Raboti na zajaknuvawe i {irewena demokratijata {irum svetot

Raboti na zajaknuvawe i {irewena demokratijata {irum svetot

MAKEDONIJAMAKEDONIJA

Vo me|uvreme, Gra|anskata asocijacija MOST gi organizira{e Mobilnite Parlamenti koi gi dovedoa nevladinite organizacii i pratenicite zaedno da diskutiraat za pra{awata na zaednicata. Edna od sredbite rezultira{e vo toa tri pratenika od razli~ni partii so zaedni~ki sili da se osvrnat na gri`ite na gra|anite - pove}epartiski pristap koj e retko viden.

Vo u{te eden prvi~en ~ekor, Sobranieto za prv pat odr`a javna rasprava kade svedocite bea povikani da dadat svoj pridones vo razvivaweto na Kodeks za odnesuvawe na pratencite. Kako {to eden dolgogodi{en pratenik komentira{e po raspravata “Ova e prv pat da se ~uvstvuvam biten kako pratenik”.

maj 2003 - avgust 2003 Godina 1, Broj 2

Govorej}i zapolitikataGovorej}i zapolitikata

Gra|anite na Makedonija, koga se zapra{ani za nivnite izbrani pretstavnici, redovno odgovaraat deka tie ne se vo dopir so gri`ite na lu|eto koi gi pretstavuvaat. Tie velat deka pome|u izborite politi~arite retko, duri i voop{to ne gi gledaat, osven vo mediumite. Pove}eto lu|e nemaat nitu ideja koi politi~ari gi pretstavuvaat niv, nitu pak {to tie pravat pome|u izborite.

Sepak, za vreme na poslednive pet meseci, ova po~na da se menuva. Ova izdanie na NDI Makedonija se osvrnuva na prvi~nite na~ini na koi pratenicite od Sobranieto im poka`uvaat na gra|anite deka sakaat da go slu{nat nivniot glas. Odzivot e ohrabruva~ki. Gra|anite se redat vo redici pred novootvorenite kancelarii za komunikacija so glasa~ite, se pojavuvaat kako svedoci na parlamentarnite raspravi za da gi pretstavat svoite predlozi i prisustvuvaat na sostanocite niz gradovite za da progovorat za va`ni pra{awa.

Izbranite pretstavnici, isto taka, se nosat so predizvikot da im poka`at na gra|anite deka javniot interes, a ne politi~kiot ili li~niot, im e pri srce. ^etiri novi pratenici otvorija kancelarii za komunikacija so gra|anite vo Gostivar i Debar. Zaedno so ~etirite pratenika koi ve}e otvorija kancelarija vo Kisela Voda, tie go koristat svojot avtoritet kako pratenici za da dobijat odgovori od vladata i rezultati za gra|anite. Uspehot na ovie kancelarii, vsu{nost, dovede do toa, site partii vo Sobranieto da go poddr`at predlogot na zakonot so koj }e im se pomogne na site pratenici da otvarat kancelarija vo svojata izborna edinica.

Vo takviot duh rakovodstvoto na DUI odr`a sednica pred mediumite da go prezentira nivniot pridones vo vladata, vklu~uvaj}i gi dostignuvawata, no i predizvicite koi i ponatamu treba da se re{avaat. Ova be{e prosledeno so sostanoci vo duzina zaednici kade gra|anite mo`ea da prosudat samite za pridonesot na DUI, mnogu porano pred izborite da zapo~nat.

Parlamentarna studiskaposeta na Ungarija

Direktor

Dolen red, od levo kon desno: Jani Makraduli, Aleksandar Novakoski, [ejla Fruman, Tome TrombevVtor red, od levo kon desno: Hisni [a}iri, Nevzat Bejta, Adnan Ja{ari, Eleonora Petrova-Mitevska, Blagorodna Mingova-Krepieva, Sowa Lepitkova, Roza Topuzova-KarevskaTret red, od levo kon desno: Elvis @uti}, Zoran [apuri}, Zoran Krstevski

NA

CI

ON

ALE

N D

EMO

KRA

TSK

I I

NST

ITU

T

Prodol`uva na str. 2

32Strana

Vo ramkite na sorabotkata na Sobranieto na Republika Makedonija so NDI, a so poddr{ka od World Learning, vo periodot od 21 do 26 maj, 2003 godina be{e organizirano studisko patuvawe i poseta na parlamentot na Republika Ungarija.

Pove}epartiskata delegacija se sostoe{e od pratenicite: Eleonora Petrova-Mitevska, Sowa Lepitkova, Roza Topuzova Karevska, Blagorodna Mingova - Krepieva, Hisni [a}iri, Adnan Ja{ari, Nevzat Bejta, Zoran Krstevski, Zoran [apuri}, Tome Trombev, Jani Makraduli i generalniot sekretar Aleksandar Novakoski. Bi sakal da napomenam deka poradi partiski aktivnosti, pokanetite pratenici od VMRO-DPMNE ne dojdoa, kako i pratenicite od DPA zaradi apstinencija od rabotata na Sobranieto.

Odli~no organiziranata programa, vo sebe nude{e razli~ni aktivnosti, i toa: sredbi so pretstavnici na rakovodnite strukturi na Sobranieto, kako od politi~kiot establi{ment, taka i od organizacionite strukturi, sredbi so politi~ki partii, pretsedateli na poedini Komisii, kako i poedine~ni sredbi so pratenici.

Za vreme na celiot prestoj, delegacijata od Sobranieto ima{e prilika, ne samo da se zapoznae so na~inot na rabota, tuku i aktivno so pra{awa da razmeni iskustva ili mislewa za poedini pra{awa. Delegacijata ednoglasno se slo`i za zajaknuvawe na pozicijata na Komisiite vo ramkite na Sobranieto. Poseben akcent be{e staven na zada~ite koi treba da se zavr{at vo procesot na pribli`uvawe kon Evropa, od iskustvata na nekolku rabotni tela i komisii.

Od osoben interes bea sredbite so poedini pratenici, kade mo`e{e da se zapoznaeme so rabotata na teren i permanentnite sredbi so gra|anite vo nivnite kancelarii za komunikacija. Agendata ponudi i poseta na edna takva kancelarija, poseta koja otvori novi perspektivi i vo na{ata delegacija.

Vo ramki na posetata, be{e ostvareno i prisustvo na koordinativen sostanok na mnozinskata partija vo Sobranieto, kako i prisustvo na sednica na Sobranieto, vo denot koga se usvojuva dnevniot red za rabotnata nedela i se postavuvaat prateni~ki pra{awa.

Delegacijata izrazuva posebna blagodarnost kon na{iot doma}in g-din Piter Hak, porane{en pratenik i pretsedatel na Zakonodavno-pravnata komisija, koj nesebi~no so svoeto iskustvo, postojano be{e podgotven za objasnuvawa i soveti.

^lenovite na delegacijata u`ivaat vo pogledot na Dunav

M-r Jani MakraduliKoordinator na prateni~ka grupa SDSM

DUI otvori dve kancelarii za komunikacija so gra|aniteOtvarawe novi perspektivi

Ungarija pretstavuva interesen primer za skore{na i uspe{na tranzicija od ednopartiski sistem

vo pove}epartiska demokratija. U{te od ranite 1990ti Nacionalno Sobranie na Ungarija stana centralna institucija na vladeewe vo zemjata. Ungarskoto sobranie evolvira{e od institucija so ~lenovi na koi im nedostasuva politi~ko iskustvo i demokratski primeri vo institucija so iskusni i profesionalni politi~ari. Vo po~etokot, so nedostatok na vraboteni, oprema i resursi, Nacionalnoto Sobranie sega funkcionira so obilni ~ove~ki i drugi resursi za da im se ovozmo`i na pratenicite da gi ispolnat nivnite ulogi kako zakonodavci i pretstavnici na narodot. Sobranieto igra kriti~na uloga vo noseweto na zakoni, ima razvieno efektiven sistem na komisii i aktivno go sproveduva nadzorot vrz izvr{nata vlast.

Poseta na eden od najubaviteparlamenti vo Evropa

Quote

Pratenicite Adnan Ja{ari, Blagorodna Mingova-Krepieva iNevzat Bejta rabotat na akcionen plan za makedonskoto Sobranie za vreme na studiskata poseta

Mobilniot parlamentna MOST gi zbli`uva pratenicite i gra|anite

Strana

“Vo nemo`nost da dobieme kakvi bilo odgovori od nadle`nite institucii, kancelariite za k o m u n i k a c i j a s o g r a | a n i t e ovozmo`ija na{iot problem da stigne do Sobranieto so cel da se pronajde re{enie”.

Nizam Tairi, Mersel Tairi, Fehim Tairi i Esad Ademi - gra|ani od Gostivar

Pratenicite Blagoja Golomeov, Slobodan Danevski, koordinatorot na MOST Slavica Biljarska, moderatorot Dragan Antonovski i pratenikot Risto Pejovski vo Veles za vreme na Mobilniot parlament na MOST na tema “Zakon za finansirawe na lokalnata samouprava”.

Pratenicite @arko Karaxoski, Qup~o Me{kov i Blagoja Ge{oski vo Prilep za vreme na Mobilniot parlament na MOST na tema “Idninata na tutunoproizvodstvoto”.

Pratenicite Agron Buxaku i Talat Xaferina otvaraweto na nivnata kancelarija vo Debar

Pratenicite Nevzat Bejta i Adnan Ja{ari naotvaraweto na nivnata kancelarija vo Gostivar

NDI Parlamentarna Programa

MOBILEN PARLAMENT

32Strana

Vo ramkite na sorabotkata na Sobranieto na Republika Makedonija so NDI, a so poddr{ka od World Learning, vo periodot od 21 do 26 maj, 2003 godina be{e organizirano studisko patuvawe i poseta na parlamentot na Republika Ungarija.

Pove}epartiskata delegacija se sostoe{e od pratenicite: Eleonora Petrova-Mitevska, Sowa Lepitkova, Roza Topuzova Karevska, Blagorodna Mingova - Krepieva, Hisni [a}iri, Adnan Ja{ari, Nevzat Bejta, Zoran Krstevski, Zoran [apuri}, Tome Trombev, Jani Makraduli i generalniot sekretar Aleksandar Novakoski. Bi sakal da napomenam deka poradi partiski aktivnosti, pokanetite pratenici od VMRO-DPMNE ne dojdoa, kako i pratenicite od DPA zaradi apstinencija od rabotata na Sobranieto.

Odli~no organiziranata programa, vo sebe nude{e razli~ni aktivnosti, i toa: sredbi so pretstavnici na rakovodnite strukturi na Sobranieto, kako od politi~kiot establi{ment, taka i od organizacionite strukturi, sredbi so politi~ki partii, pretsedateli na poedini Komisii, kako i poedine~ni sredbi so pratenici.

Za vreme na celiot prestoj, delegacijata od Sobranieto ima{e prilika, ne samo da se zapoznae so na~inot na rabota, tuku i aktivno so pra{awa da razmeni iskustva ili mislewa za poedini pra{awa. Delegacijata ednoglasno se slo`i za zajaknuvawe na pozicijata na Komisiite vo ramkite na Sobranieto. Poseben akcent be{e staven na zada~ite koi treba da se zavr{at vo procesot na pribli`uvawe kon Evropa, od iskustvata na nekolku rabotni tela i komisii.

Od osoben interes bea sredbite so poedini pratenici, kade mo`e{e da se zapoznaeme so rabotata na teren i permanentnite sredbi so gra|anite vo nivnite kancelarii za komunikacija. Agendata ponudi i poseta na edna takva kancelarija, poseta koja otvori novi perspektivi i vo na{ata delegacija.

Vo ramki na posetata, be{e ostvareno i prisustvo na koordinativen sostanok na mnozinskata partija vo Sobranieto, kako i prisustvo na sednica na Sobranieto, vo denot koga se usvojuva dnevniot red za rabotnata nedela i se postavuvaat prateni~ki pra{awa.

Delegacijata izrazuva posebna blagodarnost kon na{iot doma}in g-din Piter Hak, porane{en pratenik i pretsedatel na Zakonodavno-pravnata komisija, koj nesebi~no so svoeto iskustvo, postojano be{e podgotven za objasnuvawa i soveti.

^lenovite na delegacijata u`ivaat vo pogledot na Dunav

M-r Jani MakraduliKoordinator na prateni~ka grupa SDSM

DUI otvori dve kancelarii za komunikacija so gra|aniteOtvarawe novi perspektivi

Ungarija pretstavuva interesen primer za skore{na i uspe{na tranzicija od ednopartiski sistem

vo pove}epartiska demokratija. U{te od ranite 1990ti Nacionalno Sobranie na Ungarija stana centralna institucija na vladeewe vo zemjata. Ungarskoto sobranie evolvira{e od institucija so ~lenovi na koi im nedostasuva politi~ko iskustvo i demokratski primeri vo institucija so iskusni i profesionalni politi~ari. Vo po~etokot, so nedostatok na vraboteni, oprema i resursi, Nacionalnoto Sobranie sega funkcionira so obilni ~ove~ki i drugi resursi za da im se ovozmo`i na pratenicite da gi ispolnat nivnite ulogi kako zakonodavci i pretstavnici na narodot. Sobranieto igra kriti~na uloga vo noseweto na zakoni, ima razvieno efektiven sistem na komisii i aktivno go sproveduva nadzorot vrz izvr{nata vlast.

Poseta na eden od najubaviteparlamenti vo Evropa

Quote

Pratenicite Adnan Ja{ari, Blagorodna Mingova-Krepieva iNevzat Bejta rabotat na akcionen plan za makedonskoto Sobranie za vreme na studiskata poseta

Mobilniot parlamentna MOST gi zbli`uva pratenicite i gra|anite

Strana

“Vo nemo`nost da dobieme kakvi bilo odgovori od nadle`nite institucii, kancelariite za k o m u n i k a c i j a s o g r a | a n i t e ovozmo`ija na{iot problem da stigne do Sobranieto so cel da se pronajde re{enie”.

Nizam Tairi, Mersel Tairi, Fehim Tairi i Esad Ademi - gra|ani od Gostivar

Pratenicite Blagoja Golomeov, Slobodan Danevski, koordinatorot na MOST Slavica Biljarska, moderatorot Dragan Antonovski i pratenikot Risto Pejovski vo Veles za vreme na Mobilniot parlament na MOST na tema “Zakon za finansirawe na lokalnata samouprava”.

Pratenicite @arko Karaxoski, Qup~o Me{kov i Blagoja Ge{oski vo Prilep za vreme na Mobilniot parlament na MOST na tema “Idninata na tutunoproizvodstvoto”.

Pratenicite Agron Buxaku i Talat Xaferina otvaraweto na nivnata kancelarija vo Debar

Pratenicite Nevzat Bejta i Adnan Ja{ari naotvaraweto na nivnata kancelarija vo Gostivar

NDI Parlamentarna Programa

MOBILEN PARLAMENT

4

Ispolnuvaj}i gi ustavnite barawa i sopstveniot nekoi od specijalnite ve{tini i tehniki potrebni da se nov Delovnik na rabota, Sobranieto na RM stane profesionalen preveduva~. zapo~na da gi preveduva zakonite - otkako }e Na krajot od kursot, preveduva~ite smetaa deka toj

bidat doneseni - na albanski jazik i da be{e od golema p o m o { , i a k o obezbeduva simultan prevod na n i { t o d r u g o , mo`e{e da trae komisiskite i plenarnite sednici od podolgo!albanski na makedonski jazik.

Preku svojata parlamentarna programa za jazici, NDI gi opremi komisiskite sali za simultan prevod, gi kupi navistina potrebnite re~nici za Sobranieto i neodamna organizira{e brz kurs na skopskiot U n i v e r z i t e t n a o t s e k o t z a preveduvawe i tolkuvawe, za novo v r a b o t e n i t e p r e v e d u v a ~ i v o Sobranieto.

Vo tekot na {est nedeli vo juni i juli, po rabotnoto vreme, sobraniskite preveduva~i sobraa sili i se soo~ija so letnite gore{tini za da nau~at

Nacionalniot Demokratski Institut za nadvore{ni r a b o t i i g r a | a n s k a t a

asocijacija MOST na 7 april vo Skopje zaedni~ki sponzoriraa konferencija za zajaknuvawe na sorabotkata pome|u S o b r a n i e t o i n e v l a d i n i t e organizacii vo Makedonija.

Preku serija na paneli i r a b o t i l n i c i , p r a t e n i c i t e i pretstavnicite na nevladinite organizacii imaa unikatna mo`nost da doznaat i da diskutiraat za na~inite za zajaknuvawe na sorabotkata.

Sobraniskite preveduva~i u~at novi tehniki

Zajaknuvawe na sorabotkata pome|u Sobranieto i nevladinite organizacii

M-r Zoran [apuri}Pretsedatel na Komisijata za politi~ki sistem i odnosi me|u zaednicite vo Sobranieto na RM

Sobranieto ja odr`aprvata javna rasprava

Na 23 juni pove}epartiski panel od pratenici odr`a javna rasprava za zakonodavna etika i kodeks za odnesuvawe na pratenicite. Raspravata be{e zaedni~ki

organizirana od strana na Komisijata za politi~ki sistem i odnosi me|u zaednicite na Sobranieto na RM i NDI. Ova be{e prvata oficijalna javna rasprava od ovoj vid odr`ana vo Sobranieto na Republika Makedonija. Spored site soznanija raspravata be{e mnogu uspe{na. Se pojavija petnaeset svedoci, vklu~uvaj}i pratenici, nevladini organizacii i eksperti. Vrz

osnova na nivnite prezentacii jasno e deka postoi poddr{ka za Kodeks na odnesuvawe za pratenicite koj bi postavil eti~ki normi koi }e gi naso~at pratenicite vo nivnata sekojdnevna rabota. Mnogumina od svedocite veruvaat deka Kodeksot na odnesuvawe }e ja podigne svesta na pratenicite za nivnata odgovornost, }e go zajakne integritetot na pratenicite i sobranieto kako institucija i }e ja zajakne doverbata na gra|anite vo pratenicite.

Nekolkumina od svedocite ja istaknaa potrebata da se vospostavi neutralno, profesionalno telo koe }e bide odgovorno za implementacija na Kodeksot na odnesuvawe za pratenicite.

Vo vrska so Kodeksot na odnesuvawe za pratenicite i zakonodavnata etika, li~no smetam deka neodamna odr`anata javna rasprava vo Sobranieto na Republika Makedonija, vo organizacija na Komisijata za politi~ki sistem i odnosi me|u zaednicite i NDI, poka`a golem interes od strana na pratenicite, no i od po{irokata javnost. Samiot na~in na iznesuvawe na problematikata vo vid na javna rasprava so soslu{uvawe, odnosno davawe izjavi na pratenicite pretstavuva edna bitna novina vo raboteweto na Sobranieto. Samata rasprava poka`a razni vizii vo vrska so ovaa problematika. No, vo sekoj slu~aj pratenicite poka`aa nedvosmislena volja problematikata da bide normirana vo vid na kodeks, preku vgraduvawe vo delovni~ki odredbi ili so donesuvawe na nekoj drug akt od strana na Sobranieto. So ova bi se normiralo odnesuvaweto na pratenicite, no i nivnite prava i obvrski, so {to toa bi bilo i vo interes na pratenicite i vo interes na javnosta. Seto ova bi trebalo da bide vo sklad so ostanatite normi vo pravniot poredok kako na primer, antikorupciskoto zakonodavstvo, zakonite za konflikt na interesi i sli~no. Me|utoa ova ne ja namaluva potrebata od donesuvawe na poseben zakon za pratenici kade bi se regulirale pravata, obvrskite, uslovite za rabota i ostanatite raboti povrzani so vr{eweto na parlamentarnite aktivnosti. Seto ova go potencira zna~eweto na Kodeksot na odnesuvawe za pratenicite, zakonodavnata etika, i uka`uva na potrebata od odr`uvawe na pove}e javni raspravi po odredena tematika vo Sobranieto na Republika Makedonija.

Pratenicite ja pozdravuvaat javnata rasprava kakoinovativno sredstvo

R Prijavuvawe na finansiskata sostojba na pratenicite i ~lenovite na nivnoto semejstvo

R Nepotizmot ne e dozvolen

R Ne e dozvolena zloupotreba na privilegiite od strana na pratenicite za li~na i/ili semejna korist

R So svoite postapki pratenicite ne smeat da go naru{uvaat kredibilitetot na Sobranieto, na ostanatite pratenici ili na gra|anite

R Sekoja prateni~ka grupa i sekoj poedine~en pratenik bi trebalo da pomogne vo sozdavaweto na podobri me|upartiski odnosi

R Pratenicite i prateni~kite grupi bi trebalo poefektivno da go koristat vremeto za diskusija vo Sobranieto

R Pratenicite bi trebalo da se stremat kon pretstavuvawe na op{tiot javen interes i dokolku ima konflikt na interesi toj/taa bi trebalo istiot javno da go objavat

R Pratenicite bi trebalo da ja izvr{uvaat nivnata rabota profesionalno (redovno prisustvo na sednici, aktivno u~estvo na javnite raspravi, komunikacija so gra|anite)

Preporaki od svedocite za Kodeksot za odnesuvawe na pratenicite

R Javen ukor

R Pari~na kazna

R Suspenzija na mandatot

R Degradacija

R Opomena

R Isklu~uvawe od Sobranieto

Sankcii za pratenicite predlo`eni od strana na svedocite na javnata rasprava vo slu~aj na prekr{uvawe na Kodeksot na odnesuvawe za pratenicite

Zaklu~oci od konferencijata

R Sobranieto bi trebalo da otvori gra|anska kancelarija

R Veb stranicata na Sobranieto treba da se a`urira so informacii za dnevniot red na plenarnite i komisiskite sednici, prifatenite odluki, stenogramite i drugi relevantni informacii.

R Sobranieto bi trebalo da organizira javni raspravi na koi bi mo`ele da prisustvuvaat site zainteresirani nevladini organizacii i gra|ani.

R Pratenicite bi trebalo da otvorat kancelarii vo svoite izborni edinici kade {to gra|anite bi mo`ele da gi kontaktiraat so svoi pra{awa i so toa da pridonesat vo procesot na donesuvawe na odluki

R Izmena na Delovnikot za rabota na Sobranieto za da se ovozmo`i u~estvo na javnosta

Preden red od levo kon desno : Mitko Ba{ov od Evropskiot Forum Gevgelija,pratenicite Marija Kojzekliska, Slavica Grkovska, Tome Trombev i Eftim Manev

5Strana Strana

4

Ispolnuvaj}i gi ustavnite barawa i sopstveniot nekoi od specijalnite ve{tini i tehniki potrebni da se nov Delovnik na rabota, Sobranieto na RM stane profesionalen preveduva~. zapo~na da gi preveduva zakonite - otkako }e Na krajot od kursot, preveduva~ite smetaa deka toj

bidat doneseni - na albanski jazik i da be{e od golema p o m o { , i a k o obezbeduva simultan prevod na n i { t o d r u g o , mo`e{e da trae komisiskite i plenarnite sednici od podolgo!albanski na makedonski jazik.

Preku svojata parlamentarna programa za jazici, NDI gi opremi komisiskite sali za simultan prevod, gi kupi navistina potrebnite re~nici za Sobranieto i neodamna organizira{e brz kurs na skopskiot U n i v e r z i t e t n a o t s e k o t z a preveduvawe i tolkuvawe, za novo v r a b o t e n i t e p r e v e d u v a ~ i v o Sobranieto.

Vo tekot na {est nedeli vo juni i juli, po rabotnoto vreme, sobraniskite preveduva~i sobraa sili i se soo~ija so letnite gore{tini za da nau~at

Nacionalniot Demokratski Institut za nadvore{ni r a b o t i i g r a | a n s k a t a

asocijacija MOST na 7 april vo Skopje zaedni~ki sponzoriraa konferencija za zajaknuvawe na sorabotkata pome|u S o b r a n i e t o i n e v l a d i n i t e organizacii vo Makedonija.

Preku serija na paneli i r a b o t i l n i c i , p r a t e n i c i t e i pretstavnicite na nevladinite organizacii imaa unikatna mo`nost da doznaat i da diskutiraat za na~inite za zajaknuvawe na sorabotkata.

Sobraniskite preveduva~i u~at novi tehniki

Zajaknuvawe na sorabotkata pome|u Sobranieto i nevladinite organizacii

M-r Zoran [apuri}Pretsedatel na Komisijata za politi~ki sistem i odnosi me|u zaednicite vo Sobranieto na RM

Sobranieto ja odr`aprvata javna rasprava

Na 23 juni pove}epartiski panel od pratenici odr`a javna rasprava za zakonodavna etika i kodeks za odnesuvawe na pratenicite. Raspravata be{e zaedni~ki

organizirana od strana na Komisijata za politi~ki sistem i odnosi me|u zaednicite na Sobranieto na RM i NDI. Ova be{e prvata oficijalna javna rasprava od ovoj vid odr`ana vo Sobranieto na Republika Makedonija. Spored site soznanija raspravata be{e mnogu uspe{na. Se pojavija petnaeset svedoci, vklu~uvaj}i pratenici, nevladini organizacii i eksperti. Vrz

osnova na nivnite prezentacii jasno e deka postoi poddr{ka za Kodeks na odnesuvawe za pratenicite koj bi postavil eti~ki normi koi }e gi naso~at pratenicite vo nivnata sekojdnevna rabota. Mnogumina od svedocite veruvaat deka Kodeksot na odnesuvawe }e ja podigne svesta na pratenicite za nivnata odgovornost, }e go zajakne integritetot na pratenicite i sobranieto kako institucija i }e ja zajakne doverbata na gra|anite vo pratenicite.

Nekolkumina od svedocite ja istaknaa potrebata da se vospostavi neutralno, profesionalno telo koe }e bide odgovorno za implementacija na Kodeksot na odnesuvawe za pratenicite.

Vo vrska so Kodeksot na odnesuvawe za pratenicite i zakonodavnata etika, li~no smetam deka neodamna odr`anata javna rasprava vo Sobranieto na Republika Makedonija, vo organizacija na Komisijata za politi~ki sistem i odnosi me|u zaednicite i NDI, poka`a golem interes od strana na pratenicite, no i od po{irokata javnost. Samiot na~in na iznesuvawe na problematikata vo vid na javna rasprava so soslu{uvawe, odnosno davawe izjavi na pratenicite pretstavuva edna bitna novina vo raboteweto na Sobranieto. Samata rasprava poka`a razni vizii vo vrska so ovaa problematika. No, vo sekoj slu~aj pratenicite poka`aa nedvosmislena volja problematikata da bide normirana vo vid na kodeks, preku vgraduvawe vo delovni~ki odredbi ili so donesuvawe na nekoj drug akt od strana na Sobranieto. So ova bi se normiralo odnesuvaweto na pratenicite, no i nivnite prava i obvrski, so {to toa bi bilo i vo interes na pratenicite i vo interes na javnosta. Seto ova bi trebalo da bide vo sklad so ostanatite normi vo pravniot poredok kako na primer, antikorupciskoto zakonodavstvo, zakonite za konflikt na interesi i sli~no. Me|utoa ova ne ja namaluva potrebata od donesuvawe na poseben zakon za pratenici kade bi se regulirale pravata, obvrskite, uslovite za rabota i ostanatite raboti povrzani so vr{eweto na parlamentarnite aktivnosti. Seto ova go potencira zna~eweto na Kodeksot na odnesuvawe za pratenicite, zakonodavnata etika, i uka`uva na potrebata od odr`uvawe na pove}e javni raspravi po odredena tematika vo Sobranieto na Republika Makedonija.

Pratenicite ja pozdravuvaat javnata rasprava kakoinovativno sredstvo

R Prijavuvawe na finansiskata sostojba na pratenicite i ~lenovite na nivnoto semejstvo

R Nepotizmot ne e dozvolen

R Ne e dozvolena zloupotreba na privilegiite od strana na pratenicite za li~na i/ili semejna korist

R So svoite postapki pratenicite ne smeat da go naru{uvaat kredibilitetot na Sobranieto, na ostanatite pratenici ili na gra|anite

R Sekoja prateni~ka grupa i sekoj poedine~en pratenik bi trebalo da pomogne vo sozdavaweto na podobri me|upartiski odnosi

R Pratenicite i prateni~kite grupi bi trebalo poefektivno da go koristat vremeto za diskusija vo Sobranieto

R Pratenicite bi trebalo da se stremat kon pretstavuvawe na op{tiot javen interes i dokolku ima konflikt na interesi toj/taa bi trebalo istiot javno da go objavat

R Pratenicite bi trebalo da ja izvr{uvaat nivnata rabota profesionalno (redovno prisustvo na sednici, aktivno u~estvo na javnite raspravi, komunikacija so gra|anite)

Preporaki od svedocite za Kodeksot za odnesuvawe na pratenicite

R Javen ukor

R Pari~na kazna

R Suspenzija na mandatot

R Degradacija

R Opomena

R Isklu~uvawe od Sobranieto

Sankcii za pratenicite predlo`eni od strana na svedocite na javnata rasprava vo slu~aj na prekr{uvawe na Kodeksot na odnesuvawe za pratenicite

Zaklu~oci od konferencijata

R Sobranieto bi trebalo da otvori gra|anska kancelarija

R Veb stranicata na Sobranieto treba da se a`urira so informacii za dnevniot red na plenarnite i komisiskite sednici, prifatenite odluki, stenogramite i drugi relevantni informacii.

R Sobranieto bi trebalo da organizira javni raspravi na koi bi mo`ele da prisustvuvaat site zainteresirani nevladini organizacii i gra|ani.

R Pratenicite bi trebalo da otvorat kancelarii vo svoite izborni edinici kade {to gra|anite bi mo`ele da gi kontaktiraat so svoi pra{awa i so toa da pridonesat vo procesot na donesuvawe na odluki

R Izmena na Delovnikot za rabota na Sobranieto za da se ovozmo`i u~estvo na javnosta

Preden red od levo kon desno : Mitko Ba{ov od Evropskiot Forum Gevgelija,pratenicite Marija Kojzekliska, Slavica Grkovska, Tome Trombev i Eftim Manev

5Strana Strana

6

Nad 60 partiski aktivisti prisustvuvaa na zedni~ki organiziraniot dvodneven seminar na DUI i NDI vo Mavrovo vo juni, koj go

karakterizira{e slajd-{ou za prvite rezultati na DUI vo vladata, prezentacii za toa kako da se komunicira so gra|anite i da se izgradi poddr{ka, i grupna rabota za razvivawe na lokalni planovi za akcija na nivo na lokalnite ogranoci.

Vo juli se poka`aa i rezultatite od ovaa rabota koga nad 50 sostanoci bea organizirani od lokalnite ogranoci na DUI vo gradovite i selata od Kumanovo do Ki~evo, so publika koja broe{e me|u 10-400 lu|e, za da slu{ne za dostignuvawata i predizvicite na DUI.

Pamfleti so kratok prikaz na glavnite temi od prezentacijata na DUI zaedno so informacija za toa kako da se kontaktiraat pratenicite i drugite partiski pretstavnici bea {iroko distribuirani na sostanocite.

Intenzivni aktivnostina aktivistite na DUIpo NDI seminarot

Nad 60 aktivisti na DUI prisustvuvaat na seminar za lokalniteogranoci vo Mavrovo

Dejvid DogertiDirektor na programata za politi~ki partii

V o n a t p r e v a r u v a ~ k i o t s v e t n a politikata, naj~esto izgleda te{ko da se nateraat partiite da se soglasat okolu koe bilo pra{awe. Vo razvivaweto na programa koja bi ja privlekla sekoja od pogolemite partii vo Makedonija, nie vo NDI moravme da si go postavime osnovnoto pra{awe: {to e toa od koe sekoja partija bi imala korist, bez razlika dali e golema ili mala, stara ili nova, makedonska ili albanska?

Odgovorot na ova be{e deka partiite vo Makedonija gi imaat istite potrebi kako i partiite vo drugite demokratii: silni i dobro obu~eni aktivisti na lokalno nivo, i lokalni ogranoci koi ja povrzuvaat javnosta so partijata, i so samata vlada. Ovie potrebi se samo pove}e intenzivirani od faktot deka 2004 donesuva lokalni izbori, {to zna~i deka partiite imaat potreba od efektivni strukturi vo pove}e mesta istovremeno, zavisno od toa kade gi predviduvaat svoite izborni {ansi. Ottuka, i programata na NDI za politi~kite partii 2003-2004... Potencijalni lideri/Razvoj na lokalnite ogranoci.

Celta na ovaa programa e da obezbedi obuka i konsultacii za aktivistite na lokalnite ogranoci vo naporite da se kultiviraat posilni lokalni lideri i posilni ogranoci - kako fundamentalni komponenti na efektivnite, moderni partii. NDI }e raboti direktno so p a r t i s k o t o r a k o v o d s t v o i s o pretstavnicite na lokalnite ogranoci vo unapreduvawe na tehni~kite ve{tini na partiskite aktivisti vo klu~ni oblasti i vo izgradba na razbirawe za korista koja samite partii }e ja izvle~at od posilnite ogranoci. “ M i s l a m d e k a

transparentnosta i ~esnata komunikacja so g r a | a n i t e } e n é dobli`at do niv i do novi postignuvawa”

Fatmir Dehari U~esnik na seminarot

“Slu{navme mnogu za t e m i t e k o i pretstavuvaat novina vo politikata, so koi }e se razlikuvame vo na~inot na rabota na

drugite partii.”Xeladin [atku U~esnik na seminarot

Strana

Silni ogranoci,silni partii

7

Potencijalni liderivo Liberalna partijana Makedonija

Spravuvaj}i se so slikata na najmala prateni~ka grupa vo Sobranieto, aktivistite na Liberalnata partija bea prvite koi ja zapo~naa

programata na NDI za Potencijalni lideri/Razvoj na lokalnite ogranoci. Na 18 juli dvaeset aktivisti od Liberalnata partija prisustvuvaa na ednodnevna sesija vo ramkite na programata so traewe od edna godina, za da istra`uvaat na~ini na izgradba na nivnite ve{tini i da u~at novi tehniki za zajaknuvawe na lokalnite ogranoci.

Site u~esnici }e napravat procenka na svojot lokalen ogranok za da steknat pregled na negovite prednosti, slabosti, potrebi i potencijali. Tie }e se fokusiraat na tri glavni temi opfateni so programata na NDI: komunikacii, upravuva~ki praktiki i vnatre{ni proceduri. Rezultatite }e gi oblikuvaat osnovite za idnite rabotni sesii so NDI.

Sli~ni sesii se planirani so SDSM, VMRO-DPMNE i LDP naesen.

Aktivistite na Liberalnata partija na seminar na NDI vo Skopje

“Na{ite prioriteti se izbor na lokalnite ogranoci i nova organizaciona struktura. Nie sme prva partija koja sproveduva sovremena praktika vo izborot na pretsedateli na lokalnite ogranoci. Istoto }e go storime so na{ata nova struktura, {to }e né podgotvi za pobeda na slednite izbori.”

Den Don~evVMRO-DPMNE

AG

OL

NA

GE

NE

RA

LN

IT

E S

EK

RE

TA

RI

G’zim OstreniDUI

Roza TopuzovaKarevska LDP

Zoran DimovLPM

Nikola ]urk~ievSDSM

“Prioritet na LPM vo naredniot period e odr`uvawe na godi{nite sobranija na nivo na lokalnite ogranoci, kako i podgotvuvawe na Kongresot na partijata. Soglasno na toa, se gradi i strategija za prenesuvawe na soodvetni aktivnosti na lokalno nivo i na nivo na posebnite oblici na o r g a n i z i r a w e n a ~lenstvoto na LPM. ”

Ru`di Mato{iDPA

“DPA }e raboti vo nasoka na c e l o s n o i m p l e m e n t i r a w e n a Ramkovniot dogovor kako {to e dogovoreno pome|u partite vo Ohrid. ]e se sprotivstavime na sekoja tendencija za negovo degradirawe. ”

“LDP }e se fokusira na zajaknuvawe n a o r g a n i z a c i o n i o t a s p e k t n a partiskata struktura i }e se podgotvuva za izbori vo op{tinskite organizacii. Isto taka }e prodol`ime so naporite da ja realizirame na{ata predizborna programa. ”

“ A k t i v n o s t i t e n a S D S M s e izlo`eni vo dokumentot koj go usvoivme na ~etvrtiot Kongres na partijata. Politi~kiot anga`man isto taka pretpostavuva postojana “bura” na novi idei i novi inicijativi. ]e gi zajakneme na{ite lokalni ogranoci za podobra implementacija na obvrskite od na{iot mandat vo vlasta”.

“Ima{e mnogu idei za toa k a k o p o d o b r o d a s e organiziraat lokalnite tela koi mo`at da se upotrebat vo praksa...”

Dejan Talimxioski, U~esnik na seminarot

“Prioritet na DUI vo slednata godina }e bide rabotata na zajaknuvawe na organizacioniot kapacitet na na{ata partija, bidej}i ovoj napor }e obezbedi na{ata partija podobro da funkcionira i da izleze vo presret na slednite predizvici. Ova e vo linija so partiskite napori za voveduvawe na nov politi~ki

mentalitet vo dr`avava...”

Strana

6

Nad 60 partiski aktivisti prisustvuvaa na zedni~ki organiziraniot dvodneven seminar na DUI i NDI vo Mavrovo vo juni, koj go

karakterizira{e slajd-{ou za prvite rezultati na DUI vo vladata, prezentacii za toa kako da se komunicira so gra|anite i da se izgradi poddr{ka, i grupna rabota za razvivawe na lokalni planovi za akcija na nivo na lokalnite ogranoci.

Vo juli se poka`aa i rezultatite od ovaa rabota koga nad 50 sostanoci bea organizirani od lokalnite ogranoci na DUI vo gradovite i selata od Kumanovo do Ki~evo, so publika koja broe{e me|u 10-400 lu|e, za da slu{ne za dostignuvawata i predizvicite na DUI.

Pamfleti so kratok prikaz na glavnite temi od prezentacijata na DUI zaedno so informacija za toa kako da se kontaktiraat pratenicite i drugite partiski pretstavnici bea {iroko distribuirani na sostanocite.

Intenzivni aktivnostina aktivistite na DUIpo NDI seminarot

Nad 60 aktivisti na DUI prisustvuvaat na seminar za lokalniteogranoci vo Mavrovo

Dejvid DogertiDirektor na programata za politi~ki partii

V o n a t p r e v a r u v a ~ k i o t s v e t n a politikata, naj~esto izgleda te{ko da se nateraat partiite da se soglasat okolu koe bilo pra{awe. Vo razvivaweto na programa koja bi ja privlekla sekoja od pogolemite partii vo Makedonija, nie vo NDI moravme da si go postavime osnovnoto pra{awe: {to e toa od koe sekoja partija bi imala korist, bez razlika dali e golema ili mala, stara ili nova, makedonska ili albanska?

Odgovorot na ova be{e deka partiite vo Makedonija gi imaat istite potrebi kako i partiite vo drugite demokratii: silni i dobro obu~eni aktivisti na lokalno nivo, i lokalni ogranoci koi ja povrzuvaat javnosta so partijata, i so samata vlada. Ovie potrebi se samo pove}e intenzivirani od faktot deka 2004 donesuva lokalni izbori, {to zna~i deka partiite imaat potreba od efektivni strukturi vo pove}e mesta istovremeno, zavisno od toa kade gi predviduvaat svoite izborni {ansi. Ottuka, i programata na NDI za politi~kite partii 2003-2004... Potencijalni lideri/Razvoj na lokalnite ogranoci.

Celta na ovaa programa e da obezbedi obuka i konsultacii za aktivistite na lokalnite ogranoci vo naporite da se kultiviraat posilni lokalni lideri i posilni ogranoci - kako fundamentalni komponenti na efektivnite, moderni partii. NDI }e raboti direktno so p a r t i s k o t o r a k o v o d s t v o i s o pretstavnicite na lokalnite ogranoci vo unapreduvawe na tehni~kite ve{tini na partiskite aktivisti vo klu~ni oblasti i vo izgradba na razbirawe za korista koja samite partii }e ja izvle~at od posilnite ogranoci. “ M i s l a m d e k a

transparentnosta i ~esnata komunikacja so g r a | a n i t e } e n é dobli`at do niv i do novi postignuvawa”

Fatmir Dehari U~esnik na seminarot

“Slu{navme mnogu za t e m i t e k o i pretstavuvaat novina vo politikata, so koi }e se razlikuvame vo na~inot na rabota na

drugite partii.”Xeladin [atku U~esnik na seminarot

Strana

Silni ogranoci,silni partii

7

Potencijalni liderivo Liberalna partijana Makedonija

Spravuvaj}i se so slikata na najmala prateni~ka grupa vo Sobranieto, aktivistite na Liberalnata partija bea prvite koi ja zapo~naa

programata na NDI za Potencijalni lideri/Razvoj na lokalnite ogranoci. Na 18 juli dvaeset aktivisti od Liberalnata partija prisustvuvaa na ednodnevna sesija vo ramkite na programata so traewe od edna godina, za da istra`uvaat na~ini na izgradba na nivnite ve{tini i da u~at novi tehniki za zajaknuvawe na lokalnite ogranoci.

Site u~esnici }e napravat procenka na svojot lokalen ogranok za da steknat pregled na negovite prednosti, slabosti, potrebi i potencijali. Tie }e se fokusiraat na tri glavni temi opfateni so programata na NDI: komunikacii, upravuva~ki praktiki i vnatre{ni proceduri. Rezultatite }e gi oblikuvaat osnovite za idnite rabotni sesii so NDI.

Sli~ni sesii se planirani so SDSM, VMRO-DPMNE i LDP naesen.

Aktivistite na Liberalnata partija na seminar na NDI vo Skopje

“Na{ite prioriteti se izbor na lokalnite ogranoci i nova organizaciona struktura. Nie sme prva partija koja sproveduva sovremena praktika vo izborot na pretsedateli na lokalnite ogranoci. Istoto }e go storime so na{ata nova struktura, {to }e né podgotvi za pobeda na slednite izbori.”

Den Don~evVMRO-DPMNE

AG

OL

NA

GE

NE

RA

LN

IT

E S

EK

RE

TA

RI

G’zim OstreniDUI

Roza TopuzovaKarevska LDP

Zoran DimovLPM

Nikola ]urk~ievSDSM

“Prioritet na LPM vo naredniot period e odr`uvawe na godi{nite sobranija na nivo na lokalnite ogranoci, kako i podgotvuvawe na Kongresot na partijata. Soglasno na toa, se gradi i strategija za prenesuvawe na soodvetni aktivnosti na lokalno nivo i na nivo na posebnite oblici na o r g a n i z i r a w e n a ~lenstvoto na LPM. ”

Ru`di Mato{iDPA

“DPA }e raboti vo nasoka na c e l o s n o i m p l e m e n t i r a w e n a Ramkovniot dogovor kako {to e dogovoreno pome|u partite vo Ohrid. ]e se sprotivstavime na sekoja tendencija za negovo degradirawe. ”

“LDP }e se fokusira na zajaknuvawe n a o r g a n i z a c i o n i o t a s p e k t n a partiskata struktura i }e se podgotvuva za izbori vo op{tinskite organizacii. Isto taka }e prodol`ime so naporite da ja realizirame na{ata predizborna programa. ”

“ A k t i v n o s t i t e n a S D S M s e izlo`eni vo dokumentot koj go usvoivme na ~etvrtiot Kongres na partijata. Politi~kiot anga`man isto taka pretpostavuva postojana “bura” na novi idei i novi inicijativi. ]e gi zajakneme na{ite lokalni ogranoci za podobra implementacija na obvrskite od na{iot mandat vo vlasta”.

“Ima{e mnogu idei za toa k a k o p o d o b r o d a s e organiziraat lokalnite tela koi mo`at da se upotrebat vo praksa...”

Dejan Talimxioski, U~esnik na seminarot

“Prioritet na DUI vo slednata godina }e bide rabotata na zajaknuvawe na organizacioniot kapacitet na na{ata partija, bidej}i ovoj napor }e obezbedi na{ata partija podobro da funkcionira i da izleze vo presret na slednite predizvici. Ova e vo linija so partiskite napori za voveduvawe na nov politi~ki

mentalitet vo dr`avava...”

Strana

NACIONALEN DEMOKRATSKI INSTITUT

Pretsedava~Medlin K. OlbrajtPretsedatelKenet D. VolakRegionalen DirektorRobert Benxamin

[ejla Fruman - DirektorElvis @uti~ - Direktor na Parlamentarnata programaAleksandra Cvetkovska - Parlamentarna programaEmil Atanasovski - Parlamentarna programaDejvid Dogerti -Direktor na programata za politi~ki partiiLidija Stojkova-Zafirovska - Programa za politi~ki partiiFlora Sulejmani - Programa za politi~ki partiiHerman De Fraj - Direktor na programata za jaziciTatjana Bundaleska - Programa za jaziciIsmail Ebipi - Programa za jaziciKlimentina Bla`evska - Administrativen rabotnikArdit Memeti - Administrativen menaxerG’zim Ja{ari - Istra`uvawe i komunikaciiDaniela Dodevska - Administrativen rabotnik

NDI Makedonija:

Nova generacija na praktikanti vo Sobranieto na RM

Vo sledniot broj:Vo sledniot broj:

“Ova e odli~en na~in za pomagawe na rabotata na pratenicite, no istovremeno i za obuka na mladi kadri. Pritoa, mora da se iska`at ~estitki za NDI za izborot na mladi lu|e - o~igledno e deka e raboteno spored dobra metodologija i objektivni kriteriumi.”

Liljana PopovskaPotpretsedatel na Sobranieto na RM

Dame Gruev 71000 Skopje, MakedonijaTel.: +389 (02) 31 31 177Faks: +389 (02) 31 28 333

Dame Gruev 1/2/81000 Skopje, MakedonijaTel.: +389 (02) 32 96 578Faks: +389 (02) 31 20 101

Za pove}e informacii za programite i publikaciite na NDI, ve molime posetete ja na{ata veb strana www.ndi.org ili kontaktirajte né na ndi@ndi.org.mk

Centralna kancelarija

Programa za koristewena jazicite

Nacionalniot demokratski institut za nadvore{ni raboti e neprofitna organizacija so sedi{te vo Va{ington, i vo Makedonija e poddr`ana od USAID. Programata na NDI za upotreba na jazicite e poddr`ana od vladata na Belgija.