LoTNicZe SKANoWANie LASeroWe – SZKOŁA INTERPRETACJI [9]

MAGAZYN GeoiNforMAcYJNY Nr 11 (234) LiSToPAD 2014

28

W naszych dotychcza-sowych analizach prowadzonych w ra-

mach Szkoły Interpretacji zaczynaliśmy od mikroskali, szukając małych form wska-zujących na niegdysiejszą działalność człowieka (ko-palnia krzemienia, zabyt-kowe mielerze). Tym razem poszukamy czegoś większe-

Na tropie olbrzymago, dużo większego, śladów bezdusznego i zimnego ol-brzyma – lądolodu. Posłuży-my się w tym celu lidarowym NMT, który ujawnia wiele in-teresujących faktów na temat historii.

P rzenieśmy się na styk trzech mezoregionów wyznaczonych przez

prof. Jerzego Kondrackiego: Wysoczyzny Polanowskiej, Pojezierza Drawskiego i Poje-zierza Bytowskiego. Geomor-fologicznie jest to podstrefa wewnętrznej moreny kemo-wej. Badany obszar ma cha-rakter młodoglacjalny. Mó-wimy tu o pozostałoś ciach po fazie pomorskiej ostat-niego zlodowacenia – bał-tyckiego.

Na pierwszy rzut oka mo-żemy dostrzec dolinę Rad­wi (A), która jest częścią Pra-doliny Pomorskiej. Pradoliny powstawały u czoła lądolo-du, odprowadzając wzdłuż niego wody zarówno z top-niejącego lodowca, jak i te z rzek płynących z przeciw-nej strony (z południa), napo-tykających na swojej drodze ogromną barierę. W samej

D

E

F

A B C

G

a-IIa-I

MAGAZYN GeoiNforMAcYJNY Nr 11 (234) LiSToPAD 2014

29

dolinie wyraźnie zaznacza się kilka teras, w tym tera-sa nadzalewowa (a­I) wzno-sząca się ok.  10  met rów ponad dno oraz wyżej poło-żona terasa sandrowa (a­II). Co ciekawe, na tej pierwszej, w obrębie doliny rzeki Dręż-nianki, możemy dostrzec wyraźnie zarysowaną doli-nę „zawieszoną” rzeki, któ-ra niegdyś mocno meandro-wała (B). Na wschód od tego miejsca, po drugiej stronie, głęboką rynną wcina się ko-lejna pozostałość po drążą-cych wodach lądolodu (C). Często takie rynny pozo-stawały zamknięte, tworząc charakterystyczne dla rzeź-by polodowcowej jeziora rynnowe. Z nowszych form możemy wymienić relatyw-nie świeże formy eoliczne – piaski wydmowe (D) oraz liczne wąwozy i dolinki de-nudacyjne (E), ostro rozcina-jące strome krawędzie wy-soczyzn, które są wynikiem procesów zachodzących na odsłoniętych już przez lądo-lód, a jeszcze niepokrytych roślinnością stokach. O ich młodszym wieku świadczy wyrazistość krawędzi.

Z aciekawić może duża forma (F) znajdująca się na zachód od jeziora

Kwiecko (G). Widzimy pół-koliste wzgórza obniżające się w kierunku jeziora. W ja-ki sposób mógł powstać taki układ? Rozpoczynając śledz-two, wędrujemy „nieco” na wschód. Podobny obiekt znajdziemy w rejonie Jezio-ra Długiego na terenie Wi-gierskiego Parku Narodowe-go. Dokładny numeryczny model terenu i wspomnia-ną formę można obejrzeć na stronie WPN (www.wigry.win.pl/nmt/num_mod_ter.html) w częś ci południo-wej. Z kolei wyjaśnienia ge-nezy tego tworu poszukamy na stronach internetowych Państwowego Instytutu Geo-logicznego. Teza mówi o ist-nieniu większej bryły mar-twego lodu, który topiąc się, pozostawiał żwiry i pia-ski (terasy kemowe) współ-kształtnie do owej bryły. In-na teza mówi o pochodzeniu szczelinowym (szczegółowa mapa geologiczna Polski, SMGP). Co przyjąć za praw-dę? Odpowiedź pozostawmy geomorfologom.

P onad doliną wznoszą się rozległe faliste wysoczy-zny moreny dennej (rys.

powyżej) – osady polodowco-we. Na jej obszarze pojawiają się liczne bezodpływowe za-głębienia i jeziora wytopisko-we (H) powstałe w wyniku wytapiania się porzuconych przez olbrzyma brył mar-twego lodu. Mają one kształt zaokrąglony i często są za-torfione. Deglacjacja wspie-rająca powstawanie takich form nosi miano arealnej i jest charakterystyczna dla szybkiego wycofywania się lądolodu (średnio 44 m/rok). Zagłębienia otoczone są pa-górkami wznoszącymi się na wysokość od kilku do kilku-dziesięciu metrów.

Przyglądając się bliżej wysoczyźnie, odnajdzie-my obiekty przypominają-ce formy akumulacji gla-cjalnej, takie jak kemy  (I) – osady powstałe w szczeli-nach i zagłębieniach lądo-lodu z  płaskim wierzchoł-kiem i stromymi zboczami; drumliny  (J) – wydłużone w kierunku przemieszcza-nia się lądolodu i przez niego przemodelowane niewyso-

kie pagórki, a nawet ozy (K) – wydłużone pagórki będą-ce pozostałością po akumu-lacyjnej działalności wód płynących pod lądolodem. Zastosowane słowo „przy-pominających” nawiązuje do niewielkich rozmiarów wspomnianych form. Zainte-resowanych odsyłam do geo-portalu żuławskiego (www.smorp.pl/imap) w poszuki-waniu klasycznego ozu.

Oprócz ogromnego po-tencjału edukacyjnego da-ne LiDAR w analizie geo-morfologicznej pomagają w  rekon strukcji historii czwartorzędu i holocenu, eksploracji minerałów, ana-lizie stosunków hydrogeolo-gicznych, a ponadto stanowią narzędzie do definiowania obszarów ochrony krajobra-zowej, waloryzacji przyrod-niczej i  planowania prze-strzennego.

Agnieszka PtakMGGP Aero

Źródła :lbip.bobolice.pl/uploads/media/[Bx88]Rozdzial-IV.pdflwww.pgi.gov.pl/pl/dokumenty-in-edycja/doc_view/633-wigierski-park-narodowy-objanienia.html

K

H

J

I