Madencilikte iş hukuku bititrme tezi

7/23/2019 Madencilikte iş hukuku bititrme tezi

http://slidepdf.com/reader/full/madencilikte-is-hukuku-bititrme-tezi 1/44

İÇİNDEKİLER

ÖZET……………………………………………………………………………………I

TEŞEKKÜR……………………………………………………………………………II

İÇİNDEKİLER……………………………………………………………………….III

ŞEKİLLER LİSTESİ……………………………………………………………….…V

1. GİRİŞ............................................................................................................................1

1.1. İş Hukukunun Tarihs! G!işi"i.........................................................................#

1.1.1. D$n%a&a İş Hukukunun G!işi"i................................................................#

1.1.'. T$rki%(& İş Hukukunun G!işi"i.............................................................)

'. T*+L, İŞ H,K,K,..................................................................................................-

'.1. Sn&ika!ar.............................................................................................................-

'.1.1. Sn&ikann ,nsur!ar..................................................................................../

'.1.'. Sn&ika Ö0$r!$2$......................................................................................11

'.1.#. İşk3!una G4r Sn&ika!aş"a İ!ksi...........................................................1#

'.1.). Sn&ika Ü%!i2i............................................................................................15

'.1.5. Ü%!ik Hak!ar..............................................................................................16'.1.6. Sn&ika! G$7n8!r....................................................................................16

'.'. T39!u İş S40!ş"!ri..........................................................................................1-

'.'.1. T39!u İş S40!ş"!rinin :"a8.................................................................1/

'.'.'. T39!u İş S40!ş"!rinin T$r!ri................................................................1/

'.'.#. T39!u İş S40!ş"!rinin H$k$"!ri.........................................................1;

'.'.). T39!u İş ,%uş"a0!k!ar 7 Ç40$" <3!!ar................................................'1

'.#. Gr7 Hakk 7 L3ka7=........................................................................................'#

'.#.1. Gr7 Hakk...................................................................................................')

'.#.'. L3ka7=...........................................................................................................'/

'.). T39!u Hak ,%uş"a0!k!ar 7 >ahk"% ?aş7ur"a....................................'/

'.).1. <3ru" Da7as...............................................................................................'/

'.).'. E&a Da7as....................................................................................................';

#. >:DEN@İLİKTE T*+L, İŞ H,K,K,..............................................................#A



#.1. Örnk T39!u İş S40!ş"si.................................................................................#A

). S*N,ÇL:R VE T:RTIŞ>:..................................................................................#/

5. K:<N:KL:R...........................................................................................................)A



ŞEKİLLER LİSTE

Şekil 1.1 İş hukukuna konu olan iş ilişkileri.....................................................................1

Şekil 1.2 İş hukukunun kaynakları....................................................................................2

Şekil 1.3 Sanayi Devrimi ile birlikte fabrikalarda çalışmaya başlayan çocuk işçiler.......3Şekil 1.4 !manlı İm"aratorlu#u d$neminde %on&uldak yeraltı k$m'r işçileri........... .4(

Şekil 2.1 Sendikaların faaliyetleri.....................................................................................)

Şekil 2.2 Sendika t'rleri....................................................................................................)

Şekil 2.3 (eraltı k$m'r işletme!inde çalışan bir maden işçi!i........................................12

Şekil 2.4 *adencilik işkolunda çalışan maden işçileri...................................................14

Şekil 2.+ Sendika 'yeli#inin !ona erme!i........................................................................1,

Şekil 2., -o"lu iş !$leşme!inden yararlananlar.............................................................1)

Şekil 2.) İş uyuşmalı#ı ayırımları..................................................................................21

Şekil 2./ -o"lu iş !$leşme!inin aşamaları.....................................................................23

Şekil 2.0 revdeki maden işçilerinin y'r'y'ş' 2

Şekil 3.1 -İ *aden İşletmeleri -'l' açık oca#ı............................................................31

Şekil 3.2 enel *adenİş Sendika!ı ma!ra Şube!i e#itim !eminerindeki maden işçileri

.........................................................................................................................................33

Şekil 3.3 5ayırhan 6inyit İşletmeleri kişi!el koruyucu malemeleri 7Sta8 çalışma!ında9.........3+

Şekil 3.4 (eraltı madencili#i...........................................................................................3)



1. GİRİŞ

çık ve ka"alı ocak madencili#inde çok !ayıda işçi çalışmakta ve bu işçilerin

$nemli bir b$l'm' to"lu !$leşme ya"maktadır. İş hukuku: bir iş !$leşme!ine

dayanarak: 'cret karşılı#ında bir başka!ı adına ve ona ba#lı olarak çalışan &erçek kişiler

7işçi9 ile bunları çalıştıran &erçek veya t'el işiler 7İşveren9 ara!ındaki ilişkileri

d'enleyen kurallar b't'n'd'r. ;ir başka ifadeyle< çalışma hayatındaki işçi: işveren ve

bunların ba#lı oldukları $r&'tlerin birbirleri ile ilişkilerini d'enleyen hukuk dalıdır.

5alışanlar: ba#ımlı ve ba#ım!ı çalışanlar olarak ikiye ayrılmaktadır. ;a#ımlı

çalışanlar: kendi adına çalışanları ifade ederken ba#ımlı çalışanlar kavramına: işçiler

dışındaki memurlar ve !$leşmeli "er!onel de dahil olma!ına ra#men iş hukuku yalnıca

işçilerle işverenler ara!ındaki ilişkileri d'enlemektedir.

Şekil 1.1 İş hukukuna konu olan iş ilişkileri

İş hukuku: Şekil 1.1=de de &$r'lece#i &ibi: kendi içeri!inde iki ana dala

ayrılmaktadır. ;unlardan biri tek bir işçinin çalışma koşulları ve haklarına &$re h'k'm

ve d'enlemelerin yer aldı#ı ;irey!el 7>erdi9 İş ?ukuku: di#eri i!e işçilerin &ru"

halindeki !endika kurma: $r&'tlenme: to"lu iş !$leşme!i ya"ma &ibi faaliyetlerinin

d'enlendi#i @olektif 7-o"lu9 İş ?ukuku=dur.

-o"lu iş hukukunun d'enleme alanı da kendi içinde yine ikili bir ayrıma tabi

tutulabilir. -o"lu iş hukukunun işçilerin ve işverenlerin !endikaları ile olan ilişkilerinid'enleyen kuralları !endikalar hukuku: işçi !endikaları ile işveren: işverenler ya da



işveren !endikaları ara!ındaki ilişkileri ve bu ilişkilerden do#an uyuşmalıkları

d'enleyen kuralları i!e: to"lu iş !$leşme!i: &rev ve lokavt hukuku olarak adlandırılır.

Şekil 1.2 İş hukukunun kaynakları

İş hukukuna konu olan iş ilişkileri birey!el ve to"lu ilişkiler ba#lamında

irdelenirken: bu ilişkiler içinde devletin yerini ayrıca vur&ulamak &erekir. Ş$yle ki<

&'n'm'de işçiler ve işverenler dışında devlet: 'ç'nc' bir taraf olarak çalışma yaşamı

içinde yer almaktadır. 5'nk' devletin iş ilişkilerini d'enleyen hukuk kurallarını

yaratı": uy&ulamanın yanı !ıra: çalışma yaşamında den&eli bir d'en !a#lamak &ibi

$nemli bir işlevi de bulunur. ;u çerçevede devlet< iş bulma: iş&'c' !a#lama alanında&$rev '!tlenmekte: iş uyuşmalıklarını yar&ı or&anları: hakem kurulları ve arabuluculuk

kurumları ile ç$meye çalışmakta: çalışma yaşamını denetlemekte: işyerlerinin

açılma!ını ruh!ata: fala çalışma ya"ılabilme!ini ine ba#layabilmektedir. Aerilen

$rneklerden de &$r'lebilece#i 'ere devlet: hem işçi ile işveren ara!ındaki birey!el

nitelikteki iş ilişkilerine ve hem de işçi !endikaları ile işveren: işverenler ve işveren

!endikaları ara!ındaki to"lu iş ilişkilerine 'ç'nc' bir taraf olarak do#rudan katılmış

olmaktadır. yrıca unutulmamalıdır ki devlet: çalışma yaşamı içinde işveren olarak

do#rudan da yer alabilmektedir.



1.1. İş Hukukunun Tarihs! G!işi"i

1.1.1. D$n%a&a İş Hukukunun G!işi"i

!ki ça#larda: çalışanlara y$nelik bir koruma !$ konu!u de#ildir. 1),/=de

Bame! Catt=ın buhar makine!ini icat etme!i ile başlayan Sanayi Devrimi: fabrika

'retimini ortaya çıkarmış: fabrikaların 'retti#i mallarla rekabet edemeyen anaatkarlar

&eçineme duruma &elmişlerdi. !kinin u!ta: kalfa ve çırakları Sanayi Devrimi ile

birlikte işçi haline &elmiştir. Dolayı!ıyla Sanayi Devrimi: çıkarları birbirine ıt iki !ınıf

do#urmuştur işçi ve işveren !ınıfı.

Şekil 1.3 Sanayi Devrimi ile birlikte fabrikalarda çalışmaya başlayan çocuk işçiler

;u d$nemde iş hukukuna ilişkin kurallar olmama!ı nedeniyle çalışma şartları:

!'releri: 'cretler taraflar ara!ında !erbe!tçe belirlenmektedir. ncak bu !erbe!ti işçialeyhine &elişmelere yol açmıştır. Durum b$yle olunca işçiler kendi aralarında birleşi"

fiili işçi to"lulukları oluşturmuşlardır. @ı!aca!ı işçiler “kendi kendine yardım

etme” y$ntemini bulmuşlardır7kyi#it: 2E139.

İşçi !endikalarının devreye &irme!iyle işçiler kolektif bir &'ce kavuşmuşlardır.

ncak kanuni d'enlemelerin olmama!ı: işçi !endikaları ile işverenler ara!ında

uyuşmalıkların farklı boyutlara ulaşarak kanlı çatışmalara d$n'şme!ine !ebe"

olmuştur. İşyerlerinde işçilerin iş bırakmaları: işverenin makinelerine arar vermeleri ile

başlayan bu te"kiler: to"lum!al d'eyde !iya!al ve me!leki $r&'tlenmelerle

!'rd'r'lm'şt'r. enel olarak bu te"kilerin t'm' işçi hareketi olarak adlandırılmaktadır.

İşçi hareketi işçilerin me!leki açıdan $r&'tlenme!iyle oluşan !endikaları ve to"lum!al

d'eyde de işçi "artilerini ortaya çıkaran bir hareket olmuştur. İşçi !ınıfının yarattı#ı ve

çeşitli d'ş'nce akımlarıyla de!teklenen bu to"lum!al te"kiler devletin liberal

anlayışında de#işiklik ya"ılma!ını &erektirmiştir 7@oray ve -o"çuo#lu: 100+9.

Durumun vahametini &$ren devlet: bu olum!ulu#un kamu d'enini boaca#ını

anlamış ve çalışma koşullarına m'dahale etme yoluna &itmiştir. Frne#in: &etirilen

emredici kurallarla her şeyden $nce çalışma !'releri !ınırlandırılmış: !onra çalışanlara



iin v!. !a#lanma!ı $n&$r'lm'şt'r. Deyim yerindey!e çalışma yaşamı

in!ancıllaştırılmaya çalışılmıştır 7kyi#it: 2E139.

;$ylece devlet çıkardı#ı ya!alar ve oluşturdu#u kurumlar aracılı#ıyla çalışma

hayatına m'dahale etmeye: işçileri içindeki bulundukları olum!u koşullardankurtaracak tedbirleri almaya başlamıştır. Devletin ilk m'dahale!i çocukların çalışma

koşullarına y$nelik olmuştur. Devlet ilk iş hukuku m'dahale!i ile 1/E2 yılında

İn&iltere=de dokuma !anayiinde çalışan çocuk işçilerin &'nl'k çalışma !'relerini 12 !aat

ile !ınırlandırmıştır. Daha !onra i!e çocuk çalıştırma yaşı 71E yaş9 d'enlenmiştir7ltan:

2EE39.

1010 yılında imalanan Aer!ay ntlaşma!ı ile Glu!larara!ı 5alışma Fr&'t'

kurulmuştur. maç: ;irinci D'nya Savaşından !onra &iderek b'y'yen !orunlara y$nelik

!o!yal reform niteli#inde ç$'mler bulmak ve reformların ulu!larara!ı d'eydeuy&ulanma!ını !a#lamaktır. 104+ yılında ;irleşmiş *illetler kurulmuş ve H6

7Hnternational 6abour r&aniation9 onun b'nye!ine dahil olmuştur. yrıca 'lkelerin

birlikte oluşturdukları ulu!larara!ı birlikler artmış ve bu birliklere 'ye olan 'lkeler

açı!ından bu birliklerin aldı#ı kararlar ba#layıcı bir hal almıştır 7Frne#in vru"a

;irli#i9.

1.1.'. T$rki%(& İş Hukukunun G!işi"i

Iumhuriyet d$neminde devletin çalışma yaşamına ilk m'dahale!i: 1021 yılında

y'r'rl'#e konulan: “Zonguldak ve Ereğli Havzai Fahmiyesinde Mevcut Kömr

!ozlarının "mele #mumiyesine $larak Fruhtuna %air Kanun” ve “Ereğli Havza&i

Fahmiye "melesinin Hukukuna Mteallik Kanun” ile birlikte başlamıştır. @anun

h'k'mleriyle re#li ve %on&uldak k$m'r madenlerinde çalışan işçilerin &'nl'k çalışma

!'releri / !aat: yeraltı işlerinde a!&ari çalışma yaşı 1/ olarak belirlenmiş: orunlu

çalıştırma ya!aklanmıştır.



Şekil 1.4 !manlı İm"aratorlu#u d$neminde %on&uldak yeraltı k$m'r işçileri

Jlkemide birey!el iş ilişkileri ilk ke 102, yılında y'r'rl'#e konulan ;orçlar

@anunu=nun “hizmet akdi” başlı#ı altında yer verilen h'k'mleriyle d'enlenmeye

başlamıştır. ;u h'k'mlerin &eçerlili#i: y'r'rl'kte bulunan 4/+) !ayılı İş @anunu=nun

uy&ulama alanı dışında bırakılan işlerde &'n'm'de de !'rmektedir.

elişen !anayii ile birlikte canlanan ekonomik yaşam işçi ve işverenlerin iş

ilişkileri ve yaşamını d'enleyecek olan K'(() sayılı *+ Kanunu”: -;**=de

E/.E,.103, tarihinde kabul edilmiştir. Le!mi aete=de yayınlanma!ından 1 yıl !onra:

1+.E,. 103)=de de y'r'rl'#e konulmuştur. Jlkemide birey!el iş ilişkileri ve yaşamı:

103)10,) yılları ara!ında: yani 3E yıl boyunca 3EE/ !ayılı İş @anunu h'k'mleriyle

d'enlenmiştir.

104+ yılında $nce “,alı+ma -akanlığı” kurulmuştur. ynı yıl “.//0 sayılı *+

Kazalarıyla Meslek Hastalıkları ve "nalık 1igortası Kanunu” ile 'lkemide ilk ke bir

!o!yal !i&orta koluna işlerlik kaandırılmıştır. yrıca: “./20 sayılı 1osyal 1igortalar

Kurumu Kanunu” yine aynı yıl içinde haırlanarak y'r'rl'#e konmuştur. 104, yılında

Iemiyetler @anunu de#iştirilerek !endikaların kurulu": me!leki faaliyetlerde

bulunabilmeleri hukuken meşru hale &etirilmiştir. Daha !onra da -'rkiye=nin ;atıek!eninde bir y$r'n&eye oturan ulu!larara!ı ilişkileri çerçeve!inde: ;irleşmiş

*illetler=in bel&eleri: Glu!larara!ı 5alışma Fr&'t'=n'n !$leşme kararları &ibi iş

hukukunun ulu!larara!ı kaynakları: ulu!al iş mevuatımıa y$n ve biçim vermeye

başlamıştır. ynı yıl y'r'rl'#e konulan bir kanunla i!e K *+ ve *+3i -ulma Kurumu”

kurulmuştur. 1040 yılında kamu &$revlilerine y$nelik olarak $nceki tarihlerde kurulmuş

olan çeşitli kurum ve kuruluşlara ait yardım ve biriktirme !andıkları i!e: +434 !ayılı

kanun ile kurulan -. I. mekli Sandı#ı çatı!ı altında bir araya &etirilmiştir.

E0.E).10,1 tarihli -'rkiye Iumhuriyeti naya!a!ı h'k'mleri: 'lkemide işhukuku alanındaki hukuki d'enlemelere daha da yeni ve ileri boyutlar kaandırmıştır.



@lM!ik demokra!inin kişilere tanıdı#ı hak ve $&'rl'klerinin $te!inde ilk ke ikti!adi ve

!o!yal haklar ve $devler 7m. +39 de naya!a h'k'mleriyle d'enlenmekteydi. ;$ylece o

d$neme dek !'re&elen &rev ve lokavt ya!a#ı da kaldırılmıştı. “456 (/6 427' gn ve 0/.

sayılı 1endikalar Kanunu”: “456(/6427' gn ve 0/5 sayılı !o8lu *+ 1özle+mesi9 :rev ve

;okavt Kanunu” ile “(26(764275 gn ve 70. sayılı %evlet <ersoneli 1endikaları

Kanunu” h'k'mleri bu ilkelere yalnıca işlerlik kaandırmakla kalmayı": aynı amanda

to"lu iş ilişkilerinde yeni ve hareketli bir d$nemin başlama!ına da yol açmıştır.

10,E=lı yıllara &elindi#inde: 3EE/ !ayılı İş @anunu 'lkenin ekonomik ve

to"lum!al ya"ı!ındaki &elişmeleri yan!ıtabilmede artık yeter!i kalmaya başlamıştı.

“2'4 sayılı *+ Kanunu”: 3EE/ !ayılı İş @anunu=ndan !onra 'lkemide y'r'rl'#e &iren

ikinci İş @anunu olmuştur. 031 !ayılı İş @anunu: kabul' !ıra!ında -;**=de ya"ılan

şekil hataları nedeni ile 3 yılı aşkın bir uy&ulamadan !onra naya!a *ahkeme!i

tarafından şekil7biçim9 y$n'nden t'm' ile i"tal edilmiştir. ;$ylece 031 !ayılı İş

@anunu=nun çok beneri olan ve hiç bir k$kl' de#işiklik &etirmeyen “4./5 sayılı *+

Kanunu”: 2+.E).10)1 &'n' kabul edilerek: E1.E0.10)1 &'nl' Le!mN aete=de

yayınlanmış: aynı &'n y'r'rl'#e &irmiştir.

12.E0.10/E &'n': enel @urmay ;aşkanı ile @uvvet @omutanlarından oluşan

*illi 'venlik @on!eyi 'lke y$netimine el koymuş ve !endikaların faaliyetlerine !on

verilmiş: t'm &rev ve lokavtlar ertelenmiş: !endikaların mal varlıklarına el konulmuştur.

;$yle bir ortam içinde: “0/. sayılı 1endikalar Kanunu” ile “0/5 sayılı !o8lu *+1özle+mesi9 :rev ve ;okavt Kanunu” yerlerini: 10/2 naya!a!ında yer alan h'k'mler

ve bu h'k'mler çerçeve!inde haırlanarak &'n'm'de de y'r'rl'kte bulunan “0)04

sayılı 1endikalar Kanunu” ile “0)00 sayılı !o8lu *+ 1özle+mesi9 :rev ve ;okavt

Kanununa” bırakmıştır.

Jlkemide birey!el iş ilişkileri halen 22. E+. 2EE3 &'n' kabul edilerek: 1E. E,.

2EE3 &'n' y'r'rl'#e konulan “.)5/ sayılı *+ Kanunu” ile d'enlemektedir.



'. T*+L, İŞ H,K,K,

'.1. Sn&ika!ar

10/3 yılında y'r'rl'#e &iren 2/21 !ayılı Sendikalar (a!a!ı=nın 2. *adde!i:

!endikayı ş$yle tanımlamaktaydı< =*+3ilerin ve i+verenlerin 3alı+ma ili+kilerinde9 ortak

ekonomik ve sosyal hak ve men>aatlerini korumak ve geli+tirmek i3in meydana

getirdikleri tzel ki+iliğe sahi8 kurulu+lara sendika denilir6”

Şekil 2.1 Sendikaların faaliyetleri

E).11.2E12 tarihinde y'r'rl'#e &iren ve 2/21 !ayılı Sendikalar @anunu ile 2/22

!ayılı -o"lu İş S$leşme!i: rev ve 6okavt @anununu y'r'rl'kten kaldıran K,3+, !ayılı

Sendikalar ve -o"lu iş S$leşme!i @anunuO !endikayı “i+3ilerin veya i+verenlerin

3alı+ma ili+kilerinde9 ortak ekonomik ve sosyal hak ve 3ıkarlarını korumak ve

geli+tirmek i3in en az yedi i+3i veya i+verenin ?ir araya gelerek ?ir i+kolunda >aaliyette

?ulunmak zere olu+turdukları tzel ki+iliğe sahi8 kurulu+lar= şeklinde tanımlamaktadır.



Şekil 2.2 Sendika t'rleri

'.1.1. Sn&ikann ,nsur!ar

'.1.1.1. *r=ak :"aB

erek anaya!anın +1. madde!ine &erek!e de ,3+, !ayılı ya!anın 2. madde!ine

&$re: !endikalar ancak 'yelerinin =3alı+ma ili+kilerinde ortak ekonomik ve sosyal hak ve

3ıkarlarını korumak ve geli+tirmek= amacıyla kurulabileceklerdir. Fte yandan: 10/2

naya!a!ı< +3. madde!inde: işçilerin ve işverenlerin: karşılıklı olarak ekonomik ve

!o!yal durumlarını ve çalışma şartlarını d'enlemek 'ere to"lu iş !$leşme!i ya"ma

hakkına !ahi" olduklarım belirterek: !endikaların a!ıl amaçlarının ne oldu#unu bir ke

daha vur&ulamıştır.

naya!anın +3. madde!ine 23.E).100+ ve 4121 Sayılı (a!a=yla eklenen 3.

fıkradaki =40)6 maddenin ilk >ıkrasının ka8samına giren kamu görevlilerinin kanunla

kendi aralarında kurmalarına cevaz verilecek olan ve ?u maddenin ?irinci ve ikinci

>ıkraları ile 5.6 madde hkmlerine ta?i olmayan sendikalar ve st kurulu+ları9 yeleri

adına yargı mercilerine ?a+vura?ilir ve idareyle ama3ları doğrultusunda to8lu gör+me

ya8a?ilirler6 !o8lu gör+me sonunda anla+maya varılırsa dzenlenecek muta?akat

metni9 uygun idari veya kanuni dzenlemenin ya8ıla?ilmesi i3in -akanlar Kurulunun

takdirine sunulur6 -u >ıkranın uygulanmasına ili+kin usuller kanunla dzenlenir P

d'enleme!iyle memurlara !adece to"lu &$r'şme ya"ma hakkı tanınmaktaydı. Qitekim:

2+.E,.2EE1 &'nl' ve 4,// !ayılı @amu $revlileri Sendikaları (a!a!ının =>aaliyet9

yasaklar ve idari kurullar” başlı#ını taşıyan 4. kı!mında yer alan 10. madde de durumu

=kamu görevlileri sendikalar ile kon>ederasyonları9 ?u kanundaki hkmler

3er3evesinde9 yeleri adına to8lu gör+meye katılmaya9 to8lu gör+meyi so&

nu3landırmaya ve tara> olmaya yetkilidir” 7m. 10R19 h'km'yle onaylamaktaydı.

E).E+.2E1E tarih ve +0/2 !ayılı ya!ayla yukarıda de#inilen naya!anın +3. madde!inin

3. fıkra!ı y'r'rl'kten kaldırılarak: şu h'k'm maddeye yeni bir fıkra olarak eklenmiştir

“Memurlar ve diğer kamu görevlileri9 to8lu sözle+me ya8ma hakkına sahi8tirler”.;$ylece memur ve di#er kamu &$revlilerine yalnıca to"lu "aarlık hakkı tanınma!ıyla



yetinilmemiş ve onlara to"lu !$leşme hakkı da tanınmıştır. Qitekim: naya!a=da

ya"ılan de#işiklikle il&ili uyum ya!a!ı da çıkarılmış ve yukarıda de#inilen 4,// !ayılı

@amu $revlileri Sendikaları (a!a!ı=nın adı “Kamu :örevlileri 1endikaları ve !o8lu

1özle+me @asası” olarak de#iştirili": anılan ya!anın 10. madde!inin birinci fıkra!ı şu

şekle &etirilmiştir “Kamu görevlileri sendikaları ile kon>ederasyonlar9 ?u Kanundaki

hkmler 3er3evesinde9 to8lu sözle+me gör+melerinde tara> olmaya yetkilidir6”

'.1.1.'. Ö0$r8 Kuru!aCi!"

Sendikaların kurulmaları 'ç ayrı !i!tem içinde m'mk'nd'r<

H. İ0in sis="i ;u !i!temde !endikaların t'el kişilik kaanma!ı: bir makamıninine ba#lı kılınmıştır. -otaliter ve &'d'ml' re8imlerde &$r'len bu !i!temde:

il&ili makamın: !endikaların kurulma!ına iin verme!inde tam bir Ktakdir

yetki!iO !$ konu!udur.

HH. N3r"a=i sis=" İin !i!teminden bira daha yumuşak olan bu !i!teme &$re:

!endikayı kuranlar: onun t'el kişili#ini kaanma!ı için: t''#'n' yetkili

makama incelenmek 'ere verirler. (etkili makam: t''#'n ya!alara

uy&unlu#unu denetler. #er t''k ya!alara uy&un i!e: yetkili makam kuruluşa

iin vermek orundadır. k!i durumda: tarafların yar&ıya başvurma!ı !$ konu!uolur.

HHH. Ö0$r kuru!uş sis="i Demokratik "arlamenter re8imlerdeki bu !i!teme &$re:

!endika: kurma i!te#inin açı#a vurulma!ıyla kurulmuş !ayılır. -'el kişilik

kaanmak için ayrıca iin almaya &erek yoktur.

Jlkemide $n&$r'len !i!tem: 'ç'nc' !i!teme yakın bir konumdadır. 10/2

naya!a!ı=nın E3.1E.2EE1 &'n ve 4)E0 !ayılı ya!ayla de#iştirilmiş +1. madde!inin 1.

fıkra!ına &$re: P3alı+anlar ve i+verenler9 yelerinin 3alı+ma ili+kilerinde9 ekonomik ve

sosyal hak ve men>aatlerini korumak ve geli+tirmek i3in önceden izin alınmaksızın sendikalar ve st kurulu+lar kurma9 ?unlara ser?est3e ye olma ve yelikten 3ekilme

haklarına sahi8tir6 Hi3 kimse ?ir sendikaya ye olmaya ya da yelikten ayrılmaya

zorlanamaz” h'km' $n&$r'lm'şt'r. ;u h'kme koşut d'enleme içeren ,3+, Sayılı

(a!a!ı=nın 3. madde!inin 1. fıkra!ına &$re de: “kurulu+lar9 ?u kanundaki kurulu+ usul ve

esaslarına uyarak önceden izin almaksızın kurulur=6 4,// !ayılı @anun=un ,. madde!i

de: “sendika ve kon>ederasyonlar önceden izin almaksızın ser?est3e kurulurlar”

şeklinde bir h'kme !ahi"tir.



'.1.1.#. Sn&ika Ç3k!u2u İ!ksi

10/2 naya!a!ında vur&ulanan $&'r kuruluş ilke!inin do#al bir !onucu da: aynı

alanda faaliyette bulunmak 'ere aynı anda birden fala !endikanın kurulabilme!idir.

Sendika çoklu#u ilke!i: birden fala '!t kuruluşu da beraberinde &etirir. Sendika

$&'rl'#'ne ve bunun do#al !onucu olarak: !endika çoklu#u ilke!ine anaya!al d'eyde

yer veren mevuatımı: ya!alarda $n&$r'len kimi $nlemlerle bir $lç'de &'çl'

!endikacılı#ı hedeflemiştir. 4,// Sayılı @amu $revlileri Sendikaları ve -o"lu

S$leşme (a!a!ı da: “-ir hizmet kolunda ?irden >azla sendika kurula?ilir6 Meslek veya

i+yeri esasına göre sendika kurulamaz” 7m. 4R119 h'km'yle: !endika çoklu#u ilke!ini

kabul etmiştir.

'.1.1.). ?a2"s0!k

10/2 naya!a!ının !endikal faaliyetlerle il&ili d'enleme!ine temel oluşturan

$nemli bir ilke de K!endikaların ba#ım!ılı#ıP ilke!idir. naya!a=da ve ,3+, !ayılı

Sendikalar ve -o"lu İş S$leşme!i (a!a!ı=nda vur&ulanan bu ilke: işçi ve işveren

!endikaları ve onların '!t $r&'tleri bakımından şu noktalarda !omutlaşmaktadır

*+3i ve i+veren sendikalarının ?ir?irine kar+ı ?ağımsızlığıA

,3+, !ayılı Sendikalar ve -o"lu İş S$leşme!i (a!a!ına &$re: işçilerin ve işverenlerinkendi aralarında kurmuş oldukları !endikalar ile bunların oluşturdukları '!t kuruluşlar

birbirleri karşı!ında ba#ım!ıdır. ;una &$re: işçiler ve işçi kuruluşları işveren

kuruluşlarına: işveren kuruluşları da işçi kuruluşlarına 'ye olama< &erek do#rudan

do#ruya: &erek tem!ilcileri veya men!u"ları veya araya koyacakları di#er kim!eler

aracılı#ıyla biri di#erinin kurulma!ına: y$netim ve faaliyetine m'dahalede bulunama.

=1endikalarda sa>lık ilkesi” olarak nitelendirilen bu temel ilke uyarınca: işçi ve işveren

kuruluşları ara!ında: ayrıca şu ya!aklamalar da !$ konu!udur 7m. 2/R1119 İşçi

kuruluşları: işverenler ve işveren kuruluşlarından< işveren kuruluşları da işçilerden veişçi kuruluşlarından yardım ve ba#ış alama. (alnıca bu ya!aklamayla yetinilmemiş:

ayrıca işçi kuruluşlarının yurt dışında kurulu işveren ve işveren kuruluşlarından< işveren

kuruluşlarının da işçi ve işçi kuruluşlarından yardım ve ba#ış alamayaca#ı da açıkça

belirtilmiştir. ;$ylece: Glu!larara!ı 5alışma Fr&'t'=nce 1040 yılında kabul edilen ve

+/34 !ayılı ya!ayla 'lkemi tarafından da onaylanma!ı uy&un bulunan “!e+kilatlanma

ve Kolekti> Mzakere Hakkı <rensi8lerinin #ygulanmasına *li+kin 2) 1ayılı

1özle+me”nin 2. madde!inde yer alan bu temel ilke: mevuatımıda aynen yinelemiştir.

%evlete kar+ı ?ağımsızlıkA



5o#ulcu "arlamenter demokratik d'ende: işçi ve işveren !endikalarının &erek

kuruluşlarında: &erek!e faaliyetlerinde: devlete karşı ba#ım!ılıklarının kabul edilme!i:

b'y'k $nem taşır. ;u temel ilkenin: hem 2/21 !ayılı Sendikalar (a!a!ına hem de ,3+,

!ayılı Sendikalar ve -o"lu iş S$leşme!i (a!a!ına yan!ıdı#ını &$r'r'. erçekten: ,3+,

!ayılı Sendikalar ve -o"lu İş S$leşme!i (a!a!ının 2/. madde!inin 2. fıkra!ına &$re<

!endikalar ve '!t kuruluşlar< kamu kurum ve kuruluşları: !iya!i "artiler ile kamu kurumu

niteli#indeki me!lek kuruluşlarından yardım ve ba#ış alamalar. ynı ilkeler: 4,// !ayılı

@amu $revlileri Sendikaları ve -o"lu S$leşme (a!a!ında da yinelenmiştir. ;u h'kme

&$re kamu &$revlilerinin $r&'tlendi#i “sendika ve kon>ederasyonlar9 kamu

makamlarından maddi yardım ka?ul edemez9 siyasi 8artilerden maddi yardım alamaz

ve onlara maddi yardımda ?ulunamazlar”.

'.1.'. Sn&ika Ö0$r!$2$

Sendika $&'rl'#': birey!el ve kolektif !endika $&'rl'#' olmak 'ere iki ana

b$l'me ayrılır. ;irey!el: temel hak olarak !endika $&'rl'#' de: olumlu !endika

$&'rl'#' ve olum!u !endika $&'rl'#' olmak 'ere: kendi içinde ikiye ayrılır.

lumlu !endika $&'rl'#': bireylerin $&'rce !endika kurmaları: kurulmuş

!endikalara 'ye olmaları: demektir. 2EE1 naya!a de#işikli#ine de#in 10/2

naya!a!ında< =i+3iler ve i+verenler önceden izin almaksızın sendika kurma hakkına

sahi8tirler” ve =sendikalara ye olmak ser?esttir” denilerek: olumlu !endika $&'rl'#'kabullenilmiş< ayrıca: aynı madde de “hi3 kimse yelikten ayrılmaya zorlanamaz” 7fıkra

49 ve =herhangi ?ir i+yerinde 3alı+a?ilmek9 i+3i sendikasına ye olmak +artına

?ağlanamaz= 7fıkra ,9 diyen d'enlemelerle de: bu $&'rl'k &'vence altına alınmıştır.

2EE1 yılında ya"ılan naya!a de#işikli#inde i!e +1. maddede $n&$r'len olumlu !endika

$&'rl'#' ka"!amına PçalışanlarO ba#lamına kamu &$revlileri de alınmıştır. ,3+, !ayılı

Sendikalar ve -o"lu İş S$leşme!i (a!a!ının 1). madde!inde ve 4,// !ayılı @amu

$revlileri Sendikaları ve -o"lu S$leşme (a!a!ının 14. madde!inde yer bulan olumlu

!endika $&'rl'#'ne ilişkin d'enlemeler: naya!anın bu ba#lamda $n&$rd'#'d'enlemelere "araleldir.

;ireyin !endikalara &irmeme!i ya da &irmiş bulundu#u !endikalardan ayrılma!ı

hakkına: olum!u !endika $&'rl'#' denilir. 10,1 naya!a!ında 4,. madde !endikaya

&irme: !endikadan ayrılma konu!unda h'k'm &etirme!ine karşın: bireylerin !endikalara

uak durma!ına ilişkin herhan&i bir d'enleme içermemekteydi. 10/2 naya!a!ının

73.1E.2EE1 tarih 4)E0 !ayılı (a!ayla de#işik9 +1. madde!inde i!e: olum!u !endika

$&'rl'#' =hi3 kimse ?ir sendikaya ye olmaya ya da yelikten ayrılmaya zorlanamaz”

diyen d'enlemeyle 10,1 naya!a!ından daha açık bir şekilde &'vence alınmıştır. ynıh'k'm: ,3+, !ayılı Sendikalar ve -o"lu İş S$leşme!i (a!a!ının 1). madde!inde de yer



almıştır. Fte yandan: +23) !ayılı -'rk Iea (a!a!ı=nın “sendikal hakların

kullanılmasının engellenmesi= kenar başlıklı 11/. madde!i: bir kim!eyi bir !endikaya

'ye olmaya veya olmamaya: !endikanın faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya:

!endikadan veya !endika y$netimindeki &$revinden ayrılmaya orlamak için: cebir veya

tehdit kullanan kişilerin altı aydan iki yıla kadar ha"i! cea!ı ile cealandırılaca#ım

h'kme ba#lamıştır. (a!anın bu madde!inin 2. fıkra!ıyla da: cebir veya tehdit

kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla bir !endikanın faaliyetlerinin

en&ellenme!i halinde: bir yıldan 'ç yıla kadar ha"i! cea!ına h'kmolunaca#ı

belirtilmiştir.

Şekil 2.3 (eraltı k$m'r işletme!inde çalışan bir maden işçi!i

;irey!el olumlu ve olum!u !endika $&'rl'#' konu!unda 'lkeler de#işik

y$ntemler ilemişler: farklı d'enlemeler ya"mışlardır. Frne#in: lman naya!a!ının

0. madde!inin 3. fıkra!ı: olumlu !endika $&'rl'#'ne karşı her t'rl' anlaşmanın

&eçer!i oldu#unu açıkça belirtmiştir. y!a bu 'lkede =olumsuz sendika özgrlğnn

korunmasının ?ir öl3de olumlu sendika özgrlğnden yansıdığı ve ?öylece

"nayasanın 2B' hkm uyarınca otomatikman gvence altına alını8 alınmadığı veya

?a+ka ?ir yasal dayanağı olu8 olmadığı” tartışmalıdır.



Sendikaların varlıklarının korunma!ı ve faaliyetlerinin &'vence altına alınma!ına i!e:

kolektif !endika $&'rl'#' denir. @olektif !endika $&'rl'#'n'n ilk un!uru: !endikaların

varlıklarının $ncelikle devlete karşı korunma!ıdır. ;u: $&'rce kurulabilme ilke!idir. S$

konu!u ilke: yukarıda açıklanmıştır. @olektif !endika $&'rl'#'n'n ikinci $#e!i i!e:

!endikanın faaliyetlerinin &'vence altına alınma!ıdır. Prtak maçO konu!unda da

de#inildi#i 'ere: anaya!anın +1. madde!ine &$re Pçalışanlar ve işverenlerO 'yelerinin

çalışma ilişkilerinde ekonomik ve !o!yal hak ve menfaatlerini korumak ve &eliştirmek

için !endika kurabileceklerdir.

'.1.'.1. Sn&ika Ö0$r!$2$n&n <arar!anan!ar

10,1 naya!a!ı 4,. madde!iyle: 10)1 de#işikli#i $nce!inde: yalnıca işçilerede#il &eniş anlamda çalışanların t'm'ne !endika kurma hakkı verilmiştir. 10)1 naya!a

de#işikli#inde “3alı+anlar= deyimi yerine =i+3iler= !$c'#' &etirilerek: !endika

$&'rl'#'nden yararlananların alanı daraltılmıştır. 10/2 naya!a!ı da: bu d'enlemeyi

aynen korumuştur.

10/2 naya!a!ı: 4121 !ayılı (a!ayla ya"ılan de#işiklikler $nce!inde 723

-emmu 100+9 memur !endikacılı#ı hakkında herhan&i bir d'enleme &etirmemişti. ;u

d$nem için: naya!a=nın +1. madde!inde: !endika kurma hakkının yalnıca KişçiP ve

KişverenlereO tanınmış olma!ına karşılık: kamu himeti &$revlilerine ya!ak &etirilmemişti. ;unun yanında: 10/2 naya!a!ı=nın Pkamu himeti &$revlileri ile il&ili

h'k'mlerO başlı#ını taşıyan 12/ ve 120. madde!inde: 10,1 naya!a!ı=nın de#işik 110.

madde!indeki &ibi memurların !endikaya 'ye olamayacaklarına ilişkin ya!aklayıcı

h'k'mler olmadı#ından: memur ve $teki kamu himetlilerinin !endika ya da

$r&'tlenme hakkı anaya!a tarafından ne &'vence altına alınmış ne de ya!aklanmıştı.

10/2 naya!a!ı=nda: 100+ yılında 4121 !ayılı ya!ayla ya"ılan de#işiklikler !onra!ında

i!e: +3. maddeye memur !endikacılı#ıyla il&ili yeni h'k'mler eklenmiştir. ;una &$re

anaya!anın 12/. madde!inin ilk fıkra!ının ka"!amına &iren kamu &$revlilerine ya!aylakendi aralarında !endikalar ve '!t kuruluşlar kurma olana#ı tanınacaktır. (ine: aynı

d'enlemeye &$re bu !endika ve '!t kuruluşlar: =to8lu i+ sözle+mesi hakkı” başlı#ını

taşıyan naya!a madde +3 ile =grev hakkı ve lokavt” başlı#ını taşıyan naya!a madde

+4='n ka"!amı dışında kalacak< yani: to"lu iş !$leşme!i ba#ıtlamak ve &rev ya"mak

haklarına !ahi" olamayacaktır.

E3.1E.2EE1 tarih ve 4)E0 !ayılı ya!ayla ya"ılan de#işiklik !onucu 10/2

naya!a!ı uy&arca adım atmış yalnıca işçilere de#il: çalışanların t'm'ne !endika

kurma hakkı vermiştir. Qitekim 10/2 naya!a!ının +1. madde!i de#iştirilerek KişçilerP



deyimi yerine KçalışanlarP anlatımı kullanılarak: !endika $&'rl'#'nden yararlananların

ka"!amı &enişletilmiştir.

'.1.#. İşk3!una G4r Sn&ika!aş"a İ!ksi

İşçi ve işveren kuruluşları: me!le#e &$re ya da işkoluna &$re !endikalaşma ilke!i

uyarınca kurulur. *e!lek ilke!i uyarınca yalnıca aynı me!lekten olan kişiler: $rne#in

&ar!onlar: tornacılar: cilt işçileri birleşerek me!lek !endikalarını kurar veya kurulan bu

t'r !endikalara 'ye olurlar. ;una &$re: farklı me!lekten olanlar: aynı !endikada bir araya

&elemeyeceklerdir. İşkoluna &$re !endikalaşmada i!e< ya"ılan işler: belirli &ru"lara

ayrılmakta ve her &ruba: bir işkolu adı verilmektedir. İşte: işçiler: bu işkollarında

me!leklerine bakılmak!ıın ve yalnıca işyerinde ya"ılan işin &irdi#i işkolu ilke!i temel

alınarak !endika kurabilmekte ya da kurulan !endikaya 'ye olabilmektedir.

'.1.#.1. T$rki%(& İşk3!una G4r Sn&ika!aş"a İ!ksi

2/21 !ayılı Sendikalar (a!a!ı: bir taraftan me!lek ilke!ine &$re !endika

kurulma!ını ya!aklamak !uretiyle =endstri sendikacılığı” modelini $n&$r'rken< aynı

amanda işyeri !endikalarını ya!aklayarak: =i+kolu ilkesine göre sendikala+ma”yı

benim!emiştir. 2/21 Sayılı (a!ada kabul edilen bu !i!tem: d'nya !endikacılık

hareketindeki &elişime bir $lç'de koşuttur. 2/21 !ayılı (a!anın ,E. madde!ine &$re:'lkemide 2/ işkolu !a"tanmıştır. Fte yandan 4,// !ayılı @amu $revlileri Sendikaları

ve -o"lu S$leşme (a!a!ı=na &$re< !endikalar himet kolu e!a!ına &$re kurulacaktır.

(a!anın +. madde!inde 11 himet kolu !a"tanmıştır 7m. +9.



Şekil 2.4 *adencilik işkolunda çalışan maden işçileri

,3+, !ayılı Sendikalar ve -o"lu iş S$leşme!i (a!a!ı i!e: 2/21 !ayılı (a!ada

oldu#u &ibi işyeri veya me!lek e!a!ına &$re kurulacak !endikaları açıkça

ya!aklamamıştır. ncak: ,3+, !ayılı (a!anın 2. madde!inde !endika “i+3ilerin veya

i+verenlerin 3alı+ma ili+kilerinde9 ortak ekonomik ve sosyal hak ve 3ıkarlarını korumak

ve geli+tirmek i3in en az yedi i+3i veya i+verenin ?ir araya gelerek ?ir i+kolunda

>aaliyette ?ulunmak zere olu+turdukları tzel ki+iliğe sahi8 kurulu+lar” şeklinde

tanımlandı#ından: 3. maddede de !endikaların kuruldukları işkolunda faaliyette

bulunacakları belirtildi#inden ve ya!anın di#er birçok h'km'nde de işkoluyla il&ili

d'enlemelere yer verildi#inden: ,3+, !ayılı (a!anın da işkolu e!a!ına dayandı#ı

!$ylenebilecektir. ;u ba#lamda: ,3+, !ayılı (a!aya ekli cetvelde: 2E işkolu

belirlenmiştir. ,3+, !ayılı (a!anın 4. madde!inde: bir işyerinde y'r't'len a!ıl işe

yardımcı işlerin de: a!ıl işin &irdi#i işkolundan !ayılaca#ı< bir işkoluna &iren işlerin: işçive işveren konfedera!yonlarının &$r'ş' alınarak ve ulu!larara!ı normlar &$ $n'nde

bulundurularak ;akanlıkça çıkarılacak bir y$netmelikle belirlenece#i h'k'm altına

alınmaktadır. (a!anın +. madde!inde i!e: bir işyerinin &irdi#i işkolunun te!"itinin

;akanlıkça ya"ılaca#ı< bu te!"ite karşı il&ililerin: kararın yayımından itibaren on beş

&'n içinde dava açabilece#i< *ahkemece iki ay içinde karar verilme!i &erekti#i< kararın

temyi edilme!i hMlinde (ar&ıtay=ca uyuşmalı#ın iki ay içinde ke!in olarak karara

ba#lanaca#ı belirtilmektedir. yrıca: aynı h'k'mde: yeni bir to"lu iş !$leşme!i için

yetki !'reci başlamış i!e işkolu de#işikli#i te!"itinin bir !onraki d$nem için &eçerliolaca#ı< işkolu te!"it talebi ve buna ilişkin açılan davaların: yetki işlemlerinde ve yetki



te!"it davalarında bekletici neden !ayılmayaca#ı ve işkolu de#işikli#inin y'r'rl'kteki

to"lu iş !$leşme!ini etkilemeyece#i açıkça belirtilmektedir.

'.1.). Sn&ika Ü%!i2i

,3+, !ayılı Sendikalar ve -o"lu İş S$leşme!i (a!a!ı madde 1)=ye &$re< on beş

yaşını dolduran ve bu ya!a h'k'mlerine &$re işçi !ayılanlar: işçi !endikalarına 'ye

olabilir. ;u ya!a anlamında işveren !ayılanlar i!e: işveren !endikalarına 'ye olabilir.

,3+, !ayılı (a!anın 2. madde!inde: işveren adına işletmenin b't'n'n' y$netenler

işveren vekili olarak tamamlanmakta ve işveren vekillerinin: bu ya!anın uy&ulanma!ı

bakımından işveren !ayılacakları h'kme ba#lanmakta ve yalnıca işveren !endikalarına

'ye olabilmektedir. @imlerin işçi !endika!ına 'ye olabilece#i bu ya!ada belirtilmiştir<

“-ir i+yerindeki i+3iler9 yardımcı i+te 3alı+anlar ?ile9 ancak i+yerinin ?ağlı olduğui+kolunda kurulu ?ir sendikaya ye ola?ilirler” 7,3+, !ayılı (a!a m. 1)R-A9

Sendikaya 'yelik: ;akanlıkça !a#lanacak elektronik başvuru !i!temine eDevlet

ka"ı!ı 'erinden 'yelik başvuru!unda bulunulma!ı ve !endika t''#'nde belirlenen

yetkili or&anın kabul' ile e Devlet ka"ı!ı 'erinden kaanılır. Jyelik başvuru!u:

!endika tarafından otu &'n içinde reddedilmedi#i takdirde 'yelik talebi kabul edilmiş

!ayılır. ?aklı bir neden &$!terilmeden 'yelik başvuru!u kabul edilmeyenler: bu kararın

kendilerine tebli#inden itibaren otu &'n içinde dava açabilir. *ahkemenin karan

ke!indir. *ahkemenin davacı lehine karar verme!i hMlinde 'yelik: red kararının alındı#ıtarihte kaanılmış !ayılır 7,3+, !ayılı (a!a m. 1)R-A9.

Şekil 2.+ Sendika 'yeli#inin !ona erme!i

'.1.5. Ü%!ik Hak!ar

Sendika 'yeleri: !endikalarca kurulan !"or te!i!leri: lokal: k't'"hane: !eminer:

kur! ve beneri te!i! ve faaliyetlerden yararlanma hakkına !ahi"tirler. ?er 'ye: &enel



kurula katılma ve i!ter do#rudan i!ter!e dele&elikle oy kullanma hakkına: &enel

kurullarda &$r'ş bildirme: $teki or&anlara !eçilme haklarına !ahi"tir. yrıca: her 'ye

!endika kararlarına karşı yar&ıya başvurma hakkına da !ahi"tir.

;u t'r haklar< !endika 'ye!ine: ya!alar: !$leşmeler ve t''kte $n&$r'len ilkelere vekurallara uyulma!ını tale" hakkını ve yetki!ini !a#lar. ;u haklar ara!ında: $ellikle

'yenin eşit işlem &$rme hakkı: $el bir yer tutar. ,3+, !ayılı (a!a=nın 2,. madde!inde:

!endika ve konfedera!yonların faaliyetlerinden yararlanmada 'yeleri ara!ında eşitlik

ilke!i ve ayrımcılık ya!aklarına uymakla y'k'ml' oldukları ve bu faaliyetlerde

to"lum!al cin!iyet eşitli#ini ilke!ine uy&un hareket etmeleri &erekti#i belirtilmektedir.

'.1.6. Sn&ika! G$7n8!r

,3+, !ayılı Sendikalar ve -o"lu İş S$leşme!i (a!a!ının ya"tı#ı en k$kl'

de#işikliklerden biri de: !endika y$neticilerinin &'vence!iyle il&ilidir. Qitekim: (a!anın

23. madde!inin ilk fıkra!ında: işçi kuruluşunda y$netici oldu#u için çalıştı#ı işyerinden

ayrılan işçinin iş !$leşme!inin a!kıda kalaca#ı belirtilmektedir. ;$ylece: 2/21 !ayılı

(a!a d$neminde ortaya çıkan !orunlara ç$'m bulunma!ı amaçlanmaktadır. ,3+, !ayılı

(a!anın aynı h'km'nde iş !$leşme!i ya!anın açık h'km' nedeniyle a!kıya alman

y$neticinin: diler!e işten ayrıldı#ı tarihte iş !$leşme!ini bildirim !'re!ine uymak!ıın

veya !$leşme !'re!inin bitimini beklemek!iin fe!hedebilece#i ve kıdem taminatına

da hak kaanaca#ı h'kme ba#lanmıştır. yrıca: y$neticiye iş !$leşme!ini fe!hedi"etmeme kararını mutlaka y$netici !eçildi#i tarihte verme!i orunlulu#u y'klenmemiş ve

y$neticinin y$neticilik !'re!i içeri!inde de iş !$leşme!ini fe!hedebilece#i kabul

edilmiştir. ($neticilik !'re!i içeri!inde iş !$leşme!inin fe!hedilme!i durumunda: kıdem

taminatı fe!ih tarihindeki em!al 'cret 'erinden he!a"lanacaktır 7m. 23R19.

İş !$leşme!i a!kıya alınan y$netici< !endikanın t'el kişili#inin !ona erme!i:

!eçime &irmemek: yeniden !eçilmemek veya kendi i!te#i ile çekilmek !uretiyle

&$revinin !ona erme!i hMlinde: !ona erme tarihinden itibaren bir ay içinde ayrıldı#ı

işyerinde işe başlatılmak 'ere işverene başvurabilir.

'.'. T39!u İş S40!ş"!ri

naya!anın: -o"lu İş S$leşme!i başlıklı +3. madde!i: işçilerin ve işverenlerin:

karşılıklı olarak ekonomik ve !o!yal durumlarını ve çalışma koşullarını d'enlemek

amacıyla: to"lu iş !$leşme!i ya"ma hakkına !ahi" olduklarını $n&$rm'şt'r. *addenin

ikinci fıkra!ı: to"lu iş !$leşme!inin na!ıl ya"ılaca#ının kanunla d'enlenece#ini

belirtmektedir. İşçilerin ve işverenlerin karşılıklı olarak ekonomik ve !o!yal durumlarınıve çalışma şartlarını d'enlemek 'ere ya"acakları to"lu iş !$leşme!inin e!a! ve



u!ulleri 2/22 Sayılı rev ve 6okavt @anununda d'enlenmektedir. ;u kanunun ikinci

madde!ine &$re: “!o8lu i+ sözle+mesi9 hizmet akdinin ya8ılması9 muhtevası ve sona

ermesi ile ilgili hususları dzenlemek zere i+3i sendikası ile i+veren sendikası veya

sendika yesi olmayan i+veren arasında ya8ılan sözle+medir6 !o8lu i+ sözle+meleri9

tara>ların kar+ılıklı hak ve ?or3larını9 sözle+menin uygulanmasını ve denetimini9

uyu+mazlıkların 3özm i3in ?a+vurulacak yolları dzenleyen hkmleri de ihtiva

ede?ilir6”

@anunda da ifade edildi#i 'ere: to"lu iş !$leşme!i< işveren !endikaları veya

!endika 'ye!i olamayan işveren ile işçi to"lulukları ara!ında: iş !$leşme!inin

ya"ılma!ı: muhteva!ı ve !ona erme!i ile il&ili h'k'mleri d'enlemek amacıyla ya"ılan:

tarafların karşılıklı hak ve borçlarını: to"lu iş !$leşme!inin uy&ulanma!ı ve denetimi ile

uyuşmalıkların ç$'m yollarına ilişkin h'k'mleri de içerebilen yaılı bir !$leşmedir.

Şekil 2., -o"lu iş !$leşme!inden yararlananlar

'.'.1. T39!u İş S40!ş"!rinin :"a8

-o"lu iş !$leşme!i işçiişveren ilişki!inde taraflara eşitlik !a#lamaktadır.

5alışma koşullarının: ekonomik bakımdan &'çl' işveren tarafından: diledi#i şekilde belirlenerek işçiye kabul ettirilme!i durumu to"lu iş !$leşme!i kurumunun oluşumu ile

ortadan kalkmıştır. >erdi d'eyde iş !$leşme!ine dayalı işçiişveren ilişki!ini< $ellikle

çalışma koşullarını: artık işveren !adece kendi başına de#il< eşit durumdaki taraflarişçi

!endikaları ve işveren !endikaları ya da işveren birlikte kararlaştırmaktadırlar. ;u

!uretle to"lu iş !$leşmeleriyle: çalışma şartları !tandart hale &eldikleri için: !onuçta

hem çalışanlar ara!ında eşitlik !a#lanmakta hem de: !o!yal ve ekonomik y'k'ml'l'kleri

eşit duruma &elen işverenler ara!ında: hak!ı rekabet ortadan kalkmaktadır. ;$ylece

to"lu iş !$leşmeleri işverenler ve işçiler ara!ında kalıcı: i!tikrarlı bir ilişki kurdu#u için:



taraflar ara!ındaki uyuşmalıkların aaltılma!ı y$n'nde de $nemli bir fonk!iyon

oluşturmaktadırlar. ;una to"lu iş !$leşme!inin d'en işlevi de denilmektedir.

5alışma şartlarında yaratılan i!tikrar !onucu tarafların he!a"larını ve

yaşantılarını rahatlıkla "lanlamalarını !a#layan to"lu iş !$leşmeleri: ekonomik ve!o!yal de#işikliklere kolayca uyabildikleri için kanunlardan daha e!nektirler. ;u

e!neklikleri hem de#işen şartlar karşı!ında çalışmaRçalıştırma şartlarının kolayca

de#iştirilebilme!ini hem de işyerinin ve çalışanların $elliklerine &$re d'enlemeler

ya"abilmelerine imkMn vermektedir. erçekten to"lu iş !$leşmeleri haırlanma!ı ve

uy&ulanma!ı bakımından çeşitli durumlara daha kolay uyum !a#lamakta: bu $elli#i

dolayı!ıyla kanuni ve idari d'enlemeye '!t'n &elmektedir. ;$ylece to"lu iş

!$leşme!iyle deyim yerindey!e Kme!leki kurallarO oluşturulmaktadır.

?er şeyden $nce to"lu iş !$leşme!i de bir K!$leşmeOdir< tarafların i!tek veiradeleriyle hukuki varlık kaanır. Di#er !$leşmeler &ibi to"lu iş !$leşme!i de normal

olarak iki tarafın karşılıklı ve birbirine uy&un iradelerini açıklamaları ile kurulur.

'.'.'. T39!u İş S40!ş"!rinin T$r!ri

2/22 !ayılı @anun=un 3. madde!inde işyeri d'eyi e!a! alınarak: 'ç t'r to"lu iş

!$leşme!i d'enlenmiştir. İşyeri d'eyindeki bir to"lu iş !$leşme!i tek bir işyeri için

ya"ılmış olabilece#i &ibi: birden fala işyeri 7işyerleri9 için de ya"ılmış olabilir. Sadeceişyeri d'eyinde to"lu iş !$leşmelerini benim!eyen 2/22 !ayılı @anun=da bir işverenin

tek bir işyeri için ya"ılan “i+yeri to8lu i+ sözle+mesi”: de#işik işverenlerin aynı

işkolundaki birden çok işyeri için ya"ılan “i+yerleri to8lu i+ sözle+mesi Cgru8 to8lu i+

sözle+mesiD” ve bir işverenin veya bir işveren &ibi !ayılan kamu kuruluşlarının aynı

işkolunda kurulu birden çok işyerini ka"!amak 'ere ya"ılan “i+letme to8lu i+

sözle+mesi” olmak 'ere 'ç t'r to"lu iş !$leşme!i $n&$r'lm'şt'r. 2/22 !ayılı @anun

m. 3RHH=de< bir işverenin aynı işkolundaki birden çok işyeri için ya"ılacak to"lu iş

!$leşme!ine “i+letme to8lu i+ sözle+mesi” denilece#i açıkça belirtilmiş olmakla

beraber: işyeri veya işyerleri için ya"ılacak !$leşmelere ne ad verilece#i

belirtilmemiştir. ;ununla beraber m. 3RH=in “?ir to8lu i+ sözle+mesi aynı i+kolunda ?ir

veya ?irden 3ok i+yerini ka8saya?ilir” h'km' ve aynı ayrımı !$leşmenin ka"!amına

&irecek Kişyeri veya işyerleriO şeklinde tekrarlayan 2/22 !ayılı @anun=un di#er

maddeleri 7m. 12RH: 13RH: 1+RH: 1,RHHH: 1/9: kea Kişyeri veya işyerleriO için ya"ılacak

to"lu iş !$leşme!inden !$ eden m. 12RH dikkate alındı#ında işletme to"lu iş !$leşme!i

dışında @anunun bir işverenin tek işyeri için ya"ılacak !$leşmeleri “i+yeri to8lu i+

sözle+mesi”: de#işik işverenlerin aynı işkolunda yer alan işyerleri için meydana

&etirilecek !$leşmeleri “?irden 3ok i+yeri to8lu i+ sözle+mesi” ya da “i+yerleri to8lu i+ sözle+mesi” olarak i!imlendirdi#i &$r'lmektedir. ;u durum: &rev ve lokavt kararının



alınma!ına ilişkin m. 2)RH= de “?ir veya ?irden 3ok i+yerinde veya i+letmede ” ya"ılan

to"lu iş !$leşme!inden do#an uyuşmalıktan !$ edilirken de açıkça ortaya

konulmaktadır. 2/22 !ayılı @anun=la $n&$r'len Kişletme to"lu iş !$leşmeleriO i!e: aynı

işverene ait aynı işkolundaki işyerleri için tek bir !$leşme ya"ılma!ı anlamına &elir ve

işyeri d'eyindeki to"lu iş !$leşmelerinin bir t'r'n' ifade eder.

'.'.#. T39!u İş S40!ş"!rinin H$k$"!ri

'.'.#.1. İş S40!ş"!rinin T39!u İş S40!ş"!rin :%kr *!a"a"as

,3+, Sayılı (a!a=ya &$re: kural olarak iş !$leşmeleri: to"lu iş !$leşmelerine

aykırı h'k'mler içereme. ncak: to"lu iş !$leşmelerinde bu durumun ak!i

kararlaştırılabilir. ;u durumda iş !$leşmeleri: to"lu iş !$leşmelerine aykırı h'k'mler

içerebilir 7m. 3,R19. ;u kuralın !onuçları i!e ş$yle !ıralanabilir<

T -o"lu İş !$leşme!inin ya"ılma!ı !ıra!ında y'r'rl'kte olan iş !$leşmeleri: !onradan

to"lu iş !$leşmelerine aykırı olarak de#iştirileme.

T -o"lu İş !$leşme!i ya"ıldıktan !onra bu !$leşmeye aykırı yeni iş !$leşmeleri

ya"ılama.

T (ine !$leşmenin ya"ılma!ı !ıra!ında y'r'rl'kte olan iş !$leşmeleri de: to"lu iş

!$leşmelerine aykırı h'k'mler içereme. ;unların yerini to"lu iş !$leşme!indeki

h'k'mler alır 7,3+, !ayılı (a!a9.

T İş !$leşmelerinde d'enlenmemiş konularda: to"lu iş !$leşme!inin h'k'mleri

do#rudan do#ruya uy&ulanır. Frne#in: yıllık iin !'re!i ve 'creti iş !$leşme!inde

d'enlenmemiş!e: bu hu!u!ta artık to"lu iş !$leşme!i h'k'mleri uy&ulanır. ;u duruma:

=to8lu i+ sözle+melerinin doğrudan etkisi” denir. ;u i!e: to"lu iş !$leşmelerinin

normatif h'k'mlerinin orlayıcı etki!inin do#al bir !onucudur.

'.'.#.'. T39!u İş S40!ş"!rin&ki İşBi <ararna *!an H$k$"!rin GBr!i *!"as

2/22 !ayılı (a!a: ,. madde!inin 2. fıkra!ıyla: =to8lu i+ sözle+mesinde hizmet

akitlerine aykırı hkmlerin ?ulunması halinde9 hizmet akdinin i+3i lehindeki hkmleri

ge3erlidir= h'km'n' &etirmiştir. İşçiye yararlılık ilke!i olarak adlandırılan bu ilkenin

emredici nitelik taşıdı#ı ve ak!inin to"lu iş !$leşmelerinde kararlaştırılamayaca#ı kabul

edilmektedir. ,3+, !ayılı (a!a da: Kto8lu i+ sözle+mesinde i+ sözle+melerine aykırı9

hkmlerin ?ulunması hlinde ise i+ sözle+mesinin i+3i yararına olan hkmleri

ge3erlidir= şeklindeki kuralıyla aynı ilkeye yer vermiştir.



İş !$leşme!inde yer alan bir h'km'n işçi yararına olu" olmadı#ını !a"tamak:

"ek kolay de#ildir. ;u !a"lama için: baı ne!nel 7ob8ektif9 $lç'tler kullanılmaktadır. ;u

$lç'tlerden birinci!i: to"lu iş !$leşme!indeki d'enleme ile iş !$leşme!indeki

d'enlemenin karşılaştırılı": $rnekleme ya"ılma!ıdır. ndan !onra başvurulan $teki

$lç't: işçi lehine olmanın: tek işçi açı!ından mı: yok!a t'm işçilerin mi yararına olu"

olmadı#ının araştırılma!ıdır. İşçi yararına olma ilke!inin uy&ulanma!ında: iş

!$leşme!inin to"lu iş !$leşme!inin ya"ılma!ından !onra ba#ıtlanma!ının $nemi

yoktur. Şayet to"lu iş !$leşme!inden !onra ba#ıtlanan iş !$leşme!i to"lu iş

!$leşme!inden daha işçi lehine d'enlemeler içeriyor!a: bu d'enlemeler &eçerli olu"

uy&ulanmalıdır.

'.'.#.#. T39!u İş S40!ş"!rinin S3na Er"si

2/22 !ayılı (a!a=da< =her ne se?e8le olursa olsun sona eren to8lu i+

sözle+mesinin hizmet akdine ili+kin hkmleri9 yenisi yrrlğe girinceye kadar9 hizmet

akdi hkm olarak devam eder” kuralı yer almakta idi 7m. ,R!on9. ,3+, !ayılı (a!ada

da aynı ilkeye yer verilmiştir. ;una &$re: “sona eren to8lu i+ sözle+melerinin i+

sözle+mesine ili+kin hkmleri9 yenisi yrrlğe girinceye kadar i+ sözle+mesi hkm

olarak devam eder= . ;$ylece: to"lu iş !$leşme!inin normatif h'k'mleri: !$leşme !ona

erdikten !onra bile !'recek: borç do#urucu h'k'mleri i!e to"lu iş !$leşme!iyle birlikte

!on bulacaktır.

'.'.). T39!u İş ,%uş"a0!k!ar 7 Ç40$" <3!!ar

'.'.).1. İş ,%uş"a0!k!ar 7 T39!u İş ,%uş"a0!2 Ka7ra"

2/22 !ayılı (a!ada oldu#u &ibi ,3+, !ayılı (a!ada da: iş uyuşmalıkları: to"lu

!$leşme ve to"lu m'cadele haklarına koşut olarak d'enlenmiş< ancak: ya!ada iş

uyuşmalıkları: ayrıca tanımlanmamıştır. F#retide i!e: iş uyuşmalıklarınıntanımlanma!ında bir birlik yoktur. İş uyuşmalı#ına taraf olabilecek &erçek ve t'el

kişilerden ve iş uyuşmalı#ının konu!undan hareketle iş uyuşmalı#ı: &enel olarak ş$yle

tanımlanabilir “@rrlkteki i+ ko+ullarının ?iri ya da ?irka3ı veya he8si yahut

?unların uygulama yöntemleri nedeniyle ?ir i+yerinde i+3i yahut örgt ile i+veren veya

örgtleri arasında 3ıkan uyu+mazlıklara9 i+ uyu+mazlıkları denir6”

Gyuşmalık çok çeşitli biçimlerde olabilir. ncak: çeşitli 'lkelerde iş

uyuşmalı#ı t'rlerinden en çok yer verilen ayırımlar: Şekil 2./=de de &$r'lece#i &ibi

birey!el ve to"lu iş uyuşmalıkları ile hak ve çıkar uyuşmalıkları biçimindedir.;irey!elRto"lu iş uyuşmalıkları ayırımı: uyuşmalı#ın taraflarından hareketle ya"ılır.



;irey!el iş uyuşmalı#ı: işçi ile işveren ara!ında birey!el iş ilişki!inden do#ar. Frne#in:

bir işçiye 'cretin $denmeme!i ya da &eç $denme!i &ibi birey!el iş uyuşmalıkları:

&enellikle iş mahkemelerince ç$'mlenir. Fte yandan: iş uyuşmalıkları konularına

dayanılarak hakRçıkar uyuşmalıkları şeklinde de ayırılabilir. ;unlardan hak

uyuşmalıkları: işçi ile işveren ara!ındaki iş ilişkilerinin dayana#ını oluşturan mevuat:

to"lu iş !$leşme!i ve iş !$leşme!i h'k'mleri ile taraflara !a#lanan haklara ilişkin

olarak: taraflar ara!ında çıkan uyuşmalıklardır. Frne#in: to"lu iş !$leşme!indeki

yakacak yardımının $denmeme!i veya ihbar $nelleri için !$leşmede $n&$r'len !'reden

daha kı!a !'re verilme!i &ibi. 5ıkar uyuşmalıkları i!e: mevcut bir hakkın de#iştirilme!i

ya da yeni bir hakkın oluşturulma!ı amacıyla çıkarılan uyuşmalıklardır. S$&elimi:

'cretlerin veya yıllık 'cretli iin !'relerinin arttırılma!ı &ibi.

Şekil 2.) İş uyuşmalı#ı ayırımları

erek birey!el &erek!e to"lu iş uyuşmalıkları: hak uyuşmalı#ı veya çıkar

uyuşmalı#ı niteli#inde olabilir. 5ıkar uyuşmalıklarının ç$'m'nde işçiye &rev hakkı:

işverene de lokavt ya"ma olana#ı tanınmıştır. ?ak uyuşmalı#ının ç$'m'nde: işçiler

&rev hakkını kullanama. İşverenlerde lokavta başvuramalar. enelde kural budur. ?ak

uyuşmalıkları: birey!el iş uyuşmalıkları &ibi yar&ı kararıyla ç$'mlenir. erek 2/22

!ayılı (a!anın ve &erek!e ,3+, !ayılı (a!a=nın bu konuda benim!edi#i yol da budur.

Qitekim: hak uyuşmalıkların ç$'m'nde taraflara yalnıca “yorum davası” ve “edadavası” açma hakkı tanınmıştır. y!a 2)+ !ayılı e!ki Sendikalar (a!a!ında ve halen

;elçika=da: hak uyuşmalıklarında da işçilerin &reve: işverenlerin lokavta başvurmaları

hak olarak tanınmıştır.

Gyuşmalıklar: &enel olarak birbirine karşıt olan iki biçimde ç$'mlenir.

Gyuşmalıkların ç$'mlenme!inde birinci yol: m'cadele yoludur. ;unlara &rev ve

lokavtı $rnek olarak verebiliri. İkinci yol i!e uyuşmalıkların barışçı yollarla

ç$'mlenme!idir. %orunlu tahkim: ulaştırma: $el tahkim ve arabuluculuk bu yolların

başlıcalarıdır. ;irçok 'lkede to"lu iş uyuşmalıklarının ç$'mlenme!inde taraflara &revya da lokavta başvurma olana#ı tanınmamıştır. ;u !i!temde: iş uyuşmalıklarının



ç$'mlenme!i için benim!enen tek yol vardır. da: orunlu tahkimdir. ;u 'lkelere

$rnek olarak: vu!tralya ile (eni %elandayı &$!terebiliri. %orunlu tahkim !i!temini

1/0E=lardan beri en uun !'re uy&ulayan 'lke: vu!tralya=dır.

'.'.).'. T39!u İş ,%uş"a0!k!arnn Ç40$"$n& ?aş7uru!an ?arşB! <3!!ar

,0!aş"a

Glaştırmada taraflar: 'ç'nc' bir kişinin ya da bir kurulun yardımıyla

uyuşmalıkları ç$'mlemeye çalışırlar. -arafların &rev veya lokavta &itmeden $nce:

uyuşmalı#ın anlaşma ile &iderilme!ini !a#lamak için başvurdukları bu yolda:

ulaştırıcı: $ncelikle tarafların uyuşmalı#a biat ç$'m bulmalarına çalışır. ncak:

&erekti#inde ç$'m $nerileri de &etirebilir. Glaştırmada ulaştırıcının verdi#i kararlar:

taraflar için ba#layıcı de#ildir. 2)+ !ayılı (a!a amanında: 'lkemide barışçı yolların

ç$'mlenme!inde bu yola başvurulmaktaydı.

:raCu!u8u!uk

@$ken bakımından ulaştırmadan $nemli bir fark &$!termeyen arabuluculukta<

arabulucu: yalnıca anlaşmaya yardımcı olmaya ve taraflar ara!ında !$ konu!u olan

aykırılıkları &idermeye çalışır. ;unu ya"arken taraflar için bir karar ta!la#ı haırlayama

ve tarafların buna uyma!ını tale" edeme. rabuluculuk: &erek 2/22 !ayılı (a!a=da ve

&erek!e ,3+, !ayılı (a!a=da $n&$r'len barışçıl bir ç$'m yoludur. ;u kurum: 2)+ !ayılı(a!a=da da vardı ve h'k'metin arabuluculu#u olarak d'enlemişti.

Tahki"

-ahkim: to"lu iş uyuşmalıklarının hakem aracılı#ıyla ç$'mlenme!i demektir.

-ahkimi $teki barışçıl ç$'m yollarından ayıran en $nemli $ellik: verilen kararın

tarafları ba#lama!ı ve uyuşmalı#ın ke!in olarak ortadan kalkma!ıdır. -ahkimin iki t'r'

vardır. ;unlar: &$n'll' ve orunlu tahkim !i!temleridir. ;unlardan &$n'll' 7i!te#e ba#lı9

tahkim: to"lu iş uyuşmalıklarının her aşama!ında uyuşmalı#ı ç$'mlemek anacıylatarafların aralarında anlaşarak başvurdukları veya to"lu iş !$leşme!inde yer alan

d'enlemelere dayanarak &ittikleri barışçıl bir ç$'m yoludur. $n'll' tahkim

mekanima!ı: bir kişi veya kuruldan oluşabilece#i &ibi: re!mi bir hakem kurulu olarak

$el hakem !ıfatıyla uyuşmalı#ı ç$'mleyebilmektedir.

%orunlu tahkim i!e: tarafların aralarında anlaşma!ına &erek kalmadan: ya!ada $n&$r'len

hallerde uyuşmalı#ı ke!in olarak ç$'mleyen barışçıl bir ç$'m yoludur. Devletin işçi

ve işveren ilişkilerine daha fala m'dahale etme e#ilimi içine &irdi#i 'lkelerde orunlu

tahkim: to"lu iş uyuşmalıklarının ç$'m'nde en $nemli araçlardan biridir. %orunlu



tahkim: &rev ve lokavt haklan ite yakından il&ili oldu#undan: &rev ve lokavt

kı!ıtlamadan aaldıkça orunlu tahkim !i!temi de $nemini yitirmektedir.

Şekil 2./ -o"lu iş !$leşme!inin aşamaları

'.#. Gr7 Hakk 7 L3ka7=

rev !$c'#': dilimie >ran!ıcadan &eçmiştir. rev !$c'#': lmancada

=streik”: İn&ilice “strike= !$c'kleri ile dile &etirilmektedir. >ran!ada i!e &rev

!$c'#': ilk ke 1/)) tarihli “%ictionnaire de ;Gacademie Fran3aise”de kullanılmış ve

bu eylem: iş!i işçilerin Uari!te =:reve” alanında to"lanmaları nedeniyle bu şekilde

adlandırılmıştır.

?ukukumuda K&revO !$c'#': 3EE/ !ayılı İş (a!a!ı=nın kaldırılan )2 ve devamı

maddelerinde: daha !onra da &erek 2)+ !ayılı &erek!e 2/22 !ayılı -o"lu İş S$leşme!irev ve 6okavt (a!a!ı=nda kullanılmıştır. ;unun &ibi: ,3+, !ayılı (a!a da: aynı

kavrama yer vermiştir.

6okavt kavram olarak to"lumda iş uyuşmalıklarında işçilerin Kka"ı dışarı

edilme!iOni anlatır. ;ununla birlikte: çeşitli 'lkelerin end'!tri ilişkileri !i!temlerinin:

lokavt kavramı 'erinde birleştikleri &$r'lme. 6okavt konu!unda 'erinde birleşilen

tek nokta: işverenin lokavt halinde işçileri to"luca işten uaklaştırma!ıdır.

;unun &ibi: to"lu iş uyuşmalıklarında işverenin lokavtı bir iş m'cadele!i aracıolarak kullanma!ının ne oranda meşru !ayılaca#ı konu!u da: 'erinde anlaşma !a#lanan

bir hu!u! de#ildir. Qitekim: lokavtın meşrulu#u !orunu: çeşitli ekonomik !i!temleri

benim!emiş bulunan 'lkeler açı!ından: de#işik şekilde ç$'me kavuşturulmuştur.

erçekten: e!ki Do#u vru"a 'lkeleri ile !o!yalim yolunda ilerleyen 'lke !i!temleri:

!iya!i ve ekonomik ideolo8ileri itibariyle: lokavta meşruluk tanımamışlardır. ;una

karşılık: liberal ekonomiler ile !o!yal demokra!iye dayalı ka"itali!t 'lke !i!temleri:

lokavta de#işik $lç'ler içeri!inde meşruluk tanımaktadır. Frne#in: İ!veç naya!a!ında

lokavt d'enlenmiştir. (ine Qorveç: Danimarka ya!ayla< lmanya: yar&ı kararıyla

lokavtı tanımıştır.



'.#.1. Gr7 Hakk

5a#ımıın hala $nemli !orunlarından biri: işçilerle işverenler ara!ındaki

çekişmedir. İşte: &rev bu çekişmedeki araçlardan biri ve belki de en $nemli!idir. rev:

&enel anlamda< “i+3ilerin i+verene isteklerini ka?ul ettirmek ve ona ?u yönde ?askı

ya8mak i3in aralarında verdikleri karar doğrultusunda to8luca i+i ?ırakmalarıdır”:

şeklinde tanımlanabilir. ,3+, Sayılı (a!ada rev hakkı ayrıntılı olarak d'enlenmiştir.

,3+, Sayılı (a!anın +/. madde!i: &enel olarak &revi ve ya!al &revi tanımlamıştır. ;una

&$re: “i+3ilerin9 to8luca 3alı+mamak suretiyle i+yerinde >aaliyeti durdurmak veya i+in

niteliğine göre önemli öl3de aksatmak amacıyla9 aralarında anla+arak veya ?ir

kurulu+un aynı ama3la to8luca 3alı+mamaları i3in verdiği karara uyarak i+i

?ırakmalarına grev denir”. -o"lu iş !$leşme!inin ya"ılma!ı !ıra!ında uyuşmalık

çıkma!ı hMlinde: işçilerin ekonomik ve !o!yal durumları ile çalışma şartlarını korumak

veya &eliştirmek amacıyla: ,3+, !ayılı (a!a h'k'mlerine uy&un olarak ya"ılan &reve

ya!al &rev denir. (a!al &rev için aranan şartlar &erçekleşmeden ya"ılan &reve ya!a dışı

&rev denilir.

Şekil 2.0 revdeki maden işçilerinin y'r'y'ş'



'.#.1.1. <asa! Gr7in ,nsur!ar

Çkar Gr7i

(a!aya &$re &rev: to"lu iş !$leşme!inin ya"ılma!ı !ıra!ında uyuşmalık çıkma!ıhalinde ya"ılır!a ya!al olacaktır. ;$ylece: ya!al &rev: yalnıca çıkar uyuşmalıklarında

!$ konu!u olacaktır. ;u d'enleme: naya!anın +4. madde!iyle uy&unluk

içeri!indedir. -o"lu iş !$leşme!inin uy&ulanma!ı aşama!ında: taraflar ara!ında

uyuşmalık çıkar!a: işçiler &rev haklarını kullanamayacaklar bu durumda daha $nce de

vur&ulandı#ı 'ere ,3+, !ayılı (a!a=nın +3. madde!ine &$re yar&ı or&anına

başvuracaklardır.

>s!ki :"aB

2/22 !ayılı (a!anın 2+. madde!ine &$re: &revin: işçilerin ekonomik ve !o!yal

durumlarıyla çalışma koşullarım korumak ve d'eltmek amacıyla ya"ılma!ı &erekliydi.

y!a 2)+ !ayılı (a!aya &$re: &revin işçilerin işverenlerle olan ilişkilerinde ekonomik

durumlarını korumak için ya"ılma!ı yeterliydi. Demek ki: 2/22 !ayılı (a!ada 2)+ !ayılı

(a!adan farklı olarak “3alı+ma ko+ulları= da amaç içine alınmıştı. ;unun &ibi: ,3+,

!ayılı (a!anın +/. madde!inin ikinci fıkra!ında da: 2/22 !ayılı (a!a=daki d'enlemeye

aynen yer verilmiştir.

2/22 !ayılı (a!a ile ,3+, !ayılı (a!a: me!leki amaç $#e!ini !alt ya!al &revler içinkoşul olarak $ne !'rm'şt'r. ;u anlamda: işçilerin ekonomik ve !o!yal durumlarıyla

çalışma koşullarını korumak ve d'eltme amacı dışında: 2/22 !ayılı (a!anın 2+.

madde!inin 1. fıkra!ı ve ,3+, !ayılı (a!anın +/. madde!inin 1. fıkra!ı ka"!amına &iren

eylemler de &rev olarak nitelendirilecektir. Fyley!e: me!leki amaç dışında ya"ılan

"olitik &revler: dayanışma &revleri: &enel &rev: 2/22 !ayılı (a!a ile ,3+, !ayılı (a!a

uyarınca &rev !ayılacaktır. ncak: bu eylemler ya!al &revin un!urlarını

karşılamadı#ından: bunlara ya!adışı &rev h'k'mleri uy&ulanacaktır. Qitekim bu

eylemlerin ya!adışı &rev oldu#u: 2/22 !ayılı (a!a=da açıkça belirtilmekteydi.

Siya!i &rev< kamu &'c'n' elinde bulunduran ya!ama: y'r'tme ve yar&ıya karşı

onlar bir karar almaya ya da bir karar almaktan kaçınmaya ya da alınmış bir karardan

d$nmeye orlamak için ya"ılan &revdir. Daha !omut olarak irdelenir!e: &revler şu

$#eleri birlikte içermelidir ki !iya!i &rev !ayılabil!inler

T ;u t'r &revlere devlet: taraftır. rev eylemiyle yerine &etirilme!i i!tenenler: işverenin

irade!i ve olanakları dışındadır.

T revde işçinin to"lum!al ve ekonomik ayrıca çalışma koşullarının korunma!ına ved'eltilme!ine y$nelik amaç yerine: daha çok !iya!i amaçlar ba!kın olmalıdır.



Devlete y$neltilmiş her &rev: !iya!i &rev de#ildir. Devlete y$neldi#i halde:

me!leki amaçla ya"ılan: ba#ımlı çalışanın ekonomikto"lum!al hakları ve çalışma

koşullarını il&ilendiren &revler de &$r'l'r. İşçilerin me!leki ya da !o!yal !orunlarıyla

il&ili olarak mevuat de#işikli#ini amaçlayan ve bu ba#lamda devletin or&anlarına veya

$teki kamu otoritelerine ba!kı ya"maya y$nelik olan !$ konu!u eylemlere “görn+te

siyasi grevler” denilmektedir.

;u t'rden &revlerde me!leki amaç ile !iya!i amaç $#elerini birbirinden ayırmak

"ek kolay de#ildir. ;aı &$r'şlere &$re: bu t'rden &revler: ekonomik!iya!i &revlerdir.

Devleti taraf !eçti#i için !iya!i !ayılan me!leki amaçlı &revler de ya"ılabilir. -emel

!orun: !iya!i &rev ile me!leki amaçlı &rev ara!ındaki farkın na!ıl belirlenece#idir.

;urada han&i $lç't'n uy&ulanaca#ı konu!unda hukukta !omut bir yanıt

verilmemektedir. >ran!a=da ('k!ek *ahkeme=nin 10+1 yılında verdi#i bir karara &$re:

bu t'r &revlerde amaç e!a!tır. Siya!al amaç a#ır ba!ıyor!a !iya!i &rev< me!leki amaç

a#ır ba!ıyor!a: me!leki &rev !$ konu!udur. ;$ylece: yar&ıcın takdir hakkı $n "lana

çıkmaktadır. ;elçika ve İn&iltere=de de durum aynıdır< yani: ekonomik ve to"lum!al

alanlarda işçilerin: tale"lerini kabul ettirebilmek için !iya!i iktidara y$nelttikleri &revler:

kural olarak ya!aldır.

-'rkiyede !iya!i &rev 10/2 naya!a!ı=nda açıkça ya!aklanmıştır 7m. +4R)9.

2/22 !ayılı (a!a ile ,3+, !ayılı (a!aya &$re: ya!al &revin $n koşulu me!leki amaçtır.

*e!leki amaç dışında ya"ılan !iya!i &revler: ya!a uyarınca &rev !ayılır. ncak bueylemler: ya!al &revin un!urlarını !a#lamadı#ından: bunlara ya!a dışı &rev h'k'mleri

uy&ulanır.

<asa H$k$"!rin ,%un!uk

;ir &revin ya!al &rev olabilme!i için aranan $nemli bir di#er koşul: ya!ada belirtilen

y$ntem ve biçimlere uy&un olarak ya"ılma!ıdır. (a!a=nın $n&$rd'#' y$ntem ve biçim

koşullarına uy&un olarak ya"ılmayan &revler: me!leki amaçla ya"ılmış ol!alar bile

ya!adışı &rev !ayılırlar.

İşi ?rak"a

revin bir başka $nemli un!uru da: işçilerin işi bırakmalarıdır. ;u nedenle işi

bırakmak!ıın işi yavaşlatmaya ve verimi d'ş'rmeye ya!adışı &revin ya"tırımları

uy&ulanacaktır. caba işi bırakma ne kadar !'rmelidir ki: &rev !ayıl!ınV ;u konuda:

ya!ada bir açıklık yoktur. #er ya!anın $n&$rd'#' çeşitli aşamalardan &eçilmiş:

i!tenilen koşullar yerine &etirilmiş!e: ya"ılan işi bırakma !'re!ine bakılmak!ıın eylem

&revdir. ncak: burada !orun: işin kı!a !'reli bırakılma!ında &rev niteli#inin na!ıl

belirlenebilece#idir.



İşi bırakmanın &rev !ayılabilme!i için ne kadar işçinin işi bırakma!ı

&erekece#ine ilişkin olarak ya!ada açıklık yoktur. erçi Kto"lucaO çalışmamaktan !$

edilmektey!e de: bundan< &revdeki anlaşma $#e!inin içeri#inin to"luca çalışmamak

yoluyla faaliyeti durdurmak: ak!atmak amacı oldu#u anlaşılmalıdır. (ok!a o işyerinden

işçinin to"luca ayrılma!ı &erekmemektedir. ;aşka bir anlatımla: koşulları

&erçekleştirilerek başlatılan ya!al &reve t'm işçilerin katılma!ı orunlu de#ildir ve

birden çok işçinin katılma!ıyla da o işyerinde &rev oluşur. İşçilerin ortaklaşa 7kolektif9

eylemi: o işyerinde ve işkolunda faaliyetin durma!ına: işin $nemli $lç'de ak!ama!ına

neden olmuş!a eylem &revdir. ;unun dışında: &reve katılan işçilerin !ayı!ının o

işyerinde faaliyeti durduracak ya da $nemli $lç'de aaltacak ço#unlukta olma!ının

$nemi yoktur. erçekten: teknik &elişmeler: çok a !ayıda işçinin: işin t'm'yle

durma!ına ya da $nemli $lç'de ak!ama!ına yol açacak kilit bir yerde çalışma!ına olanak

vermektedir

Gr7 Kararnn TC!i2i 7 İ!an

rev kararı: &reve başlama tarihinden altı iş&'n' $nce kararı tarafa tebli#

edilmelidir. rev kararlarının uy&ulanaca#ı tarih: karar alan tarafça karşı tarafa tebli#

edilmek 'ere notere ve bir $rne#i de &$revli makama tevdi edilir.

rev kararlan: kararı alan tarafça işyeri veya işyerlerinde derhMl ilan edilir. rev

kararlarının uy&ulama tarihi: kararı alan tarafça ayrıca işyeri veya işyerlerinde derhMl

ilan edilir. ;urada: PderhalP den ka!ıt: herhalde: kararın alınma!ı ile birlikte başlayan bir !'re içinde &revin notere ve &erekli makama tevdii !'re!idir. elecekteki &rev oylama!ı

bakımından $nem taşıyan &revin işyerinde ilanıyla il&ili ya!al h'k'm: kamu d'eni

d'ş'nce!iyle ya!aya konmuş ol!a &erekir. Fyley!e: &rev kararı alan işçi $r&'t': &rev

kararını: en &eç kararın notere ve &$revli makama tevdii !'re!inde işyerinde ilMn etmek

orundadır. İlan ya"ılmadan ya"ılan &rev: ya!adışıdır. @ararın ne t'rde olaca#ı: ya!ada

belirtilmemiş!e de: ilan yaılı olmalıdır. (aılı şekil dışında: $rne#in< !e! ay&ıtlarıyla

ya"ılan ilanlar: &eçer!i olmalıdır.

'.#.'. L3ka7=

,3+, !ayılı (a!anın 2/22 !ayılı (a!a=nın +0. madde!i: lokavtı ş$yle

tanımlamaktadır A =i+yerinde >aaliyetin tamamen durmasına neden olacak tarzda9

i+veren veya i+veren vekili tara>ından kendi kararıyla veya ?ir kurulu+un verdiği karara

uyarak9 i+3ilerin to8luca i+ten uzakla+tırılmasına lokavt denir= . (a!al lokavt i!e aynı

maddede şu şekilde tanımlanmaktadır< “!o8lu i+ sözle+mesinin ya8ılması sırasında

uyu+mazlık 3ıkması ve i+3i sendikası tara>ından grev kararı alınması hlinde ?u Kanun

hkmlerine uygun olarak ya8ılan lokavta kanuni lokavt denir”.



103, tarihli ve 3EE/ !ayılı İş @anunu: lokavt ya!a#ı koymuştur. ncak: aynı

d$nemde: karşıt iş m'cadele!i aracı niteli#indeki &rev de ya!aktır. 10,1 naya!a!ının

bu şekildeki d'enleme!inden: 2)+ !ayılı (a!anın haırlanma!ı !ıra!ında: lokavtın bir

hak !ayılmayaca#ı !onucunu çıkaranlar olmuştur. ncak: naya!a *ahkeme!i: bu çeşit

iddiaları yerinde bulmamış ve lokavtı naya!aya aykırı &$rmemiştir.

'.). T39!u Hak ,%uş"a0!k!ar 7 >ahk"% ?aş7ur"a

,3+, !ayılı (a!a=ya &$re: &rev ve lokavt yalnıca çıkar uyuşmalıklarında !$

konu!udur. ;u d'enleme: naya!a=nın +4. madde!iyle uy&unluk içeri!indedir. 5'nk'

naya!anın +4. madde!ine &$re: “to8lu i+ sözle+mesinin ya8ılması sırasında

uyu+mazlık 3ıkması halinde i+3iler grev hakkına sahi8tirler= .

'.).1. <3ru" Da7as

Gy&ulanmakta olan bir to"lu iş !$leşme!inin yorumundan do#an uyuşmalıkta

!$leşmenin taraflarından her biri ,3+, !ayılı (a!anın +3. madde!ine &$re yoruma

ilişkin te!"it dava!ı açabilir. *ahkeme en &eç iki ay içinde kararını verir. @ararın temyi

edilme!i halinde (ar&ıtayın il&ili daire!i: boma !$ konu!u olan hallerde işin e!a!ına

ilişkin ke!in kararını iki ay içinde verir.

(ar&ıtay tarafından da benim!endi#i 'ere: eda dava!ı açılabilecek olan durumlardate!"it dava!ı dinlenme. yrıca: yorum dava!ı açma hakkı: taraflara tanınmıştır. -ek

başına işçinin: yorum dava!ı açma hakkı yoktur. ncak: işçinin eda dava!ı açma hakkı

!aklıdır.

'.).'. E&a Da7as

(a!ada eda dava!ı do#rudan d'enlenmemiş ve eda dava!ıyla il&ili olarak: !adece fai

h'km'ne yer verilmiştir. ,3+, !ayılı (a!anın +3. madde!inin ikinci fıkra!ına &$re<“to8lu i+ sözle+mesine dayanan eda davalarında9 temerrt tarihinden iti?aren i+letme

kredilerine uygulanan en yksek >aiz oranı uygulanır= . (a!ada $n&$r'len faie ilişkin

h'k'm: yalnıca to"lu iş !$leşme!ine dayanan eda davaları için !$ konu!udur.



#. >:DEN@İLİKTE T*+L, İŞ H,K,K,

#.1. Örnk T39!u İş S40!ş"si

2,.E0.2E13 tarihinde @amu İşletmeleri İşverenleri Sendika!ı 7@*GİŞ9 ile

-'rkiye *aden İşçileri Sendika!ı 7-.*DQİŞ9 ara!ında 2+. D$nem -İ *aden

İşletmeleri enel *'d'rl'#' *adencilik İşkolu İşletme -o"lu İş S$leşme!i

imalanmıştır. ;u !$leşmede yer alan baı maddeler !eçilerek !ıralanmıştır<

>:DDEF1 Tara!ar Tan"!ar V S40!ş"nin :"a8

;u -o"lu İş S$leşme!inin tarafları< -'rkiye *aden İşçileri Sendika!ı ile ti

*aden İşletmeleri enel *'d'rl'#' ve ba#lı işyerlerinin 'ye!i bulundu#u @amu

İşletmeleri İşverenleri Sendika!ı=dır.

-araflar: bu -o"lu İş S$leşme!inin amacı olan< işyerlerinde d'enli ve verimli

çalışma: 'retimi arttırma: işverenlerin ve işçilerin hak ve menfaatlerini den&eleme: iş

barışını !a#lama ile il&ili hu!u!ların &erçekleştirilme!i için kendilerine d'şen &$revleriiyi niyetle ve en iyi şekilde ya"arlar.



;u -o"lu İş S$leşme!i metninde<

SQDİ@ -'rkiye *aden İşçileri Sendika!ı:

ŞG; Sendikanın bu -o"lu İş S$leşme!i

ka"!amındaki işyerleri ile il&ili şubeleri:İŞALQ SQDİ@SH @amu İşletmeleri İşverenleri Sendika!ı:

İŞALQ ti *aden İşletmeleri enel *'d'rl'#' ve

;a#lı İşyerleri:

İŞALQ A@İ6İ İşveren adına hareket eden ve işin: işletmenin

y$netiminde &$rev alan kişiler:

İŞ5İ ;ir iş !$leşme!ine dayanarak çalışan &erçek

kişi:

SS(6 JAQ6İ@

@GLG*G 7S@9

So!yal 'venlik @urumu olarak tanımlanmıştır.

Şekil 3.1 -İ *aden İşletmeleri -'l' açık oca#ı

>:DDEF' T39!u İş S40!ş"sinin Ka9sa" V ,%u!an"as

: Ka9sa"

;u -o"lu İş S$leşme!i ti *aden İşletmeleri enel *'d'rl'#'=n'n

K,3+,Sayılı (a!a=nın 4. madde!inde bah!e konu 719 !ayılı cetvelde yer alan 3 no=lu

*adencilik ve -aş cakları işkolundaO kurulu işyerlerini ka"!ar.

? ,%u!a"a



;u -o"lu İş S$leşme!indeki çalışma şartları: işçilerin !a#lı#ı: iş &'venli#i ve

işyerinin di!i"lini ile il&ili h'k'mler: !$leşme ka"!amına &iren işyerlerinde çalışan

b't'n işçilere hiçbir kayda tabi olmak!ıın uy&ulanır.

;u !$leşmenin işçilere hak ve menfaat !a#layan h'k'mleri i!e yalnı taraf !endika 'ye!i işçilere uy&ulanır.

-o"lu İş S$leşme!inin imalanma!ı tarihinde taraf !endikaya 'ye olanlar

y'r'rl'k tarihinden: y'r'rl'k ile ima tarihi ara!ında 'ye olanlar ile ima tarihinden

!onra 'ye olanlar i!e 'yeliklerinin taraf işçi !endika!ınca işverene bildirildi#i tarihten

itibaren -o"lu İş S$leşme!i ile !a#lanan hak ve menfaatlerden yararlanırlar.

-o"lu İş S$leşme!inin ima tarihi ile y'r'rl'k tarihi ara!ında iş !$leşme!i !ona

eren 'yeler de iş !$leşme!inin !ona erdi#i tarihe kadar -o"lu İş S$leşme!inden

yararlanır.

-o"lu İş S$leşme!inin tarafı işçi !endika!ına 'ye olmayanlar hakkında i!e ya!al

h'k'mler uy&ulanır.

>:DDEF# T39!u İş S40!ş"sinin H$k"$

;u -o"lu İş S$leşme!inde ak!i belirtilmedikçe iş !$leşmeleri -o"lu İş

S$leşme!ine aykırı olama. İş !$leşmelerinin -o"lu İş S$leşme!ine aykırı

h'k'mlerinin yerini -o"lu İş S$leşme!indeki h'k'mler alır. İş !$leşme!inde

d'enlenmeyen hu!u!larda -o"lu İş S$leşme!indeki h'k'mler uy&ulanır.

-o"lu İş S$leşme!inde iş !$leşmelerine aykırı h'k'mlerin bulunma!ı halinde

iş !$leşme!inin işçi lehine h'k'mleri &eçerlidir.

?er ne !ebe"le olur!a ol!un !ona eren -o"lu İş S$leşme!inin iş !$leşme!ine

ilişkin h'k'mleri yeni!i y'r'rl'#e &irinceye kadar iş !$leşme!i h'km' olarak devam

eder.

>:DDE 1'F İşBi E2i=i"i

: İşBi E2i=i"i

İşveren: yeni işe aldı#ı işçileri İş Sa#lı#ı ve 'venli#i ve işe intibakları bakımından

e#itime tabi tutmayı kabul eder.

#itim !'re!i: yeraltı işçileri için en a 1+ &'n: yer'!t'ndeki idari ve !o!yal

!ervi!lerin işçileri için 1 hafta: bunun dışında kalan yer'!t' !ervi!leri için a!&ari 1E

&'nd'r.



;u e#itim !'re!ince işçiler: İş Sa#lı#ı ve 'venli#i ve işe intibakları ile il&ili

"ratik çalışmalar dışında hiçbir !uretle i!tih!al ve himet faaliyetlerinde

çalıştırılamalar.

#itime tabi tutulan işçilere bu e#itimleri !'re!ince e!a! &$revlerinde $denecek &'ndelikleri $denir.

;u e#itimin amacı: yeraltında ve yer'!t'nde çalışabilmek için &erekli olan temel

bil&ileri ve yetenekleri işçiye vermektir.

;u e#itim: işe alınan işçilerin çalışacakları işyerlerini tanımalarını: çalışma

hayatı ve işyeri ile il&ili mevuatı: çalışılan b$l&elerin ve işyerlerinin &erektirdi#i

&'venlik tedbirlerini: koruyucu araç ve &ereçlerin tanıtılmalarını ve kullanılmalarını:

lamba: el aletleri ve !airenin kullanılma!ını: nakliyatta dikkat edilecek hu!u!ları:

makinelerin kullanılma!ını: tahkimatın tanımını ve &$revini: la#ım atılmalarını: me!lek

ha!talıklarını ve bunlardan korunma y$ntemlerini: havalandırmanın $nemini ve &erekli

ilk yardım bil&ileri ile !air bil&ilerin kendilerine $#retilme!i hu!u!larını ka"!ar. ;u

e#itimden &eçirilen her işçiye: işverence bir bel&e verilir ve bir $rne#i de do!ya!ına

konulur.

? >s!ki Kurs!ar 7 Sn&ika! E2i=i"

İşyerinde çalışan işçiler için 33E/ Sayılı (a!a &ere#ince me!leki kur!lar açmayı:

kea yeraltında ve yer'!t'nde çalışan işçiler için en a , iş&'n' !'reli olmak kayıt ve

şartıyla tekam'l kur!u açmayı: ayrıca İş Sa#lı#ı ve 'venli#i y$n'nden daimi e#itim

ya"mayı: okuma yama kur!u açmayı: b't'n bu kur!lar ve e#itim !'re!ince bu &ibi

işçilerin 'cretlerini işyerinde çalışıyormuş &ibi hiçbir kayba u#ratmadan $demeyi

işveren:

Jyelerinin bil&i ve k'lt'r !eviyelerini &eliştirmek için e#itim ya"mayı işçi !endika!ı:

#itim konu!unda yekdi#erine aami m'aheret &$!termeyi taraflar:

kabul eder.

İşveren tarafından açılan< haftayı &eçen b't'n kur!larda haftada 2 der! !aati

,3+,: ++1E: ,331 ve 4/+) !ayılı ya!alar ve bu -o"lu İş S$leşme!inin !'re!ince bu

ya!aların yerini alacak yeni ya!alar e çalışma hayatıyla il&ili konularda der! verilme!ini

ve "ro&rama konulma!ını işveren kabul eder.



Şekil 3.2 enel *adenİş Sendika!ı ma!ra Şube!i e#itim !eminerindeki maden işçileri

>:DDEF') K3ru%u8u Gi%i" Eş%a!ar

İşveren: işçilerin !a#lı#ı ve &'venli#i bakımından mevcut b't'n mevuat

h'k'mlerini uy&ulamayı: teknolo8inin &elişme d'eyine uy&un biçimde işyeri ve

çalışma şartları da naara alınarak: koruyucu &iyim eşya!ından rahat çalışmayı temin

edecek $lç': şekil ve ev!afta 7;ekçi: İtfaiyeci: şçı: ar!on ve !air &ibi me!lekler için

$el kıyafet olarak9 tulum veya muadili 2 "arçalıyı: ayakkabı: eldiven: deri $nl'k:

başlık: la!tik çime: toluk: y'n çora": muşamba: baret: kulaklık: muşamba ceket ve

"antolon: &$l'k: ma!ke &ibi ak!e!uarı ile kişi!el korunma araç ve &ereçlerini &ereken

işçilere ek!ik!i olarak vermeyi ve mevcut uy&ulamaları &'n'n şartlarına &$re tekrar

&$den &eçirerek bunlara ilaveten var!a ek!iklikleri tamamlamayı kabul eder.

İşveren: yukarıda yaılanlar dışında 3 yıl miatlı<

1 çık ocak işyerlerinde çalışan işçilere m'flonlu avcı yele#i:

2 @a"alı ocaklarda çalışan işçilere m'flon!u avcı yele#i 7kuyubi ve de!andre dibi &ibi

hava cereyanının fala oldu#u mahallerde çalışan işçilere m'flonlu avcı yele#i9:

3 t$lye işçilerine: tamir ve bakım işçilerine m'flonlu avcı yele#i:



4 >abrika: te!i! işyerleri kadro!unda olu" da tam amanlı olarak veya iş amanının

ço#u itibariyle açık mahallerde çalıştırılan işçilere m'flonlu avcı yele#i:

+ (ukardakilerin dışında açık araide maden arama: yarma işleri ile !onda8 işlerinde

çalıştırılan işçilere m'flonlu avcı yele#i vermeyi kabul eder.ncak: yukarıdaki işyerlerinde kayıtlı olmakla beraber ka"alı yerlerde ve

b'rolarda çalışan ;ulaşıkçı: dacı: @aloriferci: -eri: Sıhhiyeci: -eknik Le!!am:

Santralci: -el!ici: şçı: ar!on &ibi kişiler avcı yele#i tatbikatından

yararlandırılmayacaklardır.

yrıca: işveren her 3 yılda bir Eki" ayında: işyeri koşullarında &iymeye

elverişli: ka"şonlu bir "arka vermeyi kabul eder. Şu kadar ki: ne t'r olur!a ol!un &ocuk

tatbikatından evvelce yararlanmış olanlar: almış oldukları &ocukların miatlarının

dolma!ından !onra yeni t'r "arka da#ıtımından yararlandırılacaklardır.

(ukarıda adı &eçen malemelerin numune!ine uy&unlu#unun kontrol'nde ve

te!ell'm'nde bir Sendika -em!ilci!i bulundurulur.

(ukarıda belirtilen iş elbi!e!i ve tahaffu maleme!inin m'lkiyeti işverene ait

olu": işin &'nl'k y'r't'm' !'re!ince &iyilir ve kullanılır. ;unlar yalnı işyerlerinde

işbaşında &iyili" kullanılacaklardır. ;akım ve temili#ine de işçiler tarafından itina

&$!terilecektir.



Şekil 3.3 5ayırhan 6inyit İşletmeleri kişi!el koruyucu malemeleri 7Sta8 çalışma!ında9

İşten &elmeyen !ebe"lerle veya işçinin ka!tından dolayı miadından $nce

yı"ranan: kırılan: yanan ve kaybolan malemelerin &eri kalan miatlarına tekab'l eden

bedelleri hakkında bu -o"lu İş S$leşme!inin 3+. madde!ine &$re işlem ya"ılır.



İşçilerin ka!tından do#mayan yı"ranma: kaybolma ve kırılmalardan dolayı

işçiden bir 'cret tale" edileme ve yı"ranan: kaybolan ve kırılan maleme: elbi!e ve!aire

işçiye 'cret!i olarak verilir.

İşçiler kendilerine verilecek korunma levaımını: iş elbi!e!i ve &iyim eşyalarınıişyerinde &iymeye mecburdurlar.

İşveren: işyerinin $el durumlarına &$re &iyinme ve !oyunma yerleri: elbi!e

dolabı ve duş tertibatı ya"mayı kabul eder.

İşveren: işyerlerindeki temilik mahallerinde yeteri kadar !abun ve beneri

temileyici madde bulundurmayı ve işçiye yılda birer adet birinci kalite 74EW/E ve

/EW12E ebadında: bu ebadın bulunmama!ı halinde: daha k'ç'k olmamak kaydıyla buna

yakın ebatta9 havluyu &iyim eşya!ı ile birlikte vermeyi kabul eder.

İşçi yaşlılık aylı#ına hak kaandı#ı için işinden çıkarılmış ya da kendi!i ayrılmış

i!e veya iş !$leşme!i $l'm' nedeniyle !on bulmuş!a yukarıda !$' edilen tahaffu

malemelerinden avcı yele#i: &ocuk: &$mlek veya "arkalar &eri alınma veya işçiden bu

!ebe"le bir bedel tah!il edilme.

>:DDEF'6 İş Giriş V +ri%3&ik >ua%n!rİşBi Sa2!2 ?ak"n&an

N3ksan!k!ar

a9 İş Sa#lı#ı ve 'venli#i -a!arı!ının &erektirdi#i işe &iriş muayeneleri işveren

tarafından ya"tırılır.

b9 5alışma !'re!i içinde< -ıbbi korunma yanında tolanmaya maru kalan işçiler: !'rekli

olarak de"i!ta8a tabi tutulacaklardır. ;u ameliye !'re!i< tolu yerlerde çalışan işçiler için

aami olarak , ay olacak: &eri kalan işçilerin mikrofilm ile de"i!ta8 !'re!i iş !a#lı#ı ve

&'venli#i mevuatında belirtilen !'relere &$re olacaktır.

erek "eriyodik kontrollerde &erek!e !air muayenelerde doktorlarca haklarında

çalışmakta oldukları işlerini ya"amayacaklarına karar verilenlerin bu kararlara itiraları

halinde ,331 Sayılı ş Sa#lı#ı ve 'venli#i (a!a!ı=nın 1+. madde!ine &$re işlem ya"ılır.

İşyeri hekimli#inin l'um &$rme!ine ve işyerlerinde li!teler a!ılmak !uretiyle

mutat u!ullerle ya"ılacak duyuruya ra#men "eriyodik muayenelerini 7i!tirahatli: iinli:

&$revli olarak yerlerinden başka yerlerde bulunmak &ibi haller hariç9 ya"tırmayanlara:

bu muayenelerini ya"tırmaları için yaılı duyuru ya"ılma!ına: duyuru ya"ılanların

li!telerinin !endika şube!ine verilme!ine ra#men muayenelerini ya"tırmayanlar: bu

muayenelerini ya"tırana kadar işe terti" edilmeler.



ncak muayene olmak 'ere bu işte &$revli doktorlara m'racaat edi" de

muayene!i ya"ılmayanlar: yukarıdaki h'k'mden m'!te!na olu": kendilerine işyeri

amirlerine ibra edilmek 'ere doktor tarafından bir bel&e verilir.

;u muayenelere &$nderilenlerin yevmiyeleri işyerinde çalışıyormuş &ibi $denir.c9 7a9 ve 7b9 fıkralarında yer alan hu!u!lar meyanında olmak 'ere işçilerin radyolo8ik

muayeneleri ile ;I aşıları ve &erekti#inde klinik ve laboratuvar muayeneleri ile kan

&ru"larının da te!"iti işveren tarafından ya"tırılır.

d9 İşçi !a#lı#ı bakımından< işçilerin işe alınmalarında ve çalışma !'relerinde kanun:

t''k: ve -o"lu İş S$leşme!inin belirledi#i işlemler hakkında &$r'len nok!anlıklar ve

ak!aklıklar: bu -o"lu İş S$leşme!ine taraf !endika şube!ince işverene yaılı olarak

bildirilir. İşveren de yerine &etiremediklerini &erekçeleri ile birlikte !endika şube!ine

yaılı olarak ceva"landırır.

Şekil 3.4 (eraltı madencili#i



). S*N,ÇL:R VE T:RTIŞ>:

24 cak 2E1+ tarih ve 20E24, !ayılı Le!mi aete=de yayımlanan: 5alışma ve

So!yal 'venlik ;akanlı#ı=nca haırlanmış “7'57 1ayılı 1endikalar e !o8lu *+

1özle+mesi Kanunu :ereğinceI *+kollarındaki *+3i 1ayıları ve 1endikaların Jye1ayılarına *li+kin 0(45 $cak "yı *statistikleri Hakkında !e?liğ”e &$re *adencilik ve

-aş cakları İşkolu=nda çalışan işçi !ayı!ı 1/2.4+4 olu": bu işçilerden 3/.11)=!i bu

işkolunda faaliyet &$!teren to"lam + !endikadan birine 'yedir. İşkolu bara8ını &eçen 2

!endikanın to"lam 'ye !ayı!ı i!e 3).E),=dır. ;una &$re madencilik ve taş ocakları

işkolunda çalışan işçilerden X)0:,)=!i to"lu !$leşme hakkından yararlanamamaktadır.

-o"lu iş !$leşmeleri: il&ili ya!alar ve bu ya!aların uy&ulama y$netmeliklerinde

tanımlanmış hak ve $devlerin dışında işçi lehine maddeler içermektedir. ;unun dışında:

!endikaların ya!alar ve uy&ulama y$netmeliklerinde belirtilen !'relerde e#itim verme

orunlulu#u: işçilerin &erek işkolu ile il&ili &erek!e de iş hayatıyla il&ili mevuatlarda

bil&i edinme!ini !a#lamaktadır. ;unlar bir arada d'ş'n'ld'#'nde: 'lkemide

madencilik ve taş ocakları işkolunda çalışan 14+.3)/ işçi: ya!alarla kendilerine tanınmış

ve lehlerine olan bir haktan yararlan7a9mamaktadır.

Jlkemide kişi!el koruyucu donanımlarla il&ili ya!al bir !tandart

bulunmamaktadır. elişen teknolo8i ile beraber &eçmişe naaran daha kaliteli ve

er&onomik kişi!el koruyucu donanım malemeleri 'retilmektedir. ncak: bu

malemelerde kaliteyle birlikte fiyatın arttı#ı da bir &erçektir. ;u nedenle işverenler &enellikle kolay temin edilebilen ve d'ş'k fiyatlı malemeleri tercih etmektedir.

(aşanan "ek çok iş kaa!ında &$r'ld'#' 'ere kaliteli kişi!el koruyucu donanım hayat

kurtarmaktadır. Frne#in: 13 *ayı! 2E14 yılında *ani!a=nın Soma ilçe!inde &erçekleşen

maden kaa!ında 3EE işçi ve baı m'hendi!ler yaşamını yitirmiştir. ;u kaadan ocak

çıkışına yakın olan y'lerce işçi karbon monok!it ma!ke!i !aye!inde kurtulabilmişken:

daha uak me!afelerdeki çalışanlar ma!ke $mr'n'n yeter!ili#i nedeniyle hayatını

kaybetmiştir. İş &'venli#i &erek!inimlerinin karşılanma!ı 7I ma!ke!i &ibi9 kanunlarla

!tandart hale &etirilmemiş olan bu malemelerle il&ili işyeri ya"ı!ı da &$ $n'nde

bulundurularak a!&ari !tandartlar belirlemek işçi !endikalarının va&eçilme ilke!i

olmalı: to"lu iş !$leşmelerinde dile &etirilmelidir. ?içbir hak yaşam hakkından daha

$nemli de#ildir.

Jlkemi ya!aları !ıklıkla de#iştirilmektedir. *adencilik ve taş ocakları işkolu

do#a!ı &ere#i bil&i: deneyim: umanlık ve !'rekli denetim &erektiren: çok tehlikeli iş

!ınıfında yer aldı#ından dolayı işkoluna $el ya!alara tabidir. erek to"lu iş

!$leşmeleri &erek!e de birey!el iş !$leşmeleri bu kanunların h'k'mlerine aykırı

olama. 3213: ,3+,: 4/+): ,331: ++1E: 33E/ !ayılı kanunlar &ibi birçok kanundando#rudan etkilenen madencilik ve taş ocakçılı#ı işkolunda: kanunların !ık !ık



de#işme!inden dolayı bir d'enden !$ edilememektedir. Frne#in: Soma maden

kaa!ından !onra oluşan to"lum!al te"kinin de etki!iyle 3213 Sayılı *aden @anunu=nun

uy&ulama y$netmeli#inde de#işiklik ya"ılarak yeraltı işçileri için aami çalışma !'re!i ,

!aate indirilmiş ve b$ylece 'lkemide faaliyet &$!teren t'm yeraltı ocaklarında

uy&ulanan &'nl'k 3 vardiya !i!temi de#iştirilmiştir. -o"lum!al te"kinin etki!iyle ya"ılan

bu de#işiklik !onra!ında yaklaşık /EE işyeri faaliyetini durdururken on binlerce işçi iş!i

kalmıştır. ynı amanda $rnek to"lu iş !$leşme!inde &$r'lece#i 'ere: vardiya !aatine

&$re işçilere $denen ek 'cretler de bu de#işiklik nedeniyle bir karışıklık olma!ına neden

olmuştur. ;u &ibi $rneklerden yola çıkılarak: &elişmiş 'lkelerde &$r'len &erek yaılı

7kanunlar9 &erek!e yaılı olmayan 7to"lum!al de#er ve normlar9 ya!alarla oturmuş

hukuki d'en: 'lkemide kanunlarda ya"ılan de#işikliklerin !ıklı#ı nedeniyle

&$r'lememektedir.



5. K:<N:KL:R

kyi#it: : İş Hukuku (9. Baskı): Seçkin (ayıncılık: ,,0!: İ!tanbul: 2E13

@oray: *. ve -o"çuo#lu: : Sosyal Politika (3.Baskı): &i @itabevi (ayınları: 4//!:

;ur!a: 100+.

Ientel: -. ve Demircio#lu: .*: İş Hukuku (17. Baskı): ;eta (ayınları: 3/+!: İ!tanbul:

2E13

ltan: F.%: İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku: nadolu Jniver!ite!i F> (ayınları: 34E!:

!kişehir: 2E1E

İnternet Le!mi aete: rişim -arihi 1).E4.2E1+

htt"RRYYY.re!mi&aete.&ov.trRdefault.a!"Zİnternet *adencilik İşkolu -o"lu İş S$leşme!i: rişim -arihi 23.E4.2E1+

htt"RRYYY.etimaden.&ov.trRdRfileRmadenti!72E132E149."df

İnternet *adencilik İş @olundaki Sendikalar: rişim -arihi 24.E4.2E1+

htt"RRYYY.madeni!.or&.trRindeZ."h"

İnternet *adencilikte Sekt$r La"oru: rişim -arihi 2).E4.2E1+

htt"RRYYY.maden.or&.trRre!imlerReklerR,b4f4/feE0a313b[ek."dfVti"i\+]turu\L]!ube\E

http://www.resmigazete.gov.tr/default.aspx

http://www.etimaden.gov.tr/d/file/maden-tis-(2013-2014).pdf

http://www.madenis.org.tr/index.php

http://www.maden.org.tr/resimler/ekler/6b4f48fe09a313b_ek.pdf?tipi=5&turu=R&sube=0


http://www.resmigazete.gov.tr/default.aspx

http://www.etimaden.gov.tr/d/file/maden-tis-(2013-2014).pdf

http://www.madenis.org.tr/index.php



Documents

Madencilikte iş hukuku bititrme tezi