MR Quickโปรแกรมคำนวณคปรมณกรใชนำ�ของพชององ (ETO) จกขอมลอตนยมวทยเกษตรDevelopment of Meteorological Data and Reference Crop Evapotranspiration (ETO) Quick Computation Program

รงวลบคคลหรอทมงนทมผลงนสรงสรรคดเดน (RID INNOVATION 2011) อนดบท 1 ประจำป พ.ศ. 2554

ดนกรพฒนหรอประยกตใชโปรแกรมคอมพวเตอรและพฒนระบบฐนขอมลเพอสนบสนนกรบรหรและกรตดตมงน (MIS)

โดย กลมวจยและพฒนดนวศวกรรมสำนกวจยและพฒน

รวมกบ กลมงนวจยกรใชนำ�ชลประทนสวนกรใชนำ�ชลประทน

สำนกบรหรจดกรนำ�และอทกวทยกรมชลประทน

คณะผพฒนโปรแกรม MR Quickผดำเนนกรชอ : นยนฤพล สตบตรตำแหนง : วศวกรโยธปฏบตกรสงกด : กลมวจยและพฒนดนวศวกรรม สำนกวจยและพฒน กรมชลประทน

ผรวมดำเนนกรชอ : นงมณฑณ สจรตตำแหนง : นกวชกรเกษตรชำนญกรพเศษสงกด : กลมงนวจยกรใชนำ�ชลประทน สวนกรใชนำ�ชลประทน สำนกบรหรจดกรนำ�และอทกวทย กรมชลประทนผรวมดำเนนกรชอ : น.ส.วรลกษณ งมสมจตรตำแหนง : นกวชกรเกษตรชำนญกรสงกด : กลมงนวจยกรใชนำ�ชลประทน สวนกรใชนำ�ชลประทน สำนกบรหรจดกรนำ�และอทกวทย กรมชลประทน

ควมสำคญและทมของปญหกรเรมตนกอต�งสถนคนควและวจยดนเกษตรชลประทนในประเทศไทย

กอนทโครงกรชลประทนเจพระยใหญ จะไดเรมสรงในป พ.ศ. 2494 น�น กรมชลประทน ทรบดวเมอสรงเสรจแลว กรควบคม กรจดสรรนำ� และแบงปรมณนำ�ทมมตมลำนำ�ธรรมชต เพอสงเขคลองตง ๆ ไปยงไรนตลอดฤดกรเพะปลกตมวธกรทถกตองในเวลทพชตองกร และมปรมณทเพยงพอแกกรเจรญเตบโต เปนสงสำคญอยงยง ดงน�นเพอใหบรรลถงจดประสงคดงกลวขงตน กรมชลประทนจงไดตดตอกบองคกรอหรและเกษตรแหงสหประชชต (FAO) ขอผเชยวชญในดนกรเกษตรชลประทนมชวยดำเนนกร โดยจดต�งไรนผสมตวอยงข�นทแผนกโครงกรชลประทนหลวงสมชก เมอวนท 17 มนคม พ.ศ. 2498 ในปจจบนไดเปลยนชอมเปน สถนทดลองกรใชนำ�ชลประทนท 4 (สมชก) ซงเปนสถน ฯ แหงแรก ดำเนนกรศกษและคนคววจยกรใชนำ�ของพชรวมท�งวธกรชลประทนตง ๆ เพอตองกรทรบวในกรปลกพชแตละชนด ไดแก ขว พชไร พชผก ไมผล และกรเกษตรแบบผสมผสนจะตองทำกรใหนำ�อยงไรจงจะเปนกรประหยดนำ� ทำใหพชเจรญงอกงมและไดรบผลผลตทดท�งปรมณและคณภพ โดยมเปหมยเพอใหกรใชนำ�ชลประทน และกรใชทดนเพอกรเกษตรกรรม เปนไปอยงเหมะสม และเกดประโยชนสงสด ซงจะชวยใหเกษตรกรไดรบผลตอบแทนอยงคมค ในบรเวณทรบภคกลง

ควมสำคญและทมของปญห (ตอ)ทำไมตองศกษกรใชนำ�ของพช : ทม เกษตรชลประทนประยกต. สรย สอนสมบรณ. 2526 ตมหลกกรชลประทน ในกรใหนำ�

แกพชผปฏบตจะตองพยยมเลอกวธกรปฏบตใหมกรสญเสยนำ�ทไรประโยชนใหนอยทสด เชน ควบคมและปองกน กรรวซม กรรวไหลออกจกแปลง กรระเหยจกระบบสงนำ� ระบบกระจยนำ� และในแปลงเพะปลก ซงถสมรถควบคมสงเหลน�ไดแลว กจะทำใหประสทธภพของกรชลประทนสงข�น แตถงแมวประสทธภพกรชลประทนทไดจะสงข�น แตถผปฏบตไมไดคำนงถงผลผลตของพชทจะไดรบตอไรแลว กมกจะปรกฏวพ�นทชลประทนทประสทธภพสงแตผลผลตของพชจะตำ ดงน�นกรตรวจสอบประสทธภพกรชลประทน จงเปนเพยงแคมตรกรอนหนงในกรควบคมกรสงนำ�และจดสรรนำ�ใหเกดกรประหยดนำ�ชลประทน เพอทจะสมรถขยยพ�นทออกไปไดมกทสดเทน�น แตถคำนงถงผลผลตของพชทจะไดรบดวยแลว พชจะใหผลผลตสงสดกตอเมอไดรบนำ�เตมทตมควมตองกรของ ชนดพช พนธพช และตมกรเจรญเตบโตของพชในแตละชวง ซงอยงนอยอจแบงได 3 ชวง

ควมสำคญและทมของปญห (ตอ)ทำไมตองศกษกรใชนำ�ของพช : ทม เกษตรชลประทนประยกต. สรย สอนสมบรณ. 2526 ชวงแรกคอ ชวงกรเจรญเตบโตทง

ใบและลำตน ชวงทสองคอ ชวงกรต�งทองออกรวงออกดอก และชวงทสมคอ ชวงกรสรงผลผลต ดงน�นในกรใหนำ�จงจำเปนตองควบคมใหพชไดรบนำ�เตมททวถงทกตน หรอตลอดพ�นทเพะปลกตมจงหวะทพชตองกรท�งสมชวง แตในทงปฏบตเปนไปได ดงน�นตมควมเปนจรงจะมพชจำนวนหนงเทน�นทไดรบนำ�เตมทและใหผลผลตสงสด ทเหลอจะไดรบนำ�ไมเตมทและใหผลผลตตำ ถพชสวนแรกมเปอรเซนตสงผลผลตโดยรวมกจะสงข�นดวย ดงน�นเปหมยของกรชลประทนจงมใชอยทกรเพมประสทธภพกรชลประทนใหสงข�นเทน�น แตยงตองกรใหผลผลตโดยรวมตลอดพ�นทกรชลประทน หรอผลผลตตอไรสงข�นดวย ซงในทงวชกรเปหมยในกรเพมผลผลตตอไรดวยนำ�ชลประทนมชอเรยกว ประสทธภพของกรใชนำ�ใหเกดประโยชน (Water Utilization Efficiency) มหนวยเปนกโลกรมของผลผลตทไดรบตอจำนวนนำ�ทใชไป 1 ลกบศกเมตร

คพรมเตอรทสำคญในงนวจยดนเกษตรชลประทน ของกรมชลประทน ในเรองทเกยวกบกรใชนำ�ของพช มคพรมเตอรทสำคญอย 3 ค 1. คปรมณกรใชนำ�ของพช (Consumptive Use หรอ Evapotranspiration; ET) ประกอบดวย ปรมณนำ�ทพชดดไปจกดน นำไปใชสรงเซลลและเน�อเยอ ซงเรยกว "กรคยนำ� (Transpiration; T)" กบปรมณนำ�ทระเหยจกผวดนบรเวณรอบ ๆ ตนพช จกผวนำ�ในขณะใหนำ�หรอในขณะทมนำ�ขงอย และจกนำ�ทเกะอยตมใบเนองจกฝนหรอกรใหนำ� รวมเรยกว "กรระเหย (Evaporation; E)

2. คสมประสทธกรใชนำ�ของพช (Crop Coefficient; KC) เปนคสมประสทธทข�นอยกบชนดและอยของพชแตเพยงอยงเดยว 3. คปรมณกรใชนำ�ของพชององ (Reference Crop Evapotranspiration; ETO) เปนคทนกวทยศสตรคดคนข�น แทนกรวดคกรใชนำ�ของพชแตละชนดในทกสภพภมอกศโดยตรง ซงกรวดโดยตรงเปนสงททำไดยก (เปนคทโปรแกรม MR Quick คำนวณใหจกวธกรท�งส�น 6 วธกร)

วตถประสงคของพฒนโปรแกรม MR Quick เพอพฒนโปรแกรมประยกตในกรคำนวณคปรมณกรใชนำ�ของพชององ (ETO) จกฐนขอมลอตนยมวทยเกษตร ชอยอ(MR Quick) โดยโปรแกรมประยกตน�ทำงนภยใตระบบปฏบตกร Windows XP จดกรฐนขอมลอตนยมวทยเกษตรโดยใชโปรแกรม Microsoft Office Excel Version 2003 และเขยนโปรแกรมโดยใชโปรแกรมภษ Visual Basic Version 6.0แนวคดในกรพฒนโปรแกรม MR Quick กรใชนำ�ของพชององน�มควมสำคญตอกรจดกรนำ�ชลประทนเปนอยงมกเพระจะทำใหทรบคควมตองกรนำ�ของพชชนดตง ๆ ทไมใชพชององ และสมรถคำนวณไดจกสตร

ET = KC x ETO โดยท ET เปนคกรใชนำ�ของพชทตองกรทรบ KC เปนคสมประสทธกรใชนำ�ของพชดงกลว ซงข�นอยกบชนดและอยของพชเพยงอยงเดยว ETO เปนคปรมณกรใชนำ�ของพชององ ในทงกลบกนถตองกรทดลองวดค KC ของพชชนดใดชนดหนง ในสนมเพอหค KC ไปใชในกรสงนำ�ใหแกพชชนดน�น ๆ ในชวงกรเจรญเตบโตชวงใดชวงหนง หรอตลอดฤดกรเพะปลก จะคำนวณไดจกสตร KC = ET/ETO ในเมอ ET เปนกรใชนำ�ของพชทวดจรงในสนมโดยใชถงวดกรใชนำ�ของพช และ ETO เปนกรใชนำ�ของพชององโดยกรปลกหญ หรอ คำนวณจกขอมลภมอกศทไดทำกรวดจรงในบรเวณพ�นท ททำกรทดลอง จกสตร ตง ๆ จกทไดกลวมแลวขงตนจะเหนไดวกรคำนวณหค ETO เปนองคประกอบทสำคญ ท�งกรทดลองเพอวดค KC และกรนำค KC ไปใชในกรบรหรจดกรนำ�ใหแกพช

แนวคดในกรพฒนโปรแกรม MR Quick (ตอ) กรคำนวณค ETO ของสำนกบรหรจดกรนำ�และอทกวทยในปจจบน ทำกรคำนวณดวยมอจกสตรทนยมใชในทงเกษตรชลประทนจำนวน 6 สตร ซงมควมยงยก และใชเวลนน เนองจกตองใชขอมลอตนยมวทยเกษตรหลยค และบงสตรประกอบดวยสมกรทซบซอน กรนำโปรแกรมคอมพวเตอรเขมชวยในกรคำนวณภยใตแนวคดทว ใชงนงย ไมซบซอน ตรวจสอบรยกร“คำนวณไดทกข�นตอน จะทำใหลดเวลในกรทำงนลง ทก”คนสมรถใชโปรแกรมไดโดยไมจำเปนตองมควมรทงคณตศสตร และมควมมนใจมกข�นกบผลลพธทได จงไดมกรจดทำโปรแกรม MR Quick ข�นเพอตอบสนองควมตองกรดงกลว โดยใชขอมลอตนยมวทยเกษตรในกรคำนวณ และทำกรบนทกในโปรแกรม Excel ตมแบบฟอรมและโฟลเดอรทกำหนดไว โดยโปรแกรมจะดงขอมลจกฐนขอมลทเกบอยในรปแบบตรงคำนวณ (Worksheet) ของโปรแกรม Excel ไปคำนวณคเฉลยขอมลอตนยมวทยในชวงทเกยวของและคำนวณค ETO จกน�นจงสงคผลลพธตงๆทคำนวณไดไปเกบไวในโฟลเดอรทโปรแกรมสรงใหในฮรดดสกของเครองคอมพวเตอรทคำนวณโดยอตโนมต ท�งน�จะใชขอมลเฉพะในพ�นทของสถนทดลองกรใชนำ�ชลประทนท 1 - 8 และศนยสธตกรใชนำ�ชลประทน ของสำนกบรหรจดกรนำ�และอทกวทยเทน�น

กรคำนวณค ETO ในกรมชลประทน โดยใชโปรแกรม MR Quick

ETO เปนคทนกวทยศสตรคดคนข�น แทนกรวดคกรใชนำ�ของพชแตละชนดในทกสภพภมอกศโดยตรง ซงกรวดโดยตรงเปนสงททำไดยก วธกรหทำโดยกรเลอกพชข�นมชนดหนงทเจรญงอกงมไดตลอดป มอตรกรใชนำ�ไมข�นอยกบอย และกำหนดใหดนทปลกพชององมควมช�นสงมกพออยตลอดเวล จนทำใหคณสมบตอยงอน ๆ ของดน เชน เน�อดน ควมเขมขนของเกลอในดน (เฉพะในเกณฑปกต) ควมสมรถในกรเกบนำ�ของดนไวใหพชใช ฯลฯ หมดควมสำคญหรอมอทธพลตอกรใชนำ�ของพชององทเลอกไว ดงน�นกรใชนำ�ของพชององจงข�นอยกบสภพภมอกศรอบ ๆ ตนพชเพยงอยงเดยว ดวยเหตน�จงทำใหนกวทยศสตรสมรถคดวธกรคำนวณเปนสตรตง ๆ ในกรคำนวณค ETO ไดโดยใชขอมลภมอกศไดอยงมกมย สตรคำนวณค ETO จกขอมลอตนยมวทยเกษตร ทกรมชลประทนใชในกรทดลองหคกรใชนำ�ของพชอยในปจจบน ซงเปนคทโปรแกรม MR Quick คำนวณ คอ1. Blaney – Criddle Method2. Radiation Method3. Hargreaves Method4. Modified Penman Method5. Pan Evaporation Method 6. Penman – Monteith Method

ขอบเขตของกรพฒนโปรแกรม 1. โปรแกรม MR Quick ใชคำนวณค ETO ได 6 วธกรเทน�น คอ Pan Evaporation Method, Hargreaves Method, Radiation Method, Blaney – Criddle Method, Modified Penman Method และ Penman – Monteith Method 2. ขอมลอตนยมวทยเกษตรทนำมใชคำนวณ ตองเกบขอมลในรปแบบของโปรแกรม Microsoft Excel ตมแบบฟอรม และโฟลเดอรทโปรแกรม MR Quick กำหนดเทน�น 3. โปรแกรม MR Quick ไดใสคพกดทต�ง เสนรง (Latitude) เสนแวง (Longitude) และควมสงจกระดบนำ�ทะเลปนกลง (Altitude) เฉพะพ�นทของ สถนทดลองกรใชนำ�ชลประทนท 1 (แมแตง) อ.แมแตง จ.เชยงใหม, สถนทดลองกรใชนำ�ชลประทนท 2 (พษณโลก) อ.พรหมพรม จ.พษณโลก, สถนทดลองกรใชนำ�ชลประทนท 3 (หวยบนยง) อ.เมอง จ.นครรชสม, สถนทดลองกรใชนำ�ชลประทนท 4 (สมชก) อ.สมชก จ.สพรรณบร, สถนทดลองกรใชนำ�ชลประทนท 5 (แมกลองใหญ) อ.กำแพงแสน จ.นครปฐม, สถนทดลองกรใชนำ�ชลประทนท 6 (เพชรบร) อ.ชะอำ จ.เพชรบร, สถนทดลองกรใชนำ�ชลประทนท 7 (ปตตน) อ.เมอง จ.ยะล, สถนทดลองกรใชนำ�ชลประทนท 8 (นครศรธรรมรช) อ.เชยรใหญ จ.นครศรธรรมรช และศนยสธตกรใชนำ�ชลประทนแมกลอง อ.ทมวง จ.กญจนบร เทน�น ดงน�นในกรคำนวณค ETO จงใชไดกบพ�นท ทไดกลวมแลวขงตนกบพ�นทใกลเคยงเทน�น

ประโยชนทคดวจะไดรบ 1. โปรแกรมจะมสวนชวยอำนวยควมสะดวกในกรวจยดนกรใชนำ�ของพชเพอวดค KC ในสนม ซงมควมสมพนธดงสมกร KC = ET/ETO โดยโปรแกรมสมรถคำนวณค ETO จกขอมลอตนยมวทยเกษตรทมปรมณมก ลดระยะเวลและข�นตอนทยงยก ลดควมผดพลด และเพมประสทธภพใหผคำนวณแทนกรคำนวณดวยมอ ทกคนสมรถใชโปรแกรมไดโดยไมจำเปนตองมควมรทงคณตศสตร และมควมมนใจมกข�นกบผลลพธทได เพระรปแบบกรใชงนงย ไมซบซอน ตรวจสอบกรคำนวณไดทกข�นตอน หนวยงนทนำผลกรศกษและพฒนโปรแกรมไปใชประโยชน ไดแก สวนกรใชนำ�ชลประทน สถนทดลองกรใชนำ�ชลประทนท 1 – 8, ศนยสธตกรใชนำ�ชลประทนแมกลอง 2. ประโยชนในดนกรพฒนบคลกรของกรมชลประทน เพระในกรพฒนโปรแกรมคอมพวเตอรไมวจะใชในกรทำงนอะไรกตม ผพฒนไมวจะเปนบคคล หรอเปนทมงนจะตองมกรศกษ คนควขอมล ในเรองทเกยวของกบงนทจะพฒนน�น ๆ อยงดกอน จงจะสมรถนำมพฒนเปนโปรแกรมคอมพวเตอรได จงเปนกรเพมขดควมสมรถใหกบบคลกร ของกรมชลประทนใหสงข�น อนจะสงผลตอกรพฒนงนของกรมชลประทนในอนคต 3. ลดกรพงพโปรแกรมคอมพวเตอรจกตงประเทศ ซงจะตดปญหในเรองลขสทธในกรใชงน และโปรแกรมทไมตอบสนองตอควมตองกรในกรใชงนจรง ของหนวยงนภยในกรมชลประทน

จบกรนำเสนอ