MADDE VE ENDüSTRi üNiTE 4

NCELiK YAYINLARI

Abdu

lkad

ir O

RAK

CI -

Bur

han

BOZT

AŞ -

Meh

met

ALİ

ŞEN

AY -

Süle

yman

ALT

INTA

Ş

» »

»

NCE

LiK

’ li o

lmak

için

sayfam

ızı ta

kip e

debil

irsini

z. «

« «

1

www.facebook.com

/oncelikyayinlari

PERİYODİK SİSTEMİN TARİHSEL GELİŞİMİJohann Wolfgang Döbereiner Elementleri belirli bir düzene koymak için ilk çalışmayı yaptı. Alman kimyacı benzer fiziksel ve kimyasal özellik-lere sahip elementlerin üçlü gruplar şeklinde sıralanabi-leceğini söyledi. Bu üçlü elementlerin ortasında yer alan elementin atom kütlesinin, yanındakilerinin atom kütlesi-nin ortalamasına yakın olduğunu belirtmiştir.(Anahtar kavram: 3’lü grup)

Alexandre Emile Beguyer De Chancourtois Bir silindirin çevresine element ve bazı iyonları yerleştir-miştir. Benzer özelliklerdeki elementler bu silindir üzerin-de düşey satırlarda yer alıyordu. De Chancourtois, her yedi elementte bir element özelliklerinin tekrarlandığının farkına vardı. (Anahtar kavram: Silindir, iyon)

John Alexander Reina NewlandsKendi döneminde bilinen 62 elementi atom ağırlıkları-na göre sıralamış ve ilk sekiz elementten sonra benzer özelliklerin tekrarlandığını keşfetmiştir. Tablosunu oluş-tururken müzikteki notalardan esinlenmiş ve oktav ya-sasını ortaya atmıştır. Elementleri atom ağırlıklarına göre sıralarken, her 8. elementin 1. elemente benzediğini fark etmiştir. (Anahtar kavram: Müzik, nota, sekiz)

Dimitri Ivanoviç MendeleyevKendi döneminde bilinen elementleri atom ağırlıklarına göre sıralamış ve elementlerin düzenli olarak yenilenen özellikler gösterdiğini bulmuştur. 12 satır ve 8 sütundan oluşan periyodik tablosu günümüzde kullanılan periyo-dik sisteme oldukça benzerdir. Mendeleyev periyodik tablosunda keşfedilmemiş olan elementlerin yerini boş bırakmış, bu boşluklara gelecek elementlerin özellikleri hakkında öngörülerde bulunmuştur. (Anahtar kavram: Günümüz periyodik tablosuna ben-zerlik)

Julius Lothar MeyerElementleri benzer fiziksel özelliklerine göre sıralamıştır. Mendeleyev’le aynı dönemde çalışmış ve Mendeleyev’in periyodik cetvelindekine benzer sonuçlar elde etmiştir. Meyer ve Mendeleyev birbirinden habersiz aynı sonuç-ları bulmuştur.

Henry Gwyn Jeffreys MoseleyMoseley’e kadar oluşturulan periyodik tabloların bir çoğu artan atom ağırlıklarına (atom kütlelerine) göre oluştu-rulmuştur. Proton keşfedildikten sonra Moseley periyodik tablodaki elementleri proton sayılarına (atom numarala-rına) göre tekrar sıralamıştır.(Anahtar kavram: proton sayısına-atom numarasına göre)

Glenn SeaborgSonradan bulunan elementler tablonun içine yerleştiril-seydi oldukça uzun bir tablo olacaktı. Bu yüzden keşfedi-len elementleri tablonun altına iki sıra halinde yerleştirdi. (Anahtar kavram: Son büyük değişiklik, tablonun altına iki sıra) Seaborg’un eklediği iki sıra aslında periyodik tablonun 6. ve 7. periyotlarına ait elementlerdir.

Johann Wolfgang Döbereiner

Alexandre EmileBeguyer De

Chancourtois

John Alexander Reina Newlands

Dimitri Ivanoviç Mendeleyev

Julius Lothar Meyer

Henry Gwyn Jeffreys Moseley

Glenn Seaborg

MADDE VE ENDüSTRi üNiTE 4

NCELiK YAYINLARI

» »

»

NCE

LiK

’ li o

lmak

için

sayfam

ızı ta

kip e

debil

irsini

z. «

« «

2

ww

w.fa

cebo

ok.c

om/o

ncel

ikya

yinl

ari

D Y

D Y

D DD DY YY Y

D Y

A. Tanılayıcı dallanmış ağaç etkinliğine göre aşağıda verilen soruları yanıtlayınız.

a) Etkinlikte hata yapılmadan ilerlenirse hangi bilim insanına ulaşılır?

b) Tamamen hata yaparak ilerleyen bir öğrenci hangi bilim insanına ulaşır?

c) Mendeleyev çıkışına ulaşan bir öğrenci kaç kez uygun şekilde ilerlemiştir?

d) Önermelerde adı geçen, hangi bilim insanlarına ait önermeler doğrudur?

e) Seaborg çıkışına ulaşan bir öğrenci kaç önermede uygun yolu takip etmiştir?

f) Her uygun şekilde ilerlenen önerme 2 puan ise Meyer çıkışına ulaşan bir öğrenci kaç puan alır?

g) Elementleri bir silindirin etrafında sarmal olarak sıralayan bilim insanından çıkan bir öğrenci, kaç kez uygun yolu takip etmiştir?

h) Mendeleyev’le aynı dönemde benzer şekilde periyodik tablo oluşturan bilim insana ulaşan bir öğrenci, kaç kez uygun yolu takip etmiştir?

Döb

erei

ner

Cha

ncou

rtois

New

land

s

Men

dele

yev

Seab

org

Mey

er

Mos

eley

Ham

ilton

Elementler bilim insanları tarafındanbelirli bir düzende sınıflandırılmıştır.

Elementleri belirli bir düzene koymak için yapılan ilk çalışma,

Wolfgang Döbereiner tarafından yapılmıştır.

Günümüzde kullanılan periyodik sistemin

oluşumuna en büyük katkı Dimitri Mendeleyev’e

aittir.

Moseley, elementleri atom numaralarına göre yatay olarak dizerek Mende-leyev’in tablosundaki hataları gidermiştir.

Mendeleyev kendi zamanında keşfedilme-miş elementlerin yerlerini

tablosunda boş bırakmıştır.

John Newlands elementleri

üçlü gruplar hâlinde ayırmıştır.

Döbereiner, bazı elementlerin sekizli

gruplar hâlinde düzenlenebileceğini

fark etmiştir.

MADDE VE ENDüSTRi üNiTE 4

NCELiK YAYINLARI

Abdu

lkad

ir O

RAK

CI -

Bur

han

BOZT

AŞ -

Meh

met

ALİ

ŞEN

AY -

Süle

yman

ALT

INTA

Ş

» »

»

NCE

LiK

’ li o

lmak

için

sayfam

ızı ta

kip e

debil

irsini

z. «

« «

3

www.facebook.com

/oncelikyayinlari

PERİYODİK SİSTEMElementlerin atom numaralarına (proton) sayılarına göre sıralandığı tabloya periyodik sistem denir. Atomlar, pro-ton sayılarına göre çizelgeye yerleştirildiğinde elementle-rin özellikleri belirli aralıklarla tekrar eder. Bu nedenle bu tabloya periyodik sistem (periyodik tablo) adı verilmiştir.► Periyodik sistemde elementler, artan atom numaraları-

na göre düşey ve yatay sıralar oluşturur. ► Periyodik sistemde elementlerin adları, atom numara-

ları, sembolleri, gibi birçok özellikleri gösterilmektedir.Periyotların Özellikleri

Periyot: Periyodik sitemdeki yatay sıralara periyot denir. ► Periyodik tabloda 7 tane periyot bulunur.

► Glenn Seaborg’un sonradan eklediği iki sıra 6. ve 7. periyotta yer alır.

► 1. periyot en kısa periyottur. Sadece Hidrojen veHelyum elementleri bulunur.

► 2. ve 3. periyotta 8’er adet element bulunur.

► Periyodik tabloda bir periyotta soldan sağa doğru gi-dildikçe;

●Atom numarası(proton sayısı) artar.●Katman sayısı değişmez.●Periyot numarası değişmez.●Grup numarası genellikle artar.●Son katmandaki elektron sayısı genellikle artar.●Elektron alma isteği artar.●Metalik özellik azalır, ametalik özellik artar.

NCELiK’Lİ BİLGİAynı periyotta yer alan elementlerin katman sayıları kesinlikle birbirine eşittir. Bunun dışında fiziksel, kim-yasal özellikleri, anyon ve katyon olma durumları birbirinden farklı olabilir.

Grupların ÖzellikleriGrup: Periyodik sistemdeki dikey sıralara grup denir. ► 8 tane A grubu, 10 ane B grubu olmak üzere toplam

18 grup vardır.► A gruplarından bazılarının özel isimleri vardır.Bunlar;

1A : Alkali metaller( Hidrojen hariç)2A : Toprak alkali metaller7A : Halojenler8A : Soy gazlar (Asal gazlar)

► Periyodik tabloda bir grupta yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe;●Atom numarası (proton sayısı) ve atom kütlesi artar.●Katman ve periyot sayısı artar.●Grup numarası ve son katmandaki elektronsayısı de-ğişmez.●Metalik özellik artar, ametalik özellik azalır.●B gruplarına geçiş elementleri denir.●Aynı gruptaki elementlerin kimyasal ve fiziksel özel-likleri çoğunluka benzerlik gösterir.

NCELiK’Lİ BİLGİA grubunda bulunan elementlerin son katmanların-daki elektron sayısı grup numarasını verir. Bu durum Helyum için geçerli değildir.

1

2

3

4

5

6

7

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1112 13 14 15 16 17 18

1A

2A 3A 4A 5A 6A 7A

8A

10 Tane B Grubu Elementler�

1A

2A 3A 4A 5A 6A 7A

8A

10 Tane B Grubu Elementler�

Topra

k a

lkal�

meta

ller

Halo

jenle

r

Soygazar

Alk

al�

me

talle

r

Topra

kA

lkal�

meta

ller

Halo

jenle

r

So

yg

azla

r

Periyodik tablodaki ilk 20 elemetin yeri

Periyodik tablodaki periyotlar

Periyodik tablodaki gruplar

Periyodik tablodaki A ve B grupları

Grupların özel isimleri

MADDE VE ENDüSTRi üNiTE 4

NCELiK YAYINLARI

» »

»

NCE

LiK

’ li o

lmak

için

sayfam

ızı ta

kip e

debil

irsini

z. «

« «

4

ww

w.fa

cebo

ok.c

om/o

ncel

ikya

yinl

ari

B) Periyodik tablo ile ilgili aşağıdaki etkinlikleri yapınız.

Şekildeki periyodik tabloda 4A grubunda bulu-nan elementleri boyayınız.

3A grubunda bulunan elementlerin yerlerini bo-yayınız.

2. periyot 3 A grubunda bulunan elementin yerini boyayınız.

B grubu elementlerinin yerlerini boyayınız.

İlk 20 elementi, sembolleri ile tablodaki uygun yerlere yazınız.

Şekildeki periyodik tabloda 4. periyotta bulunan elementlerin yerlerini boyayınız.

3. periyotta bulunan elementlerin yerlerini boya-yınız.

3. periyot 2A grubunda bulunan elementin yerini boyayınız.

2. periyot 7A grubundaki elementin yerini boya-yınız.

8A grubu elementlerinin yerlerini boyayınız.

MADDE VE ENDüSTRi üNiTE 4

NCELiK YAYINLARI

Abdu

lkad

ir O

RAK

CI -

Bur

han

BOZT

AŞ -

Meh

met

ALİ

ŞEN

AY -

Süle

yman

ALT

INTA

Ş

» »

»

NCE

LiK

’ li o

lmak

için

sayfam

ızı ta

kip e

debil

irsini

z. «

« «

5

www.facebook.com

/oncelikyayinlari

ELEMENTLERİN SINIFLANDIRIMASIElementler metaller, ametaller, yarı metaller ve soygazlar olarak sınıflandırılmıştır.

Metallerin Özellikleri► Periyodik tabloda en fazla sayıda bulunan element sı-

nıfı metallerdir.► Periyodik tablonun sol tarafında yer alırlar.

NCELiK’Lİ BİLGİPeriyodik tablonun solunda bulunan tek ametal hid-rojendir.

► Oda sıcaklığında cıva hariç hepsi katı haldedir.

► Erime ve kaynama noktaları yüksektir.

► Elektirik ve ısıyı iyi iletirler.

► Elektronu sevmeyip hemen kurtulmak isterler. Kararlı hale geçmek için bileşiklerinde genellikle elektron ve-rirler.

► Bileşiklerinde daima pozitif yüklü iyon(katyon) oluş-tururlar.

► Kendi aralarında bileşik oluşturamazlar.

► Sadece ametallerle bileşik oluşturabilirler.

► Kendi aralarında pirinç, çelik, bronz gibi homojen ka-rışımlarolan alaşımları oluştururlar.

► Parlaktırlar, ışığı yansıtırlar.

► Tel ve levha haline getirilebilirler.

► Doğada atomik yapıda bulunurlar.

Ametallerin Özellikleri► Periyodik tablonun sağ tarafında yer alırlar.

► Oda sıcaklığında katı, sıvı ve gaz halde bulunabilirler.

► Elektrik ve ısıyı iletemezler. (Grafit hariç)

► Kararlı hale geçmek için bileşiklerinde genellikle elekt-ron alma eğilimindedirler.

► Bileşiklerinde genellikle negatif yüklü iyon (anyon) oluştururlar.

► Kendi aralarında molekül yapılı, metallerle iyonik ya-pılı bileşik oluştururlar.

► Doğada molekül yapılı olarak bulunurlar.

► Mat görünümlüdürler.

► Kırılgan olduklarından tel ve levha haline getrilemez-ler.

► Ametallerden 8A grubunda yer alanlar soygaz olarak adlandırılır.Soygazların,

► Tamamı atomik yapılı olup gaz haldedir.

► Erime ve kaynama noktaları düşüktür.

► Hiç bir şekilde her hangi bir elementle tepkimeye gir-mezler. Çünkü kararlı yapıdadırlar.

► Katyon ve anyon oluşturmazlar.

► Kokusuz ve renksizdirler.

Element Gruplarının Periyodik Tablodaki Yerleri

Metaller

Ametaller

Soygazlar

Yarı Metaller

1A

2A 3A 4A 5A 6A 7A

8A

1A

2A 3A 4A 5A 6A 7A

8A

1A

2A 3A 4A 5A 6A 7A

8A

1A

2A 3A 4A 5A 6A 7A

8A

Yarı Metaller► Bor, silisyum, germanyum,arsenik, tellür ve polonyum

yarı metallere örnektir.► Elektronik devrelerde yarı iletken olarak, güneş ener-

jisi panellerinde ve ısıya dayanıklı yapı malzemeleri üretiminde kullanılırlar.

MADDE VE ENDüSTRi üNiTE 4

NCELiK YAYINLARI

» »

»

NCE

LiK

’ li o

lmak

için

sayfam

ızı ta

kip e

debil

irsini

z. «

« «

6

ww

w.fa

cebo

ok.c

om/o

ncel

ikya

yinl

ari

C) Elementlerin sınıflandırılması ile ilgili aşağıdaki etkinlikleri yapınız.

Bor, silisyum, germanyum,arsenik, tellür ve po-lonyum elementlerinin bulunduğu bölgeleri bo-yayınız.

İlk 20 element içinde ametal olanların yerlerini boyayınız.

1A grubunda yer alan ametalin bulunduğu yeri boyayınız.

Uçan balonların içinde ve bazı lambalarda kul-lanılan ayrıca çok hızlı hareket eden cisimlerin fotoğraflarını çekebilmek için kullanılan element-lerin yerlerini boyayınız.

İlk 20 element içinde molekül yapılı olan ele-mentlerin yerlerini boyayınız.

İlk 20 element içinde metal olanların yerlerini boyayınız.

İlk 20 element içinde soygaz olanların yerlerini boyayınız.

Soygazlar içinde, son katmanında diğer soygaz-lardan farklı sayıda elektron bulunduran elemen-tin yerini boyayınız.

İlk 20 element içinde rengi parlak ve elektrik ilet-keni olarak kullanılabilecek elementleri boyayı-nız.

İlk 20 element içinde atomik yapılı olan element-lerin yerlerini boyayınız.