LI GII THIU

Knh tha qu o hu,Chng ti c nhn duyn c c bi kho cu KINH IN NGY TO ca Gio s Tin S Kyoto Tokuno, bi ny do anh Hunh Chiu ng post trn mng. Anh HC l ngi c nhiu ng gp nhng bi vit v kin thc vi tnh v nhng m tn trong o Pht trn nhiu din n. Chn thnh tri n anh HC v chng ti xin trch ra y, kin ca anh sau khi c bi kho cu ny.

Knh tha qu bn Pht t cng nhng bc thin tri thc,

Hm nay ti ni chuyn nhy cm v l kin c nhn. Cc bn c c th hy tin chnh mnh.Nu chng ta c qua chuyn kim hip k tnh ca Kim Dung th chng ta thy ngh v c dy qua ci gi l b kp. l quyn kinh sch hay nhng cu dy bng ming. K no may mn c trong tay b kp thng tha v theo m tp luyn, th c th tr thnh thin h v song. Th d b kp v thut du trong thanh Long ao c nhiu anh hng v lm tranh ginh cp git. Cng v chuyn tranh ginh m ngi c b kp tht sa i n i cho sai phn no ri lm b nh ri vo tay i th. Ngi nhn c b kp gi c cng kh luyn ngy m cui cng khng cht th cng ngt ng. Tic ci cng luyn tp c i ri tr v vi tay khng m c khi cn tu ha nhp ma v ci b kp gi c n kia.Vy th chuyn ngh v tng tng c lin quan chi ti o Pht u? Tha n cng y chang. Nc l a kinh gi qua cho Pht t Vit Nam tu theo. C ngi mi ngy ly 200 ci, ri tng nim van xin sut ngy, liu c phi l nhng g ca o Pht trn 2000 nm trc khng.Xa nay cc bn thy vi ba ln ti nhc chuyn Pht gio nc l mang qua xi gic lm nhng chuyn tri gio l o Pht, nay ti tnh c gp bi ny nn gi biu cc bn bi ny hon ton ng n v ng tin ca mt gio s i hc Washington vi y tham kho qu bn c quan tm th c nh l mt li nhc nh. HC

Gii chuyn mn Ty Phng dng ch APOCRYPHA - KINH IN NGY TO gi vn hc Pht gio pht trin nhiu khu vc chu gi mo nhng vn bn Pht gio c gc t n . M bong bong ca ngy th c nhiu nt chung, nhng chng khng bao gi thng nht bng cng mt kiu mu (style) vn hc hay cng mt ni dung.

Kinh in ngy to (Apocrypha) c c im chung l mt loi vn hc, vn thuc v cc tn gio bn x, nhng li t cho mnh c ngun gc hoc mi lin h vi Pht gio n . iu ny i hi phi t ra nhiu mc khc nhau v tnh hp chun v tin cy khi tham kho ni dung ca kinh in.Mt vi kinh ngy to, c bit ca Pht gio ng , mo nhn n chnh l gio php ca c Pht - Buddhavacana (Word of the Buddha) tc t mo nhn n l KINH (Sutra). Kinh ngy to i khi cng t mo nhn l li lun ging v kinh t mt v thy c ting tm (hoc c khi cng v danh) ca Pht gio n , tc n t mo nhn l LUN (Sastra). Mt s kinh ngy to tuyn b xut pht t tu gic ca cc ng gic ng n hoc l ngi c truyn tha tu gic t mt dng phi chnh thc, v d nh trng hp cc b Thnh Th Qu Bu (Gterma) ca Ty Tng cho l c du kn v ri c khm ph li bi nhng ngi c duyn. Mt s kinh ngy to c son tho theo vn phong kinh in kiu k chuyn, v d nh trng hp b Tin thn c Pht (Jataka) ca khu vc ng Nam . Nh vy ci phn bit kinh ngy to vi Pht hc bn x l kinh ngy to lun tuyn b hoc c m ch rng n xut ngun t n . S to ra cc vn bn ngy to c mi lin h vi bn cht ca cc b kinh Pht tht trong tng mi truyn thng. Cc b kinh Trung Quc hay Ty Tng c ni dung lun m hay b ng vi mc ch cho php s tip tc thm vo d dng cc bn kinh mi t n qua nhiu th k. Khng cn nghi ng g na, mt tnh hung nh vy to cm hng cho mun tn trang cc bn kinh v khch l s sng to ra cc bn kinh gi l kinh ngy to. Kinh Pali ca vng Nam v Nam , tri li c c nh rt sm trong lch s, iu ny khin kh c th thm vo nhng ni dung no khc.

Nhng c im chung trn em n mt ch dn cho chc nng v mc ch ca kinh ngy to: Tch hp t liu n vo nhng ni dung bn a c th l tn gio, vn ha x hi, hoc chnh tr - bng cch y n xa b nim rng lm ng ha Pht gio rt kh hoc l khng th. Tc quyn trong vn bn truyn thng chnh thc c mc nhin cng nhn v thng qua lm cho tn gio a phng tr thnh d hiu i vi con ngi ng thi ca vng t mi, ni o Pht c a vo. Thc t lch s cho thy, mt vi vn bn gi ng vai tr lm nhn t pht trin nn vn ha Pht gio cc b a phng, khi n tr thnh mt phn ca vn bn trong hay ngoi ca kinh in thc. Khng phi tt c kinh gi ch thun ty nhm mc ch ph bin Pht gio. V d, vi kinh gi Trung quc u c ng ha nhng phong tc v cch thc hnh tn gio c tnh cc b a phng bng cch mo nhn y l gio php ca c Pht. Nhng v d cho thy (sc mnh t) thm quyn ca thnh in khin sn sinh ra mng vn hc vt ra ngoi gio php thc s ca o Pht, ng thi to ra mt loi hnh vn bn th hin nhng ni dung tn gio cc b a phng.

Trong b su tp cc kinh gi, phi ni kinh d nht l cc kinh gi ca o Pht ng . Cc kinh ny mo nhn cp bc cao nht ca truyn thng n bng cch t nhn l li ni ca chnh c Pht. Hin nhin khi kinh ngy to mo nhn l thnh in, n khng th khng b pht hin bi cc nhm bo th hay t do trong cng ng Pht t. Trong thi k trung c cc kinh gi tr thnh i tng b khinh b nhng ngc li chng cng tr nn cng c v lc lng vt cht lm bin i ngha ca Pht gio.

Nh vy kinh ngy to ca o Pht Trung quc l hnh nh thu tm tt c s phc tp xung quanh cc vn lch s, l lch v chc nng ca n bao gm mt lnh vc rng hn trong kinh in Pht gio.

Kinh ngy to ca o Pht Trung quc

Kinh ngy to ca o Pht Trung Quc c vit hu nh ng thi vi lc khi u cc hot ng dch thut kinh Pht vo gia th k th 2 sau cng nguyn. Theo ghi chp ca i Tng kinh Pht gio, con s kinh ngy to gia tng lin tc qua cc th h cho n t nht vo th k th tm. Cc nh lm danh mc ph bnh kch lit cc ngy kinh, theo chun mc ca h, l khng c ngun gc r rng hoc y nghi vn hoc ln n cc ngy kinh lm si mn s ton vn vic truyn b kinh in Pht gio ti Trung quc. Bt k s phi hp ca tp th cc nh son danh mc, ng thi vi hi ng ca triu nh c gng loi b cc ngy kinh bn x, mi tn n lc kt tp cho ln in kinh ln th nht (ti Trung Quc) tc n bn ca nh Bc Tng (971-983) th vic to ngy kinh mi gim xung ri ngng li. S xut bn cc ngy th Trung quc nh vy lm nn hin tng ca thi k gi l kinh in vit di dng bn tho. Khi nhng bn tho vit tay c ngun gc a phng li c th c chp nhn l kinh v c xp vo b thnh in, th gia ngy th v kinh in tr thnh mt phm tr m h (khng phn bit c).

Khm ph ca chuyn gia thi hin i v cc kinh in ngy to cho thy tnh phc tp v kh khn khi xc quyt mt vn bn v mc gi to kin thc, cng nh kh nng lm nhi cc vn bn Pht gio, ca tc gi cc ngy kinh. Tht khng d dng cho cc chuyn gia th mc xc nh c tnh chnh thng ca kinh in. Phi c kin thc rt rng v Pht hc mi c th truy tm nhng vn bn ngy to c bit khi chng c to ra bi nhng loi ngi thng hiu l thuyt v thc hnh trong Pht gio, nht l ngi li c thm k nng vn chng. Ngoi ra, trong nghip v c lc phi cn n s tha thun trong cn trng, v d trng hp ca B Lch i Tam Bo K (Lidai Sanbao Ji - Record of the three Treasures) xuyn sut cc triu i; 597- v khng c l do khc hn l mt cuc tranh ci cn ty u b thnh in sch cc yu t ngoi lai c th lm o Pht vng vo s ch trch ca cc i th tn gio v t tng nh o Lo v o Khng.

V khi tranh lun trong vic loi b cc yu t ngoi lai ra khi thnh in c th a o Pht vng vo s ch trch ca cc i th v mt tn gio v t tng nh o Lo v o Khng. B Lch i Tam Bo Ch thm vo nhiu ngun t liu v tc gi v dch gi khng c thc, nhm mc ch lm cc vn bn ca n ging nh ca mt b kinh thc s chnh thng. V mt khi cc thuc tnh gi mo c chp nhn bi b Th Mc ca triu nh (the Da-Zhou kanding zhongjing mulu - Danh mc kinh tng, cng b bi nh i Chu nm 695) th truyn thng Trung quc buc phi nhn thm rt nhiu cc vn bn gi to kiu nh th vo b i Tng Kinh. B Khai Nguyn Thch Gio Lc (Kaiyuan Shijiao Lu Record of Sakyamunis teaching), son vo i Khai Nguyn nm 730- c cho l hay nht trong tt c cc b Danh Mc i Tng B ny ch trch c hai b i tng trc . Nhng chnh b Khai Nguyn cng khng th loi tr tt c nhng iu khng chnh xc trong qu kh, iu ny mt phn cng do nh hng nng n ca truyn thng. Kinh ngy to l mt v d l tng cho s lch lc gia s vn ng v tha hip t c trong qu trnh hnh thnh ra mt truyn thng tn gio (bn x). Nhng kinh ngy to ny thm vo chiu kch mi cho s pht trin o Pht Trung quc mt phn nh s tnh trng tn sng kinh in Trung quc, nhng quan trng nht l v p ng nhu cu cho chnh tn gio v vn ha ti Trung quc.

C khong 450 ta kinh ngy to Trung quc lit k trong Danh Mc i Tng kinh Nhng thc ra tng s tch ly ca ngy th vit Trung quc gn n con s 550, khi chng ta tnh c hai loi bng chng vn hc, v d nhng vn bn khng lit k trong danh mc nhng ln lt c tm thy trong tp hp cc vn bn Pht gio v bn tho ti Trung Quc v Nht Bn. Khong chng mt phn ba tng s ny cn tn ti n ngy nay, mt con s ln kinh ngc i vi s kim duyt lin tc ngy th sut thi Trung c. T l ngy th cn st li chng minh cho tnh li hi ca kinh Pht ngy to trong bn x v cng chng minh cho s kin ngi Trung Quc tip tc tin dng loi vn bn ny, trong c c nh phn tch thng tu nh Tr Di (538-597) [1], ngi h thng ha trng phi Thin Thai ca o Pht Trung Quc. S bng n ca hin tng ngy kinh ti Trung Quc cng thc y cho s lan rng kinh in ngy to ti cc vng khc thuc ng , mc d khng ni u li nhiu bng ti Trung Quc.

Tp hp cc ngy th bao gm c hai loi: kinh ngy to v cc vn bn c bo tn nh l ngun tham kho trong cc b lun Trung Quc. Kinh ngy to cng c tm thy trong b su tp cc bn tho thi trung c pht hin trong hin ti. Th nht l kho ct du ti n Hong Trung , c pht hin trong th k 20, gm cc bn tho t th k th 5 n th k th 11. Hai l cc bn tho kinh tm thy ti Nanatsu-dera Nagoya, Nht Bn, c kt tp sut th k 12, da vo cc n bn kinh Pht trc . Vo nm 1990, pht hin cho thy c c ngy th ca Trung Quc ln Nht Bn. iu kinh ngc nht trong lch s tm kim l trong cc b kinh c tm thy ny l cun kinh Piluo Sanmei jing - the Scripture on the Absorption of Piluo, mt cun kinh gi mo nhng c chng thc trong danh mc i Tng Kinh son bi nh s hc gi ni ting o An (312-385), trc th kinh ny khng ai bit. Bn tho kinh Pht ti Nht Bn ch l bn sao ca b ngy th c sm nht t Trung Quc. Cc cng cuc tm kim khc cng khng km phn gi tr trong s xc nhn ton cnh lch s ca kinh ngy to: C hai loi bn tho ti n Hong v ti Nanatsu-dera bao gm nhiu ta khng thy c trong cc bng danh mc i Tng, bng chng ch ra rng s t sng tc ra kinh bn x cn nhiu hn nh trc y ngi ta ngh. Hn bao gi ht, cc hc gi chuyn mn cn phi xut ra hay phn loi mt cch thuyt phc cc kinh ngy to tm thy Nanatsu-dera l son tho ca Nht Bn da trn vn bn n , hay da trn kinh ngy to Trung Quc. Nh vy cc ngy th cn tn ti Nht Bn c ng vai tr l bng chng cho s nh hng v ph bin ca loi vn bn cn tranh chp nhng r rng thc dng ny.

Vn bn v ni dung

Tp hp vn hc ngy to hin cn tn ti thch thc s din t n gin, v d mi vn bn c ring mt hc thuyt hay mt khuynh hng thc hnh, ng lc, v m thc vn hc hay k thut. Vi kinh ngy to rt kho lo trong s tng hp ti liu ca Pht gio nguyn thy (chnh thng) t n m khng ni bt c g v ngun gc tc h ca chng; tuy th, mt s kinh ngy to khc tuyn truyn v nhng loi c tin v nhng loi thc hnh ph bin tiu biu cho vn ha bn a, ng thi thm vo mt cch vng v cu th nhng yu t Pht gio nhm mc ch gii thch cho ci ta l kinh (tc Jing trong ting Trung Quc). a s cc kinh ngy to Trung Quc ri vo hai cc oan khi ca ngi cc c tin v cch thc hnh Pht gio nh l phng tin thu hoch li ch va trn gian va tm linh. Mt s cc nh chuyn mn d nh thc hin phn loi h thng (Typological classification) i vi tt c cc ngy th cn tn ti, nhng iu ny s cn kh khn cho n khi nghin cu ton th cc ngy th v thu hiu cc ni dung tn gio v vn ha x hi ca chng. Sau y l nhng ph bnh c chn lc v nhng nguyn c cho s xut hin ca cc kinh gi to, iu ny phn nh ci cch m gio php ca c Pht b ng khung v b suy din.

Chng ta bt u bng hai v d kinh ngy to t hc thuyt i Tha ng h mt l thuyt hay mt cch thc hnh khng c phin bn tng ng trong Pht gio n . Th nht cun Khi Tn Lun (Dasheng Qixin lun) ti to Pht gio chnh thng bng cch tng hp ba khuynh hng chnh ca hc thuyt n : Tnh khng (Sunyata), A Li Da Thc (Alayavijnana) v Thai Tng gii (Tatha Gatagarbha). Kinh ny nhm t ra mt bn th lun cho tm tr con ngi, theo Tm tr c th ng thi va v minh va c gic tnh ni ti. Sau khi xut hin th k th su, b Lun Khi Tn c l tr nn v d ni bt ca s tc ng ca kinh ngy to vo s pht trin ca h t tng Pht gio Trung Quc, v n tr nn cht xc tc cho s hnh thnh cc hc thuyt ca cc gio phi (php mn) bn x nh Thin Thai, Hoa Nghim, Thin Tng (TQ). Vn bn ngy th cng l v d ch yu cho phng cch ca mt tc gi bn x chn lc ph hp v tng hp mt cch thng minh nhng vn bn n sao cho thch nghi hon ho vi bn cht tn gio Trung Quc. Trng hp th hai, cun Kinh Kim Cang nh (Jingang sanmei jing, Vajrasamadhi sutra) c to ra bng s pha trn hn tp tt c cc hc thuyt i Tha, nhm cung cp mt nn tng cho mt h thng thc hnh thin v khng nh hiu qu gii thot ca h thng . y l mt trong nhng nhng bn kinh lu i nht ca Thin Tng ca Trung Quc v i Hn, v vy c tnh tiu biu lch s. Khng ging trng hp ca cc kinh ngy to khc bn n trong bi vit ny, mt nghin cu cho rng kinh ny thc s l tc phm ca i Hn t th k th 7 (theo Buswell 1989). Bn ngy kinh ny, cng vi ngy kinh ti Nht bn cp phn trc, chnh l thc o cho mi lin h hu c c c gia Pht Gio Trung Quc vi phn cn li ca ng , v cng cho thy c s kch ng lan trn ca vic to tc kinh bn x khp khu vc.

Mt s kinh ngy to thm vo cc ngun dn v s suy din vi mc ch tng cng mt gi tr hay quan im no ca o Pht vi mi trng bn x. Gii lut, nn tng ca gii thot Pht gio, c kinh ngy to th hin ni bt nh mt ch . V d nh Kinh Phm Vng (Fanwang Jing, Brahmas bet sutra)). Kinh ny thay i mt phn gii lut ca B Tt o bng cch thm vo khi nim Hiu ca o Khng, mt xo thut l liu phn li c truyn thng Trung Quc cng nh n lc tng thch hai h thng gi tr qu khc bit. Cng phi ni n nhng vn nn pht sinh khi t nhng tri buc c tnh th gian ln tng on v tng s. S pha trn gia gio php v cc mi quan tm trn tc chnh l im tiu biu cho cc kinh ngy to, nh ta s thy di y.

C loi kinh ngy to a ra gii lut nhn mnh mt cch c bit vo gii c s. Loi kinh nh th gm cc kinh nh Piluo sanmei jing - the Scripture of the absorption of Piluo, Tiwei Jing - The scripture of Tiwei v Chingjing Faxing Jing - the Scripture of pure religious cultivation. Cc ngy kinh ny dy hng dn o c c bn cho c s, nh ng gii, thp thin, s quan trng ca cng dng tt c c dng trong hc thuyt ca Nghip v Ti sanh. Nm gii c s c cho l iu kin t ti gic ng ca Pht, mt con ng cc k n gin vch ra ng vin s tham gia ca cng ng c s vo thc hnh o Pht. Nhng gii cn thng c coi nh ti cao hn nm c ca Khng Gio, hn s ri rm siu hnh ca th gii quan c i ca ngi Trung Quc, k c h thng m dng, ng hnh v nm tng ca Y hc Lo Gio. Khi nim Hiu th hin rt r trong kinh i Bo Ph Mu Trng n (Fumu enzhong jing - the Scripture on profound gratitude toward parent) t cn bn trn gio hun theo kiu 24 n ph mu ca Khng T. Ngy th t m hnh ng c th ca ngi con bt hiu v thc y anh ta phi bo p cha m, phi hi sinh bng cch cng dng tam bo (Pht, Php, Tng). Loi kinh ny l mt trong nhng kinh ngy to ph bin nht vo thi Trung c.

Lut nghip v ti sanh c cp trn l mt ch c khp mi ni hay mt hu cnh ca kinh ngy to. Vn bn c bit mt cch ph bin v d nh kinh Thp in Dim Vng (the Shiwang Jing, the Scripture of the Ten Kings) minh ha gio l o Pht n cho c gi Trung Quc bng cch m t s thanh ty sau khi cht. Sau khi cht, mi ngi phi ln lt i qua mi ca a ngc, mi a ngc cai qun bng mt phn quan; s phn ca ca mt ngi sau khi cht ty thuc vo s xt x hnh ng ca ngi lc cn trn trn th. a ngc kiu phong kin ny l mt s i mi phn chiu cu trc chnh tr-x hi Trung Quc. nh hng rng khp ca kinh ny c th c chun ha t nhiu tranh nh, iu khc v tng v Thp in Dim Vng- vi chun mc trang phc, m mo truyn thng ca cc quan chc Trung Quc- tt c thy nhiu ni trong thi Trung c.

Cc kinh ngy to l sn phm nhng khng gian v trong nhng thi gian c bit, chng c g ng ngc nhin khi c s ph phn tnh trng tn gio , hay s ph phn ton th x hi, c cp quc gia m chnh sch ca n thc hin i vi o Pht. Nhng ph phn nh th thng th hin trong khi nim v thuyt Mt Th gi l Thi Mt Php truyn vo t cc ngun n .. Kinh Nhn Vng (Renwang Jing, Humane King sutra) m t s thoi ha tt c cc tng lp x hi, thin tai, dch bnh, quyn kim sot t nc, s suy i bin dng o Pht, bung li gii lut ca Pht t. Gii php c xut cho khng hong ny l s hon thin Tu gic (tr hu bt nh), ci c tin l c th khi phc trt t tn gio x hi v ngay c bo v c s dit vong ca t nc. Kinh c ph bin rng trong thi Trung c ca khu vc ng , c bit l trong gii cm quyn t nht cng l v n cng khng quyt v vic bo v quc gia. Kinh T kheo Nguyt Quang (Shoulo biqiu Jing Scripture of Bhiksu Shoulo) a ra mt gii php khc cho thi Mt Php: N tin tri mt ng cu th xut hin, Nguyt Quang, vo lc khng hong v suy i n lc cc im. Mt thng ip cu th nh vy d nhin khng th khng c ci ngun t Pht Gio n - gio phi th pht tng lai Di Lc l mt v d- nhng s xut mt ng cu th trong th gii hin ti c th d b gii thch nh mt s lt chnh tr v l mt thch thc cho nh cm quyn ca ch th tc. Kinh ny l mt kinh ngy to b tht lc c tm thy ti n Hong 1400 nm sau lc c bng chng l n c sng tc.

Phn bi vit ti y ch chm n mt phn rt nh cu chuyn v Kinh Pht Gio ngy to. Ngay c khi c lm r, Kinh ngy to vn chim ch quan trng trong lch s Pht Gio nh mt s i mi v thch nghi ni lin vn bn t truyn thng Pht Gio n vi tn gio, vn ha, x h bn a Trung Quc. Tuy vy chng cng cung cp ti liu vt cht cho cc nghin cu lin vn ha v nghin cu i chiu cc thnh in, cc kinh trong cc truyn thng tn gio khc nhau.

Ch thch ca ngi dch[1] Tr Di (ch Hn: ; Wade-Giles: Chih-i; 538 - 597) c coi l T th t ca Thin Thai tng; t ca Hu T, T th ba ca Thin Thai tng.ng tu trn ni Thin Thai thuc tnh Chit Giang 22 nm cho n khi mt nghin cu Pht hc. Ty Dng ban cho ng danh hiu Tr Gi, nn ng c ngi i tn xng l Tr Gi i s hay Thin Thai i s.Hu ht cc sch ting Vit u phin tn ng l "Tr Khi". Tuy nhin tn ng ca ng phi l Tr Di. Encyclopdia Britannica (T in Bch khoa Britannica) vit r v vn ny nh sau, trong mc t Chih-i:Pinyin Zhiyi, also called Chih-k'ai Buddhist monk, founder of the eclectic T'ien-t'ai (Japanese: Tendai) Buddhist sect, which was named for Chih-i's monastery on Mount T'ien-t'ai in Chekiang, China. His name is frequently but erroneously given as Chih-k'ai.

Source:- Apocrypha by Kyoto Tokuno, Encyclopedia of Buddhism (Editor in Chief: Robert E. Buswell.Jr)