Ara Maddeler için Rehber

Çevre ve Şehircilik BakanlığıÇevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

Kimyasallar Yönetimi Dairesi Başkanlığı

1

YASAL UYARI Bu belge Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Hakkında Yönetmelik (KKDİK) yükümlülüklerini ve bunların nasıl yerine getirilebileceğini açıklayan rehber niteliğindedir. Ancak kullanıcılara, Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Hakkında Yönetmeliğin tek gerçek yasal referans olduğu ve bu belgedeki bilgilerin yasal tavsiye niteliğinde olmadığı hatırlatılır. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bu belgenin içeriğine ilişkin herhangi bir sorumluluk kabul etmemektedir.

2

ÖNSÖZ

Bu rehber doküman KKDİK kapsamındaki ara maddeler için olan özel hükümleri tanımlar. Tüm paydaşlara KKDİK kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmek için yaptığı hazırlıklarında yardım etmeyi amaçlayan rehber dokümanlardan birisidir. Bu rehber dokümanlar temel KKDİK işlemleri için ayrıntılı rehber olmakla beraber aynı zamanda sanayicilerin veya yetkili mercilerin KKDİK kapsamında kullanmaya ihtiyaç duyacağı bazı özel ve/veya bilimsel teknik yöntemleri içerir.

Bu rehber dokümanlara Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kimyasallar Yardım Masası’nın internet sayfasından ulaşılabilir. (https://kimyasallar.csb.gov.tr/).

3

1. İçindekiler

1. GİRİŞ.....................................................................................................................................5

1.1. Ara Maddelerin Farklı Kategorilerinin Tanımı...............................................................5

1.2. Görevler ve yükümlülükler............................................................................................6

1.2.1. İzole edilmemiş ara maddeler...............................................................................6

1.2.2. Yerinde izole ara maddeler...................................................................................6

1.2.3. Taşınan izole ara maddeler...................................................................................8

2. İZOLE ARA MADDELERİN KAYDI..........................................................................................10

2.1. Sıkı kontrollü şartlar....................................................................................................11

2.1.1. Maddenin teknik yollarla sıkı kontrol altına alınması..........................................14

2.1.2. Emisyonu ve meydana gelen maruz kalmayı en aza indirgemek için usul ve kontrol teknolojileri............................................................................................................23

2.1.3. Maddenin eğitimli personel tarafından elleçlenmesi..........................................24

2.1.4. Kaza ve atık oluştuğu durumlar...........................................................................25

2.1.5. Yönetim sistemleri..............................................................................................25

2.1.6. İlkelerin prensipleri.............................................................................................25

2.2. Yerinde izole ara maddeler için kayıt gereklilikleri......................................................25

2.3. Taşınan izole ara maddeler için kayıt gereklilikleri......................................................26

2.4. İzole ara maddelerin verilerinin birden fazla kayıt ettiren tarafından ortak kaydı......28

2.5. Kayıt zamanları...........................................................................................................29

2.6. Kayıt Ücreti.................................................................................................................29

EK 1: İzole Ara Maddelerin Sıkı Kontrol Koşulları Altında ÜretilipÜretilmediğini Kontrol Etmek İçin Göz Önünde Bulundurulması Gereken Açıklayıcı Konuların Listesi......................................................................30EK 2: İzole Ara Maddelerin Sıkı Kontrol Koşullarına Dair Kurum içi BilgilerininBelgelendirilmesiyle İlgili Format Örneği...................................................... ...........33EK 3: Yerinde Ve Taşınan İzole Ara Maddelere Ait Kayıt Dosyasındaki Risk Yönetimi Bilgilerini Belgelendirme Formatı......................................... ....................35EK 4: 4 Mayıs 2010’da Komisyon, Üye Devletler ve AKA tarafından ..................38kabul edilen ara maddelerin tanımı

4

5

1. GİRİŞ

1.1. Ara Maddelerin Farklı Kategorilerinin Tanımı

KKDİK Yönetmeliği Madde 4 (c) ara maddeleri; bir başka maddeye dönüştürülmeye yönelik, imal edilen ve tüketilen veya kimyasal proseste kullanılan madde olarak tanımlamaktadır.

KKDİK kapsamında farklı ara maddeler tanımlanmaktadır:

• İzole edilmemiş ara maddeler • İzole ara maddeler

- Yerinde izole ara maddeler - Taşınan izole ara maddeler

İzole edilmemiş ara madde sentez sırasında, sentezin yapıldığı ekipmandan (örnek alma hariç) planlı bir şekilde uzaklaştırılmayan ara maddedir. Bu gibi ekipmana tepkime kabı, yardımcı ekipmanı ve bir kaptan bir kaba tepkime amaçlı olarak aktarım yapılmasında kullanılan borular da dâhil olmak üzere sürekli akış veya kesikli işlem sırasında kullanılan herhangi bir ekipman da dâhildir. Ancak imalattan sonra kimyasal maddelerin depolandığı kaplar veya tanklar bu araçlara dâhil değildir (Madde 4 (t)).

Yerinde izole ara madde, İzole edilmemiş ara madde kriterlerini karşılamayan ve ara maddenin imalatının ve bu ara maddeden başka bir maddenin sentezinin bir ya da daha çok sayıda tüzel kişi tarafından işletilen aynı tesiste gerçekleştirildiği ara maddeyi ifade eder (Madde 4 (oo)).

Yerinde, maddenin veya maddelerin birden fazla imalatçısı varsa, belirli altyapıların ve tesislerin paylaşıldığı tek bir yeri ifade eder (Madde 4 (nn)).

Taşınan izole ara madde, izole edilmemiş ara madde kriterlerini karşılamayan ve başka tesislere taşınan ya da tedarik edilen ara maddeyi ifade eder (Madde 4 (jj))

Ara madde tanımlarına bağlı olarak farklı yükümlülükler ve bilgi gerekleri uygulanmaktadır (bakınız Bölüm 1.2.2).

İzole edilmiş bir ara maddenin yaşam döngüsü imalatıyla başlar (pratik bir deyişle, üretim sürecinden ayrılması ile). Bu yaşam döngüsü bir başka maddenin imalatı için sentezleme prosesinde kullanılması ile biter.

İzole ara maddelerin bir imalat prosesinde başka bir maddeye dönüştürülmemi kalıntıları, izole ara madde veya izole edilmemiş ara madde olarak geri dönüştürülmediğinde genellikle atık olarak bertaraf edilir ve atık yönetimine kanalize edilir. Sonuç olarak, bu kalıntılar artık KKDİK kapsamında değillerdir. Ara maddenin kalıntıları sentezlenmiş madde içinde bulunduğu takdirde söz konusu maddenin kaydı

6

ve değerlendirilmesi kapsamında safsızlık olarak ele alınır.

1.2. Görevler ve yükümlülükler

1.2.1. İzole edilmemiş ara maddeler

Maddenin izole edilmemiş ara madde olarak kullanımı için KKDİK kapsamında herhangi bir yükümlülük bulunmamaktadır (Madde 2 (2)(3)).

1.2.2. Yerinde izole ara maddeler

Yıllık 1 ton ve üzeri miktarlarda yerinde izole ara madde imalatçıları, kayıt koşullarından muaf tutulmadıkça, bir kayıt dosyası hazırlamak zorundadırlar (KKDİK kapsamında daha fazla bilgi için Kayıt Rehber Dokümanı Bölüm 1.6’ya bakınız). Standart kayıt işlemi için hazırlanan bilgiler (ara madde olarak yapılan kayıtların dışında) Madde 11 altında listelenmekte ve Kayıt Rehber Dokümanının 1.8.1’nci bölümünde detaylandırılmaktadır. Ancak, yerinde izole ara maddeler için kayıt yaptıracak olanlar, eğer Madde 17(3) ve bu rehberin bölüm 2.1’nde tarif edilen sıkı şartlar altında kontrol edilerek maddenin imal edildiği ve kullanıldığını beyan etmeleri halinde, Madde 17(2)’ye göre azaltılmış kayıt bilgilerini sağlayabilirler.

Kayıt yükümlülükleri ve muafiyetler

• Madde 2 (6) (a) yerinde izole ara maddeler, maddelerin kaydı için genel yükümlülüklerinden muaf tutulurlar. Bunun yerine, yerinde izole ara madde imalatçısı farklı bir rejimde yıllık 1 ton veya üzeri miktarda imal ettiği maddesini KKDİK Yönetmeliği 9 uncu ve 10 uncu maddeleri hariç İkinci Kısım Birinci Bölüm’de belirtildiği gibi kayıt ettirmek zorundadır.

• İmalatçı kayıt dosyasında yerinde izole ara maddenin sıkı şartlar altında kontrol edilerek imal edildiğini ve kullanıldığını beyan ederse (bakınız Bölüm 2.1), maddenin içsel özellikleri (fiziko-kimyasal, insan sağlığı ve çevresel özellikler) hakkındaki bilgi gereklilikleri eldeki mevcut bilgilere (örneğin; kendi elindeki veya diğer kaynaklardan elde edebileceği bilgiler) indirgenir ve eğer tam çalışma raporu mevcut ise, çalışma özetleri gönderilir (Madde 17) (bakınız 2.2).

• Polimerlerin üretiminde yerinde izole ara madde olarak kullanılan monomerler için ara maddeler için azaltılmış kayıt hükümleri uygulanmaz (Madde 7(2)) ve imalatçı “standart”, ara madde olmayan kullanım için işlemleri izlemek zorundadır (bakınız Kayıt Rehber Dokümanı).

• Sıkı kontrol koşulları karşılanmıyorsa, tonaj seviyesine bağlı olarak tam (standart) veri paketi gereklidir (Madde 11 ve 13), ve 10 t/y üzeri kimyasal güvenlik değerlendirmesi gereklidir. Bu dosyanın güncellenmesinin bu tür durumlara yol açtığı durumları içerir.

• Madde kayıt ettiren tarafından yalnızca artık ara ürün olarak kullanılmıyorsa ve/veya kayıt ettiren maddenin artık sıkı kontrollü şartlar altında imal edildiğini ve kullanılabileceğini onaylamıyorsa, kayıt dosyasının Madde 22(1)’e göre fazla

7

gecikmeden, maddenin kayıt edildiği tonaj bandına dayanarak, Madde 11 ve 13’de istenilen bütün bilgileri içerecek şekilde güncellenmesi gerekir.

Sınıflandırma ve etiketleme

Eğer yerinde izole ara madde kayıt ettirilecek madde ise, imalatçı ara maddeyi piyasaya arz ederse Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Ambalajlanması Hakkında Yönetmelik (SEA Yönetmeliği) Madde 40 (1)(a) ve Madde 41’e göre sınıflandırma ve etiketlenme ile ilgili bilgileri Bakanlık tarafından oluşturulan Sınıflandırma & Etiketlenme Envanterine bildirmelidir (örn. aynı yerde veya başka bir yerde başka bir tüzel kişiliğe sunarsa).

Bildirim sınıflandırma ve etiketleme envanterine ayrı bir bildirim göndererek veya ilgili bilginin örn. gerekli olduğu durumlarda kayıt dosyasında SEA sınıflandırma ve etiketlenme elementlerinin dahil edilmesiyle yapılabilir. Genelde, bildirimin yasal olarak kayıt sunulmadan önce verilmesi gerekiyorsa her zaman ayrı bildirim sunulmalıdır. Kayıt dosyası sunulduktan sonra ayrı bildirim sunmak artık mümkün değildir.

Yerinde izole ara madde yıllık 1 tondan az imal edilen bir madde ise, imalatçı aşağıda belirtilen durumlarda maddenin sınıflandırması ve etiketlemesi ile ilgili bilgileri SEA Yönetmeliği Madde 40 (1)(b)’ye uygun olarak Bakanlığa bildirmek zorundadır.

• İmalatçı maddeyi piyasaya arz ederse (yani aynı yerde başka bir tüzel kişiliğe sunarsa).

• Madde, zararlı olarak sınıflandırılma kriterleri karşılıyorsa.

Bildirim 1 Haziran 2015’den sonra piyasada arz edilen ara maddeler için piyasaya arz ettikten sonraki bir ay içinde yapılmış olmalıdır (SEA 41 (3)).

Sınıflandırma ve etiketlenme bildirimi ile ilgili daha fazla açıklama Uygulamalı rehber 7: Maddelerin Sınıflandırma ve Etiketleme Envanterinde bildiriminin yapılmasında bulunabilir.

Dosya ve madde değerlendirme

Madde 18 (4)’e göre sıkı şartlar altında kontrollü imal edilen ve kullanılan yerinde izole ara maddeler için dosya ve madde değerlendirmesi yapılmaz (Madde 42). Bununla birlikte, Bakanlık aşağıdaki durumlarda ek bilgi talep edebilir:

insan sağlığı veya çevre açısından, çok yüksek önem arz eden maddelerin kullanımından kaynaklanan endişeye eşit seviyede risk varsa (Madde 47’de yer alan kriterleri karşılayan maddeler) ve

söz konusu risk uygun bir şekilde kontrol edilemiyorsa (Madde 42)

İzin/Kısıtlama

• Maddenin yerinde ara madde olarak kullanımı izne tabi değildir (Kısım VII-İzin - uygulanmaz) (Madde 2 (6)(a)). Bu polimerlerin sentezinde monomer olarak kullanılan ara maddeler için de geçerlidir.

• Herhangi bir imalatçı veya alt kullanıcı bir ara maddenin KKDİK 8

Yönetmeliği’nin Ek XVII’sine göre herhangi bir kısıtlama kapsamında olup olmadığını kontrol etmek zorundadır (Madde 57).

1.2.3. Taşınan izole ara maddeler

Yıllık 1 ton veya daha fazla miktarda taşınan izole ara madde imal veya ithal eden imalatçı veya ithalatçılarının, maddenin kayıt yükümlülüklerinden muaf olmaması halinde, kayıt dosyasını vermeleri gerekmektedir. Standart kayıt için verilmesi gereken bilgiler (yani sıkı kontrollü şartlardan dolayı azaltılmış kayıt kapsamında değilse) Madde 11’de listelenmiş ve Kayıt Rehber Dokümanı’nın Bölüm 1.8.1’inde detaylandırılmıştır. Ancak, taşınan izole ara maddenin kayıt ettireni aşağıdaki durumlarda Madde 18 (2)’ye göre azaltılmış kayıt sağlayabilir:

Kayıt dosyasında maddeyi sıkı kontrollü şartlar altında imal ettiğini ve/veya kullandığını beyan ederse, ve Kayıt dosyasında tedarik zincirindeki bütün kullanıcıların maddenin Madde 18(4)’de ve bu rehber dokümanın Bölüm 2.1’inde tanımlanan sıkı kontrollü koşullar altında kullanıldığına dair onay aldığını beyan ederse. Bu durumda hem kayıt ettiren hem de kullanıcı sıkı kontrollü koşullara dair kendi beyanlarına sorumlu olacaklardır.

Kayıt yükümlülükleri ve muafiyetler

• Madde 2(6) ara maddeleri, KKDİK Kısım II Bölüm 1’de bahsedilen genel kayıt sisteminden muaf tutar. Bunun yerine, bir taşınan izole ara madde imalatçısı veya ithalatçısı, KKDİK Kısım II Bölüm 3’de belirtildiği gibi yıllık 1 ton veya daha fazla miktarda maddesi için kayıt yaptırmak zorundadır.

• Sıkı kontrollü koşullar altında imal edilen ve kullanılan ve yıllık 1000 ton veya üzeri miktarda bulanan maddelerin, KKDİK’in Kısım II’sinin Bölüm 3’ünde belirtilen bilgi gerekliliklerine ilave olarak Ek VII’de belirtilen maddenin içsel özellikleri (fiziko-kimyasal, insan sağlığı ve çevresel özellikleri) hakkında bilgi gerekliliklerini de içermelidir.

• Eğer imalatçı veya ihracatçı maddeyi sıkı kontrollü koşullar altında imal ettiğini ve/veya kullandığını beyan ederse ve maddenin kullanıcılarının da sıkı kontrollü koşullar altında kullandıklarının teyidini alırsa (Bölüm 2.1) ve maddenin yıllık miktarı 1000 tondan az ise, maddenin içsel özellikleri (fiziko-kimyasal, insan sağlığı ve çevresel özellikleri) hakkında bilgi gereklilikleri eldeki mevcut bilgilere (örneğin, kendi elindeki veya başka kaynaklardan elde edebileceği) indirilir ve eğer tam çalışma raporu mevcutsa sadece çalışma özetleri gönderilir (Madde 18) (bkz. 2.3).

• Eğer taşınan izole ara madde polimer üretimi için kullanılan bir monomerse, bu madde için ara madde için geçerli olan azaltılmış kayıt yükümlülükleri uygulanmaz ve imalatçı standart bir maddeye uygulanan kayıt koşullarını yerine getirmek zorundadır (Bakınız. Kayıt Rehber Dokümanı).

• Sıkı kontrollü koşulların karşılanmadığı durumlarda, tonaj miktarına bağlı olarak, tam (standart) veri paketi gereklidir. (Madde 11 & 13) ve 10 t/y üzerinde kimyasal güvenlik değerlendirmesi gereklidir.

9

• Madde artık kayıt ettiren tarafından yalnızca ara madde olarak kullanılmıyorsa ve/veya kayıt ettiren maddenin artık sıkı kontrollü koşullar altında imal edilmediği veya kullanılmadığını teyit ederse, kayıt dosyası gecikmeden maddenin kayıt edildiği tonaj bandına bağlı olarak Madde 11 ve 13’de istenilen bütün bilgileri içerecek şekilde Madde 22 (1) doğrultusunda güncellenmelidir.

• Eğer taşınan ara madde 1000 t/y eşik değerini aşmış ise, imalatçı/ithalatçı kayıt dosyasını güncellemek ve Ek VII’de belirtilen minimum bilgi gereklerini vermek zorundadır.

Sınıflandırma ve Etiketleme

Eğer kayıt ettirilecek madde taşınan izole ara madde ise imalatçı/ithalatçı aşağıdaki koşullarda SEA Yönetmeliği Madde 40(1) (a) ve 41’e göre sınıflandırma ve etiketleme ile ilgili bilgileri Bakanlığa bildirmelidir:

• İmalatçı maddeyi piyasaya arz ederse (yani aynı yerde başka bir tüzel kişiliğe sunarsa)

• Henüz maddenin kaydını yaptırmadıysa,

Bildirim envantere ayrı bir bildirim göndererek veya ilgili bilginin örn. gerekli olduğu durumlarda kayıt dosyasında SEA sınıflandırma ve etiketlenme elementlerinin dahil edilmesiyle yapılabilir. Genelde, bildirimin yasal olarak kayıt sunulmadan önce verilmesi gerekiyorsa her zaman ayrı bildirim sunulmalıdır. Kayıt dosyası sunulduktan sonra ayrı bildirim sunmak artık mümkün değildir.

Taşınan izole ara madde yıllık 1 tondan az imal edilen bir madde ise, imalatçı aşağıda belirtilen durumlarda maddenin sınıflandırması ve etiketlemesi ile ilgili bilgileri sea Yönetmeliği Madde 40 (1)(b)’ye uygun olarak Bakanlığa bildirmek zorundadır.

• İmalatçı maddeyi piyasaya arz ederse (yani aynı yerde başka bir tüzel kişiliğe sunarsa).

• Madde, zararlı olarak sınıflandırılma kriterleri karşılıyorsa.

Ara maddeler için bildirim piyasaya arz ettikten sonraki bir ay içinde yapılmış olmalıdır (SEA Yön. Madde 41 (3)).

Sınıflandırma ve etiketlenme bildirimi ile ilgili daha fazla açıklama Uygulamalı rehber 7: Maddelerin Sınıflandırma ve Etiketleme Envanterinde bildiriminin yapılmasında bulunabilir.

Dosya ve madde değerlendirme

• İmalatçı/ithalatçı, taşınan izole ara maddeler için dosya ve madde değerlendirmesinin yapıldığını bilmelidir. Bu nedenle, Bakanlık değerlendirmeyi yaparken ek bilgi talep edebilir. İmalatçı/ithalatçı bu isteği konulan süre içerisinde yerine getirmelidir (bkz. Kayıt Rehber Dokümanı).

İzin/Kısıtlama

• Maddenin taşınan ara madde olarak kullanımı izne tabi değildir (Kısım VII-İzin - uygulanmaz) (Madde 2 (6)(a)). Bu polimerlerin sentezinde monomer olarak

10

kullanılan ara maddeler için de geçerlidir. • Herhangi bir imalatçı/ithalatçı veya alt kullanıcı bir ara maddenin KKDİK’in Ek

XVII’sine göre herhangi bir kısıtlama kapsamında olup olmadığını kontrol etmek zorundadır (Madde 57).

• Ara maddeler izne tabi değildir (yani Başlık VII – izin uygulanmaz). Bu polimerlerin sentezinde monomer olarak kullanılan ara maddeler için de geçerlidir.

• Her üretici/ithalatçı veya alt kullanıcı bir ara maddenin KKDİK’in Ek XVII’sine göre herhangi bir kısıtlama kapsamında olup olmadığını kontrol etmek zorundadır (Madde 57).

2. İZOLE ARA MADDELERİN KAYDI

Bu rehber doküman, izole ara maddelerin kaydını yaptıracak olanlara, imalat ve kullanım koşullarının Madde 17(3) veya 18(4)’te belirtilen izole ara madde kaydı için gereklilikleri karşılayıp karşılamadığını değerlendirmede destek olmak amacıyla hazırlanmıştır. Ayrıca rehber sıkı kontrollü şartların uygulandığını belgelemek için içerik ve formatı anlatan 3 ek içermektedir.

Bu yüzden kayıt ettirenler için ilk görev kayıt ettirenin yükümlülüklerini yerine getirmek için kayıt dosyasında sağlamak zorunda olduğu bilgileri tanımlamak için araştırılan maddenin sıkı kontrollü şartlar altında imal edilen ve kullanılan izole ara madde olup olmadığı ve taşınan izole ara madde olup olmadığını belirlemektir1.

Eğer bir madde imalatçısı veya ithalatçısı maddeyi ara madde olarak kullanımından başka amaçlarla imal ediliyorsa veya ithal ediyorsa ya da sıkı kontrollü şartlar altında imal edilmiyor veya kullanılmıyorsa, imalatçı veya ithalatçı Madde 11’e göre “standart” kayıt dosyası sunmalıdır. Bu durumda, eğer tonajın bir kısmı sıkı kontrollü şartlar altında imal ediliyor veya kullanılıyorsa, kayıt ettiren bütün tonajını kapsayan tek bir kayıt dosyası verebilir.

Bu kayıt dosyası için bilgi gereklilikleri, ara madde dışındaki kullanımın ve sıkı kontrollü şartlar altında olmayan ara madde kullanımındaki tonaja bağlıdır. Sıkı kontrollü şartlar altında ara madde olarak imal veya ithal edilen kısım kayıt dosyasının bilgi gereklilikleri için dikkate alınmamalıdır. Kayıt tarihinin belirlenmesi için üretilen bütün madde miktarı maddenin kullanımına (ara madde, sıkı kontrollü şartlar altında ara madde, ara madde olmayan kullanım) bakılmaksızın dikkate alınmalıdır.

Bununla birlikte, ara madde olarak kullanım bu amaçla imal veya ithal edilen miktar da dâhil olarak kayıt dosyasında belgelendirilmelidir.

Ücretler; i) sıkı kontrollü şartlar altında kullanım için ve ii) diğer kullanımlar için ayrı hesaplanacaktır.

1 Yerinde izole ara madde veya taşınan izole ara madde olarak kullanılan monomerlerin ara maddeler için geçerli olan standart kayıt gereklilikleri için muafiyetten faydalanamayacaklarına ve Madde 11’de tanımlanan kayıt gerekliliklerine göre kayıt ettirilmeleri gerektiğine dikkat edilmelidir (Madde 7(2)). Bu yüzden monomerlerin kaydı için Kayıt Rehberi kullanılmalıdır (ayrıca bakınız bölüm 1.1.2 ve 1.1.3).

11

Hem izole ara madde hem de ara madde olmayan kullanımlar için Örnek 1Bir firma 2300 ton A maddesi imal etmektedir. Bunun 1700 tonu sıkı kontrollü şartlar altında ara madde olarak kullanılmaktadır. Bu firma A maddesi için standart kayıt dosyası sunacaktır. Ara madde olarak kullanılmayan, kalan 600 ton ise bilgi gerekliliklerini belirlemek için kullanılacaktır. 100–1000 ton aralığındaki maddeler için bilgi gereklilikleri bu standart dosya için temel olarak kullanılacaktır. Bu maddenin ara madde olarak da kullanıldığı dosyada belirtilmelidir ve 1700 tonluk miktarın ara madde olarak kullanıldığının dosyada belgelendirilmesi gerekmektedir.

Eğer maddenin imalatçısı veya ithalatçısı, maddeyi sadece sıkı kontrollü koşullar altında izole ara madde olarak kullanılmak amacıyla imal veya ithal ediyorsa (bakınız 2.1), imalatçı veya ithalatçı Bölüm 2.2 ve Bölüm 2.3’de tanımlanan azaltılmış bilgi gereklilikleriyle (Madde 17 ve 18) kayıt dosyası sunabilir. Tonaj hesaplama hakkında daha detaylı bilgi Kayıt Rehber Dokümanı’nda verilmiştir.

Yılık 1 ton veya daha fazla miktarda imal edilen izole ara maddelerin kaydı için veri gereklilikleri, yerinde ve taşınan izole ara maddeler için değişebilir (yerinde izole ara maddeler için bakınız Bölüm 1.1.2 ve 2.2 ve taşınmış izole ara maddeler için bakınız Bölüm 1.1.3 ve 2.3). Taşınan ara maddeler için bu gerekler imal veya ithal edilen maddenin taşınan miktarına bağlıdır. Taşınan izole ara maddelerin miktarının yıllık 1000 ton üzeri olması durumunda da, KKDİK’in Ek VII’sinde belirtilen bilgiler dâhil edilmelidir (Madde 18(3)).

2.1. Sıkı kontrollü şartlar

Yerinde ve taşınan izole ara maddelerin kaydı için azaltılmış bilgi sağlama olasılığı aşağıdaki durumlarda istenebilir:

• Yerinde izole ara maddeler için, imalatçı maddenin tüm yaşam döngüsü boyunca teknik anlamda sıkı kontrollü şartlar altında imal edilmiş ve kullanılmış olduğunu beyan ederse (Madde 17 (3)).

• Taşınan izole ara maddeler için, imalatçı veya ithalatçı ara maddeden başka maddenin/maddelerin sentezinin Madde 18(4)’de detaylandırılan sıkı kontrollü şartlar altında gerçekleştiğini beyan eder veya kullanıcıdan bunun teyidini alırsa. Türkiye’de imal edilen taşınan izole ara maddeler için sıkı kontrollü şartlar maddelerin hem imalatı hem de kullanımı için geçerlidir.

Bu nedenle, azaltılmış kayıt gerekliliklerinden yararlanmak amacıyla, kayıt ettirenler önce ara maddelerinin imalat ve kullanım yerlerinde sıkı kontrollü şartlar altında işlem görüp görmediğini değerlendirmek zorundadırlar. KKS2’yi kullanarak kayıt dosyasını hazırlarken, kayıt sahibi maddenin sıkı kontrollü şartlar altında imal edildiğini ve kullanıldığını raporlamak zorundadır ve bunu beyan edebilmelidir (bakınız Bölüm 2.4).

2 Kimyasal Kayıt Sistemi12

Taşınan izole ara maddeler için kullanılan Madde 18(4)’teki sıkı kontrollü şartlar tanımı, yerinde izole ara maddeler için de temel çalışma prensibi olarak kullanılabilir. Madde 18(4), sıkı kontrollü şartlar için listedeki (a) ve (b) kriterleriyle sınırlandırılmış tanım yapan Madde 17(3)’ten daha geniş bir tanım yapmaktadır. Bu, yerinde izole ara maddeler için sıkı kontrollü şartların belirlenmesinde, (c)’den (f)’ye kadar belirtilen kriterlerin uygun olmadığı anlamına gelmez.

Ara maddenin tüm yaşam döngüsü boyunca sıkı kontrollü şartlar altında imal edildiğini ve kullanıldığını değerlendirmek için, kayıt ettiren Madde 18(4)’de koşullarının uygulandığını değerlendirmelidir:

a) Madde tüm yaşam döngüsü boyunca; imalat, saflaştırma, ekipmanların bakımı ve temizliği, numune alımı, analiz, ekipman ya da kapların yüklenmesi ve boşaltılması, atıkların bertarafı ya da saflaştırma ve depolama da dahil olmak üzere teknik yollarla sıkı koşullar altında muhafaza edilir (bakınız Bölüm.2.1.1);b) Emisyonun ve sonuç olarak ortaya çıkabilecek maruz kalma durumlarının en aza indirgenmesi için prosedür ve kontrol teknolojileri kullanılır (bakınız Bölüm 2.1.2);c) Maddeyle ilgili tüm işlemler yalnızca uygun şekilde eğitim almış, yetkili personel tarafından yapılır (bakınız Bölüm 2.1.3);d) Temizlik ve bakım işlerinde, sistemin açılması ve sisteme girilmesi öncesinde temizleme ve yıkama gibi özel prosedürler uygulanır;e) Kaza durumlarında ve atıkların oluştuğu durumlarda, arıtma, temizlik ve bakım prosedürleri sırasında emisyonun ve sonuç olarak ortaya çıkabilecek maruz kalma durumlarının en aza indirgenmesi için prosedür ve kontrol teknolojileri kullanılır (bakınız Bölüm 2.1.4);f) Maddenin elleçlenmesi ile ilgili işlemler belgelenir ve imalat yeri işletmecisi tarafından sıkı şekilde uygulatılır.

Her iki tür ara madde için, maddenin imal edildiği ve/veya kullanıldığı koşulların değerlendirilmesine ve tanımlanmasına bağlı olarak, kayıt ettiren için iki olasılık bulunmaktadır:

• Ara maddenin sıkı kontrollü şartlar altında imal edilmesi ve kullanılması koşuluyla maddeler için istenilen sınırlı verileri içeren bir kayıt dosyası sunmak. Bu durumda dosya imalatçı tarafından uygulanan risk yönetim önlemleri hakkında detayları (Madde 17.2 (f) ve Madde 18.2 (f)) ve kullanıcıya tavsiye edilen risk yönetim önlemleri hakkında bilgiyi de (taşınan izole ara maddeler için Madde 18.2 (f)) mutlaka içermelidir.

• Maddenin sıkı kontrollü şartlar altında imal edildiğini ve kullanıldığını gösteremezse, Madde 11’de belirtildiği gibi standart kayıt dosyası sunmak. Madde 18.4 (a) ila (f) için gerekliliklerden herhangi birinin karşılanamaması durumunda kayıt Madde 11’de istenilen bütün bilgileri içermelidir. Sıkı çevreleme olmaması veya salınımın en aza indirilememesinin risk karakterizasyon oranı ile gerekçelendirilemeyeceğine dikkat edilmesi önemlidir.

Sıkı kontrollü şartlar, yönetim sistemleri ve çalışma prosedürleriyle desteklenen teknik önlemler kombinasyonu olarak görülmelidir. Madde 18 (4) uyarınca sıkı kontrollü şartlar

13

aşağıdaki unsurları içermelidir:

Aşağıdaki faaliyetlerde (Madde 18 (4) (a) dahil olmak üzere bütün yaşam döngüsü boyunca sıkı çevrelemeyi içeren teknik yollar o İmalat ve saflaştırmao Ekipmanların temizliği ve bakımıo Numune alımı ve analizo Ekipman ya da kapların yüklenmesi ve boşaltılmasıo Atıkların bertarafıo Depolama

Emisyonları en aza indirmek için uygulanan prosedür ve kontrol teknolojileri (Madde 18 (4) (b) ve (e))

o Sıkı çevrelemeden gelen artık emisyonlaro Kaza sonrasında arıtma, temizlik ve bakım prosedürlerinden gelen emisyono Atığın oluştuğu durumlarda arıtma, temizlik ve bakım prosedürlerinden

gelen emisyono Sisteme giriş öncesi özel prosedürlero Eğitimli ve yetkili personelo İyi belgelendirilmiş ve uygulatılan prosedürler

Bu insan sağlığı ve çevresel risklerin yönetimi yaklaşımı, maddelerin imalatçılarını da etkileyen mevcut düzenleyici yükümlülükler ile uyumludur.

Teknik yollarla sıkı çevreleme proses veya ürünün teknik tasarımıyla salınımın önlenmesini amaçlamaktadır. Maddenin fiziko-kimyasal özellikleri ve sıcaklık ve basınç gibi proses koşulları gerekli çevreleme seviyesi ve türü üzerinde etkiye sahip olabilir.

Sıkı kontrollü şartların kaza, olay, bakım ve temizleme gibi istisnai durumlar haricinde kişisel koruma ekipmanı (KKE) olmadan sağlanması gerektiği vurgulanmalıdır. KKE yalnızca aşağıdaki durumlardan kaynaklanan maruz kalmayı sınırlandırma amacına sahip sıkı kontrollü konseptlerin bir parçası olabilir:

Kaza ve olayları önlemek amacıyla alınan uygun yönetim sistemleri ve operasyonel prosedürlere rağmen oluşabilecek kaza ve olaylar.

Sistemin açılması ve sisteme girilmesi öncesinde temizleme ve yıkama gibi özel prosedürlerin uygulanması şartıyla temizlik ve bakım işleri,

Kayıt dosyasında, sıkı kontrol koşullarının tamamıyla belgelenmesi gerekmemektedir. Bununla birlikte, kayıt ettiren sıkı kontrollü koşulların nasıl sağlandığına dair temel göstergeleri vermelidir. Kayıt dosyasında risk yönetimi hakkında bilginin belgelendirilmesi için format Ek 3’te verilmiştir. Bununla beraber firma içinde ara maddenin bütün yaşam döngüsü boyunca sıkı kontrollü şartların uygulandığını gösteren dahili belgeleme olmalıdır. Yetkili uygulama mercileri bu tür bilgileri isteyebilir. İlgili olduğu durumlarda diğer yasal çerçevelere de atıfta bulunulabilir. Firma içindeki detaylı dahili belgeleme en azından aşağıdakileri içermelidir:

14

Belgeleme aşağıdakileri içerebilir:

• maddenin ara madde olarak kullanımı ve müşterinin maddenin ara madde olarak kullanıldığına dair beyanı ve taşınan izole ara madde durumunda sıkı kontrollü koşulların karşılandığına dair gerekçelendirme;

• sıkı kontrollü şartların uygulanmasını temin etmek için önlemler hakkında karar vermek için ara maddenin fiziksel kimyasal özellikleri;

• proses ve ekipmanın tasarımı hakkında özellikle teknik yollarla maddenin sıkı çevrelenmesine katkıda bulunan yönlerin belgelenmesi;

• ilgili işletme koşulları;• imalatçı firma tarafından uygulanan ve kullanıcılara tavsiye edilen Madde 18 (4)

(b) ila (f)’de belirtilen gerekliliklere ilişkin önlemler;• teknik yollarla alınan sıkı çevreleme önlemlerine karşın oluşan herhangi bir artık

salınım ve oluşan maruz kalma hakkında bilgi; ve• mevcut ilgili fiziko-kimyasal, toksikolojik ve ekotoksikolojik bilgi ve herhangi

bir ilgili refrans veya eşik değer (örn. Mesleki Maruz Kalma Seviyesi)

Sıkı kontrollü şartların başarılıp başarılmadığına dair değerlendirme için, dikkate alınması gereken konuların açıklayıcı ve çok detaylı olmayan listesi Ek I’de verilmektedir. Bu liste kayıt ettiren tarafından sıkı kontrollü şartların uygulanıp uygulanmadığına dair karar vermek için yapılandırılmış değerlendirme ve belgelendirmeyi desteklemek amaçlıdır. Bunun için uzmanlar örneğin, saha yöneticileri, mühendisler tarafından sağlanacak önemli girdilere ihtiyaç olacaktır.

Taşınan izole ara maddelerin kayıt ettiricilerinin kullanıcı(lar)nın gizli iş bilgilerine (örneğin, proses teknolojisi ve/veya mühendisliği ile ilgili ince detaylar) ulaşmalarına gerek yoktur. Çünkü kullanıcı ara maddeyi sıkı kontrollü şartlar altında kullandıklarını temin etmekten ve bunu kayıt ettirene teyit etmekle sorumludur.

Bir maddenin sıkı kontrollü şartlar altında nasıl imal edildiği ve kullanıldığına dair dokümanın genel formatının bir örneği Ek 2’ de verilmiştir. Bu, Ek I’ de yer alan ilgili konularda bilgi ve gerekçelendirmeyi kapsamalıdır. Diğer mevzuat amaçları doğrultusunda üretilen herhangi bir bilginin de sıkı kontrollü şartların uygulandığını göstermek için bir eleman gibi kullanılabileceğine dikkat ediniz.

İmalat alanında uygulanan ve sıkı kontrollü şartların elde edilmesi için kullanıcılara tavsiye edilen risk yönetim önlemleri detayları hakkında bilginin kayıt dosyasına dahil edilmesi gerekir. Bu tür risk yönetim önlemlerini belgelendirirken mevcut yasal çerçeveye veya endüstri standartlarına atıfta bulunulabilir. Ek 3’te yer alan format kayıt dosyasında risk yönetim önlemlerini açıklamak için tavsiye edilir. Bu, KKS Bölüm 13’e ‘RYÖ_detaylar’ dosya adı ile eklenmelidir.

2.1.1. Maddenin teknik yollarla sıkı kontrol altına alınması

Sıkı kontrol altına alma salınımları önlemeyi amaçlayan prosesin ve ekipmanın teknik tasarımı ile gerçekleştirilir. Maddenin fiziko-kimyasal özellikleri ilgiliyse proses koşulları ile beraber sıkı kontrol altına alınması için doğru tasarımı belirlemede dikkate alınması gereken bir faktördür. Sıkı kontrol altına alma ara maddelerin herhangi bir işlemi için uygulanabilir. Maddenin salınımı kontrol altına alma sistemleri ile

15

önlenmelidir, örneğin çevreleme gibi uygun mekanik bariyerlerin kombinasyonu ve hava dinamik bariyerleri (örn. çevreleme ve diferansiyel basıncın entegre olmuş bir parçası olarak Lokal Egzos Havalandırma).

Madde 18 (4)’e göre: “madde tüm yaşam döngüsü boyunca imalat, saflaştırma, ekipmanların bakımı ve temizliği, numune alımı, analiz, ekipman ya da kapların yüklenmesi ve boşaltılması, atıkların bertarafı ya da saflaştırma ve depolama da dahil olmak üzere teknik yollarla sıkı koşullar altında kontrol altına alınır.”

Bu teknik yol ve koşulların açıklanması, işçiler ve çevrenin maddeye olan potansiyel maruz kalmalarını tanımlamayı sağlamalıdır. Örneğin işyeri veya çevreye potansiyel artık emisyonların olduğu durumlarda imalat, taşıma (doldurma, boşaltma, vb.) veya numune alma gibi tüm proses sırasında kullanılan farklı fonksiyonel elemanlar (basınçlı kaplar, contalar, torbalar, konteynerler, variller, vb.) için sıkı kontrol altına alma yollarını belirlemektir.

Sıkı bir şekilde kontrol altında olan bütün proses içinde farklı proses adımları için farklı kontrol altına alma stratejileri kullanılabilir. Örneğin, i) ekipmanın toplu doldurma ve boşaltması sırasında (hortumlar, boru bağlantıları), ii) numune almak için (kapalı örnekleyici ile bir konteynerden diğerine taşıma), iii) temizlik ve bakım için ve iv) izole ara maddelerin borular ile taşınması ve yönetimi için kontrol altına alma önlemleri ve ayrılan yığın depolama tesisleri birbirinden farklı olabilir.

Farklı sanayi sektörlerinde işçi sağlığı ve çevrenin korunması için uygulanan sıkı kontrollerin sağlanmasını temin için alınan teknik önlemler 2 ila 7’nci örneklerde verilmiştir. Bu örnekler bağlayıcı veya detaylı değildirler ama uygulanabilecek önlem çeşitlerini veya bazı spesifik birim operasyonlarına (örn. doldurma/boşaltma ve maddenin elleçlenmesi) örnek

Örnek 2 ‘Containment systems - A design guide, edited by Nigel Hirst, Mike Brocklebank, Martyn Ryder, published by Institution of Chemical Engineers (IChemE) UK , 2002. kitabında anlatılan kontrol bandı yaklaşımına dayanan uygun kontrol altına alma stratejisinin sistematik olarak nasıl belirleneceğini göstermektedir.

Örnek 2’deki Kontrol Bandı Yaklaşımı 5 seviyede kontrolü içermektedir. Strateji 1 en düşük seviyede kontrolü sunmaktadır (bu sıkı kontrol altına alma olarak değerlendirilmez), tek teknik önlem genel havalandırmadır. Seviye 2’de, lokal egzoz havalandırması uygulanır, fakat lokal egzoz havalandırma mekanik bariyer sistemlerine entegre edilmemiştir. Madde halen doğrudan kullanıldığı için kişisel koruyucu ekipmen gerekebilir. Genellikle, seviye 2 sıkı kontrol altına almayı oluşturmaz. Bununla beraber lokal egzoz havalandırma, ilave olarak kısmen veya tamamen çevreleme gerektiren kontrol altına alma stratejisi 3’ün entegre parçası olabilir. Aşağıda yer alan stratejinin illustrasyonu eldiven portu ve doğrudan bağlantıdan bahsetmektedir, bununla beraber diğer teknik çözümlerde bulunmaktadır. Strateji 3’ten strateji 5’e doğru mekanik bariyerle çevreleme seviyesi artmaktadır. Bu yüksek seviyede kontrol altına alma bütünüyle otomatik kapalı proses gerektirmektedir. Her seviyede kontrol altına alma tasarım ve proses ekipmanı, bakım, ulaşım, inceleme ve test, temizleme ve idare, kişisel koruyucu ekipman, eğitim ve gözetim hakkında açık pratik tavsiyeler sağlayan ilgili kontrol altına alma stratejisi ile desteklenir.

16

17

Örnek 2: Maddelerin kullanılması için kontrol altına alma stratejileri (teknik önlemlere örnek)

İllüstrasyon için ekte yer alan ve farklı stratejileri yansıtan başlıca 5 şemaya bakınız (Kaynak: Hirst H., Brocklebank M., Ryder M. (Eds.) Containment Systems-A Design guide, Institution of Chemicals Engineers (IChemE), 2002.

Strateji 1: Kontrollü

genel havalandırma

Strateji 2: Lokal egzoz

havalandırması

18

Özel mühendislik gereksinimi yoktur; proses alanının genel havalandırması ile yeterli kontrol elde edilir.

(Bu strateji bu rehberde başka bir yerde kapsanmamıştır)

Lokal Egzoz Havalandırma (LEH) sistemi tanımlı bir alan içinde kontaminantları içermek ve operatörün nefes alma bölgesinden hava ile taşınan kontaminantları uzaklaştırmak için kullanılır. Bu aşağıdakilerden birini içerebilir: İyi nokta egzoz havalandırması; veya Tek yönlü hava akış odası

Bu sistemle operatörlerin zararlı materyallerin açık olarak taşınmaları sırasında oluşan hava ile taşınan toz veya buhar konsantrasyonuna maruz kalmalarında önemli azalmalar elde edilebilir.

Strateji 3: İzolatör içinde

açık kullanım

veya

Dış muhafaza olmadan

yüksek-bütünlüğe sahipkapalı bağlantı

Strateji 4: İzolatör içinde

kapalı kullanım

Strateji 5:

Robotik kullanım,

kapalı sistem

19

Zararlı materyallerin açık olarak taşınma veya kullanımı izolatör içerisinde gerçekleşir.Genellikle bu taşınma işlemini sabit veya esnek hava geçirmez bariyer ile çevrelemeyi içerebilir. Proses materyalinin konteyneri izolatör içinde kalabilir veya izolatörün sağladığı kontrol altında tutma bütünlüğünü tehlikeye atmayacak şekilde uzaklaştırılabilir. Operatör materyali açık konteynere veya konteynerden taşırken ve boş konteyneri temizlerken eldiven portu kullanır.Bu MUHAFAZA STRATEJİSİ dış izolatör olmadan kapalı konteynerlerde yüksek bütünlüğe sahip bağlantı aracılığıyla gerçekleştirilen taşımaları da kapsar.

Kapalı taşıma veya zararlı materyalin elleçlenmesi izolatör içerisinde gerçekleşir.Bu açık taşımaya muhafaza içerisinde bile müsaade edilmemesi haricinde bir önceki strateji ile benzerdir. Operatör, yine eldiven portu veya benzer bir cihaz kullanarak kapalı bağlantı yapmak için konteyneri doğrudan proses için ulaşım portuna iliştirir ve sonra materyalin taşımasını gerçekleştirmek için vanayı açar.

Bu strateji kapalı taşıma sisteminde eldiven portunun kullanılsa dahi eldivenin zarar görme olasılığından dolayı kabul edilemez risk oluşturan zararlı materyaller için kabul edilmiştir. Bu yüzden taşıma bütünüyle otomatik çevrelenmiş prosesle gerçekleştirilmelidir. Bu strateji bir hayli uzmanlaşmış eğitim gerektirir ve yalnızca tecrübeli sağlık ve güvenlik profesyonelleri ve HSE’ye danıştıktan sonra uygulanabilir.

Strateji 2 Strateji 3 Strateji 4 Strateji 5

Not: Bu stratejilerin teknik uygulamasına dair açıklayıcı örnekler COSHH kontrol rehber sayfalarında bulunabilir.3

3 http://www.hse.gov.uk/pubns/guidance/crseries.htm20

Operasyonların ve LEH’in yaklaşık yerleri kontaminantların genel çalışma alanına kaçışını engeller.

Kaçağı önlemek için mahfazalar negatif basınç altında tutulmalıdır.

Kaçağı önlemek için mahfazalar negatif basınç altında tutulmalıdır.

Kaçağı önlemek için mahfazalar her ikisi de negatif basınç altında tutulan ikinci kılıf ile bağlanmalıdır.

Atık hava yalnızca ilk olarak güvenli değişim Yüksek verimli Partikül Filtresi (HEPA) ile kapasiteli filtre ile desteklenmiş yüksek kapasiteli filtre ile temizlenirse devridaim edilebilir.

Ekstraksiyon sisteminden gelen kontamine olmuş hava bina dışına atılmadan önce uygun güvenli değişim HEPA filtresinden geçirilmelidir.

Ekstraksiyon sisteminden gelen kontamine olmuş hava bina dışına atılmadan önce uygun güvenli değişim HEPA filtresinden en az 2 kere geçirilmelidir.

Ekstraksiyon sisteminden gelen kontamine olmuş hava bina dışına atılmadan önce uygun güvenli değişim HEPA filtresinden geçirilmelidir.

Operatör bileşikleri doğrudan kullanmaktadır. KKE gerekli olabilir.

Operatör bileşikleri eldiven-kutusu ara birimi aracılığıyla kullanmaktadır.

Operatör konteynerleri doğrudan konteynerden kaba taşınması için hazırlayabilir.

Nakil için konteynerler robot kontrolü ile kapalı proseste hazırlanabilir.

Hava emiş sistemleri için düzenli koruyucu bakım programları uygulanmalıdır.

Operatör bileşikleri doğrudan kullanmaktadır. KKE gerekli olabilir.

Filtrasyon sisteminin düzenli olarak belgelenmesi ve testi gereklidir.

Filtrasyon sistemi ikinci bir sistemle yedeklenmelidir. Her iki sisteminde düzenli olarak belgelenmesi ve testi gereklidir.

Örnek 3: İlaç sanayi: işçiler ve çevrenin korunması için teknik önlemlere örneklerKontrol altına alma işçiler ve çevrenin maruz kalmasını önlemek için uygulanır.Kontrol teknolojileri ve ekipmanın tasarım ve seçimi performansa dayalı bir dizi kritere dayanır. Kontrol önlemlerinin seçimi emisyonları kaynağında kontrol etmek ve önlemeyi amaçlar. Teknik önlemlere örnekler aşağıdakileri içerebilir:

Doğrudan bağlantılı ve kapalı sistemler kullanılarak taşıma, örneğin: • Dikey proses birimi • Parçalı kelebek vanaları gibi, özel vanalar • Vakumlu taşıma

Tümü kapalı prosesler; direk bağlantı kullanarak taşıma; engel/yalıtkanteknolojisi, örneğin:

• Yalıtkan teknolojisi, örneğin yalıtkanlar • Parçalı kelebek vanaları ile orta ölçekte yığın konteyneri • Yumuşak Duvar Yalıtkanları (eldiven torbaları) • Çevreleme yerlerindeki Alfa Beta Hızlı Taşıma sistemleri • Özel vakum taşıma sistemleri

Örnek 4 Petrokimya endüstrisi: işçiler ve çevrenin korunması için teknik önlemlere örnekler

Yığın halinde bulunan petrokimyasal ara maddeler, havaya ve suya potansiyel emisyonların en aza indirgenmesi için tasarlanacak olan yüksek bütünlük arz eden kimyasal tesisler tarafından sabit bir şekilde kullanılacaktır. Bu tür sıkı kontrollü şartları yerine getirmek için uygulanan kontrol önlemleri ve sistemlere tipik örnekler:

• Sızıntıları önlemek için tasarlanmış kapalı taşımalar, örneğin kendiliğinden drenajlı taşıma hatları

• Yüksek bütünlük arz eden madde yükleme boşaltma yöntemleri (örneğin, kuru kilit bağlantısı, buhar yakalama ve geri kazanım)

• Atıkların geri dönüşümü ve/veya uygun şekilde bertarafı ile bakım öncesi tesis ekipmanlarının boşaltılması ve basınçlı su ile temizlenmesini kolaylaştırmak içi tasarlanan tesis,

• Yüksek bütünlük arz eden (düşük emisyon) vana contaları ve halka kapakları

• Hat içi proses kontrolleri ve/veya proses örnekleme için muhafaza sistemleri

• Düşük emisyon pompaları, örneğin, salmastrasız, manyetik, mekanik kapaklar

• Kaçak emisyonları azaltmak için sızıntıların rutin izlenmesi ve denetlenmesi

21

Örnek 5 Toz kimyasallar sanayi: işçiler ve çevrenin korunması için teknik önlemlere örnekler

Yığın toz kimyasal tesislerinde ara maddelerin kullanımı suya ve havaya emisyonu önlemek için tasarlanan tesis mühendisliği ve sistemlerini gerektirmektedir. Bu tür sıkı kontrollü şartları yerine getirmek için karşılaşılan kontrol önlemlerine ve sistemlere genel örnekler:

• Kapalı sistemler ile madde taşınması (örneğin, IBC tanklar gibi yarı-yığın konteynerleri)

• Havalandırılmış ve kapalı doldurma sistemleri (örneğin, entegre ambalaj imhasına sahip torba kesiciler)

• Basınç altında tutulan reaksiyon kapları (negatif basınç). Atık hava filtreden geçirilir ve daha sonra yakılır. Kaplar sabit borularla bağlıdır.

• Emisyonları en aza indirgemek için tasarlanmış deşarj ayarlamaları (örneğin, havalı doldurma başlıkları ile varil/fıçı içinde ve sürekli astar; big bag çuvalların bağlantısı tamamıyle kapalı ortamda yapılır (örn. eldiven kutusu)

• Ara ambalajlama ve taşıma için iç kaplamayla döşeli konteynerler• Bakım için önceliği bulunan tesis ekipmanlarının boşaltılması ve basınçlı su ile temizlenmesi (zehrini giderme) için tasarlanan tesis, atıkların geri dönü ümü ve/veya uygun bertarafı

• Manüel hataları en aza indirgemek için otomatik proses kontrol sistemlerinin azami olarak kullanılması

• Kontrol altına alınan proses örnekleme sistemleri (örneğin, havalandırılmı kabinler veya örnek tüpü)

• Atık suya sıçramayı önlemek için kapalı toplama kaplarında doldurma ve boşaltma

22

Örnek 6: Kimya sanayi: demiryolu araçlarında sıvı ürünlerin doldurulması ve boşaltılması

Demiryolu araçlarında sıvı, uçucu ürünlerin doldurulması ve boşaltılmasıYükleme ve boşaltma sıvı, uçucu, ürünlerin tren araba.

Madde depolama tanklarına depolanır ve başka bir üretim alanına taşınması için vagonlara yüklenir.

Demiryolu araçları bağlantı kolları aracılığıyla yüklenir.

Sadece kolun iyi bir şekilde bağlantısı olduğunda yüklemenin başlayabilmesi için bilişim kontrol sistemi bulunmaktadır.

Sonunda bağlantı kesilmeden önce kolların tasfiyesi N2 ile gerçekleştirilir ve gaz halindeki madde ayrıca sıvı faz da geri dönüştürülmesi için tanka gönderilir.

Aval kolundan esnek hortumlar aracılığıyla bir bölüm yeniden enjekte bir kaba temizlenir.

Esnek parçalar temizlenir ve su arıtma için toplanır.

İşçi ve çevrenin korunması için OC & SCC uygulanır.

Vagon yüklemesi önerilen çap (sıvı için DN 80 ve gaz için DN 50) ile donatılmış bir otomatik bağlantı kolu üzerinden yapılır.Tüm bağlantılar artık zararlı kimyasallara maruz kalmayı önlemek için ONIS hattı kör sistemi ile donatılmıştır.

23

Örnek 7: Kimya ve petrokimya sanayi: Kimyasal sanayi: işçiler ve çevrenin korunması için teknik önlemlere örnekler

Oldukça uçucu maddeler için depolama tankları yüzer iç çatı ve çift mekanik sızdırmazlığa sahiptir.

Teknik önlem örnekleri:

Kaçakları önlemek için tasarlanmış kapalı transferler (kendiliğinden drenajlı taşıma hatları).

Bakım öncesi drenaj ve yıkamayı kolaylaştırmak için tesis tasarımı Yüksek bütünlüğe sahip (düşük emisyon) vana keçeleri ve flanş contaları (vana

tipinin derecelendirmesi Kaçak Emisyon Sızdırmazlık Sınıfı, belirtilen flanş contaları ve ara madde özelliklerine göredir)

Kaçak emisyonları azaltmak için rutin izleme ve denetim Depolama tankları çift mekanik sızdırmazlığa sahip yüzer iç çatıya sahiptir Sistemler çevresel iznin gerektirdiği şekilde kapasite seti içerisinde beton tabana

yerleştirilmiştir. Tank zemin ve duvarların taban bölümleri de aşınmayı önlemek için boyanmıştır. Tanklar katodik olarak korunmuşlardır. Depolama tankları, yüksek ve yüksek-yüksek seviye alarm ve bağımsız bir yüksek seviye alarm içeren kontrol seviyesinde kurulmuşlardır.

Uçucu sıvı maddelerin tank/kamyon tankları ve demiryolu tanklarından ve tanklarına doldurma ve boşaltma: Buhar geri kazanımı ile tepeden huni ile doldurma Buhar geri kazanımı ve daldırma tüpü ile doldurma İnert gaz örtüsü ile ve daldırma tüpü ile doldurma Kapalı rögar ve buhar geri kazanımı ile alttan doldurma İnert gaz örtüsü ile ve kapalı rögar ile doldurma Sıkıştırılmış hava veya inert gaz ile alttan doldurma Kapalı rögar ve buhar geri dönüşü ile yerçekimi kullanılarak alttan boşaltma Kapalı rögar ve buhar geri dönüşü ile pompa kullanılarak alttan boşaltma Kapalı rögar ve inert gaz ile pompa kullanılarak alttan boşaltma Kapalı rögar ve inert gaz ile pompa kullanılarak üstten boşaltma

Ölçülen salınım ve maruz kalma verileri sıkı kontrol altına almanın gerçekleştiğini göstermede kullanışlı unsurlardır. Bu tür veriler mevcut değilse, güvenilir maruz kalma modeli hesaplamaları bu amaç için kullanılabilir.

24

2.1.2. Emisyonu ve meydana gelen maruz kalmayı en aza indirgemek için usul ve

kontrol teknolojileri

Prosesin teknik yollarla sıkı kontrol altına alınmasına rağmen oluşan salınımlar ve herhangi bir maruz kalma usul ve kontrol teknolojileri ile en aza indirilebilir. Örnek olarak, bir atık suya salınım durumunda (temizleme ve bakım işlemleri de dâhil edilebilir) sıkı kontrollü şartlar emisyonu en aza indirgemek için tekniklerin, mesela atık suyun yakma tesisinde bertaraf edilmesi veya ara maddenin atık sudan ayrılmasını içerir. Aynı yaklaşım havaya emisyonlar içinde geçerlidir. Çevreye emisyonları kontrol etmek için bazı teknikler Örnek 8’de listelenmiştir.

Emisyonların ve oluşan maruz kalmanın en aza indirgenmesi için uygulanan metotların verimliliği işletme içinde detaylı dokümantasyonlarda tanımlanmalıdır. Ayrıca, bu metotların detayları (örneğin, verimlilik) kayıt dosyasına dâhil edilebilir.

Uygulanan metotların tanımı ve dokümantasyonu, izne ait koşullar ile uygun ve yeterli dokümantasyonlar mevcut olduğu ve maddenin sıkı kontrol altına alındığı gösterildiği müddetçe işletmenin IPPC lisansı veya iznine bağlı olabilir. Minimizasyon açısından ilgili IPPC (2008/1/EC sayılı Direktif) Mevcut En İyi Teknik Referans Dokümanı4 usul ve kontrol teknolojilerinin etkinliğini göstermek açısından başlama noktası olarak kullanılabilir. Bu tür kontrol teknolojileri için örnekler kimya sanayinde işlemler hakkında Mevcut En İyi Teknik Referans Dokümanında ve “Kimya Sektöründe Ortak Atık Su ve Atık Gaz İşlenmesi/Yönetimi Sistemleri”nde bulunabilir.

4 http:// http://eippcb.jrc.es/reference/

25

Örnek 8. Çevreye emisyonların kontrolü için bazı teknik önlemler

• Atık gaz yakma tesisi: atık gazların mühendis tarafından hesaplandığı gibi belirlenen asgari kalma süresi içinde yüksek sıcaklıklarda tam olarak parçalanması,

• Yoğunlaştırıcı: atık buharlarının sıvılaştırılması ve toplanması için kullanılan düşük sıcaklık cihazı.

• Gaz tutucu cihaz: pek çok çeşidi mevcuttur. Genellikle, bir mühendis tarafından belirlendiği gibi, uygun tutucu solüsyonları ile çevrelenmiş, paketlenmiş kolonlardır. Bir proses ve/veya bir alandan çıkan atık buhar tutucudan geçerken duman halinde tutucu solüsyon tarafından hapsedilir. Sonrasında atık tutucusu, yakma tesisi tarafından bertaraf edilir.

• Hepa-filtre: küçük parçacıkları hapsetmek için tasarlanmış bir filtredir. Bir alandan gelen hava veya ekipmanın bir kısmı atmosfere salınmadan önce filtreden geçirilir. Sonrasında kirlenmiş filtre, yakma tesisinde bertaraf edilir.

• Atık Su Arıtma Tesisi (AAT): atık su arıtma tesisi, bir prosesten kaynaklı atık suyun veya yıkama/temizleme solüsyonlarının gönderildiği biyolojik ve/veya fiziksel/kimyasal bir sistemdir. Atık su arıtma tesisinin minimizasyon gerekliliğini karşılayıp karşılamadığı maddenin içsel özelliklerine bağlı olduğuna dikkat edilmelidir. Örneğin:

- Kolaylıkla biyobozunur olmayan maddelerin salınımı biyolojik olarak minimize edilemez.

- İşlem sırasında parçacık matriksine adsorbe olmuş maddelerin salınımı eğer sonraki çamur işleme maddenin eliminasyonuna yol açıyorsa minimize edilmiş sayılır.

• Kriyojenik arıtma: yoğunlaşabilen bütün maddeleri sıvıya veya katıya çevirerek hapseden çok düşük sıcaklık yoğunlaştırıcıdır. Sonrasında bu sıvı veya katı, yakma tesisi tarafından bertaraf edilir

• Biyofiltre: Havalandırma akımındaki belirli maddelerin miko organizmalar tarafından bozunduğu biyolojik sistemlerdir.

2.1.3. Maddenin eğitimli personel tarafından elleçlenmesi

Emisyonları ve maruz kalmayı en az indirgemek için, yalnızca eğitimli ve yetkilendirilmiş personel maddeyi elleçlemelidir (Madde 18(4)(c)). Ara maddeyi elleçleyen işçiler en azından aşağıdaki hususlar sağlanmalıdır:• Proses ve göreve özel çalışma usulleri hakkında eğitim ve bilgi, prosesin hatalı

olması durumunda ve kaza durumlarında uygun önlemler ve çalışma prosedürleri ve kendileri ve işyerinde çalışan diğer işçileri korumak için alınacak eylemler.

• maddenin zararlı özellikleri ve PBT/vPvB özellikleri hakkında bilgiyi örneğin maddenin kimliği, güvenlik ve sağlık riskleri, ilgili mesleki maruz kalma limitleri (ulusal limitler) ve diğer ilgili mevzuat koşullarını içeren güvenlik bilgi formlarına (GBF) ulaşım.

Bu usuller, temizlik ve bakım işleri de dahil olmak üzere maddeyi elleçleyen bütün personel için geçerlidir.

26

2.1.4. Kaza ve atık oluştuğu durumlar

Kaza ve atığın oluştuğu durumlarda, emisyonları minimize etmek için uygulanan usul ve kontrol teknolojileri bulunmalıdır (Madde 18(4)(e)).

2.1.5. Yönetim sistemleri

Yönetim sistemleri, risk yönetim önlemlerinin uygun bir biçimde uygulanmasını sağlamak için iyi seçeneklerdir. Bir yönetim sistemi, uygulanan kontrol önlemleri ile ilgili işletim usullerini kapsamalıdır5. Böyle bir sistem, yönetim sorumluluklarını, yetki usullerini de (örneğin, bakım veya ekipman, denetleme ve kontrol gereklilikleri, vb.) tanımlayabilir.

Verilen herhangi bir yerde, yönetim sistemi kaza önleme ve müdahaleye dair kaynakları kapsamalıdır. Bu sistemi mühendislik kontrol sistemleri ile bağlı düşünmek uygun olabilir. Ara madde tanınması durumunda, dâhil edilen çeşitli taraflar (tedarikçi ve müşteri) sıkı kontrol altında tutma ve ara maddenin yaşam döngüsü üzerindeki kontrollü koşulları sağlamak için bir yönetim sistemine ihtiyaç duyacaklardır.

2.1.6. İlkelerin prensipleri

KKDİK Yönetmeliği Madde 17 ve Madde 18’e göre ara maddelerin kaydı için sıkı kontrollü koşulların ana prensipleri aşağıdaki gibi özetlenmiştir:

Madde 18 (4)’ün bütün koşulları aynı zamanda karşılanmalıdır. Ara maddenin bütün yaşam döngüsü sıkı kontrollü koşullarla kapsanmalıdır.

Sıkı kontrollü koşullar beyan edilmişse, sıkı kontrol altına almanın eksikliği veya olmaması ve emisyon minimizasyon teknolojilerini gerekçelendirmek için Risk Karakterizasyonu kullanılamaz.

2.2. Yerinde izole ara maddeler için kayıt gereklilikleri

Yılık 1 ton ve üzeri imal edilen yerinde izole ara maddelerin Bakanlığa kayıt ettirilmeleri gerekmektedir. Yerinde izole ara maddeler için azaltılmış kayıt gerekliliklerinden yararlanmak isteyen imalatçıların, Madde 17 (3)’te belirtildiği gibi maddenin tüm yaşam döngüsü sırasında sıkı kontrollü koşulları altında kullanılmış ve imal edilmiş olduğunu beyan etmeleri gerekmektedir (Ayrıca bkz. bölüm 2.1).

Madde 17 (2) altındaki bilgi gereklilikleri aşağıda verilmektedir:

• İmalatçının kimliği: Kayıt Rehberi’nin 8.2.2.3’ncü bölümünde detaylandırılmış bilgiler.

5 Pratikte yönetim sistemi kazalara cevap vermek için yapıyı içerir ve ilgili mesleki ve çevresel mevzuat ve/veya standartla uyumu gösterir.

27

• Ara maddenin kimliği: Tam kayıtta olduğu gibi, maddeyi tanımlamak için verilecek bilgiler (bkz. Kayıt Rehberi bölüm 8.2.2.3), gerek duyulmayan analitik yöntem tanımları (Ek VI’nın 2.3.5’nci bölümünden 2.3.7’nci bölümüne kadar) hariç.

• Ara maddenin sınıflandırılması: Kayıt yaptıran kişinin, maddenin fiziko-kimyasal özelliklerine, çevresel ve insan sağlığı üzerine etkilerine bağlı olarak maddesinin sınıflandırılmasını belirlemesi gerekmektedir. Bu sınıflandırmanın KKS’nin 2’nci bölümünde “sınıflandırma” başlığı altına belgelenmesi gerekmektedir.

• Ara maddenin fiziko-kimyasal, insan sağlığı üzerine veya çevresel özelliklerine dair mevcut her türlü bilgi: Kayıt yaptıran kişi tam çalışma raporunu (tam çalışma raporu veya özeti kayıt dosyasının verilmesinden 12 yıl sonra kayıt çerçevesinde ücretsiz bir biçimde kullanılabilir (Madde 23(3))) kaynak göstermek için yasal haklara veya izne sahip olduğunda, bilgilerin lider kayıt ettiren tarafından ortak kayıtta verilmediği bir durumda, kişi çalışma özetini kayıt dosyasına koymalıdır (bkz. Bölüm 2.5). Bir çalışma özetinin nasıl hazırlanacağı Kayıt rehber dokümanının 8.2.2.4’üncü bölümünde tarif edilmektedir.

• Kullanımının kısa genel bir tarifi: Madde(ler)in belirlenmiş kullanım(lar)ının sadece kısa genel bir tarifi, izole ara maddelerin kullanımı için gerekli bilgilerin verildiği Ek VI’nın 3.5’inci bölümünde tarif edilmektedir. Raporlama için nelerin gerekli olduğu hakkında daha detaylı bilgiler Kayıt rehber dokümanının 8.2.2.5’nci bölümünde bulunabilir.

• Uygulanan risk yönetim önlemlerinin detayları: Uygulanan risk yönetim önlemlerinin detayları KKS’nin 13’üncü bölümünde (tek başına RYM raporu, format için bkz. Ek 3) raporlanmalıdır. Burada yer alan bilgiler; maddenin tüm kullanım ömrü boyunca kesin olarak kapsandığını, sıkı kontrol koşulları altında imal edildiğini ve kullanıldığını uygun şekilde gösteren risk yönetim önlemlerinin etkinliğiyle ilgili bir tanımı içermelidir. Uygulanan risk yönetim önlemlerinin ve etkinliklerinin nasıl tarif edileceğine dair daha fazla bilgi Ek 3’de mevcuttur.

Kayıt yaptıran tarafından, maddenin sıkı kontrol koşulları altında kullanılmış ve üretilmiş olduğu beyan edilmemişse, Madde 11’e göre tam bir kaydın, Kayıt rehber dokümanı’nda tarif edildiği şekilde yapılması gerekmektedir.

2.3. Taşınan izole ara maddeler için kayıt gereklilikleri

Taşınan izole ara maddeler eğer yıllık 1 ton ve üzeri miktarlarda imal veya ithal edilmiş iseler, bunların Bakanlığa kayıt ettirilmeleri gerekmektedir. Taşınan izole ara maddeler için azaltılmış kayıt gerekliliklerinden yararlanmak isteyen imalatçı ve ithalatçıların, Madde 18 (4)’te belirtildiği gibi maddenin tüm kullanım ömrü boyunca sıkı kontrol koşulları altında kullanılmış ve imal edilmiş olduğunu beyan etmeleri veya kullanıcı(lar)dan böyle bir beyanat almaları gerekmektedir (ayrıca bkz. bölüm 2.1).

Bu nedenle, taşınan izole ara madde kaydı yaptıran kişi öncelikle farklı kullanıcılardan bu maddenin kimin tarafından sağlandığına ve sıkı kontrol koşulları altında

28

kullanılmışve imal edilmiş olup olmadığına dair gerekli beyanları almalıdır.

Yıllık 1000 ton altında miktardaki taşınan izole ara maddeler için Madde 18(2)’de bulunan, aşağıdaki bilgiler gerekmektedir:

• İmalatçının veya ithalatçının kimliği: İbraz edilecek bilgiler Kayıt rehber dokümanının 8.2.2.3’ncü bölümünde detaylandırılmıştır.

• Ara maddenin kimliği: tam kayıtta olduğu gibi, maddeyi tanımlamak için ibraz edilecek bilgiler (bkz, Kayıt rehber dokümanı bölüm 8.2.2.3), gerekli olmayan, analitik metot tanımları (Ek VI’nın 2.3.5’nci bölümünden 2.3.7’nci bölümüne kadar) hariç.

• Ara maddenin sınıflandırılması: maddenin fiziko-kimyasal özellikleri, çevresel ve insan sağlığı üzerine etkilerine bağlı olarak sınıflandırılmasını, kayıt yaptıranın belirlemesi gerekmektedir. Bu sınıflandırmanın KKS’nin 2’nci bölümünde “sınıflandırma” başlığı altına belgelenmesi gerekmektedir. Sınıflandırma ve etiketleme konusunda daha fazla bilgi Kayıt rehber dokümanının 8.2.2.4’ncü bölümünde mevcuttur.

• Ara maddenin fiziko-kimyasal, insan sağlığı veya çevresel özelliklerine dair mevcut her türlü bilgi: Kayıt yaptıran kişi tam çalışma raporunu (tam çalışma raporu veya özeti kayıt dosyasının verilmesinden 12 yıl sonra kayıt çerçevesinde ücretsiz bir biçimde kullanılabilir (Madde 23(3))) kaynak göstermek için yasal haklara veya izne sahip olduğunda, bilgilerin lider kayıt ettiren tarafından ortak kayıtta verilmediği bir durumda, kişi çalışma özetini kayıt dosyasına koymalıdır (bkz. Bölüm 2.5). Bir çalışma özetinin nasıl hazırlanacağı Kayıt rehber dokümanının 8.2.2.6’üncü bölümünde tarif edilmektedir.

• Kullanımının kısa genel bir tarifi: Madde(ler)in belirlenmiş kullanım(lar)ının sadece kısa genel bir tarifi, izole ara maddelerin kullanımı için gerekli bilgilerin verildiği Ek VI’nın 3.5’nci bölümünde tarif edilmektedir. Raporlama için nelerin gerekli olduğu hakkında daha detaylı bilgiler Kayıt rehber dokümanının 8.2.2.5’inci bölümünde bulunabilir.

• Madde 18(4)’e atıfta bulunarak uygulanan ve kullanıcıya tavsiye edilen risk yönetimi önlemlerinin detayları: Uygulanan risk yönetim önlemlerinin detayları KKS’nin 13’üncü bölümünde (tek başına RYÖ raporu, format için bkz. Ek 3) raporlanmalıdır. Burada yer alan bilgiler; maddenin tüm kullanım ömrü boyunca kesin olarak kapsandığını, sıkı kontrol koşulları altında imal edildiğini ve kullanıldığını uygun şekilde gösteren risk yönetim önlemlerinin etkinliğiyle ilgili bir tanımı içermelidir. Uygulanan risk yönetim önlemlerinin ve etkinliklerinin nasıl tarif edileceğine dair daha fazla bilgi Ek 3’de mevcuttur.

Yıllık 1000 ton ve üzeri miktardaki taışnan izole ara maddeler için, kayıt yaptıran imalatçı veya ihracatçı Yönetmeliğin Ek VII’sinde belirlenmiş ilave bilgileri dahil etmek zorundadır. Raporlama için nelerin gerekli olduğu hakkında daha detaylı bilgiler Kayıt rehber dokümanınında bulunabilir.

Farklı tesislerdeki işleyişe ait mevcut bilgi ve malumata göre ya da eğer bir beyan söz konusu değilse, kayıt yaptıran kişi maddenin sıkı kontrol koşulları altında kullanıldığına

29

karar veremeyebilir. Böyle bir durumda, imal veya ihraç edilenin tonajı dikkate alınarak tam bir kaydın (Kayıt rehber dokümanınında tarif edilen ve istenilen “standart” maddeler için tüm bilgiler dâhil olmak üzere) yapılması gerekmektedir.

2.4 İzole ara maddeler için kayıt dosyasının hazırlanması

Teknik dosya formatı KKS (Kimyasal Kayıt Sistemi) olmalıdır. Bunun anlamı, tamamen aynı formatta olmaları halinde, diğer Bilgi Teknolojisi araçları da dosya hazırlamak için kullanılabilirler. Bu dokümanda, KKS kullanılarak kayıt dosyası hazırlanması tarif edilmektedir. Belirli kılavuzu da mevcut bulunan yazılımın son sürümü olan KKS, bu dokümanda kaynak olarak kullanılacaktır (KKS Kılavuzu). KKS yazılımı KKShttp://online.cevre.gov.tr/.internet sayfasından yararlanıcılar tarafından kullanılabilecektir.

Tam kayıt dosyası Kayıt rehber dokümanının 8.2’nci bölümünde tarif edildiği gibi Bakanlığa KKS aracılığı ile ulaştırılmalıdır.

Ara maddeler için, KKS yerinde izole ara maddeler, yıllık 1000 tona kadar üretilen taşınan izole ara maddeler ve yıllık 1000 ton ve üzeri miktarda üretilen taşınan izole ara maddelerin tümü için bilgi gerekliliklerini belirlemeleri için kayıt yaptıranlara yardımcı olmaktadır. Her durumda, bütün mevcut ve ilgili bilgilerin kayıt dosyasında raporlanmaları gerekmektedir. KKS üzerinde kayıt yaptıranların seçeneklere göre doldurması gereken alanlar açıkça belirlenmiştir.

2.4. İzole ara maddelerin verilerinin birden fazla kayıt ettiren tarafından ortak

kaydı

İzole ara madde (yerinde ve taşınan) olarak kullanılan bir madde birkaç farklı kayıt ettiren tarafından ara madde olarak veya ara madde olmayan kullanımlar için imal veya ihraç ediliyor olabilir. Böyle bir durumda, ortak kayıt sunumu gerekmektedir. Kayıt yaptıranlar ortak kayıt için geliştirilmiş genel rehberi takip etmek zorundadırlar (bkz. Kayıt rehber dokümanının 1.8.4’ncü bölümü)

Ara maddeleri kayıt ettirenler için belirlenmiş kurallar Madde 19’da verilmektedir.

Lider kayıt ettiren belirlendiği zaman, diğer, imalatçı(lar) veya ithalatçı(lar)nın onayı ile lider kayıt ettiren ilk önce aşağıdaki bilgileri ortak sunmak zorundadır:

• Ara maddenin sınıflandırması ve

• Ara maddenin fiziko-kimyasal, insan sağlığı ve çevresel özellikleri ile ilgili tüm mevcut bilgileri

• Kayıt ettiren 1000 ton veya üzeri taşınan izole ara madde imal veya ithal ediyorsa, lider kayıt ettirenin Madde 18(3) ile uyumlu olarak Ek VII’deki bilgileri sunması tavsiye edilir.

30

Her bir kayıt ettiren aşağıdaki bilgileri ayrı ayrı sunmak zorundadır:

• İmalatçının kimliği

• Ara maddenin kimliği

• Kulanım alanı hakkında gene özet bir tanım (örneğin, kimyasal sentez için kullanılan ara madde)

• Risk yönetim önlemlerinin detayları

Eğer, bir kayıt ettiren, ara maddenin sınıflandırılması veya fiziko-kimyasal, insan sağlığı ve çevresel özellikleri ile ilgili ortak bilgi sunmak istemiyorsa, Madde 19(2) belirtilen nedenler dâhilinde açık ve makul bir gerekçe sunması durumunda, bu işlemi ayrı olarak yapması da mümkündür. Bu gerekçeler aşağıda verilmektedir:

• Ortak sunumun kayıt yaptıran için oransız şekilde maliyeti olacak ise,

• Bilgilerin ortak olarak sunulması, ticari açıdan önemli olacak bilgilerin açığa çıkmasına neden olacaksa ve bu da kişiyi ticari açıdan zarara uğratacaksa veya

• Bilgilerin seçimi konusunda lider kayıt ettiren kişiyle fikir ayrılığı olduğu takdirde, kayıt ettiren kişiler, bilgileri ayrı olarak sunabileceklerdir.

Ortak kayıt durumunda, ayrı ayrı bilgi sunarken gerekçelerin nasıl belgelendirileceğine dair genel bilgiler Kayıt rehberinde verilmektedir.

2.5. Kayıt zamanları

Ara maddelerin veya ara madde olmayan maddelerin kayıtları için aynı kurallar uygulanmaktadır. Bu kurallar Kayıt rehber dokümanının 1.7’nci bölümünde detaylı olarak tarif edilmektedir.

2.6. Kayıt Ücreti

Kayıt ücreti, Bakanlığın internet sayfasında her yıl yayınlanan, döner sermaye işletmesinde uygulanacak birim fiyat listesinde belirtilir.

31

EK 1: İzole Ara Maddelerin Sıkı Kontrol Koşulları Altında Üretilip Üretilmediğini Kontrol Etmek İçin Göz Önünde Bulundurulması Gereken Açıklayıcı Konuların Listesi

Bu liste sadece aşağıda belirtilen kişi(ler) tarafından kullanılabilir;

izole ara maddeyi kayıt ettiren (imalatçı veya ithalatçı) ve

kayıt ettiren kişiye, ara maddeyi sıkı kontrol koşulları altında kullandığını beyan etmek isteyen kullanıcı

Belgenin, aşağıda listelenen ve konu ile ilgisi bulunan bir gerekçeyi kapsaması gerekmektedir.

1. Maddenin kullanım ömrü boyunca

a) Ara maddenin imalatı? İşlem sürekli mi? veya Yığın işlem mi? İşlemin ölçeği?

b) Ara maddenin kullanımı? İşlem sürekli mi? veya Yığın işlem mi? İşlemin ölçeği?

c) Nihai sentezleme işlemi?

d) Herhangi bir saflaştırma basamağı?

e) Örnekleme ve analiz?

f) Ekipman veya kaplardan yüklenmesi veya boşaltılması ve diğer maddelerin taşınması?

g) İlgili bir depolama?

h) Atıkların işlenmesi?

hesaba katılıyor mu?

32

2. Çalışma yerinde teknik yöntemlerle sıkı koşullar altında kontrol ediliyor mu?

a) Madde, takip eden yöntemlerle (1’deki yaşam döngüsü basamaklarına ve işleyiş basamaklarına itafen) sıkı kontrol altında tutuluyor

b) Üretimin ve sürecin tüm aşamalarında, sıkı kontrol koşulları sağlayan yöntemler uygulanmakta ve korunmakta

c) Çalışma yerinde yönetim sistemi var

d) Mevcut AB mevzuatı uygulanıyor

e) Potansiyel kalan emisyonların kontrolü için izleme ölçümleri yapılması. Bunları kapsar....

3 Yöntemsel teknolojiler ve kontrol teknolojileri emisyonları azaltmak için mi kullanılıyor?

a) İşleyişin ilerleyen basamaklarında sıkı koşullar altında meydana gelen artık emisyonlar.......Bu emisyonlar, takip eden yöntemsel teknikler ve kontrol teknikleriyle azaltılırlar (İş yerine ve çevreye ilişkin ayırım dikkate alınır):....

b) Saflaştırma, temizleme ve kazalardan sonraki bakım kaynaklı emisyonlar; takip eden yöntemsel teknikler ve kontrol teknikleriyle azaltılırlar (İş yerine ve çevreye ilişkin ayırım dikkate alınır):......

c) Saflaştırma, temizleme bakım kaynaklı oluşan emisyonlar; takip eden yöntemsel teknikler ve kontrol teknikleriyle azaltılırlar (İş yerine ve çevreye ilişkin ayırım dikkate alınır):.....

d) Atıkların elleçlenmesinden kaynaklı emisyonlar takip eden yöntemsel teknikler ve kontrol teknikleriyle azaltılırlar (İş yerine ve çevreye ilişkin ayırım dikkate alınır):

4 Madde sadece uygun eğitim almış ve yetkilendirilmiş personel tarafından mı elleçleniyor?

a) İlgili eğitim veya yetkilendirme planı bu maddeyi ve/veya işleyişi kapsar

b) Yöntem gereği, yalnızca eğitimli ve yetkili personelin maddeyi kullanmasını sağlanır.

c) Maddenin elleçlenmesini kontrol etmek için bir başka yasal çerçeve düşünülmektedir.

33

5 Sistem açılmadan önce ve temizlik ve bakım işleri sırasında uygulanan özel yöntemler var mı?

a. Temizlik ve bakım sırasında, kontrol altına alma için işleyiş yöntemleri, işyeri için uygun tesis ve mühendislik tasarımı açısından, hesaba katılmaktadır

b. İşletimsel yöntem sistemi, işleyiş ekipmanının temizliğini ve bakımını kontrol etmektedir.

c. Temizlik ve bakım sırasında risk yönetim önlemleri uygulanmaktadır.

d. Belirli yöntemler, örnek olarak temizleme ve yıkama,... (Başka varsa belirtiniz) sistem açılmadan önce uygulanmaktadır.

6 Madde elleçleme usulleri, çalıştıran kişi tarafından iyi bir şekilde belgelenmiş ve denetlenmiş mi?

a. Mesleksel yöntemler değerlendirilir ve belgelendirilir.

7 Taşınan izole ara maddeler için:

a. Başka tesislerde, bir başka maddenin sentezlenmesi ile elde edilen ara maddenin sıkı kontrol koşulları altında üretiminin beyan edilmesi

34

EK 2: İzole Ara Maddelerin Sıkı Kontrol Koşullarına Dair Kurum içi Bilgilerinin Belgelendirilmesiyle İlgili Format Örneği

Bu liste sadece aşağıda belirtilen kişi(ler) tarafından kullanılabilir;

izole ara maddeyi kayıt ettiren (imalatçı veya ithalatçı) ve

kayıt ettiren kişiye, ara maddeyi sıkı kontrol koşulları altında kullandığını beyan etmek isteyen kullanıcı

1. İmalatda kullanılan teknolojik işleyişin tanımı

2. Maddenin kullanım alanlarının tanımı

Maddenin farklı tesislerdeki kullanım alanlarını tanımlayın.

Nihai maddeye ait hesaba katılan ilgili tüm depolama, işleme ve sentezleme sürecini kontrol edin.

o Madde sıkı koşullar altında:

a. İmalat sırasında kontrol altında tutuluyor mu?

Maddeyi kontrol altına almak için gereken işlemin ve teknik araçların tanımı Muhtemel emisyonların belirlenmesi:

Çalışma ortamı Çevre

Gerekiyor ise, modelleme hesapları veya mevcut izleme verileri

Uyulması gereken mevcut sağlık, güvenlik ve çevresel mevzuatla ilgili usul ve sistemler.

b. Kullanım sırasında kontrol altında tutuluyor mu?

Maddeyi kontrol altında tutmak için gereken işlemin ve teknik araçların tanımı

Muhtemel emisyonların belirlenmesi: Çalışma ortamı Çevre (hava, atık su, toprak vb)

Gerekiyor ise, modelleme hesapları veya mevcut izleme verileri

35

c. Maddenin taşınması öncesinde, sırasında ve sonrasında kontrol altında tutuluyor mu?

Maddeyi kontrol altına almak için gereken işlemin ve teknik araçların tanımı

Muhtemel emisyonların belirlenmesi: Çalışma ortamı Çevre (hava, atık su, toprak vb)

Gerekiyor ise, modelleme hesapları veya mevcut izleme verileri

o Yerinde imalat veya kullanım sırasında açığa çıkan emisyonlar belirlenmiş ise, emisyonu ve maruz kalmayı azaltmak için usul ve kontrol teknolojileri mevcut mu?

Bu yerinde usul ve kontrol teknolojilerini, kazalardan ve atık toplama, atık işleme işlemlerinden sonra uygulananları da dahil ederek, tanımlayın.

5. Madde eğitimli ve yetkili personel tarafından mı elleçleniyor?

• Personele, kullanılan maddelere ait güvenlik bilgi formları (GBF) veriliyor mu?

• Uygun önlemler ve iş yerinde çalışma usulleri (belirli çalışma alanlarının kurallara uygun etiketlenmesi) hakkında yeteri kadar eğitim ve bilgi veriliyor mu?

Yerindeki bilgi ve eğitimleri tanımlayınız.

36

EK 3: Yerinde Ve Taşınan İzole Ara Maddelere Ait Kayıt Dosyasındaki Risk Yönetimi Bilgilerini Belgelendirme Formatı

Bu format sadece izole ara madde kayıt ettiren (imalatçı veya ithalatçı) ve tarafından, sonucun SKK’nın (Sıkı Kullanım Koşulları) yer aldığına işaret etmesi koşuluna bağlı olarak, kullanılabilir. _RYM detay klasör adıyla, KKS Dosyasına eklenir.

Not: Bu bilgi Bakanlık’ın sayfasında yayınlanmayacaktır.

1. Ara maddenin imalatı sırasında uygulanan teknolojik işlemin kısa tanımı

Genel bir teknik tanım hazırlayın (Detaylandırmayın). Basit bir genel taslak şeması anlamayı kolaylaştıracaktır. Sentez, saflaştırma basamakları, temizlik ve bakım, örnekleme ve analiz, yükleme ve tahliye, depolama ve atık değerlendirme gibi ilgili tüm faaliyetlerin (Birim operasyonları da dahil) bu tanımda yer aldığından emin olun.

2. Ara maddenin kullanımı sırasında uygulanan teknolojik işlemin kısa tanımı/açıklaması

Genel bir teknik tanım hazırlayın (Detaylandırmayın). Basit bir genel taslak şeması anlamayı kolaylaştıracaktır. Sentez, saflaştırma basamakları, temizlik ve bakım, örnekleme ve analiz, yükleme ve tahliye, depolama ve atık değerlendirme gibi ilgili tüm faaliyetlerin (Birim operasyonları da dahil) bu tanımda yer aldığından emin olun.

3. İmalat ve/veya kullanım işlemi sırasında kayıt ettiren kişi tarafından uygulanan çok sıkı kontrol altına alma ve azaltma teknolojileri araçları

o Maddeyi sıkı kontrol altına almak için teknik araçların tanımı. Farklı faaliyetlerden (birim operasyonları gibi) ve uygunsa, yaşam döngüsü aşamalarından bahsedin (bkz. Ek 1)

o Artık emisyonların belirlenmesi:

Çalışma ortamı Çevre (hava, yerinde su akıntısı)

o Emisyonu ve sonuçta oluşan maruziyeti azaltmak için mevcut/yürürlükteki usul ve kontrol teknolojilerinin tanımı. Salınımın kabaca miktar tayini ve kontrol tekniklerinin verimliliğine ilişkin bilgiler, teknolojilerin salınımın sıkı kontrol altında tutulması ve azaltılmasını sağladığını göstermesi konusunda faydalı olabilir.

Çalışma ortamı Çevre (hava, atık su, tahliye)

o Bilhassa yukarıda tanımlanan teknik araçların işleyişinde yer alan yönetim araçlarını ve eğitimleri belirleyin.

37

4. Ara ürün kullanıcısına tavsiye edilen uygulanan sınırlama ve azaltma teknolojileri araçları

o Maddeyi sıkı kontrol altına almak için teknik araçların tanımı. Farklı faaliyetlerden (birim operasyonları gibi) ve uygunsa, yaşam döngüsü aşamalarından bahsedin (bkz. Ek 1)

o Artık emisyonların belirlenmesi:

Çalışma ortamı Çevre (hava, yerinde su akıntısı)

o Emisyonu ve sonuçta oluşan maruziyeti azaltmak için mevcut/yürürlükteki usul ve kontrol teknolojilerinin tanımı. Salınımın kabaca miktar tayini ve kontrol tekniklerinin verimliliğine ilişkin bilgiler, teknolojilerin salınımın sıkı kontrol altında tutulması ve azaltılmasını sağladığını göstermesi konusunda faydalı olabilir.

Çalışma ortamı Çevre (hava, atık su, tahliye)

o Bilhassa yukarıda tanımlanan teknik araçların işleyişinde yer alan yönetim araçlarını ve eğitimleri belirleyin.

o Bu ve diğer yöntemler ara maddelerin kullanıcılarına bildirildi mi?

5. Temizlik ve bakım öncesi uygulanan özel yöntemleri

o Sistem ( maddenin yaşam döngüsü içinde yer alan konrtol altına alınmıiş operasyon birimleri) açılmadan, temizleme ve bakım işlemine girmeden uygulanan özel yöntemlerin (ör. boşaltma ve yıkama) tanımı

o Bu ve diğer yöntemler ara maddelerin kullanıcılarına bildirildi mi?

6. Kazalar, özel durumlar, bakım ve temizlik faaliyetleri halinde PPE’nin türünün ve etkinliğinin tanımlanması

o Yukarıda belirtilen durumlar için gerekli olan PPE’nin türünü ve etkinliğini kısaca listeleyin (Detaya gerek yoktur).

o Bu ve diğer yöntemler ve uygun PPE ara maddelerin kullanıcılarına bildirildi mi?

38

7. Atık Bilgisi

oo Atığın ortaya çıkartıldığı sürecin aşamalarını (saflaştırma, muhafaza etme,

emisyon kontrolleri) tanımlayın. Yerinde uygulanan atık işleme türünü kısaca tarif edin.

o Tesis dışında uygulanan atık işleme türünü kısaca açıklayınız.

o Atık miktarlarının kabaca tayini, teknolojilerin salınımın sıkı kontrol koşulları altında tutulması ve azaltılmasını sağladığını göstermesi konusunda faydalı olabilir.

39

EK 4: Ara maddelerin tanımı

1 Giriş

Ara maddeler, işlenebilirlikleri ve kendilerine özgü doğaları nedeniyle, KKDİK’e göre özel hükümlere bağlanmış madde sınıfıdır. KKDİK ara maddeleri, izole edilmemiş ve izole edilmiş ara madde olarak ayırır. KKDİK Yönetmeliği, izole edilmemiş ara maddelere uygulanmazken, izole edilmiş ara maddeler KKDİK’e göre kurallandırılırlar fakat uyulması gereken genel koşullar önemli ölçüde indirgenmiştir. Bilhassa, imalatları ve kullanımları Madde 17 ve 18’de anlatıldığı gibi olmak koşuluyla, izole edilmiş ara maddeler azaltılmış kayıt koşullarından faydalanırlar. Sıkı kontrol koşulları altında kullanılan yerinde izole ara maddeler için ne dosya ne de madde değerlendirmesi uygulanır (Madde 42).

Yerinde izole ara maddeler için mevcut kısıtlamalar hakkında yeni ve değiştirilmiş hükümler (Madde 57(1)) uygulanmaz. İzole edilmiş ara maddeler ayrıca izinden muaftırlar. KKDİK Yönetmeliği’nin uygun şekilde uygulamaya konması için, maddenin durumuna ilişkin olarak izole edilmiş ara madde olup olmadığı şüphe götürmemelidir. AKA yardım masasına ibraz edilen incelemelerle, KKDİK Ek 14’de (İzin listesi) yer alan yüksek önem arzeden maddelerin önceliklendirilmesi için halk müzakeresine dair deneyimler göstermektedir ki, izole edilmiş ara maddelerle ilgili olarak daha fazla açıklamaya ihtiyaç vardır.

Bu yazının amacı KKDİK’e göre bir maddenin hangi koşullarda ara madde olarak kabul edilip edilmeyeceğine açıklık getirmektir.

Not edilmelidir ki, bu makale KKDİK Yön. Madde 17 ve 18’de yer alan özel kayıt koşullarından istifade etmek amacıyla kayıt ettiren kişiler tarafından yerine getirilmesi gereken özel koşullara işaret etmez.

2. Ara madde tanımının analizi (Madde (4(1) (c))

Ara madde “Bir başka maddeye dönüştürülmeye yönelik, imal edilen, tüketilen veya kimyasal proseste kullanılan madde (bundan sonra sentez olarak ifade edilecektir). Maddenin ara madde olarak konumu aslında kimyasal niteliğinden ziyade, imalat sonrasında nasıl kullanıldığına özgüdür.

Bu nedenle, ara madde tanımı, bir maddenin ara madde olarak kullanım tanımıdır. Verilen bir madde için, o maddenin, sadece, bir başka maddeye dönüştürülmek amacıyla tüketilen veya kimyasal proseste kullanılan miktarı ara madde olarak kabul edilir. Aynı maddenin başka miktarları ise, ara madde olarak kabul edilmez.

Bu tanım, izole edilmemiş ara maddelerle, yerinde izole ve taşınabilen izole ara maddeleri kapsar.

40

İzole edilmemiş ara madde olarak kabul edilen bir ara madde, örnek alma haricinde, böyle bir ekipmandan çıkartılmamalıdır. Dolayısıyla, izole edilmemiş bir ara madde, böyle bir kimyasal işlem teçhizatında, imal edilir ve tüketilir.

KKDİK yerinde izole ara maddeleri, izole edilmemiş ara madde kriterlerini karşılamayan; ara maddenin imalatının ve bu ara maddeden elde edilen başka bir maddenin sentezinin, bir ya da daha çok sayıda tüzel kişi tarafından işletilen aynı tesiste gerçekleştirildiği ara maddeler olarak tanımlar. Tanım doğrultusunda, izole edilmiş ara madde, takip eden basamakta bir başka maddeye dönüştürülmek amacıyla imal edilen maddelerdir. Tanımda ayrıca, maddenin ara madde olarak değerlendirilebilmesi için, sonraki basamakta etkili şekilde kullanılması (ör. Başka bir maddeye dönüştürülmesi) gerektiği açıkça belirtmektedir. Böyle bir kullanımın önemsiz bir olasılıktan ziyade kesin olduğu bir durumdur. Yönetmelik, bu takip eden basamağın ara maddenin imalatını yapıldığı yerde gerçekleşmesi gerektiğini belirtmektedir.

KKDİK taşınan izole ara madde, izole edilmemiş ara madde kriterlerini karşılamayan ve başka tesislere taşınan ya da tedarik edilen ara madde olarak tanımlanmıştır. Açıkça, eğer madde başka tesislere taşınıyorsa izole edilmemiş ara madde kriterlerini sağlayamaz. Dolayısıyla, tanımın esas unsurları maddenin bir ara madde olduğu (ör. Ara madde olarak kullanılması) ve başka tesislere taşınması ya da tedarik edilmesidir. Yerinde izole ara maddelerde olduğu gibi, taşınan izole ara maddeler, başka bir maddeye dönüştürülmek üzere ‘kullanıldıkları’ kimyasal süreç öncesinde, ilk önce izole edilirler.

Yerinde izole ara maddeler, belirli bir ‘tesiste’ ör. Bir ya da daha fazla imalatçıya ait, altyapısı ve tesisleri olan tek bir mekan, başka bir maddeye dönüştürülmek üzere kimyasal işlemlerde kullanılan maddelerdir (Madde 4(1) (nn)). Benzer şekilde, Madde 4(1)(jj)’de açık olduğu üzere, taşınan izole ara maddeler bir veya daha fazla ‘tesiste’ başka bir maddeye dönüştürülmek üzere kimyasal işlemlerde kullanılan maddelerdiri. Madde 4(1) (c), bir ara maddenin endüstriyel süreçler dahilinde kullanıldığı vurgusunu yapmaktadır. Madde 4(1) (nn)’de yapılan ‘tesis’ tanımı, ‘‘imalatın’’ (ara maddenin veya bir diğer maddenin imalatının) yapıldığı mekan olarak yapılmaktadır. Bundan dolayı, izole ara maddelerin kullanımını kapsayan kimyasal süreçler, sentez veya dönüştürme işleminin gerçekleştiği imalat faaliyetleridir ve KKDİK’e göre ‘imalat’ olarak değerlendirilmelidir.

İzole edilmiş bir ara madde (ör. “başka bir maddeye dönüştürülmek amacıyla kullanılan [...])” kendisi, bir başka maddeye dönüşüyorsa, o başka maddenin imalatında kullanılır. Bu başka madde, işlem sırasında kullanılan ara maddeden farklı olmalıdır. Bu nedenle, “Ara” madde tanımından, REACH Madde 4(1) (p)’ye göre‘imalat’ olarak nitelendirilen, maddenin başka bir maddeye dünüştürülmesini kapsaması anlaşılmalıdır. Kimyasal işlem sırasında kullanılan bir (A) maddesinin, kendisinin, diğer bir madde (B)’ye dönüşmesi amacıyla (B)’nin imalatında kullanılmadığı durumlarda, dönüşüm haricindeki bir başka fonksiyonu için, ya diğer madde (B)’nin imalatının bir parçası olarak (ör. katalizör, işleme maddesi, çözücü olarak) ya da başka bir fonksiyonun parçası olarak, kullanılır. Bu diğer fonksiyon, işlemde kullanılan A maddesinin kimyasal modifikasyonunu içermekle birlikte bu tip bir kullanım bir diğer B maddesinin A maddesinin dönüşümünden imal edilmesi olarak düşünülemez. Bu yüzden kimyasal işlemin ana amacı A maddesini bir başka B maddesine dönüştürmek olmasa da veya A maddesi bu ana amaç için değil fakat bir başka fonksiyonu gerçekleştirmek için kullanıldıkça, bu faaliyet için kullanılan A maddesi REACH’ e göre ara madde olarak değerlendirilmez. Bu nedenle, kimyasal sürecin asıl amacı (A) maddesinin, (B) maddesine dönüştürülmesi değil de başka bir fonksiyonsa, bu fonksiyonu nedeniyle (A) maddesi yönetmeşiğe göre ara madde olarak değerlendirilmemelidir.

41

Bu nedenle, ara maddenin tanımında ara maddenin imalatçısının ara maddenin müşterisinin bu ara maddeyi kimyasal sentezle başka bir madde dönüştürmek için, bu başka maddenin imalatçısı olduğundan emin olmalıdır. Müşterinin bu maddeyi bir başka maddenin sentezi dışında bir amaçla kullanması durumunda, madde izole ara madde olarak kabul edilmez.

Maddenin endüstriyel faaliyetlerde kimyasal olarak dönüştürülebilen ara madde olarak değerlendirilebileceği durumlara örnekler bölüm 3’de verilmiştir.

3. Ara madde olarak değerlendirilen maddelerin kimyasal dönüşümlerini ilgilendiren endüstriyel faaliyetlerine örnekler

Ara madde tanımını akılda tutarak ve bir önceki bölümde geliştirilen analizleri takiben, maddenin kimyasal olarak modifikasyonuna neden olan sonraki imalat faaliyetleri yönetmeliğe göre ayırt edilir (verilen örnekler ortak bir mutabakatın gerekli olduğu durumlar için açıklayıcıdır):

Kendi halinde başka bir maddenin imalatı

A maddesi (A), başka bir madde olan (B) maddesine dönüştürülmek amacıyla (B) maddesinin imalatında kullanılabilir. (A) maddesinden (B) maddesine dönüşüm, normalde (A)’nın kimyasal reaksiyonunu da içerir. Ancak, ayrı arıtma süreçleri gibi, sınırlı sayıda durumda, (A) maddesinin (B) maddesine dönüşmek için reaksiyona girmesi zorunlu değildir. (B) maddesi için, izole haldeyken, imalatçı ya da herhangi bir aktör tarafından her türlü kullanım tasarlanabilir. Bu nedenle, (B) maddesinin imalatında kullanılan (A) maddesi, ‘başka bir maddeye dönüştürülmek için’ kullanılan bir madde olarak tanımlanır. Dolayısıyla, (A) maddesinin bu tür bir kullanımı KKDİK’e göre ara madde olarak kullanım olarak adlandırılır.

Bu istisnai durumda, ara madde kullanımının diğer maddenin imalatında sadece ön-madde olarak kullanılması şeklinde olduğunun not edilmesi önemlidir. Aynı (A) maddesinin baika maddelerin imalatında ön-madde olarak kullanılmayan diğer miktarları ara madde olarak kabul edilmez.

İmalat sürecinin pratik nitelikte olmasına ve imalat tesislerinin parasal özelliklerine bağlı olarak, (B) maddesinin sentezlenmesi için uygun olan kimyasal yöntemi kolaylaştırmak/sağlamak adına, (A) maddesinin imalatı ve (B) maddesinin imalatındaki kullanımı arasındaki bir ya da daha fazla adıma ihtiyaç duyulabilir. Ancak bu adımlar, maddenin sentezlenmek üzere imal edildiğini ve kullanıldığını, dolayısıyla da maddenin ara madde olması gerçeğini değiştirmez. Bu adımlara örnek olarakö aşağıda örnek 4 verilmiştir. Başka bir (B) maddesinin imalat sürecinde kullanılan fakat kendisi o (B) maddesine dönüştürülemeyen herhangi bir maddenin, örneğin bir çözücü, ara madde olamaz.

42

Örnek 1: Tepken olarak kullanılan maddeler

Trifenilmetanol imalatı, Grignard reaksiyonu gereğince; magnezyum, bromobenzen benzofenon tepken olarak kullanarak, yapılabilir. Bu örnekte, magnezyum önce bromobenzenle reaksiyona girer ve bunun sonucunda oluşan fenilmagnezyumbromür (Grignard tepkeni) reaktörden izole edilmez fakat daha sonra benzofenonla in situ reaksiyona girer.

Bu kendine özgü reaksiyonda, hem magnezyum hem bromobenzen, fenilmagnezyum bromürün imaltında kullanılan izole edilmiş ara maddeler olarak kabul edilir. Fenilmagnezyum bromür, trifenilmetanolün imalatında kullanılan bir izole edilmemiş ara maddedir. Son olarak, benzofenon, trifenilmetanolün imalatında kullanılan bir izole ara maddedir.

Örnek 1’: Tepken olarak kullanılan maddeler

Siklopentanon, indirgen madde olarak lityum aliminyum hidrür (LAH) kullanılarak, siklopentanole indirgenebilir. İndirgenme reaksiyonunda LAH’ın hidrür formundaki hidrojenler, siklopentonondaki karbonil fonksiyonelliği gösteren karbona bağlanırlar. Siklopentanon, kendisi o maddeye dönüştüğü için, siklopentanolün imalatında kullanılan bir ara madde olarak kabul edilir. Aynı sebeple, LAH da, siklopentanole dönüştürülebildiği düşünüldüğü için, bu durumda ara madde olarak kabul edilebilir.

43

Örnek 2: Katalizör olarak kullanılan maddeler

Katalizörler, kimyasal reaksiyonların hızını değiştirmek için kullanılan maddelerdir. Bailı başın başka bir maddenin imalatında katalizör olarak kullanılıyorsa, KKDİK’e göre ara madde olarak kabul edilemez çünkü katalizörün kendisi imal edilen maddeye dönüşmemktedir.

Örneğin, p-toluensulfonik asit, yaygın olarak, karboksilik asit ve alkolden ester imalatında katalizör olarak kullanılır. Bu kullanımlarda, p-toluensulfonik asit ara madde olarak değerlendirilemez. Bu durum, katalizörün reaksiyonun sonunda geri kazanılmış olup olmamasına bakılmaksızın geçerlidir.

Örnek 3: İşlem maddesi olarak kullanılan ara maddeler

Maddenin imalat sürecinin herhangi bir aşamasında reaksiyon ortamının fiziko-kimyasal koşullarını en uygun hale getirmek için madde ilavesi yapılabilir. İlave edilen bu maddelere örnek olarak, dispersiyon maddeleri, akışkanlık değiştiriciler, yağlayıcılar, antistatik maddeler, vs. verilebilir. Bu işlem maddeleri kendileri başka bir maddeye dönüştürülmek için kullanılmadıkları ve imal edilecek madde işlem maddesinden oluşmadığı için ara madde olarak kabul edilmezler. Soz konusu durum, bu gibi maddelerin imal edilen maddeden izole edilip edilmediklerine ya da o maddenin safsızlığı olarak sonlanıp sonlanmadığına bakılmaksızın geçerlidir.

Örnek 4: Karışımlardaki maddeler ve ara maddeler

X Firması sodyum hidroksit imal ediyor ve bu maddeyi sodyum aseatat imalatında kullanılmak üzere Y firmasına satıyor. Y Firmasının uyguladığı kimyasal süreçde, sodyum asetat imalatında kullanılmasının öncesinde sodyum hikroksite ilave edilmek üzere suya ihtiyaç vardır. Teknik nedenlerden dolayı, Y Firması sodyum hidroksite suyu üretim tesisindeki tek bir yerde ilave eder. Burada, her ne kadar sodyum asetatın üretim süreci, üretim tesisinde yerinde izole bazı basamakları zorunlu kılsa da, sodyum hikroksit hala ara madde olarak düşünülebilir. Bunun nedeni, bu basamağın sodyum hidroksitten asetat imalatı için gerekli olan yardımcı basamak olmasına bağlıdır.

4 Başka bir maddenin kendi halinde imalatı dışındaki endüstriyel son kullanımı

(A) maddesinin imalatçının kendisi ya da bir altkullanıcı tarafından kullanıldığı ve başka bir maddenin imalatı için gerekli olandan farklı bir kimyasal reaksiyona girdiği (‘sentez’ yok) bir durumda (A) maddesi ara madde olamaz. Kimyasal işlemin ana amacı başka bir maddenin imalatı olmayıp daha ziyade madde başka işlev, farklı bir özellik için veya eşya üretiminin (yarı mamul veya bitmiş) bütünleşik bir parçası olarak kullanıldıkça, bu faaliyet için kullanılan maddeler, KKDİK’ e göre ara madde olarak kabul edilmemelidir.

Buna bir örnek eşyaların üretimidir. KKDİK Madde 4(1) (c)’ye göre ara maddenin başka bir maddeye dönüşmesi gerekir. Bunun için, Madde 4(1) (z) (ee) ve 4 (1) (p)ye istinaden, bir ara madde, bir maddenin imalatında kullanılmalıdır. Bu nedenle, ara madde eşya üretiminde kullanılamaz. Aslında yukarıda belirtildiği gibi, asıl amacı maddenin başka bir madde dönüştürülmesi olmasından ziyade farklı bir işlev olan bir kimyasal süreçte kullanılan bir madde, KKDİK’ e göre ara madde olarak kabul edilmemelidir.Bu durum sonrasında, ‘üretim’ ve ‘üretici’kelimelerinin eşyaya, ‘imalat’ ve ‘imalatçı’ kelimelerinin ise maddeye atıfta

44

bulunan, birbirleriyle tutarlı kullanımları üzerinden açıklığa kavuşturulmuştur.

Başka maddelerin imalatının eşyaların üretimiyle sınırlı olmadığı gibi maddenin, reaktif pıhtılaştırıcılar/topaklaştırıcılar, reaktif nem çekiciler, pH nötrleştiriciler vb. gibi bir kimyasal reaksiyon aracılığıyla özel bir işlev (örneğin fizikokimyasal özellik) kazanması amacıyla, başka bir endüstriyel kullanımını da içine aldığı kabul edilmeyen endüstriyel sürece dair ilgili örnekler

Eşyanın üretümiyle sınırlı olmayan daha başka örnekler aşağıda verilmiştir:

Örnek 5: Sertleştirici madde olarak kullanılan maddeler

Sertleştirici maddeler normalde reçineyi tek başına kendiliğinden daha fazla işlem görebilecek durumda olmayan fakat daha karmaşık bir ürünün parçası olarak bir şekil verilmiş katı maddelere (genel olarak bir eşyaya) dönüştürmek için kullanılırlar. Sertleştirici maddeler normalde KKDİK’e göre ara madde değillerdir çünkü, kendi halinde başka bir maddenin imalat sürecinin bir kısmında yer almak gibi, kendiliğinden başka bir maddeye dönüştürülemezler; fakat farklı bir sürecin entegre bir parçası olarak (örneğin eşya üretimi) bir reçineye kendine özgü bir fiziksel özellik sağlamak için kullanılırlar.

Örnek olarak, epoksi bazlı yapıştırıcıların yapıştırıcı özellikleri, bir eşyanın, öncelikle de epoksi reçinelerinin sertleştirici bir maddeyle asıl yerinde (in situ) işlem görmesiyle oluşan bir eşyanın, üretiminin entegre bir parçası (ör. Yarı-mamul eşyaların birleştirilmesinde) olarak kullanılır. Bundan dolayı, bir sertleştirici madde epoksi reçineleriyle kimyasal olarak reaksiyona girse dahi, bu iki bileşenli yapıştırıcıda sertleştirici madde olarak kullanılan madde bu gibi kullanımlar için KKDİK’e göre ara madde değildir.

Örnek 6: Yüzey işleme maddesi olarak kullanılan maddeler

Yüzey işleme genellikle iri ölçekli bir maddenin kendisine veya karışım ya da eşyadaki haline fiziko kimyasal bir özellik sağlamak amacıyla uygulanır.Yüzey işleme, işlem görecek malzemenin yüzeyinde gerçekleşen kimyasal reaksiyonları da içerebilir. Süreç, kendi halinde bir başka maddenin imalatına dayalı olmadıkça, asıl amacı malzemeye özgü bir fizikokimyasal özellik kazandırmak olan yüzey işleme maddeleri (yüzey işleme maddesinin kimyasal reaksiyonda tüketilmesine ve başka bir maddeyle sonuçlanmasına bakılmaksızın) ara madde olarak kabul edilmezler.6

Örneğin, gümüş siyanür,gümüş metalinin yüzeyine korucuyu bir katman sağlamak için dekoratif amaçlı olarak kullanılır. Her ne kadar uygulanacak teknik, yüzey işleme maddesinin gümüş metaliyle olan elektrokimyasal modifikasyonuna bağlı olsa da yüzey işleme maddesi ara madde olarak kabul edilmez, elektrokaplama eşya üretim sürecinin bütüncül bir basamağı olduğundan sürecin amacı bir eşyanın yüzey görünümünü değiştirerek malzemeye fiziko-kimyasal özellik sağlamak olur.

6 Bu durumların bazılarında, yüzey aktif maddelerin kimyassl reaksiyonlarla oluşan madde ve imalatın Ek V 4. Fıkrası uyarınca kayıt ettirilmelerine gerek olmadığını dikkata alınız.

45

Örnek 7: Nem giderici olarak kullanılan maddeler

Kalsiyum hidrür (CaH2), endüstride susuzlaştırma maddesi olarak kullanılabilir. Bu kurutma maddesinin etki şekli kalsiyum hidrür ve su arasındaki Kalsiyum Hidroksit (Ca(OH)2) oluşumuyla sonuçlanan reaksiyona (ör. belli gazlardaki nem biçiminde, organik bir çözücüdeki safsızlık olarak) dayanır. Bu yolda, örneğin, gaz veya organik çözücü susuzdur. Bu uygulama için kalsiyum hidrür bir ara madde değildir çünkü bu maddenin asıl kullanım amacı işlem görmüş organik çözücüden suyu uzaklaştırmak ve kalsiyum hidroksite dönüştürülmemektir.

5 KKDİK’e göre Ara maddeler ve kayıt hükümleri

REACH’in asıl hedeflerinden biri insan sağlığı ve çevrenin yüksek düzeyde korunmasının garanti altına alınmasıdır. Bu amaçla, KKDİK Yönetmeliği, endüstriye, oluşan herhangi bir maddeye ilişkin, maddenin kendisinin imalatı veya diğer (profesyonel) faaliyetler bağlamından bağımsız olarak meydana gelen riskleri işaret eden mekanizmaları içerir.

Bu bakımdan, imal veya ithal ettikleri maddelere ilişkin verilerle; bu maddelere ilişkin risk değerlendirmeleri ve tavsiye edilen uygun risk yönetimi önlemlerinin rapor edilmesi için, endüstri tarafından kullanılmak üzere kayıt adıyla tayin edilir.

Ara maddeler için özel kayıt gereklilikleri (belirli özel durumların yerine getirilmesi koşuluyla) belirlenmiş olduğu halde, KKDİK kayıt ettirilen herhangi bir maddenin imalatı veya kullanımına ilişkin risklerin yeterli şekilde değerlendirildiğinden, aşağıda açıklandığı şekilde, emin olur.

Bir ara madde, kendi halinde bir maddenin üretiminde kullanılan maddedir. Standart kayıt gereklilikleri, normalde, imal edilen diğer maddeye de (sonra gelen sentezden başka bir amaç için kullanıldığı varsayılarak) uygulanmalıdır. İlgili yerlerde, oluşan diğer maddenin imalatı ve kullanım(lar)ına ilişkin risklere kayıtta işaret edilmelidir. Diğer taraftan, ara maddenin kaydı, sözkonusu maddenin imalatına ve reaksiyona girinceye kadar olan kullanımına ilişkin riskleri kapsamalıdır. KKDİK Madde 17 ve 18’de belirtilen azaltılmış kayıt bilgilerinin gereklilikleri sadece bu Maddelerde belirlenen koşullarda imal edilen ve elleçlenen ara maddelere uygulanır.

Bu nedenle KKDİK, tedarik zincirinin başından sonuna kadar, oluşabilecek tüm risklerin kapsamını garanti altına alır Bir eşyanın üretimi sırasında oluşan ve salınımı planlanmayan ya da kendi başına bir maddenin imalatı dışında herhangi bir faaliyet gösteren herhangi bir madde kayıt kapsamında değildir. Böyle bir maddeye ilişkin riskler, maddenin köken aldığı (ana madde) maddelerin kaydı yaptırılırken işaret edilmelidir. Bu ana maddeler, ara madde olarak kabul edilemediğinden, KKDİK bu maddelerin kayıt dosyalarının, uygun görüldüğü takdirde, bu riskleri içine alan bir Kimyasal Güvenlik Raporu (KGR) içermesini sağlar. Bu durum, Ek V paragraf (4) ve (5)’de yer alan yükümlülüklerle de uyumludur çünkü belirtilen paragraflarda değinilen ana maddenin KGR’sinde bu maddelere ilişkin risklere değinilmelidir.

Ek 5 paragraf (4) ve (5)’de, kayıt olma yükümlülüğünden muaf tutulan maddelerin ana maddeleri, özel bir işlev/ fizikokimyasal özellik (son kullanım dahil fakat sonraki aşama olan imalat hariç) kazandırmak amacıyla kullanıldıklarından, bir ara madde olmazlar. Bu nedenle, ana maddenin kaydında, uygun görüldüğü takdirde, muaf tutulan maddelerden kaynaklanan

46

riskleri içine alan kendi KGR’si yer almalıdır.

6 Sonuç

Bir madde, aşağıdaki koşulların hepsini karşılıyorsa, ara maddedir:

Maddenin kendisi, bir sanayi tesisinde başka bir maddeye dönüştürülmek üzere imal ediliyorsa,

Kimyasal işlem sonunda elde edilen madde, bir eşyanın içinde bulunan başka bir madde değil de, kendi halinde imal edilen başka bir maddeyse.

47