Gata Aile Hekimliği AD.Gata Aile Hekimliği AD.25/09/200625/09/2006

MAKALE YAZIMIMAKALE YAZIMI

DR.LEVENT ÖZDEMİRDR.LEVENT ÖZDEMİR

GATA AİLE HEKİMLİĞİ AD.GATA AİLE HEKİMLİĞİ AD.

lozfe@mynet.comlozfe@mynet.com

• Bilimsel makaleler, bilimsel prensiplere Bilimsel makaleler, bilimsel prensiplere ve etik kurallarına uygun olarak yapılan ve etik kurallarına uygun olarak yapılan ve bilgisel formlarda yazılarak basılan ve bilgisel formlarda yazılarak basılan çalışmalardır. Bir tıbbi bilimsel çalışma, çalışmalardır. Bir tıbbi bilimsel çalışma, öngörülen bir hipotez çerçevesinde öngörülen bir hipotez çerçevesinde yeterli gözlem ve deneye dayanılarak yeterli gözlem ve deneye dayanılarak sonuca ulaştırılıp yazı haline getirilip sonuca ulaştırılıp yazı haline getirilip yayınlanırsa “TIBBİ MAKALE” olarak yayınlanırsa “TIBBİ MAKALE” olarak adlandırılır. adlandırılır.

Bir Tıbbi Çalışmanın Bir Tıbbi Çalışmanın Kurgulanması; Kurgulanması;

• 1.      Konunun seçimi1.      Konunun seçimi

• 2.      Ön taslağın yapılması – planlama2.      Ön taslağın yapılması – planlama

• 3.      Çalışma bibliyografisinin hazırlanması3.      Çalışma bibliyografisinin hazırlanması

• 4.      Eldeki veriler ile çalışmanın ana 4.      Eldeki veriler ile çalışmanın ana hatlarının belirlenmesihatlarının belirlenmesi

• 5.      Çalışma protokolünün yapılması5.      Çalışma protokolünün yapılması

• 6.      Çalışmaya başlama ve sonlandırma6.      Çalışmaya başlama ve sonlandırma

• 7.      Yazım, redaksion ve basım7.      Yazım, redaksion ve basım

Çalışmanın planlaması Çalışmanın planlaması yapılırken; yapılırken;

• 1. Akla gelen fikir veya soru değerlimidir?1. Akla gelen fikir veya soru değerlimidir?• 2. Pratik midir?2. Pratik midir?• 3. Yeterli zaman ayrılmış mıdır? 3. Yeterli zaman ayrılmış mıdır? • 4. Bu çalışma veya benzeri bir çalışma daha 4. Bu çalışma veya benzeri bir çalışma daha

önce yapılmış mıdır?önce yapılmış mıdır?• 5. Ne gibi bir sonuca ulaşılması 5. Ne gibi bir sonuca ulaşılması

umulmaktadır?umulmaktadır?• 6. Konu hakkında çalışma arkadaşları ne 6. Konu hakkında çalışma arkadaşları ne

düşünmektedirler?düşünmektedirler?• 7. İstatistik desteği gerekmekte midir?7. İstatistik desteği gerekmekte midir?

Çalışmaya başlandığında en sık Çalışmaya başlandığında en sık karşılaşılan yanlışlar;karşılaşılan yanlışlar;

• 1.      Denek sayısının yetersizliği1.      Denek sayısının yetersizliği

• 2.      Kontrol grubunun yokluğu veya 2.      Kontrol grubunun yokluğu veya uygunsuzluğuuygunsuzluğu

• 3.      Çalışma dışı bırakılanların 3.      Çalışma dışı bırakılanların bildirilmemesibildirilmemesi

• 4.      Yanlış yorumlama4.      Yanlış yorumlama

• 5.      Yanlış istatistik kullanma5.      Yanlış istatistik kullanma

De BAKEY kriterleri:De BAKEY kriterleri:

• 1. Yeni olmak1. Yeni olmak

• 2. Gerçek olmak2. Gerçek olmak

• 3. Önemli olmak3. Önemli olmak

• 4. Anlaşılır olmak4. Anlaşılır olmak

ARAŞTIRMA BİLDİRİLERİNİN ARAŞTIRMA BİLDİRİLERİNİN YAPISIYAPISI  • Araştırma bildirilerinin yapısı, en yaygın Araştırma bildirilerinin yapısı, en yaygın

biçimde ”IMRAD” kısaltması ile tanımlanır.biçimde ”IMRAD” kısaltması ile tanımlanır.

   

I - Intradaction (Giriş)I - Intradaction (Giriş)

M - Methods (Metotlar)M - Methods (Metotlar)

R - Results (Sonuçlar)R - Results (Sonuçlar)

A - And (ve)A - And (ve)

D – Discussion (Tartışma) D – Discussion (Tartışma)

TIBBİ MAKALE YAZIM TIBBİ MAKALE YAZIM AŞAMALARIAŞAMALARIA-YAZIMDAN ÖNCEA-YAZIMDAN ÖNCE B-TIBBİ YAZININ BİÇİMİB-TIBBİ YAZININ BİÇİMİ  1.      Hazırlık Aşaması1.      Hazırlık Aşaması 1. Başlık 1. Başlık2.      Verilerin toplanması2.      Verilerin toplanması 2. Yazarların adları 2. Yazarların adları3.      Derginin seçimi3.      Derginin seçimi 3. Giriş 3. Giriş 4.      Makalenin yazarlarının belirtilmesi4.      Makalenin yazarlarının belirtilmesi 4. Gereç ve 4. Gereç ve

yöntem yöntem 5.      Etik kurallar 5.      Etik kurallar 5. Bulgular 5. Bulgular 6. Tartışma6. Tartışma 7. Özet ve sonuç7. Özet ve sonuç 8. Abstrakt8. Abstrakt 9. Appendiks9. Appendiks 10. Kaynaklar 10. Kaynaklar   

1. Hazırlık Aşamaları:1. Hazırlık Aşamaları:

• İlk basamakİlk basamak literatürün gözden literatürün gözden geçirilmesidir. Tıbbi bilgileri toplamanın geçirilmesidir. Tıbbi bilgileri toplamanın çeşitli yolları vardır. Bunlar içinde en çeşitli yolları vardır. Bunlar içinde en yaygın olarak kullanılan, ABD’deki yaygın olarak kullanılan, ABD’deki National Library of Medicine nın National Library of Medicine nın kayıtlarının taranmasıdır. Bu amaçla kayıtlarının taranmasıdır. Bu amaçla İndex Medikus ve Medline taramaları İndex Medikus ve Medline taramaları yapılabilir. yapılabilir.

• İkinci basamakİkinci basamak ise yapılması istenen ise yapılması istenen araştırmanın giriş ve tartışma araştırmanın giriş ve tartışma bölümlerini de kapsayan bir taslak bölümlerini de kapsayan bir taslak hazırlamaktır. Olası sonuçları hazırlamaktır. Olası sonuçları önceden bilmek ve en iyi şekilde önceden bilmek ve en iyi şekilde nasıl sunulacağını tasarlamak gerekir nasıl sunulacağını tasarlamak gerekir

2. Verilerin Toplanması: 2. Verilerin Toplanması:

• ·        Veriler toplanırken ayrı ayrı ·        Veriler toplanırken ayrı ayrı formlara kaydedilmelidirler. formlara kaydedilmelidirler.

• ·        Her kişi veya çalışma ünitesi ·        Her kişi veya çalışma ünitesi için ayrı bir kayıt tutulmalıdır. için ayrı bir kayıt tutulmalıdır.

• ·        Orijinal kayıt formları ·        Orijinal kayıt formları dosyalanarak saklanır.dosyalanarak saklanır.

• ·        Veri girişi ve analiz konularında ·        Veri girişi ve analiz konularında istatikçi yardımı alınabilir.istatikçi yardımı alınabilir.

3. Derginin Seçimi:3. Derginin Seçimi:

• · Bu yazı ile ulaşılmak istenenler veya yazının kimlerin · Bu yazı ile ulaşılmak istenenler veya yazının kimlerin ilgisini çekmesini ummaktasınız? Pratisyenler, cerrahlar, ilgisini çekmesini ummaktasınız? Pratisyenler, cerrahlar, biyokimyacılar, genetikçiler mi? Yoksa daha geniş bir kitle biyokimyacılar, genetikçiler mi? Yoksa daha geniş bir kitle mi?mi?

• · Yazınız derginin istediği nitelikte mi?· Yazınız derginin istediği nitelikte mi?• · Seçilen dergi yazınızla benzer nitelikleri olan yazıları ne · Seçilen dergi yazınızla benzer nitelikleri olan yazıları ne

sıklıkla yayınlıyor?sıklıkla yayınlıyor?• · Derginin sirkülasyon ve sitasyon derecesi nedir?· Derginin sirkülasyon ve sitasyon derecesi nedir?• · Derginin makaleyi aldıktan sonra yayınlamasına kadar · Derginin makaleyi aldıktan sonra yayınlamasına kadar

geçen süre ne kadardır?geçen süre ne kadardır?• · Derginin yazıları reddetme hızı ne kadardır?· Derginin yazıları reddetme hızı ne kadardır?• · Editör ve eleştirmenlerinin tutumu yapıcı ve olumlu · Editör ve eleştirmenlerinin tutumu yapıcı ve olumlu

mudur?mudur?

Derginin son sayılarının gözden Derginin son sayılarının gözden geçirilmesinde büyük fayda vardır.geçirilmesinde büyük fayda vardır.

• · Yazılar ne kadar uzunluktadır?· Yazılar ne kadar uzunluktadır?• · En çok kimin yazısı yayınlanmıştır?· En çok kimin yazısı yayınlanmıştır?• · Kaç kaynaktan yararlanılmıştır?· Kaç kaynaktan yararlanılmıştır?• · Kaç tane şekil ve resim kullanılmıştır?· Kaç tane şekil ve resim kullanılmıştır?• · Editörün seçimini belirleyen tipik · Editörün seçimini belirleyen tipik

özellikler belirginmidir? özellikler belirginmidir?

4. Makalenin Yazarlarının 4. Makalenin Yazarlarının Belirtilmesi:Belirtilmesi:

• · Çalışmanın yapılmasında ve yazının ortaya · Çalışmanın yapılmasında ve yazının ortaya çıkmasında emeği geçen herkesin adlarının çıkmasında emeği geçen herkesin adlarının yazıya konması gerekir. Bunun aksi etik yazıya konması gerekir. Bunun aksi etik olmayan bir davranıştır. İlk yazar her zaman olmayan bir davranıştır. İlk yazar her zaman çalışmaya en fazla katkısı olan kişidir. Diğer çalışmaya en fazla katkısı olan kişidir. Diğer kişiler ise görüş ve fikirleri ile araştırmayı kişiler ise görüş ve fikirleri ile araştırmayı zenginleştiren veya veri toplanmasında zenginleştiren veya veri toplanmasında emeği olan kişiler olmalıdır. Salt idareci emeği olan kişiler olmalıdır. Salt idareci konumunda olmasından dolayı veya arkadaş konumunda olmasından dolayı veya arkadaş hatırı için yazıya isim konulmamalıdır. hatırı için yazıya isim konulmamalıdır.

5. Etik Kurallar: 5. Etik Kurallar:

• · DÜRÜSTLÜK: Verilerin değiştirilmesi veya veriler · DÜRÜSTLÜK: Verilerin değiştirilmesi veya veriler üzerinde oynanması er veya geç ortaya çıkacaktır üzerinde oynanması er veya geç ortaya çıkacaktır ve çalışma geçersiz olacaktır. Veriler her ne ve çalışma geçersiz olacaktır. Veriler her ne olursa olsun dürüstçe sunulmalı ve hiçbir zaman olursa olsun dürüstçe sunulmalı ve hiçbir zaman aldatma gibi bir tutuma girilmemelidir.aldatma gibi bir tutuma girilmemelidir.

• · DEĞER VERME : Yazıda sözü edilen görüşler eğer · DEĞER VERME : Yazıda sözü edilen görüşler eğer bir başkasına ait ise bu durum yazıda bir başkasına ait ise bu durum yazıda belirtilmelidir. belirtilmelidir.

• · DİĞER ETİK KURALLAR: Yazı aynı anda tek bir · DİĞER ETİK KURALLAR: Yazı aynı anda tek bir dergiye gönderilmelidir. Çalışmanın bir bölümü dergiye gönderilmelidir. Çalışmanın bir bölümü daha öncesinde yayınlanmış ise bu daha önceden daha öncesinde yayınlanmış ise bu daha önceden belirtilmelidir.belirtilmelidir.

TIBBİ YAZININ BİÇİMİTIBBİ YAZININ BİÇİMİ   1- 1- BaşlıkBaşlık;; • Basit, kısa, ilginç olmalıdır. Basit, kısa, ilginç olmalıdır. • 10-12 kelimeyi geçmemelidir. 10-12 kelimeyi geçmemelidir. • Göz alıcı olmalıdır. Göz alıcı olmalıdır. • Gramer olarak doğru olmalıdır. Gramer olarak doğru olmalıdır. • Hedef derginin okuyucusuna hitap etmelidir. Hedef derginin okuyucusuna hitap etmelidir. • Buyurucu olmamalıdır. Buyurucu olmamalıdır. • Çalışma amacı ile uyumlu olmalıdır. Çalışma amacı ile uyumlu olmalıdır. • Çalışma düzenine işaret etmelidir. Çalışma düzenine işaret etmelidir. • Makalenin konusunu (sonuçlarını değil) Makalenin konusunu (sonuçlarını değil)

yansıtmalıdır. yansıtmalıdır. • Genelde kabul görmeyen kısaltma içermemelidirGenelde kabul görmeyen kısaltma içermemelidir..

2- Yazarların Adları:2- Yazarların Adları:• · Yazarın adı başlığın hemen altına · Yazarın adı başlığın hemen altına

yazılır. Eğer birden fazla yazar var ise yazılır. Eğer birden fazla yazar var ise öncelikli olarak çalışmaya en fazla öncelikli olarak çalışmaya en fazla katkısı olan kişi yazılmalıdır.katkısı olan kişi yazılmalıdır.

• · Kağıdın alt kısmına ise iletişim · Kağıdın alt kısmına ise iletişim kurulacak olan yazarın adı, adresi, kurulacak olan yazarın adı, adresi, telefon ve fax numaraları ve mail telefon ve fax numaraları ve mail adresi yazılmalıdır.adresi yazılmalıdır.

3. Giriş:3. Giriş:• İyi bir giriş bölümü yazının “niçin” yazıldığı sorusuna cevap İyi bir giriş bölümü yazının “niçin” yazıldığı sorusuna cevap

verir ve olaya ilgiyi çeker. Giriş bölümü çalışmanın verir ve olaya ilgiyi çeker. Giriş bölümü çalışmanın kapsamını ve amacını içermeli ve okuyucuya gerekli olan kapsamını ve amacını içermeli ve okuyucuya gerekli olan bilgileri vermelidir. Giriş bölümü çalışmanın karmaşıklığı ve bilgileri vermelidir. Giriş bölümü çalışmanın karmaşıklığı ve türüne göre birkaç cümle ve 1 – 2 sayfa uzunluğunda türüne göre birkaç cümle ve 1 – 2 sayfa uzunluğunda olabilir.olabilir.

• Daha sonra olgunun tarihsel gelişimi, şu ana kadar yapılan Daha sonra olgunun tarihsel gelişimi, şu ana kadar yapılan çalışmalar anlatılmalı ve kendi çalışmanıza temel çalışmalar anlatılmalı ve kendi çalışmanıza temel hazırlanmalıdır.hazırlanmalıdır.

• Bu çalışmanın niçin yapıldığı açıklanmalı ve kullanılan Bu çalışmanın niçin yapıldığı açıklanmalı ve kullanılan terimler belirtilmelidir.terimler belirtilmelidir.

• Giriş bölümü şimdiki zamanda yazılmalıdır.Giriş bölümü şimdiki zamanda yazılmalıdır.

4. Gereç ve Yöntem ( Materials and Methods ) :4. Gereç ve Yöntem ( Materials and Methods ) :• · Bu bölüm yazının “nasıl“, “ne” sorularını yanıtlar. · Bu bölüm yazının “nasıl“, “ne” sorularını yanıtlar.

Çalışmanın nasıl yapıldığını açıklayan bu bölüm Çalışmanın nasıl yapıldığını açıklayan bu bölüm geniş zamanda yazılmalıdır.geniş zamanda yazılmalıdır.

• · Veri kaynakları, çalışma düzeni, analiz tipi bu · Veri kaynakları, çalışma düzeni, analiz tipi bu bölümde belirtilmelidir.bölümde belirtilmelidir.

• · Başkalarının, çalışmanın geçerliliği hakkında karar · Başkalarının, çalışmanın geçerliliği hakkında karar verebilmeleri ve gerekirse tekrarlayabilmeleri için verebilmeleri ve gerekirse tekrarlayabilmeleri için çalışma hakkında gerekli bilgi bu bölümde çalışma hakkında gerekli bilgi bu bölümde verilmelidir.verilmelidir.

• · Yöntem iyi düzenlenmiş ise bu bölüm kısa · Yöntem iyi düzenlenmiş ise bu bölüm kısa yazılmalıdır. Eğer yöntem tartışmalı ise bu bölümde yazılmalıdır. Eğer yöntem tartışmalı ise bu bölümde daha fazla ayrıntıya girilebilir.daha fazla ayrıntıya girilebilir.

5. Bulgular ( Results ) :5. Bulgular ( Results ) :• · Bu bölümde hiçbir yorumda bulunulmadan · Bu bölümde hiçbir yorumda bulunulmadan

bulguların açıklanması gerekir.bulguların açıklanması gerekir.• · Okuyucuların ilgisini en çok çeken bölüm · Okuyucuların ilgisini en çok çeken bölüm

olduğu için bu bölüm yazının “ KALBİ” olduğu için bu bölüm yazının “ KALBİ” niteliğindedir.niteliğindedir.

• · Temel olgu, verileri en etkili şekilde · Temel olgu, verileri en etkili şekilde sunmaktır. sunmaktır.

• · Bu bölüm geniş zamanda yazılmalıdır.· Bu bölüm geniş zamanda yazılmalıdır.• · · Şekiller ve tablolarŞekiller ve tablolar

6. Tartışma ( Discussion ) :6. Tartışma ( Discussion ) :• · Bu bölümde “ o halde ne olacak? “ sorusunun · Bu bölümde “ o halde ne olacak? “ sorusunun

cevabı verilir.cevabı verilir.• · Bulguların yorumu nedir? Bu bulgular, ilgili · Bulguların yorumu nedir? Bu bulgular, ilgili

konuda ki bilgilere ne gibi katkılarda konuda ki bilgilere ne gibi katkılarda bulunacaktır? Bunların bilimsel veya klinik bulunacaktır? Bunların bilimsel veya klinik kullanımları nasıl olacaktır? Soruları bu bölümde kullanımları nasıl olacaktır? Soruları bu bölümde cevaplanmalıdır.cevaplanmalıdır.

• · Bu bölümde bulguların yorumu yapılarak · Bu bölümde bulguların yorumu yapılarak kuramın geliştirilmesi gerekir. Böyle bir tartışma, kuramın geliştirilmesi gerekir. Böyle bir tartışma, okuyucunun konu ile ilgili olarak daha ileri okuyucunun konu ile ilgili olarak daha ileri araştırmalar yapmasına olanak sağlar.araştırmalar yapmasına olanak sağlar.

• · Tartışma bölümü şimdiki zamanda yazılmalıdır.· Tartışma bölümü şimdiki zamanda yazılmalıdır.

7. Özet ve Sonuç:7. Özet ve Sonuç:

•   . Bu çeşit bir sonlandırmanın yerine . Bu çeşit bir sonlandırmanın yerine artık abstrakt kullanılmaktadır. Ama artık abstrakt kullanılmaktadır. Ama bir dergi böyle bir bölümün olmasını bir dergi böyle bir bölümün olmasını öngörüyor ise, çalışmanın ana öngörüyor ise, çalışmanın ana kuramını ve bulgularını özetleyen bir kuramını ve bulgularını özetleyen bir yazı yazılması ve gerekiyorsa yazı yazılması ve gerekiyorsa önerilerde bulunulması gerekir.önerilerde bulunulması gerekir.

8. Abstrakt:8. Abstrakt:• · Bu bölüm aslında bir özet olup amacı okuyucunun · Bu bölüm aslında bir özet olup amacı okuyucunun

ilgisini çekmektir.ilgisini çekmektir.• · Tüm yazı bitirilip kabul edilmeye hazır bir duruma · Tüm yazı bitirilip kabul edilmeye hazır bir duruma

getirildikten sonra abstrakt yazılmalıdır.getirildikten sonra abstrakt yazılmalıdır.• · Abstraktta; amaç, yöntem, bulgular ve çalışmanın · Abstraktta; amaç, yöntem, bulgular ve çalışmanın

anlamı açıklanmalıdır. anlamı açıklanmalıdır. • · Abstrakt geçmiş zamanda yazılmalıdır.· Abstrakt geçmiş zamanda yazılmalıdır.• · Açıklık ve etkinlik sağlamak için kısa cümleler ve · Açıklık ve etkinlik sağlamak için kısa cümleler ve

etken fiiller kullanılmalıdır.etken fiiller kullanılmalıdır.• · Abstraktın uzunluğu dergiye göre değişmekle · Abstraktın uzunluğu dergiye göre değişmekle

birlikte genellikle 100 - 200 kelime arasında birlikte genellikle 100 - 200 kelime arasında olmalıdır. olmalıdır.

9. 9. KaynaklarKaynaklar;; . Referansların hedef derginin formatına uygun olarak . Referansların hedef derginin formatına uygun olarak

yazılması gereklidir. yazılması gereklidir. . . Makale içi referans numaraları ile referansların sırasının Makale içi referans numaraları ile referansların sırasının

kesinlikle tutarlı olması gerekir. Aksi durumda hakem ve kesinlikle tutarlı olması gerekir. Aksi durumda hakem ve editör, araştırmanız ve yazınız ieditör, araştırmanız ve yazınız için yçin yetereterlli özeni i özeni göstermediğinizigöstermediğinizi düşünebilirler. düşünebilirler.

. . İdeal referans sayısı 20-40 arasıdır. Çoğu dergi 25'in İdeal referans sayısı 20-40 arasıdır. Çoğu dergi 25'in üstünde referansı önermemektedir.üstünde referansı önermemektedir. . . Referansların sadece güncel Referansların sadece güncel olması değil o konuda yapılmış en önemli çalışmaları da (eski olması değil o konuda yapılmış en önemli çalışmaları da (eski tarihli olsa da) içermesi gerektiğinden, kaynak seçiminin tarihli olsa da) içermesi gerektiğinden, kaynak seçiminin dikkatle yapılması gerekirdikkatle yapılması gerekir..

Kaynaklar:Kaynaklar:

• 1. Prof. Dr. Niyazi KARASAR. Bilimsel Araştırma Yöntemi, 1. Prof. Dr. Niyazi KARASAR. Bilimsel Araştırma Yöntemi, 1995.1995.

•   • 2. Prof. Dr. Niyazi KARASAR. Araştırmalarda Rapor Hazırlama, 2. Prof. Dr. Niyazi KARASAR. Araştırmalarda Rapor Hazırlama,

1995.1995.•   • 3. Prof. Dr. Mahir PAMUKÇU, Prof. Dr. Sabri DİLMEN. Bilimsel 3. Prof. Dr. Mahir PAMUKÇU, Prof. Dr. Sabri DİLMEN. Bilimsel

Araştırma ve Yayınlarda Temel İlkeler, 1975.Araştırma ve Yayınlarda Temel İlkeler, 1975.•   • 4. Adwardh J. HUNT. Tıp Araştırmalarında Bilimsel 4. Adwardh J. HUNT. Tıp Araştırmalarında Bilimsel

Değerlendirme ve Sunuş.Değerlendirme ve Sunuş.•   • 5. Faik ÇELİK. Tıbbi Makale ve Tez Yazım Kuralları.5. Faik ÇELİK. Tıbbi Makale ve Tez Yazım Kuralları.•   • 6. Dr. Nazan BİLGEL. Tıbbi Bir Yazı Nasıl Yazılır.6. Dr. Nazan BİLGEL. Tıbbi Bir Yazı Nasıl Yazılır.