansma):

Esneklii yksek olan bir maln vergisinin esneklii dk olan bir maln fiyatn etkilemesi (ikame mallardagrlr)3.7ift Yansma (ift Yerleme)

Verginin fiyata yanstlrken, reticinin vergi artnn iersine karn da ekleyerek, fiyatlarn vergi artndandaha fazla artmas durumudur.

4.YANSIMAYI BEL RLEYEN ELER

4.1.Arz ve Talep esneklii: ed=o tketici, ed= retici , es= 0 retici, es= tketici.talep esneklii > arz esneklii => verginin ounu reticider.Talep esneklii< arz esneklii=> verginin ounu tketicider.

4.2. Piyasalarn Yaps*Tam Rekabette: ksa dnemde yansma arz ve talep esnekliine bal, uzun dnemdearz esnekliine bal olarakmaliyetler belirler.*monopolde: Kural olarak vergi yansmasndan sz edilemez. Vergi yansmas retici-tk paylar*oligopolde: Talep esneklii dk ve firmalar birlikte hareket ediyorlarsa vergi yanstlabilir.4.3.Vergi Tr:Dolayl vergilerde yansma yksektir.

5.YANSIMAYI BEL RLEYEN

MKRO FAKTRLER1.Piyasa yaps2.Arztalep esneklikleri3.vergilendirilen maln tr maliyet yaps4.verginin ykseklii5.verginin tr

6. YANSIMAYI

BELRLEYENMAKRO FAKTRLER1.Mkellefin vergilerifinansman ekli2.devletin vergiyi zaman

fark olmadangecikmeksizin devreye

sokmas3.ekonominin iindebulunduu konjonktr


24/73

24

DEVLET BTES1.TANIM

5018e gre; belli bir dnemdekigelir ve gider tahminleri ile bunlarnuygulanmasna ilikin hususlargsteren ve usulne uygun olarakyrrle konulan belgedir.

2. B TEYLE LG L B L NMESGEREKENLER*1215 Magna Carta -> dnyada bte hakknngeliimi*1876 Kanuni Esasi -> TRde ilk bte hakk*1908 -> II. Merutiyetle birlikte Saytayn

yeniden dzenlenmesi*1909 -> TRde modern anlamdailk bte*1911-2006 -> 1050 sayl Muhasebe-i Umumiye*2006--> 5018 sayl KMYKK*Bte Hakk: Halkn bte yapma yetkisini kendisetii temsilcileri araclyla kullanmasdr.*bte hkmet tasarruf deil, TBMM (yasama)tasarrufudur.

* zel bir kanundur. (her yl hazrlanr)

3.B TEN N TEMEL ELER (4T)1.TAHMN: btede gelir-gider tahmini2.TASDK: Yrtmenin hazrlad bteyi yasama onaylar3.TEVZN: Btede gelir ve giderlerin birbirine denk olmas4.TAHDT: Btenin belli bir sre geerli olmas.

BTE TEORLER1. KLAS K B TE*Denk bte esastr.*Kamu harcamalar snr olacak*vergiler dk oranl dolayl vergiolacak

*borlanma yapmayacaksn.(yapacaksan uzun vadeli, yatrmlarfinanse etmek iin, sermaye

piyasalarndan borlanacaksn)

2.DEVR B TE TEOR S (ALV N HANSEN)*Btenin yllk olarak dnlmesi yerine uzun srelidnemler dikkate alnarak uygulanacak*Bte baz dnemlerde ak/fazla verebilir.(sorundeil) Bunun iin devlet btesi ierisinde bir FONolutur, fazla verdii dnemlerde FONA at, ak verdiidnemlerde FONDAN kaynak aktar, dengeye gel* Unutma ki!!! nemli olan bte dengesi deil MAL

DENKLKTR.rn;Ekonomide genileme varken 3 yl bte fazlas ver. Ekonomide daralma var. O zaman 3 yl bte a ver.6 ylda bte denkliini sala

3. TELAF ED C B TE TEOR S (SIR WILLIAM BEVERIDGE)*Keynesten fikir alm ve demi ki ;zel kesimin harcamalarnn azalmas sonucuortaya kan eksik istihdam durumunungiderilerek ekonominin tam istihdamda dengeye

gelmesi iin eksik olan zel kesimharcamalarnn kamu harcamalar ile telafi

edilmesidirnemli olan tam istihdam salanncaya kadardevletin ak verme derdine dmedenharcamalara giriebilmesidir.Tam istihdam salandktan sonra btedenkliine yeniden riayet eder.*** Burada da bte denklii deil, nemli olanEKONOMNN DENGES salanmal.


25/73

25

BTENN FONKSYONLARI

KLASK FONKSYONLARI ADA FONKSYONLARI1. ktisadi ve Mali Fonksiyonu: kamu hizmetlerinin bir plan dhilindeolmasn, en az maliyetle yaplmasn, btenin denk olmasn ifade eder.( devlet kaynan iktisatl kullansn)

1.Ynetsel Fonksiyonu:bte gnmzde zellikle devlet ynetimindeverimlilik ve etkenlii geni lde etkilediinden ve kamu ynetimindekarlalan glklerin zmlenmesinde yneticilere yardmc olduundankamu ynetimin verim ve etkinliini artrma arac olarak kabul etmektedir.

2.Hukuki Fonksiyonu: Bte bir kanundur. Bu kanun, yrtme organnayasama organ tarafndan gelirlerin toplanmasna yetki ve giderlerinyaplmasna da izin veren bir kanundur.zel bir kanundur. Her yl yaplr

2. Planlama Fonksiyonu:bte sadece bir plan deilse de kamu kesimininiktisadi bir plan niteliindedir.Plan gelecee ait ekonomik gelimelerin bellibir sistem iindeyaplmasn salar

3.Siyasi Fonksiyonu:Kamu ekonomisi iinde retilecek mal vehizmetlerin ne miktarda ve ne ekilde retileceine siyasi sre ierisindekarar verilir. Bte bu siyasi srete oluan tercihleri ekillendiripuygulamasna olanak salar.

3.Gelir ve Kaynak Tahsisi Fonksiyonu: bte kamu ve zel sektr arasndakaynak kullanmn dzenledii gibi gelirin yeniden dalm fonksiyonunasahiptir. (kamu gelirlerinin toplanmas, toplanan gelirlerin harcamalar iledatlmas)

4.Denetim Fonksiyonu:kamu maliyesinin ve mali ilemlerin belirtilenesas ve hedeflere uyumlu ekilde yrtlmesinin denetlenmesi eklindeortaya kar.

4. Makroekonomik Fonksiyonu:

4.1.Konjonktrel Fonksiyonu:ekonomideki genel ini klar yanikonjonktrel dalgalanmalar inceler ve genel iktisadi konjonktr ayarlamagrevi grr.4.2. Telafi Edici Fonksiyonu: ekonominin eksik istihdamda olduudnemlerde bte a, talep arttrc ve isizlii azaltc bir ileve sahiptir.4.3.Kalknma Fonksiyonu: Bte kamu ekonomisinin tasarruf ve yatrmtercihlerini ynlendiren bir plandr. Bu anlamda kalknma hamleleri asndanzerine baz ilevler dmektedir.

4.4.stikrar Salama Fonksiyonu: btenin fiyat istikrar ve tam istihdamsalamasdr.


26/73

26

BTE LKELERI.KLASK LKELER

Genellik lkesi:Btede yer alacak tm gelir ve gider tahminlerinin cinsi, tutar vekullanlmasnda uygulanacak yntem ile ilgilidir. Genellik ilkesi, noktada arlk kazanr:1.Tm gelir ve giderlerin btede gsterilmesi,2.Bte yer alan gelir ve giderlerin gayri safi olarak belirtilmesi,

3.Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilememesidir (Adem-i tahsis).Dner sermayeli iletme bteleri, artl ba ve yardmlar, katma bteler,fon uygulamalar, bu ilkeden sapma gsterir.

Birlik lkesi:Bir kamu tzel kiiliinin bte yaparken tm gelir vegiderlerini tek bir bte iinde toplanmasna birlik ilkesidenir.

YAN; DEVLETN BTES TEK OLACAK

Yeknesaklk lkesi:Btede birlik ilkesinin devletin tm gelir vegiderlerinin tek bir btede toplanmasn ifadeetmektedir. Ancak uygulamada birlik ilkesinden

sapmalar olduunu grlmektedir.Yeknesaklk ilkesi ise, btelerde benzer

nitelikteki gelir ve giderlerin gruplandrlarakbir arada gsterilmesini ifade eden bir ilkedir.Birlik ve genellik ilkesinin daha esnek bir

uygulamasdr.

Toplama lkesi:

Kamu idarelerinin tm gelir ve giderleri btelerindegsterilmesi vebenzer nitelikteki btelerin bir arayatoplanmasdr. Merkezi Ynetim Btesi, Mahalli dareBteleri ve Sosyal Gvenlik Bteleri ayrm toplamailkesini ifade etmektedir.

n zin ve Blmler tibariyle Onaylanmas lkesi:Btenin mali yla girilmeden nce onaylanm ve kanunlam olmasnnngrlmesi n izin ilkesidir. Bu sayede yasama organ yrtme organnabtenin uygulanabilmesine ilikin izin vermi olacaktr.

Yllk Olma lkesi: Bte esas itibariyle hemen herlkede bir yl iin geerlidir

Denklik lkesi: Btenin gelir ve giderkalemlerinin birbirine denk olmasdr.BTE DENK BALANMAK ZORUNDAAKTF = PASF

Fiskalite lkesi (Mali Olma):Bu ilke btede mali anlamda snrlar ifade etmektedir. Buna gre btedeaada belirtilen esaslara uyulmak zorunludur;

1.Yrtme organ btede yer alan denek miktarndan fazla harcamayapamaz,2.Btede belirtilmeyen bir kaleme harcama yaplamaz,3.Btede sadece mali hkmlere yer verilmesinin salanarak ve malihkmler dnda hkmler konulamaz.4.Btede, denekler belirli amalar gerekletirmek zere tahsis edilir vebaka bir amaca harcanamaz (giderlerde tahsis).

Doruluk ve Samimilik lkesi:Bte ngrlerinin elden geldii lde gerek durumuyanstmas ve mevcut koullarn ortaya konulmas

dorulukilkesini, gerek gider gerekse gelirtahminlerinin ortaya konulmasnda, doruluuna inanlanhususlarn itenlikle ortaya konmasna ise samimilikilkesi denir.

Aklk ve Alenilik lkesi:Bte ile tm belge ve hesaplarn kamutarafndan eletiriye olanak salayacak ekilde

ak bulundurulmasn ifade eder. Btenintmne ve zellikle gelirve gider cetvellerineaklk getirmektir. Alenilik ilkesi, bte ile ilgilitm ilem ve uygulamalarn, herkesin gznnde, herhangi bir gizlemeyebavurulmakszn gerekletirilmesiningrmektedir.

II.ADA LKELERMakroekonomik stikrarilkesi:Btelerin hazrlanmas ve uygulanmasnda,makroekonomik istikrarla birlikte

srdrlebilir kalknmaysalamak esastr.

PerformansveMaliKontrol lkesi:Bteler kalknma plan ve programlardayer alan politika, hedef ve nceliklere

uygun ekilde, idarelerin stratejik planlarile performans ltlerine ve fayda-maliyetanalizine gre hazrlanr, uygulanr vekontrol edilir.

Planlama lkesi:Bteler, stratejik planlar dikkatealnarak izleyen iki yln bte

tahminleriyle birlikte grlr vedeerlendirilir.

UluslararasStandartlaraUygunluk lkesi:Bteler kurumsal, ilevsel ve ekonomiksonularn grlmesini salayacak ekilde

Maliye Bakanlnca uluslararas standartlarauygun olarak belirlenen bir snflandrmayatabi tutularak hazrlanr ve uygulanr.


27/73

27

BTE TEKNKLER1.GELENEKSEL B TE*denekler hizmetlere tahsis edilirken nemli olanRGTLERN HTYACIDIR.*O halde;

Unutma ki burada kamu harcamalarndaKURUMSAL SINIFLANDIRMA yaplr

Kurumsal snflandrma varsa burada merkeziynetim ve merkezi kontrol anlay vardr.*girdi odakldr sonulara bakmaz. O Halde ; *SADECE mali denetimi kale alr, performansdenetimini sallamaz.

*bte teknik bilgi ve ihtiyalara gre deil, siyasalanlaya gre yaplr. O halde;*plan bte ilikisi kurulmaz(ksa vadeliolduundan)*saysal analiz tekniklerden yararlanmazzzzz*kalifiye eleman alp masrafa girmez.*Hal byle olunca kolay hazrlanrrrr, maliyeti de

sudan ucuz olurrrr.

2. PERFORMANS B TE (TR)(EN UCUZ MALYET- EN YKSEKHZMT)

*Devletin gerekletirdii hizmetlerlebunlarn birim maliyetinin nem kazandbte sistemi*Yaplacak hizmetin en ucuza naslyaplacan belirtir.*Eldeki kaynaklarla EN YKSEK hizmetktsn hedefler*rn; temel eitim hizmetindekt->mezun renci saysSonu->i bulan renci says

4. PLANLAMA-PROGRAMLAMA-B TELEME- S STEM (PPBS)*kamu faaliyet programlar ile belirlenen hedefler ve kamu kaynaklararasndaki ilikileri ele alr.*4 AAMASI VAR

1.PLAN-> 2.PROGRAM->3.BTELEME->4.SSTEM ANALZ*YARARLARI1.Tm kamu faaliyetlerinde uygulanr.2. bte uygulamalarna aklk getirir. Denetimin etkinlii artar.3.yneticilerin sorumluluklar artar. 4.esnektir5.FONKSYONEL snflandrma esastr.6.tercihleri sraya koyarak en rasyonel seimi yapma frsat verir.*SAKINCALARI

1.Amalarn belirlenmesi baz durumlarda gtr.2.gelecee ilikin planlar yaplrken belirsizlik ou kez dikkate alnmaz.3.bte hazrlanmas ve uygulamasndan kimler sorumlu olacak4. uygulanmas iin bolca kalifiye eleman gerekli (maliyet artacak)5.sistem genelde kamu giderleri zerinde durur, gelirleri ihmal eder6.sistemi kusursuz olarak grp sk skya bal kalnmas yneticileri

yanlgya drr.7.btenin sosyal fonksiyonunu ihmal eder, mali ve ekonomik fonksiyonun plana kartr.

3.PROGRAM B TE*Hangi hizmetleri belli kaynaklarla en yksekTOPLUM REFAHINI nasl salarzzzz??*alternatif programlar arasndan enRASYONEL seimi yapma frsat veren bte

sistemi*O halde ;

srafNLER, AMALAR n planda olur.*sresi 1 yldan uzundur(ist-ank aras ulam nasl salamalym.Havayolu-karayolu-demiryolu)

5.SIFIR ESASLI B TELEME*Hizmetler sanki her yl yeniden yaplacakm gibidnlerek deneklerin verilmesidir.*gemii olmayan btedir.*dk ncelikli hizmetlerden ok, yksek nceliklihizmetlere nem veren bir sistemdir.

6.YATIRIM B TES *svete uygulanyormu.*Bteyi 2ye ayrr1.CariTransfer Btesi2.Yatrm Btesi

7.TORBA B TE*Harcama kalemlerine bteden ayr ayr denek verilmez.*kurulular denek kullanmnda serbest.Hal byleyken israf alr ban gider.

8.ANAL T K B TE (Bir snflandrma tekniidir.)*4l bir kod yaps vardr;1.Kurumsal Snflandrma: program sorumlularnn saptanmasn salamakla, performans hedeflerinin gereklemesinde sorumlu olanlar ortaya koyar.2.Fonksiyonel Snflandrma:sektrel tavanlarn belirlenmesine yardmc olarak orta vadeli harcama sistemi ile kurum bteleri arasnda iliki kurar.3.Ekonomik Snflandrma: kamu hizmetlerinin en etkin yntemlerle gelitirilmesini salayacak strateji tercihlerinin bteletirilmesine olanak salar4.Finansman Tipi Snflandrma: kamu hizmetinin hangi kaynaklardan finanse edildiini gsterir


28/73

285018E GRE BTE TRLER

MERKEZ Y NET M B TES MAHALL DARELER B TES SOSYAL G VENL K KURULULARIBTES

1.GENEL BTE2.ZEL BTE3.DZENLEYC VE DENETLEYC KURUM BTES

1.L ZEL DARES2.BELEDYELER3.MAHALL BRLKLER

1.SOSYAL GVENLK KURUMU2.TRKYE KURUMU

MERKEZ YNETM BTES

1.GENEL BTE 2.ZEL BTE 3.DZENLEYC VE DENETLEYC KURUM BTES*tek bir nakit idaresine sahiptir.

*DEVLET TZEL KLNE sahiptir. (kendilerineait KTKsi YOK)*kendilerine ait malvarl ve gelirleri YOKTUR.*arlkl olarak tam kamusal mal ve hzmt retrler*****denekleri yetmezse; YEDEK DENEKkaleminden denek alabilirler.*genellikve birlikilkesine uygundur.

*I Sayl Cetvelde yer alrlar; TBMM,CB,BABAKANLIK,SAYITAY, BAKANLIKLAR,YKSEK MAHKEMELER,MSTEARLIKLAR(SAVUNMA SANAYMSTAARLII HAR, KOMUTANLII,

* bir bakanla veya belirli bir kamu hizmetini yrtmek zerekurulur.

*kendilerine ait KTKleri vardr.*kendilerine ait nakit idareleri vardr.*Kendilerine ait mal varlklar ve gelirleri vardr.*genellikle yar kamusal mal ve hizmet retirler.*denekleri yetmezse genel btedenHAZNE YARDIMIalrlar*genellikve birlikilkesine aykrdr.*II Sayl Cetvelde yer alrlar.YK, SYM,NVERSTELER,DER DARELER (TBTAK, GSGM,OGM,VGM,SAVUNMA SANAY MSTEARLII)

*zel kanunla kurulurlar.*mal ve hizmet retmez, kural ve norm koyar. Bunlarnuygulanmasn izler ve denetlerler.*Kendi KTKleri vardr.*kendilerine ait mal varl ve gelirleri vardr.*denekleri yetmezse genel bteden HAZNE YARDIMIalrlar*genellikve birlikilkesine aykrdr.*III Sayl Cetvelde yeralrlar; RTK, SPK, BDDK, EPDK,TAPDK, KK, REKABET KURUMU, BLG TEKNOLOJLERVE LETM KURUMU

MERKEZ Y NET M B TES = GENEL B TE + ZEL B TE + D ZENLEY C VE DENETLEY C KURUM B TES HAZ NE YARDIMLARI

MAHALL DARELER BTES1. L ZEL DARELER 2.BELED YE B TELER 3.K YLER 4.MAHALL B RL KLER

1.VAL bteyi hazrlar2.hazrlanan bte L DAM ENCMENNEve L GENEL MECLSNE sevk edilir.3.L GENEL MECLS tarafndan onaylana

bte VAL tarafndan LERBAKANLIINA gnderilir.

4.LER BAKANLII bteyi konsolideeder.

1.bteye hazrlk aamas BELEDYE BAKANININtalimatyla balar.2.BELEDYE DARELER ve BELEDYE HESAP LERMDR tarafndan hazrlanr.3.hazrlanan bte BELEDYE BAKANI tarafndanBELEDYE ENCMENNE gnderilir.4.ENCMEN 2AY bteyi inceler ve BELEDYE

BAKANI tarafndan BELEDYE MECLSNE sevk edilir.5.BELEDYE MECLS onay basar.6.onaylanan bte 7 gn ierisinde VAL ya daKAYMAKAMA gnderilerek bte yrrle girer

(5018 KAPSAMINDA

YER ALMAZLAR)1.Bte MUHTAR yada HTYAR HEYETtarafndan hazrlanr.2. VAL ya da

KAYMAKAMtarafndan onaylanr.

*Mahalli birliklerin ve BTlerinbtelerini kapsar.(unutma!!! BTlerindenetimini SAYITAY YAPAR)*EGO, Halk Ekmek, ETTBT=Belediye ktisadi Teebbs)

SOSYAL GVENLK KURULULARI BTESSOSYAL G VENL K KURUMU

*Sosyal gvenlik hizmeti sunmak zere kanunla kurulan ve IV. Sayl cetvelde yer alan idarelerin btesidir.*giderlerini yelerinden toplam olduklar kendi gelirleriyle karlarlar.( BTELERN KEND HAZIRLARLAR)*ANCAK; gelir gider a ortaya kmas halinde genel bteden yaplacakTRANSFER HARCAMALARIYLAbu ak kapatlr.Bunlarn ayrntl harcama programlarTBMMde Bteyle birlikte grlr.


29/73

29


30/73

30

GDER BTESNN HAZIRLANMASI GRLMES UYGULANMASI (TABLO I)EYL L N LK

HAFTASINA KADAR

1.KALKINMA BAKANLI IORTA VADEL PROGRAMhazrlar. 2.Bunu BAKANLAR KURULU onaylar.(btenin hazrlkaamas balangc)

15 EYLLE KADAR

1.MALYE BAKANLI I orta vadeli programa uygunolarak ORTA VADEL MAL PLANIHAZIRLAR

2.YPKonaylar 3. RGDE YAYIN

1.MAL YE BAKANLI I B TE A RISI YAPAR VE B TEHAZIRLAMA REHBERNilgili kurululara gnderir.

2.KALKINMA BAKANLI Itarafndan YATIRIMGENELGES VE YATIRIM PROGRAMI HAZIRLAMAREHBERN kurululara gnderir.

EYLL SONUNAKADAR

1. Hazrlanan bte teklifleriMAL YE BAKANLI INA 2.Hazrlananyatrm teklifleriKALKINMA BAKANLI INAgnderilir

3.MAL YE BAKANLI INCA kurululara ait bte tekliflerinin kurulularlaKARILIKLI olarak grlr-incelenip birletirilerekBTE KANUNTASARISIhazrlanr.

4.DDBK ile TBMM VE SAYITAYAait bte teklifleridorudanTBMMYE gnderilir.(bir rneini de MALYEBAKANLIINA gnderirler)

01-17 EKM 1.1.Makroekonomik gstergeler ve btebyklklerien ge ekim aynn ilk haftas iindeYPK dagrlr.1.2.MALYE BAKANLIINCA MerkeziYnetim Bte Kanun Tasarshazrlanr

2.Merkezi Ynetim BteTasarsn BakanlarKuruluna Sunulur.

3.BAKANLAR KURULU BteKanun Tasarsn TBMMYE verir.

4. TBMMye gelen BteKanun Tasars BTEKOMSYONUNAVERLR.

17 EK M 10 ARALIK(55 GN)B TE KOM SYONU 55 gn ierisinde B TE KANUN TASARISINIgrerekTBMM GENEL KURULUNA SEVK EDER.(BTE KOMSYONUen az 40 kiiden oluur, 25i iktidar, 15 i muhalefet partisinden)(komisyona ye olmayanlar toplantya katlabilir lakin gr bildiremezler)

1031 ARALIK(20 GN)

TBMM GENEL KURULU 20 GN iinde Bte Kanun Tasarsn grerek ONAYLAR VE CUMHURBAKANINA gnderir.(Genel kurulda milletvekilleri gider arttrc veya gelir azaltcnerilerde BULUNAMAZLAR)

31 ARALIK 1.BTE CUMHURBAKANI TARAFINDAN ONAYLANIR (VETO EDEMEZ, PTAL DAVASI AABLR)2.RG deyaynlanarak yrrle girer.(1.OCAK)

Eylln ilk 15 Eylle Eyll 1-17 Ekime 17 ekim10aralk 10-31 31 aralkHaftasna kadar kadar sonuna kadar kadar aralk

GEC BTE1.GEREKES Eer bte genel kurulda kabul edilmezse hkmet DER. Bugibi nedenlerle bte 1 Ocaktayrrle girmezse GEC BTE hazrlanr.( geici bte 6 aydan fazla uygulanamaz)

2.SAKINCALARI

2.1.Yeni hizmetlere balanamaz2.2.Yatrmlar aksar.2.3. hesaplar birbirine karr.2.4.meclis denetimi zayflar


31/73

31

GDER BTESNN HAZIRLANMASI GRLMES UYGULANMASI (TABLO II)


32/73

32

BTENN UYGULANMASI1.GEL RLER N TOPLANMASI*kamu gelirlerinin TARH-TEBL-TAHAKKUK-TAHSLilemleridir. (gelirlerin toplanmasna BTEKANUNUile mmkndr)*gelir btesinin hazrlanmasnda grev ve sorumlulukMaliye Bakanlna aittir.*gelir btesini hazrlayan ve Gelirleri toplamak iin yetkili

kurulu Maliye Bakanl Gelir daresi Bakanldr

2.G DERLER N YAPILMASI1.Btede belirtilen deneklerinkullanlmas ancak MBnin denekleriserbest brakmasyla mmkn.2.denekler yln ilk 6ay ve ikinci 6 aylkdnemi iin AYRI AYRI SERBESTbraklr. kinci 6aylk ikier dnem olarak

da serbest braklabilir.3.harcama yetkilisi harcama talimatvermesiyle harcamalara giriilir.Gerekletirme grevlisi harcamay yapar.

**B TE EMANET deme emri belgesine balandhalde yl ierisinde denmeyengiderler btede emanet hesabnaalnarak gider yazlr ve buradandenir.mali ylsonundan balanarak 5yl

boyunca alacakllar tarafndanmazeret gsterilmeyen borlarzamanamna urar ve kamu kurumulehine gelir olarak yazlr.

**AVANS VE KRED LEMLER --Harcama yetkilisinin uygun grmesi,szlemede belirtilmesi, szleme tutarnn%30u gememek artyla ve benzerinedenlerle baz giderler iin avansverilebilir ya da kredi alabilir.1.Bte ii avans ve kredi ilemleri;

mutemet avanslar, mutemet kredileri veakreditifler, yolluklar.2.Bte d avans ve kredi ilemleri;mteahhit avanslar ve zel yasalaradayanlarak yaplan demeler

1.1.Gelirlerin Tahmin Yntemleria.Otomatik Yntemler:uygulanmas biten son bir ya dabirka ylnkesinleen rakamlar yeni yln tahmini olarakkabul edilir.b.Dorudan Doruya TahminYntemi: otomatikyntemlerin aksine tahminlerin yaplmasnda gemidnemlerdeki uygulamalardan faydalanlmakla beraberbunlara bal kalnmakszn; konjonktrdeki deimelerdeerlendirilerek gelir btesi tahminleri yaplr.3. DENEKLERLE LG L LEMLER3.1.Yedek denek:

Bte kanunu hazrlanrken ngrlen harcama

tertiplerinin yeterli olmamas ya da ngrlmeyenhizmetlerin ortaya kmas halinde sadece GENELBTEDEK kamu idarelerine aktarlmak zere, cari ylgenel bte giderlerinin %2sini amamak kaydyla MaliyeBakanl btesine konulan denektir.-denek aktarmnda yetkili Maliye Bakanl-mali yl iinde yaplan aktarmalar mali yl bitimini takipeden 15 gn iinde Maliye Bakanlnca ilan edilir.NOT: zel Bteli Kurulular Yedek denekten payalabilirler

3.2. denek Aktarmas3.2.1.Kurumlar aras denek Aktarmas

Merkezi Ynetim kapsamndaki kamu

idarelerinin bteleri arasndaki denekaktarm sadece kanunla yaplr3.2.2.Kurum ii denek Aktarmas:

Merkezi Ynetim kapsamndaki kamuidareleri aktarma yaplacak tertiptekidenein %5ine kadar kendi bteleriierisinde aktarma yapmaya yetkilidir.Bu ekilde yaplan aktarmalar 7 gn iindeMaliye Bakanlna bildirilir.

3.3.Ek denek (Ek Bte)Yl ierisinde denei yetmeyen

kurululara yedek denekten aktarma

yaplr. Ancak yedek deneinyetmedii hallerde ek denek talebiile ek bte hazrlanr. Kanunlaarakyrrle girer.

Documents

Maliye Not