M. Micinska-Bojarek "Gospodarka łowiecka jako przesłanka uzasadniająca polowanie na ptaki"

1/2013

PRZEGL!D PRAWA OCHRONY "RODOWISKA

-!'$!,%.!õ-)#)â3+! "/*!2%+*

'/30/$!2+!õÛ/7)%#+!õ*!+/õ02:%3Û!.+!õ5:!3!$.)!*Ü#!õ0/,/7!.)%õ.!õ04!+)õ

7õ×7)%4,%õ029.#90)ª7õ 3934%-5õ02!7.%*õ/#(2/.9õ:7)%2:Ü4

'!-%õ-!.!'%-%.4õ!3õ!õ#/.$)4)/.õ4/õ*534)&9õ4(%õ(5.4).'õ/&õ")2$3õoõ).õ4(%õ,)'(4õ /&õ4(%õ02).#)0,%3õ/&õ4(%õ,%'!,õ3934%-õ

/&õ4(%õ02/4%#4)/.õ/&õ!.)-!,3

342%3:#:%.)%

W Polsce na li!cie zwierz"t #ownych znajduje si$ 13 gatunków dziko %yj"cych ptaków. Ka%dego roku my!liwi pozyskuj" od 2 do 12% populacji #ownej awifauny – !rednio oko#o 120 tys. sztuk. U!miercanie

* Doktor nauk prawnych, adiunkt w Zak#adzie Prawa Administracyjnego KPSW w Bydgoszczy.

http://dx.doi.org/10.12775/PPOS.2013.004


1/2013

-!'$!,%.!õ-)#)â3+! "/*!2%+66

tych zwierz"t uzasadnia si$ realizacj" gospodarki #owieckiej, która sto-sownie do art. 4 ust. 1 ustawy – Prawo #owieckie oznacza „dzia#alno!& w zakresie ochrony, hodowli i pozyskiwania zwierzyny”.

Przeciwnicy polowa' argumentuj" jednak, %e w stosunku do ptaków my!liwi nie realizuj" typowej gospodarki #owieckiej poniewa% z przyrodniczego i gospodarczego punktu widzenia nie ma powodu do redukcji ich liczebno!ci, a nieselektywne metody u!miercania nios" ze sob" nie tylko du%y odsetek postrzele', ale równie% ryzyko przypadko-wego zabicia gatunków chronionych.

Celem niniejszego artyku#u jest zwrócenie uwagi na kontrower-sje prawne zwi"zane z polowaniami na ptaki, a w szczególno!ci przyj-rzenie si$ gospodarce #owieckiej jako podstawie uzasadniaj"cej ich u!miercanie zarówno w !wietle pryncypiów systemu ochrony zwie-rz"t, jak i w !wietle prawa #owieckiego. W artykule zasygnalizowany zostanie równie% problem braku humanitarnych standardów u!mier-cania zwierzyny, a tak%e przedstawione zostan" niektóre kwestie przy-rodnicze zwi"zane z wykonywaniem polowa' na ptaki.

S!owa kluczowe(owiectwo, ochrona humanitarna zwierz"t, u!miercanie zwie-

rz"t, Polski Zwi"zek (owiecki, gospodarka #owiecka, roczne plany #o-wieckie.

!"342!#4

In Poland, the list of hunting animals contains 13 species of wild birds. Every year, hunters obtain from 2 to 12% of the population of birdlife – circa 120 thousand of birds. The killing of these animals is justified by the implementation of wildlife management. According to art. 4(1) of Hunting Law Act “game management” means “activities for the conservation, breeding and raising animals”. Opponents of hunting, however, argue that in relation to birds hunters do not carry the typical wildlife management. Firstly, from the natural and economic point of view there is no reason to reduce number of birds and secondly, non-selective methods of killing birds may result in hunting accidents of people and accidental killing of protected species.

The purpose of this article is to draw attention to the legal controversy related to the hunting of birds. Game management is proclaimed as the justification of killing birds, both in the light of the

'/30/$!2+!õÛ/7)%#+!õ*!+/õ02:%3Û!.+! 67

1/2013


principles of the system of protection of animals, as well as hunting law, and because of that game management should be taken under close scrutiny. Another such legal controversy is the lack of humane standards of killing animals. Furthermore, certain natural issues related to the exercise of birds hunting are also discussed in the article.

KeywordsHunting, humanitarian protection of animals, killing of animals,

Polish Hunting Association, game management, annual hunting plans.

��õ)34/4!õ02/",%-5õ

W Polsce, na li!cie „zwierz"t #ownych” znajduje si$ 13 ga-tunków dziko %yj"cych ptaków1. S" to migruj"ce ptaki wodno--b#otne, takie jak dzikie g$si, a w!ród nich g$gawa, zbo%owa i bia#oczelna, oraz dzikie kaczki – krzy%ówka, cyraneczka, g#o-wienka i czernica. Ponadto kuraki le!ne i polne: jarz"bek, ba-%ant, kuropatwa oraz go#"b grzywacz, s#onka i #yska. Ptaki te podlegaj" intensywnemu pozyskiwaniu trwaj"cemu od po#owy sierpnia do ko'ca stycznia. Polowania odbywaj" si$ na terenach obwodów #owieckich, które zajmuj" ponad 80% powierzchni kraju. W sk#ad obwodów wchodz" niektóre obszary chronione, takie jak m.in. parki krajobrazowe, obszary Natura 2000, otuli-ny parków narodowych.

Ze statystyk PZ( wynika, %e ka%dego roku my!liwi pozy-skuj" od 2 do 12% populacji wymienionych wy%ej gatunków, !rednio oko#o 120 tys. sztuk2. Jednak%e zdaniem przyrodników i ornitologów dane te s" zani%one, poniewa% dodatkowo przy-najmniej 500 tys. ptaków umiera od ran postrza#owych3. Do skrzydlatej fauny strzela si$ bowiem z amunicji, która rozsiewa

1 Rozporz"dzenie Ministra )rodowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierz"t #ownych (Dz.U. z 2005 Nr 45, poz. 433). 2 Por. przypis 27. 3 E. Siedlecka, Niech !yj" ptaki! Ich zabijanie to fanaberia, http://wy-borcza.pl/1,75478,13192008,Niech_zyja_ptaki__Ich_zabijanie_to_fanaberia.html.


1/2013

-!'$!,%.!õ-)#)â3+! "/*!2%+68

wi"zk$ o#owianych !rucin w promieniu kilkudziesi$ciu metrów, co powoduje cz$ste zranienia.

U!miercanie ptaków uzasadnia si$ realizacj" gospodar-ki #owieckiej, która stosownie do art. 4 ust. 1 u.p.#.4, oznacza „dzia#alno!& w zakresie ochrony, hodowli i pozyskiwania zwie-rzyny”. Przeciwnicy polowa' argumentuj" jednak, %e w stosun-ku do ptaków my!liwi nie realizuj" typowej gospodarki, ponie-wa% z przyrodniczego i gospodarczego punktu widzenia nie ma powodu do redukcji ich liczebno!ci, nieselektywne za! metody u!miercania nios" ze sob" nie tylko du%y odsetek postrzele', ale równie% ryzyko przypadkowego zabicia gatunków chronionych.

Celem niniejszego artyku#u jest zwrócenie uwagi na nie-które w"tpliwo!ci zwi"zane z polowaniami na ptaki, a w szcze-gólno!ci przyjrzenie si$ gospodarce #owieckiej jako podstawie uzasadniaj"cej ich u!miercanie – w !wietle pryncypiów systemu prawnej ochrony zwierz"t. W artykule zasygnalizowany zosta-nie równie% problem braku humanitarnych standardów u!mier-cania zwierzyny, a tak%e przedstawione zostan" niektóre kon-trowersje przyrodnicze zwi"zane z wykonywaniem polowa' na ptaki. W zamy!le autorki praca ma o%ywi& dyskusj$ na temat humanitarno-prawnych i ekologicznych aspektów wspó#czesne-go #owiectwa.

��õ:!3!$9õ02:%7/$.)%õ 3934%-5õ02!7.%*õ/#(2/.9õ:7)%2:Ü4

System prawnej ochrony zwierz"t ukonstytuowa# si$ w drugiej po#owie XX w. wraz z uchwaleniem )wiatowej De-klaracji Praw Zwierz"t (1979)5. Na jego hierarchiczn" struk-tur$ sk#adaj" si$ normy prawa mi$dzynarodowego (zarówno o charakterze soft law, jak i konwencyjnym), prawo Unii Eu-ropejskiej oraz prawo wewn$trzne. W obr$bie systemu mo%-

4 Ustawa z dnia 13 pa*dziernika 1995 r. Prawo #owieckie (tj. Dz.U. z 2005 Nr 127, poz. 1066 ze zm.). 5 J. Bia#ocerkiewicz, Status prawny zwierz"t, Toru' 2005, s. 111.

'/30/$!2+!õÛ/7)%#+!õ*!+/õ02:%3Û!.+! 69

1/2013


na wyró%ni& zasady przewodnie, konstytuuj"ce status prawny zwierz"t – s" to zasady: humanitarnego traktowania, ochrony i poszanowania %ycia zwierz"t, dereifikacji6. Wy%ej wymienio-ne pryncypia formowa#y si$ w ró%nym czasie, st"d te% ró%ny jest stopie' ich odzwierciedlenia w prawodawstwie mi$dzyna-rodowym i krajowym.

Z moralno-filozoficznego nurtu humanitaryzmu jako pierwsza wyodr$bni#a si$ zasada humanitarnego traktowania. Ju% w wieku XIX zosta#a utrwalona w niektórych *ród#ach pra-wa7, a obecnie stanowi najszersz" i najskuteczniej zabezpieczo-n" w ustawodawstwie podstaw$, zapewniaj"c" zwierz$tom na-le%yte traktowanie i ochron$. Tre!& tej zasady to nakaz takiego traktowania zwierz"t, które w mo%liwie najwi$kszym stopniu zaoszcz$dza im bólu i cierpienia. Zasada ta ma charakter po-wszechny, przyjmuje si$, %e odnosi si$ do wszystkich zwierz"t ze szczególnym uwzgl$dnieniem kr$gowców. W latach 60. XX w. zasada ta inspirowa#a dzia#alno!& prawotwórcz" Rady Europy8. Pod auspicjami tej organizacji uchwalono konwencje: w spra-wie ochrony zwierz"t w czasie transportu mi$dzynarodowego z 1968 r.9 i o ochronie zwierz"t hodowlanych i gospodarskich z 1976 r.10 Wa%nym aspektem humanitarnego traktowania jest u!miercanie zwierz"t w sposób zapewniaj"cy pewno!&, szybko!& i bezbolesno!&. Aspekt ten znalaz# odzwierciedlenie w kolejnej konwencji Rady Europy – o ochronie zwierz"t przeznaczonych do uboju z 1979 r.11 Powy%sze akty wp#yn$#y pobudzaj"co na

6 Ibidem, s. 213. 7 Prekursorskim aktem normatywnym tego rodzaju by#a ustawa o zapo-bieganiu okrutnemu i niew#a!ciwemu traktowaniu byd#a (tzw. Martin’s Act) z 1822 r. Pocz"tkowo obejmowa#a ona jedynie wymienione gatunki zwie-rz"t, a w 1835 r. zosta#a jednak rozszerzona na wszystkie zwierz$ta domowe. Zob. szerzej: T. Pietrzykowski, Spór o prawa zwierz"t, Katowice 2007, s. 92. 8 A. Przyborowska-Klimczak, Ochrona zwierz"t w #wietle dokumentów mi$dzynarodowych, [w:] Prawna ochrona zwierz"t, pod red. M. Mozgawy, Lu-blin 2002, s. 95. 9 Nieratyfikowana, http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/Liste-Traites.asp?CM=8&CL=ENG. 10 Dz.U. 2008 Nr 104, poz. 665. 11 Dz.U. 2008 Nr 126, poz. 810.


1/2013

-!'$!,%.!õ-)#)â3+! "/*!2%+70

stanowienie odpowiednich przepisów ustawodawstwa wspól-notowego i wewn$trznego.

Zwraca uwag$ fakt, %e pocz"tkowo prawo humanitarne nie podejmowa#o problematyki ochrony %ycia zwierz"t, gdy% jego przedmiotem by#y wy#"cznie kwestie zwi"zane z ich trak-towaniem – transportem, chowem, hodowl" i u!miercaniem. Ochrona %ycia jako zasada ogólna, wprowadzaj"ca imperatyw poszanowania zwierz$cej egzystencji, pojawi#a si$ dopiero w ko'cu lat 70. XX w. wraz z postulatami )wiatowej Deklaracji Praw Zwierz"t. Ta wywiedziona z przes#anek aksjologicznych zasada wskazuje, %e w powszechnie przyj$tym systemie warto-!ci %ycie jako podstawowe dobro stanowi punkt odniesienia dla pozosta#ych imperatywów i ocen etycznych, zw#aszcza za! do jego antytezy, czyli pozbawiania %ycia jako najwy%szego z#a12. Zasada ta wprowadzi#a etyczny imperatyw poszanowania %ycia zwierz"t, który wyra%a si$ w zakazie ich zabijania bez okre!lo-nej prawem, wa%nej potrzeby spo#ecznej.

Poniewa% %ycie zwierz$cia ma warto!& etyczn", to jego od-bieranie nie mo%e mie& charakteru arbitralnego, dowolnego, nie mo%e te% s#u%y& tylko rozrywce, zabawie. Przes#anki uzasadnia-j"ce zabijanie winny by& szczegó#owo unormowane. Artyku# 11 Deklaracji stanowi, %e „ka%dy akt prowadz"cy do zabicia zwie-rz$cia bez koniecznej przyczyny jest mordem, czyli zbrodni" przeciwko %yciu”. W przypadku u!miercenia zwierz"t dzikich w du%ej ilo!ci – mamy do czynienia z „masowym morderstwem, czyli zbrodni" przeciwko gatunkowi”.

Poza wskazaniem celów %ywno!ciowych (art. 9) deklara-cja nie egzemplifikuje innych „koniecznych przyczyn” uzasad-niaj"cych derogacj$ prawa do %ycia, niemniej prawo i literatura przedmiotu wymieniaj" tu m.in. u!miercanie zwierz"t w zwi"z-ku z przeprowadzanymi do!wiadczeniami laboratoryjnymi (pod warunkiem, %e nie ma innych metod osi"gni$cia celu do!wiad-czenia i przy zachowaniu zasad humanitaryzmu), selekcj$ zwie-rz"t z uwagi na zagro%enie stwarzane dla cz#owieka lub innych zwierz"t (przy czym przy selekcji wzrostowej lub sanitarnej nale%y uzyska& niezale%ne naukowe ekspertyzy potwierdzaj"ce

12 J. Bia#ocerkiewicz, op.cit., s.19.

'/30/$!2+!õÛ/7)%#+!õ*!+/õ02:%3Û!.+! 71

1/2013


zarówno konieczno!& dokonania takiej selekcji, jak równie% i jej rozmiarów)13. Innymi usprawiedliwionymi przypadkami po-zbawienia %ycia zwierz"t s" obrona konieczna, walka ze szkod-nikami, skrócenie cierpie' zwierz$cia.

Stosownie do )wiatowej Deklaracji Praw Zwierz"t najwy%-szy status w kontek!cie ochrony %ycia przys#uguje zwierz$tom dzikim, a zatem i #ownym. „Ka%de zwierz$, które nale%y do ga-tunku dzikiego, ma prawo do %ycia na wolno!ci w swym natu-ralnym otoczeniu: ziemskim, powietrznym lub wodnym, oraz prawo do rozmna%ania si$ (art. 4)”. Mi$dzynarodowe prawo ochrony przyrody, a w !lad za nim prawo krajowe wprowadzaj" !cis#e klauzule uzasadniaj"ce derogacje ochrony %ycia dzikich zwierz"t cennych przyrodniczo, zgod$ na ich u!miercenie uza-le%niaj"c od decyzji w#a!ciwego organu, przewiduj"c przy tym liczne instytucje nadzoru i kontroli. Nowa ustawa o ochronie przyrody z 2004 r. post$puje w art. 125 nawet o krok dalej, obejmuj"c ochron" ca#o!& przyrody, tak%e poza jej formami szczególnymi14. Wprowadza ona zakaz zabijania zwierz"t jako jednego z elementów !rodowiska przyrodniczego. Jest to zatem ochrona powszechna obejmuj"ca zreszt" nie tylko zwierz$ta, ale tak%e ro!liny, grzyby oraz ich siedliska15. Odno!nie do zwie-rz"t, warto zauwa%y&, i% ochrona odnosi si$ równie% do bezkr$-gowców.

Stosunkowo najpó*niej w prawnym statusie zwierz"t wy-odr$bni#a si$ zasada dereifikacji. Jej tre!& dobitnie artyku#uje w art. 1 u.o.z., stanowi"c, %e: „zwierz$, jako istota %yj"ca, zdol-na do odczuwania cierpienia, nie jest rzecz". Cz#owiek jest mu winien poszanowanie, ochron$ i opiek$”. Poj$cie dereifikacji, jako antonim reifikacji, oznacza uznanie czego! traktowanego wcze!niej jako rzecz za obiekt nieb$d"cy rzecz"16. Dereifikacja zwierz"t to ich „odprzedmiotowienie”. Zasada ta, inspirowana tezami etyki !rodowiskowej, konstruuje ide$ moralnej i prawnej

13 Ibidem, s. 246. 14 Tj. Dz.U. z 2009 Nr 151, poz. 1220 ze zm. 15 W. Radecki, Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, Warszawa 2011. 16 M. Nazar, Normatywna dereifikacja zwierz"t – aspekty cywilnoprawne, [w:] Prawna ochrona zwierz"t, pod red. M. Mozgawy, Lublin 2002, s. 129.


1/2013

-!'$!,%.!õ-)#)â3+! "/*!2%+72

podmiotowo!ci zwierz"t jako istot %ywych, stwarzaj"c tym sa-mym nowe kryterium kwalifikacji prawnej zwierz$cia17. Otwie-ra ona dyskusj$ na temat normatywnych konsekwencji przyzna-wania zwierz$tom pewnych wolno!ci i praw podmiotowych. Ponadto akcentuje nowe warto!ci w podej!ciu do zwierz"t takie jak godno!& i szacunek.

Powy%sze pryncypia maj" status ugruntowany w *ród#ach prawa i utrwalony w podgl"dach doktryny. Ich nadrz$dny i po-wszechny charakter sprawia, %e jako ogólne zasady systemu winny mie& zastosowanie do wszystkich kategorii zwierz"t, bez wzgl$du na ich szczególny status nadany przez ustawy.

��õ34!453õ02!7.9õ:7)%2:Ü4õÛ/7.9#(

Status prawny zwierz"t #ownych jest z#o%ony. Po pierw-sze, jak ju% wspomniano, b$d"c przedstawicielami fauny s" one elementem !rodowiska przyrodniczego i podlegaj" ochronie po-wszechnej wynikaj"cej z art. 125 u.o.p. Powy%szy przepis zawie-ra ogólnie sformu#owane klauzule derogacyjne ochrony %ycia zwierz"t (z wyj"tkiem punktu 5, który dotyczy ro!lin), a punkt trzeci tego przepisu dopuszcza zabijanie zwierz"t w zwi"zku z racjonaln" gospodark". Nie ulega w"tpliwo!ci, %e chodzi tu przede wszystkim o ubój i u!miercanie zwierz"t gospodarskich, ale równie% o pozyskiwanie zwierzyny w ramach gospodarki #o-wieckiej.

Po drugie, poniewa% w systematyce biologicznej wszyst-kie zwierz$ta #owne nale%" do podtypu kr$gowców, a jako ta-kie maj" wyostrzon" zdolno!& odczuwania bólu i cierpienia, w zwi"zku z tym w sprawach ich traktowania i ochrony %ycia podlegaj" one re%imowi ustawy o ochronie zwierz"t18. Ustawa ta reguluje bowiem post$powanie ze zwierz$tami kr$gowymi (art. 2). Stanowi ona, %e ka%de zwierz$ wymaga humanitarne-

17 R. Paczuski, Prawo ochrony #rodowiska, Bydgoszcz 2000, s. 497. 18 Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierz"t, (tj. Dz.U. z 2003 Nr 106, poz. 1002 ze zm.); dalej cyt.: u.o.z.

'/30/$!2+!õÛ/7)%#+!õ*!+/õ02:%3Û!.+! 73

1/2013


go traktowania (art. 5), a ka%de nieuzasadnione zabicie zwie-rz$cia jest przest$pstwem z art. 35. Wyra%one expressis verbis w u.o.z. zasady humanitaryzmu i ochrony %ycia, jako zasady ogólne dla sytemu prawnej ochrony zwierz"t, nie podlegaj" wy#"czeniu w zwi"zku z zaliczeniem niektórych kr$gowców do grupy zwierz"t tradycyjnie nazywanych #ownymi.

Odno!nie do przes#anek u!miercania u.o.z. dookre!la klau-zul$ „racjonalnej gospodarki” zawart" w art. 125 pkt 3 u.o.p. Artyku# 6 ust. 1. u.o.z. zawiera bowiem szczegó#ow" egzem-plifikacj$ przes#anek dopuszczaj"cych u!miercanie kr$gowców. Punkt 6 tego artyku#u zawiera przes#ank$ „polowa', odstrza#ów i ograniczania populacji zwierz"t #ownych”, przy czym pami$ta& nale%y, %e wymienione czynno!ci stanowi" jedn" z dopuszczal-nych przes#anek derogacji ochrony %ycia, o tyle, o ile jest to uzasadnione „racjonaln" gospodark"”.

Dopiero w trzeciej, ostatniej kolejno!ci, pozycja prawna zwierz"t #ownych jest dookre!lana prawem #owieckim. Prawo to reguluje przede wszystkim ich status w#asno!ciowy: „zwie-rz$ta #owne w stanie wolnym, jako dobro ogólnonarodowe, sta-nowi" w#asno!& Skarbu Pa'stwa (art. 3 u.p.#.)”. Ponadto prawo to wyznacza okresy ochronne dla zwierzyny oraz okre!la pewne regu#y ich pozyskiwania w drodze polowania i od#owu etc.

��õ'/30/$!2+!õÛ/7)%#+!õ *!+/õ2!#*/.!,.!õ'/30/$!2+!

Poj$cie gospodarki #owieckiej jest do!& rozbudowane na gruncie ustawy i doktryny. Jak by#a o tym mowa wy%ej, w#a!nie prowadzeniem gospodarki #owieckiej uzasadnia si$ u!miercanie najmniej pó#tora miliona zwierz"t rocznie19. Jednakowo% prawo

19 Z danych PZ( (www.pzlow.pl/) wynika, %e w sezonie #owieckim 2009/2010 odstrzelono: 54 tysi$cy jeleni, 3 tysi"ce danieli, 176 tysi$cy saren, 218 tysi$cy dzików, 140 tysi$cy lisów, 19 tysi$cy zaj$cy, 111 tysi$cy ba%an-tów, 12 tysi$cy kuropatw, 108 tysi$cy kaczek i 118 sztuk muflonów – daje to ogó#em liczb$ 959 tysi$cy sztuk zwierz"t, przy czym powy%sze zestawienie


1/2013

-!'$!,%.!õ-)#)â3+! "/*!2%+74

i doktryna akcentuj", %e pozyskiwanie (zabijanie) jest tylko jed-nym z elementów gospodarki #owieckiej, i to elementem o naj-ni%szej randze, w ca#ym szeregu czynno!ci sk#adaj"cych si$ na to poj$cie. Ustawowymi celami #owiectwa s" bowiem:

1) ochrona, zachowanie ró%norodno!ci i gospodarowanie populacjami zwierz"t #ownych;

2) ochrona i kszta#towanie !rodowiska przyrodniczego na rzecz poprawy warunków bytowania zwierzyny;

3) uzyskiwanie mo%liwie wysokiej kondycji osobniczej i jako!ci trofeów oraz w#a!ciwej liczebno!ci populacji poszczególnych gatunków zwierzyny przy zachowaniu równowagi !rodowiska przyrodniczego;

4) spe#nianie potrzeb spo#ecznych w zakresie uprawiania my!listwa, kultywowania tradycji oraz krzewienia etyki i kultury #owieckiej (art. 3 u.p.#.).

Wojciech Radecki zwraca uwag$ na charakterystyczn" hie-rarchi$ przyj$t" w powy%szym przepisie20, który na plan pierw-szy wysuwa cele w zakresie ochrony przyrody i kszta#towania !rodowiska przyrodniczego (pkt 1 i 2), nast$pnie indywidualne cele my!liwych, ale z zachowaniem równowagi przyrodniczej (pkt 3), wreszcie sytuuje #owiectwo jako element kultury. Uj$-cie takie jest zbie%ne z zadeklarowan" w art. 1 u.p.#. definicj" #owiectwa jako elementu ochrony !rodowiska przyrodniczego21. Zgodnie z t" definicj" przyjmuje si$ %e, w Polsce realizowany jest model #owiectwa, w którym na pierwszym miejscu stawia si$ ochron$ i hodowl$ zwierzyny, a dopiero potem jej pozyska-nie.

dotyczy tylko tzw. wa%niejszej zwierzyny #ownej. Ilo!& pozyskanej zwierzyny drobnej, w tym ptaków #ownych i drapie%ników, zawiera „Zestawienie danych sprawozdawczo!ci #owieckiej za rok 2012” opracowane przez stacj$ badawcz" PZ( w Czempiniu (http://www.czempin.pzlow.pl). Odno!nie do pozyskania ptaków #ownych por. te% przypis 25. 20 W. Radecki, Prawo %owieckie. Komentarz, Warszawa 2012, s. 58. 21 (owiectwo jako element ochrony !rodowiska przyrodniczego, w rozumieniu ustawy oznacza ochron$ zwierz"t #ownych (zwierzyny) i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, le!nej i rybackiej.

'/30/$!2+!õÛ/7)%#+!õ*!+/õ02:%3Û!.+! 75

1/2013


Oczywiste jest, %e bez istnienia argumentu gospodarki #owieckiej i uznania #owiectwa za jeden z elementów ochrony !rodowiska przyrodniczego samo my!listwo by#oby dzi! ra%"co sprzeczne ze wskazanymi wy%ej pryncypiami prawno-etyczny-mi. Zw#aszcza %e motywacja gospodarcza jest tu znikoma, ponie-wa% roczne spo%ycie dziczyzny w Polsce nie przekracza 0,08 kg na osob$22. Je!liby przyj"&, %e my!listwo s#u%y tylko rekreacji i kultywowaniu ekskluzywnych obyczajów, oznacza#oby to, %e mimo up#ywu lat niedaleko odeszli!my od !redniowiecznych, okrutnych zabaw z udzia#em zwierz"t. Dlatego przy instytucji gospodarki #owieckiej akcentuje si$ przede wszystkim: hodowl$ i dokarmianie zwierzyny, utrzymywanie równowagi przyrodni-czej, ochron$ upraw rolnych, kszta#towanie populacji ze wzgl$-du na kryteria liczebno!ci, wieku i p#ci. W zwi"zku z t$pieniem lisów, szopów, kun i innych gatunków zwierz"t wysuwa si$ te% argument zanikni$cia w ekosystemie naturalnym du%ych dra-pie%ników i niejako „przej$cia ich roli” przez my!liwych. Pod-kre!la si$, %e u!miercanie jest elementem niezb$dnym i !ci!le powi"zanym z hodowl" i ochron" zwierzyny.

��õ).7%.4!29:!#*!õ04!+ª7õÛ/7.9#(õ *!+/õ%,%-%.4õ0,!./7!.)!õÛ/7)%#+)%'/

Gospodarka #owiecka, jak ka%da d#ugoterminowa dzia#al-no!& ludzka ma charakter planowy, a jej podstaw" s" wieloletnie plany hodowlane i roczne plany #owieckie. Wieloletnie plany hodowlane sporz"dzane s" na okres dziesi$ciu kolejnych lat go-spodarczych przez dyrektorów regionalnych dyrekcji Pa'stwo-wego Gospodarstwa Le!nego Lasy Pa'stwowe w uzgodnieniu z marsza#kami województw i Polskim Zwi"zkiem (owieckim. Tre!& ich okre!lona jest ramowo rozporz"dzeniem M)23, a od-

22 http://supernowosci24.pl/beda-promowac-dziczyzne/. 23 Rozporz"dzenie Ministra )rodowiska z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie rocznych planów #owieckich i wieloletnich #owieckich planów ho-dowlanych (Dz.U. 2007 Nr 221, poz. 1646 ze zm.)


1/2013

-!'$!,%.!õ-)#)â3+! "/*!2%+76

nosz" si$ one do obszaru tzw. rejonu hodowlanego. Odno!nie do gospodarki populacjami zwierz"t #ownych umieszcza si$ tam dane dotycz"ce stanu liczebno!ci zwierzyny grubej, a ze zwie-rzyny drobnej okre!la si$ tylko stan zaj$cy i kuropatw.

Bezpo!rednim dokumentem decyduj"cym o ilo!ci i rodzaju zwierz"t mo%liwych do pozyskania w danym roku gospodarczym na obszarze konkretnego obwodu #owieckiego jest roczny plan #owiecki uchwalany przez ko#o #owieckie24. Zawiera on dane dotycz"ce zwierz"t #ownych z podzia#em na zwierzyn$ grub" i drobn", ich liczebno!&, zasiedlenie i pozyskanie. W przypad-ku zwierzyny grubej dane te s" szczegó#owe, obejmuj" wiek, p#e&. Jednak%e w odniesieniu do wi$kszo!ci ptaków nie okre!la si$ ich liczebno!ci, a jedynie pozyskanie. Rozporz"dzenie M) stanowi bowiem, %e w planie tym zamieszcza si$ „szacowan" liczebno!& wyst$puj"cych zwierz"t #ownych z wy#"czeniem #ow-nych ptaków migruj"cych”. Okre!lony rozporz"dzeniem wzór rocznego planu #owieckiego zawiera znaki X (nie nale%y wype#-nia&) w rubrykach szacowanej liczebno!ci: dzikich g$si, dzikich kaczek, go#$bi grzywaczy, s#onek i #ysek. W istocie oznacza to, %e w rocznych planach #owieckich szacuje si$ tylko liczb$ ba%an-tów, kuropatw i jarz"bków.

Abstrahuj"c od problemów rzetelno!ci tej inwentaryza-cji, która jest kwestionowana nie tylko przez przyrodników, ale i przez samych my!liwych25, oraz cz$stego przekraczania limi-tów26 dokument ten stanowi orientacyjn" podstaw$ do gospo-darowania zwierzyn" – jednakowo% z wy#"czeniem wszystkich ptaków, poza kurakami.

24 Roczny plan #owiecki jest opiniowany przez wójta (burmistrza, prezy-denta) i zatwierdzany przez nadle!niczego. 25 Por dyskusja my!liwych http://dziennik.lowiecki.pl/felietony/tekst.php?id=176. 26 Dla przyk#adu tylko w roku 2008 w obwodach Lubelszczyzny przekro-czono zatwierdzon" rocznym planem #owieckim ilo!& zaj$cy przeznaczonych do odstrza#u o 304 sztuki, w niektórych obwodach plan zosta# przekroczony o 100 %. Ogó#em w latach 2007–2010 w województwie lubelskim odstrzelo-no 4,5 tys. zwierzyny, wi$cej, ni% zak#ada#y to roczne plany #owieckie. http://uwaga.tvn.pl/46719,news,,mysliwi_w_cba,reportaz.html.

'/30/$!2+!õÛ/7)%#+!õ*!+/õ02:%3Û!.+! 77

1/2013


Faktem jest, %e stacja badawcza PZ( w Czempiniu dokonu-je inwentaryzacji awifauny #ownej27, jednak s" to dane zbiorcze, odnosz"ce si$ do ca#ego obszaru kraju. Podobny charakter maj" dane z monitoringu ptaków wodno-b#otnych prowadzonego przez GDO). Poniewa% PZ( nie prowadzi statystyk z podzia#em na obwody dla wszystkich gatunków ptaków #ownych – powsta-je pytanie: na jakiej podstawie my!liwi decyduj" o ilo!ci po-zyskiwanych ptaków migruj"cych w obwodzie, w danym roku gospodarczym. Od czego zale%y fakt, %e w jednym obwodzie zabito 70, w innym 80, a jeszcze innym 150 kaczek?

��õ/#(2/.!�õ(/$/7,!õ)õ0/:93+)7!.)%õ04!+ª7

Definicja gospodarki #owieckiej mówi o ochronie i hodowli zwierz"t. Roczne plany #owieckie opiewaj" na koszty budowy i konserwacji lizawek, pa!ników, poletek %erowych, wyk#adania karmy, soli etc. – jednak%e dzia#ania te w przewa%aj"cej mierze odnosz" si$ do zwierzyny grubej i nie maj" %adnego zwi"zku z fizjologi" ptaków. Nie dokarmia si$ dzikich ptaków migru-j"cych, gdy% nie ma takiej potrzeby. Kosze l$gowe dla kaczek krzy%ówek wyk#adane s" sporadycznie. Poza tworzeniem re-miz !ródpolnych oraz t$pieniem drapie%ników (lis, norka ame-ryka'ska), które to czynno!ci s" ogólnym elementem ochrony zwierzyny drobnej, co wi$cej robi" my!liwi dla ochrony dzikich ptaków?

Podobnie rzecz wygl"da z hodowl": bez zgody M) ko#a #owieckie i O!rodki Hodowli Zwierzyny hodowa& mog" tylko ba%anty oraz zwierz$ta uznane za gospodarskie (jele' szlachet-ny, jele' wschodni i daniel). Inne gatunki hodowa& mo%na tylko

27 Informacja uzyskana w 2012 r. Zarz"du G#ównego PZ(. Ba%anty: wy-st$powanie 173 232, pozyskanie 70 651; kuropatwy: wyst$powanie 13 599, pozyskanie 1168; jarz"bki: wyst$powanie 2135, pozyskanie 85; dzikie g$si: wyst$powanie 68 681, pozyskanie 11 574; dzikie kaczki; wyst$powanie 250 761, pozyskanie 96 498; #yski: wyst$powanie 31 672, pozyskanie 5300; s#onki: wyst$powanie 18 240, pozyskanie 442, grzywacze: wyst$powanie 71 655, pozyskanie 10 511. Razem pozyskanie: 196 229.


1/2013

-!'$!,%.!õ-)#)â3+! "/*!2%+78

za zgod" M), chodzi tu o zaj"ce i kuropatwy, które przeznaczo-ne s" do zasiedle' w obwodach #owieckich. My!liwi nie hoduj" ptaków migruj"cych, a jedynie kuraki – ba%anta i ewentualnie kuropatw$.

W"tpliwo!ci budzi te% u!miercanie ptaków motywowane priorytetowymi celami #owiectwa, jakimi s" „zachowanie ró%no-rodno!ci i gospodarowanie populacjami zwierz"t #ownych” oraz „ochrona i kszta#towanie !rodowiska przyrodniczego na rzecz poprawy warunków bytowania zwierzyny”. Liczebno!& wyst$-powania skrzydlatej fauny #ownej w %aden sposób nie zagra-%a bioró%norodno!ci i równowadze przyrodniczej. Ptaki te nie nale%" do gatunków inwazyjnych czy drapie%nych. Z uwagi na zawi#e powi"zania ekosystemowe i pozaekosystemowe u pta-ków migruj"cych nie spotykamy si$ ze zjawiskiem nadpopulacji, w zwi"zku z czym nie ma te% potrzeby ani nawet mo%liwo!ci kontroli ich liczebno!ci za pomoc" polowa'.

Cz$stym argumentem przemawiaj"cym za konieczno!ci" redukcji populacji s" szkody #owieckie, dotyczy to zw#aszcza jeleniowatych czy dzików. Roczne plany #owieckie zawieraj" informacje o przychodach ze sprzeda%y tusz zwierzyny i kwo-tach wyp#aconych odszkodowa'. Jednak%e argument ten nie ma zwi"zku z ptakami, które nie powoduj" licz"cych si$ szkód. Jedyny wyj"tek mog" tu stanowi& szkody w oziminie wyrz"dzo-ne przez g$si g$gawy, jednak%e PZ( nie wyp#aca odszkodowa' za tego typu szkody28. Polowa' tych nie da si$ równie% uzasad-ni& pozyskiwaniem dziczyzny. W diecie statystycznego Polaka udzia# mi$sa dzikiego ptactwa jest minimalny.

Z dotychczasowych ustale' wynika zatem, %e podstawowe elementy sk#adowe poj$cia gospodarki #owieckiej: planowanie i inwentaryzacja, ochrona i hodowla, maj" jedynie wyrywkowe i sporadycznie zastosowanie tylko do niektórych gatunków pta-ków #ownych. Polowania na ptactwo nie s#u%" priorytetowym celom #owiectwa, gdy% nie ma powodów do kontroli populacji ze wzgl$du ochron$ ró%norodno!ci. W tym stanie rzeczy zwraca uwag$ fakt, %e gospodarowanie populacjami skrzydlatej fauny

28 Bez odszkodowania za g$si, http://www.topagrar.pl/Aktualnosci/Gesi--zaglada-dla-ozimin.html.

'/30/$!2+!õÛ/7)%#+!õ*!+/õ02:%3Û!.+! 79

1/2013


sprowadza si$ niemal wy#"cznie do zabijania. To pozyskiwanie motywowane jest nie tyle „racjonaln" gospodark"”, co satysfak-cj" z uprawiania my!listwa. Jednak%e zabijanie zwierz"t, któ-rego nie mo%na uzna& za racjonaln" gospodark$ w rozumieniu art. 125 ust. 3 u.o.p., zabijanie nieuzasadnione powa%n" potrze-b" spo#eczn" stanowi przest$pstwo przewidziane art. 35 u.o.z.

��õ0/,/7!.)%õ.!õ04!+)õ!õ(5-!.)4!2.%õ-%4/$9õ5×-)%2#!.)!õ:7)%2:Ü4

Jak by#a o tym mowa wy%ej, jednym z aspektów zasady hu-manitarnego traktowania zwierz"t jest ich u!miercanie w spo-sób w najwi$kszym stopniu zapewniaj"cy szybko!&, pewno!& i bezbolesno!&. Odno!nie do zwierzyny dotkliwie brakuje szcze-gó#owej regulacji humanitarnych standardów pozyskiwania, co zachodzi w przypadku zwierz"t gospodarskich, domowych czy laboratoryjnych. Zabijanie i dobijanie zwierzyny w przewa%aj"-cej mierze okre!laj" my!liwskie obyczaje.

Podstawowym problemem w u!miercaniu ptaków #ow-nych jest du%y odsetek postrzele'. Skuteczno!& strza#ów do ptaków wynosi oko#o 30%. Pozosta#e za! 70% strza#ów to „pu-d#a” lub postrzelenia29. Zdaniem przyrodników w wyniku strza-#ów rannych jest ok. 25% g$si jednorocznych oraz ok. 36% starszych g$si30. )mier& mo%e trwa& tygodnie, miesi"ce, a na-wet lata ze wzgl$du na o#owic$. Wyst$powanie tak du%ej ilo!ci postrzelonych sztuk ma kilka przyczyn. Do ptaków strzela si$ o zmroku lub o !wicie, cz$sto we mgle. Celuje si$ do ptaków wyp#oszonych, wzbijaj"cych si$ do lotu, a zatem do ruchomego celu w ograniczonej widoczno!ci, strzelcami za! s" nie profe-sjonali!ci, ale nierzadko niedzielni amatorzy. U%ywana amuni-

29 Por. E. Siedlecka, Niech !yj" ptaki! Ich zabijanie to fanaberia, http://wy-borcza.pl/1,75478,13192008,Niech_zyja_ptaki__Ich_zabijanie_to_fanaberia.html 30 Interpelacja nr 8290 do Ministra )rodowiska w sprawie polowa' na ptaki, http://www.sejm.gov.pl/.


1/2013

-!'$!,%.!õ-)#)â3+! "/*!2%+80

cja uwalnia rozszerzaj"c" si$ wi"zk$ !rutu, powoduj"c liczne, przypadkowe okaleczenia po!ród cz#onków stada. Szanse od-nalezienia i dobicia postrzelonego ptaka, który odlatuje z po-strzelonym skrzyd#em, s" bliskie zeru.

Paragraf 5 ust. 1 pkt 7 rozporz"dzenia z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie szczegó#owych warunków wykonywania po-lowania i znakowania tusz31 jako warunek podj$cia polowania na ptactwo wprowadza wymóg posiadania „u#o%onego w tym celu psa”, przy czym jeden pies winien przypada& na nie wi$cej ni% trzech my!liwych. Pies my!liwski na polowaniu ma wiele funkcji: p#oszy ptaki, co umo%liwia oddanie strza#u (zasadniczo strzela& mo%na tylko do ptaków w locie), tropi i aportuje. Jed-nak%e powy%szy przepis, maj"cy w za#o%eniu ogranicza& liczb$ rannych, nieodnalezionych sztuk, ma niestety charakter lex im-perfecta. W rozporz"dzeniu brak jest bowiem doprecyzowania poj$cia psa u#o%onego do polowa' na ptactwo, a w szczególno-!ci nie ma okre!lenia systemu szkole', egzaminów i certyfikacji weryfikuj"cych umiej$tno!ci takiego psa. Prawo nie przewiduje te% sankcji za podj$cie polowania bez psa.

Odnalezione, zranione sztuki dobijane s" na ró%ne, trady-cyjne sposoby. Ptakom, które nie zosta#y zd#awione (zaduszone) przez aportuj"cego psa my!liwi najcz$!ciej skr$caj" kr$gi szyjne. Stosuje si$ te% metod$ uderzania w #ebek twardym przedmio-tem (np. ko#atk"), oraz tzw. piórkowanie, czyli „wbijanie stosiny sztywnego pióra w rdze' kr$gos#upa”32.

Zabijanie ptaków #ownych nie spe#nia wi$c wymogów szybko!ci, pewno!ci i bezbolesno!ci z powodu wielo!ci zranie' oraz d#ugotrwa#ego, skomplikowanego procederu poszukiwa-nia i dobijania. Nale%y te% podkre!li&, i% u!miercanie zwierzyny odbywa si$ w zamkni$tym gronie my!liwych, bez jakichkolwiek form zewn$trznej kontroli i nadzoru, co ra%"co odbiega od stan-dardów u!miercania innych kategorii zwierz"t.

31 Por. paragraf 5 ust. 1 pkt 7 Rozporz"dzenia Ministra )rodowiska z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie szczegó#owych warunków wykonywania polowa-nia i znakowania tusz (Dz.U. z 2005 Nr 61, poz. 548 ze zm). 32 Z. Jó*wiak, K. Bia#y, S%ownik podstawowych terminów %owieckich i ekolo-gicznych, Warszawa 1994, s. 50.

'/30/$!2+!õÛ/7)%#+!õ*!+/õ02:%3Û!.+! 81

1/2013


��õ02:92/$.)#:%õ+/.42/7%23*%õ:7)Ü:!.%õ:õ0/,/7!.)!-)õ.!õ04!+)õ

Przyrodnicze kontrowersje wi"%" si$ przede wszystkim ze zbyt wczesnym rozpocz$ciem terminów polowa' na ptaki. W po#owie sierpnia, kiedy rozpoczyna si$ sezon my!liwski na wi$kszo!& ptaków #ownych, dzikie kaczki i #yski mog" jeszcze wodzi& swe nielotne m#ode. W tym okresie problemem jest te% generalna inwazyjno!& #owów i jej negatywny wp#yw na ko-lonie l$gowe ptaków chronionych, na przyk#ad perkozów czy rybitw, które wci"% jeszcze mog" odbywa& l$gi. G#o!ne strza#y po#"czone z dochodzeniem przez aportuj"ce psy my!liwskie za-strzelonych lub rannych ptaków #ownych powoduj" zniszczenie du%ej cz$!ci pó*nych l$gów przez rozproszenie rodzin i upadki piskl"t33. Polowania na obszarach takich jak Natura 2000 czy otuliny Parków Narodowych niwecz" skutki dzia#a' ochron-nych, w tym kosztownych zabiegów ochrony czynnej.

W tym kontek!cie zwraca uwag$ fakt niezgodno!ci prawa #owieckiego z dyrektyw" ptasi", tj. dyrektyw" Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzi-kiego ptactwa34. Cho& akt ten nie zabrania wykonywania #owiec-twa w ogóle, to w art. 7 ust. 4 wyra*nie stanowi, %e: „Pa'stwa cz#onkowskie sprawdzaj", czy na gatunki, do których stosuje si$ prawo #owieckie, nie s" organizowane polowania w okresie wy-chowu m#odych ani w czasie trwania poszczególnych faz repro-dukcji. W przypadku gatunków w$drownych, sprawdzaj" one w szczególno!ci, czy na gatunki, do których maj" zastosowa-nie przepisy #owieckie, nie s" organizowane polowania w okre-sie ich reprodukcji lub ich powrotu do swoich miejsc wyl$gu”. Trybuna# Sprawiedliwo!ci zinterpretowa# wymieniony przepis jako zobowi"zuj"cy pa'stwa cz#onkowskie do ustalenia okresu

33 Termin polowania na kaczki narusza prawo unijne? http://www.bir-dwatching.pl/wiadomosci/24/art/1436. 34 Dz.Urz. UE L 103 z 25.4.1979 ze zm.; dyrektywa Parlamentu Europej-skiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz.Urz. UE L 020 z 26.01.2010).


1/2013

-!'$!,%.!õ-)#)â3+! "/*!2%+82

polowania tak, by gwarantowa# on pe#n" ochron$ przedmioto-wych gatunków. Dodatkowo Dyrektywa Ptasia w art. 5 zakazuje umy!lnego p#oszenia ptaków, szczególnie w okresie l$gowym, je!li mo%e to zaszkodzi& ich ochronie35.

Kolejnym powa%nym problemem jest podobie'stwo do ga-tunków obj$tych ochron" !cis#". Mo%liwo!& polowania na trzy gatunki dzikich g$si oraz na cztery gatunki dzikich kaczek jest podstawow" przyczyn" omy#kowego zabijania podobnych pta-ków chronionych, co mo%e istotnie zagra%a& równie% najrzad-szym gatunkom ptaków. Przyk#adowo: krzy%ówka mo%e by& mylona z krakw" lub p#askonosem, a czernica z podgorza#k". Ryzyko pomy#ki jest zwi$kszone przez fakt prowadzenia po-lowa' o !wicie i o zmierzchu. Kaczki s" szczególnie nara%one na takie pomy#ki z uwagi na szybko!& lotu (lataj" z pr$dko!ci" nawet do 70 km/h). Zreszt" w praktyce polowa' zdarzaj" si$ pomy#ki zupe#nie kuriozalne: w 2012 r. GDO) w wyst"pieniu do Prezesa PZ( wyrazi# zaniepokojenie z powodu zastrzelenia ze !rutowej broni my!liwskiej or#a przedniego pochodz"cego z czeskiego programu reintrodukcji gatunku36.

Niepokoi wprowadzanie do !rodowiska du%ych ilo!ci o#o-wiu, szczególnie intensywnie w#a!nie w zwi"zku z polowaniami na ptaki (zgodnie z my!liwskim powiedzeniem „jedna kaczka – jedna paczka”). O#ów jako metal ci$%ki, nieulegaj"cy degrada-cji, kumuluj"c si$ w !rodowisku, trafia równie% do organizmów ludzi. Wed#ug raportów Komisji Europejskiej na terenach polo-wa' nast$puje zag$szczenie nawet do 2 mln !rucin o#owianych na hektar i do 400 !rucin na metr kwadratowy37.

35 P. Wylega#a, Ptaki %owne – skutecznie chronione?, „Dzikie +ycie” nr 10 z 2102, dost$pne w Internecie http://pracownia.org.pl/dzikie-zycie-numery--archiwalne,2328,article,5610. 36 My#liwi, nie strzelajcie do chronionych – wyst"pienie GDO), http://www.kp.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=654&Itemi-d=594&lang=english 37 A. Zy!k, Kampania na rzecz zaprzestania polowa& na ptaki „Niech !yj"”, „)rodowisko” 2013, nr 1, s.30.

'/30/$!2+!õÛ/7)%#+!õ*!+/õ02:%3Û!.+! 83

1/2013


��õ:!+/ã#:%.)%õ

W !wietle pryncypiów systemu prawnej ochrony zwierz"t d#ugie tradycje polowa' i czerpanie satysfakcji z uprawiania my!listwa nie stanowi" niezb$dnych przes#anek uzasadnia-j"cych derogacj$ najwy%szej warto!ci, jak" jest ochrona %y-cia. Dzikie zwierz$ta #owne stanowi" dobro ogólnonarodowe i w#asno!& Skarbu Pa'stwa, a ich nieuzasadnione, bezplanowe u!miercanie, zuba%aj"ce ró%norodno!& biologiczn" i prowa-dz"ce do dewastacji !rodowiska przyrodniczego nie mo%e by& uznane ani za racjonaln" gospodark$, ani za dzia#anie zgodne z priorytetowymi celami #owiectwa. Odno!nie do ptaków wod-no-b#otnych i migruj"cych nie stosuje si$ dzia#a' ochronnych i hodowlanych, a zatem nie mo%na uzna& ich zabijania za go-spodark$ #owieck" w rozumieniu art. 4 ust. 1 u.p.#.

Stosowane w my!listwie d#ugotrwa#e, bolesne, nios"ce ze sob" du%" ilo!& postrzele', inwazyjne dla !rodowiska, amator-skie metody u!miercania, s#u%" kultywowaniu ekskluzywnych obyczajów i nie harmonizuj" ze wspó#czesnymi standardami humanitarnego uboju i u!miercania zwierz"t.

De lege ferenda nale%y wi$c postulowa& wykre!lenie z li-sty zwierz"t #ownych co najmniej wszystkich gatunków ptaków migruj"cych i wodno-b#otnych. W sprawie za! ewentualnych polowa' na pozosta#e gatunki, to jest kuraki le!ne i polne, na-le%y przede wszystkim dookre!li& zasady szkole', egzaminów oraz certyfikacji psów my!liwskich u#o%onych tego typu celów oraz wprowadzi& sankcj$ karn" za udzia# w polowaniach bez psa spe#niaj"cego powy%sze wymogi. Z uwagi na zanieczysz-czenie !rodowiska nale%y te% wprowadzi& zakazy u%ywania do polowa' !rutu o#owianego.

Wprowadzenie wy%ej postulowanych zmian w prawie #o-wieckim jest zbie%ne z nowo powstaj"c" !wiatow" tendencj" wprowadzania zakazów i ogranicze' w wykonywaniu my!li-stwa. Ca#kowity zakaz polowa' komercyjnych wprowadzi#y ju% kraje, takie jak Kenia (1977), Kostaryka (2012) i Botswana


1/2013

-!'$!,%.!õ-)#)â3+! "/*!2%+84

(od 2014)38. W kwietniu 2013 r. do Dumy Pa'stwowej Federa-cji Rosyjskiej wp#yn$#a inicjatywa ustawodawcza o ca#kowitym zakazie polowa' dla sportu i hobby. Projekt przewiduje dopusz-czalno!& polowa' tylko dla rdzennych narodów Syberii i w ce-lach selekcyjnego odstrza#u, pod warunkiem %e osoby dokonu-j"ce takiej selekcji przejd" badania psychiatryczne39.

")",)/'2!&)!

Bia#ocerkiewicz J., Status prawny zwierz"t, Toru' 2005.Jó*wiak Z., Bia#y K., S%ownik podstawowych terminów %owieckich i eko-

logicznych, Warszawa 1994.Nazar M., Normatywna dereifikacja zwierz"t – aspekty cywilnopraw-

ne, [w:] Prawna ochrona zwierz"t, pod red. M. Mozgawy, Lublin 2002.

Paczuski R., Prawo ochrony #rodowiska, Bydgoszcz 2000.Pietrzykowski T., Spór o prawa zwierz"t, Katowice 2007.Przyborowska-Klimczak A., Ochrona zwierz"t w #wietle dokumentów

mi$dzynarodowych, [w:] Prawna ochrona zwierz"t, pod red. M. Mozgawy, Lublin 2002.

Radecki W., Prawo %owieckie. Komentarz, Warszawa 2012.Radecki W., Ustawa o ochronie zwierz"t i o do#wiadczeniach na zwierz$-

tach z komentarzem, Warszawa 2007.Radecki W., Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, Warszawa 2011.Wylega#a P., Ptaki %owne – skutecznie chronione?, „Dzikie +ycie” 2012,

nr.Zy!k A., Kampania na rzecz zaprzestania polowa& na ptaki „Niech !yj"”,

„)rodowisko” 2013, nr 1.

Kontakt e-mail: [email protected]

38 http://www.newsday.co.zw/2012/12/17/banning-trophy-hunting--exposes-zim/. 39 Ⱦɟɩɭɬɚɬ�Ƚɨɫɞɭɦɵ�ɩɪɟɞɥɨɠɢɥ�ɩɨɥɧɨɫɬɶɸ�ɡɚɩɪɟɬɢɬɶ�ɨɯɨɬɭ http://m.lenta.ru/news/2013/04/01/hunt/.

Documents

M. Micinska-Bojarek "Gospodarka łowiecka jako przesłanka uzasadniająca polowanie na ptaki"