MAKRO İKTİSADIN MİKRO TEMELLERİ: TÜKETİM TEORİLERİsbolat.weebly.com/uploads/2/4/0/5/24055490/tÜketİm_[uyumluluk_modu].pdfMutlakGelirHipotezi(MGH) (KeynesyenTüketimFonksiyonu)

MAKRO İKTİSADIN MİKRO TEMELLERİ:TÜKETİM TEORİLERİ

1

Dr. Süleyman BOLAT

1- Mutlak Gelir Hipotezi (Keynesgil Tüketim Fonksiyonu)

Keynes, milli gelir düzeyini belirleyen efektif talebin vazgeçilmez temel unsurlarından olan o bilinentüketim fonksiyonu fikrini 1936’da ortaya atmıştır.

Keynes’in Tüketim Konusundaki Varsayımları1- Klasik iktisatçılara göre, faiz; tüketimden vazgeçmenin bedelidir. Faizler artarsa; tüketim azalır,tasarruf artar.

Keynesyen görüşe göre ise, faizin tüketim üzerinde belirleyici bir rolü yoktur. Tüketim; gelirdüzeyine bağlı olarak değişir. C = C (Y)

2- Harcanabilir kişisel gelir (DPI) artınca, tüketimin (C) de arttığı, ancak tüketimdeki artış gelirdekiartıştan daha küçüktür.

DPI ↑ → C ↑, DPI ↑ > C ↑

Temel psikolojik kanun; harcanabilir kişisel gelir (DPI) artınca, tüketim gelirden daha az artar. Gelirarttıkça, tüketim azalır, tasarruf artar. DPI ↑ → C ↑; DPI ↑ > C ↑; DPI ↑, S ↑, C↓

Marjinal tüketim eğilimi; harcanabilir gelirdeki 1 liralık değişmenin tüketimde kaç liralık birdeğişmeye yol açtığını gösteren bir katsayıdır.c = ΔC / ΔY, Y = DPI, C = C (Y), 0 < c < 1

2Dr. Süleyman BOLAT

Keynes’in Tüketim Konusundaki Varsayımları C = C (Y), 0 < c < 1

Mutlak Gelir Hipotezi; tüketimin gelir düzeyine bağlı olarak değişmesi, t dönemindeki (bugünkü)tüketimin t dönemindeki (bugünkü) gelire bağlı olarak değişmesi anlamındadır.

3- Ortalama tüketim eğilimi, harcanabilir gelir artınca gelirin tüketim amacıyla kullanılan kısmıazalacaktır. Bu varsayım Keynes’in Genel Teori'de gelirin ne kadarının tüketime tahsis edildiğiniyansıtan C/Y oranına karşılık gelen ortalama tüketim eğilimi (apc)’dir. DPI ↑, apc ↓ Gelir arttıkça, ortalama tüketim eğilimi düşer, gelirin daha az kısmı tüketime harcanır

Ortalama tüketim eğilimi (apc) > Marjinal tüketim eğilimi (c) C = C0 + cY, C0 > 0, 0 < c < 1 C = C0 + cY denkleminin her iki tarafını Y’ye bölersek,


0CC cY = + Y Y Y

0CC = apc = + cY Y

apc > c

Mutlak Gelir Hipotezi (MGH)(Keynesyen Tüketim Fonksiyonu)

C = C0 + cY doğrusu, her şeyden önce tüketimingelir düzeyine bağlı olarak değiştiğini ve marjinaltüketim eğiliminin 0 ile 1 arasında bir değere sahipolduğunu yansıtır.

C = C0 + cY doğrusu üzerindeki bir noktayı orijinlebirleştiren çizginin eğimi, o noktaya karşılık gelen gelirdüzeyindeki ortalama tüketim eğilimine eşittir.


Tüketim doğrusu üzerindeki E, F ve G gibi noktaları orijinle birleştiren çizgilerin gelir arttıkçayatıklaşması ve eğimlerinin azalması, gelir arttıkça ortalama tüketim eğiliminin azaldığını ifade eder.

Tüketim doğrusu üzerindeki noktaları orijinle birleştiren doğruların tüketim doğrusunu alttankesmeleri-daha dik olmaları ise, ortalama tüketim eğiliminin marjinal tüketim eğiliminden büyükolduğunu yansıtır (apc > c).

Tüketim Bulmacası (Simon Kuznets) – Mutlak Gelir Hipotezinin Test Edilmesi

Yatay kesit analizi denilen aile bütçesi verileri ile kısa dönem zaman serisi analizlerine dayalıçalışmalar Keynes’in MGH’ni doğrularken, uzun dönemli zaman serisi kullanılarak yapılan çalışmalarMGH’nin iddialarını doğrulamamıştır.

Mutlak gelir hipotezinin geçerliliğini araştıran bir başka ampirik çalışma, 1971 yılı nobel iktisatödülü sahibi olan Amerikalı iktisatçı Simon Kuznets’e aittir.

Kuznets’in 1946 yılında yayınlanan ve 1869 yılı sonrası dönemi kapsayan uzun dönem zamanserileri analizine göre, 1869 yılından sonra gelirin çok ciddi biçiminde artmasına karşılık, ortalamatüketim eğilimi (C/Y) mutlak gelir hipotezinde ileri sürüldüğünün ve kısa dönem zaman serilerianalizinde teyit edildiğinin tersine düşmemiş, sabit kalmıştır. (apc = c)

Aile bütçesi verilerinin ve kısa dönem zaman serileri analizinin mutlak gelir hipotezinin geçerliolduğunu (kısa dönemde gelir artınca ortalama tüketim eğiliminin azaldığını); uzun süreli zamanserileri analizinin ise mutlak gelir hipotezinin tam tersine geçersiz olduğunu (uzun dönemde gelirartınca ortalama tüketim eğiliminin sabit kaldığını) göstermesine, tüketim bulmacası (consumptionpuzzle) denir


Tüketim Bulmacası Mutlak gelir hipotezinin-kısa dönem tüketim fonksiyonunun ortalama tüketimeğiliminin marjinal tüketim eğiliminden büyük olmasıyla (apc > c) tanımlanmış olmasınınnedeni, ortalama düşerken marjinalin ortalamadan küçük olması genel prensibidir. Y ↑ apc ↓ ise, apc > c.

Uzun dönem tüketim fonksiyonun ortalama ve marjinal tüketim eğilimleri arasındakieşitlikle (apc = c) tanımlanmış olmasının nedeni, ortalama sabit iken marjinalinortalamaya eşit olmasıdır: Y ↑ apc sabit ise, apc = c.


2- Nispi Gelir Hipotezi Mutlak gelir hipotezi ve tüketim bulmacası tarafından uyarılan ilk çalışmadır.

Amerikalı iktisatçı James S. Duesenberry tarafından 1949 yılında geliştirilen nispi gelir hipotezitüketicilerin psikolojik ve sosyal temellerini ele alarak incelemeye çalışmıştır.

İki hipotezi vardır:1- Nispi gelir hipotezinde bireylerin tüketim kararlarının mutlak gelir hipotezindekinin tersine,birbirinden bağımsız olmadığını veya birbirine bağlı olduğu varsayılır.

Her bireyin tüketim düzeyinin, o bireyin ait olduğu gruptaki (mahalle-meslek-sosyal çevre) nispigelir durumuna bağlı olduğu; kişinin ait olduğu gruptaki nispi gelir durumu değişmedikçe, gelirdentüketime tahsis ettiği kısmın da değişmeyeceği kabul edilir.

Belirli bir mahallede yaşayan bir kişinin geliri iki kat artarken mahallenin ortalama geliri de iki katartıyorsa ve böylece kişinin (mahalledeki) nispi geliri değişmiyorsa, kişinin gelirden tüketime ayrılankısmı yani ortalama tüketim eğilimi de değişmez.

Duesenberry, Kuznets’in uzun dönemde ortalama tüketim eğiliminin sabit olduğu yönündekigörüşünü desteklemektedir.


2- Tüketim üzerinde etkili olduğu varsayılan gelire ait dönemdir. Mutlak gelir hipotezinde tüketim caridönemdeki gelirin fonksiyonu iken; Nispi gelir hipotezinde tüketim sadece cari döneme bağlı değildir.

Nispi gelir hipotezi = CARİ GELİR + GEÇMİŞ DÖNEM EN YÜKSEK GELİR

Gelirde meydana gelen bir düşme, tüketicilerin ulaştıkları refah seviyesinden feragat etmek yerine,tasarruflarını azaltacaklarını ifade etmektedir.

Geçmişte gelir arttığında tüketim artmakta, gelir azaldığında ise tüketim miktarında aynı orandaazalmaya gitmek yerine tasarrufları azaltma yoluna gidilmektedir.

Nispi gelir hipotezi, ait olduğu grubun ortalamasından yüksek gelir elde eden kimsenin, C/Yoranının düşük olacağını, gelirin daha az kısmını tüketime gider; ya da gruptan ortalama olarak dahaaz gelir elde eden kimsenin C/Y oranı yüksek olacaktır, içinde bulunduğu grubun kalıplarını sağlamakiçin daha çok harcar.

Cari dönem geliri > geçmiş en yüksek geliri ise, bireyin tüketimi içinde bulunduğu grubun nispigelir düzeyine göre değişecektir. Cari dönem geliri < geçmiş en yüksek geliri, tüketimi cari dönem geliri değil, geçmişte elde edilmişen yüksek gelir belirler…


Mandal Etkisi (Takoz, Ratchet, Zemberek Dişlisi) Tüketicinin gelirinin herhangi bir dönemde Y0 vebuna bağlı olarak tüketim seviyesinin C0 olduğunuvarsayalım.

Tüketicinin geliri Y1 seviyesine yükseldiğindetüketim miktan da C1’e yükselmektedir. Diğer taraftantüketicinin geliri Y0 seviyesindeyken, Y1‘eyükselmeden, doğrudan Y2’ye düşerse, tüketim C2’yedüşmemektedir.

Tüketim, gelirdeki düşmeye göre; daha az düşerekC3 seviyesinde gerçekleşmektedir.

Nedeni; tüketicinin daha önceki yüksek gelirdüzeyinin sağlamış olduğu refah düzeyini korumakiçin tüketimden vazgeçmek yerine tasarrufunuazaltmasıdır.


Nispi Gelir Hipotezi ve Mandal Etkisi (Takoz, Ratchet, Zemberek Dişlisi)

Nispi gelir hipotezi, tüketimin cari gelirin yanı sıra geçmiş gelirlerinin en büyüğüne bağlıolduğu ve içinde bulunduğu gruptaki bireylerin tüketim düzeyine göre beslenir.

Nispi gelir hipotezi, tüketimi tüketicilerin bulundukları çevresel faktörlere, gösteriş veüstünlük arzusu gibi psikolojik ve sosyolojik faktörlere bağlayarak önemli bir açıklamayapmıştır.

Bir bireyin yüksek gelir düzeyine sahip olan bir sosyal grup içindeyken yapmış olduğuharcama düzeyi, düşük bir sosyal grubun içinde iken yapmış olduğu tüketim düzeyindenfazladır.

Nispi gelir hipotezi, gelir arttıkça tüketimin artacağını; fakat gelir azaldığında tüketiminazalmayacağını ileri sürdüğü bu duruma, Mandal Etkisi (Takoz Etkisi-Ratchet Etkisi,Zemberek Dişlisi Etkisi) denir.


Zamanlararası Tüketim Hipotezi - Fisher Keynesyen analizde tüketim sadece cari dönem harcanabilir gelirine bağlı kabul edilmiştir. Bunagöre cari dönemdeki harcanabilir gelir arttığında tüketim artmakta, cari dönemdeki harcanabilir gelirazaldığında ise tüketim azalmaktadır.

Fisher ise, CARİ DÖNEM TÜKETİM = CARİ GELİR + GELECEKTEKİ GELİR

Fisher’in bu kabulü, aynı zamanda Keynes’in Mutlak Gelir Hipotezinin bir eleştirisi niteliğindedir.Dolayısıyla Fisher, tüketimin ömür boyu gelire bağlı olduğunu varsaymaktadır. Ancak burada Fisher,bireylerin yalnızca iki dönem yaşadığını varsaydığı için ikinci dönem tasarruf yapılmayacaktır.

Bu teoriye göre bireyler tüketim kararlarını alırken, bütçe kısıtı ile karşı karşıyadırlar. Yine bireylerbugünkü tüketim ile gelecekteki tüketim arasında tercih yapmak zorundadırlar.

Bu durum şu şekilde ifade edilebilir: Bireyler bugün tüketmeyi seçerlerse, gelecekte daha fazla tüketmek için tasarruf yapmaktanvazgeçmiş olurlar.

Bireyler bugün tüketmek yerine tasarruf etmeyi tercih ederlerse, yapmış oldukları tasarrufsayesinde gelecekteki tüketimi tercih etmiş olurlar.


Zamanlararası Tüketim Hipotezi

A- Bütçe Kısıtlaması :

Tüketicinin harcamalarını kısıtlayan en önemli faktör, onun geliridir. Bu duruma, mikroekonomide “bütçe kısıtlaması“ adı verilir ve bütçe doğrusu ile gösterilir.

Fisher modeline göre, bireyler eğer bugünkü tüketimleri ile gelecekteki tasarruflarıarasında bir seçim yapmakla karşı karşıya kalmışsa, buna “zamanlararası bütçe kısıtlaması“denir.

Bu durumda iki dönem dikkate alınırsa iki dönemdeki tüketim iki dönemdeki gelirleşöyle ilişkilendirilir. C1 + C2 / (1 + r) = Y1 + Y2 / (1 + r)

Burada C1 bugünkü tüketimi; C2 gelecekteki tüketimi; Y1 bugünkü geliri; Y2 gelecektekigeliri; ve r reel faiz haddini gösterir. Bu formüle göre, eğer r = 0 ise, iki dönemdeki toplamtüketim (C1+C2) iki dönemdeki toplam gelire eşittir. Yok eğer r > 0 ise C2 ve Y2, (1+r) ileiskonto edilir.


A- Bütçe Kısıtlaması :

Tüketicinin iki dönemdeki tüketimi arasında yapacağı tercih, kayıtsızlık eğrileri ilegösterilecek olursa (dikey eksene C2,yatay eksene ise C1) tüketici aynı kayıtsızlık eğrisiüzerinde farksız, yani eşit mutluluğa sahip olacak ancak daha yüksek kayıtsızlık eğrisi biröncekine tercih edilecektir.

Tüketicinin optimum denge noktası ise, kayıtsızlık eğrisinin bütçe doğrusuna teğetolduğu nokta olacaktır. Bilindiği gibi bu noktada, kayıtsızlık eğrisinin eğimi (marjinal ikameoranı) ile bütçe doğrusunun eğimi (1+r) birbirine eşittir.

Bu mikro analize göre, herhangi bir dönemdeki gelirde meydana gelecek bir artış,bütçe doğrusunun yukarı doğru kaymasına yol açacağı için, tüketicinin her iki dönemdekitüketimi (C1 + C2) ve dolayısıyla refah düzeyi de artmış olacaktır.

Fisher modeline göre; tüketimin, cari ve gelecekteki gelirin bugünkü değerine bağlıolduğu ve dolayısıyla Keynes’in tüketim fonksiyonunun aksine bu modelde tüketimin,tüketicinin yaşamı boyunca beklediği kaynaklarına (gelirince) bağlı olduğu kabuledilmiştir.


B- Borçlanma Kısıtlaması:

Fisher modeline göre, tüketici tasarruf edebilir ya da borçlanabilir.

Bireyin borçlanarak tüketimini karşılaması demek, bugünkü gelirinin bugünkü tüketiminikarşılayamaması demektir. (C1 > Y1).

Buna göre, bir tüketicinin cari geliri cari tüketimini karşılamıyorsa ve gelecekte de bugünkügelirinden daha yüksek bir geliri olacağını bekliyorsa, tüketici bu günden borçlanarak cari tüketiminikarşılamaktan kaçınmayacaktır.

Birey tüketimini cari gelirinden ziyade, yaşam boyu gelirine göre ayarlamalıdır. Ancak ne var kitüketici, her zaman bugünkü tüketimini karşılamaya yetecek kadar borç bulamayabilir.

Örneğin, bir üniversite öğrencisinin gelecekte daha fazla kazanacağı beklentisi içinde olsa dayeterince borç bulması oldukça zor olabilir. Bu durum, şüphesiz tüketici için bütçe kısıtlamasına ilaveolarak, birde “borçlanma kısıtlaması“ ya da “likidite kısıtlaması“ getirmektedir.

“Likidite kısıtlaması”, bir tüketicinin gelecekteki daha yüksek gelir beklentisi içerisinde caritüketimini karşılayabilmek için borçlanamama durumunu ifade etmektedir.

Sonuç olarak, tüketici, gelirin yanında borçlanamamanın getirdiği kısıtlamanın da ilaveedilmesiyle, daha az tüketilebilecektir, çünkü en fazla bugünkü geliri kadar tüketilebilecektir.


Tüketim Düzleştirmesi

Gelirdeki artışın birinci veya ikinci dönemde olmasına bakılmaksızın, tüketicinin geliriniher iki dönem arasında paylaştırarak tüketimini düzleştirmesidir.

Gelirin hangi dönem tüketildiğinin önemli olmadığıdır.

Fisher’in modeli; tüketimi, cari ve gelecekteki gelirin bugünkü değerine bağlamaksuretiyle yaşam boyu gelire bağlamıştır. Oysaki Keynes'e göre, tüketim cari harcanabilirgelire bağlıdır.

Birey, 1. dönem ve 2. dönem gelirinde değişme olduğunda, tüketim tercihlerini dedeğiştirir. Tüketim tercihlerinin değişmesi ile birlikte kayıtsızlık eğrisinde kayma meydanagelir.

Bireyin gelirinde meydana gelen değişmeyi her iki döneme dağıtarak, gelir değişiminintüketim üzerindeki etkilerini azaltmasına “tüketim düzleştirmesi” denir.

Tüketim düzleştirmesi ile kişilerin gelirlerinde meydana gelen dalgalanmanın tüketimüzerindeki etkisi giderilmiş olmaktadır. Kişilerin yaşamları boyunca aynı düzeyde tüketimyapması ise, “tam tüketim düzleştirmesi” olarak adlandırılmaktadır.


Ömür (Yaşam) Boyu Gelir Hipotezi

F. Modigliani, A. Ando ve R. Brumberg tarafından 1950’lerde Fisher’in zamanlararasıtüketim hipotezi kullanılarak geliştirilmiştir.

Zamanlararası tüketim hipotezinde iki dönem için yapılan analiz, burada tüketicininömrüne yayılmıştır.

Ömür boyu gelir hipotezi (Yaşam boyu gelir hipotezi, Yaşam döngüsü hipotezi),Keynesci tüketim fonksiyonunun yetersizliklerini gidermeyi amaçlamaktadır.

Keynesci tüketim analizinde cari dönemdeki tüketim, cari dönemdeki gelire bağlı iken;Ömür boyu gelir hipotezinde tüketim yaşam boyu gelire bağlıdır..

Ömür boyu gelir hipotezi, bireylerin tüketim ve tasarruf kararlarını uzun dönemliplanladıkları varsayımından hareketle analizini gerçekleştirmektedir.

Ömür boyu gelir hipotezinde, bireylerin ömürleri evrelere ayrılmaktadır.

Bireyler, gelirlerinin arttığı dönemlerde tasarrufa yönelmekte; gelirleri azaldığında isetasarruflarının artması sonucunda oluşan servetlerini çözmek suretiyle tüketimharcamalarına devam etmektedirler.



Bireylerin ilk yıllarında (genç yaşlarda) gelir düzeyi yetersiz olduğu için “net borçlu”durumundadır.

Orta yaşlarında artan geliri sayesinde tüketiminden arta kalan kısmı daha önceki(çalışmayan önceki dönemde) yapmış olduğu borçlarını geri öder.

Emeklilik sonrasında (65 yaş üstü) ise tasarruflarını emeklilik sonrası yaşamını devamettirebilmesi için saklar.

Emeklilik sonrası dönemde, bireyin negatif tasarrufu vardır ve orta yaşlarındabiriktirdiği ile tüketimini karşılar.



Bu görüşe göre, nüfusun yaş yapısının tüketim harcamalarının belirlenmesinde önemlibir faktör olduğu rahatlıkla söylenebilir.

Eğer bu teori doğru ise, kesitli veri kullanılarak yapılacak bir çalışma sonucunda,ortalama tüketim eğiliminin gelir arttıkça düştüğü görülecektir.

Aslında YGH, bireysel tüketicinin fayda fonksiyonunu esas alır.

Bireyin faydası, şimdiki ve gelecek dönemdeki toplam tüketiminin bir fonksiyonudur.

Bireyin tüketimi (faydası), o bireyin kaynaklarıyla sınırlıdır.

Bireyin toplam kaynakları ise, SERVET + BEKLENEN GELİR



S = W + (R*Y)

S bireyin yaşam boyu kaynaklarını, W (başlangıçtaki) serveti, R beklenen çalışmayıllarını, Y beklenen geliri, ve R*Y yaşam boyu geliri temsil etmektedir.

Kişinin tüketim fonksiyonu : C = (1/T)W + (R/T) Y

T bireyin ne kadar daha yaşamayı umudunu gösterirse, tüketim fonksiyonu

C = aW + bY

a servetin marjinal tüketim eğilimini, b ise gelirin (özellikle de emek gelirinin) marjinaltüketim eğilimini göstermektedir. Tüketim; SERVET + GELİR’ e bağlıdır

YGH ‘ne göre kısa dönemde servette önemli bir değişiklik olmayacağından, tüketimfonksiyonunun eğimi, büyük ölçüde gelirin marjinal tüketim eğilimine göre değişecektir.

Analiz, Keynesgil kısa dönem tüketim fonksiyonuna benzemektedir. Uzun dönemdeise, servetteki artışa bağlı olarak tüketim fonksiyonu yukarı kayacaktır (artacaktır).



İnsanların yaşamlarının evrelere ayrıldığı buşekle göre, gençlik dönemlerinde tüketimharcamaları, gelir düzeyinden fazladır.

Şekilde bir kişinin hiç serveti olmadan 20 yaşınabastığı, kişinin 20 yaşından 65 yaşına kadar çalıştığıve emekli olduğu, 75 yaşında ise ömrünün sonaerdiği varsayılmaktadır.


Tüketicinin tüketim düzleştirmesi yaptığı varsayımı altında, tüketim eğrisi C noktasından yatayeksene paralel olacaktır.

Tüketici yaşamının çalıştığı yıllar ve emekli olduğu yılların tümünde aynı miktarda tüketimgerçekleştirerek tüketim düzleştirmesi yapmaktadır.

Çalışarak pozitif tasarruf yaparken, emekliye ayrılan yaşlılar negatif tasarruftabulunacaklardır. Gelirlerin harcamaların üstüne çıktığı bu evrede, tasarruflarda bir artış meydanagelmekte ve birikmiş olan tasarruflar servetin artmasına neden olmaktadır.

Gelir arttıkça, uzun dönemde servetin de arttığı görülmektedir. Servet emeklilik yılınınbaşlangıç yılı olan 65 yaşında maksimum seviyesine yükselmektedir


Varsayımları

Faiz oranlarının sıfır olduğu,

Bireylerin tüm tasarruflarım hayatta iken harcadıkları, yani miras bırakmadığı,

Kişilerin tam tüketim düzleştirmesi yaptığı,

Cari dönemdeki tüketimin, cari dönemdeki servete ve ömür boyu gelire bağlıdır..



Kısa dönemde gelir arttığında, tüketimin artış hızı azaldığı için ortalama tüketim eğilimidüşmektedir.

Servetin sabit varsayıldığı kısa dönem analizi, Keynes’in mutlak gelir hipotezi ileuyumludur.

Uzun dönemde gelir arttıkça, tüketim de arttığı için ortalama tüketim eğilimideğişmemektedir.

Servetin değiştiğinin varsayıldığı uzun dönem analizi, Kuznets’in tüketim bulmacasıgörüşü ile uyumludur.

Ülkeler arasında, yaşam beklentisi farkları, nüfusun yaş yapısındaki farklar ve sosyalgüvenlik sistemindeki farklılıklardan dolayı tasarruf farklılıkları oluşabilir.


Sürekli Gelir Hipotezi

Sürekli gelir hipotezi, Milton Friedman tarafından ortaya atılmıştır.

Sürekli gelir hipotezi de Fisher’in zamanlararası tüketim analizine dayanarak geliştirilmişve yaşam boyu gelir hipotezini tamamlar niteliktedir.

Bu analizde tüketim ve gelir, sürekli ve geçici olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

Friedman’a göre; cari gelir (Y), sürekli gelir (YP) ve geçici gelirin (Yt) toplamına eşittir.

Y = YP + YT



Sürekli gelir, kişinin yaşı, eğitimi, kariyeri gibi unsurlar dikkate alındığında elde etmeyiumduğu normal gelirleri olarak ifade edilebilir.

Geçici gelir ise, gelirin devamlılığı olmayan kısmıdır. Herhangi bir kişinin Milli Piyangobiletinden kazandığı para veya Spor Toto, Spor Loto gibi şans oyunlarından kazandığıparalar ile beklenmedik bir ödülden aldığı paralar..

Sürekli gelir ile geçici gelir arasındaki fark için bir örnek yardımıyla ifade edilebilir

SÜREKLİ GELİR

Ekonomi alanında doktora derecesi olan A’nın, lise mezunu olan B’den yüksek gelir eldeetmiş olması, yüksek sürekli geliri ile ilgili bir durumdur. Doğal olarak A’nın doktoraderecesi, onun yüksek gelir elde etmesini yıllar itibariyle sağlayacaktır.



GEÇİCİ GELİR

Amasya’daki bir elma üreticisinin soğuk hava koşullarından dolayı ürün kalitesi düşerse,gelirinde bir azalma meydana gelecektir. Diğer taraftan Ankara’daki bir elma üreticisinin,iklim koşullarının olumlu olmasından dolayı ürün kalitesi yükselirse, gelirinde bir artışmeydana gelir.

Ankara’daki elma üreticisinin gelirinin artması, yüksek geçici gelirden dolayı ortayaçıkmıştır. Zira, bir sonraki yıl için iklim koşulları ile ilgili net bir durum söz konusu değildir.

Friedman’a göre bireyler tüketim kararlarını verirken, SÜREKLİ GELİRİ dikkate alır.



Bir kişinin gelirinin, yıllık 50.000 TL arttığını varsayalım. Bu durumda bu kişinintüketiminde, gelirindeki artışa yakın bir artış meydana gelecektir. Zira, bu kişinin gelirindesürekli bir artış meydana gelmiştir.

Kişinin piyangodan 50.000 TL’lik ikramiye kazandığını varsayalım. Friedman’a göreikramiyeyi kazanan kişi, kazandığı ödülün tümünü bir yılda harcamak yerine, ilavetüketimi yaşamının geri kalan kısmına yaymayı tercih edecektir. Faiz oranının sıfır olduğuve kişinin geriye kalan ömrünün 25 yıl olduğu varsayımı altında, tüketim yıllık olarak 2000TL artacaktır.

Friedman’a göre, bireyler sürekli gelirini HARCAR…

Geçici gelirlerinin büyük bir kısmını ise tüketim düzleştirmesi yapmak için tasarrufetmeyi tercih ederler.



Friedman’a göre tüketim fonksiyonu; C = α (Yp)

Denklemde, C tüketimi, Yp sürekli geliri, α sürekli gelirin tüketime giden kısmını ölçen sabit birkatsayıdır.

Buna göre, sürekli gelir arttığında tüketim artmakta; sürekli gelir azaldığında ise tüketimazalmaktadır.

Friedman’ın sürekli gelir teorisi, ortalama tüketim eğilimi açısından de alındığında şu sonuçlaraulaşılır:

Ortalama tüketim eğilimi ile ifade edilir.

Bu formüle göre, ortalama tüketim eğilimi, sürekli gelirin cari dönemdeki gelire oranıdır.

Cari gelir ise, geçici gelir ile sürekli gelirin toplamına eşittir. Bu durumda ortalama tüketim eğilimi şuşekilde ifade edilebilir:



Geçici gelir arttığı için cari gelir artarsa, formülün paydası büyüyecektir. Bu durumdaortalama tüketim eğiliminde geçici olarak bir azalma meydana gelir.

Geçici gelir azaldığı için cari gelir azalırsa, formülün paydası küçülecektir. Bu durumdaortalama tüketim eğiliminde geçici olarak bir artma meydana gelir.

Yüksek sürekli gelire sahip tüketiciler için ortalama tüketim eğilimi yüksek olacaktır.

Cari gelirdeki değişmenin kaynağı sürekli gelir ise, ortalama tüketim eğilimi aynıdır.



Gelirde yıldan yıla meydana gelen değişmelerin kaynağında büyük oranda geçici geliryatmaktadır.

Bu yüzden de yüksek gelirli yıllarda geçici gelirin etkisinden dolayı ortalama tüketimeğilimi düşük çıkmaktadır.

Diğer taraftan daha uzun dönem için, örneğin on yıllık periyotlarda gelirdeki değişmebüyük ölçüde sürekli gelirdeki değişmeden kaynaklanmaktadır.

Uzun zaman serileri açısından Kuznets’in çıkarımına benzer olarak sabit bir ortalamatüketim eğilimi söz konusudur.


Sürekli Gelir Hipotezi – Yaşam (Ömür) Boyu Gelir Hipotezi – Nispi Gelir Hipotezi

Ömür boyu gelir hipotezi ile sürekli gelir hipotezinin ortak özelliği :Cari dönemdeki tüketim; CARİ DÖNEM + GELECEK DÖNEM’e bağlıdır. Ayrıca her iki teori

de tüketim düzleştirmesi yapmaktadır.

Ömür boyu gelir hipotezi ve sürekli gelir hipotezi, Fisher’in zamanlararası tüketimanalizine dayak olarak geliştirilmiştir.

Sürekli gelir hipotezinde, yaşam boyu gelir hipotezinde olduğu gibi bireylerin herdönemde aynı miktarda tüketim yaptığını içermez.

Sürekli gelir hipotezi, bireylerin yıldan yıla gelirlerinde rassal ve geçici değişikliklerolabileceğine dikkat çekmektedir.

Hem sürekli gelir hipotezi, hem de nispi gelir hipotezi kısa ve uzun dönem tüketimfonksiyonları arasındaki bir ayrıma dayanmaktadır.

Sürekli gelir hipotezinde kısa ve uzun dönem davranışını değiştiren unsur beklentilerinayarlanması iken; nispi gelir hipotezinde ise alışkanlıklar ve çevrenin etkisidir.


Rassal Yürüme Hipotezi (Robert Hall)

Rassal Yürüme Hipotezi, Robert Hall tarafından geliştirilmiştir.

Hipotezin temel çatısı, rasyonel beklentilerden beslenir. Diğer bir ifadeyle, rasyonel beklentilerhipotezinin tüketim teorisine uyarlanması şeklinde ifade edilebilir.

Monetaristler tarafından ortaya atılan sürekli gelir hipotezinin adaptif beklentiler varsayımınıneksikliğini giderme amacı taşıdığı ifade edilebilir.

Monetaristler tarafından geliştirilen sürekli gelir hipotezine göre, tüketim sürekli gelirin artanfonksiyonudur. Sürekli gelir ise, geçmiş ve cari dönem gelirlerinin yanı sıra gelecekte elde etmeyiumduğu normal gelirleri de içermektedir. Dolayısıyla ileriye dönük bir yaklaşım içermektedir.

Diğer taraftan ileriye dönük bu yaklaşım, tahminlerin geçmiş dönem verilerinden, hareketlegerçekleştiğini kabul eden adaptif beklentiler varsayımını esas almaktadır

Rasyonel beklentiler hipotezi ise, adaptif beklentilerden farklı olarak geçmiş dönem verilerinin yanısıra cari dönemdeki bilginin tümünü ve geçmiş tecrübeleri de tahminlere dahil ederek geleceğeyönelik varsayım yapılmasını içermektedir.

Rassal Yürüme hipotezi, tüketimi rasyonel beklentilerden hareketle açıklama amacını taşımaktadır.


Rassal Yürüme

Rasyonel beklentiler hipotezine göre, geçmiş dönem verilerinin yanı sıra cari dönemdekibilginin tümü iktisadi ajanlar tarafından değerlendirildiği için tahmin hatası oluşmaz.

Bu durum, hiç hata yapmayacakları anlamına gelmemektedir. Hata yapmaları tesadüfidir.İktisadi ajanlar, şok-sürpriz-beklenmeyen bir politika ile karşılaştıklarında tahmin hatasıyaparlar.

Ancak uzun dönemde tahmin hatası yaptıklarını fark ettiklerinde tahminlerini yeniduruma göre düzeltirler ve hatadan ders çıkarırlar, öğrenirler ve öğrendikleri yeni bilgileritahminlerine dahil ederler.

Dolayısıyla aynı türden hatayı tekrarlamazlar. Rasyonel beklentiler altında iktisadiajanları davranışlarını sürpriz ve beklenen politikaya göre ayrı ayrı değerlendirmekmümkündür.

Sürpriz bir politikanın iktisadi ajanlar tarafından öngörülmesi ve tahmin seti içinde yeralması mümkün değildir. Bu yüzden de politika yapıcının sürprizine maruz kalan iktisadiajanlar kısa dönemde yanılırlar.


Tüketimin Rassal Yürümesi

Hall, sürekli geliri, rasyonel beklentilerden hareketle tahmin etme yoluna gitmiştir.

Yani Friedman’ın analizinde sürekli gelir, adaptif beklentilerden hareketle tahminedilirken; Hall'ın analizinde rasyonel beklentilerden hareketle tahmin edilmektedir.

Sürpriz bir politika uygulanmadığı sürece rasyonel beklentiler altında iktisadi ajanlarortalama olarak sürekli geliri doğru tahmin edeceklerdir. Bu durumda tüketim düzeyindedeğişme meydana gelmeyecektir.

Sürpriz bir politika uygulanması durumunda sürekli gelire yönelik tahminlerde sapmameydana gelecektir ve tüketimin değişmesine yol açacaktır.

Sürprizleri tahmin etmek mümkün olmazsa; sürekli geliri ve buna bağlı olarak tüketimdüzeyi doğru tahmin edilemez.

İşte bir iktisadi değişkenin değerinde meydana gelen değişmeyi tahmin etmeninmümkün olmadığı duruma, tüketimin rassal yürümesi denmektedir.


Tüketimin Rassal Yürümesi iki hipotez üretir

Sürpriz bir politika uygulandığında, sürekli gelir bu durumdan etkilenmekte ve bunabağlı olarak tüketimde değişme meydana gelmektedir.

Beklenen politikalar, sürekli gelir üzerinde beklenen etkilere yol açtığı için tüketimkararlarında değişikliğe yol açmaz.

Uygulamalı çalışmaların bu noktadaki sonuçları şu şekildedir:

Gelirde meydana gelen beklenmeyen değişmeler, tüketimi etkilememiştir. Bu durumaşırı düzleştirme olarak ifade edilir.

Gelirde meydana gelen değişmeler, tüketimi etkilemiştir. Bu durum ise, aşırı duyarlılıkolarak nitelendirilmiştir


Anlık Hazzın Cazibesi

Keynes, “Temel Psikolojik Yasa” ile tüketim üzerindeki psikolojik faktörlere dikkatçekerken, tüketim İle ilgili sonraki çözümlemeler aynı çizgiyi takip etmemiştir.

David Laibson’un öncülüğünde davranışsal iktisatçılar, tüketim konusunu psikoloji ileilişkilendirerek ele almışlardır.

Bu analizde tüketim kararlarının aşırı derecede akılcı homoeconomicus tarafındanalınmadığı; aksine hiç akılcı davranışlara sahip olmayan gerçek insanlar tarafından alındığıileri sürülmüştür.

Amerikan halkı ile ilgili yapılan bir araştırmanın sonuçları, % 76’Iık bir kesimin emeklilikiçin yeterli birikime sahip olmadığını ortaya koymuştur.

Laibson’a göre tasarruf yetersizliğinin nedeni, anlık hazzın cazibesidir.


Anlık Hazzın Cazibesi

Soru 1: Bugün bir elma mı (A), yoksa yarın iki elma mı (B) ter-cih edersiniz? Soru 2: 100 gün sonra bir elma mı (A), yoksa 101 gün sonra iki elma mı (B) tercih edersiniz?

Birinci soruya birçok insan A, ikinci soruya B cevabını verecektir. Diğer bir ifadeyle insanlar,uzun dönemde kısa dönemde olduğundan daha sabırlıdır.

Bu durumdan çıkarılacak sonuç, tüketicilerin tercihlerinde zaman tutarsız davranabileceğiihtimalidir

2. Soruda B’yi seçen biri, ilave bir gün bekleyerek birinci soruda B seçeneğini seçebilir. Diğertaraftan 100. gün olduğunda, kişi kendini yeni bir kısa dönemde hissederek 1. soruya cevapveriyorken kendini bulabilir

Dolayısıyla anlık cazibesi, kişiyi fikrini değiştirmeye itebilir.

Örneğin; içkiyi bırakmak için biri, kendi kendine söz verirken, son bir kadeh içebilir. Zayıflamakiçin yemeklerden sonra tatlı yeme-me karan alan biri, bir dilim daha baklava yiyebilir. Sonuçolarak anlık hazzın cazibesi, tüketicilerin kararları üzerinde belirleyici olabilir.


Documents

MAKRO İKTİSADIN MİKRO TEMELLERİ: TÜKETİM TEORİLERİsbolat.weebly.com/uploads/2/4/0/5/24055490/tÜketİm_[uyumluluk_modu].pdfMutlakGelirHipotezi(MGH) (KeynesyenTüketimFonksiyonu)