FAKULTET ZA BEZBJEDNOST I ZATITUBANJA LUKA

Seminarski radPREDMET: SociologijaTEMA: Religija

Mentor: Student:Prof. dr Zoran Arsovi Filip VukosavljeviDoc. dr Ljiljana Komlenovi Br. indeksa: 1600/14

Banja Luka, maj, 2015.

SADRAJ:UVODNO IZLAGANJE........................................................................................................31. POJAM RELIGIJE.............................................................................................................42. TEOLOGIJA......................................................................................................................63. SVJETSKE RELIGIJE.......................................................................................................83.1. Zoroastrizam........................................................................................................83.2. Jevrejstvo (Judaizam)..........................................................................................93.3. Budizam.............................................................................................................103.4. Hrianstvo........................................................................................................113.4.1. Pravoslavlje.........................................................................................123.4.2. Katolianstvo......................................................................................133.4.3. Protestantizam.....................................................................................133.5. Islam.................................................................................................................144. SEKTE..............................................................................................................................15ZAKLJUAK......................................................................................................................16LITERATURA.....................................................................................................................17

UVODNO IZLAGANJESociologija i religija, odnosno drutvo i religija su gotovo dvije neodvojive stvari. Za religiju moemo rei da je ona stara koliko i samo drutvo, jer ak i u prvim ljudskim postojbinama ljudi su vjerovali u neto natprirodno, neto boansko. U ljudskoj istoriji religija je zauzimala centralno mjesto utiui na naa shvatanja i reagovanja na sredinu u kojoj ivimo. Religija je predstavljena kao izvor linog uspjeha i podrke, premda je esto bila i uzrok tekih drutvenih borbi i sukoba. Prouavanje religije je veliki izazov jer zahtjeva specifinu vrstu socioloke imaginacije. Za uinkovitu analizu religije moramo shvatiti znaenje mnogobrojnih vjerovanja i rituala koji su prisutni u mnogim kulturama, te trebamo biti i otvoreni za ideale koji inspiriu duboko ubjeenje jednog vjernika. Pri tom sve njih trebamo gledati s podjednakom panjom. Potrebno je suoiti se kako ssa idejama kojima se trai ono to je vjeno tako i sa grupama koje se bave sasvim ovozemaljskim ciljevima. Treba stei uvid u raznolikost religioznih uvjerenja i prodrijeti u samu bit religije. Pri razmatranju fenomena religije otvara se pitanje zbog ega je religija bila toliko znaajna u ljudskim drutvima, pod kojim uslovima ona sjedinjuje ili ak razjedinjuje ljude te na koji nain uspijeva raspolagati ljudskim ivotima i na koji nain uspijeva ljude uiniti spremnima da se rtvuju za pojedine ideale.Koliko je bitna spona izmeu sociologije i religije vidi se u tome da je ak nastala jedna sasvim nova nauno-nastavna disciplina - sociologija religije. Sociologija religije je grana sociologije koja se bavi prouavanjem vjerovanja, socijalne strukture, istorijskog razvitka, tema i ulogija religjie u drutvu. U sociologiji religije se istie bitna uloga religije u gotovo svim drutvima na Zemlji danas i uopteno tokom itave ljudske istorije. Religijski sociolozi pokuavaju objasniti uticaje drutva na religiju i religije na drutvo, odnosno, njihovu meusobnu povezanost.Religije koje emo obraditi u nastavku ovog seminarskog rada su: Zoroastrizam, Jevrejstvo, odnosno judaizam, Budizam, Hrianstvo (pravoslavlje, katolianstvo i protestantizam) i Islam.Takoe, dotaiemo se i sekti kao jedne od posebnih religioznih organizacija koje svojim uenjem totalno ododaraju od veine svjetskih religija.

1. POJAM RELIGIJEIzraz religija vodi porijeklo od latinskog religare povezati. Svaka religija pretpostavlja povezanost jedne zajednice ljudi i nekog zamiljenog natprirodnog ili monog bia. To bie se oznaava kao sveto. Njemu se ovjek klanja, uvaava ga i potuje, ali strijepi od njega. Isto tako, za religiju je karakteristino da ovjek, ili uz pomo molitve, ili magijskih radni, zahtijeva pomo i blagostanje, milost. Za uzvrat, ovjek svojim bogovima, viim silama ili duhovima, prinosi brojne rtve. On to ini ili u tano odreenim vremenskim periodima, kada prekida redovne poslove i posveuje se ovom boanstvu ime uvijek iznova obavlja savez sa bogom, ili to ini u tekim okolnostima, koje su iznenadne. Npr. kada sunce nemilice pri usjeve u polju, ili kada bolest prijeti da razori njegovu porodicu, drutvenu zajednicu, itd.Religija je jedan od starih i jo uvijek prisutnih kulturnih fenomena. Spada u najstarije oblike ovjekove prakse. Nalazi se u redu velikih drutvenih pojava ovjeanstva. Njeni su korijeni, osnovi i aspekti iroki i meusobno isprepleteni, ima svoje odreene korijene i individualnu i drutvenu funkciju.Religija je jedan od ljudskih fenomena, kao to su umjetnost, drutvo, kultura, istorija, politika, nauka, jezik i dr., koji se opire tanom i preciznom definisanju, tako da ,,bilo koja definicija religije mora do izvjesnog stepena da bude proizvoljna."[footnoteRef:1] [1: unji, .: Znati i vjerovati - Teorijske orijentacije u prouavanju religije i ateizma, igoja tampa, Beograd, 1995. god., str. 540-549.]

Postoji arolikost u razumijevanju religije. Za ovjeka koji ne ide u crkvu kae se da je nereligiozan, ali mogue je naii na sluaj da ateista ima razvijeniji osjeaj za hriansku moralnost od mnogih koji redovno odlaze u crkvu.Veina teoretiara smatra da religija sadri tri osnovna meusobno povezana elementa: 1. Saznajni (dogmatski),2. osjeajni (emocionalni) i 3. praktini (ritualni).Vjernici su, meutim, organizovani u religijsku zajednicu, te se pojavljuje i institucionalna komponenta (crkva, sinagoga, damija, itd.).Saznajna komponenta religija obuhvata sistem vjerovanja i teorijskih stavova kojim se tvrdi da pored i iznad stvarnog svijeta prirode postoje neka natprirodna i sveta bia koja su ga stvorila i koja njime upravljaju. (Ono to dolazi iznad, odnosno iza prirode u filozofiji se naziva metafizika). Osjeajna komponenta religije ukazuje nam da religioznog ovjeka karakteriu osjeanja zavisnosti, straha i divljenja pred tim natprirodnom biima, koja je u stvari sam ovjek izmislio. Takva osjeanja su izvor posebnih religijskih, ritualnih radnji, kojima religiozni ovjek eli da pridobije naklonost vieg bia (vjerski obredi, molitve, rtve i sl.). Sve ovo pokazuje da se religija moe odrediti kao skup vjerovanja, osjeanja i radnji, vezanih za predstavu o viim duhovnim biima ili jednom viem duhovnom biu.[footnoteRef:2] [2: Vejnovi, D.: Sociologija, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009. god., str. 280-281.]

Po miljenju ure unjia, religija je svako vjerovanje u apsolutnu mo od koje ovjek zavisi i koja karakterie njegov ivot i smrt, ali na koju moe uticati ako se ponaa na strogo odreene naine, svoja iskustva sa tom moi, ovjek moe da izraava na kognitivan, emocionalan i praktian nain, to jest u obliku uenja, obreda i organizacije, sticanje i izravanje iskustva sa tom moi ima za njega odreeno znaenje, a za zajednicu od odreen znaaj, jer bez tih iskustava njegov ivot i ivot zajednice izgledao bi drugaije.[footnoteRef:3] [3: unji, .: Znati i vjerovatiGledita, 3-4/1984, str. 120.]

Navedena odredba religije razlikuje se od tradicionalnih u sljedeem: Religija je vjerovanje u neku mo, a ne samo vjerovanje u boga, jer skoro sve religije poznaju takvu mo, ali sve nemaju pojam boga, religija nije samo vjerovanje u onostranu mo, jer postoje religije bez ideje onostranosti (imanentistike i psihodelike religije), religija nije samo vjera u sveto, jer predmet vjerovanja moe biti neto to nije sveto, navedena odredba religije doputa mogunost religije bez domge (to jest bez racionalne teologije, iz prostog razloga to od 3000 svjetskih jezika 90% nema pisma, to su i religije koje se pleu), promjena odredaba religije ostavlja otvorenu mogunost da pojedinac vjeruje, a da pri tom ne vri vjerske obrede i obratno, navedena odredba religije dozvoljava mogunost postojanja religije bez crkve to jest neinstitucionalizovane religije, zato to dobar dio religijskog ivota odvija i izvan religijskih ustanova, prednost navedenog odreenja religije je i u tome to se religija ne odreuje samo s obzirom na funkcije koje vri, ve i s obzirom na svoju sutinu.[footnoteRef:4] [4: Kokovi, D.: Sociologija religije i obrazovanje, Uiteljski fakultet, Sombor, 1996. god., str. 13-14.]

2. TEOLOGIJAReligija i teologija su dvije rijei koje trebamo meusobno razlikovati, a takoe i od rijei objava. Religija je usmjerenje ivota, ponaanja i karaktera u svjetlu ovjekove vjere o Bogu, praktini odziv ovjeka na boansku objavu. Ona je uvelike umijee Teologija je nauka. Ona je prouavanje i opis objave Boje. Stoga i teologija i religija jesu odziv na injenicu ojave, religija hoe po njoj da ivi,a teologija je eli analizirati.Teologija nam govori da se znanje o Bogu u principu moe crpiti iz dva podruja: Iz opte objave i iz hrianske objave.Po samoj definiciji,svaka je objava rezultat Bojeg slobodnog i milosrdnog djelovanja. Sticati znanje nadpridonom objavom opreno je njegovom sticanju naunim istraivanjem ili filozofskih pekuliranjem. U nekim je stvarima hrianinu nemogue nainiti kompromis izmeu filozofskog pekuliranja i boanske objave.U tradiciji teolokog miljenja dugo se, na osnovu racionalnih argumenata iz postojanja i prirode svijeta te sveopte moralne i religijske svjesnosti ovjeanstva, htjelo uspostaviti odreeni minumum istine o Bogu. To htijenje nalazi svoj klasini izraz u prirodnoj teologiji mislilaca poput Anzelma ili Tome Akvinskog (jedanaesti i trinaesti vijek), koji su vjerovlai da filozofska misao moe utvrditi postojanost i, u odreenoj mjeri, narav Boju. Drugi su dokazivali neke druge istine, kao, na primjer, nunost boanske objave. Takve istine prirodne teologije smatraju se nunim principima koje pisamska objava pretpostavlja i na koje se nadovezuje.Miljenja jevanelskih teologa o valjanostvi takvog pristupa se razilaze. Mnogi oklijevaju upotrijebiti takve dokaze osim u sekundarnom smislu, kao neutralnu potvrdu hrianske objave (u istom smislu u kojem se takva potvrda moe nai u naunim dokazima, svjetovnoj istoriji, npr. ispunjenje proroanstva), arheologiji, itd., to bi neki stavili pod naslov prirodna teologija. Veina jevanelskih mislilaca se eli ograditi od hrianskog racionalizma zasnovanoj na prirodnoj teologiji.[footnoteRef:5] [5: Hammond, T. C.: Uvod u teologiju, Prirunih kranske doktrine - Prvo izdanje, Kranski nakladni zavod, Osijek, 1994. god., str. 26-27.]

3. SVJETSKE RELIGIJEU nastavku seminarskog rada, obradiemo sve najvee i najvanije svjetske religije koje su danas zastupljene u drutvu.

Slika br.1 - Prikaz svjetskih religija u procentima

3.1. ZoroastrizamI ako danas ne spada u svjetske religije zoroastrizam se smatra najstarijom svjetskom religijom. Zorostrizam je religija zasnovana na uenjima proroka Zraustre i vai kao to smo rekli za najstariju religiju, odnosno, dualistiku religiju. Bila je to dominantna religija u Persiji do 7. vijeka.[footnoteRef:6] Vrhunac je doivila u doba Sasandiske dinastije. Neki sljedbenici ovu religiju nazivaju i madaizam. Ahura Mazda ili Ormazd je vrhovni apstraktni Bog koji je stvorio vidljivi i nevidljivi svijet. On nema ni poetak ni kraj, ve je vjean. [6: Kukle, E.: The parasees in Persia: a minoritz as agent of social change, Mnchen, 2009. god, str. 189.]

Sve zlo na svijetu je stvorio Ahriman ili Angra Mainju koji je svojim priklanjenjem zlu stvorio smrt. On je takoe oduvijek postojao, ali e biti poraen na Sudnji dan.

3.2. Jevrejstvo (Judaizam)

Slika br. 2 - Religijski simboli judaizmaJevrejstvo za razliku od drugih religija, nije samo skup religiozonih ideja i obreda, moralnih i pravnih naela, ve i istorija jevrejske zajednice koja obuhvata vie milenijuma. Postoji nekoliko etapa u razvoju jevrejstva, ali najpoznatije je tzv. biblijsko jevrejstvo. Biblija ili Stari zavjet jeste pripovjest o tom jevrejstvu. Veliki broj istraivaa religije smatra de j bibilijsko jevrejstvo prethodna faza u razvoju hrianske religije, koja je izloena u Novom zavjetu, to se na zemlji umnoilo zlo. Bog je time htio da kazni ljude zbog moralne izopaenosti. Sklopio je prvi savez sa Nojem. Noje bjee ovjek pravedan i bezazlen svojega vijeka, po volji bojoj svagda ivjae Noje (Knj, post. 6,9). Drugi savez Bog je sklopio s Avramom, kao praocem Jevreja preko sina Isaka i praocem Arapa preko sina Ismaila. Trei savez vezuje se za period Mojsijevog izabljanja Jevreja iz egipatskog ropstva. Sa Mojsijem je Bog sklopio savez na Sinaju. etvrti savez je sklopljen izmeu Boga i Davida. Druga faza u razvoju jevrejstva slijedi poslije razaranja Jerusalimskog hrama od strane Vavilonjana 576/6 p.n.e, kada su Jevreji protjerani iz Judeje. Odmah zatim pojavili su se novi religijski centri u Palestini, Egiptu, i Vavilonu. Otada postoji snana potreba Jevreja da se vrate u svoju postojbonu, u Cion. Cion oznaava Kanaanasku tvravu na brijegu Jerusalima, i simbol je povratka u prazaviajnost. Od izraza cion nastao je naziv politikom pokreta: cionizam (koji datira od 1885.), i oznaava tenju rasutih Jevreja po svijetu za ujedinjenjem i povratkom u Izrael. U ovom periodu Rimljani su razorili Irodov hram (70. godine nove ere). Razaranje hramova u ovom periodu uslovilo je razvoj tzv. rabinjskog jevrejstva, koja je nastalo kao sinteza vie jevrejskih struja. Cilj rabinskog jevrejstva je obnova vjerskog ivota bez hrama. To je vrijeme pojave fariseja, jevrejske religijske stranke u razdoblju Drugog hrama, iji je cilj bio da jevrejstvo treba da ire ueni mudraci - rabini, koji e zamijeniti svetenike. Rabin na hebrejskom znai moj uitelj. Rabin je kolovan tuma Biblije. Status rabina sticao se tek dugogidinjim izuavanjem Biblije i Talmuda, dvije najznaajnijih svetih knjiga Jevreja[footnoteRef:7], a o kojima emo govoriti u nastavku ovog seminarskog rada. [7: Vejnovi, D.: Isto, str. 285-286.]

Judaizam kao takva religija propovjeda vjeru u jednog, bestjelesnog i samo duhovnog boga, oca svih ljudi. Ovaj bog u judaizmu predstavlja sveukupnost moralnih savrenstava i od ljudi zahtjeva ljubav i pravednost. Ime ovog boga je Jahve ili Jehova i zbog svetosti ga nije dozvoljeno izgovarati. Jevrejska religioznost ispoljava se u psolunosti prema boanskom zakonu. Ovaj zakon sadran je u Starom zavjetu, odnosno hebrejskog Bibliji. Stari zavjet je sintetizovan rukopis od 46 knjiga, kanonizovan u Javneu oko 90. godine nove ere koji je nastajao skoro itav milenijum. Pisan je na hebrejskom i djelimino na aramejskom jeziku. Govori o istoriji, idejnim i drutvenim borbama jevrejskog naroda. Ujedno to je i zbirka vjerskih i pravnih propisa. Stari zavjet dijeli se na tri osnovne grupe:1. Zakon (hebrejski: Tora, sadri tzv. Petoknjije - Pet knjiga Mojsijevih: Knjigu postanka, Knjigu izlaska, Levitski zakonik, Knjigu brojeva i Ponovljeni zakon),2. Proroci (sadri: Prve proroke i Poslednje proroke), i 3. Spisi (Psalmi, Knjiga o Jovu, Prie Solomonove, Prva i Druga knjiga dnevnika, Jezdrijana i Nemijina knjiga, Knjiga o Ruti, Pjesma nad pjesmama, Knjiga propovjednika, Pla Jermijin, Knjiga proroka Danila).Pored Tore za vjerski ivot Jevreja posebno je vaan Talmud (hebrejski: uenje). Talmud je velika jevrejska zbirka post-biblijskih tumaenja Starog zavjeta, obrednih pravila, pravnih propisa, pria i izreka.Sastoji se iz dva dijela:1. Mina (tekst uenja) i 2. Gemara (objanjava uenja).Postoje dva Talmuda:1. Jerusalimski talmud (prireen oko 650. godine nove ere) i 2. Vavilonski talmud (prireen oko 500. godine).Za ortodoksnog Jevreja obavezan je i veliki broj obrednih propisa i propisa o istoi i ishrani. Kao to smo ve naveli, osniva jevrejske religije je Mojsije. Prema Bibliji, Mojsije je uvajui stoku na boijoj planini Hereb video u bunu Boga (Jahve) koji mu je dao mo da vri udesna djela i povjerio mu misiju - da se vrati svojim plemenima i oslobodi ih od ropstva.Sinagoga jeste objekat u kojoj se obavljaju vjerske aktivnosti u judaizmu.Rabin je jevrejski sveetnik, poglavar vjerske optine. Status rabina stie se dugogodinjim izuavanjem Biblije i Talmuda.Prema podacima iz 1991. godine u svijetu ima 17.865.000 pripadnika jevrejske religije, odnosno, judaizma. Drava Jevreja je Izrael.

3.3. Budizam

Slika br. 3 - Religijski simbol budizmaBudizam je nastao iz hinduizma kao skup starih religijskih vjerovanja Indijskog potkontinenta, a u vezi su sa prvim civilizacijama u dolini Inda. Osniva budizma bio je Sidarta Gotama ili Buda, koji je ivio oko 560.-480. god. p.n.e.Meditirajui ispod smokvinog drveta, smatra se, Buda je doekao prosvjetljenje, u kojem je otkrio postojanje etiri plemenite istine, u obliku medicinske forme: Patnja, udnja kao uzrok patnje, otklanjanje patnje i put koji vodi njenom otklanjaju. Buda je uio da su sve stvari uzrono povezane i meuzavisne. Po njegovom miljenju sve ima porijeklo u neem drugom. Pored toga, nita nije stalno, sve prolazi i nestaje. Nasuprot tome, ovjek eli da ostane vjeno isti, da se ne mijenja i da nikada ne umire. To je uzrok njegove patnje. Lijek se nalazi u prihvatanju prolaznosti i nepostojanosti. Da bi se oslobodio svojih razornih iluzija, ovjek mora da koristi um. On mora da shvati da je smrt neizbjeno svojstvo postojanja i da bol nastaje zato to se smrt pokuava izbjei.ovjek uvijek trpi posljedice svojih prethodnih i sadanjih djela, bilo u ovom ili u nekom buduem ivotu. To je ono to se naziva karma (djelovanje, in ili podvig). Karma pokree kruni tok neprestanog raanja i umiranja.Kao i u svim drugim religijama, i u budizmu se pojavilo vie njegovih grana. Dvije njegove glavne grane su: Hinajana (mala kola), koja obuhvata vie kola ranog budizma i mahajana (velika kola, to jest ona koja mnoge prevoze do spasenja), kojom se oznaava reformistika struja to je bila usmjerena protiv pretjerane strogosti i naglaenog individualizma prvobitnog budizma.[footnoteRef:8] [8: Tripkovi, M.: Sociologija, Futura publikacije, Novi Sad, 1998. god., str. 355. ]

Teolozi danas su podijeljeni kada je u pitanju budizam, jer neki smatraju da budizam uopte nije religije ve jedan vid filozofije, dok drugi smatraju da je budizam religija po svim svojim obiljejima.

3.4. Hrianstvo Slika br.4 - Krst kao simbol hrianstvaHrianstvo kao monoteistika univerzalna religija razvilo se na prostoru mone Rimske Imperije ne prelazu iz starog u novi vijek. Osniva ove religije bio je rabin Isus Nazareanin (oko 1. - 30. god. n.e.), odnosno Isus Hristos (od gr. christos - pomazanik), o ijem ivotu se ne zna mnogo usljed malog broja vjerodostojnih podataka, mada se njegovo stvarno postojanje ne dovodi u sumnju. Glavni osnov za rekonstrikciju Isusovog ivota i uenja moraju biti etiri jevanelja iz Novog zavjeta(po Mateju, po Marku, po Luki, po Jovanu), mada, pronali su se i odreeni fragmenti Jevanelja po Judi, i pored toga to ona nemaju biografski karakter. Isus je Sin Boji, kojeg je rodila djevica Marija, to je nagovjeteno ve u Starom zavjetu. Roen je u Vitlajemu koji se smatra Davidovim gradom. Javno je djelovao oko tri godine propovjedajui pred okupljenim narodom vie na otvrenom prostoru nego po sinagogama. U svojim propovjedima najavljivao je dolazak carstva nebeskog, stanja koje je u skladu sa Boijom voljom. Kao propovjednik okupljao je oko sebe uenike (njih dvanaest) i sljedbenike, postavljajui na taj nain temelje hrianskoj vjeri.Isus je osporavao postojee religijske autoritete i zalagao se za obnovu unutranje religioznosti, zasnovane na neposrednom odnosu prema Bogu. Smatrao je sebe za pomazanika Boijeg, sa zadatkom da upozori na skori kraj svijeta i da pozove ljude na pokajanje i preobraenje kako bi bili spremni za susret sa carstvom nebeskim. Svoje uenike Isus je poduavao da se mole Bogu, da upranjavanju obred krtenja kojim se vjernici uvode u hriansku zajednicu, da vjeruju u spasenje i da uspinjavaju moralne zapovjesti kao uslov tog spasenja.[footnoteRef:9] [9: Vejnovi, D.: Isto, str. 288. ]

Meutim, hrianstvo je jedna od tri najvee monoteistike religije koja je nastala kao to smo rekli na prostoru nekadanjeg Rimskog carstva, tokom 1. vijeka.Osnovu hrianskog uenja ine i Stari i Novi zavjet. Prema nekom turom hrianskom shvatanju Stari zavjet je vaspita, prethodnica i priprema za dolazak Mesije, obeanog spasitelja svijeta, dok Novi zavjet je ispunjenje starozavjetnih prorotava i propovjed nad grijehom i smru, te obeanje dolaska Bojeg carstva i vjenog ivota. Prvi hriani su za simbol vjerovanja u Isusa Hrista, Boijeg sina i spasitelja odabrali znak ribe Isus Hristos, Boji sin, Spasiteljse na grkom pie Isu Sistu Teu Ios Sotir, a prva slova daju rije I H T I S, to u prevodu sa grkom, znai riba.Danas najpoznatiji i najraireniji hrianski simbol je krst, koji moe da se nae u mnogim oblicima, u zavisnosti od toga koja crkvena organizacija ga je izdala: raspee kod katolika, pravoslavni krst kod pravoslavnih i jednostavni krst kod nekih protestantskih crkvenih organizacija, gdje nekih posebnih pravila nema. Neke hrianske zajednice upotrebljavaju znak ribe, kao to su to radili hriani u rano doba hrianstva.Hrianstvo je danas najrasprostranjenija religija u svijetu, uz islam, sa najveim brojem vjernika. Hriani ine veinu u Evropi, cijeloj Americi, Australiji, a ima ih i u Aziji i Africi. Samo katolika ima ak 980.000.000 po podacima iz 1991. godine. Glavno hriansko uenje jeste ivot poslije smrti , odnosno gledanje na ivot poslije smrti obino podrazumijeva vjeni raj ili vjeni pakao, s tim da katolici dodaju i meuvarijantu - istilite. istilite je za one koji nisu imali smrtni grijeh na sebi. Pravoslavni hriani ne vjeruju u istilite, kao ni veina protestanata. Hrianstvo kao religija je priznata 313. godine Milanskim ediktom.3.4.1. PravoslavljePravoslavlje - pravilno uenje, pravilno slavljenje je druga najvea hrianska vjeroispovijest na planeti. Nastalo je u 1. vijeku, utvreno na sedam vaseljenskih sabora, a pod dananjim imenom vodi se od 11. vijeka.Dananje pravoslavlje je nastalo kao rezultat Velikog raskola (1054) izmeu Carigradske i Rimske patrijarije. Istona hrianska crkva je nastavila da potuje pravila apostola i svetih otaca uvrenih na sedam vaseljenskih sabora i nosi naziv Pravoslavna crkva, dok je zapadna hrianska crkva unijela izvjesne promjene u ova pravila i danas nosi naziv katolika crkva sa sjeditem u Vatikanu. Pravoslavna crkva se sastoji iz pomjesnih crkava - autokefalnih i autonomnih. Pravoslavlje je drugi po brojnosti ogranak hrianstva, odmah nakon katolicizma. Procjenjuje se da ima ukupno oko 300 miliona pravoslavnih vjernika u cijelom svijetu. Pravoslavlje je tradicionalno rasprostranjeno na Balkanu - meu Srbima, Grcima, Bugarima, Makedoncima, Rumunima i dijelu Albanaca. U istonoj Evropi je rasprostranjeno najvie meu istonoslovenskim narodima (Rusima, Ukrajincima i Bjelorusima), a takoe i meu Moldavcima, Gagauzima, Gruzinima, Abhazima i Osetima. Pored Rusa, pravoslavlje je zastupljeno i kod drugih naroda koji ive u Rusiji.[footnoteRef:10] [10: http://sr.wikipedia.org/sr-el/]

3.4.2. KatolianstvoKatolianstvo ili katolicizam je najvea hrianska vjeroispovjest na planeti. Utvrena je u 11. vijeku na teritoriji biveg Zapadnog rimskog carstva. Katolika crkva se sastoji iz 23 zasebne crkve - Zapadne crkve i 22 istone katolike crkve. Na elu Katolike crkve se nalazi rimski biskup - papa. On ima nad Crkvom apsolutnu vlast. Pri upravljanju Crkvom pomae mu nadletva Rimske kurije. Istu vlast imaju i svi biskupi sazvani na ekumenskom saboru. Osnovna administrativna podjela svih autonomnih crkava je podjela na biskupije, koje se kod istonih katolikih crkava nazivaju eparhije. Biskup u svojoj biskupiji ima uglavnom svu vlast, ogranieno jedino crkveim pravom i paopskom vlau.[footnoteRef:11] [11: http://sr.wikipedia.org/sr/]

Kao to smo ve ranije rekli da je katolicizam najvea hrianska vjeroispovijest, prema poacima iz 2011. godine, u svijetu postoji oko 1.18 milijardi katolika, za razliku od 1991. godine kada ih je bilo 980.000.000. Katolicizam je osnovna religija u mnogim evropskim dravama (Francuska, Italija, panija, Portugal, Austrija, Belgija, Poljska, eka, Maarska, Slovaka, Slovenija, Hrvatska, Irska, Malta i dr.). U 21 dravi Evrope, katolici ine veinu stanovnitva, a u Njemakoj, Holandiji i vajcarskoj pak polovinu.3.4.3. ProtestantizamProtestantizam je trea najvea hrianska vjeroispovjest na planeti. Pojam protestantizma obuhvata irok raspon teolokih i socijalnih perspektiva i vidova organizacije, ali je osnovno da protestantske crkve imaju korijene u protestantskoj reformaciji u Evropi iz 16. vijeka. Naziv protestantizam dolazi od stava nekoliko knezova njemakih drava koji, u ime Luterove vjere, protestuju sastanku u pajeru 1529. godine protiv odluke Karla V da prisilno ubjedi Lutera da se odrekne svojih ideja. Protestantizam (ili protestantska reformacija) je u poetku bila reformska struja unutar Katolike crkve koja se potom zasebno organizovala kao protestni pokret protiv korupcije Katolike crkve i njenih srednjovjekovnih izmiljotina.[footnoteRef:12] [12: Vidanovi, I.: Renik socijalnog rada, Beograd, 1989. god, str. 129.]

Protestanti ne prihvataju papu kao poglavara crkve, a takoe ne vjeruju u to da je papa bezgrean ovjek, ve da je ovjek kao i svi ostali na Zemlji. to se tie srednjovjekovnih izmiljotina, smatramo da je jedna od njih i to da je papa bezgrean.

3.5. Islam

Slika br. 5 - Religijski simboli islamaIslam je najmlaa svjetska monoteistika religija iji je osniva Muhamed (570.-632. god. n.e.). Roen je u Meki i potie iz plemene Kurejita. Zanimajui se za religiju, on odlazi u planine blizu Meke, gdje provodi duge asove u usamljenikim razmiljanjima.. Tu mu se javio arhanel Gavrilo (Debrail) i prenio mu glavne elemente islama (arap. predavanje, podlonost), kao nove religije kojom se izraava pokornost Boijoj volji. Od tada je on za muslimane postao prorok. Muhamed je ujedinio dva grada - Meku i Medinu. Osnovne islamske religije date su u svetoj knjigi Kur'anu (arap. recitovanje, itanje naglas) koji se pripisuje samom proroku Muhamedu. To je zbirka otkrovenja (vahi) za koja se smatra da ih je Muhamed primio od Boga na planini Hiri. 610. godine. On se sastoji iz 114 poglavlja ili sura, nejednakih po duini, a ove opet iz ajeta ili redova, odnosno kratkih stihova.Po islamu, Allah je stvoritelj i gospodar svijeta. On je svemoan i jedan. Nema Boga osim Allaha, a Muhamed je njegov prorok (La Illaha IllAllah Muhammadur Rasullullah). Svaki onaj ko prihvati ovu formulu i umre sa uvjerenjem da je ona nesporna istina, ui e u raj. To ukljuuje i dihad (arap. + nastajati, teiti), odnosno borbu muslimana za Boiju stvar, protiv line nepobonosti i protiv neprijatelja islama.Postji pet glavnih dunosti ili pet osnovnih stubova na kojima poiva islam: Vjera u Allaha kao jednog Boga i u Muhameda kao njegovog poslednjeg izaslanika, dunost molitve pet puta na dan, jednomjeseni post ramazan u spomen na Muhamedovo primanje Boje objave i na kasnije njegovo bjeanje iz Meke, obavezno milosre (zekat) onih koji imaju u korist onih koji nemaju, i hadiluk, odnosno hodoae u Meku i psojeivanje Kabe barem jednom u toku ivota, koja se obavlja dvanaestog lunarnog mjeseca.Muslimanska vjerska aktivnost se odvija u damiji (arap. mjesto gdje se pada niice). U njoj se obavlja zajednika molitva pod vostvom svetenika, odnosno imama. Ukoliko nedostaje damija molitva se moe obavljati i na nekom drugom mjestu, obino na specijalnoj prostirci uz abdest. Osnovni spoljni element molitve je klanjanje i izgovaranje molitvenih rijei, koje poinju uvenim Allahu ekber (Allah je najvei). Socioloki posmatrajui, islam tei da u cjelosti ureuje drutveni ivot vjernika i izrazito nepovoljan status ene u drutvenoj zajednici muslimana. [footnoteRef:13] U tradicionalnom islamu ena je svedena na status drugorazrednog bia, i pored izvjesnog poboljanja tog krajnje nepovoljnog poloaja arabljanske ene (zabranjeno je ubijanje enske djece i uvedeno je njihovo pravo na nasleivanje). [13: Tripkovi, M.: Isto, str. 362.]

5. SEKTEKada smo zavrili najpoznatije svjetske religije, vano je osvrnuti se na jo jednu vanu vjersku grupu, odnosno grupe, a to su sekte, a koje kao takve mogu u dobroj mjeri da destabilizuju jednu drutvenu zajednicu.Rije sekta potie od latinske rijei sequi, to znai slijediti. Enciklopedijska definicija sekti kae da je rije o malim grupama istomiljenika koje su se odvojile od matice religije u neku drugu, samostalnu religijsku grupu. Poto svaka tradicionalna, da kaemo zvanina religija ima svoje sekte, to e se o pojmovnim razlikama svake vrste govoriti pojedinano, navodei pri tome glavne odlike. Krenimo od npr. od pseudohrianskim sekti, kojih ima najvie. Sekte ne moemo smatrati crkvama zbog odstupanja u njihovim uenjima.[footnoteRef:14] Ta odstupanja prvenstveno se odnose na odstupanje od svetih knjiga kao to su Biblija, odnosno Sveto pismo, Talmud, Tora, Kur'an, itd. [14: Lukovi, Z.: Verske sekte - Prirunik za samoodbranu, Beograd, 2000. god., str. 6.]

Neke od sekti djeluju u svrhu mentalne destibilizacije grupa ili pojedinca, zatim prekomjernim finansijskim zahtjevima, a u startu obeavajui sticanje finansijskih sredstava. Dananje sekte su bogate. U njihovom posjedstvu su bolnice, fabrike, kole i univerziteti. Njihove pristalice su ugledni lanovi drutva: Profesori, medicinari, politiari, glumci, itd. Nekim poznatim naunicima i intelektualcima, sekte plaaju da bi se pojavili na njihovim skupovima, i time im pruili legitimitet. Sekte posebno djeluju preko humanitarnim i nevladinih organizacija.Nabrojaemo nekolicinu najpoznatijih svjetskih sekti i time zavriti ovo poglavlje:1. Rozenkrojceri (Potiu iz 14. vijeka. U R.Srbiji se okupljaju u Beogradu u klubu inenjera i teniara. Njihovih pristalica ima oko 500 000.),2. Svedenborgijanci (Potiu iz 18. vijeka. Najvie djeluju u vedskoj i SAD-u. Ima ih preko 30.000),3. Zlatna zora (Poinju djelovanje s kraja 19. vijeka. Unutar sekte bave se okultizmom),4. Novo doba - New age (Pristalica ima u svijetu preko 30 miliona, a oko 10.000 na prostorima bive Jugoslavije),5. Bijela gnostika crkva (Osnovana 1960. godine, a od 1991. godine ima sjedite u Beogradu. Ona poziva na vjebe relaksacije, oputanja i uklanjanja stresa. Djeluje bezopasno.)6. Jehovini svjedoci (Ovo je jedna od najdisciplinovanijih i najbrojnijih sekti na prostorima bive Jugoslavije. Osnovana je sredinom 19. vijeka. Ima iha oko 20 miliona, a sjedite im je u Nju Jorku. Marketinki su najjai, jer druge posmatraju kao demone ili kao potencijalne jehoviste. Ako jedan lan firme, porodice, postane jehovista, ne mogu biti mirni dok i druge lanove ne regrutuju, grubo da se izrazimo.)7. Satanina crkva (Osnovana 1966. godine, ima ih oko 10 000 u SAD-u i 30 000 u ostatku svijeta. Ogranci ove sekte su: Sotona u Segedinu i Crna rua. Iz ovih sekti nastale su: Loa vjera, Vrsta pakla, Crna korpija i Satanini sljedbenici.

Z A K LJ U A KTema ovog seminarskog rada bila je religija, a ona je kao takva jedna od starih i jo uvijek prisutnih kulturnih fenomena i spada u najstarije oblike ovjekove prakse i samim tim ovo je jedna veoma zanimljiva, ali i nadasve bitna tema za polje sociologije. Koliko je religija vezana za sociologiju, govori i injenica da je stvorena jedna sasvim nova nastavno-nauna disciplina, a to je sociologija religije. Nema i ne postoji drutvo u svijetu ni prije, a ni sada koje nije bilo vezano za neku religiju. U izradi ovog seminarskog rada obradili smo najvee i najpoznatije svjetske religije, a takoe dotakli smo se i sekti koje moemo nazvati pseudoreligijama ali koje nikako ne smijemo da pocjenimo jer one i te kako utiu na pojedinca, kako na pojedinca tako i na cijelo drutvo. Za kraj izdvojiemo po par reenica za svaku religiju koju smo obradili u izradi rada. 1. Zoroastrizam jeste religija koja je bila dominantna u staroj Persiji i koja je kao takva dualistika religija, ona danas ne postoji ali svoje mjesto u ovom radu zasluila je iz razloga to se to uzima kao prva religija.2. Jevrejstvo (judaizam) Jevrejstvo za razliku od drugih religija, nije samo skup religiozonih ideja i obreda, moralnih i pravnih naela, ve i istorija jevrejske zajednice koja obuhvata vie milenijuma. Judaizam jeste monoteistika religija i svoje vjerovanje gaji prema Jahveu, odnosno Bogu.3. Budizam je religija koja je nastala od indijskog Hinduizma. Otac ove religije bio je Buda. Mnogi teolozi su u nedoumici da li se ovde radi o religiji ili pak filozofiji.4. Hrianstvo je najvea svjetska religija, a takoe monoteistika. Utemeljiva hrianstva bio je Isus Hrist, Boji sin. Hrianstvo se danas dijeli na: Pravoslavlje i katolianstvo uz takoe dominantu protestantsku crkvu. 5. Islam je najmlaa svjetska monoteistika religija iji je osniva Muhamed. Sveta knjiga muslimana je Kur'an, a za boanstvo se uzima Allah. Takoe i islam se dijeli na: iitske i suniitske muslimane. Islam je religija u ekspanziji i sigurno je da po broju pripadnika ide uzlaznom putanjom.

L I T E R A T U R A

1. Hammond, T. C.: Uvod u teologiju, Prirunih kranske doktrine - Prvo izdanje, Kranski nakladni zavod, Osijek, 1994.

2. Kokovi, D.: Sociologija religije i obrazovanje, Uiteljski fakultet, Sombor, 1996.

3. Kukle, E.: The parasees in Persia: a minoritz as agent of social change, Mnchen, 2009.

4. Lukovi, Z.: Verske sekte - Prirunik za samoodbranu, Beograd, 2000.

5. unji, .: Znati i vjerovati - Teorijske orijentacije u prouavanju religije i ateizma, igoja tampa, Beograd, 1995. god.

6. Tripkovi, M.: Sociologija, Futura publikacije, Novi Sad, 1998.

7. Vejnovi, D.: Sociologija, Fakultet za bezbjednost i zatitu, Banja Luka, 2009.

8. Vidanovi, I.: Renik socijalnog rada, Beograd, 1989. god

17