TẠP CHÍ KHOA HOC DHQGHN. KHXH, t XV, N°5. 1999 M íVẤN ĐỂ PHỤ NỪ ở VIỆT NAM ĐẦU t h e k ỷ XX,

Dụng Thị Vân Chi

Khoa Tiếng Việt Đại học KH Xà hội & Nhãn văn - ĐHQG Hà Nội

Đẩu thô kỷ XX, ciưỏi tác động của các chương t r ình khai thác thuộc địa, chính sách chính trị, văn hóa, giáo dục của Pháp, ảnh hưởng của các trào lưu tư tưởng dân chủ t rẽn thô giới, xă hội Việt Nam có nhiều thay đổi. Khi xã hội thay đổi, tâ't cả đều l iẽn quan đên Ịjhụ nữ. Cùng với sự ra đòi của giai cấp công nhân, bộ p h ận nữ lao dộng làm thuê đã có mặt ở háu hết các ngành kinh tế, làm việc trong xưởng máy, hẩm mỏ, đồn điền... Sô' đông phụ nữ còn được đưa vào làm công việc dịch vụ trong các đô thị, làm ngưòi bán hàng, di ở, làm con sen, bồi bếp và thậm chí cả ngh ề mại dâm... Bôn cạnh dỏ, chính sách văn hóa giáo dục của Pháp dã tạo nên một tầng lỏp Ị)hụ nừ trí thức, làm nhiểu nghề khác nhau như: thư ký, giáo viên, làm thơ, viết háo... Phụ nừ trở thành một lực lượng xã hội, một dôi tưỢng quan tâm, t ranh th ủ của mọi khuynh hưỏiig chính trị, dặc biệt từ sau chiến t ranh th ế giới thứ I.

Trong cơn khủng hoảng do xâm lược thực dân gây nên, phụ nữ trở th àn h một vân để xã hội và dưòng như là diểni thể hiện tạp Irung nhừng mâu thuẫn, những thay đổi trong xã hội Việt Nam buổi giao thòi. Vấn đề đánh giá vai trò của phụ nữ Irong gia (tinh và xã hội, vấn đế phụ nữ chửc nghiệp và chế độ tiển lương, ch ế độ ỉ>âo hiểm, vấii đề giáo (lục Ị)hụ nữ. vấn (tô hôn nhân và gia đình, những ngu yên tắc ( l ạo đ ứ c t r u y ổ n i h ố n g . . . c h o đ ế n v ấ n (lổ Ị )hụ n ữ vỏ i I h ể d ụ c , t l ìùi t r a n g . . . d ặ c b i ệ t

vấn đề nữ quyểi i và giải Ị)hóng ])hụ nử, Ị)hụ nữ t h a m gia vào cuộc đấu t r a nh giải Ị ) h ó n g í l â n tột' nhu t h ê nào d ã trỏ thành vấn đ ổ lưu tâni của xã h ộ i t rong những Ìi í ì rn í lni i t h ô k ỷ X X

1, Vai trò củ a phụ nừ tro n g gia đinh, xã hội và tro n g c u ộ c đâu tra n h g iả i p h óng dân tộc

Nhừng (lỏng gÓỊ) to lớn của phụ nữ Việt Nam trong sản xuất xã hội, t rong kinlì tô gia dinh và giáo (lục con cái Irong lịch sử là một thực tê mà hầu hế t mọi Iiíĩười phải thừa nhận. Không chỉ có nhừng ngưòi xuấ t th ân tây học như Nguyễn Văn Vĩnh, Diệp Vản Kỳ... hay những ngưòi yêu nước như P han BộiChâu, Huỳnh 1’lìúc Kháng... đ á n h giá cao vai trò của phụ nữ mà ngay cả những người xuá't th ân Hán học chịu ảnh hưỏng sáu sắc của tư tưởng Nho giáo như Phạm Quỳnh, Nguyễn Bá Học cũng phải thừa nhận phụ nữ Việt Nam từ trước đến nay vôn ''linh lợi mà can đảm, cần mẫn mà khôn ngoan, xưa nay đã có tiếng giỏi về đường k inh tê. Cuộc thương nghiệp trong nước phẫn nhiều là ử trong tay đàn bà, Dẫu cả t h ế giới không đ ã u có cảnh đ á n g p h ụ c là cảnh vỢ niiồi chồng đ i họCy học suốt đời... p h ụ n ữ m ộ t

minh tần tảo mà cung cấp được cho cá một nhà, írẻìi là cha rnẹ, dưới là lũ con' [11, hay ''đàn bà lờ chủ gia đình, đứng vào địa vị ịĩiáo sư cho con tre ' và ^'c.hưa hề thấy một người đàn hà ngu hèn t h ế nào mờ d u n g cho con ăn ỉĩiaìì nói (lỏi, thử cho con chửi chú đánh anh. Còn hao nhiêu con ììhà thất g iáo hổ hết la con nha không có mẹ” [2].

v ể vai trò của phụ nữ trong phong trào giải p h ón g dân lộc thì không Ị)hải ai cũng nhận thấy. Ngay các trí thức yôu nước trong phong t rào Đông Kinh Nghĩa Thục cùng chỉ cho rằng phụ nữ cỏ thổ tham gia m ộl cách gián l iếp thông (Ịua việc khuyến khích chồng và khuyên bảo con. Còn các nhà tư sản ihì hoàn toàn gạt phụ nữ ra khỏi nhung t ính toán chính trị của họ. Riênịĩ P han BỘI Châu la ngưòi dẩu tiên nhìn một cách đ ủ n g đắn vai trò của phụ nữ đô'i với sự ngh iệp (íấu tranh cửu nước. Trong H ả í riíĩoại huyết thư năm 1906. P h a n Bội Châu dã kêu gọi "nhi nữ" cùng “p/ỉỉi hào, quan chức, gia tô, sĩ tịch..." cùng đ úng dậy giôt ííiặc cửu nước.

Chỉ có Đảng Cộng sản Việt Nam mới thấy hết (ìược vai trò lo lỏti của phụ nừViệt Nam trong sự nghiệp đấu t ran h giải phóng dân tộc. Nfĩay từ khi m(')i thành lặp năm 1930 Đảng đà ra Nghị quyết về công tác vận động p h ụ nữ, vạch rõ '"Lực lưỢng phụ nữ là lực lưỢng rất trọng yếu. Nếu quáìig (tại quẩn chúnịỊ phụ ììừ không tham gia cách m ạng thi cách mạng không thê th ắ n g lợi được" [3J. Chính vì vậy công cuộc vận động giải phóng dân tộc của Đảní; Cộng sản Việt Nain (lã lôi cuônđưỢc đông dảo phụ nữ tham gia và đi tới th ắ n g lợi.

2. Vấn để g iáo dục phụ nử

Trước khi Pháp xâm lược, dưới chế độ phong kiến, Ị)liụ nữ khỏng tlược di học nên có thể nói giáo dục phụ nừ hay ‘V/ỉ? học" là một trọng tám íliiỢc thảo luận khá sôi nổi t rên báo chí những nãm díiu thô kỷ XX. Ngay từ năm 1907, IrfMi Đăn^ c ỏ T ù n g B ú t i , Ví vu V ì i i U đ ũ v i ế t h h \ \ ìh: '»n n h f f n f y qiUHì n i ô m h o p hò i c ủ a

n h i ề u n g ư ờ i t r ừ ớ c v i ệ c p h ụ n ữ đ i h ọ c c ũ n g n l i i í d ể l a n h i ề u h i ộ n Ị ) h á p k h u y ỏ n k h í c h

phụ nữ di học. N hưn g cuộc thảo luận thực sự vế vấn (!ề ''nữ học" chì diỗii ra Siiu khi thực dân Pháp han hàiih Học chính Tổng qui năm 1917. một quy dịnh có lính chất pháp chế về việc giáo (lục: cho phụ nữ. T ham gia vào cuộc thảo luận này là cá(' quan chức giáo dục của chính quyển thực dân và các học giả lẽn tuổi như Phạm Quỳnh, Nguyền Bá Học, Trịnh Đình Rư... kể cả các phụ nữ t r í thức như Sương Npuyột

Ánh, Đạm Phương... Nhìn chung hẩu hếl các tác giả đều nhâì Irí cho rằng cần ])hai giáo dục phụ nừ. nhưng giáo dục phụ nừ nhu thô nào lại tùy thuôc vào (Ịuan lìiộm của mỗi ngưòi về vị tr í của phụ nữ trong xă hội. Trong những năm 20 phan lớn các tác giả t rên báo Naỉìi Phong đều quan niệm vị t r í của phụ nữ là () troiig gia dinh nên nội dung giáo dục chủ yếu nhằm giú]) Ị)hụ nữ làm tỏt công viộc nội trớ. ''Coĩi g á i cần p h ả i học đ ể n h ả n cách hoàn to à n ' [4 | “nêz/ k h ô n g học th i sao ìiiêu đũỢc tứ đức ' [5] và cần nhíVt là chuyên dạy tam tòng tứ đức, các việc dàn bà trong nhà, không cần phải dạy nhiều về khoa học, loán, mà g iành nhiểu thòi gian cho việc dạy

2 Đặng Thị Ván Chi

vấ n đê p h ụ nữ Viựi Nain dầu thê hỷ A'X I]

nữ vôuịị ị ìi\ cliáiili . ( ’ne lác m:Í này còn phr phán (‘luíííng trình giáo (lục rủa Phá|) chí) Ị)hụ nữ Việt Nam là kliỏn^^ phũ họỊ), cán Ị)hải hot sỏ' giò liêng Phíip di và táng sỏ »iò' (lạy ( liỡ (|UỎÍ' Uịxũ và ĩiữ cònịí, í^ia chãnh ITmi.

ỉ ) ê i ì I i h ũ i ì g l ì ă m oO. r ù n g v ỏ i s ự Ị ) h á t I r i ỏ n c ủ a Ị ) h o n " t r à o n ữ ( ] u y ể n v à g i a i

Ị)liỏn^ Ị)hụ nĩi. sii có Iiiậl cúa t a n g 1(1]) nữ Irí thức, các tn' ihửc tây học như Trịnh Diiih Kií. ( ’;k) V;ìn ( ’háiih, Nguyễn Văn Bá... cho rằng ''giáo dục phụ n ữ khổng thẻ ỉ(ì\ lỊKi iỉĩìììì Ìctììĩ ỊỊÒV ỉìữa, khỏìig ncn nghĩ thiêu chức dờn hà ỉờ ờ troììíị gia đinh má (ỊIIỮÌÌ m á t r ủ n g c á i p h ậ n s ự a i ỉ i ấ v ớ ỉ ì ỉ Ị o á i x â h ậ i " | 6 ]. ĩ ^ h ụ n ừ p h á i h ọ c t ậ p d ể có Lhê

hìỉih cỉãn^ vỏị nam ^iỏi. đô cổ Ihỏ ihanì íĩia các cônự, tác xã hội. Giáo (luc [)hụ nữ th()i kỳ ììày (liíííc coi là mộl hiện Ị)liáỊ) (lê í luir hiện nữ quyổn và giải Ị)hóníí Ị)hụ nữ.

3 . V'^an d ể n ử q u v ể n v à ^ i ả i p h ó n ^

K h a i n i ộ ì i i v ế n ừ ( Ị u y ổ n l a n ( l a i ỉ t i ê n x u ấ t h i ệ n t r ô n b á o c h i V i ệ t N a m v à o

nam 1911 trong ỉ)àĩ Vê thói trọng nam klìinh n ữ cùa ta của Nguyền Vản Vinh Irên ỉìôìiiỊ Dươìỉ^ Tạp Chí. Tron^ nhữn^ năm sau đó trên háo Nam Phong và N ữ Giới (^lìUỉìí^ các' tá(’ gia đểii cô găiiK làm I'õ khái Iiiộm này. Tuy nhiên, khái niệm nừ ( Ị i i yen luí ' t lo v ã i i (‘ÒIÌ \ a l ạ VÓI Ị ) h a n d ô n g n ^ u ò i v^iộl N a m . T h e o h a u h ỏ t c á c l á c g i ả

(lây là Iiiôt khái niỏni ('ủa phuo'ng Tfiv inoi duọc du Iihậ]) vào Việt Nam. Họ cho r ã t i g Ị ) h u n ữ \ ' i ỏ t N a m (‘O CÙIÌ" ìợi í c h v à t l ì ỏ n g ỉ i ì i n h n h ư n a m g i o i n h ú n g Ị ) h ả i c h ị u

m ộ t ( l ị a VỊ t h à p kc ì i ì , h â t b ì n h d i i i i g V()i n a m g i ỏ i , c h ỉ vi h ọ k h o n j i cỏ h ọ c t h ứ c . Vì

vạy. Iiiuõn thực hiỘ!i (Ịuyốn bình clan« nain ìiừ can "p/ìciì lưu ìám vào sự giáo dục (ỉcni ha" [71-

S a u n a m t i n h h ì n h x ã h ó i \ ' i ỏ t N ; n n có n h ữ n g tliMV t lói ( Ị i i an t r o n j i . S ự

r a ( h u ^IMÌ c ã Ị ì ÍIÍ s à i i v à l i ê u l lí s a n t l ì à ì i h i h ị . SLÍ c ó m ạ t l a i a l i í in ;ỈT> v ạ n l.rí

i h u c l á y l ioc, i l ;u' l)iệ'Ị l a s ụ r a íl()i r u a D a i ì Ị í ( ’ộ n ^ s a n v^iột N a m ( tã a n h l u ỉ ò n g s a u

s a c líii I i i i l i h i n l ì (‘i i i n h Lrị v à l i f i ư ỏ n ^ " ớ V i ệ t N a i r . t r o i i g d ó (■(') s ự I i h ậ n t h ứ c vô viYn

( l e l ì u ( Ị n y e n v a ^ i ; i ! Ị ) h ( ) ! ì ^ Ị ) l u i m ì .

'1'hoi ky Iiay, nôi (lun^ (ảia khai niệĩii mì (Ịuyến klìôn^ còn gị('ìi liạn trong (Ịuan iiiịMii COI s ự l ) ã t l ) i n h I i a i i i n u c h i l a s ự h à l ỉ ) ì i i h ( l anỵ- I r o n ^ v a n đ ổ ị i ì í ìO c i ục

mia Iiia lIuíìc hao ^6ni í';i (Ịii\'ốn ỉ)iĩiiì (lăn^ VC clìính írị. (]uyổ!i hau cử, ứíìg cử, l Ị i i yỏu l a o ( !ộnj ; v à lự' d o k ỏ t h ỏ n V()1 n ^ u o i n i ì i i h y ô u .

Nhìn chun^ việc nh ậ n thức vân (lổ nữ (|uyổiì lúc lìày dã hình thành mội sỏ k h u y n h h ư ớ n ^ Ị )h;ui á n h ( ] i i an d i ê m v ã ( Ị u y ế n lợi c ủ a c á c n h ỏ m x ã hộ i khác: n h a u .

T r i í ỏ c h ê t (t() l à k h u y n l ì h i í ỏ n g ú n ^ h ộ n ử ( Ị u y ế n . I l a i i l iỏt n l ì ữ n í í n ^ ư ò i n à y

( l ổu t h u ộ c ' t a i l ” luỊ) \ ì ' ị ' n v à n h ừ n « t n ' i h ứ c T â y h ọ c c h ị u á n h h ư ờ n g c ủ a v ă n h ó a

Ịìluíòn^ 'rây. (Ic) cló I‘lìỉ lìliạn ihấy th ân phận lộ thuộc của một sô Ị)hụ nữ thuộc táng lớp trfMi luôn sông Lrong cliổu kiộn kín cong cao tưòng'. khôn^ lao động, không sông tự lập và chịu nhĩỂu rà n g buộc của lễ giáo phon^ kiôn. Vì vậy họ chủ triídng giáo dục ])hụ nữ và phụ nừ chức nghiệp là điểu kiện đổ thực hiộn nừ quyền và giải phóng phụ nữ. Tuy nh iên nừ íiuyôn gan vói quyên chính trị, quyên ứng cử và hầu

cừ ('ua |)hụ nữ thi họ (lê'u !ié tiánli v;» nhãn Iiìaiih Ị)lìỊi nữ không (’liỉ làin việc t rong ^ i a ( l ì i ih v;i (-an i h a n i ịiii\ CÌU- t a c xã lìội. K h u y i ì ỉ i l uKi n^ n a y d u ộ f s ự ủ n g hộ

c ủ a l ì l i ỉ ế u p l i ụ n u 1 1' i t h i i c , Ị ) h ụ m i l i í s ; i n v í t t i Ì H i t u s a i ì I i h i ì V â i i ỉ ) ạ n i

ỉ):'i N^iiyỏn ỉ)iíc Nhuận, Nguyỏn 'i'hi Kiôni...

'I'rái vdi kỉuivìiỉi luíớng ùnịi hộ nữ (Ịuycn la khuynh luíỏnỊ^ p h r hình nử (Ịuyến. '1'roiiíĩ khuynh lìUỏng này. có một sô n<íuòi Ị)li(‘ hìnli nữ (Ịuyến (lo anh hiíỏiiK sáu sac cua lu tiùỉn.u Nho ^iáo nlìU IMiạni (ỉiiỳnh. Tòn 'Phât Đàin... Một só khác là ti'i tliủc tii s;in niìu ỈMìan Long. ÌMu CJuan” ('hiôii niậc tlù lìiỏt hĩỉìỉì ctõìĩịĩỉ ìc im ì ì ữ ỉ à Ì)ÌỘỊ t ư ĩướìì í> t i ê n b()" | s | n l u i n » vi ( Ị u y ế i ì lụi (‘ỉ i i i i h t r ị c;i n h â n l iọ c ủ n ị ;

phàn (ỉỏi nủ (Ịuyen ' ÍỊIÚỊ) clìo phụ nữ (íui binh qnyèìi lờ gáy thOnì ké Ị)han dỏV' và "họ sẽ pháìì đỏi ta từ Ironq g ia đ ình tới ngoài xỏ lìội" l ỉay l ũiìti nhu Nịiuyàn Vãn Vinh tlìì cho inng plìỊi nu Việt Nam cũnịi (loi nữ <]uyếiì nhu Ị)hụ MŨ Châu Au l à đ ò i n ” vfọc vì Ị) l ìụ n ừ V i ộ l N a m (là (‘ó n u ( Ị u y ổ n

IMian tlỏi nũ (Ịuyen. nhiêu n^ưòi ròn phaii tlôi ca v iệ f Ị)liụ nù dì lãm va ihaii i g i a i ' i \ c c ô u ị i l a i ' x ã h ộ i . ỉ ỉ ọ c l u ) v h u ị i p l u i n ì i ( l i l a m s ò t i a i i h c h ồ h í i n c u a I i a n i g i ổ i

và làm ( lìo gia dinh sò không cỏ n^ưòi (‘hăm sóc... ( ỉ ia (linh la n^uổiì Ịíỏc cua xã hội mà gìiì đình khôn** vửng thì xã hội sẽ lan...

M ộ l k l i u y i ì h h u ỏ i ì ” k h á ( ' n h ậ n t h u c ( l u ọ c t l i ã i i Ị ) h ạ n n ô lẽ c u a n ^ u o i \ ' i ộ t N a m

clưỏi t h( ỉ i IMi;iị) t h u ộ c nt'*iì c l u i l i 'Uon.u V;U1 ( l ộ n ^ " i ; i i | ) h o n i ; Ị ) hụ n u k h o i h i i ọ c

lề gi íH) Ị ì hon, ^ k i ỏ n n l u r í ) iỏỊ) V ã n l\ i v a IMìai i K h ô i . DiỘỊ) \ ' ĩ \ n Ki (‘l io vÃn ị i " ì ì ^ ư d ì

V i ệ t N c n n h h ỏ ì ì ị ị p l i a i l a k é lciỉĩĩ l u ã i ÌÌÌCI c / ì i ỉ a k e c / ì Ị U l i ỉ c i t " " n i ^ d y tìciiìi r i i ì ì i ị

c h ỉ cỏ ( Ị i iv é ỉ ì n ắ m c a n h i t u ì ì i Ị t ì ìu O " t l i i "(ĨỎI vớ i p h u n ữ c h i con c l ìuyỌì ì ^ÍỊKÌI p h ỏ n í ị ,

giải phóng ớ phoỉìiỉ tục, gicii phóỉìíJi ờ iỊÌa dtiìh, giciỉ Ịtììoììíị ờ xá hội, hoan ỉodìì ỉ^iai p h ú ì ĩ i Ị " | H ) | . l l a y IMi an K h ù i v i ỏ t n h i ế u l)ãi c:ìi- 1);U) " c l ì i ỉ r i c / i K ì ì o ỉ ì ị ị ^^ ỉáo, ( ỉ a

p h á chc (ĩỏ íỊÌa diì ìh \ 'Xù chi cnì phụ fìữ ÌÌÌCI xoa C(ti h iậ t ncinì ioiì ềìừ fỉ. ^ỊCỉììiị lại cái n g h l a c h ữ t r i ì ì ỉ ì h c i ỉ l ì iu/'c s ự Cd i u;i(i 1(1 ưò t() ỉ" I 1 I |.

lỉ<*n Ciiiiii tlt) inol lo;,t tuMi Ihu\'L‘l lu;in (U‘ cua car nha \iin l'ụ Liií' Ví/// ỉ)í>(ttt dẻ (’ao con nguoi ra n hâ n , i liùní^ lại iô gỉ.lí) Ịíhon*^ kiỏn i);»( l)K‘t ( ;u’ nhãi i vậí mi

c ủ a h ọ l à n h ừ n ^ n í u í o i í l á n i ( ' h ỏ n g l ạ i Ịỏ ^ l á o Ị ) h o i m k i ê n , (hi i i ì v r u v;i t ụ í ỉ ị n i i ả o ‘Ạ{

c i i ộ í ’ i lòi mì ì i l i .

Tuy Iihirii. (';ỉc sách ỉ)íi(> í‘ũn^ khai, niìuniỉ 11 1 í line lu san. nj4a> cán h ừ n g I i ^ u o i c h ù t » ‘i í ờ n ^ ù n ị x l i ộ n u ( Ị u y ố n v à g i ả i p h ỏ n g Ị ) h ụ n ữ c ĩ n i ^ ^ k h ỏ n g a i ( ‘h ỉ

la (luíic Ii-ouị; diếu kiộii của Iiìộl niíoc tluiôí' ilịa nhu Việt Nam. pliụ nừ inuỏỉi lỉtíi nu (Ịuyến và giài phóng ])hụ nữ. triíoc liỏt phíii có niộl tieii dĩ' lỏii la luíỏr lìha tlúc lập. Nhữnịi ngưòi CỘIÌ" Síiiì là nhùng n^uòi íỉiiy nhát dã ịXí\n vàn tỉế ^lai |)h()!i” phụ nữ voi vân (le ịXỉM Ị>hóii^ (lán lộc. Ti‘011 Luận cưiỉềìiỊ chiì ìh trị nãni lí)3() rùa ỉ )a n ” Cộuịi san. lìani nừ l)ình (ỊIIVLMÌ lã niột tron^ nuũH ('liủ tìUíũi^ \ờu ciia Dan^. Dang (’ŨII^ vạch ì’õ ”//(’// phu nữ dứiìíỊ mjioai cuộc (táu troììlì cách ỉiìỌììiị cua cỏtìịị nùng thì khòììii hao ^ỉ(ĩ dạt mục dnìì phụ nữ giíu plìOỉìíỊ dĩì'(iv" ( 'uộc vậii tlộii" giảiphón^í I)hụ nữ của Đang Ị)hát trien. nhieu nừ (ỉaiìo viên cộng Síìii dã di vào vạn

ị Dăng Thị Vân Chi

Vãttì d ổ phụ nữ Việt Nam cĩầii thê kỷ XX

ilộm^ ('òiXịX nóiifí. Mạt khác (‘á(' nừ trí ilìức, fác !ilià l)áo nữ cộn^ s;in (lã laiiì (*h() vàn (lổ Ị)hụ luì \ vrn các ỉ)á() tii san nhu Phụ N ữ Tởn Vân Iiliừn^ nám \^Ì‘A \ -

K);V,r> tiíi n<'*ii ịìần ^ũi luíii V('íi phu mì lao (Ịnim và viêc nhận thức vàn (lế nù quycn I n i n ô n i h ự c t ỏ h í ù i v; ì ( l ú n ^ h i í ỏ n t i h ò n . ỉ ) ó l à v i ệ c v ạ c h ì’õ v ấ n ( tố Ị)l ì Ịi n ử c h ứ c

i i ị : ! uí*Ị) khõn . í * c h ỉ l à v à n i l ế v i ỏ c l à m (‘ủ a | ) l i i i n ừ I i i à d ô i v ỏ i Ị ) i i a n ( l ónf í p h ụ n ừ d a n g

l a o Í ỈỘP” l i o n ^ CMC h a m ino, n l ì à i n á v c ù a l ư l)í in P!i:\ ị) là ViVn d ế t l iốu k i ệ n l ao r ỉộn^,

í'hỏ (lộ ticn liKHm, í‘hỏ (lộ l);i() hiểm.. .

4. Nhửn«í vân dổ dạo dửr và hôn nliân

'1'ron^ Vìiuu díiU lliỏ ki XX, íliíni aiilì lìuỏn^ của liê]) xúc vàn hóa Đỏng -'FiiV nluìii^ v;ìp. í!e nhu lao lìỏiì. (la Ihr* tluọc iháo luọii nhiếu trÌMi háo <*hí, nhấL là tvon^ inuí' A7;ơ/ ilan ha Irêiì Đùng c ố Tùuiỉ Báo vò Dòng Dương Tạp Chỉ. Trong khi tụt' tào hôn 1)Ị hau hôt mọi n^uòi phô Ị)han thi chè clộ da thô không nhùng khỏn<í hị ai ;)h;ir. đòi lìià nhieu n^Híoi còn cô' gane iũện hộ cho hành vi (ló. Tuy nhiên, dốn nhi. ìn” nãni Ị)hụ nử \^iộí. Nam clã \ờn t iêng '\ỉỉihi irưiỉc tiên có thè làm đượvììỉ^nv va m> hỢp vớỉ Ìaaìì ỉ í và nhan (ĩạo lã đề nghị ban hành luật mội vỢ một cÌĩ(..>}iíị"\ 1 ;-ì|.

D u n i t l a i i h l ì ị i h ĩ a clòi n ừ ( Ị u y ổ n v à g ì i ì i Ị ) h ó n g ] ) h ụ n ữ , m ộ t s ỏ Ị ) h ụ n ừ t h à n h t h ị

sa v;ìí) ỉ)oi toan. ( 0 bac. (lặc i)iộl các cô ^ái Tây học (iheo mới) mà lòi song và quan n iẹm CUA !ì() l;'í inôt ỉ!ì;\rh ihíu* (ĩõi với n luìn" quaiì niộin đạo tiức và (!(* dọa l ính c h f u i ỉ i í i i v ù u ị x c u a J^ia ( l ì n l ì t i - u \ ‘ÌM’» l l ì ò n ; ’ . I)(J d ỏ , n i ò l .sô n^ ' i i o i I i l n í H u ỷ n l ì T h ú c

IMi.iiì lìỏi ( ’!ìâu niặc' tỉù uiiíi hò nù (Ịii\'riì il;l Ị)h;n \cn tiỏni» ])hr* plìiUì "uứt hrỉ ỉ:>nì tn'ii tìưíu ììUi rì plìãtì sáp ỉìưih- bóỉìíí... ỉììoniỊ diíik' cái lòt Madam thời Xi‘ìv iíàr ìĩìỉ\fc (ỊUC hiỉ'(fììí hìĩỏỉiíĩ bỗìiíỊ một sỢi f()c, thê nìct nav ỉĩữ qiivèỉi, mai nữ qtỉvến, hcu rừu Xdíi xcicy phụ nữ nhi t ỉhõ còn ván đẻ ÍỊÌ mà hàn ĩiữa (ĩáii" 1 I II 'rroiiị í Iilìữn^ nam in.Ul. tru()(' \\ỉ\nự; !oạl các cuộc lự sát của ])hụ nữ và Ihanỉi niên cáf dỏ lliỊ í'únj‘n\-**n ìilìMiì lu' Iihũìip \’:in i\ĩ* hôi nluí r^nntì liô gin nniifv (lAii. <Ị\I\'0ÌÌ J ÌMl r U( ì ! i ^ . (ỊUMM lìộ n a i i ì m ì . v i ỏ ( ’ é p d n y r n . . . IMi an K h ô i ( là Ị ) ha i k ô u I r i ì "í//V/ d i n h Xf'í’

í ( ỉ </rí Ị h d i ì h r a vù ì ì đ v r ò ì " 1 1 ")!. Ị ^ r n c : i n h (ló. v â n ( l í t ự (lo k ỏ l h ỏ n CŨII^' có n l i i e i i y

kiêii tranlì luậii. Nlìữn<í nịiúni ủnfí hộ tự clo kỏl liôn thì (lật hạnh phúc cá nhân lén t i r i i \';i COI tiiìli yôu là (‘ơ sỏ cua hỏn Iihán. cỏn nlìững n^ưòi phí* Ị)lìán tự (lo hôn nliàn lại đật quyển lợi của gia đình lên trên. Dưới nhan đề "Đà/Ỉ bà với ái tinh" T!i,ỉf‘h l.aiì í*hí) rhnư. Ị>hụ nữ mà nói ctô*n tình yêu. (tòi quycn Ui do yêu thưdng cũnp Liiniì^ dIìU tlunj; t^iua \ à hội mà nói to ir*n I’ãn^ "ChủỉìẬỉ tôi cũììíỉ là n^iùỉi ỉìlìiỉ'dàn ò n ự u ữ ỉ ì Ị ) I ì ( i i ( ĩ ư ợ c C ị u v é ỉ ì c h ọ n h ạ n t r ă m ỉ ì ă n i ' " l ĩ ù n ì ì h á i ì n à o , í Ị Ì a t ộ c n à o k h ô n g d o

(ii rình ựâv tìcìì thì cũng lá chuyện bá lớp" [ 16Ị.

Kỏt luạn

1. Tron^" íliếu kiện của xã hội Viộl Nam dáu thố kỉ XX. voi sự xuất hiện của tiông díìo Ị)hụ nữ tron^ các h ẩ m mỏ. nhà máy. vỏi các; lììỉih thức lao độn^ dưỢc xà h ô i h ó a c ù a Ị ) h ư ( í n g t h ứ ( , s ản x u ấ t t ư h á n c h ú n g h ĩ a c ũ n « n h ư v i ệ c n h i ề u Ị ) h ụ n ừ

(Ivigc Ỉ()1 Iruony. Ị)hụ nu (lay lioc, vịêt !>;»(). lãiii th(). . lan (lau IKMÌ li'í>n^ ỈỊrh sử. vấn đế phụ nừ khôn” (’on Iiảin Iroiiu kliuôiì khô ^ia ílìnli nữa inà tliiõc (líĩt t r rn b ình (llCMl x ã l lỏl ,

'Z. l . í in í l á u l i r i i CÍU' v a n tli' c u a Ị) lui n ì i (liíỊù- ( l u a I‘;i i h a o l u ; n ì . t r a o (lôi t ỉ ' ô n

h a o ch i . T ừ cl in ( 'hi í‘í) n ; i m í^iỏi l )àn vỏ n l u i n f i v ã n (lê í u;i Ị )hu n ữ tỉ;'ni ( l a n (lã xiiíầl

luôn nliừn^ liỏn^ noi ti ia Ị)hu nũ h;uì \ (■ nhửn^ vân ílo cua chiiili Iiiinh. Do (ló vàn (l(‘ Ị)hụ ììừ kliôn" chi lã vàìì (lô cua xà liội ma cỏìì Lrổ thaiih SỊÍ tự nhận thức CIIH hiiii ihàn phụ nủ. (Mìiiìh sụ Ui nhan lluic uàv mỏi mang lại CỈIO cho phụ nữ nhiìnK t h a y ( lòi i h i ĩ t s ụ CŨIÌ^ n h ú l l u ỉ c d r i v s ư Ị>hiU I r i ỏ n (‘Ua Ị ) h o n ^ í r à o Ị ) l i ụ n ữ . t h u e c l ã y

p h ụ n ũ t h . m i y i a \ ' n n r;\ i- h o ỉ ì l ( l ộ i i g \ ã h ô i . v à o ] ) h ( ) i ì ^ I r ã o cl(')i ( Ị i i \ ' ê n ỉ ) ì n l ì ( l ã i i ^

I ì ; ini n ũ v a ị i ì i ì ì Ị ì h o i i ^ Ị ) l ui n ừ

‘í. ( ^ u a I n n l i n h ạ n t l i u c l á c v â i i (Ic c u a Ị ) l i ụ n ừ n h u iu' i ( Ị u y e n v;'i ịXìAì ] )hóí i í ^

Ị ) h u n ủ clã (li t ì i l ì i ì h v ự c v ã n hoi ì - l ì ũ h ọ c . » i á í ) c l u c Ị >hu n ữ - s ; u i ” l i n h v u c t‘h í n h

I »‘Ị xA liội: phụ nìì v;» (ỊUven hau củ, Ún" cii. ( ]uvcn t h a m cl i í i ìh. <»iai Ị)hÓỊi^ Ị)lui nử

v ; i ( l e n n l n ì n ^ I i a m 1 1 - ỉ l t . ì ”) v a n l i e I1 U ( Ị U v e n v ; i ” i a i Ị ) h ó n ^ Ị ) h u n ũ d u ó í ' ^ à i i VOI

\ ' a n ( l i ‘ u i a i Ị ) l iont^ ( l ; i n t ô c . Ị ) h o n ^ ^ l a i c: i | ) .

T A I L I Ẹ i ; T H A M K I I A O

I ỉ I Naìiì Phoní> sô 82 lhan» I - ì9lì I. Ỉ 1 26 I - 2i^s.

|LM Nam PhoỉìỊỉ. sô ;]4 thiiììu i - H)2f). lì' '- S7

|.‘ìỊ ì /ịcÌì sứ pììon^íỉ Ịrcii) Ị)hu nừ Virt Nanì tạp I. XXK l*hụ luì. 1!.. ỈH(ìi. tì 17 I.

I 1{ Ncíìiì Ph()ìì<Jí, sô 28 lh;ni^ 5 - u n ít. \ r

|.')| Nnm Plìoỉìg, SÔ IOI thiiiio 12 - \v liìT).

|í>| Phu N ữ Tan Vân. sô 2 iháng r> - 11’ U).

I 7 | N a n ỉ l * h n f ì í > . s o 4 1 h a i i i ^ 1 0 - n u / . I i 1 () .

| s | Ị * h i / iV//’ 7V/// \V/ / / . s ù i h . Mì ^ T) - lííi^í). Í 1 ]I).

ị ! M P ỉ ì u N u ' T a n \ V / / / . s o 8 1 l ì i i i i Ị ^ (* - I i ‘ ỉ ) .

ì^hụ S ừ Tãỉi Vătì, sõ 14 th;uií4 1 ỉ'

Dõiìíị Du'(ỉỉìự Tạp Clìí, sò 31(19.'^7) ('rh(‘0 N^uyẻn i)ức Mậu ti'on^ ‘’(ỉia dinh ílAvãn áè nluí íhỏ náo" . Tap ('hỉ Xã hỏi h<H\ tỊiání^»8. tì S7).

i !l | Ỉ^Ịch sư phoììíị trao phu nữ Vỉct Noìĩì t;ìỊ) I NXB IMìụ nũ, 11 . n x i l . 11' ITT).

I 1;ì| Phụ !\‘ữ 7V/// W///, sô 18 8 - 11' !(■),

I I 1| Phụ N ữ Tàn Vãìi. S(I 10 t h a n ” 7 - ti‘ 11).

I 151 Phu N ữ Tân Văn, sỏ'84 tháno n - 19;n. Ir 9.

Phu N ữ Tán Vãìì, sỏ'95 tháng <s - 19.‘n . tr 15.

7| DânẬi ('() T iíỉìlì Hao xuàl l)iin năm 1907.

(> Thi Vân Chi

I I S | N Ừ G ì ớ ĩ C h ĩ i n g x u a l l); in n á n i l íMH.

llíM íỉoai 'riìanlì. Hoai ( ’hán. Thỉ nhàn Việt Nam ( 1932-Ĩ94Ĩ}. NXB Văn họr. 1 Hí»7.

li^OỊ N h à i L i n ỉ i . L a n h l u n g . N X 13/ 9ờ/ N a v , H . . 1 9 8 7

})ôi haiì. ĐỜI Nay. tỉ.,

Níín^ Thu. NXI5 £)(//A'av. H., 1948.

Í21| .Essays in to Vií^nơmese posts. Cornell Univ(‘rsity, In thaca Now York, New >'()ik unif)

VNU JOURNAL OF SCIENCE, s o c . SCỈ , t.xv. N' 5, 1999

Vân (đê phụ nừ Việt Narn đầii t h ế h \ XX 7

THE QUESTION OF WOMEN IN VIETNAM IN THE EARLY XX CENTURY

D a n g T h i V an Chi

Faculty o f Vĩrfỉìũ?iìese LauẬỊuage a nd Culture for Foreigners CoiU\m> of Social Sciences & Humanit ies - VNU

At I lie t)(*oi])nino- (,j' the tw(*nti('th C(*ntury there cam e llu* impact of the h'i iMK h ( olonial (‘\ Ị ) l ( ) i t a t i o n . l ) i ' i n g i n « n o w cultural a n d o d u c a l i o n a l Ị ) o l i o i e s , a l o n g

with now uleolD^ual currents dovoloỊ)nig around the world. Vietnam underwent m a j o r t r a n s i o n i i a l i o n s in | ) o l i l i c a l . oi ' oi ioi i i i f . s o c i a l , c u l t u r a l , a n d ( e d u c a t i o n a l

S[)hc‘r(*s. This Ị)1-Í)(‘Í‘SS liatl a major iniỊ)afí Oli women.

T h ( ‘ rt)lt* of woHKMi i n Sí)(‘i í ‘í y l o h(» r(Mlofin(*d MS V i e t n a m u n d e r w e n t

s o c i a l , c u h i n a ! . (‘c o i i o i i i i f c h a n ^ o s . S i u h a i ’(‘a s a s t l i o I’o l e o f wfinifMi t h f Mr p o s i t i o n

in l lu* i a n i i l v . (‘d u c a t i o n . ])r()i(‘ss i () i i . a n d n i ; u r i a g ( ' w o r e q u o s t i o n o d . T h r s e w o r e

p r i m a r i l y i Ị U ( ' s t i o n ( ) l w o m t M i ’s r i g h t s , w o m o n ' s l i h p r a l i o n a n d t h e r o l e o f w o m e n i n

t h e l ì a l i o i ì a l 1 i h c i a t i o n n i ovi Mi i onl .