40
>SOZIOLINGUISTIKA KLUSTERRA Euskararen Normalizazio Kasu Aurreratuak< MONDRAGON UNIBERTSITATEA HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN FAKULTATEA Izar bat Lizarraldean Lizarra Ikastola

Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

  • Upload
    vunhi

  • View
    217

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

>SOZIOLINGUISTIKAKLUSTERRA

Euskararen Normalizazio Kasu Aurreratuak<

MONDRAGONUNIBERTSITATEA

HUMANITATE ETAHEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Izar batLizarraldean

Lizarra Ikastola

Page 2: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

© Soziolinguistika Klusterra.........................................Eskerrak: Lizarra Ikastolari kasu hau egiteko izandako lankidetzagatik.

Testu hauek Lizarra Ikastolaren onespenaz egin dira

Zuzendaria: Karmele Perez Lizarralde (HUHEZI)

Idazlea: Maider Etxaniz

Koordinatzailea: Oihana Lujanbio Begiristain (Soziolinguistika Klusterra)

Aholkularia: Javier Zarrabeitia (Innobasque)

Itzulpenak: Hitzurun Hizkuntz Zerbitzuak

Diseinua: Zirrimarra estudio grafikoa

Inprimaketa: Leitzaran Grafikak S.L.

ISBN: 978-84-692-6967-1

Erregistro zenbakia: 09/107167

Page 3: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

............................................................. 03K a s u A u r r e r a t u a <

Izar batLizarraldean

IkastolaLizarra

Euskararen Normalizazio Kasu Aurreratuak<

SOZIOLINGUISTIKAKLUSTERRA<

Laguntzaile / babesle:

Page 4: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

.............................................. ...............Euskararen Norma l i zaz io 04

Lizarra Ikastola izar bat Lizarraldean

Lizarra Ikastolaren ikurra puntadun izarra da. Bere helburuaikasleen bizitzan gidari izango den argia eskaintzea da,gunetik ertzetara doan argia.

Izarrek adarrak izaten dituzte eta horiek izaten dira izarrarenargia zabaltzen dutenak. Hala ere, adar horietara argia iritsdadin ezinbestekoa da izarrak gune bat izatea, energiazbetetako gunea izatea.

Ikastola, hizkuntzari dagokionez, beti erronka berriei aurreegiteko prest egon da. Bere ikurraren ohoretan, hasierabatean, izarrak bere adarrak zituen, hizkuntzarekin erlazio-natutako proiektuak; ez ordea gunerik. Hizkuntz Proiektuada izarraren gune bilakatu eta adarretara energia eta argiabidaltzen duena.

Lizarra Ikastolaren hizkuntza-izarrak hil nahi ez badu, beha-rrezkoa du gunea elikatzen duen etengabeko energia sor-tzea. Gainera, energia hori ez da edonolakoa izango; berriz-tagarria den energia izan behar du, agortuko ez den energia.Duela 40 urte Ikastola sortu zuten haiek zuten energia hurabezalakoa.

Page 5: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola izar bat Lizarraldean

tetan, aldiz, gidari. Baina, argi dago; izarrahorien laguntzarik gabe energiarik gabekoastroa baino ez litzateke izango.

Aurretik izandakoa ahaztu gabe, gauregun, Ikastolak zer izan nahi du? Zein da

bere helburua hizkuntzari dagokionez? Euskaran ardaztutakohiztun eleaniztunak lortzea du helburu. Ikasleen konpetentziakgaratzea du helburu, kalera atera eta aurkituko dituzten egoe-rei aurre egiteko beharrezkoak dituzten tresnak eskaintzea duhelburu. Lizarrako argia mundura zabalduko duten pertsonakheztea du helburu.

Ez da egiteko makala, izanere, ingurune soziolinguisti-koa erabat erdalduna da.Ondorioz, hizkuntzari dago-kionez gailentzen den familia-tipologia ere erdalduna da etaikasleen jatorrizko hizkuntza gaztelania da. Hala ere, guraso-tipologia hori, oso apurka, aldatuz doa; garai batean ikasleizandako haiek egun guraso baitira, eta lehenengo haiek eus-kaldundu ez baziren ere, ondorengo belaunaldiek lortu zuteneuskalduntzea. Horiek dira, neurri handi batean, izarra hormantentzea ahalbidetzen dutenak.

HIZKUNTZ PROIEKTUARENAURREKARIAK ////////////////////////////////

Hizkuntz Proiektua Ikastolen Elkartetik inportatutako proiektuada. Bere helburuetako bat euskaran oinarritutako eleaniztasu-na lortzea izanik, eremu guztietan hizkuntzekin erlazionatutakoedukiak bildu eta hizkuntzen artean elkarbanatzeko bitartekoadela esan liteke. Gaur egun Hizkuntz Proiektua izenarekin eza-gutzen dugun hori ez zen ezerezetik sortu. Izarraren guneakbaditu zenbait aurrekari, neurri batean, izaera eman diotenaketa benetako oinarri sendoak ezarri dizkiotenak. Aurrekarihoriek hizkuntzarekin zuzenean lotura duten izarraren adarrakdira, Ikastolaren ibilbide luze horretan, garai eta behar ezberdi-nei erantzunez sortutako proiektuak. Urte hauetan guztietan,argi pittin bat eman dutenak.

Euskaraz Bizi izan da, modu sendoan, Ikastolan errotu den hiz-kuntzarekin erlazionatutako lehen izar-adarra. Proiektu horiIkastolen Elkarteko lau ikastolari esker sortu zen 80. hamarka-

dan. Lizarra Ikastola izan zen ikastolahorietako bat. Egun Ikastolaren zuzen-dari den Josu Reparazek zera dio:“Garai hartan zuzendari zen Jose LuisGorostidik argi ikusten zuen ikasleakhorrelako eremu erdaldunean euskal-duntzeko ez zela nahikoa ikastolasortu eta eskolak euskaraz ematea.............................................................. 05K a s u A u r r e r a t u a <

AURKEZPENA /////////////////

40 urteko ibilbidea egin du izarrak Lizarran.Eta ibilbidean zehar— gorabeherak tarteaneta urratsez urrats— garatuz joan da bereargia.

1970ean ingurune soziolinguistiko erabat erdalduna zenLizarrakoa. Testuinguru hartan, Lizarrako guraso-talde batekhaien seme-alabek euskaraz ikasteko aukeraren aldeko apus-tua egin zuten; Lizarran, euskararen izarra piztu nahi izan zuten.Guraso haiek ez zekiten euskaraz, baina bazuten euskararekikomaitasuna. “Gurasoek arriskatu egin zirela esaten dute, senti-tzen zuten kultura bultzatu nahi zuten Lizarran eta aukera horiIkastolaren bidez gauzatu ahal zela ikusi zuten” dio Ikastolarenhasiera haietan ikasle izan zen eta egun guraso den IsabelLopezek. Horrela, Lizarra Ikastola sortu zen; orduan, 25 ikaslebaino ez zituen, euskaldundu ez ziren 25 ikasle. Huraxe izanzen urrun ikusten zen izarra hurbiltzen hasteko lehen urratsa.

Hurbilketa horren ondorengo pausoa 1977an eman zen,Ikastola Irakaskuntza eta Kontsumo Kooperatiba bilakatu zene-an. Horrek bere izaera finkatzea ekarri zuen, eta hamarkadaharen hasieran ezarritako oinarria sendotu egin zuen.

1985eko Nafarroa Oinez festak urrats handia ematen lagunduzion Ikastolari. Izan ere, ordura bitarte eskolak lokal batzuetanematen ziren; eta ospakizun haren bidez lortutako diruari esker,Eskolapioen eskola eta lur-sailak erostea lortu zen. IzarraLizarrara iritsi zen. Baina ez zuen nahi adina argi isurtzen. Oinezfestari esker izarraren adarretara iritsi zen energia, baina orain-dik ere proiektuak modu isolatuan lantzen ziren; eta benetakoizarra nahi bazen, urrats gehiago eman behar ziren.

1997 urteak ere Ikastolari zedarria jartzen lagundu zion, urtehartan kalitatearen ibilbideari eman baitzitzaion hasiera zen-bait pertsonek EFQM ereduan formazioa jasotzean. Bide horrijarraituz, 2000 urtean, EFQM eredua ezartzea lehentasunestrategiko bilakatu zen eta Ikastolaren “Eginkizuna, Xedea etaBaloreak” definitu ziren. Ezarritako ereduaren lehen fruituak2003an ikusi ziren, Nafarroako Gobernuak Brontzezko Zigiluaemandakoan; 2005ean “Fundación Navarra para la Calidad”erakundeak Europako Bikaintasun ziurtagiria (400+Zilarra)eman zion eta 2009an Europako Bikaintasun ziurtagiria(500+Urrea) eta Kalitateari Nafarroa saria. Horrek guztiak,Hizkuntz Proiektuarekin batera, izarraren gunera iristeko bideamarkatu zuen.

1970ean hasitako ibilbidearen egitekoan ezinbestekoak izandira Ikastolak gaur egun dituen zenbait aliantza: IkastolenElkartea, Nafarroako Ikastolen Elkartea, Nafarroako Gober-nua... Horiek eskainitako laguntzari esker urratsak ematen joa-tea errazagoa izan da. Batzuetan bidaia-lagun izan dira, bes-

•.......................

Lizarrako guraso-talde batekhaien seme-alabek euskarazikasteko aukeraren aldekoapustua egin zuten; Lizarran,euskararen izarra piztu nahiizan zuten

•.............

Lizarra Ikastolakeuskaran ardaztutakohiztun eleaniztunaklortzea du helburu

Page 6: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola izar bat Lizarraldean

1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urtehorretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten hasi zen. Kezkasortu zen eta globalizazioaren mundu honetan, argi zegoen ezinmuga zitekeela bi hizkuntzatara, ingelesak ere bere espazioabehar zuela. Gainera, espazio hori betetzen Haur Hezkuntzanhasi beharra zegoen, adin horretan haurrek duten hizkuntza-jabekuntzarako gaitasuna ez baitute adinean aurrera joanahala izango. “Argi genuen euskara zela hizkuntzarik garrantzi-tsuena, horrek izan behar zuela gure ardatza. Gure ikasleakeleaniztunak izan zitezen konpromisoa hartu genuen, bainajakinda horrek guztiak ez ziola kalterik eginen euskara berrin-dartzeari”, aipatu du Josu Reparazek.

Ingelesaren txertatze goiztiar horren gara-penean 2001 urtea garrantzitsua izanzen. Urte hartan Eleanitz proiektua jarrizen abian Ikastolan. Proiektu horrenbitartez, hamar urte lehenago hasitakoibilbideak inflexio-puntu bat izan zuen.Ordura bitarte, ikasleek lortzen zuteningeles maila beste ikastetxe batzuetako-ena baino hobea zen; baina, hala ere, aurreikuspenak ez zirenbetetzen, ez zen lortzen ikasleek era aktiboan ingelesa erabil-tzea. Hori zela eta, Ikastolen Elkarteak eskaintzen zuen Eleanitz

proiektuaren bitartez metodologia-aldaketasakona gertatu zen. Helburuak berbera izatenjarraitzen zuen: ikasleek ahoz zein idatziz testuakulertu eta ekoizteko ahalmena izatea; metodolo-gia, ordea, erabat aldatu zen, erabat komunikati-boa bilakatu zen. Zenbait urteren buruan, proiek-tu honen bitartez ingelesa ikasten hasitako ikas-le haiek, egun DBH 3. eta 4. mailan daudenak,Gizarte Zientziak arloa ingelesez ikasten ari dira.

Ikastolak bazuen beste kezka bat: ahozkotasuna. Curriculumguztietan, hizkuntzen atalean, beti agertzen zen zerbait zen:ahoz eta idatziz. Ikastolaren errealitatea bestelakoa zen, ordea.Diagnostikatu egin zen eta jakina zen emaitza lortu, alegia,

ikasleen ahozkotasuna lantzeko tartea oso urria zela.Horretaz gain, gure hizkuntza garrantzitsuena euska-ra izanik eta ingurune soziolinguistikoa kontuan har-tuta, ezinbestekoa zen ikasleei euskaraz ahoz aritze-ko tarteak eskaintzea; ez soilik gelatik kanpo, baitagela barruan ere. Sorreratik bertatik, indar handiaizan duen izar-adarra da. Adar honi esker, izarrak

.............................................. ...............Euskararen Norma l i zaz io 06

......................................••Olentzero Lizarrako kaleetan

Beste sare bat sortu behar zen etagure ikasleak euskaran beste sarehorretan murgildu behar ziren”.Proiektuaren helburua eremu erdal-dun batean bizi ziren Ikastolakoikasleei espazioak eskaintzea zen,batez ere gelatik kanpo. Zertarako?

“Euskaraz ikastea, euskaraz amestea, euskaraz jolastea, eus-karaz zoriontsu izatea zen bere helburua” dio Josuk.

Euskararen normalkuntza bilatzen zuen proiektua zen bere has-tapenetan eta egun ere horretan darrai. Gela barruko eremuaerabat baztertu gabe, Ikastola osatzen duten beste eremuakhartzen ditu kontuan batik bat: jolasaldia, jantokia, familiak…Gunea eraikitzen energia handia isuritako proiektua da. Argidago, Gorostidik zioen moduan, eskolak euskaraz ematearekinbakarrik ez dela ikasleak euskalduntzea lortuko; hori dela eta,eskolatik kanpo ere euskaraz aritzeko aukerak sortu behar dira.Ikuspegi horretatik, ikasleen jolasaldiak antolatu egiten dira etagelaz kanpoko eremuan ere euskaraz aritzeko tresnak eskain-tzen zaizkie. Familiak ere garrantzitsuak dira; izan ere,Ikastolaren sorreran lanean aritu ziren familia erdaldun haiekgabe, gaur egun ez litzateke egonen Ikastola. Horrek adieraztendigu zein garrantzitsua den familiaren jarrera, hizkuntza-tipolo-gia dena delakoa izanik ere. Horregatik, familia-ren eremua ere landu beharreko esparrua izaki,beraiei begirako plangintza egiten du Ikastolak,motibazioa eta formazioa helburu dituela. Azkenfinean, izarrak bere argia espazio osoan zeharzabaldu behar du, ez norabide bakarrean.

Ikastolak gizarteari begira ere jarri behar du, etaeremu horretan euskal kulturaren eragile ereizan behar du. Urte asko dira, euskal kultura herrian barrenazabaldu nahian, kalera ateratzen: Olentzero, Santa Ageda,Jaietako Barraka… Ekintza horien bidez, euskal kultura herrirazabaltzearekin batera, euskal espazioak lortzea ere bilatzen da,alegia, izarraren argia barreiatzea.

“Euskaraz ikastea,euskaraz amestea,euskaraz jolastea,

euskaraz zoriontsuizatea zen bere

helburua”

• ......................

•..........................

Kezka sortu zen etaglobalizazioaren munduhonetan, argi zegoenezin muga zitekeela bihizkuntzatara,ingelesak ere bereespazioa behar zuela

•..........................

Gure hizkuntza garrantzitsuenaeuskara izanik eta ingurunesoziolinguistikoa kontuan hartuta,ezinbestekoa zen ikasleeieuskaraz ahoz aritzeko tarteakeskaintzea; ez soilik gelatik kanpo,baita gela barruan ere

Page 7: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola izar bat Lizarraldean

erreakzio termonuklearra izan zuen: klaustroosoaren inplikazioa.

Abiapuntu honetan, “ezinbestekoa zen gureikasleek ahozkotasun maila nahikoa izan zeza-ten horren lanketa egitea” dio Josu Reparazek.Horretarako, beharrezkoa zen, aldez aurretik, irakasleak kon-tziente egitea ikasleei gela barruan ahoz aritzeko tarteak eskai-ni behar zitzaizkiela. Gainera, nabaria zen protokolo batenbeharra; zer landu, nola landu, gelan ahoz aritzeko aukeraknola sortu… adierazteko. Egoera horretan, ahozkotasuna lan-tzeko taldea sortu zen. Lehenik eta behin, formazio beharrazegoen, aipatutako guztia aurrera eraman ahal izateko oinarriz-ko tresnak eta ezagutzak eskainiko zituen formazioa. Formaziohura ez zen teoria hutsa izan. Lehen urratsa egindako diagno-siaren inguruko hausnarketa egitea izan zen, egoeraren inguru-ko azterketak egitea. Horrek, ondorioz, metodologia-aldaketaekarri zuen eta hizkuntza ez ziren beste arloetan ere ahozkota-suna lantzera pasa zen. Egun, hizkuntza-arloetan testu-motenprotokoloa eta baliabideak lantzen dira, eta, ondoren, bestearloetako irakasleek horiek baliatzen dituzte, praktikan jarri etaebaluatu egiten dituzte.

Ulermena da Ikastolaren beste izar-adar bat. Erronka honenjatorrietako bat Nafarroako Ikastolen Elkarteak hainbat ikasto-larekin abian jarri zuen lan-talde bat izan zen. Helburua argiazen: ikasleen testu idatzien ulermena bermatzea. Argi zegoenbetiko irakurketa eta erantzun sistemak ez zuela hori berma-tzen eta bide berriak urratzeko aukera izan zen. Ulermenarenlanketarako metodologia-aldaketa ezinbestekoa izan zen; tes-tuen lanketa erabat aldatu beharra zegoen eta estrategiaezberdinak erabiltzeko ikasleak trebatu beharra zegoen. NIEtikabiatutako proiektu horrek Ikastolan ere proiektu izaera hartuzuen eta lan-talde bat hasi zen horretan.

Hizkuntz Proiektua gauzatzeko azken aurrekaria IkastolenElkartetik etorritako HIZPRO izan zen, energiaz betea iritsi zenizar-adarra. 2002-2003 ikasturtean, Lizarra Ikastolak aurrekoikasturtean beste zenbait ikastolek hasi zuten bidea jarraitzekoerabakia hartu zuen. Oso erabaki garrantzitsua izan zen, etahasiera benetan malkartsua. Proiektu horren bitartez, ikasturtebatez, Ikastolako zenbait eremutan hizkuntzei ematen zitzaientrataera, erabilera, metodologia... diagnostikatu ziren. Helburuazera zen: aldez aurretik Ikastolak markatuak zituen “Eginkizuna,Xedea eta Baloreak” betetzeko bidean, ordura bitarte egitenzena eraginkorra eta nahikoa ote zen ikustea. Eta hala ezbazen, jorratu beharrekoak zeintzuk ziren definitu eta horribegira jartzea.

Diagnosi hark datu ugari eman zituen: ordura bitarte egindakobidea ez zen okerra, baina baziren hartu beharreko zenbaiterabaki, antolatu beharreko zenbait kontu eta egin beharrekourrats mordoa. Jakina zen aldaketa horiek gauzatzeko beha-

rrezko denbora luzea zela eta, ondorioz, gelabarruan hizkuntzarekin erlazionatutako lehenta-sun estrategikoak zehaztuko zituen plan estra-tegikoa osatu zen. Plan horrek ez zituen inondikinora Ikastolaren behar guztiak asetzen, horiezinezkoa baitzen. Baina Ikastolak bere xedean

finkatuak zituenak lortzeko lehentasunak agertzen ziren; zen-bait ataletan lana hasia zegoen arren, ez zen nahikoa. Ikastolakbenetako izarra izan nahi bazuen, gune indartsua behar zuen;izar-adar horiek guztiak bilduko zituen gunea.

UZTARKETA: HIZKUNTZ PROIEKTUA /////

Aurreko atalean ikusi den bezala, hizkuntzarekin erlazio zuzenazuten proiektu ugari zituen abian Ikastolak. Egitasmo eta erron-ka asko ziren abian zirenak, eta ordutegia ez zen aldatzen.Denbora tarte berean, gero eta gauza gehiago landu behar ziren.Guztia garatu nahi bazen, ezinbestean, antolatu beharra zegoen.

Izarraren gunea eraikitzeko lehen urratsa izan zen Ikastolakbere Hizkuntz Proiektua idaztea. Hizkuntz Proiektu horretanizarraren adar guztiak hartu ziren kontuan: Euskaraz Bizi,Eleanitz, ahozkotasuna, ulermena eta HIZPRO. Argi zegoen iza-rraren adar horiek guztiek argia isurtzen jarraitu behar zutela;izan ere, Ikastola osotasunean hartuta, hainbat eremu garatzenbaitzituzten proiektu horiek. Eta ez horregatik bakarrik,Ikastolaren helburu den ikasleen heziketarako ere beharrezko-ak baitziren. Hizkuntz Proiektuaren oinarrian euskara zegoen,hori baita Ikastolako hizkuntza, zabaldu beharreko argia; baina,ikasle eleaniztunak hezteko beste hizkuntzak ere kontuan hartubehar ziren, horien metodologia eta erabilgarritasuna ere landubehar ziren. Hizkuntz Proiektua idatzi eta gauzatzen hasterako-an, aurretik abian ziren proiektu guztiak uztartzeko beharra osoagerian geratu zen.

HIZKUNTZPROIEKTUA

EUSKARAZ BIZI

AHOZKOTASUNA

ELEANITZULERMENA

HIZPRO

.............................................................................••Izarraren puntak Ikastolak hizkuntzarekin erlazionatuta

lantzen dituen proiektuak dira. Proiektu horien argia, ordea,Hizkuntz Proiektuak bideratzen du. Hori da izarraren gunea

•.................

Ikastolako zenbaiteremutan hizkuntzeiematen zitzaien trataera,erabilera, metodologia...diagnostikatu ziren

•.............

Hizkuntz Proiektua idatzi etagauzatzen hasterakoan, aurretik abianziren proiektu guztiak uztartzekobeharra oso agerian geratu zen ............................................................. 07K a s u A u r r e r a t u a <

Page 8: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola izar bat Lizarraldean

bakarrean kokatuta geratu ziren; eta, era bere-an, helburuak finkatu eta ikasgaien arteko osa-garritasuna bilatzeko denbora tarteak eskainiziren. Eta gela barrukoaz gain, gelaz kanpokoeremuan eta eremu instituzionalean eragiteko

plangintza ere bazegoen. Baina, nola bateratu eremu horiekIkastolan?

Ikastolak Hizkuntz Proiektuaren talde eragilea sortu zuen; ber-tan, Zuzendaria, Hizkuntz Proiektuaren dinamizatzaile orokorra,Gela Barruko dinamizatzailea, Euskaraz Biziko dinamizatzaileaeta Gelaz Kanpoko ekintzen dinamizatzailea biltzea erabakizen. Talde eragile hori, amaraunaren gisa, Ikastolan barreiatuegiten da eremuz eremu azpitaldeak osatuz. Amaraun horihonela osatuta dago: gela barruko eremuari dagokionez, GelaBarruko dinamizatzailearekin batera, hizkuntza bakoitzeko min-tegi-burua aritzen da talde-lanean; Euskaraz Biziko dinamiza-tzailearekin batera, etapa bakoitzeko 2 edo 3 kide aritzen diralanean gelaz kanpoko eremuari eta eremu instituzionalari eran-tzun nahian; eta Eskolaz Kanpoko Ekintzen dinamizatzaileakere hezitzaile-talde bat du bere egitekoan laguntzen. “Horrekekarri digu mailako irakasleen artean, mailen arteko irakasle-en artean eta etapa ezberdinetako irakasleen artean koordi-nazioa”, baloratu du Josu Reparazek.

Azpitalde horietako bakoitzak bere ikasturteko plana diseinatu,garatu eta ebaluatzen du hurrengo ikasturtean beharrezkoakdituen egokitzapen eta berrikuntzak proposatzeko. Beraz, pla-

Gainera, Ikastolak EFQM ereduaren aldeko apus-tua egina zuen. Eredu horren arabera,Ikastolaren autoebaluazioa egin ondoren,berrantolaketaren beharra oso agerian geratuzen. Izarrak gune indartsua behar zuela adierazizen, berriro ere. Hori horrela, Ikastolak eman zuen urratsetakobat Hobekuntza Taldeen Kudeaketa sistematizatzea izan zen,izarraren adarren dinamika sistematizatzea, alegia. HobekuntzaTalde horiek, eremu ezberdinetan egin nahi diren hobekuntzakaztertu, diseinatu, aurkeztu eta ebaluatu egiten dituzte, ondo-ren, beharrezkoa balitz, dagokion egokitzapena egiteko.Hobekuntza Talde horietan klabea izan zen klaustro osoareninplikazioa; horrela, aipatutako talde horietan guztietan etapaezberdinetako irakasleek hartzen dute parte, besteak beste,beraiek direlako planifikatutakoa egokia eta egingarria denondoen adieraziko dutenak, izarren hautsa sortuko dutenak.Halaber, haietako bakoitza izango da bere etapara eraman,praktikan jarri, ondorioak ikusi eta ebaluatzeko tresnak izangodituena. Maila batean, protagonismo eta ardura hori eskainita,inplikazioa ere areagotu egiten da. Izarrak energia sortzekobitartekoak eskuratzen ditu.

Egoera horretan, argi zegoen Ikastolak hizkuntzarekin lehenta-sunezko ikusten zituen eremuetan lanean ari zirela, diagnosti-katu, planifikatu, gauzatu, ebaluatu eta doitu egiten zirela;baina erabateko uztarketarik oraindik ez zegoen. Esanliteke uharte guztiak uhartedi batera ekarriak zeudela,baina bakoitzak bere kudeaketa propioa zuela; izanere, batzuek besteen berri tarteka baino ez zuten.

Horren erantzuna plan estrategikoa egiterakoan iritsizen. Orduan ere, euskararen normalizazioa lehentasunestrategikotzat jo zen; baina beste hizkuntzak ez zirenalde batera utzi. Hizkuntzek dituzten konpetentziakomunak identifikatu egin behar dira eta hizkuntza-arlo batean konpetentzia bat lantzen bada, beste hiz-kuntza-arloak beste konpetentzia bat landuko du; etagainerako hizkuntza ez diren arloek horiek aprobetxatuegingo dituzte. “Demagun hizkuntza-arlo batean azal-pen-testuaren ezaugarriak lantzen dituztela. Ezaugarrihoriek berdinak dira erabiltzen dugun hizkuntza era-biltzen dugula. Zergatik landu hori, berriro ere, bestehizkuntza-arlo batean? Eta zergatik ez hizkuntza-arlo-an ikasitako protokoloa hizkuntza ez den beste arlobatean landu? Azken finean, edozein arlotan komuni-kazio-tresna hizkuntza da.” esaten du Unai Errazkinek, HizkuntzProiektuko gela barruko dinamizatzaileak. Eta Josu Reparazekgehitu: “Hizkuntzak ez dira modu isolatuan ikasten”.

Aipatutako hori teorian oso erraza zen, eta horretara iristekoegin beharreko aldaketak, berriz, izugarriak. Lehenengo urra-tsetako bat Hizkuntzen Mintegi Integratua osatzea izan zen.Modu horretan, DBHko hizkuntza irakasle guztiak leku fisiko.............................................. ...............Euskararen Norma l i zaz io 08

HIZKUNTZEKIKO ESKU-HARTZE EREMUAK IKASTETXEAN

EREMU PEDAGOGIKOA EREMU INSTITUZIONALA

KUDEAKETAPEDAGOGIKOA

INTERAKZIODIDAKTIKOA

• Hizkuntzerabilera

• Metodologiaeta didaktika

• Hezitzaileenprestakuntza

• Baliabideak

• Hizkuntzerabilera

• Erabileraeremuensustapena

• Hizkuntzerabilera

• Gurasoenprestakuntza

• Baliabideak

• Hizkuntzerabilera

• Langileenprestakuntza

• Baliabideak

• Hizkuntzerabilera

• Metodologiaeta didaktika

• Irakasleenprestakuntza

• Baliabideak

• HizkuntzarlokoCurriculumproiektua

• BestearloetakoCurriculumproiektua

• Proiektuosagarriak

ERAKETA ETA BARNEKOMUNIKAZIOA

KANPOHARREMANAK

GELA BARRUKOA GELAZ KANPOKOA

IKASTETXEA FAMILIA

......................................................................••Taula honetan Ikastolan hizkuntzarekiko esku-hartze

eremuak zeintzuk diren adierazten da. HizkuntzProiektuak bere baitan hartzen dituen esparruak,hain zuzen ere

•.............

Hizkuntzek dituztenkonpetentzia komunakidentifikatu egin behardira

Page 9: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola izar bat Lizarraldean

naren diseinu-proposamena, bakoitzak bere eremuarena egi-ten badu ere, eremu bakoitzeko dinamizatzaileak HizkuntzProiektua talde eragilean aurkeztu eta bertan onartzen da,egingarriak eta elkarren osagarriak diren aztertu ondoren. Taldehoriek zenbait prozesu kudeatzen dituzte eta horietan etenga-bea izaten da behin eta berriz PDCA zikloaren aplikazioa: lehe-nik eta behin beharrak aztertzen dira, behar horien arteanlehentasunezkoak aukeratu, horiei erantzuteko aukera posible-ak aztertu, egokiena irizten dena aukeratu, planifikatu, garatu,ebaluatu eta doiketarik beharko balitz doiketak egin.

LORPENAK ETA EMAITZAK ///////////////

Ikastolak argi zuen normalizazioaren bidean emaitzak ez direlaegun batetik bestera lortzen, jarrerak ez baitira denbora labu-rrean aldatzen. Ohiturak hartuak izaten dira eta hizkuntza batenedo beste baten aldeko aukeraketa —kontziente edo inkon-tzientea— egiten denean, modu batera edo bestera jokatzekoarrazoiak egoten dira. Lehenik eta behin arrazoi horiek ezagutuegin behar dira aldaketaren abiapuntua non bilatu jakiteko.Lizarra Ikastolak jakin badaki kokatua dagoen eremu erdaldu-nak ez diola asko laguntzen, duen guraso-tipologia ere ez delaikasleen euskara erabilerarako idealena; baina, hori horrelaizanik ere, argi izan du bere lehentasunetako bat euskararennormalizazioa dela.

Errealitate hori abiapuntu, ezinbestekoa du eremu guztietarazabalkundea egitea. Jakina, ahaztu gabe, eremu guztietan era-gin nahi bada, ezinbestekoa dela lan-taldea. Lan-talde horiekfuntzionatzeko klaustroaren inplikazioa behar-beharrezkoa da;eta, nola ez, baita euskararen erabileraren inguruko hausnar-ketarako tarteak eskaintzea ere.

GELA BARRUKO EREMUAAipatutako antolaketa horren ondo-rioz, eremu guztietan maila ezberdi-netako emaitzak lortu dira. Gelabarruko eremuaren kudeaketan,oso garrantzitsua izan da profesio-nalen prestakuntza, eta prestakun-tza esaterakoan hainbat alderdita-ko prestakuntzaz ari gara. Argi dago, batetik, prestakuntzametodologikoa behar zela; eta hori, batez ere, ikuspegi komu-nikatiboaren aldeko apustua egiteak sortu zuen beharrarenondorio izan zen. Baina ez hori bakarrik, prestakuntza metodo-logikoaz gain, hizkuntza hobetzeko prestakuntzak ere izan dira;ez irakasleen hizkuntza-mailagatik, baizik eta bakoitzak berehizkuntza-erabilera aztertu eta hobetzeko asmoz. Azken finean,Ikastola dagoen lekuan egonda, askotan irakasleak dira ikasle-en hizkuntza-eredu bakarra, eta ikasleek behar duten ereduaeredu zuzena eta egokia da. Eta azkenik, bada beste presta-kuntza bat, duela bi ikasturte hasi zena: norberaren ezagutza-tik abiatutako prestakuntza. Prestakuntza horretan irakasleakgela barruan duten jardunaren inguruko gogoeta egiten aritzendira; ondoren, talde txikitan jardunbide horien egokitasunaaztertu eta erabakitzen da, horiek bateratu eta praktikan jar-tzeko helburuarekin.

Berrikuntza metodologikoak etengabeak diren errealitate hone-tan, zenbaitetan, Ikastolen oinarrizko helburua lanbro arteanlausotua geratzen da. Horregatik Ikastolak erabaki zuen euska-raren inguruko hausnarketak egiteko tarteak behar zirela; tal-dean, helburu horren inguruan, erabaki bateratuak hartzeabehar-beharrezkoa zela. Horrela, hilean behin 2 orduz euskara-............................................................. 09K a s u A u r r e r a t u a <

Diagnostikatu beharrekoeremuak aukeratu

Eremuak diagnostikatzekogaldetegiak zerbitzaritikatera

Galdekizuna dagokionaribetetzeko eman

Galdekizunak HizkuntzaProiektua Talde eragilearihelarazi bete ondoren.

Erantzunak aztertu

Beharrak identifikatu

Lehentasun estrategikoakaukeratu

Plan Estrategikoadiseinatu eta Klaustroanproposatu

Plan Estrategikoa onartu

Urteko plana diseinatueta Klaustroan aurkeztu

Ekintzak bideratu

Plana baloratu etaproposamenak jaso

Plan Estrategikoa baloratu

DKB4-1.1 HizkuntzProiektuaren diagnostikoa

DKB4-1.1 Emaitzenhustuketarako bitartekoak

DKB4-1.2.2 Irakasleenbalorazioa (etapaka)

DKB4-1.2.2 Ikasleenbalorazioa (etapaka)

Doiketakegin

...................................................••Hizkuntz Proiektuaren fluxu-diagrama

•......................

Gela barrukoeremuarenkudeaketan, osogarrantzitsua izanda profesionalenprestakuntza

Page 10: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola izar bat Lizarraldean

ren erabileraren inguruko hausnar-ketarako tarteak ezarri ziren. Saiohoriek ondorio zuzenak izan zituztenhezkuntza-etapetan.

Hausnarketa horrek, besteak beste,taldekatze-irizpideak finkatzea eka-rri zuen. Jakina da gela barruan egi-ten diren jarduerek taldekatze-mota

ezberdinak eskatzen dituztela. Kontua da, jarduera jakin batekez bazuen taldekatze zehaztapenik ematen, irakasleek ikasleakkontrolatuagoak izateko taldekatzea egiten zutela, beste inon-go irizpiderik kontuan izan gabe: zailtasunak dituztenei lagun-tzea, euskaraz gehiago aritzea... Ikastolan, hizkuntza-irizpideakoso gutxitan hartzen ziren kontuan taldekatzeak egiterakoan.Hori ahulezia zen, ikasleen interakziorako egoera komunikatiboegokia baita taldekatzea. Ondorioz, irizpideak finkatzea etorrizen. “Orain ikasleei denbora gehiago uzten zaie gelan hitz egi-teko” esan digu ikasle ohi eta egun Haur Hezkuntzako koordi-natzaile den Iria Torradok. Horrez gain, Ikastolan badago hiz-kuntzarekin zuzenean harremanik ez duen beste proiekturik,baloreetan oinarritutakoa, eta, proiektu horrek sistematizatuazuen behaketa sistema aprobetxatuta, uztarketa egin eta eus-kararen behaketarako tresna moduan ere sistematizatu zen.

Hizkuntzen irakaskuntza hizkuntzen helburu komunikatiborantzlerratu zen. “Orain modu komunikatiboagoan irakasten dirahizkuntzak, eta gramatika lantzen da, baina modu komunika-tiboan. Eta zuzenketak ere ezberdin egiten dira” esan du IriaTorradok. Ikasleek hizkuntzak ikasi behar badituzte, erabili ahalizateko ikasi behar dituzte, eta ez jaso eta hor nonbait gorde-tzeko. Horretarako, nahitaezkoa da hizkuntzen erabilgarritasu-na erakustea eta, aldi berean, beraiek hizkuntzak erabiltzen jar-tzea. “Azken finean, hizkuntzak erabiltzeko dira eta ez baduguerabiltzeko aukerarik, dena teoria hutsean geratzen da” esandu Silvia Amezketak, ikasle ohi eta egun Eleanitzeko arduradundenak.

Aurrekoarekin erabat lotuta ahozkotasuna dago.Ahozkotasuna lantzeko protokoloak urteak daramatzaabian, eta ikasleen emaitzek oso nabarmen egin dutegora. Ikastola osoan, 3 urtetan hasi eta DBH 4. mailabitarte modu progresiboan txertatua dagoen zerbait da.Mailaz maila zer eta nola landuko den zehaztua dago,baita hori guztia nola ebaluatuko den ere. Ebaluaziorakotxantiloiak daude eta ebaluazio hori 3 mailatan egitenda: irakaslearen ebaluazioa, gelakideen ebaluazioa etaautoebaluazioa. “Horrekin guztiarekin ikasleak bereburua ebaluatzen ikas dezan eta ebaluatzeko filosofiagaratzea lortu nahi dugu”, dio Josu Reparazek. Lanketahoriek egiten direla ziurtatzeko, helburu didaktikoetanahozko helburuak ezartzen dira, eta, hiruhileko, gutxienezhelburu batek ahozkoa izan behar du. Protokolo hau guz-

tia ez da soilik hizkuntza-arloetan burutzen, arlo guztietan bai-zik. Arlo guztiek dituzte ahozkotasunarekin lotutako helburuak.Horrela, sistematizazioaren bitartez, ikasleek azalpen testuakahoz lantzeko protokoloa erabat barneratua dute; eta jendau-rrean hitz egiteko estrategiak ere ezagutzen dituzte. Ikusi bes-terik ez dago DBH 4. mailan Hizkuntza Eskolako B2 egitera aur-keztutako ikasleen ahozko emaitzak zeintzuk izan ziren.

Ulermenaren lanketa ere sistematizatua dago, ahozkotasuna-rekin egiten den modu berean jokatzen baita ulermenarekinere. Ulermenera bideratutako helburu didaktikoak ezartzen diraeta ikasturtean zehar horiek landu eta ebaluatu egin behar iza-ten dira. “Ebaluatzen ez dena ez da egiten”, aipatu du JosuReparazek.

•...........................

Ikasleekhizkuntzak ikasibehar badituzte,erabili ahal izatekoikasi behar dituzte,eta ez jaso eta hornonbait gordetzeko

•.........

Mailaz maila zer eta nola landuko den zehaztuadago, baita hori guztia nola ebaluatuko den ere.“Ebaluatzen ez dena ez da egiten”

HE emaitzen taula

%100

%80

%60

%40

%20

%004-05

%85,20

%31,03

%80

%50

05-06

%85,70

%50,00

%87

%33

06-07

%86,30

%60,86

%87

%52

07-08

%88,20

%63,10

%88

%62

E A1

E B2

He A1

He B2

....................................................................................••HHko ikasle bat ahozko azalpenak ematen gelakideen aurrean .............................................. ...............Euskararen Norma l i zaz io 10

Page 11: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola izar bat Lizarraldean

Hala ere, etengabean jokoeta jolasean aritze horretan,ezinbestekoa da helburuakfinkatzea. Helburu horiek hiz-kuntza-helburuak ere izanbehar dira. Jakina da eremuhonetan aritzen diren hezi-tzaileek askotan ez dutelahaiek bakarrik hizkuntza-hel-

buruak finkatzeko nahikoa ezagutza. Hori dela eta, hezitzailehoriek beharrezko formazioa jaso dute. Gainera, finkatu beha-rreko helburuak ikasturtez ikasturte moldatu edo egokitu egitendira eta horien errebisioak hiruhilekoa izan behar du.

Urtez urte sistematizatzen joan den beste ekintza bat hiztun-neurketei dagokiena da. Neurketa horiek 2004-2005 ikastur-tean hasi ziren egiten eta hainbat eremutan egiten dira: jola-saldian, jantokian eta bazkalosteko atsedenaldian.

%10

%50

%60

%40

%20

%30

Hiztun neurketen emaitzak

%003-04

%10,00

%45,43

04-05

%11

%47

%15

%45

05-06

%10

%47,30

%15

%47

06-07

%12

%45

%15

%47

E DBH

E LH

He DBH

He LH

07-08

%14

%48

%15

%47

08-09

%17

%50

........................••Adierazpen saioa

GELAZ KANPOKO EREMUAGelaz kanpoko eremua ere lantzen den zerbait izan da.Hasieran esan bezala, Euskaraz Bizi proiektua Ikastolan abianjarri zenetik, Ikastolak beti erreparatu dio eremu honi, betiaitortu dio garrantzi berezia. Horren adierazle garbia daIkastolak eremu hau dinamizatzeko eta kudeatzeko helburua-rekin pertsona bat jarri izana. Pertsona horrek dinamizatzenditu Lehen Hezkuntzako ikasleen jolasaldiak eta etapa guztie-tako ikasleen bazkalosteko aldia. Horretarako irakasleen etajantokiko hezitzaile eta ikasle nagusienen lankidetza izaten du.Oso garrantzitsua da eremu horiek planifikatzea, eremu horie-tan ikasleak gustura aritu daitezen haien intereseko diren ekin-tzak proposatzea eta, zenbaitetan, beraiei ere protagonismoaeskaintzea.

Haur Hezkuntzako jolasaldiei dagokienez, ordea, jolasaldiendinamizazio beharra klaustroak hilero egiten dituen hausnarke-ta-saio horien haritik etorri zen. Haur Hezkuntzako irakasleakelkartu eta eremu honen inguruan hausnartzen hasi zireneankonturatu ziren gelatik kanpora ere ikasleak jolasean jarri beharzituztela; izan ere, etxetik ikasiak ekartzen zituzten joko etajolas-kantak gaztelaniaz izaten ziren. Modu horretan, 08-09ikasturtean jolasen dinamizazioa abian jarri zen. “Emaitzakberehala sumatu ziren. 5 urtekoen gelan, gela barruan jolaslibrerako tartea zutenean, jolasaldian praktikan jartzen geni-tuen jolasak egiten zituzten”, esan du Iria Torradok.

......................••HH/LH jolasean ............................................................. 11K a s u A u r r e r a t u a <

•..............................

Oso garrantzitsua daeremu horiek planifikatzea,eremu horietan ikasleakgustura aritu daitezenhaien intereseko direnekintzak proposatzea eta,zenbaitetan, beraiei ereprotagonismoa eskaintzea

Etengabean joko eta jolasean aritze horretan,ezinbestekoa da helburuak finkatzea. Helburuhoriek hizkuntza-helburuak ere izan behar dira

•......................

Page 12: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola izar bat Lizarraldean

Aurrera eramaten den guztia ez da etapa guztietarako izaten.Baina bada aspaldian abian jarri zen ekintza bat hainbat eta-pako ikasleak biltzen dituena. Ekintza baino gehiago, ikasleguztien ikusgai dagoen espazio baten erabilera litzateke:Argitxoren Txokoa. Euskaraz Bizi proiektuak badu berea denpertsonaia bat, Argitxo. Pertsonaia horren bitartez edo bereaitzakian, hainbat ekintza gauzatzen dira. Pertsonaia horrekeuskararen zaindari papera hartzen du zenbaitetan. Ikastolakbadu txoko bat, garaian garaiko apainketa izaten duena etabertako pertsonaia Argitxo da. Gune horretan, astean behin, HH5 urtetik hasi eta LH 4. maila bitarteko ikasle guztiak biltzendituzten ekintzak egiten dira: asmakizunak, kanpaina konkre-tuak… Ekintza horien bideratzaile DBH 2. mailako ikasle bolun-tarioak izaten dira. Beraiek asmakizunak prestatzen dituzte,sariak aukeratzen dituzte, lehiaketa bideratzen dute eta argaz-kiak ateratzen dituzte. Ekintza horiei hasiera emateko, aben-duaren 2an Argitxo eta bere laguntzaileen bisita jasotzen duteikasle txikiek eta berak azaltzen die ikasturte horretan zeharTxokoan garatuko den dinamika zein izango den. “Joan denikasturtean niri egokitu zitzaidan Argitxoren papera egitea.Benetan hunkigarria da haurren aurpegiak ikustea, sinistu egi-ten dute zu Argitxo zarela eta marrazkiak egiten dizkizute”,gogoratzen du Maria Napalek, Ikastolako ikasleak. Eta hala da,txikiek sinistu egiten dute Argitxok euskara zaintzen duela etahaien artean, euskaraz aritzen ez direnean, “Argitxo triste jarri-ko da” esaten diote elkarri.

Etapa ezberdinetako ikasleak biltzen dituen beste ekintza batkidetzea da. Kidetzea ikasle nagusi eta txikien arteko topaketaizaten da. Bi ikasturtetik behin kideak aldatu egiten dira etakideak berritu. Ikasle horien arteko hizkuntza-ohitura euskaraz-koa izan dadin lortu nahi izaten da. Lizarrako errealitatean, ikas-le zaharrenek beren artean euskaraz egiten ez badute ere, hau-rrei zuzentzen zaienean, normalean, euskaraz egiten dute. Horihorrela izanik, eta ikasle txikienek irakasleaz gain euskarazko

beste erreferente batzuk izan ditzaten, kidetze topaketak anto-latzen dira. Topaketa horietan sortzen den harremana, ordea, ezda topaketa horietara mugatzen; izan ere, askotan, Ikastolatikkanpo elkartzen direnean ere euskaraz aritzen baitira.

EREMU INSTITUZIONALAAskotan hezkuntzaz aritzerakoan ahaztuta geratzen den eremuaizaten da eremu instituzionala, eta benetan erabileran eraginnahi bada, ezinbestekoa da eremu hau ere kontuan hartzea.Izan ere, eremu honetan kokatzen dira familiak; eta haiek erezeresan eta egiteko garrantzitsua dute haien seme-alaben eus-kararen erabileran, euskara jakin ala ez. Familiak eta berejarrerak ikasleengan duten eraginaz jabetuta, Ikastolak eremuhau ere planifikatzeko erabakia hartu zuen. Batetik, Ikastolakfamiliekin izan beharreko hizkuntza-harremanetarako irizpideakfinkatu ziren: guraso-bilera orokorretan, bakarkako guraso-bile-ratan... Bestetik, familien motibazioa eta familien hizkuntza-for-mazioan urratsak ematen hasi ziren. Familiaren motibazioaneragiteko hainbat ekintza proposatzen dira: euskarazko esa-molde eta hiztegi xumearekin triptikoak, guraso erdalduneizuzendutako euskal joko eta jolasen ikastaroa, guraso-tipolo-giaren araberako gomendioak, elebitasunaren abantailen ingu-ruko hitzaldiak... “Etxean oso lagungarri izaten zaigu gure ala-bak gelan lantzen duenarekin bat datorren hiztegia eta esa-moldeak lantzen dituen triptikoa. Horien bidez, Ikastolaz ari-tzen gara eta euskaraz egiten ari den aurrerapenaz ohartzengara”, esan du Ikastolan alabak dituen Blanca Regulezek.

.........................••Argitxoren Txokoa

......................••Kidetze ekintza

.............................................. ...............Euskararen Norma l i zaz io 12

•.........

Familiak zeresan eta egiteko garrantzitsuadu seme-alaben euskararen erabileran,euskara jakin ala ez

Page 13: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola izar bat Lizarraldean

Motibazioaren lanketa horrek ekarri duen besteondorioetako bat gurasoen euskara ikastekogogoa izan da. Ikastolak eman du euskaltegiarenmatrikulazio-kanpainaren berri, eta zenbait gura-so beti matrikulatu izan dira. Beste zenbait gura-sok, ordea, ordutegia bateragarria ez dutela-eta,matrikulatzeko aukerarik gabe geratu izan dira.Ikastolen Elkartetik iritsi zen konponbidea; izanere, on-line bidezko euskara-ikastaroak eskaintzen hasi zen,mintzapraktika ere modu horretan planteatuta, eta hori izan zenzenbait gurasori emandako erantzuna: “Nire lanbidea dela-eta,edozein ikastaro egin ahal izateko ezin izaten dut ordutegibatera mugatu. Euskara ikasi nahi nuen, nire alabek Ikastolanegiten zutena egokiago jarraitu ahal izateko eta, zirkularreanaukera ikusi nuenean, ez nuen bi aldiz pentsatu”, kontatu duBlanca Regulezek. Horren bitartez, asko ez badira ere, zenbaitgurasok euskara ikasten hasteko urratsa eman dute; haien hel-burua seme-alabekin euskaraz hitz egitera iristea da.

ONDORIOAK ///////////////////////////////////

Egia da ibilbidea luzea dela, zenbaitetan oso neketsua, eta ezdela batere esker onekoa. Baina, Ikastolen sorreran egon zirenguraso haiek entzun eta sentitzen badira, bateria kargatu egi-ten da eta benetan merezi duen lana dela baloratzen da.Horren ingurune erdaldunean, euskara eta euskal kultura era-bili eta maitatzen duten pertsonak heztea da saria. Ikastolaguztien xedea beharko luke izan euskararen normalizazioa,baina ez ahotik indarra galtzen duen xedea; benetako xedea,baizik. Argitzen duen izarra.

Ez zaio arrazoirik falta zenbaitetan energia alferrik xahutzen densentsazioa duela esaten duenari. Ez dugu ahaztu behar, ordea,egiten duguna egiten dugula, oso xumea bada ere, baliagarriaizan daitekeela; eta izarrak dir-dir egiteko behar duen energiasortzen laguntzen duela.

Lizarra Ikastolarentzat zeintzuk dira Hizkuntz Proiektu bat etaeuskararen normalizazioa aurrera eraman ahal izateko klabe-ak? “Nik uste dut, hasteko, oso inportantea dela Zuzendaritzaketa irakasle guztiek argi izatea hizkuntzak eskaintzea ez delamarketin hutsa. Komunikazioa dela helburua eta horretarakoezinbestekoa dela metodologia eta formazioa”, dio JosuReparazek. Hori ez badago, lana are eta neketsuagoa da.Hezkuntza-komunitate osoaren inplikazioa eta konpromisoabeharrezkoa da; bakoitzak bere mailan, noski. Sinetsi eginbehar da proiektuan. Gainera, jardunbideak bateratua etaadostua izan behar du, izarrak energia alferrik gal ez dezan etaenergia berriztatzen joan dadin.

Behin hori dagoela, diagnostikatu egin behar da: izarra nondagoen ezagutu eta egoera zein den jakin. Horrela, nondik

abiatu ezagutu eta ekitear dagoen ibilbidearenabiapuntua finkatzeko. Dauden baliabideak erekontuan hartu behar dira, horren arabera finkatubeharko baitira lehentasunak. Ez da ahaztubehar hizkuntza-jarrerak ez direla aste batetikbestera aldatzen, denbora behar izaten dela.Izarren argiak bere denbora behar izaten du giza-kiaren begiak ikusi ahal izateko. Eta, aldi berean,

kontziente izan behar da lehenengoan ez dela asmatuko; gauzabat baino gehiago frogatu beharko dela, asmatu arte.Horregatik, sistematizazioa oso garrantzitsua da; ekintzak,xumeak izanik ere, sistematikoki landu behar dira ohitura bila-ka daitezen. Intentsitate handiko indarrak, epe laburrekoabada ere, nekatu egiten du; indarraren intentsitatea txikiagoaeta konstanteagoa bada, ordea, jasangarriagoa gertatzen da.

Ikastola-esparrua osatzen duten eremu guztiak hartu behar dirakontuan beharrak identifikatzeko garaian. Eremu horiek guztiakbaitira eragin-esparruak eta, askotan, elkarren osagarri izatendira. Izarraren adar guztiekigorri behar dute argia; batzukbaino ez badira, argia ez damodu uniformean zabalduko.

Edozein interbentzio erabaki-tzen denean, aldez aurretikhausnartua izan behar du, helburua finkatua izan behar du etaebaluazioa noiz eta nola egingo den ere erabaki behar da.Ebaluazioak hobetzeko aitzakia izan behar du, hobetu beharre-koaren diagnostikoa egiteko lagungarri. Azken finean, planifika-tu egin behar da.

Urte hauetan zehar urratsak eman diren arren, oraindik ere egi-tekoak ugariak dira. Ikasleen euskara-erabilera ez da Ikastolaknahiko lukeen adinakoa; gurasoen inplikazio eta jarrerak erelandu beharreko kontuak dira; irakasle-taldearen inplikazioaizaten jarraitzeko motibazioan eragiten jarraitu beharko da; etalortu diren gauzetan ere ezin da atzera egin, mantendu eginbehar dira eta mantentzeko ezinbestekoa da plangintzak egite-rakoan lorpen horiek kontuan hartzea.

Gainera, hezkuntzan etengabeberrikuntzak sartu eta garaiakere aldatu egiten direnez, berri-kuntza honek guztiak aztertu,baloratu eta horren ingurukoerabakiak hartu beharko diraetengabe. Berrikuntzak probatu-ta, sistematizatu eta prozesatuegin beharko dira; prozesatzehorren bidez, dinamikoak izatenjarraitzeko eta ez betiko geldigeratzeko. Azken finean, energia

•.....................

Horren inguruneerdaldunean, euskaraeta euskal kulturaerabili eta maitatzenduten pertsonakheztea da saria

•.................

Ikastola-esparruaosatzen duten eremuguztiak hartu behardira kontuan beharrakidentifikatzeko garaian

•.......................................

“Lan gogorra da,baina, benetansinesten bada, gauzakaurrera ateratzekomodu egokia izandaiteke. Ahaztu gabe,betiere, etengabeanmugimenduan egonbehar duen zerbaitdela. Merezi du” ............................................................. 13K a s u A u r r e r a t u a <

Page 14: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola izar bat Lizarraldean

berriztagarria ez bada, denborarekin agortu egingo da; beraz,behar den energia berriztagarria izan behar da eta, aldi bere-an, iturri ezberdinetatik jasoa.

Josu Reparazen esanetan: “Lan gogorra da, baina, benetansinesten bada, gauzak aurrera ateratzeko modu egokia izandaiteke. Ahaztu gabe, betiere, etengabean mugimenduan egonbehar duen zerbait dela. Merezi du”.

Izarren hautsa egun batean bilakatu zen bizigai,hauts hartatikan uste gabean noizpait ginaden gu ernai.

Eta horrela bizitzen gera sortuz ta sortuz gure aukeraatsedenik hartu gabe: lana eginaz goaz aurrera

kate horretan denok batera gogorki loturik gaude.

Gizonak badu inguru latz bat menperatzeko premia,borroka hortan bizi da eta hori du bere egia.

Ekin ta ekin bilatzen ditu, saiatze hortan ezin gelditu,jakintza eta argia; bide ilunak nekez aurkitu

lege berriak noizbait erditu, hortan jokatuz bizia.

Gizonen lana jakintza dugu: ezagutuz aldatzea,naturarekin bat izan eta harremanetan sartzea.

Eta indarrak ongi errotuz, gure sustraiak lurrari lotuz,bertatikan irautea: ezaren gudaz baietza sortuz,

ukazioa legetzat hartuz beti aurrera joatea.

Ez dadukanak ongi ohi daki eukitzea zein den ona,bere premiak bete nahirik beti bizi da gizona.

Gu ere zerbait bagera eta gauden tokitik hemendik bertansaia gaitezen ikusten: amets eroak bazterturikan,

sasi zikinak behingoz erreta bide on bat aukeratzen.

Gu sortu ginen enbor beretik sortuko dira besteak,borroka hortan iraungo duten zuhaitz-ardaska gazteak.Beren aukeren jabe eraikiz ta erortzean berriro jaikizibiltzen joanen direnak: gertakizunen indar ta argiz

gure ametsa arrazoi garbiz egiztatuko dutenak.

Eta ametsa bilakaturik egiaren antziduriherri zahar batek bide berritik ekingo dio urduri;

guztien lana guztien esku jasoko dute sendo ta prestu,beren bizitzen edergai; diru zakarrak bihotzik eztu,

lotuko dute gogor ta estu haz ez dadin gizonen gain.

X. Lete.............................................. ...............Euskararen Norma l i zaz io 14

Page 15: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

15 ............................................................... 15

>Caso avanzado en la Normalización del Euskara

una estrella enTierra Estella

IkastolaLizarra

SOZIOLINGUISTIKAKLUSTERRA<

Page 16: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola una estrella en tierra Estella

...............................................................C a s o A v a n z a d o e n l a16

El símbolo de Lizarra Ikastola es una estrella de ocho pun-tas. Su objetivo, ofrecer al alumnado una luz que alumbre elcamino, una luz que inunde todos los rincones.

Las estrellas propagan su luz mediante sus vértices, peropara que la luz llegue hasta ellos, es imprescindible quehaya un núcleo repleto de energía.

La Ikastola siempre ha estado dispuesta a afrontar nuevosretos lingüísticos. Al principio, contaba con varios proyectosrelacionados con la lengua, pero no con un plan que los uni-ficara; es decir, la estrella de la Ikastola poseía vértices,pero no tenía núcleo. El Proyecto Lingüístico se ha converti-do en el núcleo que abastece de energía y luz a la Ikastola.

Para evitar que la estrella lingüística de Lizarra Ikastola seapague, es necesario producir una energía constante.Además, esa energía deberá ser renovable, una energía ina-gotable. Como la que poseían aquellos que hace 40 añosfundaron la Ikastola.

Page 17: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Para llevar a cabo todo ese trabajo, laIkastola ha contado desde 1970 conimprescindibles alianzas, tanto con laAsociación de Ikastolas y con laAsociación de Ikastolas de Navarra,como con el Gobierno de Navarra.Gracias a la ayuda de esas entidades,

avanzar ha resultado más sencillo. A veces, esas entidades hansido compañeras de viaje; otras, en cambio, guías en el cami-no. Es evidente que sin su ayuda la Ikastola no sería más queun astro carente de energía.

Y sin olvidar su origen, ¿qué quiere ser la Ikastola hoy día?¿Cuál es su objetivo en lo que a la lengua se refiere? Su obje-tivo es formar hablantes plurilingües cuyo eje principal sea eleuskera. La Ikastola pretende desarrollar las competencias delalumnado, y ofrecerle las herramientas necesarias para desen-volverse en la vida y para hacer frente a diversas situaciones.Quiere formar personas que difundan la luz de Lizarra por todoel mundo.

No se trata de una tarea fácil, puesto que el con-texto sociolingüístico en el que se emplaza es com-pletamente castellanoparlante. En la mayoría delas familias los progenitores no hablan euskera, y,por tanto, la lengua materna de los alumnos yalumnas es el castellano. Sin embargo, esa tipolo-gía está cambiando, poco a poco; los que en sudía fueron alumnos, ahora son padres y madres, y

aunque la Ikastola no consiguió euskaldunizar a las primerasgeneraciones, sí lo hizo con las siguientes. Son esas personaslas que, en gran medida, mantienen viva la estrella de Lizarra.

ANTECEDENTES DEL PROYECTOLINGÜÍSTICO //////////////////////////////////

El Proyecto Lingüístico es un proyecto importado desde laAsociación de Ikastolas. Siendo uno de sus objetivos conseguirun plurilingüismo basado en el euskera, podemos afirmar quese trata de un medio para recopilar contenidos lingüísticos detodos los ámbitos y distribuirlos entre varias lenguas. ElProyecto Lingüístico, nombre por el que se conoce hoy día, nose creó de la nada. El núcleo estelar de la Ikastola cuenta, encierta medida, con algunos antecedentes que le han aportado

carácter y unos fundamentos sólidos. Esosantecedentes son los proyectos relaciona-dos con la lengua que a lo largo de la his-toria del centro han ido surgiendo para darrespuesta a las necesidades de cadamomento; esos proyectos están represen-tados por los vértices de la estrella.

PRESENTACIÓN /////////////

La estrella lleva 40 años trabajando enEstella, y durante ese largo recorrido llenode altibajos ha ido creando su propia luz,paso a paso.

En 1970 el contexto sociolingüístico de Estella era completa-mente castellanoparlante. En aquel contexto, un grupo depadres y madres apostó por darles a sus hijos e hijas la opor-tunidad de aprender en euskera; deseaban encender la estre-lla del euskera en Estella. Aquellas personas no hablaban eus-kera, pero lo amaban. “Los padres y madres dicen que searriesgaron; querían promover en Estella la cultura vasca, laque sentían suya, y se dieron cuenta de que esa idea se podíallevar a cabo a través de la Ikastola” comenta Isabel Lopez,antigua alumna y madre de la Ikastola. Y así surgió LizarraIkastola. En aquel entonces, sólo contaba con 25 alumnos, 25alumnos a los que no consiguieron euskaldunizar. Ése fue elprimer paso para acercarse a aquel objetivo tan lejano.

El siguiente paso se dio en 1977, cuando laIkastola se convirtió en Cooperativa de Enseñanzay de Consumo. Ese hecho consolidó su carácter yfortaleció la base establecida a principios de aque-lla década.

La fiesta de Nafarroa Oinez de 1985 supuso ungran paso para la Ikastola. Hasta entonces, las cla-ses se impartían en varios locales, pero gracias al dinero obte-nido, se pudieron comprar la escuela y los terrenos de losEscolapios. La estrella ya estaba en Estella, pero no despren-día suficiente luz. Gracias a la fiesta de Nafarroa Oinez, laenergía llegó hasta los vértices de la estrella, es decir, los pro-yectos del centro recibieron un impulso; sin embargo, dichosproyectos todavía se trataban de forma aislada, y para conse-guir una estrella verdaderamente luminosa, había que seguiravanzando.

El año 1997 también marcó un hito en la historia de laIkastola. Algunos miembros del centro recibieron formaciónsobre el modelo EFQM, y así se comenzó a recorrer el caminohacia la calidad. En el año 2000, la implantación del modeloEFQM se convirtió en prioridad estratégica, y se definieron “lamisión, la visión y los valores” de la Ikastola. El modelo esta-blecido dio sus primeros resultados en 2003, cuando elGobierno de Navarra concedió a la Ikastola el Sello de Broncede Calidad. La Fundación Navarra para la Calidad le otorgó elcertificado de Excelencia Europea 400+ (Plata) en 2005, y elcertificado de Excelencia Europea 500+ (Oro) y el PremioNavarro a la Excelencia, en 2009. Los logros en el ámbito dela calidad y el Proyecto Lingüístico marcaron el camino parapotenciar el núcleo de la estrella de la Ikastola.

•...................

Un grupo de padres y madresapostó por darles a sus hijos ehijas la oportunidad de aprenderen euskera; deseaban encenderla estrella del euskera en Estella

Lizarra Ikastola una estrella en Tierra Estella

...............................................................Norma l i zac ión de l Euskera< 17

•......................

El objetivo deLizarra Ikastola esformar hablantesplurilingües cuyoeje principal seael euskera

Page 18: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

lia es otro ámbito a tratar, la Ikastola planifica las actuacionesa llevar a cabo en el mismo, cuyos objetivos son la motivacióny la formación. Al fin y al cabo, la estrella debe iluminar entodas las direcciones.

La Ikastola también tiene que tener en cuenta a la sociedad, ydebe promocionar la cultura vasca. Lleva muchos años salien-do a la calle para fomentarla mediante diversas actividades: elOlentzero, los cantos a Santa Águeda, la barraca de fiestas…Con esas actividades no sólo se quiere dar a conocer la cultu-ra vasca, sino también habilitar espacios vascos, es decir, pro-pagar la luz de la Ikastola.

En 1991 se puso en marcha un nuevo proyecto, la enseñanzadel inglés en la etapa de Educación Infantil. Habían surgido

ciertas dudas, puesto que, en el mundo de laglobalización, la enseñanza no se podía limi-tar a dos lenguas; es decir, el inglés debíatener su propio espacio. Además, había quecomenzar por la Educación Infantil, porque losniños tienen mayor capacidad de aprendizajelingüístico en esa edad que en otras.“Teníamos claro que el euskera era la lenguamás importante, que debía ser nuestro eje

principal. Adquirimos el compromiso de formar personas pluri-lingües, pero a sabiendas de que eso no iba a perjudicar a lapromoción de la lengua vasca” comenta Josu Reparaz.

El año 2001 fue crucial en el desarrollo de la introduccióntemprana del inglés. Aquel año se puso en marcha el proyectoEleanitz en la Ikastola, lo que supuso un punto de inflexión enla trayectoria que había comenzado diez años atrás. Hastaaquel momento, el nivel de inglés que alcanzaban los alumnosy alumnas era superior al de otros centros, pero, aún así, lasprevisiones no se cumplían; no se conseguía que utilizaran elinglés de forma activa. El proyecto Eleanitz, ofertado por laAsociación de Ikastolas, supuso un cambio metodológico pro-

fundo. El objetivo seguía siendo que el alumnadofuera capaz de comprender y producir textos escri-tos y orales. La metodología, en cambio, era muydiferente, completamente comunicativa. Al cabo dealgunos años, los alumnos y alumnas que comenza-ron a aprender inglés mediante este proyecto, y quehoy día cursan 3º y 4º de la ESO, reciben en ingléslas clases de Ciencias Sociales.

Lizarra Ikastola una estrella en tierra Estella

...............................................................C a s o A v a n z a d o e n l a18

Euskaraz Bizi fue el primer proyec-to lingüístico que se afianzó firme-mente en la Ikastola. Ese proyectosurgió en la década de los 80, poriniciativa de cuatro ikastolas per-tenecientes a la Asociación de

Ikastolas. Lizarra fue una de ellas. El actual director de laIkastola, Josu Reparaz, afirma: “El que fuera director en aquelentonces, Jose Luis Gorostidi, tenía muy claro que para eus-kaldunizar al alumnado en un ambiente tan castellanoparlan-te no era suficiente fundar una ikastola e impartir las clasesen euskera. Había que crear otra red y promover la inmersióndel alumnado en ella”. El objetivo del proyecto era ofrecer aalumnos y alumnas que vivían en un ambiente castellanopar-lante algunos espacios en los que poder expresarse en euske-ra, sobre todo, fuera del aula. ¿Con qué obje-tivo? Según Josu “para que aprendieran eneuskera, soñaran en euskera, jugaran en eus-kera y fueran felices en euskera”.

Se trataba y se trata de un proyecto quebusca impulsar la normalización de la lenguavasca. Sin dejar de lado por completo elámbito del aula, se centra en los demásámbitos que conforman la Ikastola: el recreo, el comedor, lafamilia, etc. Es un proyecto en el que se ha invertido muchaenergía. Como bien decía Gorostidi, impartir las clases en eus-kera no es suficiente para que el alumnado aprenda y utilicenuestra lengua; por eso, es muy importante crear oportunida-des de uso del euskera fuera del aula. Para ello, se organizanlos momentos de recreo y se ponen a disposición de alumnosy alumnas herramientas para hablar en euskera. Las familiastambién juegan un papel importante; de hecho, sin aquellasfamilias castellanoparlantes que trabajaron en la creación dela Ikastola, la realidad actual sería bien distinta. Eso demues-tra la importancia que adquiere la actitud de las familias, seacual sea su tipología lingüística. Y debido a que el de la fami-

......................................••Olentzero Lizarrako kaleetan

“Para que aprendieranen euskera, soñaranen euskera, jugaranen euskera y fueranfelices en euskera”

• .................

•..........................

Habían surgido ciertasdudas, puesto que, en elmundo de la globalización,la enseñanza no se podíalimitar a dos lenguas; esdecir, el inglés debía tenersu propio espacio

•......................

Siendo el euskera la lenguaprincipal y teniendo en cuenta elcontexto sociolingüístico, eraimprescindible ofrecerles espaciosen los que poder hablar euskera,tanto fuera como dentro del aula

Page 19: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola una estrella en Tierra Estella

............................................................... 19Norma l i zac ión de l Euskera<

cambiar de raíz el tratamiento de los textos, yhabía que capacitar al alumnado para la utiliza-ción de estrategias diferentes. La Ikastola hizosuyo el proyecto impulsado por la Asociación deIkastolas de Navarra, y creó un grupo de trabajo.

El último antecedente del Proyecto Lingüísticofue HIZPRO, un proyecto lleno de energía impul-sado por la Asociación de Ikastolas. El curso2002-2003, Lizarra Ikastola decidió iniciar elcamino que otros centros habían iniciado el

curso anterior. La decisión fue muy importante y el inicio acci-dentado. Mediante el nuevo proyecto, durante un curso acadé-mico, se diagnosticaron varios aspectos relacionados con laslenguas: el tratamiento que se les daba en algunos ámbitos dela Ikastola, el uso que se hacía de las mismas, la metodologíacon las que se enseñaban… El objetivo era saber si lo que sehabía hecho hasta entonces era efectivo y suficiente de cara acumplir “la visión, la misión y los valores” marcados por laIkastola; y en caso de que no lo fuera, establecer las actua-ciones a seguir y comenzar a trabajar en ellas.

El diagnóstico proporcionó mucha información: las actuacio-nes llevadas a cabo hasta entonces eran adecuadas, perohabía que tomar algunas decisiones, organizar ciertos aspec-tos y seguir avanzando. Estaba claro que para materializar esoscambios se necesitaba mucho tiempo, y por eso, se elaboró unplan estratégico que especificaba las prioridades lingüísticasestratégicas que existían en el aula. Ese plan no satisfizo todaslas necesidades de la Ikastola, pero estableció las prioridadespara alcanzar los objetivos que conformaban su misión, ya queaunque ciertos aspectos habían sido tratados anteriormente,no se habían trabajado lo suficiente. Si la Ikastola pretendíaser una verdadera estrella, necesitaba un núcleo fuerte queunificara todos sus vértices.

LA UNIÓN: EL PROYECTO LINGÜÍSTICO ///

La oralidad era otro tema que preocupaba alos miembros de la Ikastola. En todos los currí-culos del área de las lenguas se mencionabaque la competencia debía ser oral y escrita. Sinembargo, la realidad en la Ikastola era bien dis-tinta. Tras el diagnóstico, el resultado era evi-dente: había muy pocas oportunidades paratrabajar la oralidad con los alumnos y alumnas.Además, siendo el euskera la lengua principaly teniendo en cuenta el contexto sociolingüísti-co, era imprescindible ofrecerles espacios enlos que poder hablar euskera, tanto fuera como dentro del

aula. El de la oralidad ha sido, desde elprincipio, un vértice estelar que ha ilu-minado con fuerza, y gracias al mismo,la estrella de la Ikastola ha sufrido unareacción termonuclear: la implicaciónde todo el claustro.

Como dice Josu Reparaz “era impres-cindible trabajar para que el profesora-do adquiriera un nivel de oralidad ade-

cuado”. Para ello, era necesario concienciarlos de antemanode que había que ofrecer al alumnado oportunidades de prac-ticar la oralidad dentro del aula. Además, era evidente quehacía falta un protocolo que indicara qué trabajar, cómo hacer-lo y cómo crear espacios para la oralidad en el aula. Y en esecontexto, surgió un grupo que se encargaría de trabajar eseaspecto de la lengua. Para empezar, había que recibir forma-ción; una formación que ofreciera las herramientas y los cono-cimientos básicos para poder llevar a cabo el proyecto. Esa for-mación resultó ser mucho más que pura teoría. El primer pasoconsistió en hacer una reflexión sobre el diagnóstico y analizarla situación. Aquello conllevó un cambio metodológico, y secomenzó a tratar la oralidad en todos los ámbitos, y no sólo enel de las lenguas. Hoy día, en el ámbito de las lenguas, se tra-bajan los protocolos y los medios para crear diferentes tiposde texto, y en el resto de las áreas se utilizan, se ponen enpráctica y se evalúan.

El de la comprensión es otro de los vértices de la estrella de laIkastola. La Asociación de Ikastolas de Navarra, en colabora-ción con algunos centros, puso en marcha un grupo de trabajopara tratar ese tema, y ése fue el origen del reto que afrontó laIkastola de mejorar la comprensión. El objetivo era claro: garan-tizar la comprensión de los textos. Era evidente que los siste-mas tradicionales de lectura y respuesta no lo hacían, y surgióla oportunidad de utilizar otros medios. Cambiar la metodolo-gía para trabajar la comprensión fue imprescindible; había que

PROYECTOLINGÜÍSTICO

EUSKARAZ BIZI

ORALIDAD

ELEANITZCOMPRENSIÓN

HIZPRO

.........................................................................••Los vértices de la estrella representan los proyectos

relacionados con la lengua que lleva a cabo la Ikastola. El Proyecto Lingüístico proporciona luz a esos proyectos,es el núcleo estelar

•......................................

Cambiar la metodologíapara trabajar lacomprensión fueimprescindible; habíaque cambiar de raíz eltratamiento de lostextos, y había quecapacitar al alumnadopara la utilización deestrategias diferentes

•..................

Se diagnosticaron varios aspectos relacionadoscon las lenguas: el tratamiento que se les dabaen algunos ámbitos de la Ikastola, el uso quese hacía de las mismas, la metodología con lasque se enseñaban

Page 20: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola una estrella en tierra Estella

Esa situación cambió cuando se elaboró el planestratégico. La normalización del euskera volvióa considerarse una prioridad estratégica, perosin dejar de lado las demás lenguas. Había queidentificar las competencias comunes de todaslas lenguas, para evitar trabajar las mismascompetencias en todas. Cada lengua sirve para

trabajar competencias diferentes, nunca repetidas, y el resto deáreas saca provecho de las mismas. “Supongamos que trabaja-mos las características del texto expositivo en una lengua. Esascaracterísticas son siempre iguales. ¿Para qué vamos a tratarde nuevo ese tema en otra lengua? ¿Y por qué no ponemos enpráctica el protocolo aprendido en el área lingüística en lasdemás áreas? Al fin y al cabo, la lengua es la herramienta decomunicación de cualquier área” dice Unai Errazkin, dinamiza-dor del aula del Proyecto Lingüístico. Y Josu Reparaz añade: “Laslenguas no se aprenden de forma aislada”.

En teoría, todo eso era muy fácil, pero supuso cambios enor-mes. Uno de los primeros pasos fue crear un SeminarioIntegrado de Lenguas. De esa manera, se ubicó a todos los pro-fesores y profesoras de lenguas de la ESO en el mismo espaciofísico; asimismo, se asignaron algunas horas para establecerobjetivos y analizar la complementariedad de las asignaturas. Yademás del ámbito del aula, también se hizo una planificaciónpara actuar tanto fuera del aula como en el ámbito institucio-nal. Pero, ¿cuál era la fórmula para aunar todos esos ámbitos?

La Ikastola creó el grupo promotor del Proyecto Lingüístico, com-puesto por el director, el dinamizador general del ProyectoLingüístico, el dinamizador del Ámbito del Aula, el dinamizador

de Euskaraz Bizi y el dinamizador de lasActividades Extraescolares. El grupo promotor seextiende por toda la Ikastola, como una red, ycrea subgrupos en cada ámbito. He aquí la com-posición de esa red: en lo que al ámbito del

aula se refiere, el dinamizador cuenta con la colaboración de losresponsables de los seminarios de lenguas; el dinamizador deEuskaraz Bizi trabaja con 2 ó 3 miembros de cada etapa, paradar respuesta al ámbito externo del aula y al ámbito institucio-nal; y el dinamizador de las Actividades Extraescolares tambiéncuenta con el apoyo de un grupo de educadores. “Gracias alProyecto Lingüístico hemos conseguido la coordinación entre elprofesorado del mismo curso, entre el profesorado de cursosdiferentes y entre el profesorado de etapas diferentes” valoraJosu Reparaz.

Como ya hemos mencionado en el apartadoanterior, la Ikastola tenía en marcha varios pro-yectos relacionados directamente con la lengua.Se habían propuesto muchos planes y retos,pero el horario seguía siendo el mismo. Habíaque tratar cada vez más cuestiones en el mismoespacio de tiempo. Si la intención era desarrollartodas las propuestas, había que organizarse.

El primer paso fue que la Ikastola redactara su propio ProyectoLingüístico, en el que se tuvieron en cuenta todos los proyectosexistentes: Euskaraz Bizi, Eleanitz, la oralidad, la comprensión eHIZPRO. Estaba claro que había que seguir adelante con todosellos, puesto que cada uno se encargaba de desarrollar dife-rentes ámbitos de la Ikastola y además, eran necesarios para laformación del alumnado. El eje del Proyecto Lingüístico era eleuskera, la lengua de la Ikastola, la luz que hay que difundir,pero para formar personas plurilingües era imprescindible teneren cuenta las demás lenguas y trabajar su metodología y utili-dad. Al comenzar a redactar y a materializar el ProyectoLingüístico, resultó evidente que era necesario aunar todos losproyectos existentes.

Además, la Ikastola había apostado por el modelo EFQM decalidad. Según ese modelo, la necesidad de reorganizaciónquedó muy clara, tras la autoevaluación de la Ikastola. Se vol-vió a demostrar que el centro necesitaba un núcleo fuerte. Poreso, se sistematizó la Gestión de los Grupos de Mejora, es decir,se sistematizó la dinámica de los proyectos existentes. LosGrupos de Mejora se encargan de analizar, diseñar, presentar yevaluar las mejoras que se quieren llevar a cabo en diferentesámbitos, para poder realizar las adaptacionescorrespondientes, en caso de que sean necesa-rias. La clave de esos Grupos de Mejora ha sidola implicación de todo el claustro. Cada grupoestá formado por profesores y profesoras devarias etapas, puesto que es el profesorado el que mejor valorasi lo planificado es apropiado y factible. Asimismo, cada profe-sor cuenta con las herramientas necesarias para adecuar lasmedidas a su etapa, ponerlas en práctica, observar sus resulta-dos y evaluarlas. En cierta medida, ofrecer al profesorado eseprotagonismo y esa responsabilidad hace que su implicaciónaumente, y de esa manera, la Ikastola consigue medios paraabastecerse de energía.

Era evidente que, en cuestiones lingüísticas, la Ikastola estabatrabajando en ámbitos que consideraba prioritarios. Los ámbi-tos se diagnosticaban, se planificaban, se materializaban, seevaluaban y se adecuaban, pero cada uno por su lado. Sepuede decir que era como un archipiélago lleno de islas auto-gestionadas, que recibían noticias unas de las otras muy de vezen cuando................................................................C a s o A v a n z a d o e n l a20

•......................

Al comenzar a redactary a materializar elProyecto Lingüístico,resultó evidente que eranecesario aunar todoslos proyectos existentes

•.........

Había que identificar lascompetencias comunesde todas las lenguas

Page 21: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola una estrella en Tierra Estella

Cada subgrupo diseña, desarrolla y evalúa un plan anual paraproponer adaptaciones y reformas para el curso siguiente.Primero, cada grupo elabora una propuesta de diseño del planpara su ámbito; después, el dinamizador de cada ámbito la pre-senta ante el grupo promotor del Proyecto Lingüístico, y éste laaprueba, tras analizar si todas las propuestas son factibles ycomplementarias. Los subgrupos gestionan varios procesos enlos que el ciclo PDCA se aplica constantemente: en primerlugar, se analizan las necesidades; en segundo lugar, se decidecuáles son prioritarias y se estudian las posibilidades de darlesrespuesta; en tercer lugar, se escoge la posibilidad que másadecuada se estime, se planifica, se desarrolla, se evalúa y sellevan a cabo las adaptaciones pertinentes.

LOGROS Y RESULTADOS ///////////////////

La Ikastola sabía muy bien que los resultados del proceso denormalización no iban a llegar de un día para otro, puesto quepara cambiar hábitos y costumbres, hace falta mucho tiempo.Los hábitos se adquieren, y la elección –consciente o incons-ciente– de una u otra lengua, viene condicionada por ciertosfactores que hay que descubrir, para saber por dónde comen-zar el cambio. Lizarra Ikastola es consciente de que el entornocastellanoparlante en el que está ubicada no es de granayuda, y de que el tipo de familia predominante no es el másidóneo para que el alumnado utilice el euskera; pero, inclusoante esos obstáculos, ha tenido claro que una de sus priori-dades es la normalización de la lengua vasca. ...............................................................Norma l i zac ión de l Euskera< 21

ÁMBITOS DE INTERVENCIÓN LINGÜÍSTICA EN EL CENTRO EDUCATIVO

ÁMBITO PEDAGÓGICO ÁMBITO INSTITUCIONAL

GESTIÓNPEDAGÓGICA

INTERACCIÓNDIDÁCTICA

• Uso de lalengua

• Metodologíay didáctica

• Formación deloseducadores

• Recursos

• Uso de lalengua

• Fomentode losámbitos deutilización

• Uso de lalengua

• Formación delos/aspadres/madres

• Recursos

• Uso de lalengua

• Formación delostrabajadores

• Recursos

• Uso de lalengua

• Metodologíay didáctica

• Formación delprofesorado

• Recursos

• Proyecto curriculardel área lingüística

• Proyecto curricularde las demásáreas

• Proyectoscomplementarios

ORGANIZACIÓN YCOMUNICACIÓN INTERNA

RELACIONES CONEL EXTERIOR

DENTRO DEL AULA FUERA DEL AULA

CENTROEDUCATIVO

FAMILIA

..........................................................................••En esta tabla se muestran los ámbitos de intervención

lingüística de la Ikastola, es decir, los ámbitos que asumeel Proyecto Lingüístico

Elección de los ámbitos adiagnosticar

Extracción del servidor delos cuestionarios para eldiagnóstico de los ámbitos

Distribución de los cuestionariospara su respuesta

Entrega de los cuestionariosrespondidos al Grupo Promotordel Proyecto Lingüístico

Análisis de las respuestas

Identificación de las necesidades

Definición de lasprioridades estratégicas

Diseño del Plan Estratégico ypresentación en el claustro

Aprobación del Plan Estratégico

Diseño del plan anual ypresentación en el claustro

Desarrollo de acciones

Valoración del plan yadmisión de propuestas

Valoración del PlanEstratégico

DKB4-1.1 Diagnóstico delProyecto Lingüístico

DKB4-1.1 Herramientaspara el vaciado de losresultados

DKB4-1.2.2 Valoración delos profesores (por etapas)

DKB4-1.2.2 Valoración delos alumnos (por etapas)

Ajustes

........................................................••Diagrama de flujo del Proyecto Lingüístico

Page 22: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola una estrella en tierra Estella

Tomando esa realidad comopunto de partida, debe difun-dir su labor a todos los ámbi-tos, sin olvidar que si quiereincidir en todos ellos, tendráque trabajar en grupo. La

implicación del claustro es imprescindible para que los gruposde trabajo funcionen como es debido; asimismo, también esnecesario contar con espacios de tiempo para reflexionarsobre el uso del euskera.

EL ÁMBITO DEL AULAGracias a la organización mencionada, se han obtenido diver-sos resultados en todos los ámbitos. En lo que a la gestión delámbito del aula se refiere, la formación de los profesionales hasido muy importante, y cuando hablamos de formación, nosreferimos a la formación recibida en torno a varios aspectos.Es evidente que la formación metodológica era necesaria; laapuesta por un enfoque comunicativo lo requería. Pero, ade-más de la formación metodológica, el profesorado tambiénrecibió formación para perfeccionar su competencia lingüísti-ca, para que cada uno analizara y mejorara el uso que hacíade la lengua. Al fin y al cabo, teniendo en cuenta la ubicacióndel centro, a veces los profesores son el único modelo lingüís-tico con el que cuentan los alumnos y alumnas, y ese modelodebe ser correcto y adecuado. Y hace dos años se puso enmarcha otro tipo de formación: la que tiene como punto departida los conocimientos de cada uno. En esa formación, losprofesores reflexionan sobre su actuación en el aula; después,se reúnen en grupos pequeños, y analizan y deciden si esasprácticas son adecuadas, con el fin de unificarlas y ponerlasen práctica.

Es verdad que en esta realidad en la que las reformas meto-dológicas son constantes, el objetivo fundamental de las ikas-tolas queda, a veces, empañado por la bruma. Por ese motivo,la Ikastola decidió que había que dedicar cierto tiempo a refle-xionar sobre el euskera, que había que tomar decisiones unifi-cadas en torno a ese tema. En consecuencia, se determinóque se emplearían 2 horas al mes para analizar cuestionesrelacionadas con el uso de la lengua vasca. Esas sesionestuvieron consecuencias directas en las etapas educativas.

Una de esas consecuencias fue la implantación de los criteriosa seguir a la hora de formar los grupos. Por todos es sabidoque las actividades realizadas dentro del aula requieren dife-rentes tipos de agrupación. El problema era que si la actividadno especificaba cómo agrupar a los alumnos, los profesoresformaban grupos que les ayudaran a tenerlos bajo control, sintener en cuenta ningún otro criterio, como el de ayudar a losque tienen dificultades o el de fomentar el uso del euskera.Casi nunca se tenían en cuenta los criterios lingüísticos paraformar los mismos, lo cual era signo de debilidad, ya que eltrabajo que se realiza en grupos da pie a una situación comu-

nicativa que favorece la interacción del alumnado. Por esemotivo, se establecieron dichos criterios. “Ahora, a los alumnosy alumnas se les ofrece más tiempo para hablar en el aula”nos dice Iria Torrado, antigua alumna y actual coordinadora deEducación Infantil. Además, en la Ikastola existía otro proyectoque no tenía relación directa con las lenguas, un proyectobasado en valores, y valiéndonos del sistema de observaciónque sistematizaba dicho proyecto, se utilizó asimismo comosistema de observación del euskera.

La enseñanza de lenguas se inclinó hacia el objetivo comuni-cativo de las lenguas. “Actualmente, la enseñanza de las len-guas es más comunicativa, y la gramática se enseña, pero deforma comunicativa” nos dice Iria Torrado. Los alumnos y alum-nas deben aprender lenguas para poder utilizarlas, no paraaprenderlas y guardarlas en algún rincón del cerebro. Paraconseguir ese objetivo, es necesario mostrarles su utilidad yhacer que las utilicen. “Al fin y al cabo, las lenguas están ahípara ser utilizadas; si no las podemos poner en práctica, todoqueda en simple teoría” expresa Silvia Amezketa, antiguaalumna y actual responsable del proyecto Eleanitz.

Un aspecto estrechamente ligado a todo lo anterior es el dela oralidad. El protocolo para trabajar la oralidad lleva en mar-cha muchos años y, gracias a él, los resultados del alumnadohan mejorado de forma considerable. Es un proyecto que seintroduce progresivamente en todo el centro, desde los tresaños hasta 4º de la ESO. Está determinado qué y cómo se vaa trabajar en cada curso, y cómo se va a evaluar. Existen plan-tillas para llevar a cabo tres tipos de evaluación: la evaluacióndel profesor, la evaluación de los compañeros de clase y la

...............................................................C a s o A v a n z a d o e n l a22

•.................

En lo que a la gestióndel ámbito del aula serefiere, la formación delos profesionales hasido muy importante

•.............

Los alumnos y alumnas debenaprender lenguas para poder utilizarlas,no para aprenderlas y guardarlas enalgún rincón del cerebro

............................................................••Una alumna de Educación Infantil hace una

exposición oral ante sus compañeros de clase

Page 23: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola una estrella en Tierra Estella

autoevaluación. “Mediante esapráctica, pretendemos conseguirque los alumnos y alumnasaprendan a autoevaluarse ydesarrollen la capacidad de eva-luación” dice Josu Reparaz. Paragarantizar que esas actividadesse llevan a cabo, entre los objeti-

vos didácticos también se establecen unos objetivos orales;cada trimestre, tiene que haber, por lo menos, un objetivo oral.Pero ese protocolo no se aplica sólo en las áreas lingüísticas,sino en todas. Todas las áreas cuentan con objetivos relacio-nados con la oralidad. De esa manera, mediante la sistemati-zación, los alumnos y alumnas tienen interiorizado el protoco-lo para trabajar los textos expositivos de forma oral, y cono-cen las estrategias para hablar en público. Sólo hay que echarun vistazo a los resultados obtenidos por los alumnos y alum-nas de 4º de la ESO que se presentaron al B2 de la Escuelade Idiomas, para darnos cuenta del éxito del sistema.

La forma de trabajar la comprensión también es sistemática,puesto que para cultivar la comprensión se actúa de la mismaforma que para cultivar la oralidad. Se establecen unos objeti-vos didácticos relacionados con la comprensión, y hay que tra-bajarlos y evaluarlos a lo largo del curso. “Lo que no se evalúano se hace” explica Josu Reparaz.

EL ÁMBITO EXTERNO AL AULAEl ámbito externo al aula es otro ámbito en el que se trabaja.Ya hemos mencionado que desde que se puso en marcha elproyecto Euskaraz Bizi, la Ikastola siempre ha tenido muy pre-sente este ámbito, siempre ha reconocido que es especial-mente importante. Un claro indicador de ello es la creación deuna figura que se encarga de dinamizar y gestionar el proyec-to. Esa persona se encarga de dinamizar los recreos del alum-nado de Educación Primaria y el tiempo libre que tienen des-pués de comer los alumnos y alumnas de todas las etapas.Para ello, cuenta con la ayuda de los profesores, de los edu-cadores del comedor y de los alumnos de mayor edad. Es muyimportante planificar esos ámbitos, proponer actividades quegusten a los alumnos y alumnas, y darles protagonismo.

Sin embargo, en lo que respecta a los recreos de la etapa deEducación Infantil, la conclusión de que la dinamización eranecesaria se extrajo de las sesiones de reflexión que el claus-tro realizaba cada mes. Cuando el profesorado de esa etapase reunió para analizar ese tema, se dio cuenta de que teníanque impulsar el juego entre los alumnos, incluso fuera del aula,puesto que las canciones y los juegos aprendidos en casa eranen castellano. De esa manera, el curso 2008-2009 se puso enmarcha la dinamizaciónde los juegos. “Los resul-tados se hicieron notarenseguida. En el aula de 5años, cuando había tiem-po para el juego libre, rea-

............................................................... 23Norma l i zac ión de l Euskera<

•.........................

Está determinadoqué y cómo se vaa trabajar en cadacurso, y cómo seva a evaluar. “Loque no se evalúano se hace”

Tabla de los resultados de la Escuela de Idiomas

100%

80%

60%

40%

20%

0%04-05

85,20%

31,03%

80%

50%

05-06

85,70%

50,00%

87%

33%

06-07

86,30%

60,86%

87%

52%

07-08

88,20%

63,10%

88%

62%

E A1

E B2

He A1

He B2

...................................••Una sesión de exposición

...................................................................••Alumnos de Educación Infantil y Primaria jugando

•......................

Es muy importanteplanificar esos ámbitos,proponer actividades quegusten a los alumnos yalumnas, y darlesprotagonismo

Page 24: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

.............................••La actividad kidetzea

lizábamos los juegos que poníamos en prácticaen el recreo” explica Iria Torrado.

Pero, esa práctica constante de juegos requieredeterminar objetivos, entre los cuales tambiénha de haber objetivos lingüísticos. Los educado-res que trabajan en este ámbito a veces nocuentan con los conocimientos suficientes para poder esta-blecer esos objetivos sin ningún tipo de ayuda. Por eso, hanrecibido la formación necesaria. Además, los objetivos se cam-bian o adaptan cada curso y se revisan cada trimestre.

Otra actividad que se ha ido sistematizando de año en año esla de las mediciones lingüísticas. Las primeras se realizarondurante el curso 2004-2005; se llevan a cabo en varios ámbi-tos: en el recreo, en el comedor y en el tiempo libre que tienendespués de comer.

Todas las iniciativas no se plantean en todas las etapas. Peroexiste una actividad que la Ikastola puso en marcha hace yamucho tiempo y que reúne a alumnos y alumnas de varias eta-pas. Más que de una actividad en sí, se trata de un espacioque está al alcance de todos los alumnos: el rincón de Argitxo.El proyecto Euskaraz Bizi tiene su propio personaje, llamadoArgitxo. Mediante ese personaje, o utilizándolo como pretexto,se realizan diversas actividades. Algunas veces, Argitxo cumpleel rol de protector de la lengua vasca. La Ikastola cuenta conun rincón que se adorna según la época del año y cuyo prota-gonista es Argitxo. Una vez a la semana, en ese rincón se lle-van a cabo actividades (adivinanzas, campañas concretas…)que reúnen a alumnos de entre 5º de primaria y 4º de infan-til. Esas actividades están dirigidas por alumnos voluntarios de2º de la ESO. Son ellos los que preparan las adivinanzas, losque escogen los premios, los que dirigen los pruebas y los quesacan las fotos. Para dar comienzo a dichas actividades, el 2de diciembre Argitxo y sus ayudantes visitan a los más peque-ños y les explican cuál va a ser la dinámica que se desarrolla-rá en el rincón durante ese curso. “El curso pasado yo repre-senté el papel de Argitxo. Es realmente emocionante ver lacara de los niños y niñas; creen de verdad que eres Argitxo y

Lizarra Ikastola una estrella en tierra Estella

te hacen dibujos”, recuerda Maria Napal, alum-na de la Ikastola. Y es cierto; los más pequeñosestán convencidos de que Argitxo cuida del eus-kera, y cuando alguien no habla en euskera ledicen así: “Argitxo se pondrá triste”.

Otra de las actividades que reúne a alumnos y alumnas devarias etapas es la conocida por el nombre de kidetzea oencuentros entre mayores y pequeños. Cada dos años serenuevan los alumnos que participan en la actividad. El objeti-vo es conseguir que la lengua habitual entre ellos sea el eus-kera. En Lizarra, aunque los alumnos mayores no se relacionenen euskera entre sí, tienen la costumbre de hablarles en esalengua a los más pequeños. Aprovechando esa situación, seorganizan encuentros para que los más pequeños tengan otroreferente lingüístico que no sea el del profesor. Sin embargo,la relación no se limita a esos encuentros, y, de hecho, muchasveces, también se relacionan en euskera fuera de la Ikastola.

10%

50%

60%

40%

20%

30%

Resultados de las mediciones lingüísticas

0%03-04

10,00%

45,43%

04-05

11%

47%

15%

45%

05-06

10%

47,30%

15%

47%

06-07

12%

45%

15%

47%

E DBH

E LH

He DBH

He LH

07-08

14%

48%

15%

47%

08-09

17%

50%

...........................••El rincón de Argitxo

...............................................................C a s o A v a n z a d o e n l a24

•......................

Esa práctica constantede juegos requieredeterminar objetivos,entre los cualestambién ha de haberobjetivos lingüísticos

Page 25: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola una estrella en Tierra Estella

ÁMBITO INSTITUCIONALMuchas veces, el ámbito institucional queda en el olvido cuan-do nos referimos a la educación. Pero, si se quiere incidir direc-tamente en el uso de la lengua, es imprescindible tenerlo encuenta. De hecho, las familias se ubican en ese ámbito; yaquéllas, sepan o no euskera, juegan un papel muy importan-te a la hora de fomentar que sus hijos e hijas lo utilicen. Aldarse cuenta de la influencia que tienen la familia y su actituden el alumno, la Ikastola decidió planificar también el ámbitoinstitucional. Por un lado, estableció los criterios lingüísticosque debía seguir a la hora relacionarse con las familias: en lasreuniones generales de padres y madres, en las reuniones indi-viduales… Por otro lado, comenzó a dar pasos en la motivacióny la formación lingüística de las familias. Para motivar a lasfamilias, se llevan a cabo diversas actividades: se elaborantrípticos que recogen expresiones y vocabulario sencillo, seimparte un curso de juegos vascos a padres y madres caste-llanoparlantes, se hacen recomendaciones en función de latipología familiar, se organizan conferencias sobre las ventajasdel bilingüismo… “El tríptico que recoge el vocabulario y lasexpresiones que nuestra hija aprende en clase nos es de granayuda en casa. Gracias a él, hablamos de la Ikastola y nos

damos cuenta de los progresosque hace con el euskera” diceBlanca Regulez, madre de unasalumnas de la Ikastola.

Otra de las consecuencias decultivar la motivación ha sido eldeseo de los padres y lasmadres de aprender euskera.La Ikastola informa sobre la

campaña de matriculación del euskaltegi, y algunos progenito-res siempre se matriculan. Otros, en cambio, no han podidohacerlo porque el horario no les resulta compatible. LaAsociación de Ikastolas propuso la solución para ese proble-ma: comenzó a ofrecer cursos de euskera on-line, planteandoese método incluso para la práctica oral. Aquello satisfizo lasnecesidades de algunos padres y madres: “Por mi trabajo, nopuedo ajustar mi horario para poder asistir a algún curso.Quería aprender euskera para poder hacer un seguimiento delo que mis hijas hacían en la Ikastola; leí en el circular queexistía esa opción y me apunté sin pensarlo dos veces” noscuenta Blanca Regulez. Algunos padres y madres han decididoaprender euskera mediante ese método; su objetivo es llegara hablar en euskera con sus hijos e hijas.

CONCLUSIONES /////////////////////////////

Es verdad que el recorrido es largo y agotador, y que ademásno es muy agradecido. Pero escuchar y sentir a los padres ymadres que fundaron la Ikastola llena de energía, hace que sevalore como una labor que realmente merece la pena. Larecompensa es formar personas que viviendo en un contextotan castellanoparlante utilizan y aman el euskera y la culturavasca. La normalización de la lengua vasca debería ser unobjetivo para todas las ikastolas; pero no un objetivo superfi-cial, sino firme. Todas las ikastolas deberían convertirse enestrellas que iluminan nuestra lengua.

No le falta razón al que dice que aveces tiene la sensación de que setrabaja inútilmente. Sin embargo, nohay que olvidar que toda acción, inclu-so la más modesta, puede resultarválida y ayuda a crear la energía quehace brillar a la estrella.

¿Cuáles son las claves para queLizarra Ikastola pueda llevar a cabo suProyecto Lingüístico y la normalización

del euskera? “Creo que, para empezar, es muy importante quetanto el equipo directivo como el claustro de profesores ten-gan claro que ofrecer el aprendizaje de lenguas no es cuestiónde marketing. Deben comprender que la comunicación es elobjetivo y que, para alcanzarlo, la metodología y la formaciónson imprescindibles” dice Josu Reparaz. Si ese requisito no secumple, el trabajo es mucho más fatigoso. Es necesario quetoda la comunidad educativa se implique y adquiera compro-misos, cada cual en su medida. Hay que creer en el proyecto.Además, la actuación tiene que ser unificada y acordada, paraque la energía no se consuma inútilmente y vaya renovándose.

Una vez que ese requisito de partida se haya cumplido, hayque realizar un diagnóstico para saber dónde se encuentra laestrella y cuál es su situación. Gracias al diagnóstico, se esta-blece el punto de partida. También hay que tener en cuenta losrecursos existentes, puesto que habrá que establecer las prio-ridades en función de los mismos. No se puede olvidar que lasactitudes con respecto a la lengua no cambian en una sema-na; hace falta mucho tiempo. La luz de las estrellas necesitasu tiempo para ser percibida por los ojos humanos. Asimismo,hay que tener claro que todo no saldrá bien al primer intentoy que habrá que probar más de una fórmula para dar con laadecuada. Por eso, la sistematización es muy importante. Esnecesario sistematizar las acciones, incluso las más sencillas,para que se conviertan en hábitos. La fuerza de gran intensi-dad conlleva fatiga, aunque se aplique en un periodo de tiem-po breve; si la fuerza tiene una intensidad menor y más cons-tante resulta más llevadera. ............................................................... 25Norma l i zac ión de l Euskera<

A la hora de identificar lasnecesidades, hay que tener

en cuenta todos los ámbitosque conforman la Ikastola

• ..............

•..................................

La recompensaes formarpersonas queviviendo en uncontexto tancastellanoparlante utilizan y amanel euskera y lacultura vasca

•..............................

Las familias,sepan o noeuskera, jueganun papel muyimportante a lahora de fomentarque sus hijos ehijas lo utilicen

Page 26: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

A la hora de identificar las necesidades, hay que tener encuenta todos los ámbitos que conforman la Ikastola. Dehecho, todos ellos son áreas de influencia que, a veces, soncomplementarias. La luz la tienen que desprender todos losvértices de la estrella, porque, si no, no se propagará de mane-ra uniforme.

Antes de llevar a cabo cualquier intervención, hay que realizaruna reflexión sobre la misma, hay que establecer sus objetivosy hay que decidir cuándo y cómo se va a evaluar. La evaluacióndebe ser un pretexto para mejorar, una ayuda para diagnosti-car aquello que hace falta mejorar. En definitiva, es necesarioplanificar todas las intervenciones.

Aunque en los últimos años se han dadoalgunos pasos, todavía queda mucho porhacer. Los alumnos y alumnas no utilizan eleuskera tanto como quisiera la Ikastola; laimplicación y la actitud de los progenitorestambién es un tema a tratar; habrá queseguir motivando al profesorado para quemantenga su grado de implicación; y tampo-co podemos retroceder en aquellos aspectosen los que hemos obtenido resultados, ypara mantenerlos, es imprescindible tenerlosen cuenta a la hora de elaborar las planifi-caciones.

Además, dado que los tiempos cambian yque el ámbito de la educación se renuevaconstantemente, habrá que analizar y valoraresas novedades y tomar decisiones sobre lasmismas. Después, una vez que se hayanpuesto en práctica, habrá que sistematizar-las y procesarlas, para que sigan siendodinámicas y no se queden estancadas. Al finy al cabo, la energía no-renovable terminaagotándose; por tanto, la energía tiene queser renovable y tiene que proceder de dife-rentes fuentes.

Según Josu Reparaz “es un trabajo duro,pero puede resultar una manera adecuadade obtener resultados, sin olvidar que debeestar en constante movimiento. Merece lapena”.

Lizarra Ikastola una estrella en tierra Estella

...............................................................C a s o A v a n z a d o e n l a26

•.....................

“Es un trabajo duro, pero, si secree en ello, puede resultar unamanera adecuada de obtenerresultados, sin olvidar que debeestar en constante movimiento.Merece la pena”

IZARREN HAUTSA

La materia cósmica se convirtió un día en germen de viday de ese germen vital surgimos nosotros en algún momento.

Y así vivimos, creando y recreando nuestro ámbitosin descanso: trabajando pervivimos

y a esa dura cadena estamos todos atados.

El hombre tiene necesidad de dominar el medio hostil,vive en esa lucha y de ella extrae su verdad.

Busca afanosamente, y en esa búsqueda no conoce el descanso,la sabiduría y la luz: se orienta por sendas oscuras

y va inventando nuevas leyes, jugándose en ello la vida.

El trabajo humano es conocimiento: conocer y transformar,hermanarse con la naturaleza y llegar a desvelarla,

sustentándose en ella.Crear de la negación lo positivo,

y tomando la contradicción por ley continuar avanzando.

El desposeído sabe bien cuán hermoso es poseer,pues el hombre trata afanosamente de satisfacer sus necesidades.También nosotros estamos en ello, somos un pueblo desposeído,

y desde nuestra tierra debemos luchar contra la oscuridad y el absurdohaciendo camino hacia un objetivo de libertad.

Del mismo tronco del que nacimos nosotros nacerán mañana otros,ramas jóvenes que continuarán la lucha.

Que se constituirán en dueños conscientes de su futuroy caminarán firmes, alzándose tras cada caída: y así, por la fuerza y luz de los hechosconvertirán en fecunda y racional realidad lo que en nosotros es aún sueño y deseo.

Y al transformarse nuestro sueño en realidadun viejo pueblo comenzará a caminar por nuevas sendas…ellos tomarán colectivamente el fruto del trabajo colectivoy lo utilizarán para bien común y dignificación humana;

y como el brutal dinero no tiene corazónlo atarán corto y lo domarán para que nunca jamás se imponga

deshumanizando las humanas relaciones.

X. Lete

Page 27: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

15 ............................................................... 27

une étoile àEstella

IkastolaLizarra

>Cas Avancé dans la Normalisation de L’Euskara

SOZIOLINGUISTIKAKLUSTERRA<

Page 28: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola une étoile à Estella

...............................................................C a s A v a n c é d a n s l a28

Le logo de Lizarra Ikastola est une étoile à huit branches.Elle symbolise la lumière qui éclaire le chemin de l’élève,une lumière qui rayonne dans toutes les directions.

Les étoiles irradient une formidable lumière autour d’elles,mais, pour ce faire, il leur faut pouvoir disposer d’une impor-tante source d’énergie, d’un noyau central.

L’Ikastola a toujours été disposée à affronter de nouveauxenjeux linguistiques. Au début. Elle comptait plusieurs pro-jets en langue, mais sans plan de coordination. L’étoile del’Ikastola était munie de branches, mais elle manquait denoyau. Le Projet Linguistique est devenu le noyau central, quifournit l’énergie et la lumière à l’Ikastola.

Pour éviter que l’étoile linguistique de Lizarra Ikastola ne s’é-teigne, il lui faut sans cesse produire de l’énergie. Une éner-gie qui doit, par ailleurs, être renouvelable, une énergie iné-puisable. Comme celle dont faisaient preuve les fondateursde l’Ikastola, il y a maintenant 40 ans.

Page 29: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

............................................................... 29Norma l i sa t i on de L’Euskara<

PRÉSENTATION /////////////

Cela fait 40 ans que l’étoile travaille àEstella, quatre décennies durant lesque-lles elle n’a cessé de créer sa proprelumière, petit à petit et malgré les contre-temps et soubresauts.

En 1970, le contexte sociolinguistique d’Estella était totale-ment hispanophone. Et cependant, un groupe de parents, sou-cieux d’offrir à leurs enfants l’opportunité d’apprendre en lan-gue basque, décida d’allumer l’étoile de l’euskara à Estella.Ces personnes ne parlaient pas euskera, mais ils aimaient lalangue basque. «Ces parents reconnaissaient que l’enjeu étaitde taille, mais ils souhaitaient promouvoir la culture basque àEstella, une culture qu’ils considéraient propre, et ils ont voulufaire réalité cette idée à travers l’Ikastola», raconte IsabelLopez, ex-élève et aujourd’hui mère d’élève de l’Ikastola. Etc’est ainsi que surgit Lizarra Ikastola avec, à l’époque, 25 élè-ves, qui ne purent cependant pas être complètement euskal-dunisés. Mais c’était déjà un premier pas vers l’objectif visé,quoique encore lointain.

Un autre pas en avant est fait en 1977,lorsque l’Ikastola devient une Coopératived’Enseignement et de Consommation. Unedécision qui consolide son caractère et ren-force ses principes établis au début de ladécennie.

La fête de Nafarroa Oinez de 1985 représente un saut impor-tant pour l’Ikastola. Les cours étaient jusqu’alors dispensésdans plusieurs locaux, mais l’argent obtenu permet d’acheterle terrain des Escolapes. L’étoile était déjà installée à Estella,mais elle ne dégageait pas suffisamment de lumière. La fêtede Nafarroa Oinez permet ainsi de fournir de l’énergie à tou-tes les branches de l’étoile et d’impulser les projets de l’éta-blissement. Des projets qui étaient encore abordés séparé-ment. Pour faire briller l’étoile de tout son éclat, il fallait con-tinuer d’avancer.

L’année 1997 est également une année décisive dans l’histoi-re de l’Ikastola. Certains membres de l’établissement reçoiventune formation sur le modèle EFQM et amorcent ainsi leur par-cours vers la qualité. En 2000, l’implantation du modèle EFQMdevient une priorité stratégique, avec la définition de la «mis-sion, vision et valeurs» de l’Ikastola. Le modèle établi porte sespremiers fruits en 2003, lorsque le Gouvernement de Navarredécerne à l’Ikastola le Sceau en Bronze de la Qualité. La Fon-dation Navarraise pour la Qualité lui octroie le Certificat d’Ex-cellence Européenne 400+ (Argent) en 2005 et le Certificatd’Excellence Européenne 500+ (Or), ainsi que le Prix Navarraisd’Excellence en 2009. Les succès atteints en matière de qua-

lité et dans le cadre du Projet Linguisti-que aident à renforcer le noyau centralde l’étoile de l’Ikastola.

Pour ce faire, l’Ikastola a compté, depuis1970, sur d’importantes alliances, tant

de l’Association des Ikastolas que de l’Association d’Ikastolasde Navarre, ainsi que du Gouvernement de Navarre. Grâce àleur aide, comme compagnons de voyage ou guides du che-min, la tâche s’est avérée plus aisée. Sans leur soutien, l’étoi-le de l’Ikastola ne brillerait pas avec la même intensité.

Sans oublier ses origines, quel est le rôle que l’Ikastola souhai-te exercer aujourd’hui ? Quel est son objectif en matière delangues ? Son objectif est de former des locuteurs plurilinguesavec l’euskara comme axe principal. L’Ikastola prétend déve-lopper les compétences des élèves et leur offrir les outilsnécessaires pour se débrouiller dans la vie et être en mesured’affronter diverses situations. Elle vise à former des person-nes diffusant la lumière de Lizarra partout dans le monde.

Une tâche qui ne s’annonce guère facile, puisque le contextesociolinguistique environnant est hispanophone. Dans la plu-

part des familles, les parents ne parlent paseuskara et, par conséquent, la langue mater-nelle des élèves est l’espagnol. Une typologiequi commence cependant à changer, grâceaux anciens élèves, qui sont aujourd’huiparents d’élèves. Et s’il est vrai que l’Ikastola

n’est pas arrivée à euskalduniser les premières générations,dans un premier temps, elle a cependant réussi à le faire pos-térieurement. Et c’est, en grande mesure, grâce à ces person-nes, que l’étoile de Lizarra continue de briller.

ANTÉCÉDENTS DU PROJETLINGUISTIQUE ///////////////////////////////

Le Projet Linguistique est un projet importé de l’Associationdes Ikastolas. L’un de ses objectifs est le plurilinguisme, avecl’euskara comme langue principale, dont le but est de rassem-bler divers contenus linguistiques dans tous les domaines etde les répartir entre plusieurs langues. Le Projet Linguistique,tel qu’il est dénommé aujourd’hui, n’est pas surgi du néant. Lenoyau central de l’Ikastola compte quelques antécédents, quilui ont fourni son caractère et une base solide. Ces antécé-dents sont les divers projets de langues qui, tout au long del’histoire de l’établissement, visaient à répondre aux besoinsdu moment. Ces projets sont les branches de son étoile.

Euskaraz Bizi est le premier projet linguistique consolidé ausein de l’Ikastola. Un projet surgi dans les années 1980, à l’i-nitiative de quatre ikastolas membres de l’Association des

Lizarra Ikastola une étoile à Estella

•...................

Un groupe de parents, soucieuxd’offrir à leurs enfantsl’opportunité d’apprendre enlangue basque, décida d’allumerl’étoile de l’euskara à Estella

•.............

L’objectif de Lizarra Ikastolaest de former des locuteursplurilingues, avec l’euskaracomme axe principal

Page 30: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

mener au sein des familles, avec comme objectif premier leurmotivation et formation. Afin que l’étoile puisse irradier salumière dans toutes les directions.

L’Ikastola doit également tenir compte de la société et pro-mouvoir la culture basque. C’est ce qu’elle fait depuis desannées, dans la rue, en impulsant diverses initiatives :l’Olentzero, les chants à Sainte Agathe, la baraque foraine…Ces activités visent non seulement à faire connaître la culturebasque, mais à aménager des espaces basques, autrementdit, à propager la lumière de l’Ikastola.

En 1991, un nouveau projet voit le jour : l’enseignement del’anglais en maternelle. Fruit d’une profonde réflexion quidébouche sur la conclusion que, dans le monde global danslequel nous vivons, on ne peut se limiter à deux langues et quel’anglais doit, par conséquent, compter sur son propre espace.Et qu’il fallait commencer par laMaternelle, vu la grande capacité d’ap-prentissage des jeunes enfants. «Sansperdre de vue que l’euskara était la lan-gue la plus importante, l’axe principalde tout notre travail, nous nous sommesnéanmoins engagés à former des per-sonnes plurilingues, sans pour autantporter préjudice à la langue basque»,affirme Josu Reparaz.

L’année 2001 est cruciale pour l’introductionde l’anglais en classe maternelle à l’Ikastola,par le biais du projet Eleanitz, qui représenteun point d’inflexion dans la trajectoire amor-cée dix ans auparavant. Jusqu’alors, le niveaud’anglais des élèves, bien que supérieur àcelui d’autres établissements, n’atteint pas lesprévisions ; les élèves n’arrivent pas à utiliserl’anglais activement. Le projet Eleanitz, impul-sé par l’Association des Ikastolas, implique unchangement méthodologique en profondeur.

L’objectif premier est toujours le même : que les élè-ves soient capables de comprendre et de rédigerdes textes écrits et oraux, mais la méthodologie esttrès différente, totalement communicative. Au boutde quelques années, les élèves ayant commencé àapprendre l’anglais à l’aide de cette nouvelle mét-hode et qui sont aujourd’hui en 3ème et 4ème de l’ESO,reçoivent les cours de Sciences Sociales en anglais.

...................................................••L’Olentzero parcourt les rues d’Estella

Lizarra Ikastola une étoile à Estella

Ikastolas, dont Lizarra faisait égale-ment partie. L’actuel Directeur del’Ikastola, Josu Reparaz, affirme :«Le Directeur à l’époque, Jose LuisGorostidi, était parfaitement cons-cient que pour euskalduniser lesélèves dans une ambiance forte-ment hispanophone, il ne suffisait

pas de fonder une ikastola et de dispenser des cours en eus-kara. Il fallait créer tout un réseau et promouvoir l’immersiondes élèves». L’objectif du projet était d’offrir aux élèves vivantdans une ambiance hispanophone des espaces où pouvoirs’exprimer en euskara et, surtout, hors de l’école. Dans quelbut ? Selon Josu «pour qu’ils apprennent en euskara, qu’ilsrêvent en euskara, qu’ils jouent en euskara et qu’ils vivent heu-reux en euskara».

Un projet qui visait à impulser la nor-malisation de la langue basque. Sanstoutefois négliger l’enseignement, ilse centre sur les autres domaines del’école: la récréation, la cantine, lafamille, etc. Un projet qui exige unénorme investissement d’énergie.Car, tel que l’affirmait, Gorostidi, il ne

suffit pas de donner les cours en euskara pour que les élèvesapprennent et utilisent la langue; il est également indispensa-ble de créer des opportunités pour favoriser l’usage de l’eus-kara hors de l’école : en encadrant lesmoments de récréation et en mettant à la dis-position des élèves les outils nécessaires pourparler en euskara. Sans oublier les familles,dont le rôle est primordial. Car sans ces pre-mières familles hispanophones qui se sontpréoccupées et efforcées de créer l’Ikastola, laréalité actuelle serait bien différente. L’attitudedes familles, quelle que soit leur typologie lin-guistique, est déterminante. Consciente decette réalité, l’Ikastola envisage des actions à

«Pour qu’ilsapprennent en

euskara, qu’ils rêventen euskara, qu’ils

jouent en euskara etqu’ils vivent heureux

en euskara»

• ..........................•..................................

Fruit d’une profonderéflexion qui débouche surla conclusion que, dans lemonde global dans lequelnous vivons, on ne peut selimiter à deux langues etque l’anglais doit, parconséquent, compter surson propre espace

•......................

Vu que l’euskara était la langueprincipale et compte tenu du contextesociolinguistique, il s’avéraitindispensable de leur offrir des espacesoù pouvoir parler l’euskara, tant àl’intérieur qu’à l’extérieur des classes...............................................................C a s A v a n c é d a n s l a30

Page 31: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

•.............

Diagnostiquer certains aspects concernant leslangues : leur traitement dans certainsdomaines de l’Ikastola, leur usage, la méthoded’enseignement…

Lizarra Ikastola une étoile à Estella

............................................................... 31Norma l i sa t i on de L’Euskara<

Le dernier antécédent du Projet Linguisti-que est HIZPRO, un projet plein d’énergieimpulsé par l’Association des Ikastolas.Pour l’année scolaire 2002-2003, LizarraIkastola décide de suivre l’initiative amor-cée par d’autres établissements l’annéeprécédente. Une décision importante et undébut accidenté. Ce nouveau projet per-met, durant l’année académique, de diag-nostiquer certains aspects concernant les

langues : leur traitement dans certains domaines de l’Ikasto-la, leur usage, la méthode d’enseignement… L’objectif était devoir si la démarche suivie jusqu’alors était effective et suffi-sante et répondait bien à la « vision, mission et valeurs » fixéspar l’Ikastola et, le cas échéant, procéder à l’application desmesures et corrections nécessaires.

Le diagnostic réalisé a permis de collecter énormément d’in-formations : les actions menées semblaient adéquates, mais ils’avérait nécessaire de prendre certaines décisions, d’organi-ser certains aspects et de poursuivre la tâche. Afin de pouvoirmatérialiser tous ces changements, qui impliquaient un grosinvestissement en temps, un plan stratégique est élaboré spé-cifiant les priorités linguistiques stratégiques du travail en clas-se. Ce plan ne répondait pas à tous les besoins de l’Ikastola,mais il établissait les priorités pour atteindre les objectifs de samission, qui n’avaient pas été abordés suffisamment en pro-fondeur antérieurement. Pour que l’Ikastola soit une authenti-que étoile, elle devait se doter d’un noyau fort unifiant toutesses branches.

L’UNION: LE PROJET LINGUISTIQUE //////

Tel que déjà mentionné ci-dessus, l’Ikastola avait mis en œuvreplusieurs projets et plans concernant la langue et s’était fixé plu-sieurs enjeux. Les questions à aborder ne cessaient d’augmen-

L’oralité était une autre question qui pré-occupait les membres de l’Ikastola. Tousles programmes de langues exigeaient unecompétence orale et écrite. Or, la réalité del’Ikastola était bien différente : il y avait trèspeu d’opportunités de travailler l’oralitéavec les élèves. De plus, vu que l’euskaraétait la langue principale et compte tenudu contexte sociolinguistique, il s’avéraitindispensable de leur offrir des espaces oùpouvoir parler l’euskara, tant à l’intérieur qu’à l’extérieur desclasses. L’oralité a été, dès le début, l’une de branches princi-pales, qui a contribué à doter l´étoile de l’Ikastola de l’énergienécessaire pour provoquer une réaction thermonucléaire : l’im-plication de tout le corps enseignant.

Tel que l’affirme Josu Reparaz, «il s’avérait indispensable defaire en sorte que les enseignants atteignent le niveau d’orali-té adéquat». Pour ce faire, il fallait leur faire prendre conscien-ce de la nécessité d’offrir aux élèves l’opportunité de pratiquerla langue en classe. Conformément à un protocole indiquantcomment procéder pour créer des espaces d’oralité. Et c’estdans un tel contexte que surgit un groupe de travail tout spé-cialement chargé de cette tâche. La première étape étant laformation : une formation offrant les outils et les connaissan-ces de base nécessaires pour la mise en œuvre du projet et quis’est avérée, par la suite, bien plus que simple théorie. Un pre-mier diagnostic et l’analyse de la situation a mis en évidencela nécessité d’un changement méthodologique et d’aborderl’oralité dans tous les domaines et pas seulement pendant lescours de langues. Aujourd’hui, les protocoles et moyens pourcréer différents types de textes sont abordés dans les classesde langues et leur usage, pratique et évaluation sont réservésaux autres cours.

La compréhension est une autre des branches de l’étoile del’Ikastola. L’Association des Ikastolas de Navarre, en collabora-tion avec d’autres établissements, a créé un groupe de travailad-hoc, avec comme enjeu l’amélioration de la compréhen-sion. L’objectif était clair : assurer la compréhension des textes.Force était de constater que les systèmes traditionnels de lec-ture et de réponse ne servaient pas et qu’il fallait recourir àd’autres moyens. Changer de méthodologie pour travailler lacompréhension devenait donc indispensable. Il fallait aborderd’une manière radicalement différente le traitement des texteset utiliser des stratégies plus efficaces pour une meilleure for-mation des élèves. L’Ikastola décide ainsi d’assumer le projetimpulsé par l’Association des Ikastolas de Navarre et crée sonpropre groupe de travail.

•..................................

Changer de méthodologie pourtravailler la compréhensiondevenait donc indispensable. Ilfallait aborder d’une manièreradicalement différente letraitement des textes et utiliserdes stratégies plus efficacespour une meilleure formationdes élèves

PROJETLINGUISTIQUE

EUSKARAZ BIZI

ORALITÉ

ELEANITZCOMPRÉHENSION

HIZPRO

.....................................................................••Les branches de l’étoile représentent les projets

concernant la langue, menés par l’Ikastola. Le ProjetLinguistique est la lumière qui éclaire ces projets, lenoyau central

Page 32: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola une étoile à Estella

...............................................................C a s A v a n c é d a n s l a32

gique, sans toutefois délaisser les autres lan-gues. Il fallait identifier les compétences com-munes à toutes les langues, pour éviter de dis-perser les efforts. Chaque langue doit servir àtravailler des compétences différentes, maisjamais répétées, dont les autres doivent pou-voir profiter. «Si nous travaillons, par exemple,

les caractéristiques du texte expositif d’une langue, qui sont tou-jours identiques, pourquoi aborder ce même thème dans uneautre langue? Et pourquoi ne pas utiliser le protocole appliquéen matière linguistique à d’autres domaines ? En fin de comp-te, la langue est l’outil de communication dans tous les domai-nes», déclare Unai Errazkin, dynamisateur de classe du ProjetLinguistique. Et Josu Reparaz ajoute : «Les langues ne s’appren-nent pas de manière isolée».

Rien d’apparemment difficile en théorie, maisqui a entraîné de profonds changements. Il afallu, tout d’abord, créer un Séminaire Intégrédes Langues, afin de situer tous les professeursde langues de l’ESO dans le même espace phy-sique et leur assigner, ensuite, les heures

nécessaires pour fixer les objectifs et analyser la complémenta-rité des matières à enseigner. Sans oublier le domaine extras-colaire et le domaine institutionnel, qui ont fait l’objet d’une pla-nification spécifique. Mais quelle était la formule susceptible derelier tous ces domaines?

L’Ikastola crée, pour ce faire, un groupe promoteur du ProjetLinguistique, composé du Directeur, du dynamisateur Généraldu Projet Linguistique, du dynamisateur de la Classe, du dyna-misateur d’Euskaraz Bizi et du dynamisateur des ActivitésExtrascolaires. Le groupe promoteur se déploie à l’intérieur del’Ikastola, comme un réseau, en créant des sous-groupes dans

ter, or l’horaire était toujours le même. Il s’avé-rait, par conséquent, indispensable de s’organi-ser afin de pouvoir développer toutes les pro-positions.

La première étape est l’élaboration parl’Ikastola de son propre Projet Linguistique,compte tenu de tous les projets existants: Euskaraz Bizi,Eleanitz, l’oralité, la compréhension et HIZPRO. Impossible de lesnégliger, puisque chacun visait à développer différents domai-nes de l’Ikastola et qu’ils étaient tous nécessaires pour la for-mation des élèves. L’axe du Projet Linguistique était bien l’eus-kara, la langue de l’Ikastola, la lumière à propager ; mais pourformer des personnes plurilingues, il fallait considérer d’autreslangues, leur méthodologie et utilité. La conception et le déve-loppement du Projet Linguistique ont mis en évidence la néces-sité de rassembler tous les projets existants.

De plus, l’Ikastola avait misé sur le modèleEFQM de qualité. Suite à l’auto-évaluation del’Ikastola selon ce modèle, la nécessité de réor-ganisation semblait évidente. L’établissementréclamait un noyau fort et c’est pour répondre à ce besoin qu’estinstaurée la Gestion des Groupes d’Amélioration, afin de systé-matiser la dynamique des projets existants. Les Groupesd’Amélioration sont chargés d’analyser, de concevoir, de pré-senter et d’évaluer les améliorations à apporter dans les diffé-rents domaines, afin de pouvoir procéder aux adaptationsnécessaires, le cas échéant. Le succès de ces Groupesd’Amélioration réside dans l’implication de tout le corps enseig-nant. Chaque groupe est formé d’enseignants des différentesétapes de formation, puisque ce sont eux qui sont le mieux pla-cés pour évaluer si la planification envisagée est appropriée etfaisable. Chaque enseignant compte, en outre, sur les outilsnécessaires pour adapter à sa propre classe lesmesures accordées, les appliquer, suivre leurévolution et les évaluer. Le fait d’offrir auxenseignants ce rôle primordial et cette respon-sabilité les motive et implique et permet àl’Ikastola de faire le plein d’énergie.

Nul doute que, en matière linguistique, l’Ikastolacentrait son travail sur les domaines qu’elleconsidérait prioritaires, qui étaient dûment diag-nostiqués, planifiés, matérialisés et évalués,mais toujours séparément. Fonctionnant, parconséquent, comme une espèce d’archipelformé de nombreux îlots autogérés, échangeantde temps en temps des nouvelles entre eux.

Une situation qui change radicalement avec lamise en œuvre du Plan Stratégique. La normali-sation de l’euskara redevient une priorité straté-

•.......................

La conception et ledéveloppement du ProjetLinguistique ont mis enévidence la nécessité derassembler tous lesprojets existants

•.........

Il fallait identifier lescompétences communesà toutes les langues

DOMAINES D’INTERVENTION LINGUISTIQUE DANS L’ÉTABLISSEMENT SCOLAIRE

DOMAINE PÉDAGOGIQUE DOMAINE INSTITUTIONNEL

GESTIONPÉDAGOGIQUE

INTERACTIONDIDACTIQUE

• Usage de lalangue

• Méthodologieet didactique

• Formation desmoniteurséducateurs

• Ressources

• Usage dela langue

• Promotiondesdomainesd’usage

• Usage de lalangue

• Formation desparents

• Ressources

• Usage de lalangue

• Formationdestravailleurs

• Ressources

• Usage de lalangue

• Méthodologieet didactique

• Formation desenseignants

• Ressources

• Projet éducatifdomainelinguistique

• Projet éducatifautres domaines

• Projetscomplémentaires

ORGANISATION ETCOMMUNICATION INTERNE

RELATIONS AVECL’EXTÉRIEUR

EN CLASSE HORS DE CLASSE

ÉTABLISSEMENTSCOLAIRE

FAMILLE

................................................................................................••Ce tableau montre les domaines d’intervention linguistique de l’Ikastola,

autrement dit les domaines assumés par le Projet Linguistique

Page 33: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

chaque domaine. Son fonctionnement est le suivant : en classe,le dynamisateur compte sur la collaboration des responsablesdes séminaires de langues ; le dynamisateur d’Euskaraz Bizi tra-vaille avec 2 ou 3 membres de chaque étape, afin de répondreaux besoins externes de la classe et du domaine institutionnel ;et le dynamisateur des activités extrascolaires compte sur lesoutien d’un groupe d’éducateurs. «Grâce au ProjetLinguistique, nous avons établi une coordination entre lesenseignants d’un même niveau, entre les enseignants de nive-aux différents et entre les enseignants d’étapes différentes»,explique Josu Reparaz.

Chaque sous-groupe élabore, développe et évalue un planannuel avec des propositions d’adaptations et de révisions pourl’année suivante. En premier lieu, chaque groupe rédige une pro-position de plan pour son domaine particulier, que le dynami-sateur de chaque domaine présente, ensuite, au groupe promo-teur du Projet Linguistique, qui l’approuve après avoir analysétoutes les propositions et vérifié qu’elles sont faisables et com-plémentaires. Les sous-groupes s’occupent de la gestion de plu-sieurs processus, conformément dans tous les cas au protocolePDCA : Tout d’abord, analyse des besoins ; ensuite, établir leurpriorité et y répondre ; en troisième lieu, choisir la possibilité laplus adéquate, la planifier, la développer, l’évaluer et procéderaux adaptations pertinentes.

SUCCÈS ET RÉSULTATS /////////////////////

L’Ikastola savait parfaitement que les résultats du processus denormalisation ne seraient pas palpables d’un jour à l’autre,étant donné qu’il faut pas mal de temps pour modifier les habi-tudes et les coutumes des personnes. Les habitudes s’acquiè-rent et le choix – conscient ou inconscient - de l’une ou l’autrelangue est conditionné par certains facteurs qu’il convient dedévoiler, afin de savoir par où commencer à provoquer le chan-gement. Lizarra Ikastola est consciente que son environnementhispanophone n’aide pas et que le type de famille qui prédo-mine n’est pas le plus adéquat pour que les élèves utilisentl’euskara. Mais, malgré tous les obstacles, l’une des ses priori-tés à toujours été la normalisation de la langue basque.

Sur la base de cette réalité, elle s’efforce d’atteindre tous lesdomaines, en sachant que, pour ce faire, il est indispensablede travailler en groupe. L’implication du corps enseignant estindispensable pour que les groupes de travail fonctionnentcorrectement et il est, en outre, nécessaire de pouvoir disposerde temps pour réfléchir sur l’usage de l’euskara.

EN CLASSEL’organisation susmentionnée a donné de bons résultats danstous les domaines. Pour ce qui est de la gestion au sein de laclasse, la formation des professionnels s’est avérée cruciale. Et

Lizarra Ikastola une étoile à Estella

•.........

Pour ce qui est de la gestion au seinde la classe, la formation desprofessionnels s’est avérée cruciale

Choix des domaines àdiagnostiquer

Téléchargement desquestionnaires pour le diagnosticdes différents domaines

Distribution desquestionnaires à remplir

Renvoi des questionnairesdûment remplis au GroupePromoteur du Projet Linguistique

Analyse des réponses

Identification des besoins

Définition des prioritésstratégiques

Élaboration du Plan Stratégiqueet présentation au Conseil deClasse

Adoption du Plan Stratégique

Élaboration du plan annuel etprésentation au Conseil deClasse

Développement des actions

Évaluation du plan etprésentation de propositions

Évaluation du Plan Stratégique

DKB4-1.1 Diagnostic duProjet Linguistique

DKB4-1.1 Outils pourl’évaluation des résultats

DKB4-1.2.2 Évaluation desenseignants (par étapes)

DKB4-1.2.2 Évaluation desélèves (par étapes)

Réajustements

........................................................••Diagramme de flux du Projet Linguistique

nous parlons, bien entendu, de la formation sous toutes sesformes. Il est évident que la formation méthodologique étaitnécessaire, l’approche communicative ainsi l’exigeait. Mais,outre la formation méthodologique, il a fallu dûment former lecorps enseignant en compétence linguistique, afin que chacunpuisse analyser et améliorer l’usage de la langue. Il ne faut pasoublier que, compte tenu de l’emplacement de l’établisse-ment, les enseignants sont le seul modèle linguistique pour lesélèves et ce modèle doit, par conséquent, être correct et adé-quat. Et il y a deux ans, un autre type de formation a été misen œuvre, basé sur les connaissances de chacun. La démarcheest la suivante : les enseignants réfléchissent sur leur travail enclasse, ils se réunissent ensuite en groupes réduits pour analy-............................................................... 33Norma l i sa t i on de L’Euskara<

Page 34: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola une étoile à Estella

...............................................................C a s A v a n c é d a n s l a34

ser la méthode utilisée et, si elle s’avère adéquate, déciderensemble son application unifiée.

Il est vrai que, dans cette dynamique constante de réformesméthodologiques, l’objectif premier des ikastolas semble quel-que peu dilué. L’Ikastola donc décidé qu’il fallait destiner uncertain temps à la réflexion sur l’euskera, qu’il fallait prendredes décisions unifiées en la matière. Et il a ainsi été convenude consacrer 2 heures par mois à l’analyse des questions rela-tives à l’usage de la langue basque. Des séances de travail quiont eu des conséquences directes sur les différentes étapeséducatives.

L’une de ces conséquences est l’implantation descritères à suivre pour la formation des groupes.Tout le monde était d’accord sur le fait que les dif-férentes activités réalisées en classe exigeaient laformation de groupes différents. Mais, sans ins-tructions spécifiques pour grouper les élèves, lesenseignants rassemblaient les élèves à leur guise,de manière à pouvoir mieux exercer un contrôle sur la classe,sans se préoccuper excessivement d’aider les élèves ayant deplus grandes difficultés d’apprentissage ou de promouvoir l’u-sage de l’euskara. Autrement dit et dans la plupart des cas,sans critères linguistiques, mettant ainsi en évidence la fai-blesse de la méthode, puisque le travail en groupe doit préci-sément favoriser la communication et l’interaction entre les élè-ves. Raison pour laquelle de nouveaux critères ont été établis.«Les élèves disposent maintenant de plus de temps pour par-ler en classe», déclare Iria Torrado, ex-élève et actuelle coordi-

natrice de Maternelle. Par ailleurs,comme il existait à l’Ikastola unautre projet, sans lien direct avecles langues mais basé sur lesvaleurs et l’observation, il a étédécidé d’appliquer ce même systè-me d’observation à l’euskara.

L’enseignement des langues s’est ainsi orienté vers la commu-nication. «Actuellement, l’enseignement des langues est pluscommunicatif ; la grammaire est également enseignée, maisde manière plus communicative» déclare Iria Torrado. Les élè-ves doivent utiliser les langues qu’ils ont apprises et ne pas leslaisser sommeiller au fond de leur cerveau. Il faut donc leurfaire voir leur utilité et les encourager à les utiliser. «En fin decompte, les langues sont là pour être utilisées. Si nous ne lespratiquons pas, elles ne sont que simple théorie», affirmeSilvia Amezketa, ex-élève et actuelle responsable du projetEleanitz.

Un aspect étroitement lié à tout ce qui précède estl’oralité. Il existe depuis de nombreuses années unprotocole pour travailler l’oralité, qui a donné d’ex-cellents résultats. Il s’agit d’un projet introduit pro-gressivement dans tout l’établissement, depuisl’âge de 3 ans et jusqu’en 4ème de l’ESO. Il détermi-ne quoi et comment travailler à chaque niveau etcomment évaluer les résultats. Toute une série de

fiches permettent de procéder à trois types d’évaluations : l’é-valuation de l’enseignant, l’évaluation des camarades de clas-se et l’auto-évaluation. «Nous prétendons ainsi que les élèvesapprennent à s’auto-évaluer et à développer leur capacité d’é-valuation», explique Josu Reparaz. Afin de s’assurer que toutesles activités prévues sont réalisées, les objectifs didactiquesprévoient également des objectifs oraux : un objectif oral aumoins trimestriel est obligatoire. Un protocole qui n’est pas uni-quement limité aux domaines linguistiques, mais à tous lesdomaines, qui comptent chacun d’entre eux sur des objectifsliés à l’oralité. Ainsi, par la systématisation, les élèves intériori-sent le protocole pour la présentation d’exposés oraux et expé-rimentent des stratégies pour parler en public. Les résultatsobtenus par les élèves de 4ème de l’ESO qui ont été reçus à l’e-xamen B2 de l’École de Langues témoignent du succès dusystème.

........................................................................••Une élève de Maternelle durant une intervention orale

devant ses camarades de classe

Tableau des résultats obtenus à l’École des Langues

100%

80%

60%

40%

20%

0%04-05

85,20%

31,03%

80%

50%

05-06

85,70%

50,00%

87%

33%

06-07

86,30%

60,86%

87%

52%

07-08

88,20%

63,10%

88%

62%

E A1

E B2

He A1

He B2

•.....................

Les élèves doiventutiliser les languesqu’ils ont appriseset ne pas les laissersommeiller au fondde leur cerveau

•.........................

Il détermine quoi etcomment travaillerà chaque niveau etcomment évaluerles résultats. «Cequi n’est pas évaluéne se fait pas»

Page 35: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

•...............

Il est très important de planifier tous cesdomaines, de proposer des activités quiplaisent aux élèves et de les laisser participeret intervenir comme acteurs principaux

Lizarra Ikastola une étoile à Estella

............................................................... 35Norma l i sa t i on de L’Euskara<

La manière de travailler la compréhension est également sys-tématique, puisque pour cultiver la compréhension il faut agirde la même manière que pour cultiver l’oralité. Des objectifsdidactiques sont ainsi établis en matière de compréhension, àtravailler et à évaluer durant l’année scolaire. «Ce qui n’est pasévalué ne se fait pas», explique Josu Reparaz.

HORS DE LA CLASSEUn autre domaine de travail est l’extérieur de la classe. Nousavons déjà mentionné que, dès le début du projet Euskaraz Bizi,l’Ikastola a toujours considéré ce domaine tout spécialementimportant. D’où la création d’une figure chargée de dynamiseret de gérer le projet et notamment les récréations des élèves dePrimaire et le temps libre dont disposent les élèves de toutesles étapes après les repas. Avec, pour ce faire, l’aide desenseignants, des éducateurs chargés de la cantine et des élè-ves plus âgés. Il est très important de planifier tous ces domai-nes, de proposer des activités qui plaisent aux élèves et de leslaisser participer et intervenir comme acteurs principaux.

Pour ce qui est des récréations en Maternelle, la nécessité dedynamisation est apparue lors des séances de réflexion réali-sées par le corps enseignant tous les mois. Lorsque les enseig-nants de cette étape ont abordé la question, ils sont arrivés àla conclusion qu’il fallait impulser le jeu des enfants, y comprishors de la classe, étant donné que les chansons et les jeuxappris à la maison étaient en espagnol. La dynamisation desjeux est ainsi mise en œuvre dès l’année scolaire 2008-2009.«Avec des résultats visibles très rapidement. Avec les enfants

de 5 ans, durant leur temps libre, nous préparions les jeux quenous mettions ensuite en pratique à la récré», explique IriaTorrado.

Mais cette démarche de jeu exige la fixation de certains objec-tifs, y compris linguistiques. Or, les éducateurs chargés de cedomaine ne possèdent pas toujours les connaissances suffi-santes pour établir, seuls et sans aide, de tels objectifs. Il afallu donc former préalablement les enseignants. Ces objectifssont modifiés ou adaptés chaque année et font l’objet d’unerévision tous les trimestres.

Une autre activité qui est systématisée chaque année est l’é-valuation linguistique. Les premières évaluations sont réalisésdurant l’année scolaire 2004-2005, dans différentes domai-nes: la récréation, la cantine et durant le temps libre après lesrepas.

10%

50%

60%

40%

20%

30%

Résultats des évaluations linguistiques

0%03-04

10,00%

45,43%

04-05

11%

47%

15%

45%

05-06

10%

47,30%

15%

47%

06-07

12%

45%

15%

47%

E DBH

E LH

He DBH

He LH

07-08

14%

48%

15%

47%

08-09

17%

50%

...............................••Une séance d’exposés

......................................................................••Élèves de Maternelle et de Primaire durant la récré

•.............

Cette démarche de jeu exigela fixation de certainsobjectifs, y comprislinguistiques

Page 36: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola une étoile à Estella

...............................................................C a s A v a n c é d a n s l a36

Toutes les initiatives ne sont pas menées dans toutes les éta-pes. Mais il existe une activité mise en œuvre par l’Ikastola il ya déjà très longtemps, destinée aux élèves de plusieurs étapes.Il s’agit, en réalité, d’un espace à la portée de tous les élèves:le coin d’Argitxo. Le projet Euskaraz Bizi possède son proprepersonnage appelé Argitxo, qui sert de fil conducteur ou deprétexte pour la réalisation de diverses activités. Bien souvent,Argitxo exerce le rôle protecteur de la langue basque. L’Ikastolaa aménagé un espace, décoré selon la saison de l’année etdont Argitxo est la vedette. Une fois par semaine, cet espaceaccueille diverses activités (devinettes, campagnes concrè-tes…), qui rassemble des élèves de 5ème Primaire et de 4ème

Maternelle. Il s’agit d’activités encadrées par des élèves volon-taires de 2ème de l’ESO. C’est eux qui préparent les devinettes,qui choisissent les prix, qui dirigent les épreuves et font lesphotos. Chaque année, avant le début de ces activités, le 2décembre, Argitxo et ses adjoints vont rendre visite aux pluspetits pour leur expliquer le fonctionnement de cet espace.«L’année dernière, c’est moi qui jouais le rôle d’Argitxo. C’esttrès émouvant de voir la tête des enfants: ils croient réellementque tu es Argitxo et ils t’offrent des dessins», raconte MariaNapal, élève de l’Ikastola. Et c’est vrai, les plus petits sont con-vaincus qu’Argitxo est le gardien de l’euskara et si quelqu’unne s’exprime pas en euskara, ils lui disent: «Argitxo va devenirtriste».

Une autre des activités qui rassemble des élèves de plusieursétapes est celle de kidetzea ou rencontre entre les grands etles petits. Tous les deux ans, les participants changent.L’objectif est de faire en sorte que l’euskara soit la langue habi-tuelle entre eux. À Lizarra, bien que les élèves plus âgés ne par-lent pas euskara entre eux, ils ont cependant l’habitude de s’a-dresser aux plus petits dans cette langue. Pour profiter de cettecirconstance, des rencontres sont organisées, afin que les pluspetits puissent avoir une référence linguistique autre que celle

de leur professeur. On constate, par ailleurs, que cette relationne se limite pas aux rencontres programmées et que, bien sou-vent, ces élèves utilisent également l’euskara entre eux hors del’Ikastola.

DOMAINE INSTITUTIONNELBien souvent, le domaine institutionnel est quelque peu délais-sé dans le cadre de l’éducation. Il convient, cependant, d’entenir compte pour renforcer l’usage de la langue. En effet, lesfamilles, sachant ou pas l’euskara, jouent un rôle très impor-tant pour la diffusion et l’usage de l’euskara auprès de leursenfants. Consciente de l’influence de la famille et de son atti-tude sur les élèves, l’Ikastola décide de planifier également ledomaine institutionnel. En fixant, d’une part, les critères lin-guistiques à appliquer dans les relations avec les familles,aussi bien lors des réunions générales avec les parents qu’in-dividuelles. Et, d’autre part, en favorisant la motivation et la for-mation linguistique des familles. Pour motiver les familles, plu-sieurs initiatives sont mises en place : élaboration d’undépliant contenant des expressions et un vocabulaire simple,un stage de jeux basques destiné aux parents hispanophones,l’offre de recommandations en fonction de la typologie fami-liale, l’organisation de conférences sur les avantages du bilin-guisme… «Le dépliant contenant le vocabulaire et les expres-sions que notre fille apprend à l’école nous est très utile à lamaison. Nous pouvons ainsi parler de l’Ikastola et apprécierles progrès qu’elle réalise en euskara», nous dit BlancaRegulez, mère de deux élèves de l’Ikastola.

.........................••L’activité kidetzea

.......................••Le coin d’Argitxo

•.............

Les familles, sachant ou pasl’euskera, jouent un rôle trèsimportant pour la diffusion et l’usagede l’euskara auprès de leurs enfants.

Page 37: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola une étoile à Estella

............................................................... 37Norma l i sa t i on de L’Euskara<

Par ailleurs, le fait de motiver les parents alimentechez ces derniers le désir d’apprendre l’euskara.L’Ikastola informe ainsi sur les dates d’inscription al’euskaltegi et il y a toujours des parents qui s’ins-crivent. D’autres, par contre, ont du mal à concilierleurs horaires de travail avec les horaires des cours.Comme solution à ce problème, l’Association desIkastolas a commencé à offrir des cours d’euskaraonline, y compris pour la pratique de l’oral. Unealternative qui répond ainsi aux besoins de certai-nes parents : «Mon travail m’empêche d’assisteraux cours programmés. Or, je tenais à apprendrel’euskara afin de pouvoir suivre l’évolution de mes filles àl’Ikastola. J’ai eu connaissance, par une circulaire, de cetteoption et je me suis inscrite aussitôt», nous raconte BlancaRegulez. Comme elle, d’autres parents ont décidé d’apprendrel’euskara selon cette méthode, avec l’objectif de pouvoir parlereuskara avec leurs enfants.

CONCLUSIONS ////////////////////////////////

Le parcours est, certes, long, épuisant et pas tou-jours gratifiant. Mais en écoutant les parents fon-dateurs de l’Ikastola, vibrante aujourd’hui d’éner-gie, on sent que tout le travail investi a réellementvalu la peine et que le fait de former des person-nes qui, bien que vivant dans un contexte totale-ment hispanophone, utilisent et aiment l’euskara etla culture basque est la meilleure des récompenses. La nor-malisation de la langue basque doit être l’un des principauxobjectifs de toutes les ikastolas; un objectif clair et précis etnullement superficiel. Afin que toutes les ikastolas soient lesétoiles qui éclairent notre langue.

Il est vrai que l’on a parfois l’impression de travailler inutile-ment. Mais il faut savoir que toute action, aussi modeste soit-elle, sert toujours à quelque chose et aide à créer l’énergie quipermet de faire briller l’étoile.

Quelles sont les clés pour que Lizarra Ikastola puisse mener àbien son Projet Linguistique et la normalisation de l’euskara ?«Je crois qu’il est très important que l’équipe de direction et lecorps enseignant soient, dès le début, convaincus que l’ap-prentissage des langues n’est pas une offre à but marketing.Ils doivent comprendre que la communication est l’objectifpremier et que, pour atteindre cet objectif, laméthodologie et la formation sont indispensa-bles», affirme Josu Reparaz. Si cette exigencerequise n’est pas respectée, le travail sera pluspénible. Il est donc obligatoire que toute lacommunauté éducative s’implique et s’engage,dans la mesure de ses propres capacités. Il faut

croire au projet et l’action doit être unifiée et accor-dée conjointement, afin de ne pas gaspiller d’éner-gie et de la renouveler continuellement.

Une fois cette exigence respectée, il faut procéderà un diagnostic, pour savoir l’état de l’étoile et sasituation et pouvoir établir un point de départ. Ilconvient également de tenir compte des ressour-ces existantes et, en fonction de celles-ci, établirdes priorités. Sans oublier que les attitudes vis-à-vis de la langue ne changent pas d’une semaine àl’autre, qu’il faut du temps. De même que la lumiè-

re des étoiles met un certain temps à être perçue par l’œilhumain. Il ne faut d’ailleurs pas espérer le succès dès la pre-mière tentative ; il faudra essayer plus d’une formule avant detrouver la plus adéquate. Raison pour laquelle la systématisa-tion s’avère très importante. Il faut systématiser les actions, ycompris les plus simples, pour les transformer en habitudes.Les efforts intensifs entraînent une fatigue inévitable, mêmes’ils sont réalisés pendant un court laps de temps ; un effortmoins intensif et plus constant est plus facile à mener.

Pour identifier les besoins, il faut considérer tousles domaines de l’Ikastola, car ils exercent tousune influence et ils sont parfois complémentaires.La lumière doit procéder de toutes les branches del’étoile à la fois, pour qu’elle puisse se propageruniformément.

Avant toute intervention, il convient de procéder à une réfle-xion, afin de fixer les objectifs et de décider quand et commentévaluer. L’évaluation doit toujours viser l’amélioration, aider àdiagnostiquer ce qu’il convient de changer. Il est, par consé-quent, indispensable de bien planifier toutes les interventions.

Malgré les progrès réalisés ces dernières années, il reste enco-re beaucoup de travail à faire. Les élèves n’utilisent pas enco-re l’euskara comme l’Ikastola le souhaite. Il faut continuer àimpliquer et à motiver les parents, de même que le corpsenseignant. Tout en veillant à ne pas négliger les domaines oùnous avons déjà obtenu de bons résultats. Une bonne planifi-cation est donc essentielle.

De plus, vu que les temps changent et que l’éducation est undomaine en constant renouvellement, il faudra analyser et éva-luer les nouveautés et prendre les décisions opportunes à tout

moment. Ensuite, une fois mises en œuvre, ilfaudra les systématiser et les traiter, afin qu’e-lles continuent à être dynamiques et d’éviterqu’elles ne stagnent. En fin de compte, l’éner-gie qui ne se renouvelle pas finit par s’épuiser.Il convient donc de la renouveler sans cesse etde la puiser à différentes sources. Selon Josu

•...........................................

Le fait de formerdes personnes qui,bien que vivantdans un contextetotalementhispanophone,utilisent et aimentl’euskara et laculture basque estla meilleure desrécompenses

•..................

Pour identifier lesbesoins, il fautconsidérer tousles domaines del’Ikastola

•..........................

«Il s’agit d’une tâchecompliquée, mais lameilleure manièred’obtenir des résultats.Le mouvement constantest essentiel et il vaut lapeine»

Page 38: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

Lizarra Ikastola une étoile à Estella

Reparaz, «il s’agit d’une tâche compliquée, mais la meilleuremanière d’obtenir des résultats. Le mouvement constant estessentiel et il vaut la peine».

...............................................................C a s A v a n c é d a n s l a38

IZARREN HAUTSA

La poussière des étoiles devint un jour germe de vie,de ce germe nous surgimes un jour sans le savoir

et nous continuons á vivre ainsi, en créant eten récréant sans arrêt : nous avançons tout en travaillant,

nous sommes liés très étroitement à cette chaine.

L’homme a besoin de dominer un milieu hostile,il vit cette lutte et elle est sa seule verité.

Il cherche sans arrête, sans pouvoir s’arrêter,le savoir et la lumière ; il marche par des chemins obscurs,

il invente des lois nouvelles, en mettant en jeu sa propre vie.

L’homme a pour but la sagêsse : savoir et transformer,s’unir à la nature pour la dévoiler.

Tout en attachant nos racines à la terre :en créant du néant,

continuant en avant à partir de la négation.

Celui qui n’a pas, sait bien ce qu’est d’avoir quelque chose,puisqu’il vit dans la necessité de combler ses désirs.

Nous sommes quelque chose nous aussi et nous devonsessayer de voir de notre place : tout en laissant de côté

les songes et les absurdités et choisissant d’une fois pourtoutes un bon chemin.

D’autres gens jailliront de notre même tronc,des jeunes gens qui lutteront à leur tour.

Ils deviendront maîtres de leur destinée et ils marcheront fermement,en tombant et en se relevant ; et ainsi, aidés par la force des faits

et de la lumière, ils feront réalité nos songes et nos désirs.

Un vieux peuple commencera un nouveau chemin,lorsque nos songes deviendront réalité ;

ils prendront le travail collectif pour bien de tous ;ils attacheront court et avec fermeté le vieil argent

sans cœur, pour qu’il ne domine pas l’homme.

X. Lete

Page 39: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten
Page 40: Lizarra Ikastola - soziolinguistika.eus · Lizarra Ikastolaizar bat Lizarraldean 1991n aurkitzen dugu beste izar-adar baten sorrera. Urte horretan, Haur Hezkuntzan ingelesa irakasten

SOZIOLINGUISTIKAKLUSTERRA<

2004ko martxoan, euskararen kudeaketaren alorreko hainbat erakundekbultzatuta, Soziolinguistika Klusterra izeneko elkarte edo klusterra sortu genuen.Bere zeregin nagusia, soziolinguistika arloari dagokion ezagutza sortzea etagaratzea eta arloko eragileen arteko ezagutza eta lankidetza sareak osatzeada. Soziolinguistika Klusterrak, gaur egun, 20 erakunde eta 110 norbanako ditubazkide. Erakunde horien artean, izaera eta mota desberdinetakoak daude:

> Unibertsitateak: EHU-UPVko Gizarte Psikologia eta PortaeraZientzien Metodologia Sailak, EHU-UPVko Soziologia II Saila,EHU-UPVko Hezkuntzaren Teoria eta Historia Saila, MondragonUnibertsitateko Humanitate eta Hezkuntza Zientzietako Fakultatea

> Administrazioak: Hernaniko Udala, Tolosako Udala

> Formazio eta ikerketa erakundeak: Eusko Ikaskuntza, UEU, AztikerIkergunea, Gipuzkoako Urtxintxa Eskola, AEK, Euskal HerrikoIkastolen Konfederazioa, EBETE

> Aholkularitza enpresak: Elhuyar Aholkularitza, EMUN Kooperatiba,ARTEZ Euskara Zerbitzua

> Elkarte profesionalak: NETeLE, Topagunea. Euskara ElkarteenFederazioa, Euskara Kultur Elkargoa

> Finantza erakundeak: Gipuzkoa Donostia Kutxa

Euskararen Normalizazio Kasu Aurreratuak proiektuaren helburu nagusia euskaraplanekin abiatu diren erakundeen esperientzia ezagutzera ematea da. Erakundehauek lortutako arrakastaren gakoei buruz gogoeta suspertu eta euskararennormalizazioan baliagarriak diren ikuspegi eta praktikak hedatu nahi diraenpresa, unibertsitate eta administrazio arloan. Kasuek, azken batean, ikasketabultzatu nahi dute, esperientzia eta hausnarketaren bidez.

www.soziolinguistika.org/kasuak