5

Przedmowa ................................................................................................................. 10Wstęp ......................................................................................................................... 11

GŁOWA

1. Jama ustna (K. Jodkowska(( )........................................................................................ 141.1. Badanie...................................................................................................................... 141.2. Wzory zębowe psa i kota........................................................................................... 151.3. Wady wrodzone i rozwojowe .................................................................................... 171.3.1. Rozszczep wargi i podniebienia (M. Galanty, K. Jodkowska) ................................. 171.3.2. Braki zębów, zęby nadliczbowe, niedorozwój szkliwa............................................. 211.3.3. Osteopatia czaszkowo-żuchwowa............................................................................. 221.3.4. Przetrwałe uzębienie mleczne ................................................................................... 231.4. Urazy błony śluzowej jamy ustnej i zębów............................................................... 251.4.1. Oparzenia substancjami chemicznymi i porażenia prądem ...................................... 251.4.2. Ciała obce .................................................................................................................. 261.4.3. Otarcia i rany ............................................................................................................. 261.4.4. Atrycja i abrazja zębów............................................................................................. 271.4.5. Złamania zębów ........................................................................................................ 281.5. Choroby przyzębia .................................................................................................... 291.5.1. Etiologia .................................................................................................................... 291.5.2. Stadia chorób przyzębia ............................................................................................ 301.5.3. Powikłania chorób przyzębia .................................................................................... 33 1.6. Ekstrakcja zębów....................................................................................................... 361.6.1. Wskazania i przeciwwskazania ................................................................................. 361.6.2. Etapy ekstrakcji ......................................................................................................... 371.6.3. Ekstrakcja poszczególnych zębów ............................................................................ 391.7. Pierwsza pomoc stomatologiczna ............................................................................. 401.7.1. Zabezpieczenie obnażonej miazgi w złamanym zębie.............................................. 401.7.2. Zwichnięcie i wyłamanie zęba .................................................................................. 421.7.3. Wielodłamowe złamania kości twarzy...................................................................... 431.8. Nowotwory jamy ustnej (R. Sapierzyński(( ) ............................................................... 431.8.1. Rodzaje nowotworów............................................................................................... 431.8.2. Objawy ..................................................................................................................... 461.8.3. Rozpoznanie .............................................................................................................. 461.8.4. Leczenie chirurgiczne................................................................................................ 471.8.5. Rokowanie................................................................................................................. 49

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 50

Spis treści

6

SPIS

TRE

ŚCI 2. Gruczoły ślinowe (M. Galanty, M. ŻakiewicŻ z) ............................................................ 52

2.1. Torbiel ślinowa .......................................................................................................... 522.2. Wycięcie otworu w ścianie torbieli ........................................................................ 542.3. Wycięcie gruczołów ślinowych ............................................................................. 55

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 56

3. Gardło (o M. Galanty, M. Żakiewicz) ............................................................................. 573.1 Ciała obce..................................................................................................................... 573.2. Podniebienie wydłużone............................................................................................ 573.3. Zapalenie migdałków podniebiennych................................................................... 593.4. Nowotwory migdałków (R. Sapierzyński(( ) .......................................................... 603.5. Usuwanie migdałków ............................................................................................. 613.6. Wynicowanie kieszonek krtaniowych (M. Galanty)..................................................... 62

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 65

4. Nos i zatoki przynosowe .............................................................................................. 674.1. Rany nozdrzy (M. Żakiewicz) ................................................................................... 674.2. Zwężenie nozdrzy (M. Galanty) ................................................................................... 674.3. Nowotwory jamy nosowej i zatok przynosowych (R. Sapierzyński, M. Galanty(( ) .. 694.4. Ciała obce w jamie nosowej (M. Żakiewicz)............................................................. 724.5. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej jamy nosowej i zatok czołowych (M. Galanty, M. Żakiewicz)........................................................................................ 724.6. Aspergiloza (M. Galanty) ............................................................................................. 724.7. Otwarcie jamy nosowej (M. Galanty) ........................................................................ 744.8. Złamania kości czołowej i uszkodzenia zatoki czołowej. Torbiele śluzowe (M. Galanty) ................................................................................................................... 764.9. Trepanacja zatoki czołowej (M. Galanty) .................................................................... 77

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 80

5. Ucho (M. Galanty, A. Olkowski, M. Żakiewicz)......................................................... 825.1. Krwiak małżowiny usznej ......................................................................................... 825.2. Rany małżowiny usznej ............................................................................................ 845.3. Zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego ...................................................... 855.4. Odsłonięcie przewodu słuchowego zewnętrznego.................................................... 865.4.1. Metoda według Formstona i McCunna .................................................................... 875.4.2. Metoda według Zeppa .............................................................................................. 875.5. Usunięcie pionowej części przewodu słuchowego zewnętrznego ........................... 895.6. Usunięcie całego przewodu słuchowego zewnętrznego ........................................... 895.7. Zapalenie ucha środkowego ..................................................................................... 895.8. Osteotomia puszki bębenkowej ................................................................................ 915.9. Udrożnienie trąbki słuchowej ............................................................................... 93

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 94

6. Narząd wzroku............................................................................................................. 956.1. Badanie narządu wzroku – podstawowe metody diagnostyczne (K. Paschalis-Trela(( ) .................................................................................................. 956.1.1. Ogólne badanie okulistyczne..................................................................................... 956.1.2. Badanie bakteriologiczne i mikologiczne ................................................................. 976.1.3. Badanie cytologiczne ................................................................................................ 98

7

SPIS

TRE

ŚCI6.1.4. Test łzowy Schirmera ................................................................................................ 98

6.1.5. Test na drożność przewodów nosowo-łzowych ........................................................ 986.1.6. Badanie z użyciem fluoresceiny i różu bengalskiego ............................................... 996.1.7. Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego – tonometria ............................................... 996.1.8. Oftalmoskopie pośrednia i bezpośrednia .................................................................. 1006.1.9. Ocena kąta tęczówkowo-rogówkowego – gonioskopia ............................................ 1016.1.10. Elektroretinografia..................................................................................................... 1026.1.11. Ultrasonografia.......................................................................................................... 1026.1.12. Badania radiologiczne ............................................................................................... 1036.2. Choroby powiek (K. Ratajska-Michalczak(( )kk .............................................................. 1046.2.1. Wady wrodzone powiek ............................................................................................ 1046.2.2. Zapalenie powiek ...................................................................................................... 1046.2.3. Jęczmień .................................................................................................................... 1056.2.4. Gradówka .................................................................................................................. 1056.2.5. Nowotwory powiek ................................................................................................... 1056.2.6. Nieprawidłowy wzrost rzęs ....................................................................................... 1086.2.7. Przemieszczenie rzęs................................................................................................. 1086.2.8. Dwurzędność rzęs...................................................................................................... 1086.2.9. Agenezja i częściowy ubytek powiek ....................................................................... 1096.2.10. Zmiana kształtu, położenia i ruchomość powiek ...................................................... 1106.2.11. Zespół Hornera .......................................................................................................... 1146.3. Choroby spojówek (K. Ratajska-Michalczak(( )kk ........................................................... 1146.3.1. Zapalenie spojówek................................................................................................... 1146.3.2. Skórzak...................................................................................................................... 1156.3.3. Nowotwory spojówek................................................................................................ 1166.4. Choroby trzeciej powieki (K. Ratajska-Michalczak(( )kk ................................................ 1166.4.1. Grudkowe zapalenie trzeciej powieki ....................................................................... 1166.4.2. Przerost i wypadnięcie gruczołu trzeciej powieki..................................................... 1176.4.3. Zwichnięcie chrząstki trzeciej powieki ..................................................................... 1186.4.4. Rany trzeciej powieki................................................................................................ 1196.5. Choroby narządu łzowego (K. Ratajska-Michalczak(( )kk ............................................... 1196.5.1. Upośledzenie wydzielania łez ................................................................................... 1206.5.2. Upośledzenie odpływu łez......................................................................................... 1206.6. Choroby rogówki (K. Ratajska-Michalczak(( )kk ............................................................. 1216.6.1. Powierzchowne i perforujące rany rogówki.............................................................. 1216.6.2. Suche zapalenie rogówki i spojówki ......................................................................... 1226.6.3. Wrzodziejące zapalenie rogówki............................................................................... 1246.6.4. Ogniskowa martwica zrębu rogówki u kotów........................................................... 1266.6.5. Przewlekłe powierzchowne zapalenie rogówki u psów............................................ 1276.6.6. Zabiegi chirurgiczne na rogówce .............................................................................. 1286.7. Choroby błony naczyniowej oka (K. Ratajska-Michalczak(( )kk ..................................... 1336.7.1. Torbiele tęczówki ...................................................................................................... 1336.7.2. Przetrwała błona źreniczna........................................................................................ 1336.8. Choroby soczewki (K. Paschalis-Trela(( ).................................................................... 1346.8.1. Zmiany położenia soczewki ...................................................................................... 1346.8.2. Zaćma ........................................................................................................................ 1356.9. Choroby gałki ocznej (K. Ratajska-Michalczak(( )kk ...................................................... 139 6.9.1. Zapalenie gałki ocznej............................................................................................... 1396.9.2. Jaskra ......................................................................................................................... 140

8

SPIS

TRE

ŚCI 6.9.3. Urazy gałki ocznej..................................................................................................... 143

6.9.4. Nowotwory gałki ocznej ........................................................................................... 1466.9.5. Oparzenia gałki ocznej .............................................................................................. 1466.10. Choroby oczodołu (K. Ratajska-Michalczak(( )kk ........................................................... 1476.10.1. Nowotwory oczodołu ................................................................................................ 1496.10.2. Orbitotomia boczna ................................................................................................... 1496.11. Choroby ciała szklistego (K. Ratajska-Michalczak(( )kk ................................................. 1506.11.1. Choroby wrodzone .................................................................................................... 1506.11.2. Choroby nabyte ......................................................................................................... 1506.12. Choroby siatkówki i naczyniówki (K. Ratajska-Michalczak(( )kk ................................... 1526.12.1. Anomalia oczu u psów rasy collie............................................................................. 1526.12.2. Dysplazja siatkówki .................................................................................................. 1536.12.3. Zwyrodnienie siatkówki ........................................................................................... 1536.12.4. Zapalenie naczyniówki i siatkówki ........................................................................... 1546.12.5. Nagłe nabyte zwyrodnienie siatkówki ...................................................................... 1546.12.6. Zaburzenia funkcji siatkówki .................................................................................... 1546.12.7. Szczelina tarczy nerwu wzrokowego ........................................................................ 1546.12.8. Nowotwory tylnego odcinka gałki ocznej................................................................. 1546.12.9. Odwarstwienie siatkówki .......................................................................................... 155

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 158

SZYJA I KLATKA PIERSIOWA

7. Rany szyi (J. Sterna(( )................................................................................................... 164Piśmiennictwo ............................................................................................................. 165

8. Torbiel skrzelopochodna (M. Żakiewicz)...................................................................... 166Piśmiennictwo ........................................................................................................... 166

9. Ropnie szyi (M. Żakiewicz)......................................................................................... 166

10. Tarczyca...................................................................................................................... 16710.1. Nowotwory tarczycy (R. Sapierzyński(( ) ..................................................................... 16710.2. Wycięcie tarczycy (M. Galanty)................................................................................ 168

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 169

11. Tchawica (M. Galanty) ............................................................................................... 17011.1. Zwężenie tchawicy .................................................................................................... 17011.2. Zapadanie się tchawicy ............................................................................................. 17011.3. Cięcie tchawicy ......................................................................................................... 17511.4. Wykonanie stałego otworu w tchawicy..................................................................... 17611.5. Wycięcie części tchawicy.......................................................................................... 178

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 179

12. Choroby jamy opłucnej................................................................................................. 18012.1. Uwagi anatomiczne (T. Mastalerz, M. Kupczyńska) ................................................. 18012.2. Płyn (przesięk/wysięk) w jamie opłucnej (M. Kupczyńska, T. Mastalerz)................ 18112.3. Krew w jamie opłucnej (M. Galanty)........................................................................ 18412.4. Ropa w jamie opłucnej (T. Mastalerz, M. Kupczyńska) ............................................ 18512.5. Chłonka w jamie opłucnej (M. Galanty) ................................................................... 185

9

SPIS

TRE

ŚCI12.6. Odma jamy opłucnej (M. Galanty, T. Mastalerz)...................................................... 189

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 191

13. Płuca (M. Galanty)..................................................................................................... 19213.1. Stłuczenie płuca ........................................................................................................ 19213.2. Skręt płata płuca ....................................................................................................... 19313.3. Ropień płuca ............................................................................................................. 19413.4. Nowotwory płuc (R. Sapierzyński, M. Galanty(( ) ....................................................... 196

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 199

14. Zabiegi w obrębie klatki piersiowej (M. Galanty).......................................................... 20014.1. Nakłucie klatki piersiowej......................................................................................... 20014.2. Umieszczanie drenu w klatce piersiowej .................................................................. 20114.3. Operacyjne dostępy do klatki piersiowej .................................................................. 20414.3.1. Torakotomia międzyżebrowa .................................................................................... 20514.3.2. Sternotomia pośrodkowa........................................................................................... 20714.4. Chirurgia płuca .......................................................................................................... 20714.5. Znieczulenie pacjenta do operacji na terenie klatki piersiowej (M.MM Januchta,

T. Mastalerz) .............................................................................................................. 211Piśmiennictwo ........................................................................................................... 214

15. Śródpiersie i osierdzie (M. Galanty) ............................................................................ 21515.1. Wodosierdzie ............................................................................................................. 21515.2. Punkcja worka osierdziowego................................................................................... 21615.3. Perikardiektomia ....................................................................................................... 21715.4. Odma śródpiersia....................................................................................................... 21815.5. Nowotwory śródpiersia (R. Sapierzyński(( , M. Galanty)............................................. 219

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 222

16. Wrodzone wady serca i dużych naczyń (U. Bartoszuk, M. Galanty) ............................ 22316.1. Przetrwały przewód tętniczy Botalla......................................................................... 22316.2. Zwężenie zastawki pnia tętnicy płucnej.................................................................... 22616.3. Podzastawkowe zwężenie aorty ................................................................................ 22816.4. Ubytki przegrody międzykomorowej........................................................................ 22816.5. Ubytki przegrody międzyprzedsionkowej................................................................. 22916.6. Tetralogia Fallota....................................................................................................... 23016.7. Przetrwały prawy łuk aorty ....................................................................................... 230

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 231

17. Klatka piersiowa .......................................................................................................... 23217.1. Obrażenia klatki piersiowej (P. Trębacz(( ) .................................................................. 23217.1.1. Uszkodzenia tkanek miękkich pokrywających ścianę klatki piersiowej................... 23317.1.2. Uszkodzenia rusztowania kostnego klatki piersiowej............................................... 23517.1.3. Pourazowa przepuklina przeponowa (M. Galanty) ................................................... 23917.2. Nowotwory ściany klatki piersiowej (M. Galanty, P. Trębacz)................................. 243

Piśmiennictwo ........................................................................................................... 245

Skorowidz nazw polskich ............................................................................................ 246Skorowidz nazw łacińskich .......................................................................................... 261

10

Przez kilka ostatnich dziesięcioleci wiele pokoleństudentów weterynarii uczyło się sztuki chirurgicz-nej z jedynego istniejącego podręcznika „Chirur-gia małych zwierząt” prof. dr. hab. M. Żakiewicza.Przez wiele lat był on kanonem wyznaczającymstandardy postępowania chirurgicznego każdegopraktykującego chirurga małych zwierząt.

Od ukazania się pierwszego wydania tego pod-ręcznika minęło około czterdzieści lat, a od ostat-niego – szóstego wydania piętnaście. W tym cza-sie nastąpił ogromny postęp w chirurgii weteryna-ryjnej, co sprawiło, że wiele informacji stało sięnieaktualnych. Chociaż na rynku księgarskim po-jawiły się przekłady innych książek dotyczącychtej tematyki, wielu lekarzy nadal korzysta ze „sta-rzejącego” się podręcznika prof. M. Żakiewicza,co wskazuje, że jest zapotrzebowanie na tegorodzaju publikację.

Wychodząc naprzeciw tej potrzebie podjęliśmysię razem z kolegami pracującymi w zespole truduzaktualizowania zawartych w nim treści. Efektemtych prac stał się podręcznik, który Czytający trzy-ma w ręku. Nieliczne rozdziały z „Chirurgii ma-łych zwierząt” prof. M. Żakiewicza pozostawionoz nieznaczną korektą, część została przeredagowa-na zgodnie ze współczesnym stanem wiedzy, więk-szość natomiast została napisana od nowa. Pojawi-ły się także nowe rozdziały. W pracy nad książkąwykorzystałem swoje ponad 30-letnie doświadcze-nie chirurgiczne i dydaktyczne.

Całość podręcznika została zaprojektowanajako wydanie czterotomowe, obejmujące takie za-gadnienia jak:– chirurgia ogólna, chirurgia tkanek miękkichi anestezjologia (tom I);– chirurgia głowy, szyi i klatki piersiowej(tom II);– chirurgia brzucha i miednicy (tom III);– chirurgia układu kostno-stawowego i układunerwowego (tom IV).

W celu łatwiejszego korzystania z podręczni-ka, omówienie poszczególnych jednostek choro-

Przedmowa

bowych zostało pogrupowane według poszcze-gólnych układów organizmu. Poza opisami tech-nik operacyjnych dużo uwagi poświęcono takżezagadnieniom związanym z etiologią, patogenezą i rozpoznawaniem chorób, przez co, mam nadzie-ję, podręcznik będzie stanowił dobre uzupełnienieistniejących na rynku pozycji książkowych o po-dobnej tematyce. Równocześnie dołożono starań,by układ książki, wzorem podręcznika Żakiewicza, cechowała prostota i przejrzystość.

Dużą uwagę przyłożono do właściwej ter-minologii medycznej, w celu ograniczenia sto-sowania dowolnych, powszechnie używa-nych, a nie zawsze poprawnych określeń sy-nonimicznych. Terminy anatomiczne zostały użyte zgodnie z aktualnym nazewnictwem we-terynaryjnym zawartym w „Anatomicznym mia-nownictwie weterynaryjnym” pod redakcją prof.dr. hab. Z. Milarta, wydanym przez PWRiL w 2002 roku.

Mam nadzieję, że ten nowo przygotowany pod-ręcznik, przeznaczony dla studentów wydziałów medycyny weterynaryjnej oraz lekarzy weteryna-rii, okaże się pomocny zarówno w nauce, jak rów-nież w codziennej praktyce klinicznej.

Dziękuję całemu zespołowi współautorów, któ-rzy podjęli się opracowania poszczególnych roz-działów podręcznika. Dzięki ich fachowej wiedzyi zaangażowaniu przekraczającym normalne obo-wiązki, możliwe było zrealizowanie tego dzieła.

Dziękuję też redakcji Powszechnego Wydaw-nictwa Rolniczego i Leśnego za inicjatywę i trud związany z czynnościami redakcyjnymi.

Dziękuję moim rodzicom, nauczycielom – Fran-ciszkowi i Jadwidze, za wszczepienie we mnie pasji do zawodu, a także mojej żonie Barbarze oraz dzie-ciom: Pawłowi, Magdalenie, Marcinowi i Marii za wsparcie oraz cierpliwe przyjmowanie wszelkichniedogodności, jakie przyszło im znosić w czasiepisania tego podręcznika.

Marek Galanty

11

Wstęp

W tej części podręcznika omówione są choroby narządów głowy, szyi i klatki piersiowej leczone metodami chirurgicznymi.W poszczególnych rozdziałach zostały przedstawione: choroby jamy ustnejz uwzględnieniem patologii i leczenia zębów, ww przyzębia, błony śluzoweji tkanek jamy ustnej, choroby ślinianek, gardła, nosa i zatok przynosowychoraz choroby narządu wzroku i słuchu. W dalszej kolejności omówione zostały: chirurgia tarczycy, choroby tchawicy oraz choroby narządóww klatce piersiowej. Szczególną uwagę zwrócono na choroby jamy opłucnej,płuca i narządów śródpiersia. Dużo miejsca poświęcono proceduromchirurgicznym w obrębie klatki piersiowej, ze szczególnym uwzględnieniem nakłucia, drenażu, otwarcia klatki piersiowej i chirurgii płuca.Osobno omówione zostały wrodzone wady serca i dużych naczyńkrwionośnych.

W tej części nie znalazły się anomalie pierścienia naczyniowego, którepodobnie jak choroby szyjnej części przełyku zostały opisane w tomie III.W ostatnim rozdziale znalazły się opisy dotyczące chirurgii ściany klatkipiersiowej ze szczególnym uwzględnieniem obrażeń rusztowania kostnegooraz jej tkanek miękkich wraz z pourazową przepukliną przeponową.W poszczególnych rozdziałach przedstawiono zagadnienia związanez chorobami nowotworowymi narządów głowy, szyi i klatki piersiowej.

Podobnie jak w pozostałych tomach dużo uwagi poświęcono patologii,symptomatologii i rozpoznawaniu chorób omawianych rejonów ciała.

Liczne rysunki i barwne ilustracje ułatwiają zrozumienie postępowaniachirurgicznego.

21

wiadające za ruchy wargi, zachowujące swo-ją funkcję, powodują zwiększenie napięciaw linii szwów. Po operacjach rozszczepówpodniebienia twardego zdarza się deforma-cja kości szczęki i ich skrócenie.

Aby zapobiec uszkadzaniu rany, ostatniepiętro szwów od strony jamy ustnej powin-no być wykonane szwami kryjącymi zata-pialnymi.

1.3.2. Braki zębów, zęby nadliczbowe, niedorozwój szkliwa

Braki zębów (hypodontia) są określane jakobraki pojedynczych lub kilku zębów i najczę-ściej dotyczą zębów przedtrzonowych, rza-dziej siekaczy i trzonowców oraz kłów (ryc.7). Całkowity brak zębów (adontia) spoty-ka się niezmiernie rzadko i najczęściej doty-czy nagich grzywaczy chińskich, u którychskorelowany jest z cechą braku okrywy wło-sowej. Braki zębów nie stanowią problemuw funkcjonowaniu zwierzęcia, jednakże sądeterminowane genetycznie, co wyklucza zwierzęta z rozrodu. W każdym przypad-ku braku zęba powinno się wykonać zdję-cie rtg w celu ewentualnego wykrycia zębazatrzymanego, tj. takiego, który nie wyrżnąłsię w łuku zębowym. Jeśli ząb zatrzymanyznajduje się w tkankach miękkich, należywykonać zabieg operkulektomii, polegają-cy na odsłonięciu korony zęba owalnym cię-ciem w celu umożliwienia całkowitego wy-rżnięcia się zęba. Jeśli znajduje się pod blasz-ką kostną, jest nieprawidłowo ustawiony lubwokół niego widoczne są cechy torbieli zę-bopochodnej, należy taki ząb chirurgicznieusunąć, a w jego miejsce przed zaszyciemwprowadzić materiał kościozastępczy.

Zęby nadliczbowe (hyperdontia) dotyczą najczęściej siekaczy i zębów przedtrzono-wych (ryc. 8). Najczęściej anomalie w licz-bie siekaczy spotyka się u ras brachycefa-licznych – bokserów i buldogów. Nadlicz-bowe przedtrzonowce notowano u seterów, owczarków niemieckich i terierów. Stłocze-

nie zębów wynikające z ich nadliczbowo-ści może być przyczyną braku prawidło-wej cyrkulacji śliny i płynu dziąsłowego, zdecydowanie szybciej dochodzi do aku-mulacji płytki nazębnej i kamienia nazęb-nego, a co za tym idzie – rozwoju perio-dontopatii. Nadliczbowe zęby mogą byćprzyczyną nieprawidłowego zgryzu i powo-dują powstanie zgryzu urazowego. Z tychpowodów powinny być usuwane. Nadlicz-bowość zębów zazwyczaj determinowana jest genetycznie.

Ryc. 7. Brak zęba 301

WAD

Y W

RODZ

ON

E I R

OZW

OJO

WE

Ryc. 8. Nadliczbowość siekaczy u setera irlandzkiego

55

wyciek z otwartej torbieli zmusza do częste-go pędzlowania jej wnętrza środkami draż-niącymi (nalewką jodową lub 3-proc. roztwo-rem vagothylu).

Leczenie może się przeciągać do kilkutygodni, po czym pozostaje blizna skór-na, a czasem i przetoka ślinowa. Dlategoteż w przypadku żabki podżuchwowej jest wielu zwolenników radykalnego usuwaniatorbieli. Wycięcie otworu w ścianie torbielii jednoczesne usunięcie gruczołu ślinowegożuchwowego i gruczołu podjęzykowego jed-noprzewodowego jest najmniej kłopotliwym, a równocześnie skutecznym sposobem lecze-nia żabki podżuchwowej.

2.3. Wycięcie gruczołów ślinowychWskazaniami do wycięcia gruczołów ślino-wych (extirpatio glandulae salivalis) są tor-biele, szczególnie torbiel podżuchwowa.Operację wykonuje się w znieczuleniu ogól-nym. Zwierzę układa się na boku, chorą stro-ną ku górze. Wskazane jest ułożenie pod szyją poduszeczki, powodującej delikatnie uniesie-nie ku górze operowanej okolicy oraz dodat-kowe ustalenie wyprostowanej szyi.

W większości przypadków należy usu-nąć cały gruczoł ślinowy żuchwowy i gru-czoł językowy jednoprzewodowy. Dostęp do nich uzyskuje się po bocznej stronie, tużza kątem żuchwy, pomiędzy rozgałęzienia-mi żyły szyjnej zewnętrznej (ryc. 45). Abyułatwić odnalezienie gruczołu, należy wycią-gnąć szyję leżącego na boku zwierzęcia i uci-snąć w połowie szyi żyłę szyjną zewnętrzną.Uwidaczniają się wówczas dwie żyły: języ-kowo-twarzowa i szczękowa, które łączą sięrazem, tworząc żyłę szyjną zewnętrzną. Mię-dzy żyła mi szczękową i językowo-twarzową leży wyczuwalny przez skórę gruczoł ślino-wy żuchwowy.

Skórę przecina się wzdłuż osi głowyz szyją, tak by cięcie sięgało od żuchwy kutyłowi, do wspomnianego rozwidlenia żyły

szyj nej. Pod skórą leży mięsień podskórnyi powięź, po przecięciu której uwidacznia siępłaski mięsień przyuszniczo-małżowinowy.Rozdzielając go na tępo, wzdłuż włókien, do-chodzi się do torebki gruczołu ślinowego żu-chwowego, która mieści w sobie także gru-czoł ślinowy językowy jednoprzewodowy.W czasie cięcia torebki należy uważać, by nieuszkodzić przebiegającej w pobliżu gałęzi

Ryc. 45. Linia cięcia w operacji wyłuszczenia żuchwowego gruczołu ślino wego

2

3

Ryc. 46. Wyeksponowany po przecięciu torebki gruczoł ślinowy żuchwowy wraz z przewodem wyprowadzającym (1), gruczoł ślinowy podjęzykowy jednoprzewodowy (2), żyła szyjna zewnętrzna (3)

WYC

IĘC

IE G

RUC

ZOŁÓ

W Ś

LIN

OW

YCH

90

UC

HO

cego ośrodek w pniu mózgu z okiem. Przyuszkodzeniu włókien współczulnych prze-chodzących przez ucho środkowe dochodzido zwężenia źrenicy, opadnięcia górnej po-wieki oraz cofnięcia się gałki ocznej. Nie-rzadko objawy ze strony ucha środkowegozwiązane są z objawami ze strony ucha we-wnętrznego: przechyleniem głowy, oczoplą-sem lub brakiem koordynacji ruchowej.

Rozpoznanie zapalenia ucha środkowegostawia się na podstawie dokładnego badaniabłony bębenkowej za pomocą otoskopu, nazwierzęciu poddanym znieczuleniu ogólne-mu. Wcześniej należy dokładnie wypłukaćprzewód słuchowy.

Oglądając błonę bębenkową należy zwró-cić uwagę na jej następujące cechy:1) przejrzystość

– przezierna jest błona zdrowa,– zmętnienia świadczą o zmianach w uchu środkowym;2) barwę i połysk– barwa perłowoszara i powierzchnia błyszczą-ca cechuje błonę zdrową, przy zapaleniu stajesię matowa, o zmienionej barwie, przy czym:– niebieska świadczy o wynaczynieniachw błonie,– czerwona o ostrym zapaleniu ucha środ-kowego,– biała, z rozlanymi zmętnieniami otoczo-nymi czerwienią, o ropnym zapaleniu uchaśrodkowego;– przejrzystego bursztynu świadczy o wysię-ku w uchu środkowym;3) napięcie błony bębenkowej– lekko wklęsła – błona normalna,

przewodu słuchowego zewnętrznego: A – cięcie skóry w kształcie litery T; B – cięcie wokół ujścia przewodu słuchowego zewnętrznego za pomocą skalpela; C, D – odpreparowywanie przewodu słuchowego od okolicznych tkanek; E – usunięcie pozostałości chrząstki za pomocą podgryzaczy i łyżeczek kostnych; F – szycie rany w kształcie litery T oraz pozostawienie drenu w dolnej części rany

FED

CA B

101

Oftalmoskopia pośrednia. Umożliwia zba-danie całego dna oka. Do badania używa sięjednoocznej lub obuocznej lupy sprzężonejze źródłem światła oraz soczewki, którą usta-wia się na osi gałki ocznej pomiędzy pacjen-tem a badającym (ryc. 97). W ten sposóbuzyskuje się powiększony, ale odwróconyobraz dna oka.

Większość oftalmoskopów wyposażonajest w kolorowe filtry, które ułatwiają po-stawienie rozpoznania: niebieski – w teściefluoresceinowym, zielony – w odróżnianiuzmian pigmentowych od wynaczynień. Wy-lewy w takim badaniu przybiorą kolor czar-ny, a pigment – brązowy.

6.1.9. Ocena kąta tęczówkowo--rogówkowego – gonioskopia

Ocena kąta tęczówkowo-rogówkowego (kątaprzesączania) jest ważną składową badaniaokulistycznego, szczególnie w diagnostycejaskry. Badanie polega na obserwacji kąta za-wartego między tęczówką a rogówką za po-mocą przyrządu optycznego zwanego gonio-skopem, przypominającego wyglądem dużąsoczewkę. Gonioskop nakłada się bezpośred-nio na rogówkę, po znieczuleniu oka. Ba-dający ogląda za jego pomocą kąt przesą-

Ryc. 97. Badanie dna oka oftalmoskopem dwuocznympośrednim

Ryc. 96. Oftalmoskopia bezpośrednia

rozszerzyć źrenicę, zakraplając do workaspojówkowego 1% Tropicamidum. W bada-niu ocenia się przejrzystość ciała szklistego,dokładnie ogląda tarczę nerwu wzrokowe-go, siatkę tętnic i żył siatkówki oraz błonęodblaskową. Zmiany patologiczne to obec-ność wybroczyn, pola o zwiększonym od-biciu światła, pola o zmniejszonej przezro-czystości, zmiany w naczyniach i inne nie-prawidłowości.

Oftalmoskopia bezpośrednia. Polega natym, że źródło światła oraz soczewka wzier-nika jest tuż przy oku badającego (ryc. 96).Światło kieruje się na gałkę z bardzo bli-skiej odległości. Podczas badania lekarzwidzi fragmenty dna oka, w zależności od kąta, pod jakim trzyma oftalmoskop. W celuułatwienia badania lekarz powinien oglądaćlewe oko pacjenta swoim lewym okiem i naodwrót – prawe oko pacjenta swoim prawymokiem. Umożliwia to przeprowadzenie bada-nia z mniejszej odległości, bez ryzyka „koli-zji” z pacjentem.

BADA

NIE

NAR

ZĄDU

WZR

OKU

– P

ODS

TAW

OW

E M

ETO

DY D

IAG

NO

STYC

ZNE

175

Ryc. 162. Fałdowanie ściany błoniastej tchawicy zapomocą pojedynczych szwów materacowych

III i IV). Metoda fałdowania zastosowanaw tych przypadkach zwęża silnie światłotchawicy. Ściąganie wolnych końców pier-ścieni w taki sposób, aby przybrały kształt litery C, w przypadku gdy szerokość ścianybłoniastej wynosi połowę obwodu tchawi-cy (tak jak ma to miejsce przy całkowitymspłaszczeniu grzbietowo-brzusznym), powo-duje prawie 50-procentowy spadek światłatchawicy. Z tego względu metoda fałdowa-nia przeznaczona jest dla pacjentów z zapad-nięciem tchawicy I i II stopnia.

Stenty wewnątrztchawicze. Metody,w których stosuje się stenty wewnątrz-tchawicze mogą być stosowane jako le-czenie doraźne (ryc. 163, 164). Implanta-cję stentu wykonuje się metodą endoskopo-

Ryc. 163. Obraz rentgenowski zapadającej się tchawicypo założeniu stentu wewnątrztchawiczego

Ryc. 164. Obraz tracheoskopowy zapadającej siętchawicy po założeniu stentu wewnątrztchawiczego

wą w znieczuleniu ogólnym pacjenta. Przed zabiegiem należy dobrać właściwy rozmiar stentu. W czasie implantacji należy dbaćo precyzyjne jego założenie, ponieważ póź-niejsze korygowanie jego ułożenia jest prze-ciwwskazane, powoduje bowiem uszkodze-nie błony śluzowej tchawicy. Długotermi-nowe leczenie zapadnięcia tchawicy przyużyciu wewnątrztchawiczych stentów jak dotąd nie znalazło zastosowania w prakty-ce, z uwagi na drażnienie śluzówki tchawicystymulujące do ziarninowania, jak równieżupośledzenie naturalnego mechanizmuoczyszczania błony śluzowej tchawicy. Do-datkowo, mogą one ulec przemieszczeniu lubusunięciu przy silnym kaszlu. Ruch stentuwewnątrz tchawicy uszkadza nabłonek mi-gawkowy oraz stymuluje powstawanie ziar-niny, jeśli śluzówka jest silnie uszkodzona.

11.3. Cięcie tchawicy

Wskazaniem do tracheotomii (tracheoto-

mia) jest uzyskanie operacyjnego dostępudo światła tchawicy w celu usunięcia no-wotworów, ciał obcych w tchawicy lub teżjako zabieg pomocniczy w operacjach w ob-rębie jamy nosowej, gardła lub krtani w celuintubacji z pominięciem jamy ustnej.

CIĘ

CIE

TC

HAW

ICY

234

KLAT

KA P

IERS

IOW

A

C

B

A

Ryc. 205. Kolejne etapy uszkadzania pokąsanychtkanek

nionymi płatami mięśniowymi, płatem sieciwiększej lub materiałem syntetycznym. Zewzględu na naturalną odporność na zakaże-nie (dobre unaczynienie, szerokie jamy szpi-kowe wypełnione czerwonym szpikiem kost-nym), połamane żebra można ustabilizowaći pozostawić na miejscu. Oprócz dokładnejtoalety chirurgicznej, miejsca urazów powin-ny zostać skutecznie zdrenowane. Jednocześ-nie z leczeniem chirurgicznym należy roz-począć antybiotykoterapię ogólną. Począt-kowo mogą to być preparaty bakteriobójczeo szerokim spektrum działania (cefalospory-ny I generacji, amoksycylina z kwasem kla-wulanowym itp.), a następnie leki dobranezgodnie z wynikami posiewów materiału po-branego z uszkodzonych tkanek.

Dość rzadkim powikłaniem tępego lub mieszanego urazu klatki piersiowej jest po-wstanie przepukliny pourazowej w prze-strzeni międzyżebrowej. Do jej worka możewklinowywać się część płata płuca. Dodat-kowo taki worek przepuklinowy wykazuje dużą niestabilność i zaczyna poruszać się niezgodnie z ruchami oddechowymi klatki piersiowej (patrz: wiotka klatka piersiowa s. 236, ryc. 211).

sionych obrażeń znacznie przekraczają ob-szar bezpośredniego działania zębów na-pastnika. Stan ten określany jest jako „efektwierzchołka góry lodowej” (iceberg effect).Wynika to z dużej elastyczności skóry i tkan-ki podskórnej u małych zwierząt oraz bardzodużej siły chwytu szczęk psa, która przeno-sząc się na mniej elastyczne tkanki dopro-wadza do ich poważnego uszkodzenia (ro-zerwania, zmiażdżenia, rozkawałkowaniaitp.). Sama skóra również może ulegać po-ważnym uszkodzeniom obejmującym ode-rwanie jej od podłoża i zniszczenie jej una-czynienia (ryc. 205). Podstawową metodą le-czenia takich urazów jest rozległe wycięcieuszkodzonych tkanek (nawet za cenę obna-żenia rusztowania kostnego klatki piersio-wej). Po przeprowadzeniu dokładnej toaletyrany powstałe ubytki można wypełnić uwol-

Ryc. 206. Przepuklina pourazowa w przestrzenimiędzyżebrowej u psa rasy yorkshire terrier, powstała po pokąsaniu (strzałkami zaznaczono worek przepuklinowy)