listopad 2004KALEJDOSKOPBUDOWLANY

W przypadku omawianych tyn-ków, a tak˝e wypraw wyko-nywanych z zapraw lekkich

i termoizolacyjnych, zmianie ulega sto-sowane tradycyjnie nazewnictwo. Ob-rzut traktowany jest nie jako warstwatynku, lecz jako jeden ze sposobów przy-gotowania pod∏o˝a. Narzut nazywanyjest tynkiem podk∏adowym. W tynkachzewn´trznych pe∏ni on przede wszyst-kim rol´ ochronnà. Tradycyjna g∏adêtynkowa nazywana bywa tynkiem na-wierzchniowym (lub wierzchnim), którype∏ni g∏ównie funkcje dekoracyjne. Mo-˝e to byç np.: tynk drobnoziarnisty, szla-chetna wyprawa pocieniona czy te˝g∏adê szpachlowa. Tynk podk∏adowy

i tynk wierzchni mogà ró˝niç si´ podwzgl´dem zastosowanego spoiwa. Naniektórych tynkach podk∏adowych, za-miast tynku wierzchniego, mo˝e byçbezpoÊrednio wykonywana pow∏okamalarska. Jako wyprawy zewn´trzne sto-sowane sà tak˝e tzw. tynki jednolite(monocouche, one-coat render, einla-genputz, monocapa) wykonywane z za-prawy, która jednoczeÊnie spe∏nia funk-cje ochronne i dekoracyjne.

Tynki uszlachetnione wewn´trzneWÊród tej grupy wypraw wyró˝niç mo˝-na tynki: cementowe, cementowo-wa-pienne, wapienne, gipsowe, gipsowo--wapienne, gliniane i gliniano-gipsowe.

Tynki cementowe oraz cementowez dodatkiem trasu stosowane sà w miej-scach nara˝onych na zwi´kszone od-dzia∏ywanie wilgoci lub mo˝liwoÊçuszkodzenia mechanicznego wypraw.Produkowane sà g∏ównie jako tynkipodk∏adowe, chocia˝ spotykane sà tak-˝e g∏adzie cementowe.

Tynki cementowo-wapienne mogàbyç produkowane jako Êrednio-, drob-no- lub bardzo drobnoziarniste. Pierw-sze z nich stosowane sà zw∏aszcza jakotynki podk∏adowe, natomiast tynkidrobno- i bardzo drobnoziarniste wyko-rzystuje si´ jako tynki nawierzchniowelub g∏adzie nanoszone bezpoÊrednio napod∏o˝e. Modyfikowane zaprawy ce-mentowo-wapienne mogà byç stosowa-ne tak˝e jako ca∏opowierzchnioweszpachlówki wyrównujàce tynk podk∏a-dowy przed nanoszeniem tynku cien-kowarstwowego lub pow∏oki malar-skiej. Produkowane mieszanki mogà za-wieraç cement szary lub bia∏y. Mo˝liwyjest tak˝e dodatek màczki trasowej.

Suche mieszanki zapraw wapien-nych mogà byç wykorzystywane do wy-konywania tynków podk∏adowych i na-wierzchniowych. Ze wzgl´du na swekorzystne w∏aÊciwoÊci higieniczne tyn-ki wapienne przydatne sà szczególniew pomieszczeniach mieszkalnych. Wy-prawy wapienne polepszajà mikrokli-mat i u∏atwiajà regulacj´ wilgotnoÊci.Stosowany w niektórych mieszankachdodatek trasu pozwala na uzyskanieprzez wapno powietrzne cech spoiwahydraulicznego, dzi´ki czemu wzrastawytrzyma∏oÊç mechaniczna i odpor-noÊç wyprawy na wilgoç. Innym, cieka-wym przyk∏adem modyfikacji zaprawywapiennej jest przyspieszajàcy wiàza-nie dodatek kaolinu i màczki ceglanej.

Materia∏y tynkarskie z zapraw gipso-wych i gipsowo-wapiennych okreÊlanesà jako tynki, gipsy szpachlowe i g∏a-dzie. Poszczególne grupy produktówprzeznaczone sà do wykonywania po-w∏ok o ró˝nej gruboÊci – orientacyjnie:tynki do 10 mm, szpachlówki do3 mm, g∏adzie do 1 mm. W zale˝noÊciod sk∏adu mogà charakteryzowaç si´

ABC tynków cz´Êç IX

Tynki tradycyjne udoskonalone ((22))

Tynki tradycyjne udoskonalone, nazywane tak˝e uszlachetnionymilub modyfikowanymi, wykonywane sà z mas tynkarskichprzygotowywanych na budowie z suchych mieszanekfabrycznych, zawierajàcych dodatki i domieszki modyfikujàceniektóre w∏aÊciwoÊci zapraw. Suche mieszanki tych tynkówdostarczane sà na budow´ w workach lub w silosach, których zawartoÊç mo˝e byç uzupe∏niana w razie potrzebyprzez producenta zapraw.

dr in˝. Mariusz Gaczek, mgr in˝. S∏awomir Fiszer

TECHNOLOGIE

80

Fot.1. Przyk∏ad zastosowania tynku glinianego. Fot.1. Przyk∏ad zastosowania tynku glinianego.

Fot.

Cla

ytec

listopad 2004KALEJDOSKOPBUDOWLANY

81

TECHNOLOGIE

ró˝nà d∏ugoÊcià czasu przydatnoÊci dostosowania po zarobieniu wodà. Pro-dukty gipsowe posiadajà zdolnoÊç wy-równywania wilgotnoÊci, sprzyjajàcàuzyskaniu dobrego mikroklimatu w po-mieszczeniach.

Gotowe mieszanki tynków glinia-nych produkowane sà w ró˝nych od-mianach przeznaczonych do wykony-wania wypraw jedno- lub dwuwar-stwowych (tynki podk∏adowe i wierz-chnie o ró˝nej ziarnistoÊci). Specyficz-nà cechà tynków glinianych jest mo˝li-woÊç zmiany ich faktury po uprzed-nim zmoczeniu. Mo˝liwe jest tak˝eskucie wyprawy, jej ponowne zarobie-nie wodà i naniesienie na pod∏o˝e.Wyprawy gliniane nadajà si´ bardzodobrze do stosowania w pomieszcze-niach mieszkalnych ze wzgl´du nabardzo du˝e zdolnoÊci wyrównywaniawilgotnoÊci oraz neutralizacji zapa-chów. Istotnà cechà zapraw glinianychrzutujàcà na mo˝liwoÊç ich stosowaniajest neutralnoÊç wzgl´dem skóry, dzi´-ki czemu nie wywo∏ujà one podra˝-nieƒ ani alergii. Dzi´ki kombinacji ró˝-norodnych barwnych piasków i glin,mo˝liwe jest uzyskanie doÊç du˝ej ga-my kolorystycznej tynków glinianych.Kolor wypraw mo˝e byç tak˝e otrzy-many przez ich pokrycie np. farbà gli-nianà, która dodatkowo zwi´ksza od-pornoÊç na Êcieranie. Tynki glinianemogà byç przygotowywane i nak∏ada-ne r´cznie lub maszynowo. Niektórzyproducenci zwracajà uwag´, aby war-stwa wierzchnia tynku nie mia∏a zbytdu˝ej gruboÊci (wi´kszej ni˝ 5 mm).Istotne jest te˝, aby podczas fakturowa-nia stosowana by∏a minimalna iloÊçwody w celu ograniczenia wyp∏ukiwa-nia lepiszcza i obni˝ania w ten sposóbwytrzyma∏oÊci na Êcieranie. Ze wzgl´-du na mo˝liwoÊç pojawienia si´ pleÊnina powierzchni tynku w okresie wysy-chania, nale˝y w tym czasie zadbaço w∏aÊciwe wentylowanie pomiesz-czeƒ (oko∏o 10 wymian na godzin´).Przyk∏ad zastosowania tynku gliniane-go w pomieszczeniu mieszkalnym po-kazano na fot. 1.

Tynki gipsowo-gliniane ∏àczà zaletyobu tych materia∏ów, przy jednocze-snym zniwelowaniu ich niedostatków.W stosunku do wypraw glinianychuzyskuje si´ przede wszystkim wy˝szàwytrzyma∏oÊç i przyczepnoÊç do pod-∏o˝a oraz mocniejszà powierzchni´

tynku. W porównaniu do wypraw gip-sowych uzyskuje si´ popraw´ w∏aÊci-woÊci fizyko-chemicznych – przedewszystkim popraw´ wch∏aniania i od-dawania wilgoci. Podczas wysychaniazaprawa nie wykazuje p´cznienia aniskurczu. Tynki gipsowo-gliniane cha-rakteryzujà si´ du˝à wydajnoÊcià, ∏a-twym i szybkim wykonaniem, du˝ymdopuszczalnym zakresem zmian gru-boÊci warstwy tynku, mo˝liwoÊcià do-wolnego fakturowania, a tak˝e krótkimczasem wysychania.

Tynki uszlachetnione zewn´trzneDo grupy tej mo˝na przede wszystkimzaliczyç tynki cementowe, cementowo--wapienne oraz tynki wapienne. Wy-prawy zewn´trzne mogà byç tak˝e wy-konywane jako gliniane, wymagajà jed-nak wówczas zabezpieczenia odpo-wiednià pow∏okà malarskà.

Tynki cementowe ze wzgl´du na ichdu˝à szczelnoÊç i odpornoÊç na dzia-∏anie wody oraz oddzia∏ywania me-chaniczne stosowane sà g∏ówniew strefach coko∏owych i poni˝ej po-ziomu terenu. Podobnie jak tynki ce-mentowe wewn´trzne mogà równie˝zawieraç domieszk´ trasu.

Mieszanki suchych zapraw ce-mentowo-wapiennych produkowanesà w dwóch podstawowych warian-tach: do wykonywania tradycyjnychwypraw wielowarstwowych oraz dowykonywania wypraw jednolitych.Wyprawy wielowarstwowe sk∏adajàsi´ na ogó∏ z tynku podk∏adowegoi nawierzchniowego. W niektórychrozwiàzaniach rol´ tynku wierzch-niego pe∏ni odpowiednia pow∏okamalarska. Spotykane sà tak˝e spe-cjalne mieszanki do wykonywaniawypraw na glinianych wype∏nie-niach Êcian szachulcowych. Tynki techarakteryzujà si´ w∏aÊciwoÊciami

Fot. 2-6. Wykonywanie i przyk∏ady zdobieƒw tynku jednolitym.

Zdj´

cia

arch

. SA

INT-

GO

BA

IN W

eber

Ter

rano

va

Rys. 1. Technika wykonywania intarsjiw zdobionym tynku jednolitym: a) naniesie-nie zaprawy na Êcian´, b) odciÊni´cie lubwyci´cie ornamentu, c) wype∏nienie orna-mentu zaprawà o innej barwie, d) cyklinowa-nie powierzchni.

listopad 2004KALEJDOSKOPBUDOWLANY

mechanicznymi dostosowanymi docech materia∏u pod∏o˝a, przedewszystkim zredukowanà wytrzyma-∏oÊcià i obni˝onym modu∏em spr´˝y-stoÊci. Dzi´ki temu zwi´kszona jestodpornoÊç wyprawy na odkszta∏ce-nia wyst´pujàce w konstrukcjachszkieletowych.

Interesujàcym rozwiàzaniem sà tyn-ki jednolite, wykonywane z zaprawyspe∏niajàcej jednoczeÊnie funkcjeochronne i dekoracyjne. Nak∏ada si´ jew jednym lub dwóch narzutach. Tynkite mogà mieç charakter wypraw szla-chetnych i zdobionych. Ich powierzch-nia mo˝e byç cyklinowana, cyklinowa-na i przecierana gàbkà, mo˝na te˝ wy-konaç na niej natrysk kruszywa ozdob-nego. Ponadto mo˝liwe jest wykonywa-nie boniowania czy te˝ intarsji (rys. 1).Stosujàc ró˝ne matryce, mo˝na wyko-nywaç w specjalnych odmianach tychwypraw zdobienia odciskane (fot. 2-6).Niektóre rodzaje tynków jednolitychmogà charakteryzowaç si´ zmniejszonàg´stoÊcià obj´toÊciowà, zbli˝onà dotynków lekkich. Zaprawy przeznaczo-ne do wykonywania zewn´trznych tyn-ków jednolitych, zgodnie z normà EN 998-1 sà oznaczane tak, jak to po-dano w tabeli 1.

Zewn´trzne tynki wapienne powin-ny byç wykonywane z wapna natural-nie hydraulicznego lub z wapna po-wietrznego z dodatkami hydrauliczny-mi (np. tras, màczka ceglana). Tynkiz wapna naturalnie hydraulicznego na-

TECHNOLOGIE

82

TTaabbeellaa 11.. Rodzaje zapraw tynkarskich w zale˝noÊci od w∏aÊciwoÊci lub zastosowania, wed∏ug normy EN 998-1.

RRooddzzaajj zzaapprraawwyy OOzznnaacczzeenniiee

Zaprawa normalna do ogólnego stosowania GP

Zaprawa do tynków lekkich LW

Zaprawa barwiona do tynków szlachetnych CR

Zaprawa do jednolitych tynków zewn´trznych OC

Zaprawa do tynków renowacyjnych R

Zaprawa do tynków termoizolacyjnych T

TTaabbeellaa 22.. Szacunkowe porównanie wydajnoÊci pracy przy ró˝nych sposobachwykonywania wypraw tynkarskich.

ZZaapprraawwaa SSuucchhaa zzaapprraawwaa SSuucchhaa pprrzzyyggoottoowwyywwaannaa ww wwoorrkkaacchh zzaapprraawwaannaa ppllaaccuu bbuuddoowwyy ww ssiilloossiiee

Mieszanie/ nak∏adanie r´cznie r´cznie agregat tynkarski agregat tynkarski

WydajnoÊç 100% 200-250% 400% 500-600%

Rys. 2. Schemat zestawu urzàdzeƒ prze-znaczonych do maszynowego przygotowa-nia i aplikacji zapraw tynkarskich: 1 – silos,2 – kompresor, 3 – agregat tynkarski, 4 – za-sobnik transportowy (dzwon), 5 – klapa d∏a-wiàca, 6 – dysza, 7 – zawory szybkozamyka-jàce, 8 – wà˝ transportowy, 9 – koƒcówkanape∏niajàca, 10 – filtr na nadmiar powietrza,11 – kabel sterujàcy, 12 – sonda mierzàcailoÊç materia∏u, 13 – kabel zasilania wibrato-ra, 14 – kabel sterowania klapà d∏awiàcà, 15– przewody powietrzne, 16 – pod∏àczenie dosieci elektrycznej, 17 – sucha mieszanka tyn-karska, 18 – doprowadzenie wody, 19 – ste-rowanie elektryczne, 20 – pompa Êlimakowa,21 – pistolet natryskowy.

dajà si´ szczególnie do zastosowaniaw rejonach nadmorskich ze wzgl´du nabrak w ich sk∏adzie jakichkolwieksk∏adników stwarzajàcych potencjalnàmo˝liwoÊç wystàpienia korozji siarcza-nowej. Ponadto, sole ju˝ znajdujàce si´w materiale Êcian mogà swobodnie mi-growaç przez wypraw´ na zewnàtrzi byç póêniej zmywane.

Technika silosowaTynki uszlachetnione nadajà si´ za-równo do nanoszenia r´cznego, jaki maszynowego, chocia˝ czasamiwprowadza si´ wyraêne rozgraniczeniepomi´dzy jednym i drugim sposobemwykonywania.Nowoczesnym uzupe∏nieniem mecha-nicznego sposobu wykonywania tyn-ków jest technologia polegajàca na do-starczaniu na budow´ suchych mie-szanek tynkarskich w silosach. Sche-mat takiego zestawu urzàdzeƒ, sk∏ada-jàcego si´ z silosu, urzàdzenia podaw-czego i agregatu tynkarskiego, pokaza-no na rys. 2.

Do zalet stosowania techniki siloso-wej w powiàzaniu z mechanicznymwykonywaniem tynków nale˝y:– zabezpieczenie materia∏u przed od-

dzia∏ywaniem czynników atmosfe-rycznych,

– oszcz´dnoÊç powierzchni sk∏adowa-nia materia∏ów na placu budowy,

– brak problemu zu˝ytych opakowaƒ,– zmniejszenie zapylenia,– podniesienie estetyki miejsca pracy,

– wyeliminowanie strat na skutekuszkodzeƒ tradycyjnych opakowaƒczy te˝ kradzie˝y,

– mo˝liwoÊç zwrotu niewykorzystane-go materia∏u,

– uzyskiwanie sta∏ej konsystencji i jed-norodnoÊci zaprawy,

a przede wszystkim– wzrost wydajnoÊci pracy przy wyko-

nywaniu wypraw (tabela 2).Technika silosowa i mechaniczny

sposób aplikacji zapraw uwa˝ane sà zanajbardziej oszcz´dny i racjonalny spo-sób wykonywania wypraw tynkarskich.

ddrr iinn˝̋.. MMaarriiuusszz GGaacczzeekk,, mmggrr iinn˝̋.. SS∏∏aawwoommiirr FFiisszzeerr

Instytut Konstrukcji BudowlanychPolitechniki Poznaƒskiej

W artykule wykorzystano materia∏yinformacyjne firm: Baumit-Bayosan,

Clariant, Claytec, Hasit, Knauf,KREISEL Technika Budowlana,

Marmorit, m-tec, Optiroc, Röfix, Saint-Gobain Weber Terranova.

Rys. KREISEL Technika Budowlana

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1011

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21