Upload
buidiep
View
231
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Makroekonomia Gospodarki OtwartejWykład 1 – Bilans płatniczy
Leszek Wincenciak
Wydział Nauk Ekonomicznych UW
Wykład 1 – Bilans płatniczy
2/37
Plan wykładu:
Informacje wstępne
Plan zajęć
Bilans płatniczy – podstawowe pojęcia
Struktura bilansu płatniczego
Równowaga bilansu płatniczego
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarceotwartej
Hipoteza bliźniaczych deficytów
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Informacje wstępne 3/37
Informacje wstępne
� Wspólny egzamin, pytania otwarte (do wyboru 5 z 8)� Ocena w oparciu o średnią ważoną punktów z ćwiczeńi egzaminu; wagi 30% i 70%, odpowiednio
� Warunek zaliczenia egzaminu: minimum 50% punktówz samego egzaminu
� Materiały: http://coin.wne.uw.edu.pl/wincenciak� Materiały: http://coin.wne.uw.edu.pl/lgoczek
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Plan zajęć 4/37
Literatura
[CFJ]: Caves R., Frankel J., Jones R., Handel i finansemiędzynarodowe, PWE 1998;[dG]: De Grauwe P., Unia walutowa, PWE 2003;[G]: Gandolfo G., International Finance and Open-EconomyMacroeconomics, Spriger 2002;[KO]: Krugman P., M. Obstefld, Ekonomia międzynarodowa.Teoria i polityka, PWN Warszawa 2007;[M]: Mankiw G., Macroeocnomics, Worth Publishers, 5ed 2003.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Plan zajęć 5/37
Plan zajęć
1. Bilans płatniczy. Przepływy towarów i aktywówfinansowych w gospodarce otwartej
Bilans płatniczy i jego struktura (przypomnienie). Podstawowa toż-samość bilansu płatniczego. Pojęcie równowagi i nierównowagi bilan-su płatniczego. Tożsamość oszczędności i inwestycji w gospodarceotwartej. Hipoteza deficytów bliźniaczych.Literatura: [KO] R. 12; [CFJ] R. 16; [G] R. 5, 6.
2. Model klasyczny gospodarki otwartej
Oszczędności i inwestycje w modelu klasycznym w małej gospodarceotwartej (przypomnienie). Model klasyczny dużej gospodarki otwar-tej. Wpływ polityki gospodarczej na saldo bilansu obrotów bieżącychi realny kurs walutowy.Literatura: [M] R. 5; [KO] R. 7.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Plan zajęć 6/37
Plan zajęć
3. Model międzyokresowy gospodarki otwartej
Optymalizacja międzyokresowa decyzji produkcyjnych i konsumpcyj-nych a saldo rachunku obrotów bieżących i przepływów kapitału. Po-jęcie międzyokresowej przewagi komparatywnej. Paradoks Feldsteina-Horioki.Literatura: [KO] R. 7; [G] R. 18.2.
4. Kurs walutowy i stopy procentowe w krótkim okresie –parytet stóp procentowych
Pojęcie kursu walutowego. Rynek walutowy – uczestnicy i transak-cje. Podstawowe instrumenty i operacje rynku walutowego (przypo-mnienie). Parytet stóp procentowych (IRP) jako teoria wyjaśniającakształtowanie się bieżącego kursu walutowego. Parytet ubezpieczonyi nieubezpieczony i ich interpretacja. Pojęcie kursu równowagi. Efek-tywność rynku walutowego. Rynek pieniężny i rynek walutowy.Literatura: [KO] R. 13, 14; [G] R. 2, 4.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Plan zajęć 7/37
Plan zajęć
5. Równowaga długookresowa – parytet siły nabywczej
Prawo jednej ceny i parytet siły nabywczej (PPP) w wersji względneji bezwzględnej. Problemy z weryfikacją PPP i ich przyczyny. Znacze-nie różnic w produktywności – efekt Balassy-Samuelsona.Literatura: [KO] R. 15; [CFJ] R. 20.2; [G] R. 15.1.
6. Równowaga długookresowa – model monetarystycznybilansu płatniczego i kursu walutowego
Mechanizm przepływu kruszcu, podaż pieniądza a bilans płatni-czy. Skuteczność dewaluacji w modelu monetarystycznym. Moneta-rystyczny model kursu walutowego.Literatura: [KO] R. 15; [CFJ] R. 20.3, 26.2; [G] R. 12, 15.3.1.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Plan zajęć 8/37
Plan zajęć
7. Model Dornbuscha przestrzelenia kursu walutowego
Skutki sztywności cen w krótkim okresie: model przestrzelenia kursuwalutowego Dornbuscha. Rola oczekiwań w kształtowaniu się kursuwalutowego.Literatura: [KO] R. 15; [CFJ] R. 26.4; [G] R. 15.3.2.
8. Równowaga na rynku walutowym – podejścieelastycznościowe, warunek Marshalla-Lernera
Zmiany kursu walutowego a saldo rachunku obrotów bieżących. Wa-runek poprawy salda obrotów bieżących wskutek dewaluacji walutykrajowej. Efekt „krzywej J”. Stabilność rynku walutowego.Literatura: [CFJ] R. 17; [G] R. 7.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Plan zajęć 9/37
Plan zajęć
9. Polityka makroekonomiczna w gospodarce otwartej, cz. I
Wyprowadzenie modelu IS-LM-BP. Kwestia mobilności kapitału i sku-teczności polityki makroekonomicznej w systemie płynnego kursu wa-lutowego.Literatura: [CFJ] R. 23, 24; [G] R. 10, 11.
10. Polityka makroekonomiczna w gospodarce otwartej, cz. II
Niedoskonała substytucyjność aktywów a skuteczność polityki pie-niężnej w gospodarce otwartej. Problemy związane z wprowadzeniemsztywnego kursu walutowego: ograniczenia swobody prowadzenia po-lityki makroekonomicznej. Niemożliwa triada w gospodarce otwartej.Literatura: [KO] R. 17; [CFJ] R. 23, 24.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Plan zajęć 10/37
Plan zajęć
11. Teoria kryzysów walutowych
Przepływy kapitału, spekulacja i kryzysy walutowe. Model pierwszejgeneracji teorii kryzysów walutowych. Rola wiarygodności władz mo-netarnych – model Krugmana Target zones and exchange rate dyna-mics oraz kwestia samospełniających się kryzysów walutowych.Literatura: [KO] R. 17: Dodatek 2; [CFJ] R. 26.3; [G] R. 16.
12. Międzynarodowy system walutowy
System waluty złotej. System z Bretton Woods i MiędzynarodowyFundusz Walutowy: problem równowagi wewnętrznej i zewnętrznej.Przyczyny i konsekwencje upadku systemu z Bretton Woods.Literatura: [KO] R. 18, 19; [G] R. 17, 22.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Plan zajęć 11/37
Plan zajęć
13. Architektura współczesnego międzynarodowego systemufinansowego
Współczesny system kursów płynnych i powstanie rynków eurodolaro-wych, kryzys zadłużeniowy krajów rozwijających się, kryzysy rynkówwschodzących lat 1990-2002, teoria zakażania, kapitał spekulacyjny,kryzys finansowy lat 2007-2010, próby reformowania międzynarodo-wej architektury finansowej.Literatura: [KO] R. 21, 22.
14. Unia walutowa, cz. I
Koszty i korzyści utworzenia unii monetarnej. Teoria optymalnych ob-szarów walutowych Mundella. Ekonomiczne uwarunkowania kryteriówkonwergencji z Maastricht. Konwergencja nominalna a konwergencjarealna.Literatura: [KO] R. 20; [dG] R. 1-4; [G] R. 20, 21.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Plan zajęć 12/37
Plan zajęć
15. Unia walutowa, cz. II
Historia i etapy tworzenia unii monetarnej w Europie. Działanie Eu-ropejskiego Systemu Walutowego.Literatura: [KO] R. 20; [dG] R. 1-4; [G] R. 20, 21.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Bilans płatniczy – podstawowe pojęcia 13/37
Bilans płatniczy
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Bilans płatniczy – podstawowe pojęcia 14/37
Bilans płatniczy – podstawowe pojęcia
DEFINICJA: Bilans płatniczy jest statystycznym zestawieniemtransakcji dokonywanych w pewnym przedziale czasu pomiędzyrezydentami danej gospodarki a resztą świata.
Transakcje między daną gospodarką a resztą świata dotyczą:
� przepływu dóbr, usług i dochodu� przepływu aktywów finansowych (należności i zobowiązań)� transferów jednostronnych (przekazów, darów, pomocymiędzynarodowej)
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Bilans płatniczy – podstawowe pojęcia 15/37
Bilans płatniczy – podstawowe pojęcia
DEFINICJA:Pojęcie rezydenta danej gospodarki – rezydentem danej gospodarkijest podmiot, którego centrum zainteresowania gospodarczegoznajduje się na terenie danej gospodarki.
Terytorium danego kraju w sensie ekonomicznym należyutożsamiać z obszarem, do którego ma zastosowanie pojęcierezydentury danego kraju.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Bilans płatniczy – podstawowe pojęcia 16/37
Bilans płatniczy – zasada podwójnego księgowania: przypomnienie
Podstawowa konwencja sporządzania bilansu płatniczego opiera sięna zasadzie podwójnego księgowania transakcji. Oznacza to, żekażda transakcja znajduje swój zapis w bilansie płatniczym podwóch stronach bilansu, o jednakowej wartości:
� po stronie kredytowej ze znakiem dodatnim� po stronie debetowej ze znakiem ujemnym
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Bilans płatniczy – podstawowe pojęcia 17/37
Bilans płatniczy – zasada podwójnego księgowania: przypomnienie
Stosowane zasady księgowości powodują, że:
� zapis po stronie debetowej oznacza wzrost aktywówzagranicznych posiadanych przez rezydentów lub zmniejszeniesię ich zobowiązań wobec zagranicy
� zapis po stronie kredytowej oznacza wzrost zobowiązań wobeczagranicy (np. wzrost aktywów krajowych posiadanych przezzagranicę) lub spadek należności rezydentów
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Bilans płatniczy – podstawowe pojęcia 18/37
Bilans płatniczy – zasada podwójnego księgowania: przypomnienie
Pozycje po stronie kredytowej bilansu płatniczego obejmująnastępujące transakcje:
� eksport dóbr i usług� dochód należny rezydentom� zapisy wyrównawcze dla transferów otrzymanych z zagranicy� zwiększenie krajowych zobowiązań wobec zagranicy� zmniejszenie aktywów zagranicznych posiadanych przezrezydentów
Pozycje po stronie kredytowej powodują zwiększanie się podażywalut obcych z punktu widzenia rynku walutowego.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Bilans płatniczy – podstawowe pojęcia 19/37
Bilans płatniczy – zasada podwójnego księgowania: przypomnienie
Pozycje po stronie debetowej bilansu płatniczego obejmująnastępujące transakcje:
� import dóbr i usług� dochód należny nierezydentom� zapisy wyrównawcze dla transferów przekazywanych na rzeczzagranicy
� zmniejszenie krajowych zobowiązań wobec zagranicy� zwiększenie aktywów zagranicznych posiadanych przezrezydentów
Pozycje po stronie debetowej powodują zwiększanie się popytu nawaluty obce z punktu widzenia rynku walutowego.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 20/37
Struktura bilansu płatniczego
Standardowo, bilans płatniczy składa się z poszczególnychrachunków, grupujących poszczególne typy transakcjidokonywanych między rezydentami a nierezydentami.
1. Bilans obrotów bieżących1.1 Dobra1.2 Usługi (transportowe, turystyczne, komunikacyjne,ubezpieczeniowe, finansowe itd.)
1.3 Dochody1.3.1 Wynagrodzenia siły roboczej1.3.2 Dochody inwestycyjne z kapitału (FDI, inwestycje potrfelowe)
1.4 Transfery bieżące
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 21/37
Struktura bilansu płatniczego
2. Bilans obrotów kapitałowych – obejmuje transfery kapitałowe,do których zalicza się dary i środki z tytuł pomocybezzwrotnej, dokonane z wyraźnym przeznaczeniem nafinansowanie środków trwałych, jak również umorzenie długóworaz nabywanie/zbywanie aktywów kapitałowych o charakterzeniefinansowym (patenty, licencje, prawa własności, znakihandlowe, grunty pod budowę ambasad)
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 22/37
Struktura bilansu płatniczego
3. Bilans obrotów finansowych3.1 Inwestycje bezpośrednie – nakłady poniesione w celuustanowienia trwałych i bezpośrednich więzi ekonomicznych,poprzez nabycie co najmniej 10% udziałów w kapitalepodstawowym przedsiębiorstwa
3.2 Inwestycje portfelowe – płatności z tytułu zakupu i sprzedażyudziałowych (nie będących inwestycjami bezpośrednimi) orazdłużnych papierów wartościowych
3.3 Pozostałe inwestycje – transakcje finansowe, które nie sąujmowane z inwestycjach bezpośrednich, inwestycjachportfelowych ani oficjalnych aktywach rezerwowych, ale którychobroty mają wpływ na wielkość krajowych należności (aktywa)oraz krajowych zobowiązań wobec zagranicy (pasywa)
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 23/37
Struktura bilansu płatniczego
4. Saldo błędów i opuszczeń – wynika z transakcjiniezarejestrowanych lub nieprawidłowo ujętychw sprawozdaniach banków
5. Oficjalne aktywa rezerwowe – transakcje dokonywane przezbank centralny w zakresie obrotów na rachunkach bieżącychi lokat w bankach zagranicznych, obrotów zagranicznymipapierami wartościowymi, transzy rezerwowej MFW orazzakupów i sprzedaży złota monetarnego. W ramach pozycjifinansujących wyróżnia się także tzw. transakcje finansowaniawyjątkowego (exceptional financing). Obejmują one transakcjesektora rządowego, dotyczące finansowania obrotów bilansupłatniczego w formie restrukturyzacji zobowiązań (kwotaodroczonych spłat zobowiązań, wynikających z umówzawartych z wierzycielami zagranicznymi) oraz zmianyzaległości z tytułu należności i zobowiązań kredytowych(kapitał i odsetki)
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 24/37
Podstawowa tożsamość bilansu płatniczego:
CA + KA + FA + ER + RES ≡ 0
Bilans płatniczy zawsze sumuje się do 0!
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 25/37
Bilans płatniczy Polski, 2010 (mld zł)
Pozycja Kredyt (+) Debet (−) Saldo
A. Bilans obrotów bieżących 649,9 715,7 −65,8B. Bilans obrotów kapitałowych 27,5 1,8 25,7C. Bilans obrotów finansowych 147,0 32,9 114,1D. Saldo błędów i opuszczeń 27,9 −27,9Razem A do D 824,4 778,3 46,1
E. Oficjalne aktywa rezerwowe 46,1 −46,1Razem A do E 0,0
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 26/37
Bilans płatniczy Polski, 2000-2010 (mln EUR)
−20000
0
20000
40000
2000 2002 2004 2006 2008 2010rok
CA KA+FA BP
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Równowaga bilansu płatniczego 27/37
Równowaga bilansu płatniczego
Bilans płatniczy w sensie księgowym zawsze sumuje się do 0.Dlaczego zatem mówi się o nadwyżce, deficycie lub równowadzebilansu płatniczego? Konieczne jest tu pewne rozróżnieniekategorii. O równowadze bilansu płatniczego (lub nierównowadzew postaci nadwyżki bądź deficytu) mówimy jedynie w odniesieniudo rachunków bilansu z wyłączeniem pozycji finansujących (czylioficjalnych aktywów rezerwowych). Pozycje bilansu płatniczegoz wyłączeniem rezerw nazywa się bilansem płatniczym w wąskimrozumieniu. Bilans płatniczy jest w równowadze, jeśli:
BP = CA + KA + FA + ER = 0
Jeśli powyższa suma sald jest dodatnia (ujemna), mówimyo nadwyżce (deficycie) bilansu płatniczego w wąskim rozumieniu.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Równowaga bilansu płatniczego 28/37
Równowaga bilansu płatniczego
Łatwo zauważyć, że z definicji mamy:
BP = −RES
Oznacza to, że bilans płatniczy jest w równowadze wtedy i tylkowtedy, gdy saldo rezerw nie zmienia się. Deficyt bilansupłatniczego oznacza sytuację, w której obserwujemy zmniejszeniesię rezerw (UWAGA: zmniejszenie rezerw księgowane jest postronie kredytowej ze znakiem dodatnim, gdyż jest to zmniejszeniesię aktywów zagranicznych posiadanych przez rezydentów).Nadwyżka bilansu płatniczego z kolei oznacza sytuację, w którejmamy do czynienia ze wzrostem zasobu rezerw.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 29/37
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej
SektorPrywatny Rządowy Bankowy Bank Centralny Reszta Świata Suma
Dobrai usługi I − S G − T ∼ ∼ CA 0
Krajowabaza monetarna ΔHp ∼ ΔHb ΔHc ∼ 0
Krajowedepozyty bankowe ΔDp ∼ ΔDb − ΔDf 0
Krajowepapiery wartościowe ΔNp ΔNg ΔNb ΔNc ΔNf 0
Zagranicznypieniądz ΔRp ∼ ΔRb ΔRc ΔRf 0
Zagranicznepapiery wartościowe ΔFp ∼ ΔFb ΔFc ΔF f 0
Suma 0 0 0 0 0
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 30/37
Tożsamości z rzędów macierzy: rząd pierwszy
(I − S) + (G − T ) + CA = 0
Dochód rozporządzalny równy jest:
Yd = C + S
Zatem:
I − S = I + C − Yd
Zatem (I − S) jest nadwyżkowym popytem na dobra i usługisektora prywatnego. (G − T ) jest nadwyżkowym popytem sektorarządowego, zaś CA to nadwyżkowy popyt reszty świata.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 31/37
Tożsamości z rzędów macierzy: rząd pierwszy
Alternatywnie, jeśli oznaczymy krajowy nadwyżkowy popyt nadobra i usługi jako IN − SN = (I − S) + (G − T ), wówczas:
CA = SN − IN
Powyższe zależności można zapisać jeszcze inaczej:
I = S + (T − G) − CA
Jest to fundamentalna tożsamość oszczędności i inwestycjiw gospodarce otwartej.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 32/37
−2
0
2
4
6
CA
(%
PK
B)
20
25
30
35
S, I
(%
PK
B)
1980 1985 1990 1995 2000 2005
I S CA
Japonia
−6
−4
−2
0
CA
(%
PK
B)
14
16
18
20
22
S, I
(%
PK
B)
1980 1985 1990 1995 2000 2005
I S CA
USA
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 33/37
Tożsamości z kolumn macierzy: kolumna pierwsza
(I − S) + ΔHp + ΔDp + ΔNp + ΔRp + ΔFp = 0
Alternatywnie:
S − I = ΔHp + ΔDp + ΔNp + ΔRp + ΔFp
Powyższa tożsamość jest ograniczeniem budżetowym sektoraprywatnego. Interpretacja: nadwyżka oszczędności nadinwestycjami oznacza akumulację przez ten sektor bazy monetarnej,depozytów, krajowych papierów wartościowych, zagranicznegopieniądza oraz zagranicznych papierów wartościowych.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 34/37
Tożsamości z kolumn macierzy: kolumna pierwsza
Pisząc w skrócie:
S − I = ΔWp,
czyli nadwyżka oszczędności nad inwestycjami odzwierciedlaakumulację aktywów finansowych sektora prywatnego. Wiemy, żeS = Yd − C = Y − T − C. Oznaczając absorpcję krajową przezAp = I + C, tak, że mamy S − I = Yd − Ap, możemy zapisać:
ΔWp = Yd − Ap
Zatem zmiana finansowego bogactwa sektora prywatnego(akumulacja aktywów finansowych netto lub finansowa nadwyżkasektora prywatnego) równa się różnicy między dochodemrozporządzalnym a absorpcją.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Hipoteza bliźniaczych deficytów 35/37
Hipoteza bliźniaczych deficytów
Wróćmy do tożsamości inwestycji i oszczędności:
(I − S) + (G − T ) + CA = 0
i zapiszmy ją w innej postaci:
CA = (S − I) + (T − G)
Na podstawie powyższej równości sformułowano hipotezędeficytów bliźniaczych. Deficyt budżetowy (T − G) < 0 według tejhipotezy miałby być przyczyną deficytu na rachunku obrotówbieżących CA < 0.
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Hipoteza bliźniaczych deficytów 36/37
−10
−5
0
5
% P
KB
1980 1985 1990 1995 2000 2005
T−G CA
Japonia
−6
−4
−2
0
2
% P
KB
1980 1985 1990 1995 2000 2005
T−G CA
USA
Wykład 1 – Bilans płatniczy
Hipoteza bliźniaczych deficytów 37/37
Zastrzeżenie
� Hipoteza bliźniaczych deficytów zakłada m. in. stałośćprywatnych oszczędności
� Oszczędności sektora prywatnego mogą zmieniać sięw odpowiedzi na zmiany deficytu budżetowego –równoważność Ricardiańska – wzrost deficytu budżetowegopowoduje zwiększenie oszczędności gospodarstw domowych(optymalizacja międzyokresowa), które antycypują zwiększeniepodatków w przyszłych okresach
� Gdy większy deficyt budżetowy prowadzi do wzrostuoszczędności prywatnych, bilans obrotów bieżących nie musisię pogorszyć