รายงานวจย

ชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยแหงทะเลอนดามน Lives and Culture of Sea Gypsy “Urak Lawoi” in the Andaman Sea

โดย

นฤมล ขนวชวย มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช นกวจย

มานะ ขนวชวย มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช ผชวยวจย โครงการวจยนไดรบทนอดหนนการวจยจากส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต

กระทรวงวฒนธรรม ประจ าปงบประมาณ ๒๕๕๓

ก

บทคดยอ

ชอโครงการ ชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยแหงทะเลอนดามน ชอผวจย นางนฤมล ขนวชวย นายมานะ ขนวชวย ไดรบทนอดหนนการวจย จากกรมสงเสรมวฒนธรรมประจ าป ๕๕๓ จ านวนเงน ๖๐,๐๐๐ บาท

การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาวถชวต การปรบตวและการเปลยนแปลงของ

วฒนธรรมชาวเลอรกลาโวย หลงการเกดคลนสนามและสถานการณการทองเทยวในพนทเกาะลนตา จงหวดกระบ และเกาะหลเปะ จงหวดสตล ใชวธการศกษาจากเอกสาร การสมภาษณ การสงเกตแบบมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ทชมชนจดขน ทงนผวจยไดน าขอมลมาจดหมวดหม และวเคราะหแบบสรางขอสรปทไดจากกระบวนการวจย และน าเสนอผลโดยใชวธการพรรณนาเชงวเคราะห

ผลการศกษาพบวา ชาวเลอรกลาโวยบนเกาะลนตาและเกาะหลเปะ มบรรพบรษรวมกนกนและเปนเครอญาตกน มการไปมาหาสในชวงประกอบพธกรรมลอยเรอ วถชมชนของชาวเลทงสองกลมมลกษณะทเรยบงาย ทงการด ารงชวตประจ าวน ทอยอาศย และการแตงกาย อาศยฐานทรพยากรธรรมชาตทองถนเปนหลก การท าประมงถอเปนอาชพทยดถอมานาน และชาวเลยงคงยดมนในความเชอและประเพณทสบทอดกนมา พธกรรมทส าคญ คอ พธลอยเรอ พธแตงเปลว และพธแกบน รวมทงมการละเลนตาง ๆ เชน การแสดงร ามะนา และรอง เงง ปจจบนมการเปลยนแปลงเกดขนอยางรวดเรวในพนททงเกาะลนตาและเกาะหลเปะ ไมวาจะเปนการรบวฒนธรรมภายนอก การเขามาของประมงเชงพาณชยและธรกจการทองเทยว สงผลใหสภาพของทงสองเกาะกลายเปนเมองทองเทยว ปจจยส าคญเหลานจงมผลใหชวตและวฒนธรรมชาวเลตองปรบเปลยนไป โดยเฉพาะการปรบตวของชาวเลอรกลาโวยบนเกาะลนตา มการเปลยนแปลงคอนขางมาก บทบาทของชาวเลทงฝายชายและฝายหญงมหนาทในการท างานมากขน ในขณะเดยวกนการใชภาษาอรกลาโวยจากเดมทเปนภาษาหลกของชาวเล ถกละเลยจากเดกชาวเลรนใหม หนมาใชภาษาไทยถนใต และภาษาไทยกลางมากขน เกดอาชพทหลากหลาย ซงลวนเปนอาชพทเกยวกบการบรการทองเทยว ชาวเลมคานยมทางวตถมากขน ท าใหคานยมและความเชอดงเดมทเคยยดถอปฏบตในอดตลดนอยลงไป การครอบครองกรรมสทธในทดนถกยด

วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม) สถานทท างานปจจบน มหาวทยาลยราชภฏ

นครศรธรรมราช อกษรศาสตรมหาบณฑต (ประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต ) สถานทท างานปจจบน

มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช

ข

ครองและเปลยนเปนของนายทนมากขน เพราะความเสยเปรยบทงการศกษา และอ านาจตอรอง ท าใหชาวเลตองหาทดนผนใหม และจ าเปนตองใชชวตทหางทะเลและแตกตางไปจากเดม แตส าหรบชาวเลเกาะหลเปะ ยงเปนคนกลมใหญ และมบทบาทในธรกจทองเทยว ทงนเพราะผน าทองถนมเชอสายชาวเล และมการรวมกลมกนเฉพาะ ท าใหมอ านาจในการตอรองกบธรกจการทองเทยวมากขน สวนการปรบตวหลงเหตการณสนาม ชาวเลเกาะลนตาไดรบผลกระทบมากกวาชาวเลเกาะหลเปะ โดยเฉพาะชาวเลบานสงกาอและบานหวแหลม มหนวยงานตาง ๆ เขามาใหความชวยเหลอดานการกอสรางบานเรอน ซอมเรอ และเงนสนบสนน และมบางหนวยงานทเขามาชวยเหลอดานอาชพ และการสรางพนททางวฒนธรรมในสงคมไทยใหกบกลมชาวเล

ค

ABSTRACT Project Title : Lives and Culture of Sea Gypsy “Urak Lawoi” in the Andaman Sea. Researchers : Mrs. Narumol Khunweechauy Mr. Mana Khunweechauy The research was funded by The Department of Culture year 2553 amounted to 160,000 baht

The purpose of this research was to study the way of life, adaptation and culture changes of sea gypsy “Urak Lawoi” after the Tsunami, and Tourism situation on Lanta Island, Krabi Province and Lipe Island, Satun Province.The study from document, interview and participant observation in community activities. The researchers categorized the data and analysis of the research process, and presented using descriptive analysis.

The results of the study showed that the sea gypsy “Urak Lawoi” on Lanta Island and Lipe Island have a common ancestors and relatives. They visit in Loy-Reua ceremony. Both groups are simple in community; daily life, housing and clothing. The natural resource base is local. The fishery is an occupation to be for a long time. They have adhered in belief and a long tradition; Loy-Reua, redeeming their vow and the play; Rammana music, Rongeng. Now, there are changing in Lanta Island and Lipe Island whether getting the culture and commercial fishery and tourism business. The important factors have contributed to the life and culture of sea gypsy. Especially, the adaptation of sea gypsy “Urak Lawoi” in Lanta Island are rapid changing. The role of both men and women are responsible for more work. While the language of the original Urak Lawoi language was the major of sea gypsy, was ignored by the new generation children. They speak Southern dialect and Thai language more. There are varieties of careers about travel services. Sea gypsy have become more materialistic values. The values and beliefs traditional to abide historically diminished. The possession of land was taken over and transformed into a more capitalistic because the disadvantage of the study and bargaining power. They have to find new land and need to live away from the sea. For sea gypsy in Lipe Island, there are a big group and were active in the travel business. This is because local leaders were born sea gypsy and a big group for the authority to negotiate with business travels more. The adaptation after the tsunami, sea gypsy in Lanta Island are affected than Lipe Island. Especially, sea gypsy in Ban Sagka-U and Ban Hua Laem have

ง

agencies to assist in the ship repair, construction of houses supported. Some units help in professional support and creating a culture of sea gypsy.

จ

กตตกรรมประกาศ การวจยเรองชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยแหงทะเลอนดามน ส าเรจลลวงลงไดดวยด ดวยการสนบสนนจากหลายฝาย โดยเฉพาะกรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม ทมอบทนสนบสนนการวจยในครงน ขอขอบคณผทรงคณวฒทกทาน โดยเฉพาะศาสตราจารยชวน เพชรแกว และอาจารยชพนจ เกษมณ ทคอยใหค าแนะน าและใหก าลงใจแกทมผวจยดวยดเสมอมาตลอดจนจบโครงการ

คณะผวจยขอขอบคณชาวเลทกคนในเกาะลนตา จงหวดกระบ และชาวเลเกาะหลเปะ จงหวดสตล ส าหรบมตรไมตรและขอมลอนหลากหลายทลวนเปนประโยชนท าใหงานวจยส าเรจลลวงดวยด และเปนแรงบนดาลใจทท าใหเกดงานวจยชนนขนมา

ขอขอบคณอาจารยพชร สเมโธกล ทคอยใหค าแนะน าและชวยเหลอในการเดนทางเกบขอมลทเกาะหลเปะ รวมทงนองๆ มลนธหยาดฝน อยและเจงทคอยใหความชวยเหลอใหงานวจยชนนมขอมลครบถวนยงขน รวมทงคณะอาจารยหลกสตรสงคมศกษา คณะครศาสตรและหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช ส าหรบการสนบสนนเรองเวลา และก าลงใจในการท าวจยครงน

คณคาและประโยชนอนพงมจากงานวจยฉบบน คณะผวจยขอมอบแกครอบครว ครบาอาจารย และชาวเลอรกลาโวยแหงทะเลอนดามนทกคน

นฤมล ขนวชวย มานะ ขนวชวย

ฉ

สารบญ

หนา

บทคดยอ ก Abstract กตตกรรมประกาศ

ค จ

สารบญ ฉ สารบญตาราง ซ สารบญภาพ ฌ บทท ๑ บทน า ๑ ความเปนมาของปญหาในการวจย ๑ วตถประสงคของโครงการวจย ๓ ขอบเขตของโครงการวจย ๔ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ๔ ค าถามหลกในการวจย ๔ วธด าเนนการวจย ๕ บทท ๒ เอกสารและงานวจยทเกยวของ ๗ แนวคดวฒนธรรมชมชน ๗ แนวคดเกยวกบสงคมพหวฒนธรรม ๑๒ แนวคดเรองการปรบตว ๑๗ งานวจยทเกยวของ ๒๐ บทท ๓ บรบทชมชนชาวเลอรกลาโวย ๒๗ กลมชาตพนธชาวเลในประเทศไทย ๒๗ บรบทพนฐานของชมชนอรกลาโวย เกาะลนตา จงหวดกระบ ๓๑ บรบทพนฐานของชมชนอรกลาโวย เกาะหลเปะ จงหวดสตล ๔๒ บทท ๔ ชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวย ๔๗ ชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวเกาะลนตา จงหวดกระบ ๔๗ ชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะ จงหวดสตล ๗๑ บทท ๕ การปรบตวทามกลางการเปลยนแปลงของชาวเลอรกลาโวย ๘๓ การปรบตวทามกลางสถานการณการทองเทยว ๘๓ การปรบตวหลงเหตการณสนาม ๙๒

ช

สารบญ (ตอ)

หนา บทท ๕ สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ ๑๐๓ สรปผลวจย ๑๐๓ อภปรายผลการวจย ๑๐๗ ขอเสนอแนะ ๑๑๐ บรรณานกรม ๑๑๑ ภาคผนวก ๑๑๗ ภาพการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลมยอย ๑๑๘ แบบสมภาษณ ๑๒๓ ประวตนกวจยและคณะ ๑๓๐

ซ

สารบญตาราง

หนา ตารางท ๔.๑ แสดงการใชเครองมอประมงของชาวเลบานคลองดาวในรอบ ๑ ป ๕๗

ฌ

สารบญภาพ

หนา

ภาพประกอบ ๒.๑ กรอบแนวความคดของโครงการวจย ๒๖ ภาพประกอบ ๓.๑ แผนทแสดงแหลงอาศยของชาวเลอรกลาโวยในทะเลอนดามน ๓๐ ภาพประกอบ ๓.๒ แผนทอ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ ๓๔ ภาพประกอบ ๓.๓ แพขนานยนตระหวางเกาะลนตานอยและเกาะลนตาใหญ ๓๘ ภาพประกอบ ๓.๔ แผนทแสดงหมเกาะอาดง-ราว ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล ๔๔ ภาพประกอบ ๓.๕ แผนทแสดงอาณาเขตของเกาะหลเปะ ๔๔ ภาพประกอบ ๓.๖ เรอเฟอรรท จะเดนทางไปเกาะหลเปะ ณ ทาเรอปากบารา

อ าเภอละง จงหวดสตล ๔๕ ภาพประกอบ ๔.๑ ไซปลา เครองมอประมงพนบาน เปนเครองมอหลกในการท าประมง

ของพนองชาวเล ๕๘ ภาพประกอบ ๔.๒ เครองลม ใชป มออกซเจนเพอไวหายใจในขณะด าน า เพอวางและกไซปลา ๕๙ ภาพประกอบ ๔.๓ ไซปลาหมก ท ากนเกอบทกครวเรอน เปนเครองมอประมงส าคญ รองจากไซปลา ๕๙ ภาพประกอบ ๔.๔ พธลอยเรอ ณ บานโตะบาหลว ในระหวางวนท ๒๒-๒๓ ตลาคม ๒๕๕๓ ๖๔ ภาพประกอบ ๔.๕ การแสดงรองแงงของชาวเลเกาะลนตา ๖๖ ภาพประกอบ ๔.๖ การแสดงร ามะนาในพธลอยเรอ ๖๗ ภาพประกอบ ๔.๗ แผนทแสดงพนททางจตวญญาณ อรกลาโวยเกาะลนตา ๗๐ ภาพประกอบ ๔.๘ สภาพบานเรอนของชาวเลบนเกาะหลเปะในปจจบน ๗๒ ภาพประกอบ ๔.๙ ศาลโตะฆรทชาวเลมาท าพธเคารพบรรพบรษกอนทจะเรม พธลอยเรอ ๗๕ ภาพประกอบ ๔.๑๐ การประกอบพธลอยเรอ ตงแตเรมจากการท าพธทศาลทวดโตะฆร

การแหไมระก า ตลอดจนการสรางเรอปราจก และการน าเรอไป ลอยในทะเล ๘๐

ภาพประกอบ ๔.๑๑ กจกรรมบนเทงยามค าคนในชวงพธลอยเรอ ประกอบดวยเวทร าวง การออกรานขายของ และมเครองเลนส าหรบเดก ๆ ชาวเลและ ชาวหลเปะ ๘๒

ญ

สารบญภาพ (ตอ)

หนา

ภาพประกอบ ๕.๑ สภาพบานเรอนของชาวเลบานคลองดาว เกาะลนตา เปนบานปนเหมอนชมชนอน ๆ และสภาพชมชนชาวเล บานโตะบาหลว จะอยรมฝ งจงสรางแบบเดมคอยกพนสง ๘๔

ภาพประกอบ ๕.๒ รานคาของชาวเลบานคลองดาว เกาะลนตา ๘๖ ภาพประกอบ ๕.๓ หญงชาวเลรบจางท างานในรสอรทบนเกาะหลเปะ ๘๙ ภาพประกอบ ๕.๔ การขยายตวของธรกจการทองเทยวเกาะหลเปะในปจจบน ๙๑ ภาพประกอบ ๕.๕ บรเวณชายหาดอาวคลองดาว หนาสสานของชาวเลบานคลองดาว

เตมไปดวยรสอรทและนกทองเทยว ๙๓ ภาพประกอบ ๕.๖ ปายโครงการกอสรางสะพานเชอมเกาะลนตานอยลนตาใหญ

ซงก าลงจะสรางเรว ๆ น ๙๔ ภาพประกอบ ๕.๗ ทางลงชายหาดและทจอดเรอ และสสานของชาวเลบานคลองดาว

ถกขนาบดวยรสอรทและโรงแรม ๙๕ ภาพประกอบ ๕.๘ บานของชาวเลทบานสงกาอ ทางหนวยงานภายนอกมาจด

สรางใหบนเนนเขา ๙๖ ภาพประกอบ ๕.๙ เรอทตอใหมของสมาชกในกลมชาวเลบานคลองดาว ๙๗ ภาพประกอบ ๕.๑๐ กลมร ามะนาชาวเลอรกลาโวยรวมแสดงในพธลอยเรอ ๙๙ ภาพประกอบ ๕.๑๑ กลมเยาวชนชาวเลอรกลาโวย ๙๙ ภาพประกอบ ๕.๑๒ ศนยวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวย ณ ศาลเจาโตะบาหลว ๑๐๐ ภาพประกอบ ๕.๑๓ ครสตจกรความหวงหลเปะ เปนสถานททชาวเลนบถอ

ศาสนาครสตสรางครสตจกรขนเองบนเกาะหลเปะ ๑๐๑ ภาพประกอบ ๕.๑๔ ลกษณะภมประเทศและบรรยากาศโดยรอบเกาะหลเปะ ๑๐๒

บทท ๑ บทน ำ

๑. ควำมเปนมำของปญหำในกำรวจย

คนชายขอบอยางชาวเลอรกลาโวย เกอบไมเคยมอยในความรบรของประวตศาสตรชาตไทยทมความเปนมาอยางยาวนาน หรออาจจะมกเพยงเฉพาะกลมองคกรพฒนาเอกชนกลมเลก ๆ ทท างานพฒนากบชาวเลในพนทชายฝ งทะเลอนดามนเทานน จวบจนการเกดขนของคลนสนามเมอ พ.ศ.๒๕๔๗ ทการมอยของพวกเขาไดเขาสการรบรของคนทวไปมากขน จรงอยวาพวกเขาเปนกลมชาตพนธเลก ๆ ทยงคงรกษาวฒนธรรมดงเดมไวไดอยางมนคงทามกลางความเปลยนแปลงของกระแสโลกทด าเนนไปอยางรวดเรว ทส าคญชาวเลกลมนไดเปนสวนหนงของคนในสงคมไทย ซงเปนสงคมทประกอบขนดวยความแตกตางและหลากหลายของกลมคนจ านวนมาก การท าความเขาใจความแตกตางและหลากหลายของกลมคนและวฒนธรรมจงนบเปนเงอนไขประการแรกทจะน าสการยอมรบความแตกตางหลากหลายนน นนจงจะเปนผลส าคญทจะน าสความสงบสขของสงคม

“อรกลาโวย” เปนเผาพนธด งเดมอกกลมหนงแหงคาบสมทรอนดามน แตเดมชาวเลกลมนเคยอาศยอยแถบชองแคบมะละกา ในเขตประเทศมาเลเซย ประมาณกวา ๕๐๐ ปมาแลวทบรรพบรษชาวอรกลาโวยไดเขามาตงหลกแหลงบนเกาะลนตา และเรยกเกาะแหงนวา ซาตก เปนภาษาชาวอรกลาโวย ใชเรยกเกาะทมหาดทรายขาวยาวเหยยด ในอดตบนผนฝ งทนคอสถานทพกพงอกแหงหนงในชวงฤดมรสม อรกลาโวย จงหมายถง คนแหงทะเล (sea-gypsy) ตามลกษณะการใชชวตทผกพนอยกบทองทะเล หลงจากนนจงมชาวมสลมในละแวกใกลเคยงเขามาตงหลกแหลง ตามมาดวยชาวจนทเคยแลนเรอมาคาขาย แลวบางสวนตดสนใจปกหลกบนเกาะแหงน เมอราว ๒๐๐ ปกอน๒

ซาตกหรอเกาะลนตา เปนแผนดนแหงแรกทชาวอรกลาโวย ตงใจลงหลกปกฐาน กอนทจะแยกยายขยายถนฐานไปยงทอน ๆ เชน เกาะจ า เกาะพพ เกาะสเหร หาดราไวย เกาะอาดง เกาะหลเปะ ทงน กลมชาวเลถอวาเกาะลนตาคอเมองหลวง ศนยกลางของชาวอรกลาโวย ปจจบนอรกลาโวยบนเกาะลนตากระจายอยในหมบาน ๔ แหง คอ สงกาอ ในไร คลองดาวและโตะบาหลวและกระจายอยตามกลมเกาะอน ๆ ในจงหวดสตลอกหลายแหง

อรกลาโวยมเวลาสวนใหญผกพนอยกบทะเลแทบทงสน มเรอเปนเสมอนเพอนรใจ เรอจงมความส าคญกบชาวเลมาตงแตอดต เปรยบไดกบบานหลงแรกทอาศยอยกบเรอมาตงแตยค

เปนกลมชาวเลทปจจบนอาศยอยบรเวณเกาะลนตา จงหวดกระบ และบรเวณเกาะหลเปะ จงหวดสตล

๒ โครงการสทธทางวฒนธรรม, มปป. “พนททางจตวญญาณ,” เอกสารแผนพบ.

๒

เรมตน ในยคดงเดมพวกเขาน าเรอทองไปตามหมเกาะ บางครงจะขนเกาะเพอเกบของปา เชน มะพราว เผอก มน หรอเกบหอยชวงน าลง แตสวนใหญแลวจะมงลาสตวทะเลเปนอาหาร โดยใชเครองมองาย ๆ ท ามาจากวสดทหาไดในทองถน จนไดชอวาเปนพวกทมความสามารถในการด าน าแทงปลาจบกงมงกรดวยมอเปลา และด าเกบหอยชนดตาง ๆ ขนมาจากกนทะเล

เมอมกลมชนอน ไมวาจะเปนไทยมสลม ไทยจน ไทยพทธเขามาอาศยตงถนฐานแถบหมเกาะกนมากขน ชาวเลกเคลอนยายชมชนไปอยตามหวเกาะ สดปลายแหลม ซงมกเปนบรเวณทคลนลมแรง เพอหนการรบกวนจากกลมชนอน เพราะพวกเขารกสงบและมกจะหวาดกลวคนแปลกหนา แตเมอผคนมากขน ชาวเลกจ าเปนทจะตองตดตอกบชมชนภายนอก มการน าสวนทเหลอทหาไดจากทะเลไปแลกเปลยนสงของเครองใชทขาดแคลน เชน จะน าเครองรางและสงประดบพวกเกรดกระเบนทองน า ก าไลกระ หอยเบย กลปงหา และไขมก ไปแลกกบเสอผามานงหม หรอเอาปลาไปแลกขาวสาร

ตอมาชาวเลอรกลาโวยหนมาปรบเปลยนจากการอาศยทะเลเปนหลก เรมลงมอท านา ปลกพชผก โดยใชพนทราบบนเกาะเปนเรอกสวนไรนา เปนชองทางเสรมในการด ารงชพ สงใดทสามารถท าดวยตนเองไดจะลงมอท า แตหากไมสามารถสรางไดดวยตนเองจงจ าเปนตองหาสงอนมาแลกเปลยน เชน ถวย ชาม หมอ เสอผา เครองนงหมตาง ๆ ชาวเลไมสามารถหามาหรอสรางไดดวยตนเอง จงจ าเปนตองน ามาแลกเปลยน โดยใชสงทหามาไดเอง เชน สตวทะเล หรอแมกระทงทดนบนเกาะ มาแลกเปลยนกบสงของเหลาน ในขณะนนสงไหนทมความจ าเปนส าหรบพวกเขากจะหามาใหตามทคนภายนอกตองการแมจะเปนสงทมมลคามากในอนาคตกตาม เมอกลมคนอน เขามาจงใชวธการเหลานแลกเปลยนหรอขอซอทดนราคาถกจากชาวเล ดวยเหนความส าคญของทะเลมากกวาทดนจงยอมแลกเปลยนซอขายใหกบกลมคนภายนอกมากขน จนตองยายทอยอาศยเขาไปดานในของเกาะ บรเวณชายหาดจงตกไปอยในกรรมสทธ ของกลมคนทเขามาทหลง ไมวาจะเปนไทยพทธ ไทยจน ไทยมสลม และโดยเฉพาะนายทนทเขามาพรอมกบธรกจการทองเทยว๔

หลงเหตการณสนาม ความเปลยนแปลงของชมชนทงบนเกาะลนตาจงหวดกระบและเกาะหลเปะ จงหวดสตลยงกอตวเพมมากขน สาเหตหลกมใชเหตการณสนามเทานน แตเหตการณทน าไปสผลกระทบจากการเปลยนแปลงอยางรวดเรวนนคอ การสงเสรมนโยบายการทองเทยวเพอใหทงสองเกาะในสองจงหวดเปนสถานททองเทยวส าคญของทะเลอนดามน กลมท

อาภรณ อกฤษณ, ๒๕ ๒. “พธลอยเรอ: ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล กรณศกษา

ชมชนบานหวแหลม เกาะลนตา จงหวดกระบ” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขามานษยวทยา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, ๒ -๒๔.

๔ สมาคมหยาดฝน, ๒๕๕ . “ผลกระทบจากสนามและการปรบตวของ “อรกลาโวย” ชาวเลบานคลองดาว ต าบลศาลาดาน อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ” เอกสารอดส าเนา,

ไดรบผลกระทบและตองปรบเปลยนวถชวตแบบดงเดมเพอใหสามารถด ารงอยไดทามกลางกระแสการทองเทยวทเกดขน คอ กลมชาวเล เพราะถกธรกจการทองเทยวแยงชงฐานทรพยากรและวถชวตตาง ๆ ไปจ านวนมาก ไมวาจะเปนกรรมสทธในผนแผนดนของตน ทงทอยอาศยกถกยายไปอยแถบชายเขา บรเวณสสานซงเปนสถานทใชฝงศพบรรพบรษชาวเลกถกรกล ากนพนทสสาน

สถานการณการทองเทยวทงบนพนทเกาะลนตา จงหวดกระบ และเกาะหลเปะ จงหวดสตล นนการทองเทยวไดเขาไปรบกวนและท าใหชาวเลอรกลาโวยตองเกดการเปลยนแปลงและปรบตว หน าซ าในปลายป พ.ศ.๒๕๔๗ ชาวเลกลมนถกกระหน าดวยคลนยกษสนาม แตพวกเขายงคงสามารถรกษาอตลกษณบางอยางของตนเองเอาไวได แมอตลกษณเหลานนจะอยในภาวะไมหลกปกดนเลนกตาม อกทงวถชวตของชาวเลกลมนยงสามารถสรางความกลมกลน สรางการประสานประโยชนกบกลมทนทางดานการทองเทยวไดบาง แมบางกรณพวกเขาจะเสยเปรยบกตาม การเขาไปศกษาของผวจยใหความส าคญกบแนวทางการด ารงอยของวถชวตแบบชาวเลอรกลาโวย กบกลมทนทางการทองเทยววาพวกเขาจะเขาไปมสวนรวมหรอสามารถสรางจดยนของตนเองบนความแตกตางไดอยางไรบางในสงคมปจจบน ดงนนผวจยจงก าหนดประเดนมงหมายทจะศกษาสถานการณการทองเทยวและผลกระทบทมตอกลมชาวเลอรกลาโวย รปแบบการด ารงอยของอตลกษณชาวเลอร กลาโวย และหาแนวทางใหเกดการประสานประโยชนของอรกลาโวยในสถานการณการทองเทยวปจจบนเพอเปนองคความรและน าไปพฒนาตอไป

ทกลาวมาอยางสงเขปนยอมแสดงใหเหนวาถาหากจะใหเกดความเขาใจในวถชวตของคนกลมตาง ๆ สงคมไทยแลว ประเดนการศกษาทควรพจารณาเปนล าดบแรกคอ การเรยนรวถชวตและวฒนธรรมกลมตาง ๆ ทมอยในประเทศไทยนนเอง ๒. วตถประสงค

๒. เพอศกษาวถชวตชาวเลอรกลาโวยในบรเวณเกาะลนตา จงหวดกระบ และ เกาะหลเปะ จงหวดสตล

๒.๒ เพอศกษาการปรบตวและการเปลยนแปลงของวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวย หลงการเกดคลนสนามและสถานการณการทองเทยวในพนทเกาะลนตา จงหวดกระบ และ เกาะหลเปะ จงหวดสตล

๔

๓. ขอบเขตของโครงกำรวจย ๓.๑ ขอบเขตดำนเนอหำ

ศกษาบรบทของชมชนอรกลาโวยของพนทเกาะลนตา จงหวดกระบและเกาะหลเปะ จงหวดสตล รวมทงศกษาเกยวกบชวตและวฒนธรรมของชาวเลอรกลาโวยกอนเหตการณสนาม และหลงเหตการณสนามทงสองพนท ซงประกอบดวยเนอหาดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม โดยวเคราะหใหเหนการปรบตวของชาวเลกอนและหลงการเขามาของการทองเทยวและเหตการณสนาม ๓.๒ ขอบเขตดำนพนท

พนทศกษาส าหรบงานวจยชนน ไดแก ชมชนชาวเลบนเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล และชมชนชาวเลบนเกาะลนตา อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ ประกอบดวยพนท

- บานศาลาดาน โตะบาหลว ต าบลศาลาดาน - บานในไร ต าบลศาลาดาน - บานคลองดาว ต าบลศาลาดาน - บานหวแหลม ต าบลเกาะลนตาใหญ - บานสงกาอ ต าบลเกาะลนตาใหญ

๔. ประโยชนทคำดวำจะไดรบ ๔. ไดองคความรเกยวกบวถชวตชาวเลอรกลาโวยในบรเวณเกาะลนตา จงหวดกระบ

และ เกาะหลเปะ จงหวดสตล ๔.๒ ไดเขาใจสถานการณการปรบตวและการเปลยนแปลงของวฒนธรรมชาวเลอรกลา

โวย หลงการเกดคลนสนามและสถานการณการทองเทยวในพนทเกาะลนตา จงหวดกระบ และ เกาะหลเปะ จงหวดสตล ๕. ค ำถำมหลกในกำรวจย

๕. วถชวตชาวเลอรกลาโวยในบรเวณเกาะลนตา จงหวดกระบ และ เกาะหลเปะ จงหวดสตลมลกษณะเชนไร ทงทางดานสงคม เศรษฐกจ

๕.๒ กอนเกดคลนสนามวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยมลกษณะอยางไร หลงเกดคลนสนามมความเปลยนแปลงอยางไร สถานการณการทองเทยวสงผลกระทบกบวถชวตชาวเลอยางไรบาง ถาหากมผลกระทบชาวเลมการปรบตวอยางไรบาง

๕

๖. วธด ำเนนกำรวจย การศกษาในครงน ผวจยใชวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เพออธบายปรากฏการณตางๆ ทเกดขน โดยใชวธการศกษาขอมลดงรายละเอยดตอไปน ๖.๑ ประชำกรและกลมผใหขอมล ประชำกรเปำหมำย ชาวเลอรกลาโวยทอาศยอยในอ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ และชาวเลอรกลาโวยทอาศยอยในเกาะหลเปะ จงหวดสตล กลมผใหขอมล กลมผใหขอมลในการศกษาครงน ประกอบดวย

) กลมแกนน าชมชน ไดแก กลมแกนน าทเปนทางการ ประกอบดวย ผใหญบาน ก านน เจาหนาทองคการบรหารสวนต าบล และกลมแกนน าทไมเปนทางการ ประกอบดวย ผอาวโสในชมชน โตหมอ

๒) กลมอาชพ ไดแก กลมประมง กลมผหญง ฯลฯ ) เจาหนาทในหนวยงานตางๆ ทเกยวของกบกลมชาวเล เชน หนวยงาน

ราชการ องคกรธรกจการทองเทยว เอกชน และองคกรพฒนาเอกชน ๖.๒ กำรศกษำขอมลจำกเอกสำร การศกษาขอมลจากเอกสาร ผวจ ยไดศกษาเอกสารและงานวจยตางๆท

เกยวของ เพอจะไดเขาใจขอมลเบองตน ซ งจะชวยในการปพนฐานในการท าความเขาใจ วเคราะหและตความขอมลตางๆ โดยแหลงขอมลเอกสารดงกลาว ไดแก เอกสารทองถน เอกสารทางราชการ งานวจยตางๆ สารนพนธ วทยานพนธ หนงสอ วารสาร ตลอดจนจลสาร และสอสงพมพชนดอนๆ ทเกยวของกบประเดนทศกษา

๖.๓ กำรศกษำขอมลจำกภำคสนำม ) การส ารวจ โดยจะท าการส ารวจขอมลบางอยางโดยเฉพาะขอมลเบองตนท

จ าเปนทจะตองใชประกอบในการวเคราะหขอมล ซงการส ารวจนผวจยอาจจะใชแบบสอบถามประกอบการส ารวจเพอใหไดขอมลทละเอยดและครอบคลมมากยงขน

๒) การสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth interview) ในทกประเดนทเกยวของเพอตอบค าถามการวจย โดยเลอกสมภาษณจากผอาวโส ตวแทนกลมตางๆ ทเกยวของกบวถชวตของชาวเลอรกลาโวย ตลอดจนหนวยงานหรอองคกรทเกยวของ โดยจะใชทงการสมภาษณแบบมโครงสรางและไมมโครงสราง เพอใหไดขอมลถกตองและครอบคลมประเดนทศกษามากทสด

) การสงเกตทงแบบมสวนรวมและไมมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของกลม เปาหมายทศกษา รวมทงการเขาไปคลกคลและเรยนรวถชวตของคนในชมชนทเปนพนทศกษา เพอใหไดขอมลในเชงลกมากยงขน

๖

๔) การประชมกลมยอย โดยเชญตวแทนชาวบานกลมตางๆ และหนวยงานทเกยวของมารวมกระบวนการสมมนาวเคราะหกลม เพอศกษาขอมลเพมเตม และใหกลมมสวนรวมในการตรวจสอบขอมลและวเคราะหขอมล ๖.๔ กำรวเครำะหและกำรน ำเสนอขอมล การศกษาชวตและวฒนธรรมของชาวเลอรกลาโวย แหงทะเลอนดามนในครงน ผวจยจะน าขอมลทงหมดทไดจากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ และขอมลจากการศกษาภาคสนาม ไมวาจะเปนขอมลทไดมาโดยวธการสงเกต การสนทนาพดคย การสมภาษณ การประชมกลมยอยหรออนๆ น ามาประมวลผลขอมล วเคราะหเชอมโยงประเดน แลวสงเคราะหเรยบเรยงเพอตอบค าถามการวจยใหครบถวนและสมบรณทสดในลกษณะของการสรางองคความรจากฐานราก (Grounded Theory) โดยจะเสนอผลการศกษาเปนบทตางๆ ตามความเหมาะสม แลวน าเขาสกระบวนการวพากษทางวชาการ โดยคณะผวจย ตลอดจนนกวชาการและผทรงคณวฒ และหลงจากเสรจสนการศกษาแลวจะมเวทการน าเสนอผลการศกษาตอชมชนและสาธารณชนตอไป

บทท ๒ เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาวจยเรองชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวย แหงทะเลอนดามนในครงน

ผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของในประเดนตางๆ ทสามารถน ามาใชเปนกรอบแนวคดในการวจย ซงประกอบดวย ๑. แนวคดวฒนธรรมชมชน

๒. แนวคดเกยวกบสงคมพหวฒนธรรม ๓. แนวคดเรองการปรบตว ๔. งานวจยทเกยวของ ๕. กรอบแนวคดของการวจย

๑. แนวคดวฒนธรรมชมชน ๑.๑ แนวคดวฒนธรรมชมชน

ผลจากการพฒนาประเทศไปสอตสาหกรรมท าใหชนบททเคยมรายไดหลกจากการท าการเกษตรไดเปลยนแปลงไปสการพงพารายไดจากอาชพนอกภาคการเกษตร มผลใหเกดการเปลยนแปลงวถการผลตและความสมพนธในชมชน ในกระบวนการดงกลาวไดเกดการกอตวของกระแสความคดทเปนการทวนกระแสการพฒนาของรฐ ซงเปนทรจกกนทวไปในนามของการพฒนาแนววฒนธรรมชมชน โดยกลมแนวคดดงกลาวไดเสนอความคดในการพฒนาทเนนการเชอมนและสงเสรมศกยภาพของชาวบานในการพฒนาตนเองบนพนฐานวฒนธรรมชมชน และน าเสนอแนวทางการพฒนาสงคมทเนนความเทาเทยมกนในการควบคมและจดการทรพยากร การกอตวของแนวคดวฒนธรรมชมชนเกดขนจากปจจยทงภายนอกและภายในประเทศ กลาวคอ ปจจยภายนอกประเทศเกดจากการเปลยนแปลงการอธบายค าสอนของศาสนาครสต (พ.ศ.๒๕๐๕ - ๒๕๐๘) และการเพมความชวยเหลอระหวางประเทศผานทางองคกรพฒนาเอกชน โดยเนนปรชญาของกระบวนการพฒนาแนวใหม คอ ความเปนอนหนงอนเดยวระหวางองคกรกบประชาชน เขาถงความตองการและความรสกของประชาชน และด าเนนการสอดคลองกบประวตศาสตร วฒนธรรมและทรพยากรแหงทองถน๑ ซงเปนการใหความส าคญกบการพฒนาวฒนธรรมในระดบสากล โดยการประกาศทศวรรษโลก วาดวยการ ๑ ฉตรทพย นาถสภา. ๒๕๓๔. “แนวความคดวฒนธรรมชมชน”, ใน วฒนธรรมไทยกบขบวนการเปลยนแปลงสงคม, หนา ๑๗๑ - ๒๑๖. ฉตรทพย นาถสภา, บรรณาธการ. กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๑๘๓ – ๑๙๐.

๘

พฒนาวฒนธรรมขององคการยเนสโก๒ สวนปจจยภายในประเทศเกดจากการคกคามของระบบทนนยมตอชมชน ท าใหปญญาชนและนกพฒนาเกดแนวคดทจะรกษาและฟนฟวฒนธรรม ประเพณดงเดม และในระหวางนนการตนตวของปญญาชนทผานการตอสในเหตการณ ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ไดรวมฟนฟประชาธปไตยและกระบวนการเคลอนไหวทางสงคม สร างบรรยากาศทสงเสรมการเรยนรสภาพและปญหาของประชาชน แนวคดวฒนธรรมชมชนเรมปรากฏชดเปนระบบมากขนในป พ.ศ. ๒๕๒๔ โดยมการประชมสมมนาของสมาคมคาทอลกแหงประเทศไทยเพอการพฒนา ทสวางคนวาส เรอง “วฒนธรรมไทยกบงานพฒนาชนบท” ๓ แนวคดวฒนธรรมชมชนไดขยายออกไปอยางกวางขวางมากขนทงในแวดวงของนกพฒนาขององคกรพฒนาเอกชน และนกวชาการทเขารวมน าเสนอแนวคด ซงสามารถสรางความเปนระบบและความชดเจนใหกบพฒนาการของแนวคดในระยะตอมา ท าใหเกดเปนกระแสความตนตวตอพลงของชมชน และมความหลากหลายมากยงขน ทงในแงของจดเนน แนวทางในการวเคราะห หรอแมแตขอเสนอตอการพฒนาชนบท๔ รวมทงเปนอกกระแสหนงของการศกษาหมบานไทยในเชงคณคา นอกจากน ฉตรทพย นาถสภา ไดสรปสาระส าคญของแนวคดวฒนธรรมชมชนออกเปน ๔ แนวคด ไดแก แนวคดแรก ชมชนมวฒนธรรมของตนเองอยแลว วฒนธรรมนใหคณคาแกความเปนคนและแกชมชนทมความผสมกลมกลน และวฒนธรรมชมชนเปนพลงผลกดนการพฒนาชมชนทส าคญทสด ซงจะใชประโยชนไดเมอมการปลกใหสมาชกแหงชมชนมจตส านกรบรในวฒนธรรมของตน แนวคดทสอง การด ารงอยของวฒนธรรมสองกระแส คอ วฒนธรรมชาวบานและวฒนธรรมทนนยม โดยวฒนธรรมของชาวบานมความเปนอสระ เนองจากผกพนอยกบความเปนชมชนหรอหมบานทเปนรปแบบสงคมทมความคงทนยนนาน จงเสนอใหเปลยนแนวทางในการพฒนาไปเปนการพงตนเองอยางในอดต และเสนอบทบาทของชนชนกลางในการแลกเปลยนวฒนธรรมกบชาวบาน น าทรพยากรจากสงคมเมองไปใหกบ

๒กาญจนา แกวเทพ. ๒๕๓๘. การพฒนาแนววฒนธรรมชมชนโดยถอมนษยเปนศนยกลาง . กรงเทพฯ : สภาคาทอลกแหงประเทศไทยเพอการพฒนา.

๓ สาระส าคญของการประชม สมมนาครงนนไดแก ๑. การชใหเหนความส าคญของวฒนธรรมตอการพฒนาชนบท ๒. การน าเสนอประสบการณของการพฒนาชนบท โดยอาศยวฒนธรรมของชาวชนบทเองเปนเครองมอทส าคญจากประสบการณของนกพฒนาเอกชน ทนาสนใจ คอ นอกเหนอจากการสมมนาดงกลาวจะชวยใหแนวคดวาดวยการรอฟนและพฒนาวฒนธรรมชาวบานกบการพฒนาชนบท ไดเปนทถกเถยง แลกเปลยนเพอน าไปสพฒนาการทท าใหมความชดเจน เปนระบบมากขนในระยะตอมาแลว การสมมนาดงกลาวยงชใหเหนวา แนวทางดงกลาวมไดเปนเรองเพอฝน แตเปนแนวทางทสามารถน าไปใชไดจรงในทางปฏบต ทวาตองอาศยความช านาญ การเรยนรและประสบการณทยาวนานของนกพฒนากบชาวบาน ๔ยกต มกดาวจตร. ๒๕๓๘. “การเขยนวฒนธรรมชมชน : บทวพากษกระแสตานโลกานวตร/ ภวตน”, วารสารธรรมศาสตร. ๓,๔๐ (กนยายน-ธนวาคม ๒๕๓๘), ๓๙ - ๔๐.

๙

ชนบทมากขนและคดคานการบบบงคบของรฐตอหมบาน แนวคดทสาม เนนลกษณะคณคาทางจรยธรรมของวฒนธรรมพนบานทเปนอสระ และยงด ารงอยในปจจบนในสถาบนหมบาน มากกวาการเสนอใหตอตานวฒนธรรมของรฐและระบบทนนยม การพฒนาคอการสบทอดวฒนธรรมชมชนอนดงามและการพงตนเองทเคยมมาแตในอดตแตก าลงสญเสยไป แนวคดทส เนนการตอตานกระแสการพฒนาของรฐและสงเสรมชมชนใหเขมแขงบนพนฐานศาสนธรรม แนวคดวฒนธรรมชมชนอกประเดนหนงไดรบการวพากษวจารณในแงของวธคดทเนนการมองความตอเนองและความคงทนของตนแบบทางวฒนธรรมวาสบทอดมาจากลกษณะดงเดมเปนวธคดทท าใหมองมตวฒนธรรมอยางหยดนงไมเคลอนไหว ในขณะทวธคดในการศกษาวฒนธรรมปจจบนเนนการศกษาวฒนธรรมในมตของความเคลอนไหวใหมากทสด กลาวคอ มองวฒนธรรมในแงกระบวนการคด เพราะมการเคลอนไหวเพอเรยนร สรางสรรค ผลตใหม และปรบตวภายใตบรบททางสงคมและธรรมชาตแวดลอม ซงมความหลากหลายและแตกตางกนไปในแตละชมชน เนองจากสงคมตาง ๆ รวมทงสงคมไทยเองมความหลากหลายทางวฒนธรรมมากขน การกอเกดแนวคดวฒนธรรมชมชนซงเปนแนวทางหลกของการพฒนาททวนกระแสการพฒนาระบบทนนยม ไม เพยงแตนกพฒนาหรอนกวชาการทน ามาใชในกระบวนการพฒนาเทานน แนวคดวฒนธรรมชมชนเปนอกแนวทางหนงทนกวชาการใชเปนตวแบบในการศกษารปแบบการจดการทรพยากรธรรมชาต เมอปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทวความเขมขนขนในทกระดบ ซงมกถกมองวาสวนหนงมาจากความลมเหลวของภาครฐในการบรหารและจดการสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงความเสอมโทรมของทรพยากรปาไม ดงนนแนวคดวฒนธรรมชมชน จงถกหยบยกขนมาเปนทางเลอกใหมของการจดการทรพยากรทยดเอาชมชนเปนฐานหลก (community-based resource management) เกดกระบวนการสรางวาทกรรมปาชมชนขนมาอยางตอเนอง ทงในวงวชาการ การวจ ย การประชมสมมนา องคกรพฒนาเอกชน และขบวนการประชาชน๕

การใหความส าคญตอการจดการทรพยากรธรรมชาตใหยงยนจะตองด าเนนการควบคกบการอนรกษ ฟนฟ และพฒนาทรพยากรคน วฒนธรรมและภมปญญาของชมชน อนรวมกนหมายถงระบบวฒนธรรมชมชน พรอมกบการคอย ๆ ใหโอกาสชมชนไดจดตงตนเองในรปองคกรชมชนทหลากหลายตอเงอนไขภายในชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาต โดยไมใชเปนการรอฟนวฒนธรรมแบบดงเดมหรอการหวนกลบไปสอดต แตเปนการผสมผสานความเชอแบบเกาทเชอวาเปนพลงตรวจสอบการเปลยนแปลงในยคปจจบน ซงชมชนมใชเปน

๕ ชศกด วทยาภค. ๒๕๔๓. “ชมชนกบการจดการทรพยากรปาไมในภาคเหนอ”, ใน พลวตของชมชนในการจดการทรพยากร : สถานการณในประเทศไทย, หนา ๑๓๕ - ๑๗๖. อานนท กาญจนพนธ, บรรณาธการ. กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, ๑๕๘.

๑๐

ฝายตงรบเพยงอยางเดยว และเปนกระบวนการทเปนพลวต ดงจะเหนไดวาวฒนธรรมชมชนไมไดมเพยงความหมายเดยวหรอยดตดกบพนททางภมศาสตร แตชมชนมความเคลอนไหวเปลยนแปลง มความซบซอนและการขยายไปสชมชนระดบเครอขาย ซงเปนลกษณะความสมพนธทกวางกวาบนพนฐานของพนธะทางสงคมแบบสมยใหมทคนทวไปใหความหมายกน

๑.๒ ความส าคญของวฒนธรรมชมชน ความส าคญของวฒนธรรมชมชน คอ ท าใหเกดการรวมพลงของประชาชน

โดยเฉพาะในชมชนชนบทสรางความเปนอนหนงอนเดยวกน น าไปสความส าเรจในการรวมกลมเพอท ากจกรรมของชมชน กอใหเกดประสบการณรวม สรางความรก ความภาคภมใจและหวงแหนในประเพณ วฒนธรรมของตน ท าใหคนในสงคมเหนความส าคญทางดานคณคาจตใจและความรสกของคน กอใหเกดความสมพนธใกลชดระหวางมนษยกบสงสงสดทางศาสนา นอกจากน ความส าคญของวฒนธรรมชมชนน าไปสแนวทางพฒนาเศรษฐกจและการเมองแบบพงตนเอง และกอใหเกดระบอบประชาธปไตยแบบกระจายอ านาจ อกทงกอใหเกดความรสกรวมในการดแลรกษาธรรมชาตเพอคงความสมพนธระหวางคนกบธรรมชาตอยางสมดล เพราะธรรมชาตจะชวยคงความสามารถในการพงตนเองของชมชนไวได๖ ความส าคญของวฒนธรรมชมชนขางตน ท าใหขบวนการวฒนธรรมชมชนในสงคมไทยปจจบนเชอมนวาจะเปนปราการส าคญทน าไปสการพฒนาแบบทไมท าลายลางสถาบนชมชนหมบานไทย แตใหชมชนสามารถพงตนเองได และท าใหเหนวาขอเรยกรองของตนเปนขอเรยกรองทมเหตผลและมความเปนไปไดสง เพราะเปนขอเรยกรองทวางอยบนพนฐานของความเชอและวฒนธรรมพนบานของไทยเราเอง

แนวคดวฒนธรรมชมชนไดปรบเปลยนมมมองใหผคนในสงคม จากเดมทมองชมชนผกตดอยกบหนวยของพนทเปนหลก ตอมาไดเลงเหนความส าคญของชมชนในแงความสมพนธทประกอบดวยมตตาง ๆ หลายดาน เรมจากมตในดานของระบบคณคา และดานทนทางสงคม ซงถอเปนขอตกลงรวมกนของความเปนชมชน มตตาง ๆ เหลานกไมไดหยดนง แตจะปรบเปลยนไปตามบรบทของสงคมดวย ถงแมชมชนจะมกฎเกณฑอยแลวในการจดการทรพยากร แตกฎเกณฑดงกลาวกจะปรบตวอยตลอดเวลา ในลกษณะทนกวชาการหลายทาน เรยกวา “การผลตใหม” กลาวคอ มการน าออกมาปรบใชในลกษณะใหม หรอในความหมายใหม ยกตวอยางเชน ในปจจบนน ชาวบานไดปรบใชพธกรรมของการบวชปามาใชใหม ซงจากเดมการบวชปาเปนเพยงการก าหนดใหปาเปนเขตอภยทานอยางเดยว แตปจจบน การบวชปา

๖ ฉตรทพย นาถสภา. ๒๕๓๔. “แนวความคดวฒนธรรมชมชน”, ใน วฒนธรรมไทยกบขบวนการเปลยนแปลงสงคม, หนา ๑๗๑ - ๒๑๖. ฉตรทพย นาถสภา, บรรณาธการ. กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๑๗๒ – ๑๙๙.

๑๑

ดงกลาวแสดงใหเหนถงความพยายามระดมหรอสรางจตส านกใหมของคนในชมชนหรอในสงคม เพอแสวงหาความชอบธรรมใหกบกฎเกณฑของการจดการทรพยากรในชมชนนน ๆ รวมไปถงการประกอบพธกรรมตาง ๆ ของชมชนไมไดเปนเพยงกจกรรมเฉพาะของทองถน หากแตไดกลายเปนกระบวนการเคลอนไหวทางสงคม เพอดงความสนใจของสาธารณชนใหเพมมากขนอกในทกโอกาส นอกจากนพลงและความส าคญของวฒนธรรมชมชนยงเปนแรงผลกดนใหนกวชาการ นกพฒนา ปญญาชน รวมถงคนในชมชนไดใหความส าคญของมตทางวฒนธรรมในดานการจดการทรพยากรเพมมากขน เชน งานวจยปาชมชนในประเทศไทย โดยฉลาดชาย รมตานนท, อานนท กาญจนพนธและสณฐตา กาญจนพนธ๗ ไดเสนอแนวคดในการศกษาปาชมชนจะตองค านงถงมตตาง ๆ โดยเฉพาะมตทางวฒนธรรม ซงเปนหลกการพนฐานของการศกษาปาชมชน

ความส าคญของแนวคดวฒนธรรมชมชนในปจจบนนอกจากจะสงผลในระดบชมชนแลว ยงมความส าคญสงผลสะเทอนตอแนวคดในระดบกวาง (ระดบประเทศ) โดยเฉพาะไดสงผลสะเทอนทส าคญตอวงวชาการไทย ๒ ประการดวยกน ประการแรก ขบวนการวฒนธรรมชมชนสงผลสะเทอนโดยตรงตอวงการไทยศกษา เพราะเปนการเปดพนทใหกบชมชน หมบานและชาวบานในวาทกรรมเกยวกบไทยศกษา ซงในอดตทผานมามแตเรองของราชส านกและราชการเปนส าคญ เปนการศกษาทมรฐเปนแกนกลาง ท าใหละเลยเรองของชาวบานและทองถนไป ในเอกสารตาง ๆ จะเลอกบนทกหรอพดถงหมบานเฉพาะใน ๒ ประเดนหลก ๆ เทานน คอ เรองของการปราบปรามโจรผรายในชนบท และการเกบภาษจากหมบาน ไมสนใจเรองของวถชวต ความเปนอย ประเพณ และวฒนธรรมของชาวบานเลย

ประการทสอง ขบวนการวฒนธรรมชมชนจดประกายเรองการใหชมชนเปนตวตงในการพฒนาไมใชสงคมตะวนตก พรอมเสนอความเปนไปไดของรปแบบการพฒนาทไมท าลายหรอสลายความเปนชมชนของหมบานไทยลง ดวยการหนกลบไปฟนฟและชคณคาและศกดศรของวฒนธรรมดงเดมของชมชนหมบานไทย และถอวาเปนขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทมความส าคญและแหลมคมยง เพราะเปนการเคลอนไหวเพอเปลยนฐานขององคความรวาดวยสงคมไทย จากเดมทใชฐานของผปกครอง นกวชาการ ปญญาชนในเมองและนกวชาการตะวนตก สการใหชาวบาน วฒนธรรมชาวบานและภมปญญาชาวบานเปนฐานหรอแหลงทมาของความรทถกตองและชอบธรรมของสงคมไทย๘

๗ ฉลาดชาย รมตานนท อานนท กาญจนพนธ และสณฐตา กาญจนพนธ. ๒๕๓๖. “ปาชมชน

ภาคเหนอ : ศกยภาพขององคกรชาวบานในการจดการปาชมชน”, ใน ปาชมชนในประเทศไทย: แนวทางการพฒนา เลม ๒, เสนห จามรกและยศ สนตสมบต, บรรณาธการ. กรงเทพฯ : สถาบนชมชนทองถนพฒนา. ๘ ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. ๒๕๔๕. วาทกรรมการพฒนา : อ านาจ ความร ความจรง เอกลกษณและความเปนอน. กรงเทพฯ : วภาษา, ๑๔๕ - ๑๔๗.

๑๒

๒. แนวคดเกยวกบสงคมพหวฒนธรรม เมอเราเขาสโลกศตวรรษท ๒๑ มประชากรมากมายหลายพนลานคนในหลายรอย

ประเทศ มความเปนพหวฒนธรรมและความเปนพหเชอชาต ปรากฏอยทวไปในโลกอยางภมภาคเอเชยแปซฟก แตละประเทศอาจมความเปนพหวฒนธรรมและพหเชอชาตทแตกตางกนไป เชน ประเทศอนเดย มประชากรมากเปนอนดบสองรองจากประเทศจน แตประชากรสวนใหญยงยากจนและขาดความเปนอนหนงอนเดยวกน เนองจากการมเชอชาต ภาษาและวฒนธรรมตางกนอยางมากมาย ผดกบประเทศญปนซงเปนประเทศร ารวยทสดในภมภาคเอเชยแปซฟก มความเปนอนหนงอนเดยวกนและมความเปนชาตนยมสง กยงตระหนกถงความส าคญของความเปนพหวฒนธรรมและพหเชอชาตในสงคมโลกยคโลกาภวตน๙

นอกจากนความแตกตางทางพหวฒนธรรมและพหเชอชาตในระดบภมภาคและทองถนดวยสงคมในยคปจจบนมคนหลายกลมทแตกตางกนท าใหกลายเปนสงคมทมความแตกตางกนไป จงมวฒนธรรมทวไปและวฒนธรรมยอย วฒนธรรมทวไปเปนวฒนธรรมหลกในการด าเนนชวตทวไปของสมาชกจ านวนมากของสงคม และวฒนธรรมยอยเรยกวาวฒนธรรมเฉพาะซงเหมอนกนในกลมชนบางกลมเทานน เปนสวนหนงของวฒนธรรมทวไป แตขณะเดยวกนกมกแตกตางไปจากวฒนธรรมทวไป วฒนธรรมยอยทส าคญ ไดแก วฒนธรรมยอยทางเชอชาต วฒนธรรมยอยตามเกณฑอาย วฒนธรรมยอยตามทองถนและวฒนธรรมยอยตามอาชพ สงคมสมยใหมมกประกอบไปดวยสมาชกทมเชอชาตตาง ๆ กน ท าใหเกดวฒนธรรมยอยเชงเชอชาต ชนกลมนอยในสงคมไทยมมากมาย เชน ชาวเขาเผาตาง ๆ ชาวไทยมสลม คนไทยเชอสายจน มอญ พมา เวยดนาม ชาวเล ชาวซาไก เปนตน คนพวกนมกมภาษาคานยม ความคด ความเชอทางศาสนา ประเพณและพธกรรมตาง ๆ ตางไปจากคนไทยทวไป๑๐

พหวฒนธรรม จงเปนแนวคดหนงทสามารถใชเปนแนวทางเพอท าความเขาใจภาวะทางสงคมในปจจบนและอนาคต นบเปนค าใหมทส าคญส าหรบสงคมไทย เพราะสงคมไทยมความหลากหลายและแตกตางทางวฒนธรรม ทกคนตองเกยวของสมพนธทงทางตรงและทางออมกบคนตางวฒนธรรม ทงคนในประเทศและจากตางประเทศ โดยเฉพาะประเทศเพอนบาน ยงในปจจบนกลมประชาคมอาเซยนไดเรงรดใหเปดเสรดานแรงงาน การลงทน ฯลฯ ในป ๒๕๕๘ สงคมไทยจงยงตองอยทามกลางผคนทแตกตางหลากหลายมากขนในอนาคต

๙ วรรณวไล ใจเกลยง. ๒๕๕๐. “ผลสมฤทธทางการเรยนดวยวธการทางประวตศาสตร เรอง การ

อยรวมกนในสงคมพหวฒนธรรม กรณศกษา: ชาวมอแกน อทยานแหงชาตหมเกาะสรนทร อ าเภอคระบร จงหวดพงงา ในรายวชา ส ๓๒๑๐๑ สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชนมธยมศกษาปท ๒ โรงเรยนบานหนลาด จงหวดพงงา.” การคนควาอสระปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ๑๗.

๑๐ เรองเดยวกน. ๑๘-๑๙.

๑๓

พหวฒนธรรม๑๑ (Multicultural) จงหมายถง ความหลากหลายทางวฒนธรรม ซงรวมถง มตวถชวต มรดกทางสงคม หรอภมปญญาทองถน แนวคดเกยวกบสงคมพหวฒนธรรมเกดขนพรอม ๆ กบความพยายามในการหาทางออกทเกยวเนองกบปญหาเรองความแตกตางทางวฒนธรรมและความคดในสงคมไทย โดยเฉพาะเมอเกดปญหาในสามจงหวดชายแดนภาคใต ซงเปนพนทซงมความแตกตางทางวฒนธรรมทชดเจน ทงภาษา ชาตพนธ ประวตศาสตร ศาสนา พธกรรม มมมองเกยวกบพหวฒนธรรมในชวงแรก ๆ จงเปนแตเพยงวฒนธรรมของชนกลมนอย หรอชาวเขา

ในมมมองของนกวชาการในสงคมไทย ไดสะทอนถงแนวคดพหวฒนธรรมไวหลากหลายทศนะดวยกน เชน อานนท กาญจนพนธ๑๒ มองวา สงคมทยอมรบ “พหวฒนธรรม” หมายถง สงคมทเคารพในสทธความแตกตางอยางหลากหลาย ซงจะเกดขนอยางแทจรงเมอสงคมนน ๆ ไดพฒนาความเปนประชาธปไตยมากขน

วภารตน พนธฤทธด า๑๓ ไดศกษาถงความเปลยนแปลงและปฏสงสรรคทางสงคมระหวางคนทอยในสงคมชายขอบซงมวฒนธรรมเฉพาะของตน และสวนอนของสงคมซงถอวาอยภายใตกระแสหลก การศกษาดงกลาวไดน าแนวคดพหวฒนธรรมมาเปนกรอบในการศกษา โดยมองวา การเหนคณคาของความเปนพหนยมทางวฒนธรรม มองความหลากหลายทงกลมคนและวฒนธรรม และตระหนกวาสงคมมความแตกตาง และหลากหลายของชนชน อาชพ ภาษา ศาสนา ความคด อดมคต วถชวต และยอมรบวากลมชาตพนธแตละกลมมระบบสงคม การปกครอง ความเชอ ศาสนา และภาษาของตน กลมผอพยพไปตงถนฐานในสงคมใหมยอมมประเพณและวถชวตของกลมเดม และคนตางอาชพ ตางชนชนกมรปแบบการด าเนนชวตทตางกน ความขดแยงในสงคมกจะมนอยกวาการพยายามสรางการผสมกลมกลนใหมวฒนธรรมแบบเดยวกนของคนในชาต

สายชล สตยานรกษ๑๔ ไดน าเสนอประเดนชาตนยม วฒนธรรมและความขดแยง ในเวทประชมวชาการ “ชาตนยมและพหวฒนธรรม” โดยสะทอนถงประเดนพหวฒนธรรมไววา หากวฒนธรรมแหงชาตเปลยนเปน “พหวฒนธรรม” กจะลดการแบงชนทางสงคมและการแบง

๑๑ ส านกงานวฒนธรรมจงหวด อดรธาน http://www.m-culture.go.th/udonthani/pahu.php เขาถงขอมลเมอวนท ๘ ตลาคม ๒๕๕๑.

๑๒ อานนท กาญจนพนธ, ๒๕๔๘. “ความเปนชาตพนธ” ใน แนวความคดพนฐานทางสงคมและวฒนธรรม พมพครงท ๒ เชยงใหม: ภาควชาสงคมวทยา-มานษยวทยา. ๒๓๒.

๑๓ วภารตน พนธฤทธด า “การสรางพนทและประวตศาสตรของทองถนชายขอบ” www.ysl-history.com/anali/010_20june53.doc เขาถงขอมลเมอวนท ๑๗ มกราคม ๒๕๕๕.

๑๔ สายชล สตยานรกษ. ๒๕๕๔. “ชาตนยม วฒนธรรม และความขดแยง” เอกสารประกอบการประชมวชาการ “ชาตนยมและพหวฒนธรรม” วนท ๒๒-๒๓ ธนวาคม ๒๕๒๑ ณ ศนยประชมนานาชาต โรงแรมดเอมเพรส จ.เชยงใหม

๑๔

ชนทางวฒนธรรมและกลายเปนรากฐานของการเปลยนนโยบายการพฒนาเพอลดชองวางทางเศรษฐกจสงคม รวมทงการเปลยนแปลงการเมองใหเปนประชาธปไตยมากขน ซงทงหมดนนบเปนเงอนไขอนจ าเปนอยางยงส าหรบการจดการกบความขดแยงดวยสนตวธ รวมทงความขดแยงในการแยงชงทรพยากรทจะรนแรงมากขนในอนาคต การเลกเนนมาตรฐานเดยวของ “ความเปนไทย” ทางวฒนธรรม เปนเรองจ าเปนเรงดวนเพอท าใหวฒนธรรมของคนในทองถนและชาตพนธตาง ๆ กลายเปนสวนหนงของ “วฒนธรรมแหงชาต” ซงจะท าใหคนทกทองถนทกชาตพนธไดประโยชนจากวฒนธรรมแหงชาตมากขน ในปจจบน ซงวฒนธรรมแหงชาตแบบเดมท าใหคนในทองถนและคนชาตพนธตาง ๆ ตกอยในฐานะเสยเปรยบนน กลบปรากฏวาอตลกษณและวฒนธรรมของทองถนและชาตพนธเปนประโยชนอยางมาก ทงในเชงของความมนคงในชวตทคนแตละกลมไดม “ชมชน” ของตนเอง หรอมเครอขายทางชาตพนธท งระดบทองถน ระดบชาต และระดบนานาชาต และในเชงของการผลตสนคาวฒนธรรมเพอขายนกทองเทยว ชาวบานหลายทองถนหลายชาตพนธจงหนกลบไปยดอตลกษณหรอวฒนธรรมเดม โดยเฉพาะอยางยงเมอตองเผชญความเปลยนแปลงในยคโลกาภวตนท “ชาตไทย” ยงไมไดพสจนวาสามารถจะชวยปกปองทรพยากรหรอใหประโยชนแกพวกเขาไดอยางมประสทธภาพเพยงใด เชน ลาวพวนซงเคยยอมรบความเปน “ไทยพวน” อยากกลบไปเปนลาวพวนเหมอนเดม ชาวไทยมสลม เชนมลาย และจนฮอ กหนไปผกพนกบตะวนออกกลางมากขน และคนอกหลายชาตพนธกไดสรางความลนไหลทางอตลกษณเพอความสะดวกในการด ารงชวต เชน บางครงเปนไทย บางครงกลบไปเปนไทใหญ หรอกระเหรยง ฯลฯ ซงหากรฐไมเขาใจในจดน มความระแวง กดกน เบยดขบ (exclude) คนทไมใชไทย หรอพยายามท าใหชาตพนธตาง ๆ “กลายเปนไทย” โดยการบงคบ กจะท าใหเกดความขดแยงและความรนแรงขนมา แตถาหากปรบเปลยนวฒนธรรมแหงชาตใหกลายเปน “พหวฒนธรรม” ยอมท าใหคนทกชนและทกชาตพนธหมายรวาตนเองเปนสวนหนงของ “ชาตไทย” และวฒนธรรมของตนเปนสวนหนงของ “วฒนธรรมแหงชาตไทย” โดยทกคนมโอกาส “รกชาตไทย” (คอรกคนทกสถานภาพและทกชาตพนธทประกอบกนขนเปน “ชาตไทย” และมโอกาสไดประโยชนจาก “ชาตไทย” อยางเสมอภาคและเปนธรรม)

สวนงานเขยนของศรยทธ เอยมเออยทธ๑๕ ไดสรปกจกรรมการบรรยายสาธารณะ ในประเดน “ชวนถกเรองพหวฒนธรรม” ซงไดจดบรรยายทงสน ๖ ครง มแงคดทนาสนใจเกยวกบ พหวฒนธรรมกบการเคลอนไหวดานวฒนธรรมของกลมกระเหรยงและชาวเล ไววา ในรอบ ๕ ปทผานมา การเคลอนไหวดานสทธและการคมครองทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธเปนสงท

๑๕ ศรยทธ เอยมเออยทธ. ๒๕๕๔. “พหวฒนธรรมกบการเคลอนไหวดานวฒนธรรมของกลม

กระเหรยงและชาวเล” จดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ปท ๓ ฉบบท ๗๓ เมษายน-พฤษภาคม ๒๕๕๔. ๑๑-๑๔.

๑๕

สนใจตอสาธารณะชนและมเรมมสวนในการผลกดนนโยบายทางดานวฒนธรรมมากขน กรณของกลมกระเหรยงและชาวเลซงถอวาเปนตวแทนในการเคลอนไหวทชดเจนและมแนวโนมเปนรปธรรมมากทสดขณะน โดยเฉพาะขอเสนอในคณะกรรมการอ านวยการบรณาการเพอฟนฟวถชวตชาวกระเหรยงและชาวเล เรอง “พนทวฒนธรรมพเศษ” ซงพนทวฒนธรรมพเศษในความหมายนมไดเปนสงใหม แตเกดขนมานานแลวภายใตความสมพนธระหวางรฐกบกลมชาตพนธ และรฐมกเปนผเปดพนททางภมศาสตร สทธและโอกาสทางสงคมตางๆ ใหกบกลมชาตพนธภายใตความเขาใจของรฐแตเพยงฝายเดยว รศ.ดร.ฉววรรณ และอ.ศศประภา ไดแสดงใหเหนอยางชดเจนวา ประวตศาสตรของรฐไทยลวนแตมการจ าแนกผคนตางๆ ออกจากกนโดยรฐแทบทงสนดงเชนในรฐจารต มจ าแนกผคนตามฐานนดรในระบบศกดนา (อนหมายถงการจ ากดสทธประโยชนตางๆ ตามล าดบ) ขณะทในรฐไทยสมยใหมไดมการสรางความเปนพลเมองขน แตกลมชาตพนธตางๆ กลบถกจ าแนกผานกรมการปกครองและหนวยงานราชการตงแตชอ สถานะ และสทธประโยชนตางๆ ดงนนสทธทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธตางๆนบตงแตการรกษาภมปญญา การเรยกชอตนเอง สทธในการท ากน ฯลฯ จงเปนเรองทใหมมากในประวตศาสตรของรฐไทยและเปนเรองทส าคญในการกาวสสงคมพหวฒนธรรม

การผลกดนเคลอนไหวโดยเจาของวฒนธรรมในเรอง “พนทวฒนธรรมพเศษ” กรณกระเหรยงและชาวเล จงมนยส าคญตอสงคมไทย นบตงแตการเรมตนสรางสงคมทเปนธรรม สงคมทยอมรบการด ารงอยซงความหลากหลายของวถชวต การเรมตนสรางเงอนไขในการลดความขดแยง ตลอดจนการปองกนการละเมดสทธตางๆ ในระดบปฏบต ตลอดระยะเวลาของการเคลอนไหวเรองสทธทางวฒนธรรมของกระเหรยงและชาวเล ผานประเดนเรองภมปญญาทองถนและการจดการพนท (ทรพยากรธรรมชาต ทอยอาศย และพนททางศาสนา) นนสะทอนแงมมส าคญบางประการตอคนสวนใหญในสงคมวามความคดเรองพนทคอนขางจ ากดมากและมลกษณะทตรงขามกนเสมอ อาท พนทสวนตว-พนทสาธารณะ พนทบาน-พนทท างาน และกรรมสทธของเอกชน-กรรมสทธของรฐ เปนตน ขอจ ากดอนส าคญของวธคดเชนนคอ การไมมพนทใหกบจนตนาการหรอวธคดทตางออกไป เชน พนทของชมชน และพนทซงมการจดการรวมระหวางเอกชน-ชมชน-รฐทงทวธคดเชนนเปนพนฐานของระบบการจดการของผคนแทบทกกลมในโลกกอนการเกดขนของกฎหมายสมยใหม

การจดบรรยายสาธารณะครงท ๒ เรอง “พหนยมทางกฎหมาย” โดย ศ.ดร.อานนท กาญจนพนธ แสดงใหเหนถงความพยายามสลายเสนแบงวธคดเรองพนทแบบตรงขามมาสการมองวธการจดการพนทซงสอดคลองกบความเปนจรงมากขน การพยายามน าเสนอวธคดเรองการจดการพนทโดยชมชนหรอ การคดคนกระบวนการจดการรวมนนเปนทสนใจของนกสงคมศาสตรและนกวนศาสตรมานานแลวทงในประเทศไทยและตางประเทศ ประเดนส าคญคอ ความสนใจของนกกฎหมายทเรมยอมรบขอจ ากดของกฎหมายสมยใหมซงไมรบรองสทธของชมชนสงผลใหพนทบางประเภท เชน ปาชมชนพนทหนาหม ไรหมนเวยน หรอพนทศกดสทธ

๑๖

อนๆ เสยงตอการถกครอบครองโดยเอกชนหรอนายทน ขณะทกลมชาตพนธหรอผใชพนทดงกลาว กประสบตอความเสยงในการถกขบออกจากพนท (เชน อทยานฯ ทบทท ากน) นกกฎหมายในกลมนมการกอตงสมาคมเพอการศกษาในประเดนดงกลาวอยางจรงจง โดยในอเมรกาเรยกวาLaw and Society Association ขณะทในยโรปจะเรยกวาเปน Commission on Folk Law and Legal Pluralism ดงนน การยอมรบขอจ ากดของกฎหมายทไมเออตอมองพนทแบบอนๆ จงเปนเรองธรรมดาและเปนความเคลอนไหวสากลทเลงเหนประโยชนตอการลดชนวนความขดแยงและความรนแรงภายในสงคม

การพจารณาพนทวฒนธรรมพเศษทงในกรณของกระเหรยงและชาวเลจงจ าเปนอยางยงในการพจารณาผานแงมมของกฎหมาย เพราะการจดการพนทในแบบอนๆ ซงไมปรากฏอยในกฎหมายเปนเรองยาก แมวาพนทดงกลาวจะอยในชวตประจ าวนของพวกเราหรอกลมชาตพนธเองกตาม การท าใหพนทวฒนธรรมพเศษเปนทยอมรบในเชงสถาบนจงเปนเรองส าคญมาก

แงคดส าคญประการหนงของการมอง “พนทวฒนธรรมพเศษ” ในฐานะพนททเชอมโยงระหวางอดมคตกบความเปนจรง คอ เนนการมองพนททมนษยในสงคมใชชวตอยเปนสวนใหญ กลาวอกนยหนงคอ พนทในความหมายของกลมชาตพนธทไดมการใชสอย ในชวตจรงทามกลางความเปลยนแปลง พนทในลกษณะนจงมจดเดนทมองความหมายหรอจารตประเพณซงก ากบการใชประโยชนจากพนทภายใตบรบทของความเปลยนแปลงหรอพลวตของการใชพนทนนเอง การมองพนทในลกษณะน มคณปการสองลกษณะคอ หนง ท าใหเขาใจถงการปรบตวในการสรางความหมายเรองพนท (ทไร พนทพธกรรม และทบาน) ของกลมชาตพนธ ซงมไดหยดนงในความหมายตามจารต และสอง ท าใหเกดกระบวนการสอสารความหมายในลกษณะเชอมโยงกบสาธารณะ

การจดบรรยายครงท ๔ เรอง “ชายแดนกบประเดนเรองพหวฒนธรรม” โดย อ.ดร.เดชา ตงสฟา อ.ดร.จกรกฤชสงขมณ และอ.ดร.รตนา โตสกล เปนการเนนพจารณาชายแดนในสองลกษณะ ลกษณะแรก คอ ชายแดนในเชงภมศาสตรของรฐ ชายแดนประเภทนมไดมความหมายเพยงแคความเปราะบางดานความมนคงในทศนะของรฐเพยงอยางเดยว หากเปนพนทซงมความหลากหลายทางวฒนธรรมและปฏสมพนธระหวางกลมคนจ านวนมาก ชายแดนจงมฐานะเปน “พนทพเศษ” ซงทงรบแรงเสยดทานในเรองความขดแยงและความรนแรง ขณะเดยวกนกเปนพนทซงมความงอกงามของวฒนธรรมใหมๆ อนเนองมาจากความหลากหลายทางวฒนธรรม ลกษณะทสอง คอ ชายแดนในฐานะรอยตอในความสมพนธระหวางผคน ดงกรณการเบยดขบวธการจดการทรพยากรธรรมชาตของกลมชาตพนธตางๆ ใหคงไวซง การจดการทรพยากรของรฐและเอกชนแตเพยงอยางเดยวการถกผลกมาอยบรเวณรอยตอเชนนมไดมเพยงผลกระทบดานลบเทานน ในมมกลบกนการอยในบรเวณรอยตอกลบท าใหเหนขอจ ากดของการจดการทรพยากรธรรมชาตในขางตนไดดวย

๑๗

เนองจากรปแบบการใชพนทในชวตจรงของกลมชาตพนธตางๆ ทงพนทบาน พนทท ากน และพนททางศาสนาความเชอนน มการปรบตวอยตลอดเวลา อาท กลมชาตพนธหลายกลมมไดปลกแตพชดงเดมเทานน หากมการปลกพชพาณชยแซมไปดวยภายใตระบบการจดการแบบไรหมนเวยนการพยายามวาดแผนทชมชนซงระบเขตทางวฒนธรรมบนแผนทของรฐอนเปนรปแบบหนงในการยนยนสทธทางวฒนธรรมบนพนททางการปกครอง ตลอดจนการเดนทางมาท างานในเมองของกลมชาตพนธตางๆ ซงถกมองวามไดใชพนทในบานเดมของตนเองแลว ทวา กลมชาตพนธเหลานกลบสงวนรกษาพนททางศาสนาเอาไวส าหรบการกลบขนไปประกอบพธกรรมเพอย าถงอตลกษณทางชาตพนธของตนเอง ดงนน การเชอมโยงและสอสารเรองราวของวธการจดการทรพยากรธรรมชาตและรปแบบการใชชวตของกลมชาตพนธตางๆ ใหสาธารณะชนไดรบทราบจงมความส าคญอยางยงตอกระบวนการสราง “สทธทางพลเมอง” และ“สทธทางวฒนธรรม” ของกลมชาตพนธภายในสงคมไทยเพอใหเปนทตระหนกวา การอยรวมกนแบบพหวฒนธรรมจ าเปนตองยอมรบคตและอคตจากความแตกตางทางวฒนธรรมดวยเชนกน

พนทวฒนธรรมพเศษ ในฐานะพนทเชอมโยงระหวางอดมคตกบความเปนจรง จงมความส าคญอยางยงตอการแสดงใหเหนถงรปแบบการปรบตวในการใชพนทจรง ของกลมชาตพนธ และมความจ าเปนตองสอสารสาระส าคญดงกลาวสสาธารณะ เพอเปนสวนหนงในกระบวนการสรางความหมายใหมของกลมชาตพนธตอสาธารณะ

ดวยแนวคดการศกษาแนวคดวฒนธรรมชมชน และแนวคดเรองสงคมพหวฒนธรรม ทอธบายมานผวจยไดใชเปนกรอบเพอศกษาชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวย แหงทะเลอนดามนซงผวจยจะตองวเคราะหออกมาใหเหนเงอนไขดงกลาวอยางชดเจน ๓. แนวคดเรองการปรบตว แนวคดเรองการปรบตวดานอาชพเปนแนวคดทเปนผลสบเน องจากกระแสความเปลยนแปลงและการปฏสมพนธระหวางชมชนกบภายนอก ดวยเหตนท าใหชมชนเกดการเปลยนแปลง ปรบตวเพอใหสามารถด ารงชวตอยไดอยางปกตในสงคมทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา สาระส าคญของแนวคดนคอการท ามาหากนหรอการประกอบอาชพของเกษตรกรในชมชนถอเปนระบบเศรษฐกจของชมชน และเปนพนฐานของระบบเศรษฐกจชาต การปรบตวของชมชนมอยตลอดเวลา ซงเกดจากความขดแยงในความสมพนธทางการผลตเกยวกบการจดการทรพยากร ทดน และแรงงาน ทงน เพราะชมชนไมไดอยอยางโดดเดยวหากตองมความสมพนธกบระบบภายนอก เชน ตลาด รฐ ซงภายใตความสมพนธดงกลาวนชาวบานแตละคนแตละกลมตองมการตอสอยางตอเนองเพอแสวงหาทางเลอกในการผลต ท าใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบความสมพนธทางเศรษฐกจและสงคม นนหมายถงการปรบตวของครวเรอน

๑๘

ในชมชนดานตาง ๆ โดยเฉพาะดานอาชพ การปรบตวดงกลาวขนอยกบกลยทธ ส าหรบเงอนไขทมผลตอการเลอกกลยทธของชาวบาน ใชวาทกครวเรอนจะเลอกไดเหมอนกนหรอเลอกไดอยางอสระ แตจะเลอกภายใตเงอนไขตางๆทครวเรอนนๆ มอย เชน งานวจยของเลศชาย ศรชย๑๖ ชใหเหนถงเงอนไข ๓ ประการทส าคญตอการเลอกกลยทธการปรบตวของชาวนา ไดแก ๑. เงอนไขทางเศรษฐกจ ไดแก ทรพยากรทมอยของครวเรอนชาวนาแตละครวเรอน เชน แรงงาน ขนาดของทดนท ากนและทรพยสนอน ๆ

๒. เงอนไขทางสงคม วฒนธรรม ไดแกระบบเครอขายความสมพนธของคนทมอทธพลตอการตอบสนองทางอาชพของครวเรอนชาวนา เชน ระบบเครอญาต ระบบอปถมภ และความสมพนธอน เชน ความสมพนธกบเพอนบาน ความสมพนธกบพอคา ฯลฯ การฝกอบรมทางดานอาชพของหนวยงานราชการและเอกชน

๓. เงอนไขอน ๆ ไดแก ลกษณะทางกายภาพของชมชน เ ชน ถนน ระบบไฟฟาชลประทาน ฯลฯ

งานวจยเกยวกบแนวคดการปรบตวของชมชนภาคใตเรองอน ๆ ทนาจะเปนประโยชนตอการศกษา เชน งานศกษาของเอกวทย ณ ถลาง๑๗ ทไดสรปถงการปรบตวของชาวบานภาคใตมสาระส าคญวา ชาวภาคใตมประสบการณยาวนานในการปรบตวเขากบระบบทนจากภายนอกกอนภาคเหนอและภาคอสาน คลายคลงกบภาคกลางทเมองเปดสโลกกวาง ผานพบความไดเปรยบเสยเปรยบมามาก จนเกดพฒนาการของการรกษาสมดลทางเศรษฐกจและสงคมในระดบของชาวบานเอง เชน การท าสวนยางคกบการท านาและการท าสวนผลไม ท าประมงคกบการท านา คาขายคกบท าสวนท าไร ซง เอกวทย ไดยกกรณตวอยางสองกรณ กรณทหนง ไดแก ชาวบานภาคใตไดปรบตวและตอบโตการครอบง าของทนนยมและอ านาจรฐ บนฐานความเขาใจธรรมชาตแวดลอมและพลงชมชน โดยทชาวบานภาคใตไดปรบตวเพอใหเหมาะสมกบยคสมย ทงในดานการท าเกษตรผสมผสาน ตวอยางเชน ชาวบานทครวง อ าเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช ในดานการจดตงกลมออมทรพย เชน ทคลองเปยะ อ าเภอจะนะ จงหวดสงขลา กลมเกษตรกรท าสวนยางไมเรยง อ าเภอฉวาง จงหวดนครศรธรรมราช กระทงการจดตงเปนเครอขายชมชน เพอรวมมอรวมใจกนในการแกปญหาตาง ๆ ทเกดขน กรณทเหนชดเจนทสด คอการเกดขนของ สมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต ซงเปนการรวมตวกนของชาวประมงพนบาน เพอตอสกบเครองมอประมงทท าลายลาง เชน อวนลาก อวนรน รวมทงการ

๑๖ เลศชาย ศรชย. ๒๕๓๘. “การสญเสยทดนและการตอบสนองดานอาชพของชาวนา ศกษากรณ

หมบานภาคกลาง” วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต สาขาพฒนศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ,

๑๗ เอกวทย ณ ถลาง, ๒๕๔๔. ภมปญญาชาวบานกบกระบวนการเรยนรและการปรบตวของชาวบานไทย ภมปญญาทกษณ. พมพครงท ๒, กรงเทพมหานคร : อมรนทร.

๑๙

ผลกดนใหเกดการแกไขในระดบนโยบาย กรณทสอง คนกทะเลจากความยากไรสการมกนและอ านาจตอรอง โดยการเรมตนขององคกรพฒนาเอกชน (สมาคมหยาดฝน จงหวดตรง) ในการฟนฟความเสอมโทรมของทรพยากรทางทะเล ทงการสนบสนนใหชมชนจดท าปาชายเลนชมชนแหงแรกขน (ปาชายเลนชมชนบานทงทอง อ าเภอสเกา จงหวดตรง) การดแลจดการแหลงหญาทะเล การอนรกษพะยนเปนตน และสามารถท าไดจรงเปนทประจกษโดยทวไป

การปรบตวของชาวบานในภาคใตดงกลาวนลวนเกดขนจากการผลตซ าทางวฒนธรรม (cultural reproduction) กลาวคอทามกลางความเปลยนแปลงทเกดขนในปจจบนมการน าเอาวฒนธรรมบางอยางมาประยกตใชในสถานการณใหมและบรบทใหม ทเหนไดชดคอเครอขายชมชนและการผลตบนฐานทรพยากรทหลากหลาย

ฉตรทพย นาถสภาและพรพไล เลศวชา๑๘ ไดสรปเกยวกบการปรบตวทางดานเศรษฐกจของชาวบานภาคใตไวอยางนาสนใจวา การทหมบานภาคใตมวฒนธรรมความเชอทองถนสมทบดวยหลกเหตผลนยมจากโลกภายนอก ท าใหชมชนจดการและรบมอกบปญหาโดยการเนนพลงอ านาจของตนเอง ไมยอมรบวาอ านาจอนเหนอกวาหรอครองง าไว สรางความเชอมนในตนเองและในชมชนมากกวาจะรอความชวยเหลอจากอ านาจอนหรอบคคลอน เหตทไมไดอาศยสงคม ประเพณโบราณเปนหลกอยางเดยวในการจดระบบชมชนนเองท าใหชาวภาคใตเขาสสงคมสนคาดวยความตระหนกในอ านาจของตนเอง ชาวบานไดรเรมและเขารวมการจดตงองคกรแบบตาง ๆ ในทองถน เพอแกปญหาของตนอยางจรงจงและตอเนอง ไมใชท าตามขอเรยกรองของรฐ หลายหมบานไดพลกแพลงเนอหา รปแบบองคกรชนดตาง ๆ ทงโดยชอบดวยกฎหมายและเลยงกฎหมาย เพอใหเกดความเหมาะสมกบชมชนของตวเอง

ในงานวจยของ ชลตา บณฑวงศ๑๙ กลาวถงการรวมตวกนเปนองคกรของชาวประมงพนบาน ถอเปนการปรบตวรปแบบหนงของชาวประมงพนบานตอปญหาความเดอดรอนทเกดขนจากการลกลอบเขามาท าการประมงอยางผดกฎหมายของเรออวนรน อวนลาก การรวมตวเปนองคกรเกดขนทงระดบต าบล ระดบอ าเภอ ระดบจงหวด กระทงถงระดบภาคอยางสมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต ด าเนนกจกรรมในหลายลกษณะ เพอท าการอนรกษ ฟนฟทรพยากรทางทะเลและเปนการกระท าทเหนผลไดชดเจน เปนทยอมรบโดยทวไปวาการปรบตวในลกษณะนท าใหกลมองคกรมพลงอ านาจตอรองสง

๑๘ ฉตรทพย นาถสภาและพรพไล เลศวชา,๒๕๓๗. วฒนธรรมหมบานไทย. กรงเทพมหานคร :

มลนธหมบาน, ๑๙ ชลตา บณฑวงศ, ๒๕๔๓. “หวโทง” : พฒนาการ ลกษณะและการปรบตวของชาวประมง

พนบานอนดามน. กรงเทพมหานคร : โครงการความรวมมอเพอการฟนฟทรพยากรธรรมชาตอนดามน,

๒๐

แนวคดเรองการปรบตวทกลาวมาโดยสงเขปนจะชวยใหผวจยใชเปนแนวทางเบองตนในการศกษาถงการปรบตวของชาวเลอรกลาโวยเพอทจะเขาใจถงเงอนไขทท าใหชาวเลตองปรบตวใหเปลยนไปทามกลางสถานการณในปจจบน ๔. งานวจยทเกยวของ จากการส ารวจเอกสารและงานวจยทเกยวของกบชาวเลบรเวณชายฝ งทะเลอนดามนของประเทศไทย พบวามเอกสารและงานวจยอยหลายชน ซงปรากฏเปนผลงานในสาขาตาง ๆ เชน ผลงานในสาขาภาษาศาสตร โบราณคด มานษยวทยา ศกษาศาสตรและประวตศาสตร เปนตน และปรากฏเปนผลงานประเภทตาง ๆ เชน วทยานพนธ สารนพนธ รายงานการวจย หนงสอ เอกสารประกอบการประชมสมมนาและบทความทางวชาการ ซงมดงตอไปน ผลงานของเยาวลกษณ ศรสกใส๒๐ ไดศกษาเรอง “การเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรม : ศกษากรณชาวเลสงกาอ อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ” ไดกลาวถงการขยายตวของเศรษฐกจเชงพาณชย การขยายตวของอ านาจรฐและธรกจทองเทยวอนเปนผลมา จากการพฒนาไปสความทนสมย ท าใหระบบเศรษฐกจแบบยงชพภายในชมชนเปลยนไปเปนระบบการผลตเพอการคามากขน เกดอาชพทหลากหลายในชมชน เชน อาชพรบจางท างานในรสอรท อาชพนายหนา ดานการเมองการปกครองท าใหชาวเลมสวนรวมในการพฒนาหมบานมากขน หนาทของผน าชมชนในอดต คอ “โตะหมอ” ถกลดบทบาทลง มการตดตอกบบคคลภายนอกเกด การปะทะสงสรรคทางวฒนธรรม และรบเอาวฒนธรรมภายนอกเขามาปฏบต คนในชมชนมคานยมทางวตถ วฒนธรรมประเพณบางอยางคนในชมชนเขารวมนอยลง แตอยางไรกตาม ดวยพนฐานความเปนกลมชาตพนธทยงมส านกในบรรพบรษรวมกน มความเปนเครอญาตในชมชน จงท าใหชาวเลรกษาอตลกษณทางชาตพนธผานความเชอ ประเพณ พธกรรม ภาษา และวถการด ารงชวต สงเหลานถงแมจะไมเขมขนเหมอนในอดต แตกเปนแรงยดเหนยวทางสงคมทท าใหการเปลยนแปลงทเกดขนในชมชนเปนไปอยางไมรวดเรวนก งานของอาภรณ อกฤษณ๒๑ “พธลอยเรอ: ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล กรณศกษาชมชนบานหวแหลม เกาะลนตา จงหวดกระบ” ใหความส าคญกบประเดนทางดานสงคมและวฒนธรรม โดยอาศยพธกรรม คอ พธลอยเรอของชาวเลเปนสอสะทอนภาพทางสงคม

๒๐ เยาวลกษณ ศรสกใส, ๒๕๔๕. “การเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรม: ศกษา

กรณชาวเลสงกาอ อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชามานษยวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

๒๑ อาภรณ อกฤษณ, ๒๕๓๒. “พธลอยเรอ: ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล กรณศกษาชมชนบานหวแหลม เกาะลนตา จงหวดกระบ” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขามานษยวทยา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,

๒๑

และวฒนธรรมของชาวเลทบานหวแหลม เกาะลนตา จงหวดกระบ โดยไดศกษาถงต านานความเปนมาของชาวเลในประเทศไทย และชาวเลทบานหวแหลม เกาะลนตา และกลาวถงสภาพทางภมศาสตร สภาพทางสงคม เศรษฐกจ และจะใหความส าคญกบประเดนความเชอและพธกรรมตาง ๆ ของชาวเล โดยเฉพาะในสวนของพธลอยเรอ ผศกษาไดวเคราะหใหเหนถงศลปะการตอเรอ พธกระบวนการตอเรอและพธลอยเรอ เครองเซนในพธกรรม บทบาทและสถานภาพของชาวเลทมสวนเกยวของกบพธลอยเรอ เชน พธปกไมกนผ พธสาดน า พธท าน ามนต ท าขวญและสะเดาะเคราะห ตลอดจนการรองร าท าเพลงของสมาชกในกลม สงเหลานเปนการแสดงสญลกษณและการสอความหมายดวยภาษาทาทาง ซงสมพนธกบโครงสรางชมชนชาวเลบานหวแหลม ผลงานของพมพไล ตงเมธากล๒๒ ไดศกษาเรอง “การผสมกลมกลนทางสงคมและวฒนธรรม ศกษาเฉพาะกรณชมชนชาวเลเกาะสเหร ต าบลรษฎา อ าเภอเมอง จงหวดภเกต ” ใหความส าคญกบประเดนทางดานสงคมและวฒนธรรมเปนหลก และศกษาถงความเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมทเกดขนกบชาวเลกลมอรกลาโวยทเกาะสเหร เพอใหมองเหนถงการผสมกลมกลนทางสงคมและวฒนธรรมทเกดขนในพนทน โดยไดศกษาในเรองสภาพโดยทวไปของชมชนชาวเลเกาะสเหร และสภาพทางสงคมและวฒนธรรมของชาวเล ผศกษาไดใหความส าคญประเดนการตดตอกบสงคมภายนอก ทงในรปของการคาขาย การออกไปรบจางท างาน การศกษาในระดบสงและการตดตอในเชงศาสนา โดยผศกษามองวาการตดตอกบสงคมภายนอกในรปแบบตาง ๆ ดงกลาว เปนปจจยทสงเสรมใหเกดการผสมกลมกลนทางสงคมและวฒนธรรม ไดวเคราะหใหเหนวาชาวเลเกาะสเหรในปจจบนไดผานขนตอนการผสมกลมกลนขนตอนตาง ๆ มา คอ ขนตอนทหนง ชาวเลไดเปลยนแบบแผนวฒนธรรมเดมไปเปนแบบวฒนธรรมของคนไทยในทองถนใกลเคยง ขนตอนทสอง ชาวเลไดรบการยอมรบใหเขาเปนสมาชกในกลมสมาคมและสถาบนตาง ๆ ในระดบทองถนแถบนน ขนทสาม ชาวเลไดเกดการแตงงานกบคนภายนอกหมบานมากขน และขนทส ชาวเลไดพฒนาความรสกในดานการเปนประชากรไทยอยางเตมท ผลงานของเยาวนตย ศรละมล๒๓ ศกษาเรองวฒนธรรมเกยวกบปจจยพนฐานในการด ารงชวตของชาวเลเกาะหลเปะในจงหวดสตล ผลการวจยสรปไดวาแมชาวเลในปจจบนจะ

๒๒ พมพไล ตงเมธากล, ๒๕๒๙. “การผสมกลมกลนทางสงคมและวฒนธรรม ศกษาเฉพาะกรณ

ชมชนชาวเลเกาะสเหร ต าบลรษฎา อ าเภอเมอง จงหวดภเกต” สารนพนธ สาขามานษยวทยา มหาวทยาลยศลปากร.

๒๓ เยาวนตย ศรละมล. ๒๕๔๑. “ศกษาวฒนธรรมเกยวกบปจจยพนฐานการด า รงชวตของชาวเลเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ า เภอเมอง จงหวดสตล”, วทยานพนธศลปะศาสตร มหาบณฑต สาขาไทยคดศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒสงขลา.

๒๒

พฒนาเปนชาวเลสมยใหมแตยงคงรกษาวฒนธรรมแบบดงเดมเอาไวคอวฒนธรรมดานปจจย ๔อยาง คอ วฒนธรรมดานอาหาร ชาวเลนยมอาหารจากทะเล และการประกอบอาหารกประกอบอาหารเฉพาะมอ ชาวเลบรโภคอาหาร ๓ มอ ชอบอาหารรสจดและนยมดมเหลาขาว หรอ เหลาโรง ทงผชายและผหญง วฒนธรรมดานทอยอาศย ชาวเลเลอกทจะสรางบานอยรวมกนเปนกลม บรเวณชายฝ งทะเลตะวนออกเพราะเชอวาเปนมงคล ครอบครวของชาวเลเกาะหลเปะเปนครอบครวขยายและนยมสรางบานแบบยกพนและจะถอฤกษลงเสาเอกในวนเสารเปนวนขนบานใหมดวย วฒนธรรมดานเครองนงหม ชาวเลแตงกายเรยบงายโดยปกตผชายจะสวมกางเกงขายาวไมนยมสวมเสอ สวนผหญงจะสวมเสอผาเหมอนคนในเมอง ผหญงแตงงานแลวจะนงผาถงผนเดยวไมสวมเสอ สวนเดกกจะขนอยกบพอแมทจดหาให การแตงกายในโอกาสพเศษ เชน งานแตงงาน หรอ ในพธลอยเรอ ผหญงและผชายจะสวมเสอผาสะอาดเรยบรอยและสวมรองเทา วฒนธรรมดานการรกษาโรค ชาวเลเกาะหลเปะนยมรกษาโรค ดวยยาสมนไพรควบคกบยาแผนปจจบน โดยมากจะน าสมนไพรทางทะเลมารกษา เชน เชอวาหอยจบแจงสามารถแกนวขบปสสาวะ บ ารงกระดก ปลงทะเลสามารถรกษาอาการปวดกระดก ปวดขอได เปนตน ปจจบนชาวเลรจกใชยาแผนปจจบนและรจกการดแลสขภาพตวเองมากขน ชาวเลยงรกษาวฒนธรรมความเปนอยของตนไวอยางเหนยวแนน ในขณะเดยวกนกพยายามทจะรบความเปลยนแปลงของสงคมกลมใหญเพอมาประยกตใชกบกลมของตน ถอไดวาเปนการผสมผสานวฒนธรรมดงเดมกบความเปนไปในปจจบนไดอยางด ทงนทางราชการควรสรางความรความเขาใจแกชาวเลในเรองของการยอมรบสงใหม และใหความรในเรองอาชพและใหบรการสาธารณปโภคเพอใหชาวเลมชวตความเปนอยทดข น ประเทอง เครอหงส๒๔ ไดศกษาเรอง “ชาวน า (ชาวทะเล) ในเมองไทย” เปนการศกษาถงประวตความเปนมา สภาพความเปนอย ประเพณ ภาษาและลกษณะโครงสรางทางสงคม โดยเขาเกบขอมลในชมชนชาวเลหลากหลายพนทในบรเวณชายฝ งทะเลอนดามน คอ หมเกาะอาดง จงหวดสตล บานหวแหลม (สงกาอ) และบานศาลาดาน อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ เกาะพพและเกาะป (เกาะจ า) จงหวดกระบ เกาะสเหร จงหวดภเกต และบานไทยใหม (ปาไตบาคร) อ าเภอทายเหมอง จงหวดพงงา เปนผลงานทใหขอมลเบองตนไวอยางครบถวน นอกจากนยงไดกลาวถงการเปลยนแปลงทางขนบธรรมเนยมประเพณ โดยกลาวไววา แบบแผนประเพณของชาวเลเปลยนแปลงไปจากเดมมาก เนองจากไดรบอทธพลจากคนพนเมอง เชน ประเพณการแตงงาน ตดตอนใหสนเขาผสมกบแบบไทยบาง แบบอสลามบาง สวนประเพณทยงยดถออยแบบดงเดมและรกษามาจนถงปจจบน แมวธการจะเปลยนแปลงและดดแปลงไปบาง แตกยงสามารถรกษาไวไดคอ ประเพณลอยเรอ ในดานการประกอบอาชพ ไดเปลยนแปลงไปจากเดมเชนกน จากทเกบเกยวผลผลตจากธรรมชาตมาบรโภค ใชสอย ใชวธงาย ๆ กลบใช

๒๔ ประเทอง เครอหงส, ๒๕๑๙. ชาวน า(ชาวเล) ในเมองไทย กรงเทพฯ : บรรณกจ.

๒๓

เครองมอทางวทยาศาสตรเขาชวย เนองจากคนพนเมองและนายทนสรางเครองมอททนสมย หากตนยงใชเครองมอแบบดงเดม ยอมไมสามารถท ามาหากนได วทยานพนธของพชร สเมโธกล๒๕ ศกษาเรอง “การรบขาวสารของชาวเลเกาะหลเปะ จงหวดสตล” เปนการศกษาพฤตกรรมการเปดรบขาวจากสอมวลชนของชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะ เปนการวจยเชงปรมาณ ผลการศกษา พบวาวทยโทรทศน เปนสอทชาวเลเกาะหลเปะ เปดรบขาวมากทสด โดยใชเวลาชวงเยนส าหรบการชมรายการวทยโทรทศน นอกจากน พบวา ชาวเลสวนใหญรอยละ ๓๗.๓ จะใชทบานเปนสถานทในการเปดรบขาวจากวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และอานหนงสอพมพ และชาวเลเกาะหลเปะ รอยละ ๘๐.๐ เปดรบขาวจากวทยโทรทศนและหนงสอพมพเพอตดตามเหตการณปจจบน วทยานพนธของจรส งะสมน๒๖ “การศกษานทานชาวเลจงหวดสตล” เปนการศกษาสภาพทวไปเกยวกบชมชนชาวเลจงหวดสตล เกบรวบรวมขอมลนทานชาวเลและศกษาภาพสะทอนทางสงคมและวฒนธรรมทปรากฏในนทานชาวเล ซงพบวา นทานสามารถสะทอนภาพทางสงคมและวฒนธรรมชาวเลไดสอดคลองกบขอมลสภาพทวไปเกยวกบชมชนชาวเลทศกษา กลาวคอ ในดานความเปนมาของกลมชนชาวเลมการตดตอสมพนธกบประเทศสหพนธรฐมาเลเซย แสดงถงความเปนมาของกลมชนทสมพนธกบชาวมาเลเซย ในดานครอบครวและประชากร ครอบครวชาวเลเปนครอบครวขยาย มสมาชกเฉลยครวเรอนละประมาณ ๗ คน ผชายเปนหวหนาครอบครว สรางบานอยอาศยกนแบบงาย ๆ ตามชายทะเลในดานการปกครองชาวเลยอมรบและเชอฟงผน า ในดานเศรษฐกจ (การท ามาหากน) ชาวเลประกอบอาชพประมงโดยวถประมงพนบาน ไดแก การตกเบด ดกไซ ทอดแห ใชระเบด เปนตน ชาวเลสวนใหญฐานะยากจน ในดานคมนาคมชาวเลใชเรอขนาดเลกเปนพาหนะ ใชเครองยนตในการขบเคลอนเรอ ดานการศกษา ชาวเลบางสวนมโอกาสไดศกษาในโรงเรยนประถมศกษา ชาวเลไดศกษาดานอาชพและจรยธรรมจากครอบครว ดานภาษาชาวเลใชภาษาได ๒ ภาษา คอ ภาษาชาวเลและภาษาไทย ดานการอนามยและสาธารณสข ชาวเลยงไมพฒนาในดานความเปนอย ยงนยมรกษาโรคโดยวธทางไสยศาสตร ดานศาสนาและความเชอ ชาวเลรบเอาทงศาสนาพทธและอสลามมาผสมผสานกน มความเชอเกยวกบวญญาณทวด มการจดพธลอยเรอบวงสรวงวญญาณทวดในวนเพญเดอน ๖ และเดอน ๑๑ ทกป ดานประเพณชาวเลมการแตงกายแบบงาย ๆ นยมแตงงานในหมชาวเลดวยกน ดานศลปะและนนทนาการ ชาวเลสรางทอยอาศยเอง ม

๒๕ พชร สเมโธกล, ๒๕๔๕. “การรบขาวสารของชาวเลเกาะหลเปะ จงหวดสตล” วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต วชาเอกภาษาไทยเพอการสอสาร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน. ๒๖ จรส งะสมน, ๒๕๓๔. “การศกษานทานชาวเลจงหวดสตล” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

วชาเอกไทยคดศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ สงขลา,

๒๔

การน าวสดในทองถนมาเยบ สาน ท าทอยอาศย มการละเลน รองเพลง การเตนรองเงง และเลานทาน งานวจยดานประวตศาสตรของดาฤนย จรญทอง๒๗ “ประวตศาสตรชมชนอรกลาโวยเกาะหลเปะ จงหวดสตล ระหวางป พ.ศ.๒๔๙๓-๒๕๔๙” เปนการศกษาพฒนาการของวถชวตความเปนอยและการปรบตวของชมชนอรกลาโวยเกาะหลเปะ รวมถงปจจยทมผลกอใหเกดความเปลยนแปลงขนในชมชน ระหวางป พ.ศ. ๒๔๙๓-๒๕๔๙ ผลการศกษาพบวากอนป พ.ศ. ๒๔๙๓ อรกลาโวยใชชวตแบบเรยบงาย ในระบบเศรษฐกจแบบพอยงชพ จนกระทงในป พ .ศ.๒๔๙๓ เปนตนมา วถชวตและวฒนธรรมของอรกลาโวยเกาะหลเปะเรมเปลยนแปลงไป ดวยปจจยตาง ๆ คอ การเสยชวตของผน าในยคดงเดม การเขามาของพอคาคนกลางและการขยายตวของอ านาจรฐ ปจจยตาง ๆ เหลานสงผลกระทบตอวถชวตแบบดงเดมของอรกลาโวยในยคเปลยนผาน เชน เกดการท ามาหากนในระบบเศรษฐกจเพอการคา ความเปลยนแปลงของสถานทต งบานเรอนในชมชนและการนบถอศาสนาพทธ เปนตน ดงนนหลงป พ.ศ.๒๔๙๓ เปนตนมา จงเปนยคทเกดความสบเนองและความเปลยนแปลงขนกบวถชวตของชาวอรกลาโวยเกาะหลเปะ จนกระทงในป พ.ศ.๒๕๒๗ เปนตนมา ชมชนอรกลาโวยเกาะหลเปะไดเกดความเปลยนแปลงไปในอกระดบหนง อนเกดจากนโยบายสงเสรมการทองเทยวเปนหลกส าคญ สงผลใหเกดความเปลยนแปลงและการปรบตวของคนในชมชน เชน การปรบตวในดานการท ามาหากน พบวามการเกดขนของอาชพใหม ๆ เชน อาชพขบเรอหางยาวรบจาง แรงงานรบจาง แมบาน พนกงานในครว พนกงานเสรฟและอาชพคาขาย เปนตน และยงพบวามความเปลยนแปลงและการปรบตวของวถชวตในทก ๆ ดาน เชน สถานทต งและลกษณะของบานเรอน ความสมพนธทางสงคม รวมทงวงจรชวต วฒนธรรมพนฐาน และการแสดงออกถงความเชอ ประเพณและพธกรรม นบเปนความเปลยนแปลงและการปรบตวของชมชน ทสะทอนใหเหนถงการยอมรบหรอคลอยตามไปกบกระแสวฒนธรรมใหมทหลงไหลเขามา งานวจยดานการศกษาของชาวเลของศภโชค แซตน๒๘ เรอง “ความตองการของชาวเลเกยวกบการจดการศกษาระดบประถมศกษา อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ: กรณศกษาโรงเรยนชมชนบานศาลาดาน” เปนการศกษาความตองการของชาวเลในการจดการศกษาระดบประถมศกษา อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ พบวา ๑) หลกสตรและการสอน ชาวเลตองการ

๒๗ ดาฤนย จรญทอง, ๒๕๕๐. “ประวตศาสตรชมชนอรกลาโวยเกาะหลเปะ จงหวดสตล ระหวาง

ปพ.ศ.๒๔๙๓-๒๕๔๙” การคนควาอสระ ปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศกษา มหาวทยาลยศลปากร,

๒๘ ศภโชค แซตน, ๒๕๔๕. “ความตองการของชาวเลเกยวกบการจดการศกษาระดบประถมศกษา อ า เภอเกาะลนตา จงหวดกระบ: กรณศกษาโรงเรยนชมชนบานศาลาดาน” วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต วชาเอกการบรหารการศกษา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

๒๕

เรยนรภาษาองกฤษและวชาพนฐาน ตองการหลกสตรทอนรกษประเพณและวฒนธรรมดงเดม ๒) กจการนกเรยน ตองการการบรการนกเยนทขาดแคลนอยางทวถง และมกจกรรมสงเสรมจรยธรรมนกเรยน ๓) บคลากร ตองการใหครสนใจนกเรยนอยางทวถง เหนความสามารถเฉพาะตวของเดกและปฏบตตอลก ๆ ของชาวเลเทาเทยมกบเดกอน ๆ ๔) อาคารสถานท ไมมความตองการมากนก แตตองการเขาเรยนในโรงเรยนใกลบาน เพราะมปญหาคาครองชพ ๕) ความสมพนธกบชมชน ตองการรบทราบความเคลอนไหวของโรงเรยนผานทางนกเรยน แตไมตองการเขามามสวนรวมดวยตนเอง นอกจากนยงมการวจยเกยวกบการทองเทยวเชงอนรกษของสทศน ละง๒๙ ศกษาเรอง “วถชวตและศกยภาพทเออตอการทองเทยวเชงอนรกษโฮมสเตย : กรณศกษาชมชนชาวเลบานสงกาอ อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ” พบวา วถชวตและศกยภาพทเออตอการทองเทยวเชงอนรกษ มดงน ๑) วถชวตดานอาชพ เปนปจจยทเออตอการทองเทยวเชงอนรกษโฮมสเตยของชมชนบานสงกาอ โดยอาชพตาง ๆ ไดแก กจกรรมลากอวน หาปลา ลากอวนกง การด าน าลกจบปลา การงมหอย การนบเรอหางยาว ใหนกทองเทยวไดท ากจกรรมเหลาน ๒) วถชวตดานภมปญญา ไดแก การท าสมอเรอโบราณ การท าไซปลา การท าเรอปาจก การสานตระกราหวาย การท ากรงนก การผลตเครองดนตร ๓) วถชวตดานประเพณและวฒนธรรม เชนการเชอผน า เพอท าใหชมชนมความสงบราบรน ส าหรบดานศกยภาพทเออตอการทองเทยวเชงอนรกษโฮมสเตยไดแก ๑) ศกยภาพดานทรพยากรธรรมชาต คอ ปาไม ชายทะเล หมเกาะตาง ๆ ซงสามารถใชเปนแหลงทองเทยวไดอยางด ๒) ศกยภาพดานสงอ านวยความสะดวก คอการคมนาคมทสะดวกสบาย สงสาธารณปโภคตางๆ และทพกรองรบนกทองเทยวมเพยงพอ จะเหนไดวางานวจยทเกยวของกบชาวเลบรเวณชายฝ งทะเลอนดามน พบวามงานวจยทศกษาในมตตาง ๆ โดยเฉพาะเกยวกบลกษณะทางประวตศาสตร สงคม เศรษฐกจและวฒนธรรม ประกอบดวย วถชวตความเปนอย ประเพณ พธกรรม ภาษา การรบขอมลขาวสาร การศกษา และการทองเทยว โดยศกษาเพอใหทราบถงการเปลยนแปลงทเกดขน การผสมกลมกลนทางสงคมและวฒนธรรม และประวตศาสตรความเปนมาของกลมชาตพนธชาวเล เปนส าคญ ดงนนยงไมปรากฏงานวจยทศกษาถงผลกระทบหลงจากการเกดเหตการณสนาม และการพฒนาการทองเทยวทมผลตอวถชวตและความเปนอยของชาวเล รวมทงการศกษาในลกษณะของการปรบตวของกลมชาวเลตอการเปลยนแปลงทเกดขน ผวจยจงอาศยขอมลจากงานวจยทเกยวของเหลานเปนกรอบในวจยถงประเดนตาง ๆ ทยงไมมการศกษาอยางเปน

๒๙ สทศน ละง ๒๕๕๑. “วถชวตและศกยภาพทเออตอการทองเทยวเชงอนรกษโฮมสเตย :

กรณศกษาชมชนชาวเลบานสงกาอ อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ” วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขายทธศาสตรการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏภเกต.

๒๖

รปธรรม โดยเฉพาะการปรบตวของกลมชาวเล และผลกระทบทเกดขนหลงจากการเขามาของธรกจการทองเทยวและการเกดคลนสนาม ๕. กรอบแนวความคดของการวจย งานวจยเรองชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวย แหงทะเลอนดามน เปนการศกษาทางสงคมศาสตรโดยใชกลมคนเปนศนยกลางการศกษา เนนการศกษาแบบองครวมและแนวคดทางสงคมศาสตร โดยหวงจะเหนความเคลอนไหวทางดานตาง ๆ ของกลมชาวเลอรกลาโวยในพนทเกาะลนตา จงหวดกระบ และเกาะหลเปะ จงหวดสตล ทามกลางการเปลยนแปลงทงจากภยธรรมชาตและธรกจการทองเทยว รวมทงศกษาลกษณะการปรบตวของกลมคนดงกลาว และรวมกนหาแนวทางเพอใหเกดการปรบตวทมทศทางและยงยนได (ดภาพประกอบ ๒.๑)

ภาพประกอบ ๒.๑ กรอบแนวคดของการวจย

วถชวตและวฒนธรรมชาวเลกอนการเขามาของธรกจการทองเทยว

สภาพทางสงคม

สภาพทางเศรษฐกจ

สภาพวฒนธรรม

การพฒนาการทองเทยว

การปรบตวของชมชนชาวเลหลงการเขามาของธรกจการทองเทยว

เหตการณ สนาม

การปรบตวของชมชนชาวเลหลงการเขามาของเหตการณสนาม

บทท ๓ บรบทชมชนชาวเลอรกลาโวย

การศกษาชวตและวฒนธรรมของชาวเลอรกลาโวย แหงทะเลอนดามน จ าเปนทจะตองท าความเขาใจเกยวกบกลมชาตพนธชาวเลในประเทศไทยกอนเปนล าดบแรก เนองจากกลมชาวเลในประเทศไทยมหลายกลมดวยกน อรกลาโวยเปนอกกลมหนงซงมทมาอยางยาวนาน แมจะมขอมลดานแหลงทมาไมชดมากนก แตกมนกวชาการหลายดานทไดพยายามศกษาคนควา เพอท าความเขาใจในแงมมตาง ๆ ของชาวเล ดงนนในบทนจงประกอบดวย ๒ ประเดนหลกดวยกน คอ กลมชาตพนธชาวเลในประเทศไทย และบรบทพนฐานของชมชนอรกลาโวยทง ๒ พนท คอ เกาะลนตา จงหวดกระบ และเกาะหลเปะ จงหวดสตล ๑. กลมชาตพนธชาวเลในประเทศไทย ประวตความเปนมาของกลมชาตพนธชาวเลในประเทศไทยนน ไมสามารถระบทมาไดอยางชดเจน รวมทงระยะเวลาในการเขามาอาศยในเขตพนทประเทศไทย และเรมลงหลกปกฐาน ณ ทใด แตกมผศกษาและสนนษฐานเอาไววา กลมชาวเลเปนชนเผาอนโดนเซยพวกหนงอพยพจากแผนดนใหญลงสเกาะบอรเนยว และไดเกดเผาพนธดยค (Dyak) ขน ดยคพวกหนงชอบใชชวตแรรอนหากนอยในทองทะเล เรยกกนวา “ดยคทะเล” (Sea Dyak) ไดอพยพเคลอนยายไปยงหมเกาะตาง ๆ รอนเรผานชองแคบมะละกาออกสทะเลฝ งอนดามน และกระจายไปยงหมเกาะตาง ๆ บางขอสนนษฐานวาชาวเลนาจะอพยพมาจากลมน าแยงซเกยง๒ ในประเทศจน โดยอพยพลงมาทางตอนใตเปนพวก ๆ โดยอาศยแมน าโขง ลองเรอเรอยลงมาตลอดแหลมอนโดจน อาศยเรอเรรอนไปตามเกาะตาง ๆ สวนอกขอสนนษฐานหนงกลาววาชาวเลนาจะอพยพมาจากบรเวณประเทศมาเลเซย และจากการศกษาประวตความเปนมาของชาวเลโดยอาศยหลกการเปรยบเทยบรปราง ลกษณะทางกายภาพ เพอตงขอสนนษฐานเกยวกบเชอชาตชาวเล ไดถกจดใหอยในกลมมาลาโย-โปลนเซยน หรอกลมชนพวกเมลานเซยน

เจน จรจด, ๒๕๒๕. “อรกลาโวย วญญาณอสระแหงทองทะเล” อนสาร อ.ส.ท. ๒๒,๘ (มนาคม

,๒๕๒๕), ๔๗-๕ . ๒ อทย หรญโต. ๒๕ ๖. “เรองของชาวน า” วารสารกระบ (ฉบบปฐมฤกษ), (มกราคม ๒๕ ๖)

๔๗-๕๐. ประสทธ เออตระกลวทย, ๒๕ ๔. “พธกรรมและความเชอของชาวเล : ศกษาจากภาพเขยนส

สมยกอนประวตศาสตรในภาคใตของประเทศไทย” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต ภาควชาโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

๒๘

จากผลการศกษาของนกวชาหลายทานเกยวกบแหลงทมาและเชอชาตของชาวเลไมอาจสรปไดอยางชดเจนวา ชาวเลบรเวณชายฝ งทะเลอนดามนในประเทศไทยมเชอชาตอะไรไดอยางแนนอน แตไมไดเปนชนพนเมองเดมของเกาะตาง ๆ ทางภาคใตฝ งตะวนตกมาแตดงเดม แตเปนพวกทอพยพแรรอนมาจากทอน ๆ สวนจะมาจากบรเวณใดหรอประเทศใดนนไมอาจสรปไดแนชด แตงานสวนใหญโนมเอยงไปในทางทสนนษฐานวาชาวเลอาจจะเปนกลมทมความเกยวพนกบดนแดนแถบประเทศมาเลเซย ซงอาจจะเปนถนก าเนดของบรรพบรษชาวเลหรอเปนดนแดนสวนหนงของเสนทางอพยพของชาวเลกเปนได เพราะจากความเชอของกลมชาวเลเองมการสบตอจากต านานและค าบอกเลา โดยเฉพาะต านานเทอกเขา “ฆนงฌรย”๔ ซงเปนต านานของชาวเลอรกลาโวย ถอวาเปนดนแดนศกดสทธแหงบรรพบรษในความเชอของชาวเลอรกลาโวย ซงเปนแหลงทบรรพบรษอาศยอย คอ ภเขาเคดาหในรฐไทรบร ประเทศมาเลเซย “ฆนงฌรย” อาจเปนแหลงก าเนดดงเดมของบรรพบรษอรกลาโวยหรออาจเปนเพยงถนฐานหนงระหวางเสนทางทบรรพบรษอรกลาโวยไดอพยพเคลอนยายมายาวไกลนบหลายพนป สองประการนยงไมอาจชชดได แตอยางนอยเรากรวา “ฆนงฌรย” เมอประมาณ ๕๐๐-๖๐๐ ปกอน เคยเปนถนฐานของบรรพบรษอรกลาโวย กอนอพยพเขาสนานน าไทยในปจจบน และเปนดนแดนศกดสทธ ในต านานทพวกเขาจะตองท าพธลอยเรอ “ปลาจก” ไปเซนสรวงทกครงทลมมรสมพดเปลยนทศทาง กลมชาวเลแบงเปนหลายกลมดวยกน และมการเรยกชอไวอยางหลากหลาย ทงชอ ยปซทะเล (Sea Gypsy) หรอชาวทะเล สวนค าวา “ชาวเล” เปนภาษาปกษใตทยนยอมาจากค าวาชาวทะเลนนเอง ใชเรยกเฉพาะกลมทอาศยบรเวณชายฝ งทะเลและเกาะแถบทะเลอนดามนหรอชายฝ งทะเลดานตะวนตกของภาคใตเทานน สวนค าวา “ชาวน า” เปนชอทคนภายนอกใชเรยกกลมชาตพนธน แตปจจบนไมนยมเรยกกนแลว นอกจากนยงมค าททางราชการก าหนดใหเรยกชนกลมนวา “ชาวไทยใหม” แทนค าวา “ชาวเล” หรอ “ชาวน า” หรอแทนค าอน ๆ ทงนเพอตองการลดชองวางดานความรสกทไมดระหวางชนกลมนกบประชาชนทวไปออกไป ส าหรบความเปนมาของค าวา “ชาวไทยใหม” นน เนองมาจากเมอครงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเคยเสดจพระราชด าเนนไปทรงเยยมเยยนแจกวตถปจจยทจ าเปนตาง ๆ แกชาวเลและโปรดให

๔ อาภรณ อกฤษณ, ๒๕ ๒. “พธลอยเรอ: ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล

กรณศกษาชมชนบานหวแหลม เกาะลนตา จงหวดกระบ” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขามานษยวทยา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,

๒๙

เรยกชาวเลวา “ไทยใหม” ซงบรรดาชาวเลปลมปตพอใจมาก ตองการใหคนทวไปเรยกพวกเขาตามนามพระราชทาน๕ การแบงกลมชาวเลในประเทศไทย นกวชาการทศกษาเกยวกบชาวเลไดพยายามแบงกลมชาวเล โดยอาศยหลกเกณฑในดานตาง ๆ ทงดานภาษาศาสตร การตงถนฐานและการอพยพ และทางดานชาตพนธ นกวชาการบางกลมแบงชาวเลออกเปน กลม คอ กลมมอแกน (Moken) กลมมอแกลน (Moklen) และกลมอรกลาโวย (Uraklawoi) สวนอาภรณ อกฤษณ๖ ไดแบงกลมชาวเลในประเทศไทยออกเปน ๒ กลม ตามแนวคตชนวทยา โดยอาศยต านานและค าบอกเลาของชาวเลเปนหลก คอ

. ชาวเลกลมมอแกน (Moken) แบงเปน ๒ กลมยอย คอ . มอแกนปเลา (Moken Pulau) หมายถง มอแกนเกาะหรอทเรยกกนวาสงห

ทะเล .๒ มอแกนตามบ (Moken tamub) หมายถง มอแกนบกหรอทเรยกกนวามอ

แกนขละ หรอสงหบก มอแกนทงสองกลมน ใชภาษามอแกนเปนภาษาพด โดยมภาษามอแกนปเลาเปน

ภาษากลาง สวนภาษามอแกนตามบเปนภาษาทองถน ๒. ชาวเลกลมอรกลาโวย (Uraklawoi) ชาวเลกลมนใชภาษาอรกลาโวยเปนภาษาพด ชาวเลทงหมดทอยในประเทศไทยไดตงถนฐานกระจายกนอยตามหมเกาะและชายฝ ง

ทะเลอนดามน แบงตามจงหวดไดดงน๗ . จงหวดระนอง พวกกลมมอแกนกลมหนง ตงถนฐานอยบนเกาะสนไหและเกาะลก

หลดในเขตจงหวดระนอง ๒. จงหวดพงงา พวกกลมมอแกน กลมหนง อาศยอยบนเกาะพระทอง เกาะยานเชอก

และหมเกาะสรนทร ในเขตอ าเภอคระบร จงหวดพงงา และกระจดกระจายลงมาตามชายฝ งทะเล ตงแตบานทงน าด า อ าเภอตะกวปา มาจนถงหาดบางคล ต าบลบางคล และบานจ าป อ าเภอทายเหมอง จงหวดพงงา

๕ นฤมล หญชระนนท, “เพอความเขาใจในมอแกน ความรและมายาคตเกยวกบกลมชาตพนธ

ชาวเล” ใน ชาตพนธและมายาคต (กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต กระทรวงวฒนธรรม,๒๕๔๖), ๐๖.

๖ อาภรณ อกฤษณ, “พธลอยเรอ: ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล กรณศกษาชมชนบานหวแหลม เกาะลนตา จงหวดกระบ”, ๕- ๖.

๗ ดาฤนย จรญทอง, “ประวตศาสตรชมชนอรกลาโวยเกาะหลเปะ จงหวดสตล ระหวางปพ.ศ.๒๔๙ -๒๕๔๙”, ๖- ๗.

๐

. จงหวดภเกต พบวามการกระจายตวของกลมชาวเลอยบรเวณหาดราไวย มอย ๒ พวก คอ พวกไทยใหมและพวกมอแกนหรอมาซงหรอสงห อยในพนทหมท ๒ ต าบลราไวย อ าเภอเมอง ทแหลมหลาและบานเหนอเปนพวกมอแกนอยในพนทหมท ๕ ต าบลไมขาว อ าเภอถลางทเกาะสเหร หรอแหลมตกแกเปนพวกอรกลาโวยอยในพนทหมท ๔ ต าบลรษฎา อ าเภอเมอง ทหาดสะป าเปนพวกอรกลาโวยอยในพนทหมท ต าบลเกาะแกว อ าเภอเมอง

๔. จงหวดกระบ พบการกระจายตวของกลมชาวเลอรกลาโวยในบรเวณตาง ๆ ไดแก ทเกาะพพ มชมชนชาวเลตงอยในเขตบานแหลมตง หมท ๗ อ าเภออาวพระนาง อ าเภอเมองกระบ และทเกาะลนตามชมชนชาวเลกระจายอยตามบรเวณบานศาลาดานและบานคลองดาว ต าบลเกาะลนตาใหญ อ าเภอเกาะลนตา บานหวแหลมและบานสงกะอ ต าบลเกาะลนตาใหญ อ าเภอเกาะลนตา

๕. จงหวดสตล เปนชาวเลกลมอรกลาโวย อาศยอยในหมเกาะอาดง -ราว ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง บรเวณเกาะหลเปะและบางสวนของเกาะอาดง

ภาพประกอบ ๓.๑ แผนทแสดงแหลงอาศยของชาวเลอรกลาโวยในทะเลอนดามน ทมา: แผนทในโรงเรยนบานเกาะหลเปะ อ าเภอเมอง จ.สตล

๒. บรบทพนฐานของชมชนอรกลาโวย เกาะลนตา จงหวดกระบ ๒.๑ ความเปนมาของเกาะลนตา กลมชาวเลอรกลาโวย ถอเปนชนกลมแรกทอพยพหรอบกเบกเกาะลนตา พวกเขาจะเรยกเกาะลนตาวา “ปเลาตอขา”๘ หมายถง เกาะทมหาดทรายทอดตวเปนแนวยาว ส าหรบกลมชนตอมาทเขามาตงรกราก คอ ชาวมลายหรอชาวมสลมจะเรยกเกาะนวา “ลนตาส” หรอ “ลนตส” เปนภาษาชวา หมายถง ผรายางปลา หรอแผงรานเลก ๆ ทชาวบานท าขนไวตากปลาแหง เปนแนวตามชายหาด มองเหนไดแตไกลจากในทะเล ถาชาวจนทแลนเรอใบหรอเดนเรอส าเภาเขามาคาขาย แลวแวะพกเรอทเกาะลนตากระทงตงถนฐานบนเกาะสบมา พวกเขาจะเรยกเกาะลนตาวา “ลนตดซ” หมายถง เกาะทมภเขาเปนแนวยาว มองเหนไดแตไกล มการกลาวอกวาเกาะลนตาเปนค าทเพยนเสยงมาจาก “เกาะลานตา” “ลานตา” นนบางวาเพราะมองจากทะเลเขามาจะเหนชายหาดบนเกาะเปนแนวยาวเหยยดเตมไปดวยเปลอกหอยนานาชนด ดลานตาเตมไปหมด บางกวาเพราะบนเกาะมชาวไทยพทธและไทยมสลมเขามาอาศยอยมากมายจนดลานตา๙ จากค าเรยกขานในอดตของเกาะลนตายงสะทอนถงภาพปจจบนในการอยรวมกนอยางกลมกลนเกอกลของชาวเกาะทมความหลากหลายทางชาตพนธมากกวา ๕๐๐ ป มทงชาวเกาะทนบถอศาสนาอสลาม มศาสนาพทธ และชาวอรกลาโวยทนบถอบรรพบรษและบชาความศกดสทธในธรรมชาต ทกคนลวนยดมนในหลกศาสนา ความเชอ วถปฏบตและสบทอดวฒนธรรมประเพณของตนไดอยางเสร อ าเภอเกาะลนตาเดมเปนพนทขนกบอ าเภอคลองพน เมองปกาสย มาตงแตคลองพนมสภาพเปนแขวงมากอน พ.ศ.๒๔๔ (คลองพนปจจบนเปนค าต าบลขนตออ าเภอคลองทอม) ตอมา พ.ศ. ๒๔๔๔ ไดถกยกฐานะขนเปนอ าเภอเกาะลนตา เนองดวยพจารณาวามท าเลทตงเหมาะจะตงดานจดเกบภาษ สะดวกแกการตดตอคาขายกบมลาย มเรอใบจากตางประเทศเขามาตดตอคาขายมากมาย เปนเสนทางเดนเรอตดตอสมพนธกบจงหวดภเกต จงหวดตรง จงหวดพงงา ตลอดถงตะกวปา โดยทางราชการไดสงนายนาค ถนพงงา มาเปนนายอ าเภอเกาะลนตาเปนคนแรก มทต งอ าเภออยทางทศตะวนออกของเกาะลนตาใหญทถนนศรรายา (ชาวเลเรยกวา “ปาไตรายา” ซงแปลวา หาดเจานาย หรอหาดหลวง) อยรอบทะเลมสะพานไมยนไปในทะเลเชอมตดกบทาเรอ ในขณะนนมบานเรอนรมทะเลเพยง หลง การเดนทางไปยงหมบานตาง ๆ ใชทางเดนเทา เลยบชายฝ งทะเล และพายเรอกรรเชยงเปนหลก

๘ แมนวาด กญชร ณ อยธยา, ๒๕๕๐. “แลเลลนตา จากสนามสชวตททระนง”, โครงการพฒนา

แหงสหประชาชาตและโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดการระบบนเวศทย งยนของเกาะลนตาและเครอขายชนฟนฟเกาะลนตา, ๗.

๙ เรองเดยวกน, หนา ๘-๙.

๒

การเดนทางไปยงเกาะแกงตาง ๆ หรอไปยงฝ งทเปนแผนดนใหญทต งของจงหวดแรกเรมจะใชเรอใบ ตอมาเทคโนโลยไดรบการพฒนาจงเกดเรอหางยาวตดเครองยนต และตอมามเรอยนตโดยสารท าใหการคมนาคมเรมสะดวกและรวดเรวขน ทงนยงตองขนอยกบชวงฤดกาลทไมมลมมรสม ๐ เมอถงพ.ศ.๒๕๔ จากนนกระทรวงมหาดไทยไดยายทวาการอ าเภอจากหนาทาเทยบเรอบานศรรายาไปตง ณ หมท บานหลงสอด ต าบลเกาะลนตานอยสบมาจนถงปจจบน ๒.๒ ลกษณะภมประเทศ อ าเภอเกาะลนตามพนทรวม ๒๒๐,๐๐๐ ไร แบงเปน พนทปา ๒๐,๐๐๐ ไร พนทเกษตรกรรม ๘๐,๐๐๐ ไร พนท ๘ ,๗๕๐ ไร ไดรบการประกาศตงเปนพนทอทยานแหงชาตหมเกาะลนตา ในป ๒๕ เกาะลนตาหอมลอมดวยเกาะนอยใหญเรยงรายถง ๕ เกาะ มเพยง ๙ เกาะทม ผอยอาศย คอ เกาะลนตาใหญ เกาะลนตานอย เกาะกลาง เกาะปอ เกาะก า เกาะนย เกาะไหง เกาะรอก และเกาะบบ เปนแหลงรวมไวซงผคนทอยรวมกนและความสมพนธทางเครอญาตอยางแนนแฟน โดยเออองธรรมชาตบนเกาะทพร งพรอมไปดวยปา ภเขา ทราบและสายน า ๒ ส าหรบเกาะลนตาใหญซงเปนแหลงตงชมชนเรมแรก และปจจบนมผอยอาศยมากทสด จะมบทบาททงทางดานประวตศาสตร เศรษฐกจและการปกครอง ลกษณะทางกายภาพของเกาะลนตาใหญมภเขาสงตามแนวยาวกลางเกาะ ประกอบดวย เขาเกาะลนตา เขาราปดอน เขาชองโสด ควนปากหลาด ควนบากนใหญ ควนบากนเกาะ เปนตน ท าใหพนทของเกาะถกแบงเปนสองสวนโดยธรรมชาต ฝ งแรกชาวบานเรยกวา “หนาเกาะ” หรอชายฝ งดานตะวนออก จากบานทงหยเพง บานเจะหล บานศรรายา บานหวแหลม บานสงกะอ รวมถงบานเกาะปอ เกาะลนตาดานนจะมเวงชายฝ งเปนหาดเลนตลอดแนว ความทอยในดานทภเขาบงลมบงคลนมรสม ชาวเลจงมาสรางหลกปกฐานจอดเรอท าประมงพนบาน สวนนกเดนเรอซงเดนทางไปมาระหวางอนเดยกบจนผานชองแคบมะละกากแวะเขามาหลบลมพาย จนเกดเปนศนยกลางความเจรญอยทบรเวณชมชนเมองเกาศรรายา ซงสวนใหญเปนทอยอาศยของชาวจนทสบตอกน

๐ เยาวลกษณ ศรสกใส,๒๕๔๕. “การเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรม: ศกษา

กรณชาวเลสงกาอ อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ”, ๐. ทท าการปกครองอ าเภอเกาะลนตา, ๒๕๕๐. “บรรยายสรปอ าเภอเกาะลนตาจงหวดกระบ.”

(จงหวดกระบ: งานปกครองอ าเภอเกาะลนตา.) ๒ เรองเดยวกน, หนา ๒.

มาตงแตบรรพบรษ และยงคงมความสมพนธทางสงคมและเศรษฐกจกบชมชนชาวมสลมและชาวเลอรกลาโวยซงอาศยอยในชมชนใกลเคยงตลอดมา ชมชนเมองเกาศรรายา ชวงหนงในอดตเคยเปนชมชนทรงเรองมาก นอกจากอยบนเสนทางคมนาคมทางทะเลเลยบฝ งอนดามน ซงมการเดนเรอตดตอคาขายระหวางจงหวดระนอง กระบ ภเกต ตรง สตล ซงท าใหมเรอสนคาผานไปมาตลอดแลว ยงเปนเมองทาหนาดานส าหรบแลกเปลยนคาขายสนคาทางทะเลทตดตอเชอมโยงกบตางประเทศ เชน เมองปนง สงคโปร พมา เปนตน และยงเปนจดแวะพกหลบภยทางการเมอง และหลบลมมรสมของเรอส าเภาจน ส าเภาแขก เรอประมง ฯลฯ ๔ จากชายทะเลไลเลยขนมาบนแผนดนฝ งตะวนออกของเกาะยงมทราบจ านวนมากทเหมาะแกการท านาปลกพชท าสวน ชาวมสลมและชาวจนอกสวนหนงเขามาฝงรกรากอาศยเปนทอยท ท ากนและท ามาคาขายเชนกน ในอดตพนทฝ งนจงเปนอขาวอน าหลอเลยงผคนบนเกาะสบมาจนปจจบน ชมชนบางสวนยงคงวถไมตางไปจากปยาตายาย คอ ท าประมง ท าการเกษตร เลยงสตว ท าสวนยาง ชายฝ งดานนยงมผนปาชายเลนมากกวา ๐,๐๐๐ ไรทตอยาวเปนแนวเดยวกนใน ต าบล คอ ต าบลศาลาดาน ต าบลเกาะลนตาใหญ ต าบลเกาะลนตานอย ๕ สวนเกาะลนตาอกดานหนง คอ พนทชายฝ งดานตะวนตกซงหนหนารบลมมรสมแมในอดตคอนขางจะรางคน แตกลบกลายเปนพนทท าเลทองในชวง ๐ กวาปใหหลงเพราะมหาดทรายทอดยาวตลอดแนว เชน หาดคอกวาง หาดโละบาหรา อาวพระแอะ หาดคลองโขง หาดคลองนน มถนนตดจากทาเรอตอนเหนอผานชายหาดตาง ๆ ไปจนถงทท าการอทยานแหงชาตหมเกาะลนตา ตอนใตสดของเกาะ ธรกจการทองเทยวไดเขาครอบครองและขยายเตบโตขนอยางรวดเรว สงผลใหชาวเกาะมากมายผนวถชวตเขาสธรกจการทองเทยว ชาวบานเรยกชายฝ งดานนวา “หลงเกาะ” เรมจากต าบลศาลาดาน ๔ หมบาน และต าบลเกาะลนตาใหญ หมบาน ไดแก บานคลองนน บานคลองโตบ และบานคลองหน ๖

แมนวาด กญชร ณ อยธยา, ๒๕๕๐. “แลเลลนตา จากสนามสชวตททระนง”, โครงการพฒนา

แหงสหประชาชาตและโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดการระบบนเวศทย งยนของเกาะลนตาและเครอขายชนฟนฟเกาะลนตา, ๙.

๔ เรองเดยวกน, หนา ๙- ๐. ๕ เรองเดยวกน, หนา ๐. ๖ ดงตน ชางน า, บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๘ มนาคม

๒๕๕ .

๔

ภาพประกอบ ๓.๒ แผนทอ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ ทมา: แมนวาด กญชร ณ อยธยา, ๒๕๕๐. “แลเลลนตา จากสนามสชวตททระนง,”๔.

๕

๒.๓ ลกษณะภมอากาศ สภาพภมอากาศของอ าเภอเกาะลนตา ไดรบอทธพลของลมมรสมตะวนตกเฉยงเหนอพดผานตงแตเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม และลมมรสมตะวนออกเฉยงใตพดผานตงแตเดอนพฤศจกายนถงเดอนเมษายน ท า ใหเกาะลนตามลกษณะของภมอากาศ ๗ ดงน ฤดกาล เกาะลนตามฤดกาลเพยง ๒ ฤด คอ ฤดรอนนบตงแตเดอนมกราคมถงเดอนพฤษภาคม และฤดฝนนบตงแตเดอนมถนายนถงเดอนธนวาคม ปรมาณน าฝน เกาะลนตามฝนตกชกในราว ๔ - ๕ เดอน ระหวางเดอนมถนายนถงเดอนตลาคม เดอนทฝนตกเฉลยสงสดในรอบปคอเดอนกนยายน และเดอนทมฝนตกนอยทสดคอ เดอนกมภาพนธ ความชนสมพทธ ความชนสมพทธเฉลยในรอบป ๗๙. ๔ % เดอนตลาคมจะมความชนสงสด ๘๔.๙๖ % เดอนกมภาพนธมความชนสมพทธนอยทสด คอ ๗ .๒๙ % ซงจะมความสมพนธโดยตรงกบปรมาณน าฝน อณหภม อณหภมเฉลยทงป ๒๘.๐ องศาเซลเซยส เดอนทมอณหภมในรอบปเฉลยสงสดคอเดอนมนาคม อณหภม ๔. องศาเซลเซยส เดอนทมอณหภมในรอบปเฉลยต าสด คอเดอนธนวาคม อณหภม ๒ .๕ องศาเซลเซยส คาความแตกตางของสวนอณหภมเฉลยสงสดและต าสดในรอบปตางกน ๖.๖ องศาเซลเซยส จงพอกลาวไดวาเกาะลนตามอากาศอยในเกณฑก าลงสบายมอณหภมคอนขางสม าเสมอตลอดป ๒.๔ การเมองการปกครอง อ าเภอเกาะลนตาแบงเขตการปกครองออกเปน ๕ ต าบล และ เทศบาล รวมแลวม ๖ หมบาน ๘ ไดแก . ต าบลเกาะลนตาใหญ ม ๐ หมบาน ประกอบดวยบานหวแหลม ศรรายา เจะหล เกาะปอ คลองหน คลองนน สงกาอ คลองโตน ทาคลอง ขนสมทร ๒. ต าบลเกาะลนตานอย ม ๖ หมบาน ประกอบดวย บานหลงสอด คลองหมาก บานทงโละใหญ คลองโตนด และทอนลบง . ต าบลเกาะกลาง ม ๙ หมบาน ประกอบดวยบานราป ราหมาด ปากคลอง คลองยาหนด ลก นาทงกลาง อาวทางหลวงและหวหน ๔. ต าบลคลองยาง ม ๖ หมบาน ประกอบดวย บานเขาฝาก คลองยาง โคกยง บานไท หลงโสด ทาควน

๗ ทท าการปกครองอ าเภอเกาะลนตา, ๒๕๕๐. “บรรยายสรปอ าเภอเกาะลนตาจงหวดกระบ.”

จงหวดกระบ: งานปกครองอ าเภอเกาะลนตา. ๘ เรองเดยวกน, หนา ๔.

๖

๕. ต าบลศาลาดาน ม ๕ หมบาน ประกอบดวย บานศาลาดาน พระแอะ โละบาหรา ทงหยเพง และโละดหยง ๖. เทศบาลต าบลเกาะลนตาใหญ ๒.๕ ประชากร ปจจบนอ าเภอเกาะลนตาในป ๒๕๕๐ มจ านวนประชากรทงสน ๒๕,๔๒๗ คน แตคาดวามประชากรอาศยจรงเกอบ ๖๐,๐๐๐ คน ๙ กลมชาตพนธ อรกลาโวย มสลม ชาวจน ชาวพทธ ศาสนา อสลาม ๗๕% นบถอบรรพบรษ ๐% พทธ ๐% ครสตและ อน ๆ ๕% ประชากรสวนใหญประกอบอาชพท าการประมงชายฝ ง การเพาะเลยงสตวน าชายฝ ง ๗๐% การเกษตรจะปลกพชเศรษฐกจ เชน ยางพารา ปาลมน ามน สวนผลไมและท านาบางเลกนอย ๐% ปจจบนอ าเภอเกาะลนตามแหลงทองเทยวมากมายจงเกดการขยายตวในดานธรกจการทองเทยวเพมขนอยางรวดเรว ท าใหเกดธรกจการทองเทยว ๕% และรบจางทวไป เชน แมบาน ลกจางบงกะโล ๕% ๒.๖ การคมนาคม อ าเภอเกาะลนตาประกอบดวยเกาะซงอยกนอยางกระจดกระจาย ๕ เกาะ เปนเกาะทมประชากรอาศยอยเพยง ๖ เกาะ มเกาะใหญ เกาะ คอ เกาะกลาง เกาะลนตานอย และเกาะลนตาใหญ เกาะกลางสามารถเชอมกบจงหวดกระบโดยทางรถยนตได โดยมสะพานคอนกรตยาว ๙๐ เมตร เรยก “สะพานคลองยาง” เชอมตอระหวางเกาะกลางกบแผนดนใหญโดยมเสนทางตดผานจากต าบลหวยน าขาวของอ าเภอคลองทอม มายงทาเรอบานหวหน ซงอยทางใตสดของเกาะกลาง การเดนทางไปเกาะลนตา สามารถไปได ๒ ทาง คอ โดยทางเรอ และโดยทางรถยนตการคมนาคมตดตอระหวางเกาะภายในอ าเภอ และระหวางอ าเภอเกาะลนตากบอ าเภออน ๆ ของจงหวดกระบและจงหวดใกลเคยง สามารถตดตอได ๒ ทาง๒๐ คอ ๒.๖.๑ โดยทางเรอ บรเวณทราบชายฝ งทางดานทศตะวนออกและทศเหนอของเกาะ เปนทต งของทาเรอโดยสาร มทาเรอบอมวง ทาเรอบานศาลาดาน ซงเปนเสนทางส าคญทตดตอกบแผนดนใหญการคมนาคมตดตอกนในหมบานทตดกบชายฝ งทะเล สวนใหญใชเรอหางยาว โดย

๙ เรองเดยวกน, หนา ๕. ๒๐ ศภโชค แซตน, ๒๕๔๕. “ความตองการของชาวเลเกยวกบการจดการศกษาระดบ

ประถมศกษา อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ: กรณศกษาโรงเรยนชมชนบานศาลาดาน”, วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๔๘-๔๙.

๗

มเรอหางยาวสวนตว เปนเรอหวโทง และเรอหางยาวทใหบรการขามฝ ง วงตดตอกนระหวางหม บาน ต าบล อ าเภอ เปนเรอหวตด บรเวณสวนหวมสะพานท า ดวยแผนไมกระดาน กวาง เมตร สามารถดงขนไวบนเรอ และดงลงพาดทอดลงสชายหาดเพอใหรถจกรยานยนตวงขน - ลงได เปนตน การคมนาคมตดตอกนระหวางอ าเภอเกาะลนตากบอ าเภอใกลเคยง มเรอยนตโดยสารใหบรการ เปนเรอยนตความเรวคอนขางสง เรยกเรอทวร ขนาดบรรทกผโดยสารไดล าละประมาณ ๕๐ – ๐๐ คน ใชตดตอระหวางเกาะลนตากบเกาะพพ ระยะทางประมาณ ๔ กโลเมตร เกาะลนตากบเกาะไหง ระยะทางประมาณ ๘ กโลเมตร และเกาะลนตากบเกาะรอก ระยะทาง ประมาณ ๔๐ กโลเมตร การตดตอกนตามเสนทางทกลาวมาน จะมเรอหางยาว (เรอหวโทง) รวมดวย ซงผโดยสารหรอนกทองเทยวจะวาจางเปนครงคราว ทงนขนอยกบฤดกาลและจ านวนคนทจะโดยสาร นอกจากการตดตอกนตามเสนทางระหวางเกาะลนตากบเกาะใกลเคยงและอ าเภออน ๆ ทกลาวแลว ยงมเสนทางทตดตอกบผนแผนดนใหญโดยเรอยนตโดยสารขนาดใหญม ๒ เสนทาง คอ เสนทางจากทาเรอจงหวดกระบถงอ าเภอเกาะลนตา โดยลงเรอจากทาเรอสะพานเจาฟาในเขตเทศบาลอ าเภอเมองกระบ มายงทาเรอบานศาลาดาน ซงอยทางตอนเหนอของเกาะลนตาใหญ ระยะทางประมาณ ๖๐ กโลเมตร ใชเวลาเดนเรอประมาณ ๒ ชวโมง มเรอโดยสารใหบรการนกทองเทยววนละ - ๒ เทยว เสนทางนใชไดดในชวงฤดแลงประมาณเดอนพฤศจกายนถงเดอนเมษายน สวนฤดมรสมฝนตกชกและคลนลมแรง ไมปลอดภยในการเดนทาง เรอโดยสารจะหยดวงใหบรการในชวงเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม เปนตน

เสนทางจากทาเรอบอมวง โดยลงเรอจากทาเรอบอมวง อ าเภอคลองทอม มายงทาเรอหนาเทศบาลต าบลเกาะลนตาใหญ ซงแตเดมสถานทแหงน เปนทต งของทวาการอ าเภอเกาะลนตา ปจจบนทวาการอ าเภอเกาะลนตาไดยายไปตงในทแหงใหม คอ ทต าบลเกาะลนตานอย เสนทางนมระยะทางประมาณ ๒๕ กโลเมตร ใชเวลาเดนทางประมาณ ชวโมง มเรอโดยสารบรการนกทองเทยววนละ เทยว เสนทางนใชไดดในชวงฤดแลงและไมปลอดภยในชวงฤดมรสม โดยเรอยนตโดยสารจะหยดวงใหบรการในชวงฤดมรสมเชนเดยวกบเสนทางแรก เสนทางนในสมยนมผใชบรการนอยลง และคาดวาในอนาคตอนใกลน ทาเรอแหงนคงเปนทาเรอทใชบรรทกวสดภณฑทจ า เปนตาง ๆ เชน ซเมนต แรตาง ๆ เปนตน เพอขนถายไปยงประเทศเพอนบานในแถบมหาสมทรอนเดย

๘

ภาพประกอบ ๓.๓ แพขนานยนตระหวางเกาะลนตานอยและเกาะลนตาใหญ ๒.๖.๒ โดยทางถนน ถนนสายหลกของอ าเภอเกาะลนตามระยะทางรวมกนประมาณ ๗๖ กโลเมตร มถนนซงเปนทางหลวงแผนดนและทางหลวงชนบท จ านวน ๔ สาย ถนนสายหลกเรมจากสะพานคลองยางถงทาเรอบานหวหนระยะทาง ๗ กโลเมตร ส าหรบถนนสายหลกบนเกาะลนตานอย เรมจากทาเรอบานคลองหมากมายงทาเรอและทาเทยบแพขนานยนตบานหลงสอด ระยะทางประมาณ ๘. กโลเมตร ถนนทงสองสายทกลาวมา ไดราดยางเกอบทงหมดแลว สวนถนนสายหลกบน อ าเภอเกาะลนตาใหญมระยะทางรวมกนประมาณ ๕ กโลเมตร โดยเรมจากทาเทยบแพบาน โละดหยงและทาเรอบานศาลาดาน ต าบลศาลาดาน ขนานไปกบชายฝ งรอบเกาะ และมถนนเชอมฝ งตะวนตกกบฝ งตะวนออกของเกาะอก ๒ สาย ถนนรอบเกาะลนตาใหญน มชวงจากทาเทยบแพบานโละดหยงและทาเรอบานศาลาดานมายงเทศบาลต าบลเกาะลนตาใหญ มระยะทาง ประมาณ ๒ กโลเมตร เปนถนนล า ลองดบฝน ซงขณะนก าลงพฒนาเปนถนนคอนกรตและถนนลาดยางเปนบางสวน โดยแขวงการทางกระบ ถนนชวงอน ๆ บนเกาะลนตาใหญทเหลอสวนใหญเปนถนนดน ในฤดแลงจงเตมไปดวยฝน และชวงฤดฝนเตมไปดวยโคลน ท า ใหการเดนทางตดตอระหวางต าบลตาง ๆ ในอ าเภอเกาะลนตาเปนไปดวยความยากล าบาก เปนอปสรรคในการเดนทางของชาวบานและนกทองเทยวเปนอยางมากการเดนทางไปเกาะลนตาโดยเสนทางดงกลาว ใชทางหลวงหมายเลข ๔๒๐๖ จากต าบลหวยน าขาว อ าเภอคลองทอมมายงทาเรอบานหวหน แลวลงแพขนานยนตซงสามารถบรรทกรถยนตกะบะไดคราวละประมาณ ๒ คน มาขนททาแพบานคลองหมาก ต าบลเกาะลนตานอยเสนทางทแพขนานยนตวงนเปนชองแคบระยะหางประมาณ ,๐๐๐ เมตร ใชเวลาวงตลอดเสนทางประมาณ ๙ นาท ตอจากนนเดนทางโดยถนนมายงทาเทยบแพขนานยนตบานหลงสอด ต าบลเกาะลนตานอย ระยะทางประมาณ ๘.๕ กโลเมตร แลวลงแพขนานยนตอกครงหนง มาขนททาเทยบแพบานโละดหยง ต าบลศาลาดาน ซงตงอยบน

๙

เกาะลนตาใหญ เสนทางทแพขนานยนตชวงนวง ระยะหางประมาณ ๘๐๐ เมตร ใชเวลาวงตลอดเสนทางประมาณ ๕ นาท โดยใชแพขนานยนตในลกษณะเดยวกนกบชวงแรก แลวเดนทางโดยถนนล า ลองขนเกาะลนตาใหญ เสนทางนถอวาเปนเสนทางทสะดวกทสดในการเดนทางไปเกาะลนตาและใชไดตลอดป แตไมตลอด ๒๔ ชวโมง กลาวคอ แพขนานยนตวงบรการตงแตเวลา ๐๗. ๐ – ๒๐.๐๐ น. ของแตละวนทงสองจด และเวลาทใชในการเดนทางไมแนนอน บางครงตองใชเวลาในการเดนทางยาวนาน ประมาณ - ชวโมง เพราะตองเสยเวลาในการคอยแพทงสองจด ๒.๗ ทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรธรรมชาตทส าคญของอ าเภอเกาะลนตามอยมากมายหลายประเภท เชน แหลงน า พนธพช พนธสตว ปาไมเบญจพรรณ ปาไมชายเลน ชายหาดชายทะเล แรธาต เปนตน แรธาตทพบแลวมแรเหลกแตปรมาณไมมากนก ทรพยากรธรรมชาตตางๆของเกาะลนตาทจะน ามากลาวมดงน๒ ๒.๗.๑ ดน สภาพของดนในอ าเภอเกาะลนตา สวนใหญเปนดนรวนปนทราย เหมาะแกการเพาะปลก แตเนองจากสภาพพนทสวนใหญเปนดนชายฝ งทะเลและเปนทลาดสง เมอฝนตกท าใหมการพงทะลายและชะลางความอดมสมบรณของดน จงควรมการปองกนและบ ารงสภาพของดนใหอดมสมบรณอยเสมอ ๒.๗.๒ น า น าเปนทรพยากรธรรมชาตทส าคญทสดของเกาะลนตา เพราะวาเปนพนทการทองเทยว ดงนนจงมการอปโภค บรโภคน ามาก ทรพยากรน าจงมความส าคญตอพนท ภมประเทศของเกาะลนตาสวนใหญเปนพนทสงชน จงไมมล า น าทส าคญ พอฝนตกน ากไหลลงสทะเลหมด ฝนทตกบนเกาะลนตานนมปรมาณในแตละปแตกตางกนออกไป บางปฝนตกมากบางปฝนตกนอย ในพนทบนเกาะกลาง เกาะลนตานอย เกาะลนตาใหญ เกาะไหง และเกาะรอก มแหลงน าธรรมชาตหลายแหง บางแหงมบรมาณน าเพยงพอทจะพฒนาเปนแหลงน าขนาดกลางและขนาดเลก เพอใชในการอปโภคบรโภคได แตตองใชงบประมาณในการล า เลยงวสดอปกรณทน า มาใชในการกอสรางสง ท าไดยากล าบาก ประกอบกบในบางพนทมการตดไมท าลายปาตามภเขาแหลงน าในบรเวณนนจงไมสามารถเกบกกน าได ในฤดแลงจงมปญหาน ากนน าใชขาดแคลน ตองอาศยน าจากบอน าตน บอบาดาล และบอน าซบแหลงน าในอ าเภอเกาะลนตา สามารถจ าแนกไดเปน ๒ ประเภทใหญ ๆ คอ น าทะเลหรอน าเคมกบน าจดบนเกาะตาง ๆ มคลองขนาดเลกทงทเปนคลองน าจดและน าเคม จ านวน ๕ สาย คลองทเปนน าเคมใชเปนเสนทางในการสญจรไปมา สวนคลองทเปนน าจดสวนใหญจะแหงขอดในฤดแลง แหลงน าทส า คญบนเกาะลนตา พบวาบนเกาะลนตาใหญมธารน าไหลซงมน าไหลอยหลายแหง แตมกจะมปญหาขาดแคลนน าในฤดแลง จากการส ารวจมธาร สาย เทานนทมน าไหลมากพอประมาณ

๒ เรองเดยวกนหนา, ๕๐-๕๒.

๔๐

ตลอดป ไดแก ธารคลองจาก ธารคลองน าจด และธารคลองนน อยทต าบลเกาะลนตาใหญ นอกจากแหลงน าผวดนแลว บนเกาะลนตาใหญยงมแหลงน าบอตน จากการศกษาพบวา บนเกาะลนตาใหญมแหลงน าบอตน(sup-water supface) อยโดยรอบ แหลงน าเหลานเปนน าใตดนระดบตน ไดจากการขดบอดนแลวสบน าขนใช แหลงน าขนาดเลกเหลานมอยทวไป ซงสถานบรการตาง ๆ โรงแรม รสอรท ไดอาศยใชเปนแหลงน าบรโภค แหลงน าบอตนมโอกาสเปนน ากรอยไดหากใชน าจดผวดนระดบตนมากเกนไป ๒.๗.๓ ปาไมและพชพนธ ปาไมเปนทรพยากรธรรมชาตทส าคญของเกาะลนตา มไมเบญจพรรณตาง ๆ อยท วไปในบรเวณหมเกาะลนตา แบงออกเปน ๒ ประเภทใหญ ๆ ไดแก ๑) ปาไมและพชพนธตามธรรมชาต ปาไมในอ าเภอเกาะลนตายงมจ านวนมากและอดมสมบรณ พนทปาทส าคญ ไดแก ปาสงวนแหงชาตเกาะกลาง ปาสงวนแหงชาตปาคลองโตนดและปาลดบอแหน ปาสงวนแหงชาตคลองลดปนจอ ปาสงวนแหงชาตปาคลองยาง ปาสงวนแหงชาตปาเกาะรอกในและเกาะรอกนอก ปาสงวนแหงชาตปาเกาะตะละเบง ปาสงวนแหงชาตปาหลงสอดและปาบานควนบากนเกาะ ปาสงวนแหงชาตปาเลนคลองราปแปลงท แปลงท ๒ ปาสงวนแหงชาตปาเกาะลนตาใหญ เปนตน ปาไมในอ าเภอเกาะลนตา สามารถแบงออกเปนประเภทได ๗ ประเภท คอ ๑.๑) ปาชายหาด พบอยตามชายหาดทเปนดนทรายมโขดหน สภาพปาทวไป เปนปาโปรง พนธไมทส า คญ ไดแก สนทะเล โพทะเล หกวาง รกทะเล และไมพนลางพวก ปรง พลบพลงและล าเจยก เปนตน ๑.๒) ปาชายเลน ขนอยรอบเกาะตาง ๆ โดยทวไป ตามแนวคลองทมน าทะเลทวมถงพนธไมส าคญทพบ คอ โกงกางใบใหญ โกงกางใบเลก และแสม เปนตน ใชประโยชนในการเผาถาน และเปนแหลงผลตอาหารของสตวในทะเล ๑.๓) ปาละเมาะ ปาชนดนจะพบอยตามแนวเทอกเขาทมความลาดชนมาก พบบรเวณเกาะรอกและเกาะหา สภาพปาจะพบพรรณไมหนาแนนอยเปนจด ๆ อยกระจดกระจาย พนธไมทส าคญไดแก จนทรแดง สลดได และขหนอน เปนตน ๑.๔) ปาดงดบหรอปาชน เปนปาทบหนาแนนไปดวยพนธไมนานาชนด พนธไมส าคญทพบเหนไดแก ไมกระบาก ไขเขยว หลมพอ และตะเคยนทราย เปนตน ๑.๕) ปาดบแลง ปาชนดนพบในเชงเขาทราบลาด เชงเขาและบนยอดเขา พนธไมส าคญ ไดแก หลมพอ ตะเคยน ตะเคยนทราย ไมพนลาง เชน หวายลง หวายก า พวน และจน-กะพอ เปนตน

๔

๑.๖) ทงหญา พบอยบรเวณทราบบนเขาของเกาะหา หรอเกาะตกนลมา พนธไมทพบคอ หญาคา ยานลเภา เปนตน ๑.๗) พชน า ไดแก พวกสาหราย ซงจะขนอยตามตนหรอรากของแสมและโกงกางหรอขนอยในบรเวณหาดโคลนหรอโคลนปนทราย ตามผวหนาดน เกาะตามกอนหน หรอฝงอยในโคลน ซงมอยท ว ๆ ไป ๒) ปาไมและพชพนธทมนษยสรางขน ไดแก สวนมะพราว สวนยางพารา สวนปาลมน ามน เปนตน ๒.๗.๔ สตว พนธสตวในบรเวณหมเกาะลนตามอยหลายประเภท ทงสตวน า สตวบก และสตวปก ทงนเปนผลเนองจากลกษณะภมประเทศและสงคมพชทแตกตางกน ซงแบงประเภทตาง ๆ ไดดงน ๑) สตวเลยงลกดวยนม สวนมากทพบจะเปนสตวเลยงลกดวยนมขนาดเลก ไดแกกระรอก คางคาว สตวขนาดใหญทพบ ไดแก หมปา กระจง ลง คาง และในแถบนานน าเกาะรอก เกาะหา มสตวเลยงลกดวยนม คอ ปลาโลมา เปนตน ๒) นก ไดแก นกกระปด นกกระยาง นกกาเหวา นกออก นกเหงอก เปนตน ๓) สตวเลอยคลาน ไดแก ตะกวด จงเหลน แย เตาทะเล หอยฝากตว เปนตน ๔) ปลา ไดแก ปลาสลดหน ปลานกขนทอง ปลาผเสอ เปนตน ๕) สตวประเภทอนๆ ไดแก กง ป หอย ปลาหมก ปะการง เมนทะเล ฟองน าและ ปลงทะเล เปนตน ๒.๗.๕ ธรรมชาตหาดทรายชายทะเล ทรพยากรทส าคญอกอยางหนงของเกาะลนตาทควรไดกลาวไว คอ ทรพยากรทเปนแหลงทองเทยวทสวยงามของเกาะลนตา เชน หาดแหลมคอกวาง หาดคลองดาว หาดบะกนเตยง อาวไมไฝ หาดโละบาหรา หาดพระแอะ หาดคลองนน หาดหลงสอด หาดทงทะเล เกาะหมอ ถ าเขาไมแกว เกาะไหง หมเกาะหา เกาะรอก เขาตะละเบง เกาะก า นย เกาะก าใหญ และอทยานแหงชาต(แหลมโตนด) เปนตน

๔๒

๓. บรบทพนฐานของชมชนอรกลาโวย เกาะหลเปะ จงหวดสตล ๓.๑ ลกษณะภมประเทศ เกาะหลเปะ ตงอยในหมเกาะอาดง-ราว ซงเปนหมเกาะทส าคญแหงหนงของจงหวดสตล อยในทะเลฝ งตะวนตกทางภาคใตของประเทศไทย ปจจบนหมเกาะอาดง-ราว ตงอยในทองทหมท ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมองสตล จงหวดสตล ภายในหมเกาะอาดง-ราวมประชากรอาศยอยบรเวณเกาะหลเปะและบางสวนของเกาะอาดง ดงนนหนวยงานรฐจงตงชอหมท ๗ ของต าบลเกาะสาหราย ซงมอาณาเขตครอบคลมทงหมเกาะอาดง-ราววา บานเกาะหลเปะ เนองจากมประชากรอาศยอยมากบนเกาะหลเปะ๒๒ เกาะหลเปะเปนเกาะขนาดกลาง มพนทประมาณ ๔ ตารางกโลเมตร อยทางทศใตของเกาะอาดง ประมาณ กโลเมตร เดมชอ เกาะนปส เปนภาษาอรกลาโวย แปลวาบาง เนองจากเปนเกาะทมลกษณะภมประเทศเปนทราบเกอบทงเกาะ เหมาะตอการตงถนฐาน โดยทางทศเหนอและทศใตมทราบบรเวณกวางตดกบทะเลเปนหาดทรายสขาวทง ๒ ดาน ทางทศตะวนออกและทศตะวนตกเปนเนนสงขนเลกนอย แลวลาดลงเปนแนวโขดหนตดกบทะเล ชายหาดดานตะวนออกของเกาะหลเปะ เปนทต งของหมบาน เกาะหลเปะเคยมหนองน าเลก ๆ ตรงกลางเกาะ โดยครอบครวของผน าอรกลาโวยในยคแรกจะใชเปนบรเวณส าหรบปลกขาว แตตอนนเหลอเพยงน าบาดาลเทานน จดเดนของเกาะหลเปะ คอ ธรรมชาตทมปาปะการงรอบ ๆ เกาะ โดยเฉพาะทางดานหนาของเกาะจะเหนปะการงสวยงามหลากส ซงจะมเอกลกษณเฉพาะตวอยตรงทเวลาน าลดจะปรากฏลานกวางใหญของหมปะการงโผลมาใหเหน๒ ลกษณะภมประเทศทเดนของหมเกาะอาดง-ราว คอ เขตบรเวณทะเลตนรอบเกาะ เปนอาณาจกของปะการงทยงใหญและสวยงาม ประกอบไปดวยปะการงนานาชนด เกาะทงหมดของหมเกาะอาดง-ราวถกลอมไปดวยน าใสราวมรกตในฤดแลง ทะเลรอบ ๆ เกาะมสสนตงแตสเขยวอมน าเงนไปจนกระทงน าเงนเขมในแนวปะการง จากการศกษาลกษณะภมประเทศของหมเกาะอาดง-ราว จงท าใหเขาใจไดวา ลกษณะภมประเทศมผลตอการตงถนฐานของอรกลาโวย โดยจะเหนไดวาดวยลกษณะภมประเทศทเออตอการตงถนฐาน จงท าใหเกาะหลเปะกลายเปนศนยรวมอรกลาโวยและมการตงถนฐานอยอาศยมาจนถงปจจบน๒๔

๒๒ ดาฤนย จรญทอง, ๒๕๕๐. “ประวตศาสตรชมชนอรกลาโวยเกาะหลเปะ จงหวดสตล ระหวางป

พ.ศ.๒๔๙ -๒๕๔๙” การคนควาอสระ ปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศกษา มหาวทยาลยศลปากร, ๖- ๗.

๒ จรส งะสมน, “การศกษานทานชาวเลจงหวดสตล”, ๒ . ๒๔ ดาฤนย จรญทอง, ๒๕๕๐. “ประวตศาสตรชมชนอรกลาโวยเกาะหลเปะ จงหวดสตล ระหวางป

พ.ศ.๒๔๙ -๒๕๔๙” การคนควาอสระ ปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศกษา มหาวทยาลยศลปากร, ๒๐-๒ .

๔

๓.๒ ลกษณะภมอากาศ หมเกาะอาดง-ราว ซงอยในเขตอทยาแหงชาตตะรเตา และตงอยในทะเลฝ งตะวนตกของภาคใต ลกษณะภมอากาศทว ๆ ไป จงมอากาศรอนชน อณหภมคอนขางสงเกอบสม าเสมอตลอดทงป หมเกาะอาดง-ราวอยในเขตอทธพลของลมมรสม ๒ ฤด๒๕ คอ ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต พดจากมหาสมทรเขาสฝ งทางทศตะวนตกเฉยงใตของเกาะ ซงจะเรมพดประมาณเดอนพฤษภาคม ถงปลายเดอนตลาคมหรอตนเดอนพฤศจกายน อรกลาโวยเรยกลมนวา ลมพรด ลมมรสมตะวนตกเฉยงใตท าใหเกดพายแรง คลนจด มฝนฟาคะนอง อรกลาโวยไมคอยออกท างานไกลจากฝ งในฤดน และลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ลมนพดจากทะเลจนและอาวไทยเขาสฝ งภาคตะวนออก ผานภาคใตลงสทะเลฝ งตะวนตก พดเขาสดานทศตะวนออกเฉยงเหนอของเกาะ ชาวอรกลาโวยเรยกลมนวา ลมออก ซงเรมพดตงแตเดอนพฤศจกายนถงเดอนเมษายน ระยะนมฝนตกนอย คลนลมไมคอยจด เปนฤดทเหมาะส าหรบการทองเทยว ๓.๓ ประชากร ภายในหมเกาะอาดง-ราว ซงอยในเขตหมท ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย ในอดตกอนการประกาศจดตงอทยานแหงชาตตะรเตาในป พ.ศ. ๒๕ ๗ พบวามประชากรอาศยอยบนเกาะตาง ๆ ในหมเกาะอาดง-ราว เชน เกาะหลเปะ เกาะอาดง และเกาะราว เปนตน โดยเฉพาะทเกาะหลเปะมประชากรอาศยอยมากกวาเกาะอน ๆ เนองจากสภาพทางภมศาสตรซงเปนทราบ จงเออตอการตงถนฐาน แตภายหลงการประกาศจดตงอทยานแหงชาตตะรเตา ตามกฎของทางอทยานฯ สงผลใหประชากรจากเกาะตาง ๆ ในหมเกาะอาดง-ราว ตองอพยพมาอยอาศยทเกาะหลเปะ และบางสวนของเกาะอาดงเพยงเทานน จากการส ารวจจ านวนประชากรในป พ.ศ.๒๕๕ พบวามประชากรจ านวน ๙๕๒ คน เปนชาย ๔๗๕ คนและหญง ๔๗๗ คน มบานเรอน ๖๐ หลงคาเรอน๒๖

๒๕ เรองเดยวกน, หนา ๒ . ๒๖ ทวาการอ าเภอเมองสตล, “จ านวนประชากรและบานจากทะเบยนบาน ม.๗ เกาะสาหราย อ.

เมอง จ.สตล, ฐานขอมลส านกบรหารการทะเบยน กรมการปกครอง”, ๒๕๕ .

๔๔

ภาพประกอบ ๓.๔ แผนทแสดงหมเกาะอาดง-ราว ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล ทมา: ทท าการปกครองจงหวดสตล, แผนทจงหวดสตล [ออนไลน], เขาถงเมอ มกราคม ๒๕๕๔.เขาถงได

จาก http://www.dopasatun.go.th/index.php?option=com_content&task=view&id=15&Itemid=44

ภาพประกอบ ๓.๕ แผนทแสดงอาณาเขตของเกาะหลเปะ ทมา: Andaman Island Hopping, Koh Lipe Island [online],accessed 11 January 2007. Available form

http://andaman-island-hopping.com/islands/lipe.htm

๔๕

๓.๔ การคมนาคม การเดนทางสหมเกาะอาดง-ราว ในจงหวดสตลนน มรปแบบการเดนทางหลายรปแบบ ซงทางจงหวดสตลไดจดบรการพาหนะในการเดนทางไว ทงการเดนทางจากภายนอกเขาสตวหมเกาะอาดง-ราว และการเดนทางภายในหมเกาะอาดง-ราว การเดนทางสหมเกาะอาดง-ราว สามารถเดนทางมายงทาเรอปากบารา อ าเภอละง โดยสามารถใชพาหนะในการเดนทางไดหลายประเภท เชน รถยนต รถตปรบอากาศ รถโดยสารประจ าทาง รถแทกซ เปนตน ตอจากนนจะเดนทางโดยทางเรอสหมเกาะอาดง-ราว โดยมเรอโดยสารใหบรการททาเทยบเรอปากบารา อ.ละง ซงระยะทางจากทาเรอปากบาราถงหมเกาะอาดง -ราว เปนระยะทาง ๘๐ กโลเมตร ปจจบนสามารถใชบรการเรอโดยสารแบบตาง ๆ ได เชน เรอธรรมดา เรอเรว (เรอเฟอรร) เรอเรวพเศษ(เรอสปดโบท) และเรอประมงทใหบรการเชาเหมาเพอเดนทางไปสหมเกาะอาดง-ราว๒๗

ภาพประกอบท ๓.๖ เรอเฟอรรท จะเดนทางไปเกาะหลเปะ ณ ทาเรอปากบารา อ าเภอละง จงหวดสตล

ส าหรบการเดนทางภายในหมเกาะอาดง-ราว จะมเรอหางยาวของรสอรทและของอรกลาโวยบนเกาะหลเปะคอยใหบรการ สวนการคมนาคมภายในเกาะจะมเพยงเสนทางเดนเทาเทาน น ไมมถนนมาตรฐาน บนเกาะหลเปะจะมถนนขนาดกวางพอทจะใชข บข

๒๗ ดาฤนย จรญทอง, ๒๕๕๐. “ประวตศาสตรชมชนอรกลาโวยเกาะหลเปะ จงหวดสตล ระหวาง

ปพ.ศ.๒๔๙ -๒๕๔๙” การคนควาอสระ ปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศกษา มหาวทยาลยศลปากร, ๒๘-๒๙.

๔๖

จกรยานยนตและจกรยาน และใชเปนเสนทางเดนเทา มถนนเสนหลกเพยงเสนเดยวทใชเดนทางระหวางฝ งหนาเกาะ ซงเปนทต งของสถานทราชการทส าคญ ๓.๕ ทรพยากรธรรมชาตในหมเกาะอาดง-ราว ปาไมและพชพรรณ เนองจากหมเกาะอาดง-ราว อยในเขตภมอากาศรอนชนมฝนตกชกและกระจายตลอดทงป จงมผลท าใหพชพรรณธรรมชาตนานาชนดขนเจรญงอกงามกลายเปนปาดบชนเปนสวนใหญ สวนในเกาะหลเปะพนทปาบางสวนไดถกแผวถางเพอปลกพชทางการเกษตรและท านา ในพนทปาเหลานเปนทอยอาศยของสตวหลายชนดดวยกน ซงในหมเกาะอาดง-ราว สามารถแบงประเภทของปาได ๕ ประเภทดวยกน คอ ปาดบชน ปาดบแลง ปาเบญจพรรณ ปาชายเลน และปาชายหาด๒๘ สตวบกและสตวทะเล ส าหรบสตวบกทสามารถพบไดทวไป ไดแก หมปา กระจง ล คาง และตะกวด มนกมากกวา ๐๐ ชนด ทอาศยอยประจ าและอพยพมาอยชวคราว สวนสตวน ามหลากหลายชนด เชน แพลงตอน ปลา หอย เตา กง พะยน วาฬ โลมา รวมถงแหลงปะการง ซงมหลายสปชสจ านวนมาก๒๙ จะเหนไดวาภายในหมเกาะอาดง-ราวนน มความอดมสมบรณของทรพยากรทหลากหลาย ทงปาไมและพชพรรณ สตวบกและสตวทะเล ซงลวนมความส าคญตอวถชวตของอรกลาโวยแทบทงสน

๒๘ เรองเดยวกน, หนา ๒๔-๒๕. ๒๙ เรองเดยวกน, หนา ๒๕-๒๖.

บทท ๔ ชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวย

การศกษาชวตและวฒนธรรมของชาวเลอรกลาโวย แหงทะเลอนดามนในบทน ประกอบ

ไปดวย ชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยเกาะลนตา จงหวดกระบ และเกาะหลเปะ จงหวดสตล

๑. ชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยเกาะลนตา จงหวดกระบ

การศกษาชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยเกาะลนตา จงหวดกระบ จะศกษาเกยวกบสภาพทางสงคม สภาพทางวฒนธรรม และสภาพเศรษฐกจ ของกลมชาวเลอรกลาโวย ทงกอนและหลงการเกดเหตการณสนามในป พ.ศ.๒๕๔๗ เพอใหเหนพลวตของกลมชาวเล รวมทงการเปลยนแปลงทเกดขน ซงสงผลกระทบตอวถชวตและวฒนธรรม

๑.๑ สภาพทางสงคม ปาตยซาตก หรอ ปเลาตอขา เปนชอทกลมอรกลาโวยเรยกขานเกาะทมแนวหาดทรายขาวยาวเหยยด ซงบรรพบรษของพวกเขาแลเหนมาแตไกล เมอครงลองเรอมาทางทะเลแถบน ปาตยซาตกของอรกลาโวย ปจจบนคอเกาะลนตาใหญ อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ อรกลาโวยเปนหนงในกลมชนดงเดมทเคยอาศยและลองเรอไปมาอยในคาบสมทรอนดามน เกนกวา ๕๐๐ ปมาแลวทอรกลาโวยกลมหนงเขามาบกเบกอยอาศยทเกาะแหงน ตอมาจงมชาวมลายเขามาอย ตามมาดวยชาวจนซงเคยมาแวะพกทเกาะลนตาใหญ ในชวงทเดนเรอคาขายกบประเทศสงคโปร และ มาเลเซย แลวสวนหนงตดสนใจลงปกหลกฐานยงเกาะแหงน ส าหรบชาวไทยพทธกลมหลงสดทเขามาอยทเกาะลนตา สวนใหญเขามารบราชการ แมกลมชนอรกลาโวยจะเปนผบกเบกปาตยซาตกจนกลายมาเปนเกาะลนตา แตทกวนนผคนแทบจะลมเลอนพวกเขา จากการพดคยสบคนกบชาวบานอรกลาโวย พบวาตงแตตะวนออกจรดฝ งตะวนตกของเกาะลนตามากมายไปดวยพนท ซงอรกลาโวยเคยพ านกอาศย เคยฝงรางบรรพบรษ หลายแหงเปนพนทศกดสทธท ผกพนกบวถความเชอดงเดม

สาเหตทชาวเลอพยพยายถนเนองจากในอดตชาวเลตงถนฐานเปนการชวคราวตามชายฝ งทะเลเฉพาะชวงฤดมรสมและยายถนหากนใปอาศยชวคราวบรเวณหมเกาะตาง ๆ ตามฤดกาล แลวหวนกลบมาถนเดมในฤดลการเดยวกนของทกป เพราะพวกเขาไมชอบอยปะปนกบชนตางกลมตางวฒนธรรม บางครงกอพยพเพราะถกคนตางกลมรกราน เชน บานทงหยเพง เดม เปนถนทอยของชาวเล ตอมา “โตะหยเพง” โจรชาวมสลมซงหลบหนจากการจบกม

โครงการสทธทางวฒนธรรม, มปป. “พนททางจตวญญาณ,” เอกสารแผนพบ.

๔๘

ของเจาหนาทต ารวจจงหวดนครศรธรรมราช เขามาอาศยอยและกอความเดอดรอนใหชาวบาน ชาวเลจงอพยพหนไปอยทอนบรเวณบานทงสาน ทงโตะเขยวและเจะหล พนทเหลานบนเกาะลนตา เคยเปนทอยของชาวเลกอนทชาวมสลมซงหนการถกเกณฑทหารจากสตล กลนตน ปรสและไทรบร เขามาจบจอง บรเวณบานบอแหนกเปนอกแหงหนงทเลากนวาชาวเล เคยอาศยอยกนอยางหนาแนน เพราะนอกจากหลกฐานจากสสานเกาแกของชาวเลทบานบอแหนและบรเวณขางเคยง เชน บานทาทงนาค คลองดาว และคลองทราย ซงบรเวณทฝงศพดงกลาวจะมตนมะพราวทมขนาดสงแตกตางกนตามระยะเวลาทฝงศพ แตละหลมจะมหนปกไวในต าแหนงหวและเทาของศพ นอกจากนทบานบอแหนยงมศาล “โตะบาหลว” ซงเปนศาลบรรพบรษประจ ากลมทชาวเลบานบอแหนและชาวเลทอพยพไปท ามาหากนบรเวณบานในไร แหลมคอกวาง และคลองดาวเคารพสกการะเปนประจ า รวมทงเปนพนทจดพธลอยเรอรวมกนทกป ปจจบนมชาวเลไดมาตงบานเรอนอาศยบรเวณศาลโตะบาหลวเกอบ ๒๐ ครวเรอน

ตลาดศรรายากเปนถนทชาวเลเคยอยมากอน แลวถอยรนไปอยบรเวณบานหวแหลมแค เมอชาวมสลมเขาไปพกพงอาศยดวย และผลทสดเมอชาวจนซงอาศยเรอเปดน าสนคาจากประเทศจนและปนงเขามาแลกเปลยนกบสนคาพนเมองของชาวเลและชาวมสลม แลวสรางทพกและโกดงเกบของบรเวณตลาดศรรายา ชาวมสลมกเคลอนยายไปอยบรเวณบานหวแหลมแค อนเปนเหตผลกดนใหชาวเลถอยรนไปอยบรเวณหวแหลมกลางซงเปนแหลงใหญอกแหลงหนงในอดตทชาวเลเคยอาศยอยรวมกนประมาณ 40-50 ครวเรอน จากสาเหตแหงการอพยพยายถนของชาวเลนเอง ท าใหมค าพดตดปากชาวเกาะลนตาวา “จนไลแขก แขกไลชาวเล”

หลงจากการตงถนฐานคอนขางถาวรทบานหวแหลมกลางแลวยงมเหตการณตาง ๆ ทเปนสาเหตของการอพยพยายถน ตลอดจนการเปลยนแปลงทางสงคมและประชากรของชาวเลอกหลายประการ เปนตนวา ในป ๒๔๕๒ (สมยรชกาลท ๕) ดวยเหตผลทางการเมองเปนเหตใหไทยตองยกเมองกลนตน ตรงกาน ไทรบร และปรสใหองกฤษ จงตองปกปนเขตใหม เจาเมองสตลในสมยนนจงให “โตะฆหร” ชาวมสลมทชาวเลใหความเคารพนบถอเดนทางมาชกชวนชาวเลจากเกาะลนตาและเกาะสเหรไปตงถนฐานบรเวณหมเกาะอาดง เพอผลประโยชนของไทย แตความกนดารบนเกาะท าใหพวกเขาตองกลบมายงถนฐานเดม๒

ตอมาประมาณป ๒๔๘๐ กอนประกาศใชพระราชบญญตประถมศกษาทางราชการมนโยบายใหเดกชาวเลเขารบการศกษาในระดบประถมศกษา และไดมเจาหนาทอ าเภอบางคนเขาไปขวาใครไมใหลกเรยนหนงสอจะถกจบ พวกชาวเลจงพาลก ๆ ลงเรอหนกระจดกระจายไปตามหมเกาะตาง ๆ เพราะกลวถกจบแตไมนานกกลบมายงบานหวแหลมอก

๒ อาภรณ อกฤษณ, ๒๕๓๒. “พธลอยเรอ: ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล

กรณศกษาชมชนบานหวแหลม เกาะลนตา จงหวดกระบ” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขามานษยวทยา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,

๔๙

การปฏรปทางวฒนธรรมสมยจอมพล ป. พบลสงคราม พ.ศ. ๒๔๘๕ เพอจดประสงคในการสรางชาตโดยผานระเบยบประเพณและไดออกกฎขอบงคบตาง ๆ เปนตนวา บงคบใหราษฎรสวมหมวก สวมเสอและเลกกนหมาก กสงผลใหชาวเลอพยพหนการจบกมของเจาหนาทไปอาศยตามหมเกาะตาง ๆ ดวย และกอนไปพวกเขาไดนบตนมะพราวขายใหกบคนในทองถนเพยงตนละ -๒ บาท บางรายขายไป ๐๐ บาทตอเนองท ๕ ไร

การอพยพแตละครงไมไดไปกนหมด บางรายยอนกลบมาอาศยอยกบญาตบาง สรางเพงพกบนทดนทขายใหกบคนทองถนบาง จนกระทงชวงสงครามโลกครงท ๒ ไดมการอพยพครงยงใหญเกดขนเพอหนการคดเลอกเขารบราชการทหารและต ารวจ ในครงนนบานหวแหลมกลางเหลอครอบครวชาวเลเพยง ๓ ครอบครว คอ ครอบครวนายปเตะ ทะเลลก นายกะเหม ทะเลลก และครอบครวของนายเหงม ทะเลลก ปจจบนทง ๓ ครอบครวเทานนทมทดนบรเวณบานหวแหลมกลางเปนของตนเอง สวนครอบครวอน ๆ ทนความอดอยากบนเกาะอาดงไมไหวจงหวนกลบมาอาศยบนทดนทขายใหคนทองถนไปแลว๓

หลงจากป พ.ศ.๒๔๙๐ ซงทางราชการไดส ารวจประชากรอ าเภอเกาะลนตา ตามโครงการส ารวจส ามะโนประชากรทวประเทศ และชาวเลมรายชอในทะเบยนส ามะโนประชากรแลว ไดเกดไขทรพษจากแผนดนใหญ และตดตอลกลามมายงชาวมสลมและชาวเลบานหวแหลม เปนเหตใหชาวเลพการและเสยชวตเปนจ านวนมาก เนองจากรกษาดวยวธการอาบน ามนตซงขดกบโรค๔ ตอมาในป พ.ศ. ๒๔๙๙ ทางราชการไดออกพระราชบญญตทะเบยนราษฎร ชาวเลมสทธไดรบส าเนาทะเบยนบาน ในฐานะทเปนประชาชนชาวไทยซงตามกฎหมายจะตองเขารบการคดเลอกเปนทหารเกณฑดวย ครอบครวของพวกเขาพากนรองขอตอทางราชการซงกไมสามารถผอนผนใหได แตมผแนะน าใหไปอยทเกาะอน หลงจากนนชาวเลครอบครวอน ๆ กทยอยกนอพยพตามไปดวยจนแทบไมมชาวเลเหลออยเลย แตตอมากหวนกลบมาอก แมจะมปญหาเรองทอยอาศยกตาม

ในสมยทนายอ าเภอเฉลยว ณ สงขลา เปนนายอ าเภอประมาณป พ.ศ. ๒๕๐๔-๒๕๐๖ นายอทาร ทงใหญ ผบานหม ซงเปนชาวจนทแตงงานกบผหญงชาวเลไดท าหนงสอรองเรยนไปทางอ าเภอเพอขอทดนใหชาวเลอยอาศยและท ากน แตอ าเภอจดสรรทในเขต บานพรบอน ซงเปนทรกหางไกลทะเล จงไมมครอบครวใดยายไป จนกระทงป พ.ศ. ๒๕ ๒ สมเดจพระศรนครนทราบรมราชนนาถไดจดตงโรงเรยนส าหรบเดกชาวเลโดยเฉพาะ บรเวณนอกจากนยงไดพระราชทานทดน ซงประสงคใหชาวเลมทอยเปนหลกแหลง ไมตองเรรอนอกตอไป และให

๓ เรองเดยวกน

๔ เยาวลกษณ ศรสกใส,๒๕๔๕. “การเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรม: ศกษากรณชาวเลสงกาอ อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ”, ๓๗.

๕๐

คนกลมแรกของชมชนทกคนมวนเกดเปนวนทหนง มกราคม นอกจากนยงพระราชทานนามสกลใหดวยไดแก ทะเลลก ชางน า หาญทะเล ประมงกจ เปนตน ปจจบนนเปนทรจกกนวา ชาวไทยใหม ตอมาชาวเลบานหวแหลมกลางจงเรมจบจองทดนบรเวณอาวสงกะอ อาวมะเละ และอาวคลองปอในทสด ขณะเดยวกนทางราชการไดสรางโรงเรยนบานหวแหลมหลงใหมขน ปจจบนชอโรงเรยนบานสงกะอ อยบนเนนเขาระหวางอาวสงกะอและอาวมะเละ และยงด าเนนการสอนมาจนถงปจจบน ในป พ.ศ.๒๕ ๖ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดเสดจเยยมราษฎรอ าเภอเกาะลนตาและมพระราชด ารสใหพระราชทานกรรมสทธในทดนทชาวเลอาศยท ากนอย และพระทานอนญาตใหชาวเลไดรบการยกเวนในการเขารบการคดเลอกเขาเปนทหารเกณฑตามค ากรอบบงคมทล ดงนนในป พ.ศ.๒๕ ๘ กระทรวงมหาดไทยจงอนมตใหทางอ าเภอเกาะลนตาจดสรรทดนใหชาวเลตามกระแสพระราชด ารส โดยคดเลอกบรเวณอาวมะเละและอาวคลองปอ อ าเภอเกาะลนตา จ านวน ๓๕๐ ไร เพอแบงใหราษฎรชาวเลประมาณ ๔๗ ครวเรอน ชาวเลจงมกรรมสทธในทดนประมาณครวเรอนละ ๕ ไร ตงแตนนเปนตนมา แตทดนดงกลาวในตอนนนกไมไดใชประโยชนมากนก นอกจากสรางทพกอาศย มบางครวเรอนเทานนทปลกมะพราวและพชพนเมอง เมอแบงสนปนสวนทดนใหลก ๆ หลาน ๆ กเหลอเปนสวนยอย ๆ ส าหรบแตละครอบครวไดเพยงพอทจะสรางบานเทานน และจากการกอตงอทยานแหงชาตหมเกาะลนตา เมอป ๒๕๓๓ ผใหญบานบอกวา ทางอทยานไดล าอาณาเขตทดนของชาวเลไปสวนหนง โดยทชาวเลไมร เพราะการจบจองทดนของชาวเลสมยกอนไมไดมการแบงอาณาเขตทชดเจน และกแบงตามการรบรของชาวเลดวยกนเองวาของใครอยตรงไหน ดวยเหตนทางอทยานอางวา ไมมหลกเขตทชดเจน ท าใหชาวเลจ าตองสญเสยทดนตรงนนไป เพราะไมกลาเรยกรองและยงเกยวกบทางเจาหนาทอทยาน

ปจจบนเกาะลนตามกลมชาวเลอาศยและกระจายอยในหลายพนทดวยกน๕ ดงน

บานในไร และศาลเจาโตะบาหลว เปนพนทของชาวเลอรกลาโวยทอพยพมาจากบานบอแหน ซงเปนพนทบรรพบรษมาตงรกรากตงแตตน แตเนองจากมนายทนมาขอสมปาทานพนทปาชายเลน เพอน าโกงกางไปเผาถาน ท าใหมคนนอกพนทเขามาอาศยบรเวณบานบอแหนจ านวนมาก ชาวเลทอาศยอยเดมตองอพยพมาอยบานในไรและบรเวณศาลเจาโตะบาหลวแทน โดยบานในไรเปนทอยทมทะเบยนบานชดเจน เนองจากทางราชการไดท าการจดสรร

๕ เดยว ทะเลลก, บานในไร ต าบลศาลาดาน อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ, สมภาษณวนท ๒๒

ตลาคม ๒๕๕๓. และสรปโครงการส ารวจชาวเล อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. ๒๕๕๔, เอกสารอดส าเนา

๕

ทดนใหชาวเลครอบครวละ ๔ ไร เพอเปนทอยอาศย แตปจจบนชาวเลมลกหลานเพมขน ขณะเดยวกนปจจบนบานในไรถกหอมลอมดวยธรกจการทองเทยว ท าใหทดนบางผนถกเปลยนมอเปนของนายทน เพอสรางรสอรท โรงแรมและรานอาหาร สวนบรเวณศาลเจาโตะบาหลวใชเปนพนทใชประกอบพธกรรม และเปนทจอดเรอ ปจจบนทจอดเรอชาวเลถกจ ากดพนท เนองเพราะการทองเทยวบนเกาะลนตาเชนกน เจาของกจการธรกจทองเทยวไมยนยอมใหเรอประมงจอดหนารสอรท ดงนนชาวเลจงน าเรอมาจอดรวมกนทโตะบาหลวแทน ท าใหมชาวเลมาสรางเพงพกรอบ ๆ ศาลเจาเพอเฝาเรอ ปจจบนชาวเลชมชนในไรและศาลเจาโตะบาหลวมจ านวน ๔๓๙ คน แบงเปนชาย ๒๒๔ คน หญง ๒ ๕ คน

บานคลองดาว หม ๓ ต าบลศาลาดาน เปนอกพนทหนงทชาวเลอพยพมาจากบานบอแหน มาสรางทอยอาศยบรเวณบานคลองดาวในปจจบน มชาวเลจ านวน ๒๕ คน แบงเปนชาย ๓๓ คน หญง ๘ คน ผน าทางความเชอหรอทชาวเลเรยกกนวา โตะหมอ คอ พอหมอมหมา ชางน า

บานหวแหลม หรอบานหวแหลมกลาง ปจจบนอยท หม ๗ ต าบลเกาะลนตาใหญ บานหวแหลมกลางถอเปนพนทแรกทชาวเลอพยพมาตงรกรากบนเกาะลนตา เปนชมชนดงเดมทชาวเลอรกลาโวยมารวมตวกนมากทสด เนองเพราะเปนสถานททใชประกอบพธกรรมส าคญของชาวเล และยงเปนดนแดนแหงแรกทตดสนใจเปลยนวถชวตจากการอาศยเรอเรรอนในทะเล ขนมาตงถนฐานบนพนดน ปจจบนชาวเลทอาศยอยบานหวแหลมมจ านวนทงสน ๗๕ คน แบงเปนชาย ๔ คน หญง ๓๔ คน ผน าทางความเชอทส าคญคอ โตะหมอมะเผน ทะเลลก

บานสงกาอ หม ๗ ต าบลเกาะลนตาใหญ ทมาของบานสงกาอ เนองจาก ค าวา สงกาอ หมายถง ปลากระเบนราห โดยชาวเลสงกาอเชอกนวาแตเดมทยงอาศยอยในทะเล มปลากระเบนราหตวหนงน าทางพวกเขามายงเกาะลนตา และท าใหไดมถนฐานทถาวรตงแตนนมา ปจจบนมกองหน เรยกกนวา “หนเหงอก” ซงชาวบานนบถอ ศรทธา วาเปนทสถตของปลากระเบนราหตวนน เปนเจาแหงทะเล ชาวเลจงเรยกกนวา “โตะอสกกาอ” ชาวเลจะน าธงแดงไปปกไวทกองหน เพอแสดงถงความเคารพ ปจจบนบานสงกาอมประชากรชาวเลทงสนจ านวน ๔๒๖ คน แบงเปนชาย ๒ ๓ คน หญง ๒ ๘ คน ผน าทางความเชอ คอ โตะหมอประกอบ ทะเลลก นายมาราศ ทะเลลก นายมะหว ทะเลลก นายหเกบ ชางน า และนายรเจม ทะเลลก

วถชวตประจ าวนของชาวเลทงชายและหญงในแตละวนจะท าหนาทของตนเองตงแตตนขนมาในตอนเชา ผชายจะออกทะเล สวนผหญงจะหงหาอาหาร ซกผาประกอบกจวตรประจ าวน หลงจากนนจะนอนพกผอนหรอจบกลมคยกนรอเวลาทสามกลบมาจากออกทะเล เมอเรอทไปหาปลากลบมาแลว คนในครอบครวตางชวยกนน าภาชนะมาชวยปลดกง หอย ป ปลา ปลาหมกทตดมากบอวนแยกใสภาชนะตาง ๆ กน และชวยกนท าความสะอาดอวนจดเกบอวนใสตาขายผกใหเรยบรอย น าไปใสเรอเพอเตรยมไวส าหรบการออกอวนในตอนบาย

๕๒

หรอในวนรงขน หลงจากนนจะน าสตวน าทจบไดไปขายทแพปลาของเถาแก ซงในอดตเมอแตละครวเรอนไดปลามาจะมการแบงปนกนในหมเครอญาตและเพอนบาน ปจจบนชาวเลจ าเปนตองใชเงนเพอแลกเปลยนซอสนคาทจ าเปนตองใชในชวตประจ าวน แพปลาของเถาแกจงแหลงแลกเปลยนสตวน าทส าคญ สวนปลาทขายไมได เชน ปลารง ปลาแดง ปลาลนควาย ปลาสาก ปลามา ปลาหมกตวเลก ๆ กง จะเกบไวท าอาหารกนในครอบครว หรอท าปลาเคม ปลายางเกบไว บางสวนจะแบงปนใหเพอนบาน เมอเสรจจากงานแลวจะกนอาหารกลางวน หลงจากนนผหญงชาวเลมกจะนอนหลบพกผอน หรอจบกลมพดคยกนตามลานดนหนาบานหรอใตตนไมใหญ หรอชวยท าเครองมอประมง สวนผชายชาวเลจะน าอปกรณทใชท าประมงช ารดมาซอมแซม หรอท าขนใหม สวนหญงชายวยรนในอดตจะชวยพอแมท างาน ปจจบนบางสวนมกจะรวมตวกนอยทบานเพอน พดคยกน หรอนอนฟงเพลงจากวทย เมอเศรษฐกจเปลยนไป วถชวตของกลมวยรนจงเปลยนเชนกน บางคนออกไปรบจางท างาน และสวนนอยมากทไดเรยนหนงสอ ในขณะเดยวกนวถชวตของชาวเลเปลยนไปเชนเดยวกน ทงผชายและผหญงบางสวนจะตองออกไปรบจางนอกบานมากขน ยงในชวงหนามรสมไมสามารถออกทะเลเพอไปหาปลาได ทงผชายและผหญงตองออกไปท างานรบจางตาง ๆ รวมทงลกจางในรสอรท หรอรานคาตาง ๆ

จะเหนไดวาในสมยกอนฝายหญงจะไมออกทะเลเลยเปนหนาทรบผดชอบของผชายทจะตองท า แตในปจจบนกจะมผหญงออกไปชวยผชายออกทะเลและท ามาหากน ตองชวยกนหาเงนเขาบานมาเลยงครอบครวและลก เพราะในปจจบนชาวเลตองมภาระในการรบผดชอบเพมมากขน ทงขาวของเครองใชตาง ๆ ตองหาซอทงหมด และของมราคาแพงกวาพนทอน ๆ เนองเพราะพนทเกาะลนตาเปนแหลงทองเทยว เดกชาวเลทพอจะออกทะเลไดแลว จะใหลกออกทะเลกบพอซงสวนใหญจะเปนลกชาย

นอกจากนจากการศกษาพบวา การชวยเหลอกนภายในชมชนชาวเลดวยกนเอง เปนอกวฒนธรรมหนงทปฏบตสบตอกนมาจนถงปจจบน ทงกจกรรมทเกยวของกบอาชพประมง เปนการชวยกนสรางเรอ น าเรอลงทะเล การท าประมงรวมกนในกลมเครอญาต การชวยเหลอกนดานการเงน เชน เมอผชายจะตองไปขอภรรยา หากสนสอดทองหมนยงมไมครบ ไมเพยงพอ ภายในญาตพนองจะชวยกนหาเงนทองมาใหจนครบตามจ านวน แตมขอแมวาเจาบาวเองจะตองมเงนของตวเองจ านวนหนงดวย การชวยเหลอกนอกประการหนง คอ เมอญาตพนองจากชมชนอน จากเกาะอน ๆ มาเยยมเยยนถงบาน เจาของบานจะตองซอของเตรยมตอนรบอยางเตมท โดยเฉพาะอาหารการกน บางครงเงนออมทมอยในบานถกน ามาใชซอของเลยงตอนรบจนหมดในครานนกม

การตงบานเรอนของชาวเลในพนทเกาะลนตา ในอดตจะสรางบานตด ๆ กน บางบานมทางเดนเชอมตอถงกนได และไมมร วกนแสดงอาณาเขตของแตละบาน เพราะสวน

๕๓

ใหญมความสมพนธเกยวดองเปนญาตกน ลกษณะการตงบานเรอนของชาวเลจะสรางบานเรยงกนเปนแถว ๆ ตามแนวของชายทะเล โดยหนหนาบานเขาหาฝ ง สวนหลงบานยนลงไปในทะเล ลกษณะบานจะเปนบานไมชนเดยว ยกใตถนสง ใชไมไผขดสานเปนฝาบาน หลงคาสงกะสหรอมงจาก ปจจบนลกษณะบานเรอนจะแตกตางจากอดต จะนยมสรางบานดวยปน ไมยกพน หลงคามงกระเบอง ลกษณะบานเรอนทท าดวยไม ยงพอมอยบาง เชน บรเวณบานสงกะอ บานหวแหลม บานโตะบาหลว ยงคงมลกษณะแบบอดตอย แตส าหรบบานคลองดาว บานในไร ชาวเลตองเปลยนทงสถานทสรางบานเรอน และลกษณะของบานเรอน เนองจากรมทะเลไดขายใหกบนายทนเพอสรางรสอรท ท าใหชาวเลตองขยบขนไปสรางบานบรเวณรมเขาดานในมากขน

ความสมพนธทางสงคม ภายในครอบครวสามและภรรยาจะชวยเหลอกน แตภรรยาจะเปนผดแลเงนทงหมดทสามหามาได และเปนผตดสนใจในการใชจายเงนภายในครอบครว อกทงยงไดรบยอมรบภายในชมชนชาวเลอกดวย การหยารางจะมนอยมาก เพราะจะรกใครกน ไมคอยทะเลาะและจะใหความเคารพตอพอแม ปยาตายาย และญาตผใหญ สวนผใหญจะคอยใหค าแนะน า และเลยงดลกหลานอยางรกใคร นอกจากนกบเพอนบานดวยกนจะอยรวมกนเสมอนเปนเครอญาต เนองจากชมชนชาวเลเปนชมชนเลก ๆ จงรจกกนอยางสนทสนม มลกษณะเปนสงคมเครอญาตจะมความรสกวาเปนพนองกน แมจะอยหางกนคนละเกาะหรอคนละหมบานกจะไปมาหาสกนบอย ๆ ความสมพนธระหวางชาวเลและเพอนบานชาวเลดวยกน จงมลกษณะเปนกลมเครอญาตมากกวาเพอนบานทวไป เพราะตางเขาใจวามบรรพบรษรวมกน และผกพนฉนทญาตทเกดจากการแตงงานในกลมเดยวกน เพราะสวนใหญนยมแตงงานภายในกลมเดยวกน หรอแตงกบชาวเลตางถนทบรรพบรษเปนญาตกน หรอเคยอยถนเดยวกนมากอน

ชาวเลมกแตงงานกนตงแตอายยงนอย ผชายจะแตงงานเมออายประมาณ ๘-๒๒ ป สวนผหญง อาย ๖- ๘ ป เรมแตงงานแลว สวนใหญจะนยมแตงงานกนเองระหวางคนในชมชนชาวเลดวยกน หรอญาตชาวเลดวยกนเองทอยทเกาะอน แตมชาวเลบางคนแตงงานกบคนอนนอกเหนอจากชาวเลดวยกน เชน แตงงานกบชาวจน หรอคนตางจงหวด เนองจากปจจบนมชาวเลทประกอบอาชพรบจางตามรสอรทตาง ๆ เพมมากขน ท าใหเรยนรและรบวฒนธรรมของคนภายนอกเขามา และกไมไดรงเกยจทจะพบปะกบคนนอกหมบาน หรอบคคลทไมใชชาตพนธเดยวกบตน จงเกดการผสมกลมกลนกบคนภายนอกเพมมากขน สวนผน ากลม จะมบทบาทตอชมชนชาวเลเปนอยางมาก โดยเฉพาะ “โตะหมอ” เปนผน ากลมทไดรบเลอกจากสมาชกใหเปนผสบทอดต าแหนงและหนาทตอเนองกนมาตงแตบรรพบรษ เมอมกจกรรมตาง ๆ ทเกยวของกบพธกรรม ความเชอ สมาชกในกลมจะเชญโตะหมอไปประกอบพธกรรม เชน พธลอยเรอ พธแกบน พธศพ พธเกยวกบการใหก าเนดทารก เปนตน นอกจากนโตะหมอ ยงมบทบาทในการดแลทกขสข และแกปญหาความขดแยงในชมชน

๕๔

ดวย และคอยเปนผรกษาพยาบาลชาวเลทเจบปวยดวย โดยชาวเลมความเชอวา อาการเจบปวยไมสบายนนเกดจากผกนจงเปนหนาทของโตะหมอประจ าหมบานทตองรกษาดวยการขบไล หรอเชญใหผออกไป วธบ าบด สวนใหญใชวธรายเวทมนต เปาคาถาอาคม หรอดเทยน เพอดอาการของโรคตาง ๆ โตะหมอจะสามารถตดตอกบบรรพบรษไดและรสาเหตของอาการ รวมรวธการจะด าเนนการใหหายจากโรคนน ๆ ได และมตวยารกษาโดยเฉพาะ สวนมากจะใชรกษาดวยสมนไพรจากปาเพอท าการรกษาโรค ดานการศกษา ชาวเลเรมรจกระบบการศกษาในโรงเรยนประมาณป พ.ศ.๒๔๘๐ เมอรฐบาลมนโยบายใหชาวเลเรยนหนงสอโดยน าเดกชาวเล ๓ คน ไปทดลองเรยนในโรงเรยนรวมกบเดกนกเรยนทวไปในตลาดเกาะลนตา แตตองประสบความลมเหลว เพราะสมยนนชาวเลยงหวาดระแวงคนภายนอกอยมาก เกรงวาลกของตนจะไมปลอดภย จนตองไปเฝาชะเงอดลกตามพมไมใกลโรงเรยนทกวน ผลทสดชาวเลในชมชนบานหวแหลมถงกบอพยพไปอยทอน เพราะขาราชการในอ าเภอบางคนขวา ใครไมใหลกเขาโรงเรยน จะถกจบ ตอมาประมาณป พ.ศ.๒๔๘ ทางอ าเภอจงแกปญหาโดยการสรางอาคารชวคราวขนในทสวนของชาวบาน เพอเปดสอนเฉพาะเดกชาวเล โดยมครมสลมชอ ครเมตตา ละง ท าการสอนเพยงคนเดยว พวกเขาจงยอมใหลกเขาเรยนหนงสอในโรงเรยนนนได แตการเรยนการสอนประสบปญหาหลายดาน เปนตนวา ครจะตองเขาไปตามหาเดกนกเรยนซงหลบหนไปซอนตวในบานบาง ตามชายปาบาง ทงการเรยนการสอนกตองใชภาษาชาวเลประกอบ เชน สอนอานก.ไก กตองอานวา ก.อายม (ไก) ข.กะเลอ (ไข) ค.กระเบา (ควาย) เปนตน จงตองใชเวลาสอนมากกวา ป ตอ ชนเรยน โรงเรยนชวคราวหลงนเปดท าการสอนไดเพยงระดบชนประถมศกษาปท มนกเรยนประมาณ ๒๐-๓๐ คน ตอมามปญหาเรองหองเรยนและทดนสรางอาคาร ประมาณป พ.ศ. ๒๔๘๓ จงยายมาสรางอาคารชวคราวใหม ในทสาธารณะซงเปนสนามกฬาประจ าหมบานในปจจบน และปดสอนถงชนประถมศกษาปท ๒ หลงจากนนไมนานเกดสงครามโลกครงท ๒ ในชวงทเกดวกฤตการณทางการเมองดงกลาว มผลใหประชาชนทวไปรวมทงชาวเลอดอยากมาก โรงเรยนจงตองหยดสนอไปโดยปรยาย และเมอสงครามสงบ อาคารดงกลาวช ารดมากจนใชการไมได และทางอ าเภอไมมงบประมาณในการกอสรางอาคารใหม จงลงมตกนวาใหเดกชาวเลไปเรยนในโรงเรยนบานเกาะลนตารวมกบเดกทวไปในตลาด การศกษาในระบบงเรยนของเดกชาวเลจงหยดชะงกไปชวคราว เพราะเดกชาวเลไมยอมออกจากหมบานไปเรยนรวมกบเดกในตลาด จนกระทวประมาณป พ.ศ.๒๕ ๓ หลงจากทสมเดจพระบรมราชนนเสดจไปเกาะลนตา และมพระราชด ารสใหทางอ าเภอสรางโรงเรยนส าหรบชาวเลโดยเฉพาะ นายชต นยภกด นายอ าเภอเกาะลนตาไดรบความรวมมอจากนายททาร ทงใหญ ผใหญบานหมท ต าบลเกาะลนตา และราษฎรหมท ชวยกนสละวสด แรงงานและทดนสรางอาคารชวคราว หลงคามงจากขน หลง ตงอยบนเนนเขาระหวางอาวสงกาอกบอาวมาเละ ตอมาไดรบงบประมาณในการสราง

๕๕

อาคารเรยน ท าใหสามารถขยายจ านวนหองเรยนจนถงชนประถมศกษาปท ๖ ปจจบนไดแกโรเงรยนบานสงกาอ ๖

ในป ๒๕๔๐ ไดมคร คนเปนชาวเลอาศยทบานศาลาดาน ชอสชาดา ชางน า มาบรรจเปนครโรงเรยนบานสงกาอ เมอมปญหาระหวางครและผปกครองของนกเรยนชาวเล ครสชาดาจะเปนผไกลเกลยและพดคยใหเสมอ ท าใหชาวเลไววางใจครสชาดาอยางมาก เพราะเปนชาวเลดวยกนและพดภาษาอรกลาไวยได ส าหรบเดกชาวเลในอดตจะมปญหาดานภาษา เพราะฟงภาษาไทยไมเขาใจ แตเมอแตละบานเรมมวทย โทรทศน และเรมเรยนหนงสอในระบบโรงเรยนมากขน ท าใหใชภาษาไทยกนมากขน พอแมจงพดภาษาไทยกบลก ปจจบนเดกชาวเลจะไมนยมพดภาษาอรกลาโวย จะใชภาษาไทยสอสารกนมากขน แตจะฟงภาษาอรกลาโวยไดอยางเขาใจเมอผใหญพดกน

แมชาวเลจะมความเหนวาโรงเรยนไมนากลวทจะสงบตรหลานไปเขาเรยน แตยงมชาวเลจ านวนหนงไมสงเสรมและสนบสนนใหบตรหลานไดเรยนอยางเตมท อาจจะเปนเพราะชาวเลไมมเงน ตองอาศยบตรหลานชวยเหลองานของครอบครวเพอจนเจอรายไดเพอแกปญหาดงกลาว โรงเรยนทจดการศกษาเพอชาวเล นาจะเปดสอนวชาอาชพทสงเสรมการมรายไดของครอบครวและสอดคลองกบความตองการของทองถน จงจะเปนการชวยเหลอครอบครวของชาวเล ท าใหชาวเลมงานและมเงน และพรอมทจะสงบตรหลานเขารบการศกษาดวยความเตมใจยงขน

ปจจบนสถานศกษาทจดบรการทางการศกษาใหกบชาวเลเปนสวนใหญในอ า เภอเกาะลนตา ม ๒ แหง ซงเปนโรงเรยนในสงกดส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต คอ โรงเรยนชมชนบานศาลาดาน และโรงเรยนบานสงกาอ

๑.๒ สภาพเศรษฐกจ ชาวเลอรกลาโวยยงชพกบทะเลตลอดเวลา แมในปจจบนเวลาสวนใหญยงเกยวของและผกพนอยกบทะเลแทบทงสน เรอจงเปนเสมอนเพอนรใจ จนชาวเลบางคนไดสะทอนใหฟงวา “รกเรอมากกวารกเมย เพราะเรอเปรยบไดเหมอนเมยคนหนง”๗ เรอจงมความส าคญกบชาวเลมาตงแตอดต เปรยบไดกบบานหลงแรกทอาศยอยกบเรอมาตงแตยคเรมตน ในยคดงเดมพวกเขาน าเรอทองไปตามหมเกาะ บางครงจะขนเกาะเพอเกบของปา เชน

อาภรณ อกฤษณ, ๒๕๓๒. “พธลอยเรอ: ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล กรณศกษาชมชนบานหวแหลม เกาะลนตา จงหวดกระบ” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขามานษยวทยา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,

๗ อหนอม ชางน า, บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๘ มนาคม ๒๕๕ .

๕๖

มะพราว เผอก มน หรอเกบหอยชวงน าลง แตสวนใหญแลวจะมงลาสตวทะเลเปนอาหาร โดยใชเครองมองาย ๆ ท ามาจากวสดทหาไดในทองถน จนไดชอวาเปนพวกทมความสามารถในการด าน าแทงปลาจบกงมงกรดวยมอเปลา และด าเกบหอยชนดตาง ๆ ขนมาจากกนทะเล

เมอมกลมชนอน ไมวาจะเปนไทยมสลม ไทยจน ไทยพทธเขามาอาศยตงถนฐานแถบหมเกาะกนมากขน ชาวเลกเคลอนยายชมชนไปอยตามหวเกาะ สดปลายแหลม ซงมกเปนบรเวณทคลนลมแรง เพอหนการรบกวนจากกลมชนอน เพราะพวกเขารกสงบและมกจะหวาดกลวคนแปลกหนา โดยเฉพาะผอาวโสทไมคลองแคลวภาษาใตหรอพดไมไดเลย การตอบรบหรอปฏเสธใด ๆ จงไมอยในวสย แตเมอผคนมากขน ชาวเลกจ าเปนทจะตองตดตอกบชมชนภายนอก มการน าสวนเกนทหาไดจากทะเลไปแลกเปลยนสงของเครองใชทขาดแคลน เชน จะน าเครองรางและสงประดบพวกเกรดกระเบนทองน า ก าไลกระ หอยเบย กลปงหา และไขมก ไปแลกกบเสอผามานงหม หรอเอาปลาไปแลกขาวสาร

จนกระทงตองหนมาปรบเปลยนจากการอาศยทะเลเปนหลก ตองเรมลงมอท านา ปลกพชผก โดยใชพนทราบบนเกาะเปนเรอกสวนไรนา เปนชองทางเสรมในการด ารงชพ สงใดทสามารถท าดวยตนเองไดจะลงมอท า แตหากไมสามารถสรางไดดวยตนเองจงจ าเปนตองหาสงอนมาแลกเปลยน เชน ถวย ชาม หมอ เสอผา เครองนงหมตาง ๆ ชาวเลไมสามารถหามาหรอสรางไดดวยตนเอง จงจ าเปนตองน ามาแลกเปลยน โดยใชสงทหามาไดเอง เชน สตวทะเล หรอแมกระทงทดนบนเกาะ มาแลกเปลยนกบสงของเหลาน ในขณะนนสงไหนทมความจ าเปนส าหรบพวกเขากจะหามาใหตามทคนภายนอกตองการแมจะเปนสงทมมลคามากในอนาคตกตาม เมอกลมคนอน ๆ เขามาจงใชวธการเหลานแลกเปลยนหรอขอซอทดนราคาถกจากชาวเล ดวยเหนความส าคญของทะเลมากกวาทดนจงยอมแลกเปลยนซอขายใหกบกลมคนภายนอกมากขน จนตองยายทอยอาศยเขาไปดานในของเกาะ บรเวณชายหาดจงตกไปอยในกรรมสทธ ของกลมคนทเขามาทหลง ไมวาจะเปนไทยพทธ ไทยจน ไทยมสลม และโดยเฉพาะนายทนทเขามาพรอมกบธรกจการทองเทยว

ในอดตการท าประมงของชาวเล นอกจากเครองมอและอปกรณตาง ๆ จะมความจ าเปนแลว แตในการหาปลาของชาวประมงกยงตองอาศยความช านาญและประสบการณตาง ๆ ทไดสะสมมาเปนเวลานาน ตลอดจนเทคนควธการหาปลาและจบปลา ชาวเลยงตองจดจ าแหลงทอยของปลา การเคลอนยายของฝงปลา การไหลเวยนของกระแสน าในทะเล ภมอากาศทเปลยนแปลงไปในแตละฤดกาล การพดของกระแสลมขางขนขางแรม พายและลมมรสมทพดผานในแตละป สงเหลานเปนประสบการณทชาวเลตองเรยนรและจดจ าและถายทอดใหกบลกหลานตอ ๆ กนไป ส าหรบแหลงท าประมงในทะเลของกลมชาวเลบนเกาะลนตา ไดแก เกาะหมา เกาะรอก เกาะพพ เกาะค เกาะหา เกาะมกและเกาะจ า

๕๗

จากการสนทนากลมยอย๘ พบวาวถชวตสวนใหญของชาวเลยงอาศยทะเลเปนหลก แมกระทงผหญงและเดก ๆ กตองชวยกนออกทะเลและสรางเครองมอประมง สวนใหญแลวครอบครวชาวเล สามจะเปนคนหารายไดหลก สวนภรรยาจะเปนผดแลภายในบานและชวยเหลองานเปนครงคราว ปจจบนชาวเลมเรอประมง เรอบางล ามหลายครวเรอนทเปนเครอญาตกน ตองพงพาอาศยออกทะเลรวมกน ส าหรบเครองมอประมงทชาวเลใชในการประกอบอาชพในปจจบน ไดแก ไซปลา ไซปลาหมก อวนป อวนกง อวนปลา อวนจบกงเคย (อวนลอม) เครองมอแตละชนดสามารถใชหมนเวยนกนไปตลอดฤดกาล ดงตารางตอไปน ตารางท ๔.๑ แสดงการใชเครองมอประมงพนบานของชาวเลบานคลองดาวในรอบ ๑ ป

ชวงเวลา (เดอน) เครองมอประมง

๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๐ ๒

. ไซปลา ๒. ไซปลาหมก ๓. อวนป ๔. อวนกง ๕. อวนปลา ๖. อวนจบกงเคย ๗. เบด

ไซปลา จากการศกษาพบวาเปนเครองมอประมงพนบานของชาวเลมาตงแตอดต ดวยลกษณะเฉพาะของเครองมอทมความแตกตางจากเครองมอประมงพนบานของชาวประมงฝ งอนดามนโดยทวไป ไซปลาจงเปนสญลกษณของพนองชาวเล เนองจากมขนาดใหญ ใชวสดทองถนทคงทน เชน หวาย เชอกไนลอน ไมท าฐานไซ และตะป ปจจบนไดน าลวดมาใชประกอบตวไซ เพอยดอายการใชงานใหนานทสด สามารถแยกคาวสดทงหมดตอไซหนงลกขนาด .๕ x ๒.๕ x .๐ เมตร มดงน

- ลวด ๖ กโลกรม ๗๐๐ บาท - เชอกไนลอน ๓ กโลกรม ๔๕๐ บาท - ไมฐาน ๓ ทอน ๙๐ บาท

๘ การสนทนากลมยอย ชาวเลอรกลาโวยบานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ เมอวนท

๒๘ มนาคม ๒๕๕ .

๕๘

- ตะป .๕ กโลกรม ๓๐ บาท - คาแรงงานเฉลย ,๒๐๐ บาท รวมคาวสดและคาแรง ๒,๖๓๐ บาท นอกจากวสดท ใชสรางความคงทนใหกบเครองมอแลว ยงตองอาศย

ความสามารถและความช านาญในการถกไซเพอเพมความคงทนยงขน การถกไซจงตองใชเวลา ๓ วน ตอไซหนงลก อายการใชงานประมาณ ๒-๓ เดอน มคนภายนอกชมชนตองการมาขอซอไซปลา ในราคาลกละ ๓,๐๐๐ บาท แมจะเปนราคาเทากบตนทน แตพนองชาวเลไมยนยอมขาย เพราะมองวาไซปลาลกหนง สามารถสรางรายไดใหกบครวเรอนมากกวาจ านวนเงน ๓,๐๐๐ บาทเสยอก นอกจากนไซปลายงมความพเศษตรงทการน าไปใชงาน เพราะตองอาศยความช านาญในการวางไซและการด าน าลกซงตองวางไวลก ไมต ากวา ๕ เมตร ไซหนงลกเมอน าไปวางแลวตองวางทงไว ๕ วนจงคอยไปกหนงครง ดงนนชาวเลทใชไซปลาจงตองมความช านาญในการจดจ าทงท าเลทตงของไซแตละลกทงจดทวางไวใตทองทะเลและเหนอผวน าขนมา การวางไซม ๒ แบบ คอ แบบแรกตองผกตดไวกบหนใตน า เมอถงเวลากตองด าน าไปดปลาในไซกอน เมอมปลาแลวคอยลากไซขนมา แบบทสอง ไมตองผกตดไวกบหน เพยงแตวางไว เมอถงเวลากแลวคอยใชสมอเรอลากไซขนมา โดยไมตองด าน าไปดปลาในไซ แบบทสองนนจะมความเสยงมากกวาแบบแรก เพราะเมอเรอล าอนทอดสมอมาแลวเจอไซ สามารถขโมยปลาในไซได และเมอเรออวนลากผานมา ไซจะโดนลากไปงายกวาผกไซตดไวกบหน

ในชวงระยะเวลากอนครบก าหนด ๕ วน เมอเวนวางจากภารกจอยางอน ชาวเลจะตองนงจดจอระลกถงต าแหนงของไซแตละลกทตนน าไปวางไว ชวงเวลาของการนงระลกถงไซดงกลาวน ชาวเลเรยกกนวา “นงหมกไซ” แตละวนโดยเฉพาะกอนนอนจะตองหมกไซกอนทกครงจนกระทงถงวนทตองไปกไซ พอครบ ๕ วน จงเปนวนทรอคอย เพราะการท าไซปลาตองฝากความหวงไวกบดวง เนองจากในปจจบนมความเสยงหลายประการ ไมวาจะเปนความเสยงจากการโดนเรออวนลากท าลายไซ การถกลกขโมยไซปลา และถกนกทองเทยวหรอไกดน าเทยวท าลายไซเพอปลอยปลาออกมา นอกจากนความพเศษอกประการของไซปลาทแตกตางไปจากเครองมอประมงพนบานชนดอน คอ การวางและกไซแตละครงตองอาศยแรงงานคนตงแต ๒ คนขนไป ดงนนการท าเครองมอประมงชนดนของชาวเลจงตองท ารวมกนภายในเครอญาตและพนองในกลมชาวเลดวยกนเอง ตองพงพาซงกนและกน ไซปลาจงเปนสงส าคญ เพราะเปนวถชวตของชาวเล

๕๙

ภาพประกอบ ๔.๑ ไซปลา เครองมอประมงพนบาน เปนเครองมอหลกในการท าประมงของพนองชาวเล

ภาพประกอบ ๔.๒ เครองลม ใชป มออกซเจนเพอไวหายใจในขณะด าน า เพอวางและกไซปลา

ภาพประกอบ ๔.๓ ไซปลาหมก ท ากนเกอบทกครวเรอน เปนเครองมอประมงส าคญรองจากไซปลา

อวน อวนเปนอปกณอยางหนงทมความส าคญส าหรบการหาปลาของชาวเล อวนทใชในกลมชาวเลมหลายลกษณะ มทงนนอวนป อวนกง อวนปลา และอวนจบกงเคย การผลตอวนจะท าขนมาเองจากแรงงานภายในครอบครว เมอยามวางจากการออกทะเลชาวเลก

๖๐

มกจะนงถกอวนหรอผกตะกวอยหนาบาน บางครงกน าอวนทช ารดออกมาซอมแซม อวนหาปลาของชาวเลจะมขนาดไมใหญนก เมอจะหาปลากจะกางอวนใหแผออกไปในน า ปลาทวายเขามากจะตดอยกบอวนทกางไว ดงนนเวลาหาปลาโดยใชอวนนนจะตองเปนเวลาทระดบน าในทะเลขนสง สวนอวน ๓ ชน หรออวนกง จะวางเฉพาะหนามรสม ในปหนงจะมประมาณ ๖ เดอน ระหวางเดอน ๖- ภายในหนงเดอนจะวางอวนไดประมาณชวงทน าขนลงปกต คอ ๒ ชวงดวยกน โดยเจาของอวนจะท าสญลกษณเอาไวดวยการใชทนตดไวทอวนเปนเครองหมาย การวางอวนจะใชเชอกหยอนลงไปจนตนอวนซงมตะกวผกตดอยจมลงไปถงผวดน สวนดานบนของอวนจะใชทนลอย ดงใหอวนกางออกตงฉากกบผวดน และตดขวางกระแสน าขนลง ท าใหกงตดทอวนไดงายขน การท าอวน ๓ ชน ตองใชเงนลงทนในการซออปกรณสงมาก ชาวเลจงตองพงพานายทนในการซออวน แลวน ากงทไดไปขายในราคาทนายทนก าหนด หรอแลกกงเพอช าระหนสน

เบด เปนเครองมอประมงทชาวเลท าขนส าหรบตกปลา ซงเปนการท าประมงแบบดงเดม นอกจากนนยงน าเศษเหลกมาท าสามงาม ฉมวกส าหรบแทงปลา และตะขอเหลกส าหรบแซะหอยนางรม แตปจจบน อปกรณเหลานสามารถซอหาไดงายขนโดยไมตองผลตขนเอง

แห อปกรณประมงทชาวเลนยมใช แหนนเกดจากการน าเอาดายมาถกเปนตาขายใหเปนวงกลม จดศนยกลางของปากแหจะถกรวบขนดวยเชอกทใชส าหรบใหจบยดไว เมอแหถกเหวยงใหกางออกไปในน าในขณะทมปลาโผลขนมา ชาวเลจะนยมท าแหไวใชเองในยามวาง สตวน าทชาวเลหามาได ในอดตจะน าผลผลตจากทะเลเหลานมาเปนอาหารหลก สวนทเหลอกจะแบงปนใหกบเพอนบานในกลมชาวเลดวยกน แตระยะ ๓๐ กวาปทผานมา เมอชาวเลเรมรจกระบบเงนตรา อกทงการคมนาคมสะดวกขน ท าใหชาวเลน าผลผลตทไดจากทะเลมาขายใหกบพอคาคนกลาง ซงชาวเลมกเรยกวา “เถาแก” ซงหมายความถง ผทมฐานะทางเศรษฐกจร ารวย และเปนผทออกทนในเรองเรอและอปกรณประมงใหแกชาวเลนนเอง เพราะชาวเลเองไมมเงนทนเพยงพอทจะไปซอเรอ เครองยนต หรออปกรณในการท าประมงเองได จงตองอาศยเถาแกทพอจะพงพาในการขอทนเรองน เมอชาวเลไดผลผลตมากจะแลกเปลยนดวยทนทน าไปใชกอนหนาน นอกจากอาชพประมงแลวซงเปนอาชพหลกทชาวเลถนดท ามาตงแตอดต ปจจบนเมอความตองการสงอ านวยความสะดวกมากขน มชาวเลจ านวนมากหนมาท าอาชพอน ๆ เพมมากขน ไดแก

๖

อาชพรบจางทวไป ชาวเลบรเวณบานคลองดาว บานในไร บานโตะบาหลว จะอยใกลกบตลาดในตวอ าเภอเกาะลนตา ท าใหเขามารบจางใชแรงงานทวไปในตลาดและเขตเทศบาล ซงกขนอยกบวาใครจะวาจางใหท าอะไร เชน รบจางแบกหาม ท าสวน ดายหญาหรองานกอสราง สวนใหญจะเปนแรงงานผชาย ผคนมกจะชอบวาจางแรงงานชาวเล เพราะไมเกยงงานหนกและท างานไดเตมท คาแรงทไดประมาณวนละ ๕๐-๒๐๐ บาท แลวแตจะตกลงกบผวาจาง บางครงผวาจางมกจะชอบเลยงเหลาขาวเปนการตอบแทน เพราะรวาชาวเลชอบดมเหลามาก หลงจากธรกจทองเทยวเตบโตขนอยางมากบนเกาะลนตา ท าใหจ านวนทพก รสอรทเพมมากขน เกดการจางงาน ชาวเลทงผชาย ผหญง และกลมวยรน เขามาท างานตามรสอรทเปนจ านวนมาก ทงเปนคนงานจดสวน พนกงานเสรฟ แมบาน แตจะท าไดเฉพาะในชวงฤดทองเทยวเทานน นอกจากนนยงมชาวเลบางสวนรบจางพานกทองเทยวไปเทยวตามเกาะตาง ๆ ซงสรางรายไดใหกบชาวเลในชวงฤดทองเทยวไดจ านวนมาก ท าใหชาวเลบางสวนพดภาษาองกฤษไดบาง อาชพเพาะปลก ดวยพนทมลกษณะเปนเนนเขา และชาวเลสวนใหญจะมทดนนอย ชาวเลบางสวนจะนยมปลกพชผกไวรบประทานเอง หากครวเรอนใดมพนทมากขนมาหนอยกจะชอบปลกมะพราว มะมวงหมพานต และสะตอ จะมแมคาเขามารบซอถงในสวน สวนใหญพชทปลก จะเปนพชทไมตองอาศยการดแลมากนก ปลกไดงาย และสามารถสรางรายไดอยางตอเนอง โดยเฉพาะมะมวงหมพานตและสะตอ จะขายไดรายไดด สวนมะพราวตองน าไปขายเอง เพราะสวนใหญจะปลกกนไดทวไป แตละบานจงปลกไวใชรบประทานในครวเรอน อาชพคาขาย มชาวเลบางรายหนมาประกอบอาชพคาขาย ทงรานขายอาหารและขายของช า สนคาทมจ าหนายในรานมของทชาวบานตองใชในชวตประจ าวน เชน แปรงสฟน ยาสฟน สบ แชมพ อาหารแหง เกลอ ขาวสาร ไข น าตาล และอนๆ ทจ าเปน รวมทงมเครองดมประเภทเหลาเบยร อาหารสดเชน ผก เนอหม เนอไก ซงในชมชนชาวเลแตละพนทจะมรานคาทเปนของชาวเลอยอยางนอยชมชนละ ๒-๓ รานดวยกน ๑.๓ สภาพวฒนธรรม ชาวเลทเกาะลนตา หากพจารณาตามบตรประชาชนซงไดระบไววานบถอศาสนาพทธ แตในชวตประจ าวนจะนบถอวญญาณบรรพบรษและสงศกดสทธตามธรรมชาต มการรกษาโรคภยไขเจบและการฝงศพโดยใชโตะหมอ ซงเปนผน าทางความเชอและพธกรรมตางๆ คราใดทเกดภยพบตหรอสมาชกในกลมเจบปวยลมตาย นนกหมายถงการลงโทษทไดรบจากผบรรพบรษ หรอสงเหนอธรรมชาตทมอทธพลตอพวกเขา ดงนนพธกรรมในการ

๖๒

ตดตอสอสาร ระหวางสมาชกในกลมกบสงเหนอธรรมชาตเพอขอขมา จงเกดขนเรยกกนวา การจดพธลอยเรอ๙

ประเพณลอยเรอ๑ ซงจดขนปละ ๒ ครงในชวงลมเปลยนทศ ระหวางวนขน ๓ ค า-แรม ค า เดอน ๖ เมอลมพลด หรอเรมฤดมรสมตะวนตกเฉยงใต และ ๓ ค า-แรม ค า เดอน ชวงลมออก หรอมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ซงเปนชวงเวลาทลมทะเลประจ าถนเรมเปลยนทศทาง อนหมายถงฤดกาลใหมไดเรมแลว นบวาบรรพบรษของอรกลาโวยนนมความละเอยดออน ชางสงเกตและจดจ า ลกษณะความเปนไปและความเปลยนแปลงของธรรมชาตจนสามารถก าหนดวนเรมตนของฤดกาลในรอบปไดอยางแมนย า ทเกาะลนตามการจดงานประเพณลอยเรอขน ๒ จดคอทบานหวแหลมกลาง ต าบล เกาะลนตาใหญ (สงกาอ) และโตะบาหลว ต าบลศาลาดาน โดยมอรกลาโวยทอยในเกาะลนตาและเกาะแกงอนๆ เดนทางเขามารวมงานทเกาะลนตาเปนจ านวนมาก เพอพบปะญาตพนองเหมอนงานรวมญาตอกงานหนงดวย ในสมยกอนชาวอรกลาโวยไมวาจะอาศยอย ณ แหงหนใด จะตองมาท าพธลอยเรอรวมกนทเกาะลนตาโดยเฉพาะทศาลเจาโตะบาหลว และศาลเจาบรเวณบานหวแหลม พธนสบทอดมาแตครงบรรพบรษอนเกยวเนองกบ ต านาน ความเชอ ความเปนมาและวถชวตทกสวนของอรกลาโวย การจดพธลอยเรอกเพอการสะเดาะเคราะห สงวญญาณกลบสทมา และการสงสตวไปไถบาป การเตรยมงานจะเรมในวนขน ๓ ค า โดยกลมผชายในหมบานจะเขาไปตดไมระก าและไมตนเปดในปาเพอน ามาใหชางฝมอประกอบเปนล าเรอทเรยกวา “ปลาจก” มขนาดความยาวประมาณ ๔ เมตร หรอมากกวานน ประกอบเปนล าเรอหรอพรอมตกแตงใหสวยงามประณตใหเสรจภายในเทยงของวนขน ๔ ค า ในขณะทฝายชายชวยกนประกอบล าเรออยนน ฝายหญงกจะมหนาทเตรยมขนม (๗ส) สกและดบ ขาวเหนยว ๗ ส หมาก พล ใบจาก ยาเสน ไกยาง ไขไกดบ ก ายาน ตอก เทยน เงน ขาวของเครองใชและสงจ าเปนอนๆ ในการประกอบพธกรรมซงใชบวงสรวงวญญาณบรรพบรษ ตอนเยนประมาณบาย ๔ โมงเยน พธกรรมกจะเรมขนโดยจะมชาวบานทกบานจะน าขนม (๗ ส) ทฝายหญงเตรยมไวใหไปท าพธรวมกนโดยมโตะหมอเปนผประกอบพธกรรม เพอบวงสรวงวญญาณบรรพบรษ โดยทโตะหมอจะท าพธจดก ายาน พรอมวางเครองเซนทกอยางทเอามา ก ายานจะถกน ามาวนรอบดาโตะสามรอบ พอตอนกลางคนประมาณ ทมกจะมการละเลนร ามะนาจนถงเทยงคน

๙ เดยว ทะเลลก, บานในไร อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๒-๒๓ ตลาคม

๒๕๕๓. ๐ การสนทนากลมยอย คณะกรรมการจดงานประเพณลอยเรอ บานโตะบาหลว วนท ๒๒-๒๓

ตลาคม ๒๕๕๓.

๖๓

รงขนเปนวนขน ๔ ค า วนนจะเปนวนประกอบล าเรอตอจากเมอวานใหเสรจกอนเทยง ในชวงบายจะรวมกนท าพธแหเรอมายงสถานทประกอบพธ หลงจากนนชาวบานจะน าอาหารและสงของอนๆ เชน ขาวสาร ขาวเปลอก ไมขดไฟ กะป เกลอ ตลอดจน ผม เลบ หมาก พล ใบจาก เงน และสงของอนๆทจ าเปนส าหรบการด ารงชวตทพอหาได กบรปฝาก ซงท าจากไมระก าเปนรปคนใหเทากบจ านวนคนในบาน สวนรปสตวทะเลตางๆ บงบอกถงความเปนชาวประมง ใสลงไปในเรอ ”ปลาจก” ถอเปนการสะเดาะเคราะห เพอใหชวตอยดวยความสงบสขปราศจากโรคภยไขเจบ และมปจจยยงชพตามอตภาพ โตะหมอเรมพธเพอน าสงชวรายลงเรอ ดวยการสวดมนตในปร าพธ เมอจดก ายานทองมนตเปนภาษาอรกลาโวยแลว ก ายานจะถกน ามาวนสามรอบ ชวงนเขาเรยกวา “สลาวะ” ตกกลางคนจะมการสนกสนานดวยการรองร าท าเพลง ร ามะนา ตามแบบโบราณรอบๆ ล าเรอถอเปนการสมโภชเรอ กอนจะลอยสทะเล ครนเมอฟารงสางน ากเรมลด พธกรรมทเปนขนตอนส าคญทสดกมาถง โตะหมอจะท าพธเพอทจะลอยเรอและเสกตอกเพอทจะเอาตอกลบตามตวจากหวจนถงเทาแลวใสลงไปในเรอเพอทจะใหสงทไมดทอยในรางกายบรรทกไปกบเรอดวย โดยชายกลมหนงคอยๆ ยกเรอขนแลวจะม เพลง “ปลาจก” บอกวาสวางแลวใหผบรรพบรษ หรอสงชวรายทงหลายใหขนเรอใหหมดถงเวลาทเรอจะออกเดนทางแลว และอวยพรใหเรอปลาจกเดนทางโดยสวสดภาพ ในขณะทสมาชกคนอนๆ ตางรองร าท าเพลงกนไปตลอดเวลานน ฝายทอยในน าจะท าพธ “เลบาเล” คอการกวกน าจากเกยวคลนสาดใสคนร าทอยบนฝ งจนเปยกปอนกนไปทว แลวจะชวยกนสงเรอออกสทะเลตามกระแสน า ซงมกจะท าเสรจเอาตอนรงอรณของวนใหม ซงเปนวนแรม ๕ ค า การลอยเรอนอกจากจะเปนการสะเดาะเคราะหแลวยงเปนการเสยงทายดวยหากเรอลอยออกไปโดยสะดวกกเปนนมตรหมายวาการท ามาหากนในชวงฤดกาลนนจะเปนไปดวยความสะดวกสบายไรอปสรรคและมความสงบสขในชวต ดงนนจงตองพยายามเขนเรอใหออกไปจากฝ งใหจงได กจกรรมในคนสดทาย เรยกวา “วนปราดก” จะเรมในตอนบายของขน ๕ ค า โดยการทโตะหมอหรอตวแทนจะน าเสา ๗ ตน มาปกเรยงกนบรเวณพธ แลว ใชไมมาผกใกลสวนปลายทเสาทกตนเปนรปคลายไมกางเขน เรยกวา “ไมกนผ” แลวใชใบกะพอมาผกทปลายไมทงสองดาน ตกกลางคนเมอสมาชกมาพรอมกนแลว จงเรมพธปดรงควาน โดยผน าดานพธกรรม “โตะหมอ” จะท าพธ โดยวนนจะมของในการประกอบพธกรรม คอ

- ขาวสารเหลอง คอ เอาขมนมาต าแลวเอาขาวสารมาครกใหเขากน ไวหวานใหทวบานตอนหวค า ๓ วน เพอไลสงไมดออกไปจากบาน

- ดาย ไวผกขอมอของคนในบานเพอปองกนอนตรายตาง ๆ ผชายผกดานซาย สวนผหญงผกดานขวา

๖๔

- หมาก พล ไวกนรกษาสวนทอยภายในรางกาย - ก ายาน ก ายานไวจดหนาบานตอนหวค าเพอปองกนสงทไมดเขามาในบาน

๓ วน - น าใสครหรอตม เพอท าน ามนตไวช าระรางกายและลางสงไมดออกจากรางกาย

- เทยน ไวจดตอนท าพธ - ดอกมะพราว ใบโกสน

ทกบานจะเอามาใหโตะหมอเสกกอน จะตองเตรยมมาเองทกบาน บานใครบานมน หลงจากนนร ามะนาฝายหญงจะเรมรองเพลงทมทวงท านองโหยหวนกองกงวานร าพนถงความทกขโศกและเหตรายตางๆ ทกลมชนของตนไดรบ ขอใหสงศกดส ทธรบรและใหการชวยเหลอแลวฝายชายกจะรองเพลงโตตอบประมาณ ๓-๗ เพลง ซงจะรองเพลง โลงโปง ดารบานาน และ ปโจยคนนาง ตามล าดบ เนอเพลงเหลานจะเปนการกลาวขอพรจากสงศกดสทธและบรรพบรษผลวงลบ ใหชวยปกปองคมครองตลอดจนดลบนดาลใหตนและหมคณะอยดวยกนอยางสงบสข ไรทกขภยใดๆ หลงจากนนจะมการรองร าท าเพลงวนไปรอบเสาทง ๗ ตน ทปกไวเพอปองกนเสนยดและความชวรายทจะเขามากร ากรายมาสชวตและหมบาน จนถงชวงน าลดลงเปนเวลาใกลสวางกจะน าน าใสครหรอตมมาวางใกลไม “ปราดก” ใหแตละบานน ามาเพอใหโตะหมอท าน ามนตใหเพอช าระรางกายหรอสงไมดออกจากตวเรา เพอเปนความศรมงคลโดยทวกน และจะเลกราเอาตอนสวางโดยตลอดชวงเวลาของพธกรรมตางๆ หลงจากนนชาวบานกจะเอาไมทง ๗ ตนนนเอากลบบาน น าไปปกรอบหมบานเพอปองกนโรคภยไขเจบและอนตรายทเรามองไมเหน เปนอนเสรจพธ และตางแยกยายกนกลบบาน ถงแมวาปจจบนพธกรรมบางอยางในประเพณลอยเรอจะแตกตางจากครงอดตบาง แตจดมงหมายเดมกยงคงอยนนกคอเพอการสะเดาะเคราะห เสยงทาย พบปะญาตพนองทอยหางไกลและบวงสรวงสงศกดสทธตลอดจนวญญาณบรรพบรษเพอใหดลบนดาลสงดงามในการด ารงชวตแกหมคณะ อาจจะมการเพมเตมความเพลดเพลน สนกสนานดวยการจดการละเลนใหมๆ เขามาผนวกบาง กเพอตองการจงใจใหเยาวชน เหนความส าคญและกอใหเกดความเขาใจและเชอมความสามคคกนในหมคณะ ดงนนจงเปนเรองธรรมดาทมกจะเหนเวทร าวงเขามาเปนสวนประกอบในงานลอยเรอดวยเสมอ แตทงนทงนนกยงรวาอะไร คอของดทตองการจะด ารงไวสบทอดไปชนรนหลง

๖๕

ภาพประกอบ ๔.๔ พธลอยเรอ ณ บานโตะบาหลว ในระหวางวนท ๒๒-๒๓ ตลาคม ๒๕๕๓

ประเพณแตงเปลว เปนประเพณหนงทถกจดขนทกปซงชาวเลเรยกกนวาประเพณแตงเปลว หรอวนเฉงเมง จะจดทกวนขน ๕ ค า เดอน ๕ ของทกป เปนวนทลกหลานจะมาท าบญและตกแตงสสานหรอทชาวเลเรยกกนวาเปลวใหกบบรรพบรษของตน โดยมครหมอหรอโตะหมอของชมชนเปนผท าพธในชวงเชา และจะมกจกรรมรวมกนเชน ร ารองเงง ร ามะนา กนเลยงรวมกนตลอดทงวนในงานประเพณแตงเปลวของชาวเลอรกลาโวย เปนงานประเพณทลกหลานของผทลวงลบไปแลว ไดกลบมาไมวาจะอยทไหนตางกพรอมใจกนกลบมารวมท าบญใหกบบรรพบรษทลวงลบไปแลว เหมอนกบงานประเพณวนวางท าบญสสานของชาวไทย ซงในการประกอบพธกรรมนนจะมการท าพธโดยโตะหมอซงเปนผน าทางจตวญญาณของพวกเขา หลงจากมการประกอบพธกรรมเสรจสนแลวนนทส าคญอกอยางหนงคอ การแสดงร ามะนาซงถอวาเปนสงทขาดไมได ซงเปนการแสดงทถอวาเปนการแสดงทใหลกหลานไดมารวมสนกกบดวงวญญาณของบรรพบรษทลวงลบไปแลวดวย

พธแกบน (การแกเหมย) ชาวเลจะมการแกบนโดยการบนบานศาลกลาวใหตนเองและครอบครวมชวตทดหายจากการเจบไขไดปวยตางๆ หากเปนไปตามสงทไดบนบานเอาไวกจะจดใหมการแสดงร ามะนาทตนเองไดบนบานนน รวมทงขาวของอาหารคาวหวานเปนเครองเซนไหวซงตองจบเตรยมมา โดยขนอยกบวาไดบนบานสงทจะถวายเปนสงใด

๖๖

นอกจากพธกรรมตาง ๆ ทกลาวไวขางตนแลว ชาวเลยงมการแสดงทตองจดในขณะประกอบพธกรรม ไดแก การแสดงรองแงง เปนศลปะการแสดงของชาวเล ในอดตนนการแสดงหรอการละเลนสวนใหญสบทอดมาจากการละเลนของชาวมสลมในดนแดนมาลาย และถกเผยแพรเขามาสเกาะลนตาในสมยหนง ซงไดแก ซละเพลงตนหยง มะโยง และลเกปา เปนตน ปจจบนสญหายไรการสบทอดไปหมดแลว ทยงพอหลงเหลอใหไดเลาขานและยอนรอยภาพแหงวถชวตของผคนทมความสข ยามบานเมองอยในชวงสงบ ในอดตเปนเสมอนศนยรวมและหลอหลอมจตใจใหผคนทตางเชอชาต ตางศาสนาและวฒนธรรมมารวมกระชบสมพนธไมตร โดยไมแบงแยกวาจะมทมาจากกลมใด ในเมอไดมาอาศยอย ณ เกาะลนตา รวมกน ศลปะการแสดงอนเกาแกทเรยกวา รองแงง ซงกลมชาวเลเปนผสบทอดและแสดงศลปะเหลานใหแกผทเขามาชมจากพนทตาง ๆ ซงผเฒาผแกเลาวาในสมยทขนพทกษลนตาเขต (ยะเหล เจรญฤทธ) เปนนายอ าเภอเกาะลนตาและด ารงต าแหนงยาวนานถง ๕ ป ตงแต พ.ศ. ๒๔๕๘-๒๔๗๓ นน ไดสงเสรมใหมการรองเลนรองแงง กนอยางแพรหลาย ถาราชการสมยนนหลายคนสามารถสไวโอลนและขบรองเพลงรองแงง เกยวพาราสกบนางร าไดด จนมหลายคนในยคนนและยคตอมา ไดแตงงานอยกนกบสตรชาวเกาะลนตา เพราะมนตเสนหของเพลงรองแงง มใชเสนหแหงน าตาปลาดหยง (น าตาของพะยนน ามาเสกเปาเพอใชเปนยาเสนห) ทเหลานางร ามกใชหยดใสผาเชดหนาเวลารายร าดงค าเลาลอ

บทเพลงรองแงงทชาวสงกาอใชแสดงนน โดยทวไปจะเหมอนการแสดงรองแงงของชาวปตตาน ทมกจะเรมดวยเพลงลาฆดวา อนแปลวาเพลง ๒ จงหวะ คอชาและเรว ซงเปรยบเหมอนกบเพลงบงคบไมวาจะแสดงเมอใดตองเรมดวยเพลงน ซงจะมจงหวะทสนกสนานเราใจและกระชนถย งขนเมอกอนจบ ตอจากนนจะเลนเพลงอนๆ เชน มะอนง ซตกายง บหรงปเตะ ซนาโดง และจนตาซายง เปนตน ถงแมรปแบบของการแสดงรองแงงของเกาะลนตาจะเปลยนแปลงไปบางแตกเพอใหเปนทหลากหลายไมจ าเจ ท าใหกลมคนหนมสาวทเปนร าวงหนมานยมเตนจงหวะสากลในวงรองแงงดวย

ภาพประกอบท ๔.๕ การแสดงรองแงงของชาวเลเกาะลนตา

เดยว ทะเลลก, ชาวเล (อรกลาโวย) . เอกสารอดส าเนา.

๖๗

การแสดงร ามะนา ถอไดวา เปนการไหวครของชาวเลตอบรรพบรษทเสยชวตไปแลว เปนค ารองของภาษาชาวเลคลายกบภาษามาลายของชาวมาเลเชย แตกอนจงหวะเสยงกลองมจงหวะทชากวาน แตปจจบนไดมจงหวะทเรวขน สนกมากขน จะใชเลนในงาน แตงเปลว ลอยเรอ แกเหมย ( แกบน) เพลงเปดเนอหากลาวถงการบอกถงโตะบาหลว (บรรพบรษทเสยชวตแลว) ใหมาคมครอง ปกปกรกษาใหชาวเล อยดมสขไมเจบไขไดปวย เมอกอนคนทแสดงร ามะนาจะตองเขารวมฟงทกครงเมอมการแสดงกลองร ามะนา คนทตองการสบตอจะตองจดจ าเนอเพลงและท านองใหไดเพราะชาวเลไมมภาษาเขยน มแตภาษาพดเทานน ในท านองเดยวกน บทเพลงและท านองการเลนร ามะนาตองฟงและจ าใหไดเทานน อกทงเพลงทเลนร ามะนาจะไมรองพร าเพรอ ไมนยมน ามารองเลน จงหาฟงไดยาก ในรอบ ปจะไดฟงประมาณ ๔-๕ ครงเทานน เพราะมการแสดงในชวงการท าพธกรรมตาง ๆ เชน ในงานประเพณลอยเรอ พธแกบน และประเพณแตงเปลว การแสดงร ามะนาในงานประเพณลอยเรอนนจะมความแตกตางจากงานอนๆ ตรงทจะมการเลนร ามะนากนทงคนจนถงเวลาทจะน าเรอออกไปลอย ซงการแสดงร ามะนานนถอเปนสงทขาดไมไดของงานประเพณลอยเรอ โดยมเรองราวการรองเพลงทเกยวกบการด าเนนวถชวต การประกอบอาชพ และประวตความเปนมาของชาวเลอรกลาโวย แสดงร ามะนาจะใชเลนในพธส าคญเทานน รวมทงภาษาค ารองทใชเปนภาษาชาวเลทไมมการจดบนทก และเดกรนใหมกไมคอยไดใชภาษาชาวเลกนแลว จงท าใหยากตอการสบทอด ตอนนชาวเลมโครงการทจะจดตงกลมวฒนธรรมประเพณพนบานชาวเลขนมา เพอรอฟนประเพณวฒนธรรมดงเดมการแสดงกลองร ามะนา โดยจดใหมการเผยแพรความรเ รองนใหแกเยาวชนคนรนหลง อาทตยละ ครง วงร ามะนาของชาวอรกลาโวยประกอบดวย คนขบเพลงหลกหนงคน และคนขบเพลงรบ ซงไมจ ากดจ านวนคน กลองร ามะนาจ านวน ๗ ใบ กลองโทน ค ฉาบ ค และฉง ค แตในอดตฉาบและฉงนนยงไมไดมการน ามาใช เพงจะมการน ามาใชภายหลงไมนานมาน โดยไดรบอทธพลจากภายนอกและเปนทยอมรบจากชาวอรกลาโวยดวยกนเองวา หากมฉาบและฉงจะท าใหดนตรมอรรถรสมากขน บทเพลงน ามาประกอบพธกรรม เชน เพลงโลงโปง เพลงตะรบานง เพลงกอยกนนง เปนบทเพลงทตองมในชวงแรกและตามดวยบทเพลงร ามะนาอน ๆ ซงขณะทก าลงรองเพลงร ามะนา ชาวอรกลาโวยและชาวหมบานใกลเคยง ออกมาเตนร ารอบ ๆ เรอปาจก (ในประเพณลอยเรอ) อกดวย โครงสรางของท านองบทเพลงวงร ามะนาสวนใหญ พบวามท านองหลกทมาจากเสยงรองจากชาวอรกลาโวย และการเลนซ าทวนท านองเดม แลวขบรองดวยเนอรองทแตกตางกนไป จดวาอยในประเภท เพลงรอยเนอท านองเดยว การแสดงร ามะนาจะประกอบไปดวยผเลนเครองดนตร จ านวนประมาณ ๒๐ คน คอจะมนกดนตร คนรองเพลง(ขบเพลง) ลกค และนกแสดงทเปนคนร า ซงในการแสดงคนขบร ามะนาถอไดวามความส าคญมาก เพราะจะตองมการรองเพลงเปดและเพลงปดทกครงทมการแสดง หากไมมการรองเพลงเปดและเพลงปดจะท าใหเกดสงทไมดกบผทท าการแสดง (ตามความเชอทเลาสบตอกนมา) ซง

๖๘

คนขบร ามะนาจะมทงผชายและผหญง สวนเพลงทใชในการแสดงนน แตละเพลงจะมเนอหาทแตกตางกนออกไปตามความเชอของชาวเล

ภาพประกอบท ๔.๖ การแสดงร ามะนาในพธลอยเรอ

นอกจากประเพณและพธกรรมตาง ๆ ทชาวเลปฏบตสบทอดกนมาตามความเชอ จนน าไปสวถการปฏบตในการด ารงชวต นอกจากน ชาวเลบนเกาะลนตายงมความเชอเกยวกบบรรพบรษทมอทธพลอยางยงในชวตประจ าวน นนคอ ความเชอเกยวกบโตะ โตะ เปนค าเรยกวญญาณบรรพบรษหรอบคคลซงเปนทยดเหนยวจตใจ ทอาจจะแฝงมาในรางของนก ง เสอ หรอสงสถตอยในจอมปลวก กอนหน โตะยงเปนค าเรยกผน าทางความเชอ คอ โตะหมอ หรอบะหมอ ในภาษาอรกลาโวย โตะหมอเปนบคคลส าคญส าหรบอรกลาโวย เปนผมความรมวชาอาคม พรอมดวยคณธรรม จรยธรรม สามารถตดตอสอสารกบวญญาณบรรพบราและสงศกดสทธในธรรมชาต เปนผน าในการประกอบพธกรรมทางความเชอ รวมถงรกษาอาการเจบปวยโดยใชสมนไพรผสานกบวธการทางจตวญญาณอกนยหนงโตะหมอกคอสอกลางระหวางโลกปจจบนกบโลกเดมของอรกลาโวย ซงโตะตามความเชอของชาวเลอรกลาโวยบนเกาะลนตามอยหลายพนทดวยกน ๒ คอ โตะรายาสรจนทร ตงอยตดกบสไหงสกกาอ หรอคลองสงกาอล าน าไหลลงมาจากควน (ภเขา) สงกาอ เชอกนวาโตะเปนคนมสลมเมย ๕ คน เปนเจาปาเจาเขาในรางงด าตวใหญมลวดลายพนรอบคอคลายสรอยสงวาลประดบ ถอเปนบรรพบรษอกผหนงทคอยปกปองคมครองอรกลาโวย

๒ โครงการสทธทางวฒนธรรม, มปป. “พนททางจตวญญาณ,” เอกสารแผนพบ.

๖๙

โตะอาโฆะเบอราตย ภาษาอรกลาโวยแปลวาสายสรอยลกปด ตงอยทเดยวกบเปลวหวแหลมกลาง เชอกนวาเปนสงสถตของวญญาณบรรพบราทแฝงมาในรางง เปนทประกอบพธกรรมลอยเรอของอรกลาโวยหวแหลมกลาง สงกาอ และอรกลาโวยจากกทอนซงเปนเครอญาตกน โตะฆาหมาด ตงอยทเดยวกบโตะอาโฆะเบอราตย เนองจากทตงเดมถกน าทะเลซดเสยหายมาก ชาวบานเลยยายมาอยกบโตะอาโฆะเบอราตย โตะก านนด า ตงอยใตตนแสะบรเวณอาวมาเละ บานสงกาอ ไมมขอมลวาท าไมชอโตะก านนด า ในเดอน ๗ จะมพธกรรมเซนไหวดวยขนม ๗ ส ไก และเหลา โตะรายาปาตละ อยทยอดเขาสงสดของเกาะลนตา นานมาแลวทไมมใครขนไปถง และไมมใครสามารถใหขอมลไดมากกวาน โตะอซกกาอ หรอหนปลากระเบนราห ทมาของชอหมบานสงกาอ มเรองเลาขานสบตอกนมาวา เคยมปลากระเบนราหขนาดใหญมาเกยหาดอยทอาวพราว ตอมาไดกลายเปนหนและมชาวบานเหนผคนเดนไปมาอยแถวนนคลายตงบานเรอนอยอาศย จงเชอกนวาเปนเจาแหงทะเลทมาสถตอยและเปนบรรพบรษอกคนของอรกลาโวย โตะราเมน ตงอยบรเวณอาวพราว บานสงกาอ เลาขานกนวาโตะราเมนบคคลผ มความร มคาถาอาคม เปนทเคารพนบถอของชาวบาน เปนลมบาหมตายบนเรอลอยมาตรง บรเวณอาวพราวแลวมคนฝนวาโตะราเมนตองการมาอยตรงทต งศาลปจจบน พธกรรมเซนไหวบชาโตะราเมนจะมในเดอน ๔ ของทกป

๗๐

ภาพประกอบ ๔.๗ แผนทแสดงพนททางจตวญญาณ อรกลาโวยเกาะลนตา ทมา: โครงการสทธทางวฒนธรรม มปป. “พนททางจตวญญาณ,” เอกสารแผนพบ.

๗

๒. ชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะ จงหวดสตล การศกษาชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะ จงหวดสตล เนอหาในสวนนจะน าเสนอเพอใหเหนถงชวต สภาพความเปนอยของชาวเลทงดานสงคม วฒนธรรมและสภาพเศรษฐกจ ตงแตการเขามาตงถนฐานจนถงการผานชวงเหตการณส าคญตาง ๆ เชน การพฒนาดานการทองเทยว การเกดเหตการณสนาม ทงนเพอใหเหนพลวตของกลมชาวเลและผลกระทบทเกดขนจากการเปลยนแปลงดงกลาว

๒.๑ สภาพทางสงคม ชมชนชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะมประวตความเปนมาตงแตสมยรชกาลท ๕

ซงเปนชวงเรมแรกทชมชนไดกอตวขน เมอชาวเลกลมแรกจากเกาะลนตา จงหวดกระบไดอพยพเขามาอยอาศยทเกาะหลเปะ ตงแตทศวรรษ ๒๔๔๐ เพราะเหนวาสภาพทางภมศาสตรของเกาะหลเปะเหมาะตอการตงถนฐานมากทสดเมอเทยบกบเกาะอน ๆ ในหมเกาะอาดง-ราว ประกอบกบความอดมสมบรณของทรพยากรทางทะเลทส าคญตอการด ารงชพ ผทเขามาบกเบกและเปนผน าของชาวเลในยคแรก คอ โตะฆร ซงโตะฆรเปนชาวมสลมจากอนโดนเซย แจวเรอมาจากอาเจะห ไดชวนเพอนมาดวย ๔ คน ตอมาเพอนของโตะฆร ไดแตงงานและตงถนฐานทเกาะลนตา แตโตะฆรยงตงใจทจะเดนทางแสวงหาทท ากนตอ และไดแตงงานกบภรรยายทเกาะลนตา หลงจากนนไดเดนทางตอจนถงเกาะหลเปะ และไดตงถนฐานทนน หลงจากนนโตะฆรไดชกชวนครอบครวและเครอญาตใหยายมาอยทเกาะหลเปะ

ในปพ.ศ.๒๔๕๒ ชาวเลอรกลาโวยอกกลมหนงไดอพยพเขามาตงถนฐานอยบรเวณเกาะหลเปะและเกาะอน ๆ ในหมเกาะอาดง-ราว ดวยเหตผลทางการเมองเรองการปกปนเขตแดน เมอมการรางเสนแบงเขตแดนไทย-มาเลเซย เจาเมองสตลจงใหโตะฆร เดนทางมาชกชวนชาวเลจากเกาะสเหร จงหวดภเกตและเกาะลนตา จงหวดกระบ ใหไปตงถนฐานบรเวณหมเกาะอาดง-ราว เพอเปนหลกฐานบงชวาแผนดนสวนนเปนของสยาม ๓ หลงจากนนการตงถนฐานของชาวเลในหมเกาะอาดง-ราว ไดเกดการเปลยนแปลงอกครงเมอมการประกาศจดตงอทยานแหงชาตตะรเตาขนในป พ.ศ. ๒๕ ๗ ดวยกฎหมายของอทยานฯ ท าใหชาวเลทเคยตงถนฐานกระจายอยตามเกาะตาง ๆ ในหมเกาะอาดง-ราว ตองยายมาอยในบรเวณททางอทยานฯ อนญาต คอบนเกาะหลเปะและบางสวนของเกาะอาดงเทานน หลงจากนนเปนตนมา ชาวเลจงอาศยอยเกาะหลเปะ และพนทบางสวนของเกาะอาดงจนถงปจจบน ส าหรบชาวเลบนเกาะหล

อาภรณ อกฤษณ, ๒๕๓๒. “พธลอยเรอ: ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล

กรณศกษาชมชนบานหวแหลม เกาะลนตา จงหวดกระบ” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขามานษยวทยา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร,

๗๒

เปะ ณ ปจจบนมชาวเลอยประมาณ ๓๐๐ ครวเรอน ทเหลออกประมาณ ๒๐๐ ครวเรอนเปนประชากรแฝง และกลมคนภายนอกทเขามาอาศยบนเกาะ

วถชวตประจ าวนของชาวเลบนเกาะหลเปะ ทงฝายชายและฝายหญงในแตละครอบครวตางตองชวยกนในการหาอาหารและวสดตาง ๆ ทจ าเปนในครวเรอน เพอน ามาท าเปนเครองมอเครองใช โดยผชายจะออกทะเลท าประมง สวนผหญงจะเลยงดลก ๆ หงหาอาหารและประดษฐเครองมอเครองใชทจ าเปน หรอออกไปเกบหอยหรอตกเบดอยแถบชายฝ ง หลงจากไดสตวน ามาแลวผหญงจะมหนาทในการน ามาประกอบอาหารและแปรรปสตวน าทไดจากทะเล ตอมาวถชวตของชาวเลเปลยนแปลงจากเดม เมอมการขยายตวของธรกจทองเทยวเขามาบนเกาะหลเปะ ในชวยฤดการทองเทยว คอระหวางเดอนพฤศจกายนถงเดอนพฤษภาคม ฝายชายจะท าอาชพอน ๆ โดยเฉพาะการขบเรอรบจางใหกบนกทองเทยว สวนฝายหญงนอกจากจะมหนาทดแลรบผดชอบงานบานและเลยงดลกแลว ในชวงทองเทยวกมกจะออกไปท างานตามรสอรทหรอรานอาหารตาง ๆ

สวนการตงบานเรอนในระยะเรมแรก มการตงบานเรอนกระจายตวอยตามอาวและชายหาดตาง ๆ ลกษณะบานเรอนเปนบานทสรางแบบงายๆ ดวยวสดทหาไดภายในทองถน เชนไมไผและไมชนดตางๆ โดยน าจากมาเยบเปนหลงคาบาน จะนยมสรางบานยกพนสงพอประมาณ ตวบานเปนตวเรอนเดยว ฝาขดแตะดวยไมไผสาน ตอมาเมอมกลมคนขางนอกเขามาอยมากขน เชน กลมเถาแก และเจาหนาทของรฐทเขามาปฏบตงานบนเกาะ มการสรางบานเรอนดวยวสดทแขงแรง หาซอมาจากตลาด เชน ไมกระดาน สงกะสและปนซเมนต ในขณะเดยวกน ปญหาเรองการเขาไปตดไมในเขตอทยานฯ ท าไดยากขน ชาวเลจงหนมาสรางบานเรอนใชวสดทคงทนมากขน มการใชอฐกอเปนผนงบานฉาบดวยปนซเมนต มงหลงคาดวยกระเบอง และมการยายทต งบานเรอนจากรมชายหาดยายเขาไปสรางบานเรอนอยดานในเกาะมากขน

ภาพประกอบท ๔.๘ สภาพบานเรอนของชาวเลบนเกาะหลเปะในปจจบน

๗๓

ความสมพนธทางสงคม ภายในครอบครวของชาวเลเกาะหลเปะ มลกษณะเปนครอบครวขยายตงแตเรมกอตงถนฐาน สวนใหญผหญงหรอภรรยาจะบทบาทคอนขางมากในครอบครว เมอแตงงานกนผชายจะตองเขาไปอยในบานฝายหญง ตองคอยเลยงดสมาชกทกคนในครอบครว มหนาทท ามาหากน โดยการท าประมงเปนอาชพหลกมาตงแตอดต รบผดชอบในการสรางและซอมแซมเครองมอท าประมง ปจจบนเมอการทองเทยวมบทบาทมากขน ในชวงฤดทองเทยวผชายชาวเลมกใชโอกาสนในการหารายไดเพม เชน การน านกทองเทยวไปเทยวตามสถานทตาง ๆ และการขบเรอรบสงนกทองเทยว สวนฝายหญงมหนาทดแลรบผดชอบงานบานตาง ๆ และการเลยงดลกเปนหลก

สวนความสมพนธภายในชมชน พบวาความสมพนธระหวางชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะนนเปนความสมพนธแบบเครอญาต เพราะทงหมบานเปนญาตกน ทงเปนญาตทางสายโลหต และการแตงงานกน ชาวเลนยมแตงงานในกลมเดยวกนเอง ความสมพนธจงมความสนทสนมกนระหวางเครอญาต ท าใหมการชวยเหลอกน เวลาขาดแคลนอาหารกจะแบงปนและชวยเหลอกนมาตลอด ตอมาเมอโตะฆรไดเสยชวตลง ท าใหมคนภายนอกเขามาตงบานเรอน นนคอกลมเถาแกทรบซอสนคาจากชาวเล และไดชกชวนบรรดาญาต ๆ ใหเขามาตงบานเรอนอยในชมชนและท าอาชพประมง ตอมาจงคอย ๆ ปรบบทบาทจนกลายมาเปนเถาแกในชมชนชาวเล ชายชาวเลอรกลาโวยจ านวนมากเขามาเปนลกนองของเถาแก เถาแกจงมอ านาจในการควบคมลกนอง และการก าหนดสนคาจากทะเล รวมถงการชวยเหลอและเปนทพงในดานตาง ๆ กบชาวเล ความสมพนธจงเกดขนทงการตกลงรวมกนทงสองฝาย และไดรบประโยชนรวมกน เพราะเถาแกจดหาเรอ อปกรณจบปลาและของจ าเปนให รวมทงใหกยมเงนในยามทจ าเปน

ตอมามการกอตงโรงเรยนบานเกาะอาดงขนบนเกาะหลเปะ ในปพ.ศ. ๒๕๐ ชาวเลยงไมคอยเหนความส าคญของการศกษาเพราะมองวาเปนการถวงเวลาทเดกผชายจะออกไปหาปลาและหาเงนดวยตนเอง แตในทสดชาวเลไดสงลกหลานใหเรยนหนงสอเพมขน และน ามาซงการเปลยนแปลงของวธชวตและวฒนธรรมชมชนชาวเล เนองเพราะระบบการศกษารปแบบใหมซงจะแตกตางจากการเรยนรของชาวเลในยคดงเดม

ในป พ.ศ.๒๕ ๐ ไดมการกอตงสถานอนามยขนบนเกาะหลเปะจ านวน หลง ท าใหชาวเลตองเขามารบการรกษาจากสถานอนามยเพมขน ซงเมอกอนจะรกษาดวยความเชอและพชสมนไพรแบบดงเดม อกทงการมผดงครรภชมชนสามารถชวยลดอตราการตายภายในชมชนลง ท าใหจ านวนประชากรเพมขน ชมชนชาวเลจงขยายตวเพมขนตามมา

จะเหนไดวาภายในชมชนชาวเลมการเปลยนแปลงระบบความสมพนธภายในชมชน เนองจากมกลมบคคลภายนอกเขาไปอาศยบนเกาะหลเปะเพมขน ไดแก กลมเถาแกหรอพอคาคนกลาง ซงเปนชาวไทยเชอสายจนจากเมองสตล รวมถงกลมขาราชการทเขาไปปฏบตงานในชมชน เชน กลมคร เจาหนาทสถานอนามย และเจาหนาทอทยานแหงชาตตะรเตา ซงมทงกลมไทยพทธและมสลมเขามาเปนสวนหนงของชมชนชาวเลบนเกาะหลเปะดวย ชาวเล

๗๔

เรมแตงงานกบคนนอกมากขน ทงแตงงานกบคนจนทเปนเถาแก แตงงานกบคนไทยทอยในเมองทงชาวไทยพทธและมสลม และแตงงานกบกลมนกทองเทยวชาวตางชาต ท าใหชมชนเกาะหลเปะมความหลากหลายทางวฒนธรรมมากยงขน ดงนนความสมพนธของคนในชมชนมการเปลยนแปลงไปในลกษณะของความสมพนธเชงผลประโยชน โดยมเงนตราเขามาเกยวของมากขน ทายทสดน าไปสความสมพนธเชงขดแยง โดยเฉพาะปญหาเรองทดนระหวางกลมชาวเลกบนายทน

ความสมพนธกบคนนอกชมชน ตงแตตงถนฐานบนเกาะหลเปะ ชาวเลมความสมพนธกบคนภายนอกชมชน คอ การเดนทางไปพบญาต ซงเปนชาวเลอรกลาโวยทเกาะลนตาและเกาะสเหร และการเดนทางไปแลกเปลยนผลผลตกบชมชนบนฝ ง เชน เมองสตล กนตง จงหวดตรง และปะลส ตอมาเมอการคมนาคมสะดวกขน ชาวเลหนมาใชเรอตดเครองยนตท าใหมการเดนทางไปยงเกาะตาง ๆ และตวเมองสตลไดงายและสะดวกเพมมากขน แตเมอธรกจทองเทยวเขามาท าใหมนกทองเทยวและคนภายนอกเขามาในชมชนเกาะหลเปะเพมมากขน ท าใหเกดการเปลยนแปลงและการพฒนาเพอรองรบธรกจทองเทยว ซงสงผลตอการเปลยนแปลงวถชวตของชาวเลเชนกน

ผน าชมชนชาวเลอรกลาโวยบนเกาะหลเปะในยคแรก คอ โตะฆร เนองจากมบทบาทตงแตตงถนฐาน เพราะเปนผทเขามาบกเบกสรางบานเรอนบนเกาะเปนกลมแรก และไดชกชวนชาวเลดวยกนใหมาตงถนฐานและท ามาหากนทน โตะฆรจงเปนผน าตามประเพณ มอ านาจในการปกครองหรอควบคมชาวเลภายในชมชนและเปนผน าทางจตวญญาณในการประกอบพธกรรมตาง ๆ ภายในชมชน ซงชาวเลจะใหความเคารพนบถอในตวของโตะหมอมาก เพราะดวยความสามารถในการใชเวทมนตคาถา และเปนทพงใหกบชาวเลทกคน นอกจากนโตะฆรยงเปนทเกรงขามของชาวเล จะไมยอมใหคนนอกเขามาอาศยอยบนเกาะ อกทงยงมบทบาทส าคญในการเลอกคครองใหกบชาวเลภายในชมชนดวย ตอมาในป พ.ศ.๒๔๙๒ โตะฆรไดเสยชวตลงเนองจากถกงพษกด หลงจากนนชาวเลตางชวยกนสรางศาลไวทเกาะหลเปะ และไดท าพธบชาบรรพบรษ โดยนบถอโตะฆรเปนบรรพบรษคนส าคญทสดบนเกาะ

การเสยชวตของโตะฆร สงผลใหเกดการเปลยนแปลงในชมชนชาวเล เชน คนนอกเขามาอยอาศยภายในชมชนเพมขน ท าใหมการขยายตวขน มการลอกเลยนแบบวฒนธรรมทงการสรางทอยอาศย การท ามาหากนและสภาพความเปนอย หลงจากนนผน าทมบทบาทตอชมชน ซงเปนคนนอกพนท คอ นายบรรจง องโชตพนธ ไดเขามาอยในชมชนและแตงงานกบนางดารา บตรสาวของโตะฆร ไดสบทอดความเปนผน าชมชนตอในฐานะผใหญบานหมท ๗ บานเกาะหลเปะ และตอมากด ารงต าแหนงเปนก านนต าบลเกาะสาหราย สวนผน าในการประกอบพธกรรมของชาวเลตอจากโตะฆร คอ โตะมายม

๗๕

ภาพประกอบท ๔.๙ ศาลโตะฆรทชาวเลมาท าพธเคารพบรรพบรษกอนทจะเรมพธลอยเรอ

มาในยคปจจบน ผน าชมชนคอ นายกจชย หอพสทธสาร เปนผใหญบานหมท ๗ บานเกาะหลเปะ ตงแตปพ.ศ.๒๕๒๘ จนถงปจจบน ซงเปนชาวเพชรบร ไดแตงงานกบนางจนดา องโชตพนธ บตรสาวของนายบรรจง อดตผใหญบาน ผใหญบานคนปจจบนมลกษณะเปนผน าทางการปกครองอยางเปนทางการและเปนผน าทางเศรษฐกจ เนองจากเปนเจาของรสอรทแหงแรกบนเกาะหลเปะ สวนบทบาทดานการพฒนาชมชนในยคน กลบเปนบทบาทขององคการบรหารสวนต าบลมากกวา และสมาชกองคการบรหารสวนต าบลของชมชนเปนตวแทนจากชาวเลทไดรบคดเลอกเขาไปท างาน สวนผน าทางจตวญญาณ หรอโตะหมอซงเปนผประกอบพธกรรมของชาวเลในยคปจจบน คอ นายอหนา แซโกย

ดานการศกษา หลงจากมการจดตงโรงเรยนบานเกาะอาดงขน สงผลใหชาวเลจ าตองสงลกไปเรยนหนงสอเพมขน ในปจจบนเมอชมชนชาวเลกลายเปนชมชนเปด กลายเปนแหลงทองเทยวทมชอเสยง ระบบการศกษาภายในเกาะจงพฒนาตามไปดวย โรงเรยนจงไดขยายการศกษาจนถงชนมธยมศกษาปท ๓ ท าใหมเดกชาวเลนยมเรยนตอกนมากขน และทางโรงเรยนไดสงเสรมการใชภาษาองกฤษ ปจจบนมชาวเลสงลกไปศกษาตอในระดบทสงขน และมนกเรยนทเปนชาวเลจ านวน ๒ คนทจบการศกษาในระดบปรญญาตร คอ นางสาวรชดา หาญทะเล ศกษาส าเรจคณะบญชจากมหาวทยาลยศรปทม กรงเทพมหานคร และนางสาวแสงโสม หาญทะเล จบจากมหาวทยาลยราชภฏสงขลา ตอมาไดบรรจรบราชคร ณ โรงเรยนบานเกาะอาดง ซงไดกลบมาสอนเดกชาวเล และไดแตงงานกบชาวเลดวยกน

๒.๒ สภาพเศรษฐกจ ชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะอาศยการยงชพกบทะเลเชนเดยวกบชาวเลบนเกาะอน ๆ อาชพประมงจงเปนอาชพดงเดม เพราะพวกเขามความผกพนกบทองทะเล ในยคแรก ๆ เมอเรมกอตงบานเรอน ชาวเลจะท าประมงแบบพนบาน ลกษณะของเครองมอประมง

๗๖

และวธการจบสตวน าของชาวเลจงเปนการใชเครองมอประมงทท าขนเอง ใชแรงงานเปนหลก ตลอดจนอาศยภมความรทสบทอดกนมาในการท ามาหากน ส าหรบเครองประมงและวธการจบสตวน ามดงตอไปน เรอ สมยกอนชาวเลเกาะหลเปะใชเรอพายหรอเรอแจว และมกจะตดใบเรอเมอมลม หรอบางครงเรอกนวาเรอกรรเชยง ตอมาไดววฒนาการเรอ ตองหนมาใชเรอตดเครองยนตเนองจากเมอมเถาแกเขามาใหทนสนบสนนในการซอเครองยนต หรอใหเชาเรอทมประสทธภาพสงขน ท าใหสามารถท าประมงไดดขน ฉมวกหรอชนก เปนเครองมอทนยมใชจบเตาทะเลและปลา ซงเปนเครองมอทใชในการท ามาหากนตงแตอดต ปจจบนไมนยมใชแลว การตกเบด เปนวธเกาแกทชาวเลใชกนมานาน เบดจะมหลายขนาดและใชเหยอหลายประเภท สามารถใชไดทงเวลากลางวนและกลางคน โดยในชวงมรสมจะใชวธการตกเบดกนมาก การด าน าจบสตวน า นบวาเปนความสามารถพเศษทเปนเอกลกษณของชาวเล เพราะสามารถด าน าไดครงละนาน ๆ โดยไมใชเครองมอชวยหายใจหรออปกรณด าน าการด าน าเพอจบสตวน าในทะเลเปนวธการงาย ๆ ทใชกนมานาน โดยจะด าน าเพอจบปลาดวยมอเปลาหรอใชฉมวกตามความเหมาะสม และสามารถด าหอยชนดตาง ๆ ไดทงหอยมอเสอ หอยมก หอยนมสาว รวมถงกงมงกร ปจจบนชาวเลเกาะหลเปะใชวธการด าน าเพอหาปลานอยลง เพราะมเครองมอประมงททนสมยและใชไดสะดวกรวดเรวกวา ลอบหรอไซ ภาษาชาวเลเรยกไซวา บบ ไซเปนเครองมอประมงทชาวเลนยมใชกนมาก มทงขนาดเลกและขนาดใหญ ซงขนาดเลกท ามาจากไมไผ ในขณะทไซขนาดใหญจะท าจากหวาย ไมและลวดเหลก บรเวณทน าไซไปวาง ไดแก พนทราย แนวปะการงหรอกองหนรอบเกาะ มทงบรเวณน าตนและน าลก ขนอยกบขนาดของไซ ถาไซใหญจะวางไวบรเวณน าทลก โดยจะผกไซไวกบหน และจะน าปลาออกจากไซทก ๆ ๔-๕ วน จนกระทงไซพง ปลาทจบไดดวยการใชไซ ไดแก ปลาขางเหลอง ปลานกแกว ปลาสลดหนทะเล ปลาตะมะ ปลากะพง ปลาเกา อวน การจบปลาดวยอวน นยมท าใหชวงน าลง วธจบปลาดวยอวน คอ การใชอวนลอมหน หรออวนบรเวณน าตน และใชอปกรณหรอสงของตน าใหปลาตกใจกระโจนเขาอวน สวนอวนอกประเภทหนงคอ อวนถวง โดยออกเรอไปวางอวนในชวงหวค า จะมการวางอวนในตอนกลางคน จะเหนไดวาการท าประมงในปจจบน ชาวเลหนมาท าประมงเชงพาณชยมากขน เนองจากการเขาของเถาแกหรอพอคาคนกลาง ระบบเถาแกและลกนองจงท าใหสามารถท า

๗๗

ประมงในลกษณะดงกลาวไดด เพราะเถาแกจะเปนผลงทนเครองมอประมง และอปกรณตาง ๆ ให ท าใหชาวเลออกเพยงแรงงานกสามารถหาปลาและน ามาขายใหกบเถาแก ๔ การท าเกษตรกรรม ในยคแรกชาวเลไดท าการเกษตรคอ การปลกขาวและมะพราวไวบรโภคในครวเรอน เนองจากเกาะหลเปะเปนเกาะทมพนทราบ มบงขนาดใหญกลางเกาะ ใชเปนพนทเพาะปลกได ตอนหลงไดเลกปลกขาวไปเนองจาก ชาวเลใหความส าคญกบการท าประมงพาณชยมากขน ซงใหผลตอบแทนมากกวาและสามารถซอขาวกสะดวกมากขน เพราะมรานคาในชมชน อาชพขบเรอหางยาวรบจาง ในชวงฤดทองเทยว ประมาณกลางเดอนพฤศจกายนถงกลางเดอนพฤษภาคม กลมผชายชาวเลจะมรายไดส าคญจากการขบเรอหางยาวรบจาง ทงจากการคอยรบสงนกทองเทยวจากเรอเฟอรร หรอเรอสปดโบท ทวงร บสงนกทองเทยวจากทาเรอตาง ๆ สเกาะหลเปะ เนองจากเรอโดยสารเหลานนไมสามารถเขามาจอดรบสงนกทองเทยวถงเกาะได จงตองมเรอเลก อยางเรอหางยาวของชาวเลคอยใหบรการรบสงนกทองเทยวจากเรอสฝ ง หรอจากบนฝ งทเกาะหลเปะ สเรอโดยสาร อาชพแรงงานรบจาง ในชวงทเกาะหลเปะเปนแหลงทองเทยวทส าคญ จงมการลงทนในกจการตาง ๆ ทสงเสรมการทองเทยว เชน รสอรท รานอาหาร และรานทใหบรการตางๆ แกนกทองเทยว เมอชวงเรมกอสรางและการขยายตอเตม ตางตองอาศยแรงงานรบจาง ซงกคอกลมชาวเลบนเกาะ ซงจะใชเวลาทวางจากการหาปลา จนกระทงชาวเลบางคนกลายมาเปนคนงานประจ าภายในรสอรทนน ๆ นอกจากนหญงชาวเลในปจจบนไดเปลยนบทบาทมาท างานนอกบานเพมขน โดยเลอกท างานเปนแมบาน พนกงานในครว หรอพนกงานเสรฟและซกผาใหกบทางรสอรท อาชพคาขาย เมอชมชนขยายตวชน ทงจากการเพมขนของชาวเลในชมชนเองและการเพมขนของคนนอกทเขาสชมชน รวมถงนกทองเทยวทเขามา ท าใหชาวเลบางครอบครวทพอจะมเงนลงทน ไดเปดกจการคาขายเปนของตวเองขน เชน เปดรานขายของช าเลก ๆ หรอเปดรานอาหาร

๒.๓ สภาพวฒนธรรม ภาษาทชาวเลเกาะหลเปะ ใชในการสอสานกนภายในชมชน คอ ภาษาอรกลาโวย ซงเปนภาษาพดแตไมมภาษาเขยนเปนลายลกษณอกษร นอกจากนชาวเลบางคนสามารถใชภาษามาเลยและภาษาไทยทองถน นนคอ ภาษาถนใต ภาษากลางไดบาง เพอการตดตอ

๔ แสงโสม หาญทะเล, อาจารยโรงเรยนบานเกาะอาดง หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะ

สาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณวนท ๕ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

๗๘

แลกเปลยนผลผลตกบคนตางถน หลงจากเกาะหลเปะไดเปดใหมการทองเทยวเขามา ท าใหมนกทองเทยวชาวตางชาตนยมเขามาเทยวมากขน ท าใหเกาะหลเปะตอนรบคนตางภาษา ชาวเลทตองประกอบธรกจเกยวกบการทองเทยวจงสามารถปรบเปลยนและเรยนรวฒนธรรมของกลมคนทเขามาจากภายนอกไดมากขน ชาวเลจงสามารถใชภาษาไทยไดเปนอยางด โดยเฉพาะในกลมเดก วยรนและวยกลางคน ซงสามารถพดไดทงภาษาไทยกลางและภาษาถนใต และเมอมนกทองเทยวชาวตางชาตเขามามากขน กลมชาวเลทตองท างานบรการนกทองเทยวจงสามารถใชภาษาองกฤษได อกทงทางโรงเรยนไดจางครชาวตางชาตมาสอนภาษาองกฤษใหกบนกเรยนชาวเล

สวนลกษณะการแตงกายของชาวเล ในอดตจะแตงกายอยางเรยบงายใหเขากบลกษณะของภมอากาศทองถน คอ ผชายมกนงโสรงหรอกางเกงขายาว ไมนยมสวมเสอ สวนผหญงจะนยมนงผากระโจมอกผนเดยว ไมสวมเสอเชนกน แตหลงจากทเกาะเปดรบกลมคนภายนอกมากขน การแตงกายของชาวเลสวนใหญจงเปลยนแปลงไป มการแตงกายเขาใหกบสมยนยม เลยนแบบคนเมองมากขน

ส าหรบการแสดงออกทางความเชอ ประเพณและพธกรรมของชาวเล ในอดตยคแรกของการตงถนฐาน ชาวเลยงไมมการนบถอศาสนาใด แตจะนบถอภตผและวญญาณบรรพบรษ ความเชอเหลานแสดงออกในรปของประเพณและพธกรรมตาง ๆ เชน ประเพณลอยเรอ และพธกรรมตาง ๆ ตอมาชาวเลอรกลาโวยไดรบการระบใหนบถอศาสนาพทธจากหนวยงานภาครฐ เมอเรมใหชาวเลท าบตรประชาชน

ประเพณลอยเรอ๑๕ เปนประเพณทส าคญทสดของชาวเลอรกลาโวย ซงจะจดขนสองครงในหนงป ชวงของวนขน ๕ ค าเดอน ๖ และเดอน การจดพธลอยเรอจะจดพรอมกนทงบนเกาะลนตา เกาะสเหร และเกาะหลเปะ ชาวเลจะใชโอกาสนในการแสดงความเคารพตอบรรพบรษ และเปนการสะเดาะเคราะหไปกบการลอยเรอ เรอทสรางจะท าดวยไมระก า และสรางในขณะจดพธนข นมาเฉพาะ พธลอยเรอจะเรมในวนขน ๔ ค า ชวงบาย โดยโตะหมอจะน าชาวบานท าพธเคารพบรรพบรษทศาลทวดโตะคร โดยแตละครอบครวจะน าขาวเหนยวหวาน ขาวเหนยวเหลอง แกงไก ขนมตาง ๆ เชน ขนมหวลาน ขนมเจาะห ขนมเทยน ขาวตอก หมาก พล น า และเทยนขผ งไปดวย รวมถงอหารพเศษ คอ ขาวเหนยว ๗ สและไกดบ ชาวบานจะจดยาสบบชาวญญาณเพอขอขมาตอทวดโตะฆร รวมทงขอพรตาง ๆ โตะหมอจะเรมพธ โดยกานน าภาชนะทใสถานและใบก ายานวนรอบศาลทวด หลงจากนนจะจดเทยนน าทางไปสการสนทนากบวญญาณศกดสทธ ตวแทนแตละครอบครวจะทยอยจดเทยนและอธษฐานดวยขาวตอกในมอ

๕ การสนทนากลมยอย คณะกรรมการจดงานประเพณลอยเรอ ณ เกาะหลเปะ วนท ๕

พฤษภาคม ๒๕๕๔.

๗๙

และโยนขาวตอกเขาหาเทยนทจดไวบนศาลทวดโตะฆร ขาวตอกเปนสญลกษณของความบรสทธและเชอกนวาสามารถซมซบความโชครายได ชาวเลจะใหโตะหมอท านายโชคจากน าตาเทยน หลงจากนนโตะหมอจะปกธงสขาว ๔ อนไว เปนอนจบพธ ชาวเลตางกแบงปนอาหารทน ามาท าพธเพอกลบบาน หลงจากนนกจะมการแสดงร ามะนา ชาวเลตางกพากนเตนร าตามจงหวะดนตร

ในวนทสอง ขน ๕ ค า โตะหมอจะใชขาวตอกขออนญาตวญญาณสงศกดสทธ เพอตดเสาเอกไมระก าและไมตนเปดไปสรางเรอ โดยจะมพธเคลอนยายและแหงไมทน ามาท าเสาเอกไปยงบรเวณชายหาดหนาโรงเรยนบานเกาะอาดง ในตอนเชาชาวเลกลมหนงจะออกจากเกาะหลเปะไปเกาะอาดง เพอหาไมระก า และตดไมระก าโดยจะปอกเปลอกไมออกและมดรวมกนแลวน ากลบมายงเกาะหลเปะ ระหวางทนงเรอกลบมายงเกาะหลเปะชาวเลทเดนทางมาจะรองเพลงเตนร ากนบนเรอ สวนเรออกล าหนงจะจอดรออยบรเวณตะวนออกเฉยงใตของเกาะอาดงตรงชองแคบกนระหวางเกาะอาดงกบเกาะหลเปะ ซงเรยกกนวา เรอไล จะบรรทกชายหญงทแตงตวพเศษ บางคนจะใชสด าทาบนหนา หรอน าชอดอกไมมาประดบเปนพวงมาลย และจะเตนร าอยบนเรอ เรอทงสองล าจะแลนไลกนมาและวนอยหนาเกาะหลเปะ ๓ รอบ หลงจากนนเรอทไปตดไมระก าจะเขาเทยบฝ ง และมการแหไมระก ารอบปร าพธ ๓ รอบแลวน าไปใหโตะหมอเรมสรางเรอ

กลมผชายชาวเลทมความช านาญในการสรางเรอจะมาชวยกนสรางโดยมการถายทอดความรในการสรางเรอใหกบกลมเยาวชนดวย ทองเรอจะท าดวยไมตเปด สวนประกอบอน ๆ จะใชไมระก าทงหมด เมอท าโครงสรางเรอเสรจแลว ทงผหญงและผชายจะชวยกนตกแตงชนสวนตางๆ ของเรอใหเปนลวดลายสวยงามและมความหมาย ขนาดของเรอจะมความยาวประมาณ ๒.๕ เมตร กวางประมาณ เมตร

ในตอนเยนชาวเลจะน าเรอไปไวบนชายหาด หนหนาเขาหาทะเล ตอนหวค าโตะหมอกจะเรมท าพธเชญบรรพบรษใหน าสงชวรายลงเรอ ดวยการสวดเปนภาษาอรกลาโวย มการโรยก ายานใสในไฟเปนระยะ ๆ ชวงกลางคนจะมการเลนร ามะนา มการรองเพลงและรายร าไปรอบ ๆ เรอจนกระทงถงรงสางของอกวน กอนทจะโตะจะใหเรมพธลอยเรอชาวเลจะน าขนมหวาน อาหารแหงและน า ตดเลบ ตดผม มาใสลงไปในเรอ และจดเทยนปกลงบนเรอ และใชขาวตอกลบไปตามรางกายกอนทจะโยนลงไปในเรอเพอน าโชครายใหออกไปจากตว หลงจากนนเมอโตะหมอดฤกษยามเรยบรอยแลว กเตรยมใหผชายชาวเลแบกเรอน าออกไปลอย โดยใชเรอโดยสารเพอน าเรอไปปลอยใหพนจากเกาะหลเปะ

ในเชาวนเดยวกน จะมกลมชาวเลไปตดไมเพอน ามาท าไมกนผ ไมทใชจะตองปอกเปลอกออกใหผวเรยบและสะอาด แลวน ามาประกอบเปนกากบาท คลาย ๆ กบไมกางเขน จ านวน ๗ ทอน ชาวบานจะใชใบกะพอและดอกไมตกแตงปลายยอดของไมกนผ ซงชาวเลมความเชอวา ไมกนผจะโบกปดความชวรายใหออกไปจากเกาะ โดยชาวเลจะตกลองและรองร า

๘๐

ท าเพลง ผชายจะแหไมกนผไปปกเรยงเปนแถวบนพนทราบ บรเวณทท าพธลอยเรอ หลงจากนนโตะหมอจะท าน ามนตแจกจายใหกบชาวเล หลงจากนนไมกนผจะถกแยกเพอน าไปไวส าหรบกบความโชครายปกไวตามจดตาง ๆ ของเกาะ

๘

ภาพประกอบท ๔.๑ การประกอบพธลอยเรอ ตงแตเรมจากการท าพธทศาลทวดโตะฆร การแหไมระก า ตลอดจนการสรางเรอปราจก และการน าเรอไปลอยในทะเล

พธยาปนย เปนการบชาเตาทะเลซงชาวเลจะท าพธนในชวงขน ๕ ค าเดอน ๕

หรอเดอน การท าพธนเพอตองการใหเตาทะเลขนมาวางไขและเพอใหเตาทะเลเพมจ านวนมากขน เพราะไมตองการใหเตาทะเลสญพนธ

พธตลาบาลา เปนพธสะเดาะเคราะห พธนจะท าขนกตอเมอชาวเลอรกลาโวยมโรคภยไขเจบเปนจ านวนมาก

พธปยาลาโวย หมายถง การบชาทางทะเล ซงชาวเลอรกลาโวยจะท าพธนชวง ๕ ค า เดอน พธนทท าขนเพอตองการใหสตวน าเขามารวมกนในบรเวณชายฝ งและวางไข เพอใหชาวเลไดมอาหารทอดมสมบรณ

นอกจากนชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะ ยงมความเชอเกยวสงตาง ๆ เชน ความเชอทางดานไสยศาสตร การท ายาเสนหจากน าตาปลาดหยง (พะยน) การใชคาถาเวทมนตในการรกษา การดฤกษยาม ความเชอเกยวกบการประกอบอาชพ และความเชอเกยวกบการใชเครองลางของขลง หลงจากทมการเปลยนแปลงเกดขนในชมชน พธกรรมบางอยางของชมชนชาวเลไดเรมลดความส าคญลง เชน พธยาปนย การบชาเตาทะเล และพธปยาลาโวยกถกผนวก

๘๒

เขากบพธลอยเรอ ในปจจบนจงเหลอแตพธลอยเรอ เพราะเปนพธทครอบคลมทกเรองอยแลว ส าหรบพธลอยเรอทเหลออยในปจจบนกไดเปลยนแปลงไปจากพธในรปแบบเดม ใชเครองมอทประกอบพธกรรมทนสมยขน ทงเรอทใชเพอไปตดไมมาประกอบเรอปราจกจะเปลยนเปนเรอหางยาว ซงในอดตใชเรอพาย และวสดอปกรณตาง ๆ รวมทงมการจดเวทส าหรบการเตนร า และร าวง เปดเครองเสยงและใชเพลงสากลสมยใหม ส าหรบวตถประสงคของการจดพธลอยเรอนอกจากจะจดขนตามความเชอและเปนประเพณดงเดมแลว ปจจบนพธลอยเรอถกจดขนเพอดงดดใหนกทองเทยวเขามาสเกาะหลเปะเพมมากขน ท าใหการประกอบพธลอยเรอมนกทองเทยวและผทสนใจเขารวมในพธดวย

ภาพประกอบท ๔.๑๑ กจกรรมบนเทงยามค าคนในชวงพธลอยเรอ ประกอบดวย เวทร าวง ม

การออกรานขายของ และมเครองเลนส าหรบเดก ๆ ชาวเล และชาวเกาะหลเปะ

บทท ๕ การปรบตวทามกลางการเปลยนแปลงของชาวเลอรกลาโวย

การปรบตวทามกลางการเปลยนแปลงของชาวเลอรกลาโวย หลงการเกดคลนสนามและ

การเขามาของสถานการณการทองเทยวในพนทเกาะลนตา จงหวดกระบ และเกาะหลเปะ จงหวดสตล โดยน าเสนอในประเดนตาง ๆ ดงตอไปน

๑. การปรบตวทามกลางสถานการณการทองเทยว ๒. การปรบตวหลงเหตการณสนาม

๑. การปรบตวทามกลางสถานการณการทองเทยว การทองเทยวมบทบาทตอการเปลยนแปลงลกษณะของวถชวตและวฒนธรรมของชาวเลอรกลาโวยทงสองเกาะเปนอยางมาก ทงดานสงคม วฒนธรรม และดานเศรษฐกจ รวมทงการเปลยนแปลงดานสภาพแวดลอม และแหลงทรพยากรธรรมชาต ท าใหชาวเลตองปรบตวทามกลางสถานการณทเปลยนแปลงไป

๑.๑ การปรบตวของชาวเลอรกลาโวยเกาะลนตา ธรกจการทองเทยวไดเขามาบนเกาะลนตาประมาณ ๓๐ ปทผานมา แตปรมาณ

นกทองเทยวทเขามาเทยวกนมากขน และการเตบโตของธรกจการทองเทยวของเกาะลนตา เพงขยายตวไมเกน ๑๐ ปทผานมา เพราะดวยสภาพภมประเทศทเปนเกาะนอยใหญและมทรพยากรทางการทองเทยว คอ ทะเลและชายหาด ท าใหเกาะลนตาเรมเปนทสนใจของคนทรกและชอบการทองเทยวทางทะเล อกทงวถชวตความเปนอยทมวฒนธรรมประเพณเปนของตนเองของชาวเลท าใหเปนตวดงดดใหนกทองเทยวสนใจเกาะลนตามากขน ธรกจการทองเทยวบนเกาะลนตาไดขยายตวอยางรวดเรว เนองจากการคมนาคมทอ านวยความสะดวกรวดเรวขน ทงการเดนทางระหวางเกาะกบแผนดนใหญ ทใชระยะเวลาไมนาน รวมทงเสนการคมนาคมบนเกาะทสะดวกเพมมากขน ท าใหมการขยายสถานประกอบการตาง ๆ ทงทพก โรงแรม รสอรททงขนาดเลก ขนาดใหญ กระจายไปตามแหลงทองเทยวบรเวณชายหาดทส าคญของเกาะลนตา รวมทงธรกจทเกยวของกบการทองเทยว เชน รานคา รานอาหาร รานอนเตอรเนต รานสปา รานขายของทระลก ป มน ามน ฯลฯ สงผลใหพนทสวนใหญทเปลยนผานไปยงกลมธรกจทนจากคนภายนอกมากขน ผลกระทบตอกลมชาวเลอรกลาโวยบนเกาะลนตา จงไดรบผลกระทบจากการทองเทยวในหลายลกษณะดวยกน

ดานสงคม การปรบตวของชาวเลอรกลาโวยบนเกาะลนตา ในดานสงคมชาวเล มการเปลยนแปลงไปทงการใชภาษาอรกลาโวย กลมเดกและเยาวชนชาวเลรนใหม เรมไมพดภาษาอรกลาโวยกน มกจะใชภาษาไทยกลาง และภาษาไทยถนใตกนมากขน เนองจากมองวา

๘๔

การพดภาษาชาวเล จะเปนกลมคนทไมทนสมย และมกจะอายเพอน ๆ กลมชนอน ๆ แตเมอพดคยกนเองทบาน มบางกลมทยงใชภาษาอรกลาโวยบาง และสามารถฟงไดอยางเขาใจ แตจะไมคอยไดพดกน คนรนเกาจงกงวลในเรองการใชภาษาอรกลาโวยทนอยลงของเดกชาวเลรนใหมเปนอยางยง เพราะหากไมมการพดคยกนตอไป อกทงภาษาอรกลาโวยเปนเพยงภาษาพด ไมมภาษาเขยนทเปนลายลกษณอกษร จงมโอกาสทจะท าใหภาษาอรกลาโวยถกลบเลอนไปได นอกจากนเมอธรกจทองเทยวเขามาในเกาะลนตาเพมมากขน ชาวเลสวนใหญตองปรบเปลยนการประกอบอาชพทเกยวของกบการใหบรการนกทองเทยวเพมมากขน จงมการฝกพด และเรยนรภาษาองกฤษ ท าใหชาวเลบางสวนสามารถใชภาษาองกฤษและสอสารกบนกทองเทยวได

สวนการแตงกาย ชาวเลชอบแตงกายตามสมยนยมมากขน ผชายใสเสอยด กางเกงยนส สวนผหญงใสเสอผาตามแฟชน ชอบสสดใส แตงหนา ยอมสผม และชอบใสเครองประดบ

ชาวเลบางสวนทไปท างานดานการทองเทยวทงท างานเปนแมบาน ตามรสอรทตาง ๆ เปนพนกงานเสรฟ มโอกาสไดพบปะกบคนนอกทไมใชกลมชาวเลดวยกน จงมการแตงงานกบกลมคนภายนอกมากยงขน ท าใหมการผสมผสานเชอสายมากขน

นอกจากนความสมพนธในครอบครวและชมชนกเปลยนแปลงไปเชนเดยวกน เนองจากชาวเลในแตละครอบครวตองออกไปท างานรบขางมากขน และตองรบเรงทจะไปออกทะเลเพอใหไดผลผลต ท าใหความสมพนธภายในครอบครวนนหางเหนไป เพราะแมแตผหญงกตองออกไปท างานนอกบาน การท างานภายนอกมากขนท าใหชาวเลรบเอาวฒนธรรมจากคนภายนอกเขามาเพมมากขนอกดวย

ภาพประกอบท ๕.๑ สภาพบานเรอนของชาวเลบานคลองดาว เกาะลนตา เปนบานปนเหมอนชมชนอน ๆ และสภาพชมชนชาวเลบานโตะบาหลว จะอยรมฝ งจงสรางแบบเดมคอยกพนสง

๘๕

ดานวฒนธรรม คานยมของชาวเลเรมเปลยนแปลงไปจากเดมคอนขางมาก เนองจากการเขามาของระบบเศรษฐกจเชงพาณชย และธรกจการทองเทยวท าใหชาวเลมคานยมทางวตถมากขน ท าใหคานยมและความเชอดงเดมทเคยยดถอปฏบตในอดตลดนอยลงไป เชน ในอดตชวงท าพธลอยเรอเปนเวลา ๓ วนทกคนในครอบครวตองไปรวมในพธตลอดทง ๓ วน เพราะเชอถอกนวาหากใครไปอยรวมในพธตลอดจนกระทงพธเสรจสนจะท าใหบรรพบรษพอใจ และจะไดบญมาก แตในปจจบนเนองจากชาวเลมขาวของเครองใชภายในบานมากกวาอดตและเปนสงของทมคา เชน โทรทศน วทย เครองเสยง ตเยน เครองยนตเรอซงมราคาหลายหมน ท าใหชาวเลมความกงวลกบเครองใชขาวของมากขน เพราะกลววาจะมขโมยเขามาลกขโมยเอาสงของเครองใชตาง ๆ จงตองมคนเฝาบานเอาไว ท าใหไมสามารถปฏบตไดตามความเชอทมมาตงแตอดต เนองจากชาวเลบางคนเคยโดนขโมยเรอในชวงพธลอยเรอมาแลว

นอกจากคานยมและความเชอไดมการเปลยนแปลงไป สงผลตอการประกอบพธกรรมไดเปลยนแปลงไปดวย ซงพธกรรมบางอยางไดลดบทบาทลงไป ยงมเพยงพธกรรมไมกอยางเทานนทชาวเลยงปฏบตและสบทอดกนอย โดยเฉพาะพธลอยเรอ

ดานเศรษฐกจ หลงจากธรกจการทองเทยวเตบโตขนอยางรวดเรว ท าใหชาวเลหนมาประกอบอาชพใหมกนมากขน โดยเฉพาะในชวงฤดกาลทองเทยว เพราะสามารถสรางรายไดใหกบชาวเล ส าหรบอาชพใหมทมาพรอมกบธรกจทองเทยว๑ ไดแก

- อาชพแรงงานรบจาง ชาวเลจ านวนหนงจะรบจางท างานทวไปอยแลว ทงในตลาดและในเขตเทศบาล เมอมการขยายธรกจทองเทยวมากขน ท าใหชาวเลหนมารบจางทเกยวกบธรกจทองเทยว เชน รบจางท างานกอสรางโรงแรม รสอรท รบจางท าสวน ดายหญา ซงงานรบจางทชาวเลท านน บางคนรบจางเปนอาชพหลก พอหมดชวงหนาฤดทองเทยวกอาจจะไปท าประมง หรอบางคนรบจางเปนครงคราวเมอวางจากการออกทะเล

- อาชพท างานในโรงแรมหรอรสอรท ชาวเลทมาประกอบอาชพรบจางตาง ๆ รวมทงอาชพอนๆ เปนการปรบตวจากอาชพประมง เนองจากในรอบ ๑๐ ปทผานมา การท าประมงตองใชทนมากขน อกทงทรพยากรสตวน าลดจ านวนลง และราคาสตวน าทจบไดต าลง ประกอบกบธรกจทองเทยวเขามาเปนจ านวนมาก ท าใหชาวเลหาทางออกในการเพมรายไดดวยการออกไปท างานกบธรกจทองเทยวภายในเกาะลนตา เชน งานรบจางทรสอรท ทอยใกลกบชมชนของชาวเล ซงงานทรบจางท าในรสอรท มทงผชายชาวเล และผหญงชาวเลทเขามาท า ส าหรบผชายจะรบงานกอสรางซอมแซมรสอรท จดสวน แบกหาม เปนตน สวนผหญงมกจะเปนแมบาน ท าความสะอาด ซกผา หรอเปนพนกงานเสรฟ ลางจาน ซงไดตกอยประมาณ วนละ ๑๕๐-๓๐๐ บาท

๑ การสนทนากลมยอย คณะกรรมการชมชนบานคลองดาว วนท ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๔.

๘๖

- อาชพคาขาย ชาวเลสวนนอยเทานนทประกอบอาชพคาขาย หลงจากมธรกจทองเทยวเขามา อยางกรณทหมบานสงกาอ กจะมชาวเลประมาณ ๒ รานทเปนของชาวเล ซงมกจะขายของช าทวไปทงอาหารแหง ของใชจ าเปนและอาหารจ าพวกผกและผลไม สวนรานอน กจะเปนรานของชาวเลเชนเดยวกนแตเปนชาวเลทแตงงานกบคนภายนอกชมชน สวนบานคลองดาว มเพยงรานเดยวเทานงทเปนของชาวเล คนทสามารถประกอบธรกจคาขายได จะตองมการเกบสะสมเงนหลงจากทหามาได และมความทะเยอทะยานทจะพฒนาไปสการท าการคา เพราะปกต บคลกและนสยของชาวเล มกไมชอบเกบสะสมเงน เมอไดมาจะน ามาใชสอย และไมคอยชอบคบคาสมาคมกบคนภายนอกกลมตวเองมากนก แตจากการสงเกตของผวจ ย ชาวเลท เ ปดรานคาสวนใหญ จะมบคลกทชอบพดคย และตดตอสมพนธกบบคคลภายนอกบอย ๆ ท าใหเหนลทางในการประกอบอาชพคาขาย ท าใหฐานะทางการเงนและคณภาพชวตดขนกวาชาวเลครอบครวอน ๆ

ภาพประกอบท ๕.๒ รานคาของชาวเลบานคลองดาว เกาะลนตา

- อาชพรบจางน าเทยว ชาวเลถอว าเปนกลมคนทคนเคยกบทะเลมากกวากลมชาวประมงพนบานอน ๆ แหลงทองเทยวในทะเลทงบรเวณชายหาด และแหลงด าน าดปะการง เปนสถานททชาวเลรจกเปนอยางด ดงนนในชวงฤดกาลทองเทยว ชาวเลบางสวนจงน าเรอทตนเองมอยมาใสหลงคาและใหบรการน าเทยวตามสถานทตาง ๆ ทงนจะเปนกลมชาวเลทสามารถใชภาษาองกฤษ สอสารกบนกทองเทยวได สามารถสรางรายไดจ านวนมากใหกบชาวเลในชวงฤดกาลทองเทยวในแตละป

- อาชพนายหนา จากการทมการพฒนารองรบการทองเทยว ทงการสรางถนน การสรางสถานทบรการตาง ๆ ท าใหทดนของชาวเล มกเปนทดนทอยตดกบชายฝ งและชายหาด เปนทตองการของนายทนและคนภายนอกในการมองหาท าเลทต งเพอสรางรสอรท

๘๗

ทงบรเวณหมบานสงกะอจะมลกษณะเปนพนทเชงเขา สามารถมองเหนทวทศนทสวยงามมาก ท าใหนายทนตองการทดนแถบนนเพอสรางรสอรท นอกจากนยงมบรเวณชมชนบานคลองดาว บานในไร ทมชาวเลอาศยอยกอนในอดต และดวยในอดตชาวเลไมสามารถสรางสงจ าเปนในด ารงชพไดเองทงหมด จงตองอาศยสตวน าในการแลกเปลยนสงจ าเปนตาง ๆ หรอแมกระทงทดนบนเกาะ มาแลกเปลยนกบสงของเหลาน ในขณะนนสงไหนทมความจ าเปนส าหรบพวกเขากจะหามาใหตามทคนภายนอกตองการแมจะเปนสงทมมลคามากในอนาคตกตาม เมอกลมคนอน ๆ เขามาจงใชวธการเหลานแลกเปลยนหรอขอซอทดนราคาถกจากชาวเล ดวยเหนความส าคญของทะเลมากกวาทดนจงยอมแลกเปลยนซอขายใหกบกลมคนภายนอกมากขน จนตองยายทอยอาศยเขาไปดานในของเกาะ บรเวณชายหาดจงตกไปอยในกรรมสทธของกลมคนทเขามาทหลง ไมวาจะเปนไทยพทธ ไทยจน ไทยมสลม และโดยเฉพาะนายทนทเขามาพรอมกบธรกจการทองเทยว แตปจจบนมอาชพนายหนาคาขายทดน เชนทหมบานสงกาอมครอบครวชาวเล แตเปนชาวจนทมาแตงงานกบชาวเล และเปนนายหนาคนส าคญในหมบานทคอยตดตอกบชาวเลในการซอขายทดน ซงเปนคนทอยมานาน และรจกชาวเลในหมบานทกคนเปนอยางด ในขณะเดยวกนมการซอทดนเกบไวเองเพอขายเกงก าไรในอนาคตดวย นอกจากนมชาวเลเพยงไมกคนเทานนทเปนนายหนาเองดวย แตชาวเลเหลานจะตองรจกกบคนภายนอกเปนอยางดและตดตอกบคนภายนอกอยตลอดเวลา

๑.๒ การปรบตวของชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะ

ชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะมการเปลยนแปลงและการปรบตวไปอกระดบหนง นนคอ การเขาสยคธรกจการทองเทยว ประมาณ พ.ศ.๒๕๒๗ เปนตนมา ซงเกดจากนโยบายสงเสรมการทองเทยว และเปนการปรบภาพลกษณจากชมชนประมงมาเปนชมชนทองเทยว อกทงการมทรพยากรทองเทยวซงเปนทดงดดใจของนกทองเทยวใหเขามาสแหลงเทยวทนาสนใจ ซงแหลงทรพยากรทถกพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวบรเวณเกาะหลเปะและหมเกาะอาดง-ราว มทงทรพยากรธรรมชาตทสวยงาม และมรดกทางวฒนธรรม แหลงทองเทยวทส าคญในหมเกาะอาดง-ราว จงประกอบดวย เกาะหลเปะ มแหลงด าน าดปะการงมากมาย รวมทงวถชวตของชาวเลอรกลาโวย เปนอกซงดงดดทนาสนใจของนกทองเทยว เกาะอาดง เปนเกาะทมแหลงทองเทยวสวยงามหลายประเภท ไดแก น าทะเล ปะการง ชายหาด น าตกและสภาพปาธรรมชาต เกาะหนงาม เปนเกาะทอยทางทศตะวนตกของเกาะอาดง เกาะราว มหาดทรายขาวสะอาด เกาะยาง เปนเกาะเลก ๆ ทมปะการงออน ๗ ส และหมเกาะตง

จากศกยภาพของแหลงทองเทยวดงกลาวสงผลใหชาวเลอร กลาโวยตองปรบเปลยนวถชวตและวฒนธรรมใหเหมาะสมไปตามการเปลยนแปลงเพอสงเสรมการทองเทยว การเปลยนแปลงทเหนไดชด และเปนจดเรมของการปรบตวและเปลยนแปลงของชาวเลไปพรอม ๆ กน คอ การพฒนาโครงสรางพนฐานภายในชมชน เชน ระบบไฟฟา ระบบประปา ถนน

๘๘

โทรศพท ปายสอความหมาย การก าจดขยะมลฝอย และการรกษาความปลอดภยภายในชมชน ซงการพฒนาโครงสรางพนฐานดงกลาว สงผลใหวถชวตของชาวเลไดรบการพฒนาไปจากเดมดวย สามารถใชไฟฟา มการสรางเครองใชไฟฟาตามมา และคาใชจายเพมขนตามมาแตชาวเลกยนดทมการพฒนาในสวนตาง ๆ ดงกลาว เพราะท าใหชวตชาวเลมความสะดวกสบายเพมมากขน

เมอโครงสรางพนฐานไดรบการพฒนา ท าใหพนทบนเกาะหลเปะมนกธรกจทจะเขามาลงทนในการท าธรกจการทองเทยว ทงการกวานซอทดนทมศกยภาพในการสรางสถานบรการแกนกทองเทยวตาง ๆ ประกอบดวย รสอรทและบงกะโล มทงขนาดใหญและขนาดเลก ซงรสอรทแหงแรกเปนของนายกจชย หอพสทธสาร ผใหญบานบานเกาะหลเปะ เปนเจาของรสอรท ในป ๒๕๒๗ นอกจากนยงมการสรางรานอาหารและเครองดม ซงมจ านวนหลายรานดวยกน รานคามทงรานขายช า สนคาอปโภค บรโภค ตลอดจนขายเสอผาและของทระลก รานอนเตอรเนต ซงเรมมเนองจากนกทองเทยวตางชาตเดนทางเขามาทองเทยวเมอประมาณปลายทศวรรษ ๒๕๓๐ จนปจจบนมจ านวนหลายรานดวยกน นอกจากนยงมรานนวดแผนไทยและนวดแผนโบราณ รานฝกสอนด าน า รานรบสกตามรางกาย และยงมบรษทเดนเรอโดยสาร

ดานสงคม เมอธรกจทองเทยวขยายตวอยางรวดเรว ยอมสงผลกระทบตอการด ารงชวตของชาวเลอรกลาโวยบนเกาะหลเปะ สงแรกทเหนไดอยางชดเจน คอ การกอสรางบานไดเปลยนจากรปแบบเดม คอสรางแบบงาย ๆ ยกพนและใชวสดทองถน แตเมอมการพฒนาโครงสรางพนฐานและการรบวฒนธรรมจากคนภายนอกทเขามาอยในชมชน ท าใหชาวเลหนมานยมสรางบานแบบไมยกพน ใชวสดทหาซอจากตลาดในตวเมองสตล ลกษณะบานจงมนคงแขงแรงขน สวนพนทหยอมบานของชาวเลในอดตจะตงบานเรอนอยรมชายหาด แตเมอจ านวนประชากรเพมมากขน และการขยายของธรกจการทองเทยวท าใหชาวเลตองตงหางจากชายหาดเขามาดานในของตวเกาะเพมมากขน

ความสมพนธทางสงคม ภายในกลมชาวเลมการเปลยนแปลงจากเดม เนองจากวถชวตของคนในครอบครวมการเปลยนแปลง ทงฝายชายและฝายหญงตองชวยกนท างานมากขน จงมโอกาสในการพบเจอคนภายนอกมากขนท าใหมการแตงงานกบคนตางกลม โดยคนตางกลมมทงเมอแตงแลวกยายมาอยกบครอบครวชาวเล แตบางสวนเมอแตงแลวจะยายไปอยทอนกบคนภายนอก มทงแตงงานกบชาวไทยพทธ ไทยมสลมและชาวตางชาต คนภาคอน ๆ เชนภาคอสาน และชาวตางดาว เชน พมา ท าใหมการผสมผสานกนทางวฒนธรรม ท าใหเกดความหลากหลายทางวฒนธรรมตามมา อยางไรกตามปญหาดานความสมพนธเกดขนหลงจากการขยายธรกจการทองเทยว โดยเฉพาะความขดแยงเรองกรรมสทธทดน เนองจากทดนบนเกาะเปนสงมมลคามาก จงเกดกรณพพาทแยงชงทดนระหวางกลมนายทนและชาวเล ปญหาทเกดขนทางแกนน ากลมชาวเลจงไดหาแนวทางในการแกไขปญหาดวยการยนหนงสอไปยง

๘๙

หนวยงานตาง ๆ เพราะทผานมาชาวเลซงถอวาตามเลหเหลยมของนายทนจากภายนอกทเขามากวานซอทดนไมทน บางคนขายทดนในราคาถก และขายทดนโดยปราศจากเอกสารสทธ รวมถงขายทดนเนองจากเขาใจผดคดวาตอไปบนเกาะหลเปะจะตองคนใหกบอทยานฯ พบวาชาวเลทไมมกรรมสทธในทดนมมากกวา ๙๐%

ดานเศรษฐกจ ส าหรบอาชพใหมทเกดขนหลงจากมการขยายธรกจการทองเทยว ประกอบดวย๒

- อาชพแรงงานรบจาง เชนเดยวกบชาวเลบนเกาะลนตา ชาวเลบนเกาะหลเปะ ไดหนมาใชแรงงานรบจางในชวงทมการลงทนในกจการทเกยวกบการทองเทยว เปนการเพมรายไดใหกบชาวเล

- อาชพท างานในรสอรท การเปลยนแปลงทเกดขนนสงผลใหแมบานตองออกมาท างานนอกบาน โดยเลอกท างานเปนแมบาน พนกงานในครว พนกงานเสรฟใน รสอรทและรานอาหาร

ภาพประกอบท ๕.๓ หญงชาวเลรบจางท างานในรสอรทบนเกาะหลเปะ

- อาชพคาขาย เมอจ านวนผคนภายนอกหลงไหลเขามาในชมชนชาวเลบนเกาะหลเปะเพมขน ท าใหชาวเลทพอจะมเงนทน ไดเปดกจการรานคาเปนของตวเองมทงรานขายของช า และรานอาหาร

- อาชพเจาของกจการรสอรท มชาวเลอยรายเดยวทสามารถเปดกจการรสอรทเปนของตวเอง จ านวนสองแหงดวยกน เปนรสอรทของนายขด ทะเลลก ซงทน

๒ การสนทนากลมยอย สมาชกชมรมเรอหางยาวเกาะหลเปะ วนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

๙๐

สวนหนงในสรางรสอรท คอ เงนทไดจากการขายทดนบางสวนน ามาสรางรสอรทและท าใหเพมรายไดตามมาจงมการขยายรสอรทเพมอกหนงแหงในทดนของตนเอง บคลกครอบครวของนายขด ไมฟงเฟอ อดออมและขยนท างาน ท าใหสามารถสรางกจการรสอรทเปนของตนเองได ซงเปนบคลกทแตกตางจากชาวเลโดยทวไป

- อาชพขบเรอหางยาวรบจาง ในชวงฤดกาลทองเทยวชาวเลจะมรายไดหลกทส าคญจากการขบเรอหางยาวรบจาง ทงจากการคอยรบสงนกทองเทยวจากเรอเฟอรร หรอเรอสปดโบท ทวงร บสงนกทองเทยวจากโปะหรอทาเรอ ซงโปะทเปนจดรบนกทองเทยวกอนขนฝ งจะมอยสองโปะดวยกน ซงทางกรมเจาทา จะสนบสนนจดทะเบยนเรอทสมครขบเพอรบจางรบสงนกทองเทยว หรอทชาวเลเรยกกนวา ใบนายทาย๓ ใหกบเรอชาวเล และชาวเลทมเรอหางยาว จะรวมตวกนจดตง เปนชมรมเรอหางยาวเกาะหลเปะ โดยมนายสญญา ศรฮ น เปนหวหนาชมรม นอกจากนยงมชาวเลบางสวนทขบเรอรบจางใหกบทางรสอรท เนองจากไมมเรอเปนของตวเอง ตองอาศยเรอของทางรสอรท ในขณะเดยวกนไดรบจางขบเรอหางยาวเพอบรการน าเทยวเกาะตาง ๆ ภายในหมเกาะอาดง-ราวดวย

- อาชพอน ๆ เชน อาชพชางซอมรถจกรยานและรถจกรยานยนต ชางตดผม ซงเปนอาชพทเกดขนหลงจากมการสรางถนน ท าใหชาวเลมรถจกรยานยนตมากขน และมการใหบรการเชารถจกรยานยนตรอบเกาะดวย ท าใหชาวเลทมความสามารถเปนชางซอมจงใชโอกาสนเปดรานซอม สวนชางตดผมไดพฒนาฝมอใชอปกรณททนสมย ท าใหลกคาเขารานเพมขน

ดานวฒนธรรม ชาวเลมการปรบตวดานความเชอ ประเพณ และวฒนธรรม ความเชอบางอยางไดเลอนหายไป ในขณะเดยวกน พธกรรมทแสดงถงความเชอบางอยางไดลดความส าคญลง ยงคงเหลอเฉพาะพธลอยเรอ ซงเปนพธกรรมทรวมความเปนชาวเลไดในระดบหนง นอกจากวตถประสงคเพอบชาบรรพบรษและตองการสะเดาะเคราะหแลว พธดงกลาวยงเปนการสรางอตลกษณดานการทองเทยว เปนสงดงดดใหนกทองเทยวเขามาศกษา เรยนรวฒนธรรมของชาวเลบนเกาะหลเปะ ไมแพความสวยงามของธรรมชาต

๓ ธรยทธ เกาะสเระ,๒๓ หม ๗ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณวนท ๑๗

พฤษภาคม ๒๕๕๔.

๙๑

ภาพประกอบท ๕.๔ การขยายตวของธรกจการทองเทยวเกาะหลเปะในปจจบน

๙๒

๒. การปรบตวหลงเหตการณสนาม เหตการณคลนยกษสนามโถมกระหน าฝ งทะเลอนดามนเมอวนท ๒๖ ธนวาคม ๒๕๔๗

สรางความเสยหายใหกบพนทชายฝ งทะเลอนดามนทง ๖ จงหวด โดยเฉพาะพนทตามเกาะแกงตาง ๆ ซงทงเกาะลนตาและเกาะหลเปะกเปนหนงในพนททไดรบผลกระทบจากเหตการณครงนน ชาวเลหลายหมบานไดรบผลกระทบในหลายรปแบบ ทงกอใหเกดการสญเสย บานเรอนและทรพยสนเสยหาย เกดการเปลยนแปลงวถชวตและวฒนธรรม

๒.๑ การปรบตวของชาวเลอรกลาโวยเกาะลนตา เกาะลนตา เปนอกหนงในพนททไดรบผลกระทบจากเหตการณสนาม หลาย

หมบานไดรบผลกระทบ รวมทงธรกจการทองเทยวทอยตดรมชายหาด สวนหมบานชาวเลไดรบผลกระทบหนกเบาแตกตางกนออกไป ขนอยกบลกษณะของท าเลทตงบานเรอนทอยใกลกบชายฝ ง และอยตรงกบทศทางของแนวคลนสนามทซดเขามามากนอยเพยงใด แตทไดรบผลกระทบเหมอนกนหมดในแถบกลมชาวเล คอ เรอทจอดบรเวณรมชายหาดถกคลนซดเสยหายหรอจมหายไปทงล า อยางกรณกลมชาวเลบานสงกะอ ไดรบผลกระทบจากคลนยกษ สนามมากทสด เมอเปรยบเทยบกบชาวเลในกลมอน สวนกลมชาวเลบานคลองดาวแมบานเรอนไมไดเสยหายแตเรอไดสญหายและเสยหายเกอบ 30 ล า สงผลใหชาวเลบานคลองดาวไมสามารถออกทะเลหาปลาไดรวมเดอน หลายหนวยงานเขามาใหการชวยเหลอ บางองคกรใชเงอนไขทางศาสนาเปนสงแลกเปลยนกบการรบของบรจาคหรอเงนชวยเหลอ เชน ตองเปลยนมานบถอศาสนาขององคกรเมอไดรบความชวยเหลอจากองคกรนนแลว หรอพยายามใชโอกาสในการเผยแผศาสนาผานกจกรรมตาง ๆ ความจรงใจในการเขามาใหความชวยเหลอของหนวยงานตาง ๆ ชาวเลสามารถรบรไดถงความยงยนของการชวยเหลอทตนเองไดรบ บางครงจงตองเลอกทจะรบความชวยเหลอตาง ๆ แตสวนใหญแลวความชวยเหลอมกมาไมถงกลมชาวเลมากนก เพราะเปนกลมทถกมองขามในสงคมเกาะลนตา

หลงเหตการณสนามผานพนไป ชาวอรกลาโวย หรอชาวเลในพนทเกาะลนตาเปนทรจกของคนภายนอกมากยงขน เกดปรากฏการณใหมทรกเขามาสรางผลกระทบตอวถชวตทเรยบงายพอเพยงของพวกเขาจนตงรบแทบไมทน นนคอ 'ธรกจการทองเทยว' ซงเปนเหมอนคลนยกษลกใหมทก าลงถาโถมเขามาทเกาะลนตา กระแสขาวนโยบายการพฒนาเกาะลนตาใหเปนแหลงทองเทยวระดบหรแหงใหมเกดขนตงแตกอนหนาเหตการณสนาม จนกระทงหลงสนาม เชน โครงการสรางทาเรอส าราญหรอเรอหรสวนบคคล ไปจนถงโครงการสรางสนามบนทะเลเพอรบนกทองเทยวตรงจากสนามบนกระบสเกาะลนตา นโยบายดานการทองเทยวเหลานสงผลใหความเปนเกาะลนตาททรงคณคาส าหรบธรกจการทองเทยวทงทศนยภาพทสวยงามและความหลากหลายทางพหวฒนธรรม ท าใหเกาะลนตาถกมองในฐานะ 'ไขมกเมดสดทายแหงอนดามน' ผประกอบการทองเทยวทงรายใหญและรายยอย ทงกลมคนบน

๙๓

เกาะลนตาเองและนกลงทนจากภายนอก ไปจนถงนกลงทนขามชาตเขามาลงทนในธรกจทองเทยวบนเกาะลนตาอยางไมขาดสาย โรงแรม รสอรท รานอาหาร และธรกจการทองเทยวทกรปแบบเกดขนอยางรวดเรว ขณะทความตองการทแทจรงของชาวเกาะลนตา โดยเฉพาะแผนระยะยาวในการสงเสรมอาชพและการด ารงอตลกษณของชมชนดงเดมกลบไมมการพดถง นอกจากนสงทชมชนไมตองการก าลงจะเกดตามมากบการทองเทยว นนคอ ปญหาการใชน าจดบนเกาะลนตาทเกดขนภายหลงกระแสการทองเทยว เมอผประกอบการตางถนเขามาเปดกจการตางๆ ท าใหความตองการใชน าจดเพมสงขน ขณะทยงไมมการศกษาถงแหลงตนน าทแทจรงของเกาะลนตาวามาจากไหน อกทงยงไมมการควบคมการใชน าบาดาลของภาคธรกจอยางจรงจง ซงจะท าใหเกดปญหากบระบบน าใตดนและคณภาพดนบนเกาะลนตาในอนาคต รวมถงปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต ปญหาการก าจดขยะ มลภาวะทางน า สงผลกระทบตออาชพประมงซงเปนอาชพหลกของชาวบานและชาวเล และทส าคญการปรบเขาสอตสาหกรรมการทองเทยวท าใหวถชวตชมชนเปลยนไป คนทองถนทเขาไปท างานในธรกจทองเทยวจรงๆ แลวเงนเดอนกไมมาก ไมสมดลกบคาครองชพทสงขนจากการเปลยนวถชวต

ภาพประกอบท ๕.๕ บรเวณชายหาดอาวคลองดาว หนาสสานของชาวเลบานคลองดาว เตมไปดวยรสอรทและนกทองเทยว

๙๔

ภาพประกอบท ๕.๖ ปายโครงการกอสรางสะพานเชอมเกาะลนตานอยลนตาใหญ ซงก าลงจะสรางเรว ๆ น

นอกจากนสงทตามมากบการทองเทยวทสงผลโดยตรงกบชาวเลบนเกาะลน

ตา คอ เมอผนดนเพมมลคา สทธในการถอครองทดนจงเปนสงททกคนตองการ สงทเกดขนตามมาคอราคาทดนพงสงขนอยางรวดเรว รวมถงความพยายามในการเขาครอบครองทดนบนเกาะลนตาจากคนนอก ทงทเปนไปโดยถกตองเปดเผยจนถงวธการทอธบายดวยกระบวนการปกตไมได การรกรานทดนบนเกาะลนตาไมไดสรางปญหาเฉพาะกบคนเปน แมแตทดนทถกจดเปนสสานของพนองชาวเล โดยเฉพาะชาวเลบานคลองดาว ซงมอยอยางจ ากดประสบปญหาถกรกล าจากรสอรทหร เปนปญหาทยงไมมใครบอกไดวาทางออกจะเปนอยางไร กลวธตาง ๆ ของนายทนทพยายามชวงชงทดนหนาชายหาด แมแตทดนทเปนสสาน มอยหลายวธ เชน การสรางศาลาบรเวณหวแหลมเพอแลกเปลยนทดนบรเวณสสานของชาวเล แมจะไมไดขอแลกเปลยนโดยตรงกตาม

การเปลยนแปลงโดยเฉพาะการเปลยนการครอบครองกรรมสทธทดนเกดขนเรวมาก และชาวเลเองกมกจะเสยเปรยบ ทงในเรองการศกษา อ านาจตอรอง และดวยวถชวตดงเดมทชอบสนโดษและอสระในมหาสมทร ท าใหชาวเลไมยดตดในทรพยสน และไมเคยคดยดครองจบจองผนดน ดวยความเชอเดมวา ไมมใครสามารถเปนเจาของธรรมชาต จนเมอผนดนเรมมเจาของ ทงดวยการประกาศเปนพนทของรฐ เชน ปาสงวนหรอเขตอทยานแหงชาต ท าใหชาวเลไมสามารถใชพนทอยางอสระไดดงเดม แมแทบทกพนทบนเกาะลนตา เคยเปนทอยอาศยของพวกเขามากอน แตในปจจบนกลบตองเปนเพยงกลมชนหนงทตองตงบานเรอนแทรกอยระหวางรสอรท รานคา ในยานธรกจการทองเทยว ถกเบยดขบพนทคบแคบลงยงกวาเดม แทบจะไมมแมแตทเทยบเรอท ามาหากน ทประกอบพธกรรม แมแตพนททางจตวญญาณอยางปาชา

๙๕

หรอสสาน กยงถกโอบลอมปดกน หรอแมแตวถชวตกตองถกปรบไปตามกระแสของการทองเทยว ทงโดยตงใจหรอไมตงใจกตาม

ภาพประกอบท ๕.๗ ทางลงชายหาดไปยงทจอดเรอ และสสานของชาวเลบานคลองดาว ถกขนาบดวยรสอรทและโรงแรม

หลงเหตการณสนาม มหลายหนวยงานทเขาไปใหการชวยเหลอชาวเลบนเกาะ

ลนตา แตการชวยเหลอดงกลาวเปนเพยงการชวยเพอใหพนองชาวเลไดพอประทงชวตเพยงชวขามคนเทานน สงทเปนความตองการอยางแทจรงและเปนหลกประกนไดในอนาคต นนคอ ความชวยเหลออยางยงยนในดานอาชพ หรอความชวยเหลอทจะท าใหชาวเลไดมชวตอยกบทะเลไดอกครงหนงนนเอง

ส าหรบหนวยงานทเขามาใหการชวยเหลอชาวเลในรปแบบตาง ๆ บนเกาะลนตา ประกอบดวย มลนธชมชนไท แอคชนเอดร สถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) มลนธฟนฟอนดามน มอาสาสมครจากตางชาตเขามาชวยซอมแซมบานเรอน และเรอของชาวเล มลนธศภนมตรแหงประเทศไทย เขามาชวยเหลอในการสรางทอยอาศยใหกบชาวเล โดยเฉพาะชาวเลทหมบานสงกาอ ในขณะเดยวกนไดใชเงอนไขทางศาสนาในการใหชาวเลมานบถอศาสนาครสตดวย ซงชาวเลอรกลาโวยบานสงกะอไดนบถอศาสนาครสตถง ๘๐% นอกจากนยงมโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP) โดยมพนธมตรหลายสวนภายใตโครงการฟนฟวถชวตชมชนดงเดมและการจดการระบบนเวศทย งยนของเกาะลนตา โดยมจดเนนในการชวยเหลอใหชมชนเขมแขงเพอฟนฟตนเองจนชมชนสามารถลกขนยน ชวยกนซอมแซมเรอ สรางบาน และสนบสนนใหเกดเครอขายชมชนฟนฟเกาะลนตาขน โดยไดสนบสนนใหชาวเลหนมาใหความสนใจดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ฟนฟประเพณดงเดม วถชวต วฒนธรรม พธกรรมและความเชอตาง ๆ ของชาตพนธบนเกาะลนตา ท าใหทกกลมชนบนเกาะลนตาไดมา

๙๖

พบปะสงสรรค เกดความสามคคและแรงยดเหนยวจากกจวตรทางสงคมทไดท ารวมกน และสรางชมชนใหเปนผก าหนดทศทางอนาคตของตนเองบนเกาะลนตา

ภาพประกอบท ๕.๘ บานของชาวเลทบานสงกาอ ทางหนวยงานภายนอกมาจดสรางใหบนเนนเขา

สวนอกบทบาทของหนวยงานหนงทเขามาใหการสนบสนนกลมชาวเลหลง

เหตการณสนาม โดยเฉพาะทหมบานคลองดาวและบานในไร คอ มลนธหยาดฝน จงหวดตรง เปนองคกรพฒนาเอกชนทใหความส าคญกบกระบวนการชวยเหลอบรรเทาทกขเชงพฒนา หรอเนนใหการชวยเหลออยางยงยน โดยไดรบการสนบสนนจาก SPF ผานมลนธหยาดฝน ชวยเหลอพนองชาวเลทประสบภยสนาม การเขามาใหความชวยเหลอดงกลาวแตกตางจากหนวยงานอน ๆ คอ พยายามชวยเหลอใหพนองชาวเลเกดกระบวนการเรยนร น าไปสการรวมกลม เกดองคกรชมชนทสงเสรมในดานอาชพใหกบครวเรอนในชมชนของพนองชาวเลไดเอง และน าไปสการพฒนาองคกรชมชนใหมภมคมกน ปองกนกบสถานการณภายนอกทรกเราชมชนตลอดเวลา เพอใหกลมเหลานมพลงและอ านาจตอรองตาง ๆ ไดตามศกยภาพมากยงขน ส าหรบกจกรรมททางมลนธหยาดฝนไดเขามาใหการสนบสนน๔ มดงน

- การสนบสนนเครองมอซอมแซมเรอ เครองมอซอมแซมเรอ เปนการชวยเหลอบรรเทาทกขเบองตน เพอใหพนองชาวเลไดมเรอทพรอมใชงานไดอกครง การน าเครองมอซอมแซมเรอมาใช มการบรหารจดการในรปของกลม โดยใหคณะกรรมการกลมเปนผจดสรรการใชงาน มการวางกฎกตกาในการใชเครองมอ รวมถงผรบผดชอบดแลรกษาและด าเนนงาน ผลทเกดขนหลงการเขามาชวยเหลอในล าดบตนดวยการสนบสนนเครองมอส าหรบซอมเรอ

๔ การสนทนากลมยอยเจาหนาทมลนธหยาดฝน ณ ทท าการมลนธหยาดฝน บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ วนท ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๔.

๙๗

ใหกบชาวเล คอ ปจจบนสามารถน าเครองมอมาใชไดทนท เมอตองการใชซอมแซมเรอทช ารด โดยไมตองหาซอหรอตองจางชางซอมพรอมเครองมอราคาแพงจากนอกชมชน เพราะในชมชนมผทมฝมอในการซอมแซมเรอ และสามารถชวยเหลอกนในการตอเรอหรอซอมแซมเรอได โดยไมคดคาเชาเครองมอหรอคาแรงใด ๆ แตจะเกบเงนบางสวนจากเจาของเรอ เพอใชในการซอมแซมเครองมอเมอช ารดสกหรอ หากชมชนอน ๆ ตองการใชเครองมอ จะตองเกบคาเชาเครองมอและตองผานการพจารณาจากคณะกรรมการบานคลองดาวกอน

ภาพประกอบท ๕.๙ เรอทตอใหมของสมาชกในกลมชาวเลบานคลองดาว

- กองทนชวยเหลออปกรณประมง กอนททางมลนธหยาดฝนจะเขามาใหการสนบสนนหลงเหตการณคลนยกษสนามพดถลมชายฝ งอนดามน ซงพนองชาวเลบานคลองดาวไดร บผลกระทบจากเหตการณดงกลาว โดยเฉพาะผลกระทบตอเครองมอท ามาหากน เรอประมง เครองมอประมง ท าใหพนองชาวเลไดรบผลกระทบตาม ๆ กน ทางมลนธหยาดฝน ไดเขามาสนบสนนเงนทนเพอใหเกดการรวมกลมและจดตงกองทนชวยเหลออปกรณประมงเพอสรางอาชพ แรกเรมการตงกลมมสมาชกทเขารวมจ านวน 48 คน ปจจบนเพมขนเปน 52 คน มการด าเนนงานเพอชวยเหลอสมาชกกลมดวยการน าเงนสนบสนนจ านวน 120,000 ซอลวดเพอท าไซปลา ซงเปนเครองมอประมงหลกของชาวเลบานคลองดาว สมาชกแตละคนไดลวดเปนอปกรณท าไซปลาเฉลยคนละ 75 กโลกรม สามารถท าไซปลาได 3-5 ลกขนอยกบขนาดของไซ ผลทเกดขนจากการสนบสนนดานอาชพ ปจจบนชาวเลมเครองมอประมงพนบาน สามารถประกอบอาชพไดอยางเสรมากขน จากเมอกอนพนองชาวเลตองกเงนจากเจาของแพเพอน ามาซอมเครองมอประมง เมอหาสตวน ามาไดตองน าไปขายกบแพทกเงนมา เจาของแพจงตองหกเงนสวนทกไปลงทน ดงนนพนองชาวเลจงไมมสทธในการเลอกขายใหกบแพทใหราคาดและยตธรรมได เมอตองหาเงนทนมาประกอบอาชพกตองพงแพเปนหลกตลอดมา หลงจากเกดกลมดงกลาว ท าใหชมชนชาวเลบานคลองดาวมเงนทนมกลมในชมชนชาวเลกนเอง จงท าใหสามารถ

๙๘

ปลดหนจากแพปลาได ไมตองไปหาแหลงกยมเงนเพอซออปกรณซอมเครองมอประมง เมอสมาชกในกลมกเงนเพม เงนของกลมยงเพมขน น ามาใชหมนเวยนไดมากขน และสามารถน ามาสรางเครองมอประมงไดเพมขน ท าใหเกดความมนคงในการประกอบอาชพ เมอเครองมอเกดการสญหายสามารถทดแทนและน ามาใชไดทนท ประการส าคญมอ านาจในการตอรองแพ ท าใหเจาของแพไมสามารถผกขาดการซอขายจากชาวเลได พนองชาวเลสามารถเลอกขายปลากบแพทใหราคาสงกวาแพเดม

การสนบสนนดวยการจดตงกลมกองทนเพอชวยเหลอในดานอปกรณสรางเครองมอประมง น าไปสการสรางอาชพ เพมรายได และบางครวเรอนสามารถปลดหนสนจากนายทนได ผลทเกดขนตามมาคอ คณภาพชวตในครอบครวดขน สามารถสรางสงอ านวยความสะดวก มเงนทนในการท าประมงและมเงนออมส าหรบอนาคตไวจายในครวเรอน นอกจากนสมาชกภายในกลมกองทน ฯ ยงไดรวมกลมยอยเลก ๆ อก 4-5 กลมภายในเครอญาต เพอรวมกนท าไซปลา โดยการใชเรอล าเดยวกน และรวมกนกยมเงนจากกองทนเพอน ามาจดซออปกรณท าไซปลาในนามกลมยอย แลวน าเงนทไดจากการท าไซปลามาแบงรายไดตามสดสวนอยางยตธรรม ยกตวอยางสมาชกในกลมกองทนเงนยมบานคลองดาว ทน าเงนของกองทนเพอสรางอาชพและพฒนาคณภาพชวตของครอบครว

- กลมออมทรพยการประกอบอาชพประมงชาวเลบานคลองดาว/เกาะจ า มสมาชกไดทยอยจายเงนอยางตอเนอง และทางคณะกรรมการเองกไดเปดรบสมาชกใหมทกๆวนท 5 ของทกเดอน ซงกมคนทสนใจเขามาเปนสมาชกกนจ านวนมากทง กลมผหญงและเยาวชน ชาวบานเองกไดเรมมองเหนความส าคญของการสรางทนของชมชนชนมากขน และพรอมทจะเขามาเปนสมาชกของทางกลมออมทรพย ซงในตอนนกไดมสมาชกของทางกลม จ านวน 35 คน โดยมการสะสมเงนของสมาชกเดอนละ 100 บาท ซงกลมออมทรพยน จะเปนกลมทมสวสดการใหกบทางสมาชกและทางชมชน เชน สวสดการคารกษาพยาบาล สวสดการทนการศกษา เงนสนบสนนกจกรรมทางวฒนธรรม และเงนบ ารงกจกรรมในกลม - กลมร ามะนาชาวเลอรกลาโวย มลนธหยาดฝนไดสนบสนนการรวมกลมและการเขามามสวนรวมของสมาชกทมความสามารถในการเลนเครองดนตรวงร ามะนา ใหเขามามบทบาทและสรางความเปนตวตนของชาวเลในการรวมตวกนจดตงกลมร ามะนาขน โดยในระยะเวลาทผานมาในงานประเพณหรอกจกรรมทส าคญๆของชาวเล สมาชกทกคนกจะมการรวมตวกนเพอแสดงร ามะนา สมาชกกลมร ามะนาประกอบดวยกลมร ามะนาผหญง และกลมร ามะนาผชาย และทางสมาชกกลมบางคนกไดมการถายทอดวชาเกยวกบการแสดงร ามะนาใหกบกลมเยาวชนและชาวบานทสนใจ เพอสบทอดศลปะการแสดงร ามะนาใหอยคกบชาวเลสบไป และไดมการจดท ากลองร ามะนาเพอเปนเครองดนตรทใชส าหรบการฝกซอมของคนทสนใจ และเกบไวเปนของชมชนโดยในชมชนบานคลองดาวจะมสมาชกกลมร ามะนาอยดวยกนหลายคน ท าใหมการจดตงกลมร ามะนาขนทบานคลองดาว แตกมการดงสมาชกจากบานในไร

๙๙

และบานโตะบาหลวมารวมกบทางกลมดวย จงไดรวมกนเปนกลมร ามะนาชาวเลอรกลาโวย อ าเภอเกาะลนตา

ภาพประกอบท ๕.๑๐ กลมร ามะนาชาวเลอรกลาโวยรวมแสดงในพธลอยเรอ

- กลมเยาวชนชาวเล ทางมลนธหยาดฝนไดสนบสนนใหเยาวชนไดมการรวมตวกนเพอท ากจกรรมในการสบสานวฒนธรรมของชาวเลอรกลาโวย ประกอบดวยเยาวชนทงจากบานคลองดาว บานในไรและบานโตะบาหลว โดยในวนเสารและวนอาทตยจะใหสมาชกกลมเยาวชนมารวมตวกนเพอท าการฝกซอมการเลนดนตรร ามะนาและกลองยาวรวมไปถงการฝกหดขบรองเพลงภาษาชาวเลอรกลาโวย โดยจะมหวหนาชมชนทเปนคนเลนร ามะนาเขามาฝกหดให ซงในการรวมกลมเยาวชนขนมานนกเพอเปนการฝกฝนและปลกจตส านกใหเยาวชนชาวเลไดมความรและความสนใจในศลปวฒนธรรมของตนเองทสบทอดกนมาตงแตบรรพบรษ แตสมาชกกลมเยาวชนบางคนกใชเวลาวางจากการเรยนหนงสอและรวมกลมฝกซอมร ามะนาไปออกเรอกบผปกครอง ซงเหนไดวาเยาวชนชาวเลกไมไดทอดทงศลปวฒนธรรมของตนเอง ซงทกคนกมความสนใจในวฒนธรรมของตนเองเปนอยางด

ภาพประกอบท ๕.๑๑ กลมเยาวชนชาวเลอรกลาโวย

๑๐๐

- การจดตงศนยวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยทางคณะกรรมการชมชนและแกนน าของชาวเลจะสรางศนยวฒนธรรมบรเวณศาลเจาโตะบาหลว หมท 1 ต าบลศาลาดาน เพราะสถานทแหงนเปนสถานททบงบอกถงอตลกษณของชมชนชาวเลไดเปนอยางด และอกอยางกเปนสถานทศกดสทธทเปนทนบถอของกลมชาวเล และทางชมชนไดเสนอโครงการไปยงทางจงหวดเพอขออนมตใหมการกอสรางสะพานและศาลาขนบรเวณศาลเจาโตะบาหลว ซงทางจงหวดไดมการกอสรางสะพานจากทาเรอทวรเขามายงในชมชนโตะบาหลวเปนระยะทางประมาณ 200 เมตร และไดกอสรางศาลาขนมาอก 1 หลง จงอาศยอาคารดงกลาวปรบปรงใหเปนศนยวฒนธรรมชวคราว โดยจะมการจดหาวสดอปกรณ ขอมล รายละเอยดตางๆ ทเกยวของกบชาวเลอรกลาโวยน ามาเกบไวทศนยฯ และเพอเปนแหลงศกษาเรยนรของบคคลทวไปทมความสนใจในเรองราวของชาวเลอรกลาโวย ดงนนทางชมชนจงอยากใหศนยแหงนเปนการจดแสดงขอมลและศนยการเรยนรอยางถาวร จงรอการสนบสนนจากหนวยงานตาง ๆ ในการพฒนาศนยวฒนธรรม

ภาพประกอบท ๕.๑๒ ศนยวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวย ณ ศาลเจาโตะบาหลว

- การจดตงกลมอนรกษทรพยากร ชาวเลทกพนทบนเกาะลนตาทงบานคลองดาว ในไร บานหวแหลมกลางและบานศรรายา มแนวคดจะจดตงกลมอนรกษปาชายเลนชมชนขน และมการจดการในรปแบบการทองเทยวเชงนเวศปาชายเลนชมชน โดยรมมอกบทางองคกรปกครองสวนทองถน

๑๐๑

๒.๒ การปรบตวของชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะ เหตการณสนามบนเกาะหลเปะ ไดรบผลกระทบนอยกวาพนทเกาะลนตา

ในชวงทคลนสนามเขามาฝ งอนดามน บนเกาะหลเปะเกดเหตการณเพยงระดบน าทะเลเพมสงขน แตไมมคลนซดเขาสฝ งอยางรนแรง มเพยงเรอชาวเลจมน า ๒ ล า อยางไรกตามหลงจากเกดเหตการณสนาม มหลายหนวยงานเชนกนทเขามาถามถงผลกระทบและใหความชวยเหลอ อยางนอยหนวยงานราชการทองถน คอ องคการบรหารสวนต าบลเกาะสาหรายไดเขามาศกษาพนทเพอจดท าแผนรองรบปองกนผลกระทบจากคลนสนาม ดวยการตดตงปายสอความหมาย เพอเตอนภยใหกบประชาชนบนเกาะไดระมดระวง และสามารถชวยเหลอตนเองได นอกจากนมองคกรดานศาสนาเขามาใหการชวยเหลอชาวเล จนท าใหชาวเลบนเกาะหลเปะหนมานบถอศาสนาครสตหลายครวเรอนดวยกน๕ ส าหรบการเปลยนแปลงทสงผลกระทบตอชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะมากทสด คอ การขยายธรกจการทองเทยวบนเกาะ ซงมากกวาผลกระทบทเกดจากคลนสนาม

ภาพประกอบท ๕.๑๓ ครสตจกรความหวงหลเปะ เปนสถานททชาวเลนบถอศาสนาครสตสรางครสตจกรขนเองบนเกาะหลเปะ

หลงเหตการณสนาม กลมชาวเลในพนทแถบฝ งอนดามนทไดรบผลกระทบจากคลนสนาม กลบไดรบความสนใจจากกลมคนภายนอก และเปนทรจกของคนทวไปมากขน เนองเพราะมต านานหรอเรองเลาเกยวกบคลนสนามในกลมชาวเลดวยกน ท าใหสอและหนวยงานตาง

๕ หตตเรง หาญทะเล,หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล

สมภาษณวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

๑๐๒

ๆ สนใจในวถชวตและวฒนธรรมชาวเล ทงกลมมอแกน มอแกลน และอรกลาโวยมากยงขน เมอขอมลขาวสารเกยวกบชาวเล ทงในรปของวถชวต และพธกรรมลอยเรอถกเผยแพรออกไป สงผลใหหนวยงานและกลมคนตาง ๆ เขามาศกษาในรปแบบการทองเทยวเชงนเวศนวฒนธรรมมากยงขน สงผลใหกลมชาวเลทกพนทถกดงเขาสธรกจการทองเทยวอยางหลกเลยงไมไดเลย วถชวตและวฒนธรรมชาวเลจงถกปรบเปลยนไปโดยปรยาย แมชาวเลบางกลมจะไมไดรบผลกระทบจากสนามกตาม แตกลบไดรบผลจากการขยายธรกจการทองเทยวหลงเหตการณสนาม กรณของชาวเลเกาะหลเปะกลบไดรบรายไดเพมขนจากเดมหลายเทาตวเมอเปรยบเทยบกบกอนเกดเหตการณสนาม ในขณะเดยวกนวถชวตของกลมชาวเลตองปรบเปลยนไปอยางรวดเรว ทามกลางการเขามาของธรกจการทองเทยว

นอกจากนในชวงป พ.ศ. ๒๕๕๔-๒๕๕๕ บรเวณพนทใกลเกาะหลเปะ เกาะอาดง-ราว เกาะไข ทางรฐบาลไดมนโยบายและเรงผลกดนใหมโครงการพฒนาขนาดใหญ คอ การสรางทาเรอน าลกปากบารา อ าเภอละง จงหวดสตล อยภายใตโครงการแลนบรดจสตล -สงขลา อาจจะสงผลใหเรอน ามนขนาดใหญเดนผานรองน าลก ซงอยใกลเกาะหลเปะ อกทงจดทจะสรางทาเรอบรเวณปากบาราเปนแหลงรบ-สงนกทองเทยวลงเรอทจะเดนทางไปเกาะตะรเตา เกาะหลเปะ และหมเกาะอาดง-ราว และคาดวาจะมการเพกถอนพนทในเขตอทยานแหงชาตเภตราบางสวน เพอกอสรางทาเรอและรองเรอน าลก หากโครงการดงกลาวเกดขน อาจสงผลกระทบตอธรกจการทองเทยว และสงผลตอวถชวตความเปนอยของผคนกลมตาง ๆ บนเกาะหลเปะ โดยเฉพาะกลมชาวเล อาจไดรบผลกระทบทงในดานรายได การประกอบอาชพธรกจทองเทยว และทส าคญคออาชพประมง เพราะแหลงทรพยากรทางทะเลมโอกาสไดรบผลกระทบดวยเชนกน

ภาพประกอบท ๕.๑๔ ลกษณะภมประเทศและบรรยากาศโดยรอบเกาะหลเปะ

บทท ๖ สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ

การศกษาเรองชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวยแหงทะเลอนดามน มวตถประสงค

เพอศกษาวถชวตชาวเลอรกลาโวยในบรเวณเกาะลนตา จงหวดกระบ และเกาะหลเปะ จงหวดสตล และเพอศกษาการปรบตวและการเปลยนแปลงของวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวย หลงการเกดคลนสนามและสถานการณการทองเทยวในพนทเกาะลนตา จงหวดกระบ และเกาะหลเปะ จงหวดสตล การศกษาครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยเรมศกษาตงแตเดอนสงหาคม ๒๕๕๓ – เดอนสงหาคม ๒๕๕๔ วธการศกษาใชการศกษาจากเอกสาร การสมภาษณ การสงเกตแบบมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ทชมชนจดขน ทงนผวจยไดน าขอมลมาจดหมวดหม และวเคราะหแบบสรางขอสรปทไดจากการสงเกต สมภาษณ มสวนรวมในกจกรรมของชมชน และน าเสนอผลโดยใชวธการพรรณนาเชงวเคราะห ๑. สรปผลการวจย ผวจยไดน าผลการศกษามาสรปและประมวลเปนขอคนพบทไดรบจากการศกษา สรปไดดงน ๑.๑ บรบทชมชนชาวเลอรกลาโวย บรบทชมชนชาวเลอรกลาโวย ประกอบดวย กลมชาตพนธชาวเลในประเทศไทย และบรบทพนฐานของชมชนอรกลาโวยทง ๒ พนท คอ เกาะลนตา จงหวดกระบ และเกาะหลเปะ จงหวดสตล ซงกลมชาตพนธชาวเลมประวตความเปนมาทไมสามารถระบไดอยางแนชด อาจจะมาจากดนแดนฝ งประเทศมาเลเซยและอนโดนเซย ซงมกลมชาวเลอยหลายกลมดวยกน ชาวเลอรกลาโวยถอเปนชาวเลอกกลมหนงทอาศยกระจายตามหมเกาะตาง ๆ ฝ งอนดามน ส าหรบชมชนอรกลาโวยเกาะลนตา ถอเปนชนกลมแรกทอพยพหรอบกเบกเกาะลนตา ตอมามกลมชนตาง ๆ ทงชาวจน ชาวมสลม และชาวไทยพทธทเขามาอาศยอยบนเกาะลนตา ดวยเกาะลนตามขนาดใหญ พบวาปจจบนเกาะลนตามกลมชาวเลเขามาอาศยและกระจายอยในหลายพนทดวยกน ไดแก บานศาลาดาน โตะบาหลว บานในไร บานคลองดาว บานหวแหลม และบานสงกาอ แหลงสาธารณปโภคทส าคญบนเกาะลนตา ไดพฒนามาหลายสบป ทงโครงสรางพนฐาน ถนน ไฟฟา ระบบน าประปา ฯลฯ รวมทงมแหลงทรพยากรธรรมชาตทหลากหลาย ปจจบนพนทปาไมบางสวนไดถกแปรสภาพเปนพนทเกษตรกรรม เชน ยางพารา นากง นาขาว เปนตน สวนบรเวณทมศกยภาพเพอการทองเทยวมการเปลยนมอใหกบนายทนกวานซอเพอขยายธรกจการทองเทยวเพมขน

๑๐๔

สวนบรบทชมชนชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะ เกาะหลเปะ เปนหนงในหมเกาะอาดง-ราว มลกษณะเปนพนทราบเหมาะกบการตงถนฐานของชมชนชาวเลอรกลาโวย ซงถอเปนชนกลมแรกทเขามาอาศยบนเกาะแหงน อกทงบรเวณหม เกาะอาดง -ราว มแหลงทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะสตวน าทอดมสมบรณ และทส าคญมแหลงทองเทยวทข นชอของฝ งอนดามน ท าใหเกาะหลเปะเปลยนแปลงไปจากอดตคอนขางมาก ทงการขยายตวของธรกจการทองเทยว มการพฒนาเสนทางการคมนาคมทสะดวกขน ท าใหมนกทองเทยวเขามาจ านวนมาก รวมทงการเขามาอยอาศยของคนภายนอก สงผลตอการด าเนนชวตของชาวเลซงเปนกลมชนดงเดม ๑.๒ ชวตและวฒนธรรมของชาวเลอรกลาโวยเกาะลนตา จงหวดกระบ ชาวเลอรกลาโวยบนเกาะลนตา ถอเปนชนกลมแรกดงเดมทเขามาตงถนฐานบนเกาะลนตาแหงน และไดกระจายกนตงถนฐานตามแนวชายฝ ง โดยเฉพาะพนทบานหวแหลมกลาง ซงเปนศนยกลางส าคญของชาวเลในแถบฝ งอนดามน โดยเฉพาะเปนจดรวมในการประกอบพธลอยเรอ จะมชาวเลในเกาะลนตา และหมเกาะอน ๆ ท ารวมพธ ปจจบน บนเกาะลนตามชาวเลอรกลาโวย กระจายอยหลายพนทดวยกน คอ บานคลองดาว บานในไร บานหวแหลม บานโตะบาหลว และบานสงกาอ ความเปนอยของชาวเลในอดต จะมลกษณะท เรยบงาย ทงการด ารงชวตประจ าวน ทอยอาศย และการแตงกาย อาศยฐานทรพยากรธรรมชาตทองถนเปนหลก การออกทะเลถอเปนสงส าคญทสดของชาวเล และเปนอาชพทยดถอมานาน เครองมอประมงทใชเปนหลก คอ ไซ อวน และใชวธด าน าเพอจบสตวน า สวนความสมพนธของคนในชมชนกมลกษณะเปนเครอญาต ชวยเหลอพงพากน ชาวเลจะยงคงยดมนในความเชอ และประเพณทสบทอดกนมาอยางยาวนาน โดยอาศยการแสดงออกในรปของพธกรรมทมตอบรรพบรษ และเปนแสดงความเคารพตอธรรมชาต พธกรรมทส าคญของชาวเล คอ พธลอยเรอ พธแตงเปลว และพธแกบน รวมทงมการละเลนตาง ๆ เชน การแสดงร ามะนา และรองแงง นอกจากประเพณและพธกรรมตาง ๆ ทชาวเลปฏบตสบทอดกนมาตามความเชอ จนน าไปสวถการปฏบตในการด ารงชวต นอกจากนชาวเลบนเกาะลนตายงมความเชอเกยวกบบรรพบรษทมอทธพลอยางยงในชวตประจ าวน นนคอ ความเชอเกยวกบโตะ และผทมอทธพลและเปนผน าในการประกอบพธกรรมทส าคญคอ โตะหมอ ปจจบนมการเปลยนแปลงเกดขนอยางรวดเรวบนเกาะลนตา ไมวาจะเปนการเขามาอาศยของกลมคนภายนอก ทงชาวจน ชาวมสลม ท าใหมการรบวฒนธรรมภายนอกเขามาผสมผสาน สงผลใหชาวเลมการปรบเปลยนชวตความเปนอย แตสงทท าใหเกดการเปลยนแปลงอยางเหนไดชด คอการเขามาของประมงเชงพาณชยและธรกจการทองเทยว สงผลใหสภาพของเกาะลนตากลายเปนเมองทองเทยว ปจจยส าคญเหลานจงมผลใหชวตและ

๑๐๕

วฒนธรรมชาวเลตองปรบเปลยนไป เพอใหสามารถด ารงชวตอยไดทามกลางการเปลยนแปลงทเกดขน ๑.๓ ชวตและวฒนธรรมของชาวเลอรกลาโวยเกาะหลเปะ จงหวดสตล ชาวเลอรกลาโวยกลมแรกทเขามาอาศยอยบนเกาะหลเปะ ซงไดอพยพมาจากเกาะลนตา จงหวดกระบ สภาพทางภมศาสตรของเกาะหลเปะเหมาะตอการตงถนฐานมากทสดเมอเทยบกบเกาะอน ๆ ในหมเกาะอาดง-ราว ประกอบกบความอดมสมบรณของทรพยากรทางทะเลทส าคญตอการด ารงชพ ผทเขามาบกเบกและเปนผน าของชาวเลในยคแรก คอ โตะฆร จงเปนผน าตามประเพณ มอ านาจในการปกครองหรอควบคมชาวเลภายในชมชนและเปนผน าทางจตวญญาณในการประกอบพธกรรมตาง ๆ ภายในชมชน โดยเฉพาะพธลอยเรอ ซงชาวเลจะใหความเคารพนบถอในตวของโตะหมอมาก เพราะดวยความสามารถในการใชเวทมนตคาถา และเปนทพงใหกบชาวเลทกคน นอกจากนโตะฆรยงเปนทเกรงขามของชาวเล จะไมยอมใหคนนอกเขามาอาศยอยบนเกาะ ส าหรบวถชวตประจ าวนของชาวเลเกาะหลเปะ อาศยการยงชพกบทะเลเชนเดยวกบชาวเลบนเกาะอน ๆ อาชพประมงจงเปนอาชพดงเดม เพราะพวกเขามความผกพนกบทองทะเล ในยคแรก ๆ เมอเรมกอตงบานเรอน ชาวเลจะท าประมงแบบพนบาน ลกษณะของเครองมอประมงและวธการจบสตวน าของชาวเลจงเปนการใชเครองมอประมงทท าขนเอง ใชแรงงานเปนหลก ตลอดจนอาศยภมความรทสบทอดกนมาในการท ามาหากน มการชวยเหลอกนในครอบครวทงฝายชายและฝายหญง มวถชวตทเรยบงายทงลกษณะบานเรอน การแตงกาย โดยจะใชภาษาอรกลาโวยในการตดตอสอสารระหวางกน แตในกลมชาวเลจะไมมภาษาเขยน มแตภาษาพดเทานน ตอมาภายในชมชนชาวเลมการเปลยนแปลงระบบความสมพนธภายในชมชน จากเดมทมแตกลมชาวเลดวยกน เนองจากมกลมบคคลภายนอกเขาไปอาศยบนเกาะหลเปะเพมขน ไดแก กลมเถาแกหรอพอคาคนกลาง ซงเปนชาวไทยเชอสายจนจากเมองสตล รวมถงกลมขาราชการทเขาไปปฏบตงานในชมชน เชน กลมคร เจาหนาทสถานอนามย และเจาหนาทอทยานแหงชาตตะรเตา ซงมทงกลมไทยพทธและมสลมเขามาเปนสวนหนงของชมชนชาวเลบนเกาะหลเปะดวย ชาวเลเรมแตงงานกบคนนอกมากขน ทงแตงงานกบคนจนทเปนเถาแก แตงงานกบคนไทยทอยในเมองทงชาวไทยพทธและมสลม และแตงงานกบกลมนกทองเทยวชาวตางชาต ท าใหชมชนเกาะหลเปะมความหลากหลายทางวฒนธรรมมากยงขน ในขณะเดยวกนกลมคนภายนอกทแตงงานกบชาวเล โดยเฉพาะชาวจนทแตงงานกบชาวเลตอมาไดเปนผน าชมชน มบทบาทและอ านาจตอกลมชาวเลเปนอยางมากจนถงปจจบน ปจจยการเปลยนแปลงทส าคญของชาวเลอรกลาโวยบนเกาะหลเปะ คอ การเขามาของกลมคนภายนอก และตอมากลบมอ านาจและอทธพลตอชาวเลคอนขางมาก และทส าคญ

๑๐๖

คอการขยายตวของธรกจการทองเทยว สงผลใหเกาะหลเปะ และหมเกาะอาดง-ราว เปนแหลงทองเทยวทส าคญ ในขณะเดยวกน เกาะหลเปะกลบถกพฒนาใหเปนทรองรบของนกทองเทยว การพฒนาเพอบรการนกทองเทยวจงสงผลตอวถของชาวเลไปดวยกน ๑.๔ การปรบตวและการเปลยนแปลงของชาวเลอรกลาโวย ๑.๔.๑ การปรบตวในสถานการณการทองเทยว

การทองเทยวมบทบาทตอการเปลยนแปลงลกษณะของวถชวตและวตฒนธรรมของชาวเลอรกลาโวยทงสองเกาะเปนอยางมาก ทงดานสงคม วฒนธรรม และดานเศรษฐกจ รวมทงการเปลยนแปลงดานสภาพแวดลอม และแหลงทรพยากรธรรมชาต การทองเทยวไดเขามาบนเกาะลนตาประมาณ ๓๐ ปทผานมา แตปรมาณนกทองเทยวทเขามาเทยวกนมากขน และการเตบโตของธรกจการทองเทยวของเกาะลนตา เพงขยายตวไมเกน ๑๐ ปทผานมา เพราะดวยสภาพภมประเทศทเปนเกาะนอยใหญและมทรพยากรทางการทองเทยว คอ ทะเลและชายหาด ท าใหเกาะลนตาเรมเปนทสนใจของคนทรกและชอบการทองเทยวทางทะเล อกทงวถชวตความเปนอยทมวฒนธรรมประเพณเปนของตนเองของชาวเลท าใหเปนตวดงดดใหนกทองเทยวสนใจเกาะลนตามากขน การปรบตวของชาวเลอรกลาโวยบนเกาะลนตา จงมการเปลยนแปลงคอนขางมาก ไมวาจะเปนสภาพความเปนอยในแตละวน บทบาทของชาวเลทงฝายชายและฝายหญงมหนาทในการท างานมากขน ในขณะเดยวกนการใชภาษาอรกลาโวยจากเดมทเปนภาษาหลกของชาวเล ถกละเลยจากเดกชาวเลรนใหม หนมาใชภาษาไทยถนใต และภาษาไทยกลางมากขน รวมทงลกษณะของอาชพมการปรบเปลยน เกดอาชพทหลากหลายมากขน ซงลวนเปนอาชพทเกยวกบการบรการทองเทยว สวนคานยมของชาวเลเรมเปลยนแปลงไปจากเดมคอนขางมาก เนองจากการเขามาของระบบเศรษฐกจเชงพาณชย และธรกจการทองเทยวท าใหชาวเลมคานยมทางวตถมากขน ท าใหคานยมและความเชอดงเดมทเคยยดถอปฏบตในอดตลดนอยลงไป สวนผลกระทบทมตอวถชวตของชาวเล คอ การเปลยนแปลงการครอบครองกรรมสทธทดนเกดขนเรวมาก และชาวเลเองกมกจะเสยเปรยบ ทงในเรองการศกษา อ านาจตอรอง และดวยวถชวตดงเดมทชอบสนโดษและอสระในมหาสมทร ท าใหพนทรมชายฝ ง ซงแตเดมเคยเปนทอยอาศย และสสานของบรรพบรษ ถกนายทนกวานซอ และยดครองเพอสรางทพกและรสอรทตาง ๆ ท าใหชาวเลตองหาทดนผนใหม และจ าเปนตองใชชวตทหางทะเลและแตกตางไปจากเดม อกทงชาวเลถกมองวาเปนคนลาหลง และถกลดความส าคญลง ทงๆ ทเปนกลมชนกลมแรกทเคยเปนเจาของเกาะลนตามากอน

สวนการปรบตวของชาวเลอร กลาโวยบนเกาะหลเปะ ทามกลางสถานการณการทองเทยว ไมแตกตางจากกลมชาวเลบนเกาะลนตามากนก แตกลมชาวเลเกาะหลเปะ ยงเปนคนกลมใหญทอาศยอยบนเกาะแหงน และมบทบาทในธรกจทองเทยว ทงนเพราะมการรวมตวของกลมชาวเลคอนขางเหนยวแนน ท าใหมอ านาจในการตอรองกบธรกจการ

๑๐๗

ทองเทยวทเขามาจากภายนอกและหนวยงานรฐ เชน อทยานแหงชาตได สงผลถงรายไดของชาวเล ท าใหคณภาพชวตทดข น ๑.๔.๒ การปรบตวหลงเหตการณสนาม

ชาวเลอรกลาโวยทเกาะลนตาไดรบผลกระทบจากสนามมากกวาชาวเลทเกาะหลเปะ ท าใหมหนวยงานจากภายนอกเขามาใหความชวยเหลอโดยเฉพาะชาวเลทอยบรเวณบานสงกาอและบานหวแหลม ซงถอวาไดร บผลกระทบจากสนามมากทสด กลมหนวยงานตาง ๆ ทเขามามกใหการชวยเหลอดานการกอสรางบานเรอน ซอมเรอ และเงนสนบสนน แตยงมหลายหนวยงานทตองการชวยเหลอใหตรงกบความตองการของชาวเลอยางแทจรงและเปนหลกประกนไดในอนาคต นนคอ ความชวยเหลออยางยงยนในดานอาชพ หรอความชวยเหลอทจะท าใหชาวเลไดมชวตอยกบทะเลไดอกครงหนงนนเอง การเขามาของหนวยงานจ านวนมากหลงเหตการณสนาม ท าใหชาวเลตองปรบเปลยนความเปนอยอยางกะทนหน เชน การเขามาอยในทอาศยแบบใหมทชาวเลไมคนชน สงผลใหในปจจบน ชาวเลตองมการขายบานทไดรบความชวยเหลอจากหนวยงานภายนอกใหกบกลมคนภายนอก แลวหนไปใชชวตรมชายทะเลแบบเดม

สวนชาวเลอรกลาโวยบนเกาะหลเปะ ซงถอวาไมคอยไดรบผลกระทบจากสนามมากนก แตกมหลายหนวยงานเขาไปสนบสนน รวมท งท าใหคนภายนอกไดรจกวฒนธรรมและชวตความเปนอยของชาวเลมากขนในวงกวาง สงผลถงการเขามาทองเทยวบนเกาะหลเปะเพอมาดวถชวตชาวเลกลมนดวย ๒. อภปรายผลการวจย

จากการศกษาไดพบประเดนทนาสนใจวา ประเดนแรกการรวมกลมเพอเพมอ านาจตอรองของชาวเล สามารถสรางชวตความเปนอยทดข นใหกบชาวเลได อยางกรณชาวเลเกาะหลเปะ ไดรวมกลมกนเพอจดตงชมรมเรอหางยาวเกาะหลเปะ ท าใหชาวเลไดมพนทในการสรางรายไดจากธรกจการทองเทยวใหกบกลมของตวเอง อกทงมการรวมกลมเพอ ตอรองเรองการไดมาซงสทธในทดนท ากน เพราะกลมชาวเลมขอพพาทเรองกรรมสทธในทดนระหวางชาวเลกบกลมนายทนทเขามา ท าใหชาวเลหลายครวเรอนตองเดอดรอน สงผลใหเกดการรวมตวกนเรยกรองไปยงหนวยงานทเกยวของ ซงประเดนนตรงกบแนวคดพหวฒนธรรม สามารถน ามาเปนกรอบในการอภปรายไดวา ในรอบ ๕ ปทผานมา การเคลอนไหวดานสทธและการคมครองทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธเปนสงทสนใจตอสาธารณะชนและมเรมมสวนในการผลกดนนโยบายทางดานวฒนธรรมมากขน กรณของกลมชาวเล ซงถอวาเปนตวแทนในการเคลอนไหวทชดเจนและมแนวโนมเปนรปธรรมมากทสดขณะน หลงจากเกดเหตการณสนามเปนตนมา โดยเฉพาะขอเสนอในคณะกรรมการอ านวยการบรณาการเพอฟนฟวถชวตชาวเล เรอง “พนท

๑๐๘

วฒนธรรมพเศษ”๑ ซงพนทวฒนธรรมพเศษในความหมายนมไดเปนสงใหม แตเกดขนมานานแลวภายใตความสมพนธระหวางรฐกบกลมชาตพนธ และรฐมกเปนผเปดพนททางภมศาสตร สทธและโอกาสทางสงคมตางๆ ใหกบกลมชาตพนธภายใตความเขาใจของรฐแตเพยงฝายเดยว การผลกดนเคลอนไหวโดยเจาของวฒนธรรมในเรอง “พนทวฒนธรรมพเศษ” กรณชาวเล จงมนยส าคญตอสงคมไทย นบตงแตการเรมตนสรางสงคมทเปนธรรม สงคมทยอมรบการด ารงอยซงความหลากหลายของวถชวต การเรมตนสรางเงอนไขในการลดความขดแยง ตลอดจนการปองกนการละเมดสทธตางๆ ในระดบปฏบต ตลอดระยะเวลาของการเคลอนไหวเรองสทธทางวฒนธรรมของชาวเล ผานประเดนเรองภมปญญาทองถนและการจดการพนท (ทรพยากรธรรมชาต ทอยอาศย และพนททางศาสนา) ดงนนการทชาวเลเรมไดรบผลกระทบตอการด ารงวถชวต และวฒนธรรมดงเดมถกปรบเปลยนไป สงผลใหชาวเลเรมปรบตว และแสดงความมตวตนบนพนททางวฒนธรรม ทสามารถแสดงใหสงคมยอมรบและเปนทประจกษวากลมชาวเล เปนอกกลมชาตพนธหนงทตองการด ารงอยและมพนทในสงคม ทงพนทในมตวฒนธรรมและพนทในการด ารงชวต

ประเดนทสอง การรวมตวกนเพอรกษาวฒนธรรมดงเดมและใชวฒนธรรมของกลมชาวเลใหเกดประโยชนในเชงธรกจการทองเทยว โดยเฉพาะประเพณลอยเรอทจดขนปละ ๒ ครงในชวงเปลยนฤดกาล ถอวาเปนประเพณทคนภายนอกรจ กกนมากขน หลงจากเกดเหตการณสนาม มนกทองเทยวจ านวนไมนอยทตองการรวมประเพณน ซงชาวเลทเกาะลนตาไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอกในการรวมกลมกนเปนเครอขายชมชนฟนฟเกาะลนตาขน โดยไดสนบสนนใหชาวเลหนมาใหความสนใจดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ฟนฟประเพณดงเดม วถชวต วฒนธรรม พธกรรมและความเชอตาง ๆ ของชาตพนธบนเกาะลนตา ท าใหทกกลมชนบนเกาะลนตาไดมาพบปะสงสรรค เกดความสามคคและแรงยดเหนยวจากกจวตรทางสงคมทไดท ารวมกน และสรางชมชนใหเปนผก าหนดทศทางอนาคตของตนเองบนเกาะลนตาได การสนบสนนดงกลาวประกอบดวย การใชสอตาง ๆ ในการรณรงค และดงกลมชาวเลและกลมชาวมสลมในพนทมารวมเปนคณะกรรมการเพอจดท าแผนงานรวมกน และจดตงศนยการเรยนรวฒนธรรมวถชวตของกลมชาตพนธของเกาะลนตาขนมา เพอรวบรวมเรองราวตาง ๆ ตงแตอดตจนถงปจจบนเกยวกบวถชวตของชาวเลและกลมอน ๆ

ประเดนทสาม ทผวจยน ามาอภปรายในทน คอ ความแตกตางในการปรบตวของชาวเลอรกลาโวยทงชาวเลบนเกาะลนตา และชาวเลบนเกาะหลเปะ ทามกลางกระแสการทองเทยว ซงมความแตกตางกนทงสองพนท อยางกรณเกาะลนตาชาวเลถกมองวาเปนกลมชน

๑ ศรยทธ เอยมเออยทธ. ๒๕๕๔. “พหวฒนธรรมกบการเคลอนไหวดานวฒนธรรมของกลม

กระเหรยงและชาวเล” จดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ปท ๓ ฉบบท ๗๓ เมษายน-พฤษภาคม ๒๕๕๔. ๑๑-๑๔.

๑๐๙

พนเมองกลมนอย ซงไมมบทบาทและมสวนรวมทางการเมองและเศรษฐกจบนเกาะลนตา ท าใหกลมชาวเลถกลดความส าคญลง หนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ อยางไมไดเขามาชวยเหลอและใหความส าคญอยางเตมท อกทงกลมชาวเลไมมอ านาจในการตดสนใจ และพลงในการตอรองทจะเลอกรบหรอปฏเสธสงทถกหยบยนหรอบงคบใหเปน รวมถงสทธในการเลอกพนททางสงคมหรอพนทเพอตองการทอยอาศยทถกตองเหมาะสมกบวถชวต ทง ๆ ทเปนกลมชนดงเดมและเคยเปนเจาของเกาะลนตามากอน วถชวตของชาวเลบนเกาะลนตาจงยงไมไดรบการพฒนาคณภาพชวตทดขน ยงมบางครอบครวทถอวายากจนมรายไดนอย และปญหาจากสงคมภายนอกทรกเราเขามาในชมชนชาวเล เชน ปญหายาเสพตด กลบทวความรนแรงเพมขน และถกการละเลยเอาใจใสจากหนวยงานทเกยวของในการแกไขปญหา ทง ๆ ทปญหาเหลานเกดขนมาพรอมกบการขยายเมองใหเปนเมองเพอการทองเทยว

สวนการปรบตวของชาวเลอรกลาโวยบนเกาะหลเปะ ทามกลางสถานการณการทองเทยว ไมแตกตางจากกลมชาวเลบนเกาะลนตามากนก แตกลมชาวเลเกาะหลเปะ ยงเปนคนกลมใหญทอาศยอยบนเกาะแหงน และมบทบาทในธรกจทองเทยว ทงนเพราะมการรวมตวของกลมชาวเลคอนขางเหนยวแนน ท าใหมอ านาจในการตอรองกบธรกจการทองเทยวทเขามาจากภายนอกและหนวยงานรฐ เชน อทยานแหงชาตได สงผลถงรายไดของชาวเล ท าใหคณภาพชวตทดข น

ส าหรบเงอนไขทท าใหเกดความแตกตางของการปรบตวระหวางกลมชาวเลทงสองเกาะ ประการแรก เปนเงอนไขทเกดจากความหลากหลายทางพหวฒนธรรม เนองจากสดสวนของประชากรชาวเลกบประชากรกลมอน ๆ บนเกาะ โดยทเกาะลนตาเมอเทยบกบประชากรกลมอนแลว ถอวาเปนกลมคนสวนนอยทอาศยอย ท าใหไมมพลง อ านาจทจะเขาถงทรพยากรตาง ๆ บนเกาะไดอยางเชนอดต ในขณะทสดสวนของชาวเลบนเกาะหลเปะ ถอเปนประชากรสวนใหญของเกาะ และมความเหนยวแนนในเรองระบบเครอญาต มการผสมผสานทางวฒนธรรมดวยการแตงงานระหวางชาวเลกบคนจน และเปนผน าบนเกาะทงทางการเมองและมอ าน าจทางเศรษฐกจ นอกจากนชาวเลบนเกาะหลเปะไดสงลกหลานไปเรยนรในระบบการศกษาสวนกลาง ท าใหไดเรยนรเร องโลกภายนอกมากขน จนสามารถปรบตวและเทาทนสถานการณตาง ๆ ได

ประการทสอง ความสะดวกในการเขาถงเกาะ โดยเฉพาะการจดกจกรรมการทองเทยวและการขยายตวของธรกจการทองเทยว พบวา เกาะลนตามการขยายตวทางธรกจการทองเทยวมากกวา เขาถงไดงายกวา เพราะมเสนทางคมนาคมทสะดวกและรวดเรว นอกจากนในอนาคตจะมโครงการสรางสะพานเชอมระหวางเกาะลนตาใหญและเกาะลนตานอย ท าใหเสนทางสะดวกมากขน ยอมจะสงผลกระทบตอชาวเลมากขนไปดวย ในขณะทการเขาถงเกาะหลเปะนนตองเดนทางโดยเรอเทานน และเปนเกาะทอยไกลจากชายฝ ง ท าใหตองใชระยะเวลานานในการเดนทาง ท าใหนกทองเทยวทตองการไปเทยวทนนเฉพาะบางกลมเทานนทเขาถงได

๑๑๐

๓. ขอเสนอแนะ จากการศกษาพบวา หลงเหตการณสนามมหนวยงานทเขาไปชวยเหลอสนบสนนชาวเลในดานตาง ๆ โดยเฉพาะการชวยเหลอทเปนแบบใหเปลา เชน การสรางบานและการมอบสงของเครองใช ซงสงผลใหชาวเลขาดความกระตอรอรนทจะพฒนาคณภาพชวตดวยตวเอง ดงนนเมอความเดอดรอนหลงเหตการณสนามคลคลายลงไปในระดบหนงแลวหนวยงานทจะเขาไปชวยเหลอชาวเลหลงจากน ควรศกษาเพอท าความรจกวถชวตของชาวเล และเขาไปพฒนากระบวนการเรยนร เพอใหชาวเลสามารถชวยเหลอตวเองไดทามกลางการเปลยนแปลงทเกดขน ไดอยางยงยน ควรมการศกษาในเรองภาษาอรกลาโวย เพราะปจจบนเยาวชนชาวเลรนใหม ทเขาสระบบการศกษาในโรงเรยน ใชภาษานไดนอยลง และแนวโนมในอนาคตภาษาอรกลาโวยมโอกาสหายไปได เนองจากภาษาอรกลาโวยมแตภาษาพด ยงไมมภาษาเขยน ดงนนเพอเปนการรกษาความหลากหลายทางวฒนธรรมของสงคมไทยไว จงควรมการศกษาภาษานอยางจรงจง หากเปนไปไดอาจน าภาษาอรกลาโวยเขาสระบบการศกษาสมยใหม ซงอาจเรมตนทโรงเรยนทมกลมชาวเลอรกลาโวยศกษาอยในปจจบน ดงเชนโรงเรยนในเกาะหลเปะ และเกาะลนตา หากสามารถท าไดจะท าใหชาวเลมความภาคภมใจในวฒนธรรมตวเองมากยงขน

บรรณานกรม กาญจนา แกวเทพ. ๒๕๓๘. การพฒนาแนววฒนธรรมชมชนโดยถอมนษยเปนศนยกลาง.

กรงเทพมหานคร: สภาคาทอลกแหงประเทศไทยเพอการพฒนา. เกศรน มณนน และ พวงเพญ ศรรกษ . ๒๕๔๖. ซาไก ชนกลมนอยภาคใตของไทย.

กรงเทพมหานคร: โอ.เอส พรนตงเฮาส. คณะกรรมการด าเนนการจดท าสารานกรมวฒนธรรมภาคใต. ๒๕๒๙. สารานกรมวฒนธรรม โครงการสทธทางวฒนธรรม, มปป. พนททางจตวญญาณ, เอกสารแผนพบ. จรส งะสมน, ๒๕๓๔.การศกษานทานชาวเลจงหวดสตล วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

วชาเอกไทยคดศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ สงขลา. เจน จรจด, ๒๕๒๕. อรกลาโวย วญญาณอสระแหงทองทะเล อนสาร อ.ส.ท. ๒๒,๘ (มนาคม

,๒๕๒๕), ๔๗-๕๓. ฉตรทพย นาถสภา และ พรวไล เลศวชา. ๒๕๓๗.วฒนธรรมหมบานไทย.

กรงเทพมหานคร : สรางสรรค. ฉตรทพย นาถสภา และ พนศกด ชานกรประดษฐ. ๒๕๔๐. เศรษฐกจหมบานภาคใตฝง

ตะวนออกในอดต. กรงเทพมหานคร : สรางสรรค. ชลตา บณฑวงศ, ๒๕๔๓. หวโทง” : พฒนาการ ลกษณะและการปรบตวของชาวประมง

พนบานอนดามน. กรงเทพมหานคร : โครงการความรวมมอเพอการฟนฟทรพยากรธรรมชาตอนดามน.

ดาฤนย จรญทอง, ๒๕๕๐. ประวตศาสตรชมชนอรกลาโวยเกาะหลเปะ จงหวดสตล ระหวางปพ.ศ.๒๔๙๓-๒๕๔๙ การคนควาอสระ ปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศกษา มหาวทยาลยศลปากร.

ทท าการปกครองอ าเภอเกาะลนตา, ๒๕๕๐. บรรยายสรปอ าเภอเกาะลนตาจงหวดกระบ. จงหวดกระบ: งานปกครองอ าเภอเกาะลนตา.

ทวาการอ าเภอเมองสตล, ๒๕๕๑. จ านวนประชากรและบานจากทะเบยนบาน ม.๗ เกาะสาหราย อ.เมอง จ.สตล, ฐานขอมลส านกบรหารการทะเบยน กรมการปกครอง.

นฤมล หญชระนนท, ๒๕๔๖เพอความเขาใจในมอแกน ความรและมายาคตเกยวกบกลมชาตพนธชาวเล ใน ชาตพนธและมายาคต กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต กระทรวงวฒนธรรม.

นธ เอยวศรวงศ. ๒๕๓๘. ปากไกและใบเรอ : วาดวยการศกษาประวตศาสตร วรรณกรรมตนรตนโกสนทร. กรงเทพมหานคร : แพรวส านกพมพ.

๑๑๒

นธ เอยวศรวงศ. ๒๕๒๖ “คตเกยวกบรฐของประชาชนไทยจากวรรณกรรมปกษใต.” ธรรมศาสตร ๑๒, ๓ (กนยายน ๒๕๒๖) : ๑๔๒ – ๑๖๑.

ประเทอง เครอหงส, ๒๕๑๙. ชาวน า(ชาวเล) ในเมองไทย. กรงเทพฯ : บรรณกจ, ประสทธ เออตระกลวทย, ๒๕๓๔. “พธกรรมและความเชอของชาวเล : ศกษาจาก

ภาพเขยนสสมยกอนประวตศาสตรในภาคใตของประเทศไทย” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต ภาควชาโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ปนแกว เหลองอรามศร. ๒๕๓๙. ภมปญญานเวศวทยาชนพนเมอง ศกษากรณชมชนกะเหรยงในปาทงใหญนเรศวร. นนทบร : โครงการฟนฟชวตและธรรมชาต.

พชร สเมโธกล, ๒๕๔๕ การรบขาวสารของชาวเลเกาะหลเปะ จงหวดสตล. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต วชาเอกภาษาไทยเพอการสอสาร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

พมพไล ตงเมธากล, ๒๕๒๙. การผสมกลมกลนทางสงคมและวฒนธรรม ศกษาเฉพาะกรณชมชนชาวเลเกาะสเหร ต าบลรษฎา อ าเภอเมอง จงหวดภเกต. สารนพนธ สาขามานษยวทยา มหาวทยาลยศลปากร.

ภาคใต พ.ศ. ๒๕๒๙ เลม 3. กรงเทพมหานคร: อมรนทรการพมพ. แมนวาด กญชร ณ อยธยา, ๒๕๕๐. แลเลลนตา จากสนามสชวตททระนง, โครงการพฒนา

แหงสหประชาชาตและโครงการฟนฟวถชวตดงเดมของชมชนและการจดการระบบนเวศทย งยนของเกาะลนตาและเครอขายชนฟนฟเกาะลนต.

เยาวนตย ศรละมล. ๒๕๔๑. ศกษาวฒนธรรมเกยวกบปจจยพนฐานการด ารงชวตของชาวเลเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล, วทยานพนธศลปะศาสตร มหาบณฑต สาขาไทยคดศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒสงขลา.

เยาวลกษณ ศรสกใส, ๒๕๔๕. การเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรม: ศกษากรณชาวเลสงกาอ อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชามานษยวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เลศชาย ศรชย. ๒๕๓๘. การสญเสยทดนและการตอบสนองดานอาชพของชาวนา ศกษากรณหมบานภาคกลาง. วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต สาขาพฒนศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

วรรณวไล ใจเกลยง. ๒๕๕๐. ผลสมฤทธทางการเรยนดวยวธการทางประวตศาสตร เรอง การอยรวมกนในสงคมพหวฒนธรรม กรณศกษา: ชาวมอแกน อทยานแหงชาตหมเกาะสรนทร อ าเภอคระบร จงหวดพงงา ในรายวชา ส ๓๒๑๐๑ สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชนมธยมศกษาปท ๒ โรงเรยนบานหนลาด จงหวดพงงา. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

๑๑๓

วภารตน พนธฤทธด า “การสรางพนทและประวตศาสตรของทองถนชายขอบ” www.ysl-history.com/anali/010_20june53.doc เขาถงขอมลเมอวนท ๑๗ มกราคม ๒๕๕๕.

ศรศกร วลลโภดม.๒๕๓๗. “ชวตวฒนธรรมกบความเชอในสงคมไทย.” ใน มองอนาคต : บทวเคราะหเพอปรบเปลยนทศทางสงคมไทย ชมทางความคด ชดมองอนาคต. หนา ๑ - ๔๘. เอกวทย ณ ถลาง, บรรณาธการ. กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงแอนพบลชชงจ ากด (มหาชน), ๑๔ - ๑๕.

ศภโชค แซตน, ๒๕๔๕. ความตองการของชาวเลเกยวกบการจดการศกษาระดบประถมศกษา อ า เภอเกาะลนตา จงหวดกระบ: กรณศกษาโรงเรยนชมชนบานศาลาดาน วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต วชาเอกการบรหารการศกษา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ศรยทธ เอยมเออยทธ. ๒๕๕๔. “พหวฒนธรรมกบการเคลอนไหวดานวฒนธรรมของกลม กระเหรยงและชาวเล” จดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ปท ๓ ฉบบท ๗๓ เมษายน-พฤษภาคม ๒๕๕๔. หนา ๑๑-๑๔.

สายชล สตยานรกษ. ๒๕๕๔. “ชาตนยม วฒนธรรม และความขดแยง” เอกสารประกอบการประชมวชาการ “ชาตนยมและพหวฒนธรรม” วนท ๒๒-๒๓ ธนวาคม ๒๕๕๑ ณ ศนยประชมนานาชาต โรงแรมดเอมเพรส จงหวดเชยงใหม

สมาคมหยาดฝน, ๒๕๕๑. “ผลกระทบจากสนามและการปรบตวของ “อรกลาโวย” ชาวเลบานคลองดาว ต าบลศาลาดาน อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ” เอกสารอดส าเนา.

สทศน ละง ๒๕๕๑. วถชวตและศกยภาพทเออตอการทองเทยวเชงอนรกษโฮมสเตย : กรณศกษาชมชนชาวเลบานสงกาอ อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขายทธศาสตรการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏภเกต.

สรเชษฐ เวชชพทกษ . ๒๕๓๓. รากฐานแหงชวต: ว ฒนธรรมชนบทกบการพฒนา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพหมบาน.

สรวฒ ปดไธสง. ๒๕๔๕. วฒนธรรมชมชน: เงอนไขความเขมแขงชมชน/หมบาน. วารสารพฤตกรรมศาสตร. ๘(๑),๑๑-๒๐.

อมรา ศรสชาต. ๒๕๔๔. สายรากภาคใต ภมลกษณ รปลกษณ จตลกษณ, กรงเทพมหานคร: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

อานนท กาญจนพนธ. ๒๕๔๔. มตชมชน วธคดทองถน วาดวยสทธ อ านาจและการจดการทรพยากร. กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

๑๑๔

อานนท กาญจนพนธ. ๒๕๔๒. “วฒนธรรมกบการพฒนา : มตของพลงทสรางสรรค” เอกสารประกอบการสมมนาคณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

อานนท กาญจนพนธ. ๒๕๔๓. “หมบานในสงคมไทย : ขอโตแยงทางความคด”, ใน วถสงคมไทย สารนพนธทางวชาการเนองในวาระหนงศตวรรษ ปรด พนมยงค. หนา ๓๒๕ - ๓๖๘. จรญ โฆษณานนท, บรรณาธการ. กรงเทพฯ : มลนธเดก.

อานนท กาญจนพนธ, ๒๕๔๘. “ความเปนชาตพนธ” ใน แนวความคดพนฐานทางสงคมและวฒนธรรม พมพครงท 2 เชยงใหม: ภาควชาสงคมวทยา-มานษยวทยา, 2548.

อาภรณ อกฤษณ, ๒๕๓๒. พธลอยเรอ: ภาพสะทอนสงคมและวฒนธรรมของชาวเล

กรณศกษาชมชนบานหวแหลม เกาะลนตา จงหวดกระบ วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขามานษยวทยา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

อทย หรญโต. ๒๕๑๖. “เรองของชาวน า” วารสารกระบ ๑ (ฉบบปฐมฤกษ), ๑ (มกราคม ๒๕๑๖) ๔๗-๕๐.

เอกวทย ณ ถลาง, ๒๕๔๔. ภมปญญาชาวบานกบกระบวนการเรยนรและการปรบตวของชาวบานไทย ภมปญญาทกษณ. พมพครงท ๒, กรงเทพมหานคร : อมรนทร.

บคลานกรม ขด ทะเลลก, ๑๓๓ หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล

สมภาษณวนท ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๕๔. จรญ ประมงกจ, หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล

สมภาษณวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔. ชย ทะเลลก, บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๓ ตลาคม

๒๕๕๓. ชาตชย ชางน า, บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๓ ตลาคม

๒๕๕๓. ช ชางน า, บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๘ มนาคม ๒๕๕๑. ดงตน ชางน า, บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๘ มนาคม

๒๕๕๑. เดยว ทะเลลก, บานในไร อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๒ ตลาคม ๒๕๕๓. ตะวน ลายง, หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณ

วนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

๑๑๕

ทศธยา ชางน า, บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๘ มนาคม ๒๕๕๑.

ธรวฒน ชางน า , บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๒ ตลาคม ๒๕๕๓.

บญรอด ประมงกจ, บานเกาะสเหร อ าเภอเมอง จงหวดภเกต สมภาษณวนท ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๔.

ประดษฐ เกาะสเหร, หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

ประทน หาญทะเล, ๑๓๓ หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณวนท ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

พงศเทพ แกวเสถยร, เจาหนาทภาคสนามมลนธหยาดฝน จงหวดตรง สมภาษณวนท ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๔.

มาโนช ข าสาสด,เจาหนาทภาคสนามมลนธหยาดฝน จงหวดตรง สมภาษณวนท ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๔.

รง หาญทะเล, หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

วช ชางน า, บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๒ ตลาคม ๒๕๕๓.

วรพล ชางน า, หม ๓ บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๔.

ศภวตร หาญทะเล, หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

สน ชางน า, หม ๓ บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๔.

สนต หาญทะเล, ผชวยผใหญบาน หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

สเจง ทะเลลก, ๘๕ บานในไร หม ๑ ต าบลศาลาดาน อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๔.

สพศ มะกาว,หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณวนท ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

แสงโสม หาญทะเล, อาจารยโรงเรยนบานเกาะอาดง หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณวนท ๑๕ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

๑๑๖

หตตเรง หาญทะเล,หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

อดล ชางน า, บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๒ ตลาคม ๒๕๕๓.

อหนอม ชางน า, บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๘ มนาคม ๒๕๕๑.

อยงเดน หาญทะเล, หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

อหลน ทะเลลก, บานคลองดาว อ าเภอเกาะลนตา จงหวดกระบ สมภาษณวนท ๒๓ ตลาคม ๒๕๕๓.

แอเอด หาญทะเล, หม ๗ บานเกาะหลเปะ ต าบลเกาะสาหราย อ าเภอเมอง จงหวดสตล สมภาษณวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔.

ภาคผนวก

๑๑๘

ภาคผนวก (ก) ภาพการสมภาษณเชงลก และการสนทนากลมยอย ณ เกาะลนตา จงหวดกระบ

๑๑๙

๑๒๐

๑๒๑

ภาพการสมภาษณเชงลก และการสนทนากลมยอย ณ เกาะหลเปะ จงหวดสตล

๑๒๒

๑๒๓

ภาคผนวก (ข) แบบสมภาษณ

ชวตและวฒนธรรมชาวเลอรกลาโวย แหงทะเลอนดามน ชอผใหสมภาษณ……………………………นามสกล…………………อาย……………ป นบถอศาสนา………………………..บานเลขท…………………ต าบล.......................... อ าเภอ....................................จงหวด............................................................................. ขอสงเกต ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… วนทสมภาษณ………เดอนพฤษภาคม พ.ศ.๒๕๕๔ ๑. ประวตความเปนมาของชมชน

๑.๑ ประวตความเปนมาของชมชนเปนอยางไร ใครเปนผกอตงชมชนมการอพยพเคลอนยายคนในชมชนหรอไม อยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

๑๒๔

๒. ลกษณะดานสงคมวฒนธรรม ๒.๑ ประชากรชาวเลในปจจบนมจ านวนเทาไหร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๒.๒ ชมชนมประเพณปฏบตในอดตเปนอยางไร และมความเชอ พธกรรมเกยวกบอะไรบาง ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๒.๓ ในปจจบนประเพณและพธกรรมของชมชนทส าคญมอะไรบาง ชาวบานมสวนรวมในพธกรรมของชมชนมากนอยแคไหนและมความส าคญตอชมชนอยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ๒.๔ ปจจบนชาวบานมความเชอเกยวกบเรองใดบางทยงหลงเหลออย ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๒.๕ เหตการณส าคญ ๆ ในชมชนทผานมามอะไรบาง มรายละเอยดอยางไร เชน วด โรงเรยน สรางตงแตเมอไหร ถนน ไฟฟา น าประปาเรมเขามาในหมบานเมอไหร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๑๒๕

๒.๖ งานพฒนาชมชนของหนวยงานตาง ๆ ทเขามาเปนอยางไร (มตนก าเนดมาอยางไร เกดกลมอะไรบาง ด าเนนกจกรรมอยางไร)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๒.๗ ทผานมามการจดตงองคกรชมชนหรอไม ท ากจกรรมอะไร มบทบาทตอชมชนอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๒.๘ ลกษณะความสมพนธของคนในชมชน

- ทผานมาการสรางความสมพนธและการแกไขความขดแยงของคนภายในชมชนเปนอยางไร ท าอยางไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… - ชาวเลมนามสกลอะไรบาง เปนเครอญาตกนอยางไรบาง …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… - มความสมพนธกบชาวเลกลมอน (เกาะลนตา) หรอไม อยางไร มการไปมาหาสกนหรอไม ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๑๒๖

๓. ลกษณะทางเศรษฐกจ ๓.๑ อาชพของชมชนในอดตเปนอยางไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๓.๒ ปจจบนชาวบานประกอบอาชพอะไร แหลงรายไดทส าคญของชมชนมอะไรบาง มการประกอบอาชพท าประมงอะไรบางในรอบหนงปและท าประมงแตละประเภทในชวงเวลาใดบาง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๓.๓ การซอขายแลกเปลยนทรพยากรในชมชนเดมและปจจบนเปนอยางไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๓.๔ ทผานมามการครอบครองทดนในลกษณะใด มกฎกตกาในการจดสรรหรอใชประโยชนอยางไร ใครเปนผดแลจดสรรการใชประโยชนดงกลาว

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๑๒๗

๔. ลกษณะทางการเมอง ๔.๑ ผน าชมชนทงทเปนทางการและไมเปนทางการตงแตอดตจนถงปจจบน มใครบาง ท าอะไรกบชมชนบาง

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………

๔.๒ มกลมหรอองคกรภายนอกอะไรบางทเขามาท างานกบชมชน มรปแบบและเนอหาการท างานอยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๕. ทรพยากรทางทะเลและสงแวดลอม

๕.๑ สภาพทรพยากรทางทะเลในอดตเปนอยางไร มการเปลยนแปลงอยางไรบางจนถงปจจบน และแนวโนมในอนาคตเปนอยางไรบาง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๑๒๘

๕.๒ ทรพยากรทางทะเลมความส าคญตอการพงตนเองของชมชนอยางไรบาง มการครอบครองและใชประโยชนในลกษณะใด

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๕.๓ มกตกา กฎเกณฑอยางไรตอการจดความสมพนธในการจดสรรหรอใชประโยชน ใครเปนผดแลและจดสรรการใชประโยชนทรพยากรทางทะเล มการจดตงกลม องคกรขนมาดแลจดการหรอไม อยางไร และมการถายทอดรปแบบการจดการทรพยากรหรอไม อยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ๖. ลกษณะของธรกจการทองเทยว

๖.๑ ธรกจการทองเทยวเขามาในชวงเวลาใด และมลกษณะใดบาง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๖.๒ ธรกจทองเทยวสงผลกระทบตอชมชนอยางไรบาง ชมชนเขาไปมสวนเกยวของอยางไร (อาชพ/รายได/สภาพความเปนอย/ความเชอพธกรรม/การศกษา) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๑๒๙

๗. ผลกระทบจากคลนยกษสนาม ๗.๑ เหตการณคลนยกษสงผลกระทบตอคนในชมชนอยางไรบาง

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ดานอาชพ/รายได ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… สภาพความเปนอย …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

พธกรรม ความเชอ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ทรพยากรธรรมชาต ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

๗.๒ การเขามาชวยเหลอของหนวยงานตาง ๆ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ภาคผนวก (ค) ประวตนกวจยและคณะ

ชอ นางนฤมล ขนวชวย เกดวนท ๑ สงหาคม ๒๕๒๑ ประวตการท างาน พ.ศ.๒๕๔๓ – ๒๕๔๖ เจาหนาทภาคสนามสมาคมหยาดฝน

จงหวดตรง ปจจบนเปนพนกงานมหาวทยาลยสายวชาการ หลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช

ประวตการศกษา ปรญญาตร ศลปศาสตรบณฑต สาขาพฒนาสงคม (เกยรตนยม อนดบ ๒) มหาวทยาลยสงขลานครนทร ปรญญาโท วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ประสบการณการวจย - ความสามารถของเกษตรกรในการปรบเปลยนระบบการ

ผลตภายใตผลกระทบของโครงการพฒนาลมน าปากพนง : ศกษากรณไรนาสวนผสม, ๒๕๕๒ (ทนส านกงานกองทนสนบสนนการวจย) (ผรวมวจย)

- ความรและการจดการน าของชมชนในพนทปาพร: ศกษาชมชนบานเนนธมมง อ าเภอเชยรใหญ จงหวดนครศรธรรมราช ไดรบทนจากเครอขายการวจยและถายทอดเทคโนโลยสชมชน (สกอ.) ภาคใตตอนบน ปงบประมาณ ๒๕๕๒ (หวหนาโครงการ)

- วฒนธรรมชมชนกบการจดการปาพร: กรณศกษา ปาพรคลองคอง จงหวดนครศรธรรมราช ทนมหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช (หวหนาโครงการ)

- การมสวนรวมในการจดการทรพยากรชวภาพและสงแวดลอมอาวนครศรธรรมราชภายใตชดโครงการการเสรมสรางคณคาทรพยากร และสงแวดลอมแบบมสวนรวมของชมชนอาวนครศรธรรมราช (ผรวมวจย)

๑๓๑

- การ ใชปร ะ โยช นแล ะการจดก ารป าส าค ใ นจงหวดนครศรธรรมราช (ทนส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตผานทางมหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช ปงบประมาณ ๒๕๕๓) (หวหนาโครงการ) - การผสมกลมกลนทางวฒนธรรมของคนไทยพทธ – ไทยมสลม ในจงหวดพทลง (ทนส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตผานทางมหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช ปงบประมาณ ๒๕๕๓) (ผรวมวจย)

๑๓๒

ชอ นายมานะ ขนวชวย เกดวนท ๑๘ กรกฎาคม ๒๕๑๙ ทอยปจจบน ๕๙ หม ๒ ต าบลทรายขาว อ าเภอหวไทร

จงหวดนครศรธรรมราช ประวตการท างาน พ.ศ.๒๕๔๘ – ๒๕๕๐ อาจารยประจ าส านกวชาเศรษฐศาสตร

และสงคมศาสตร วทยาลยเทคโนโลยภาคใต ปจจบนเปนพนกงานมหาวทยาลยสายวชาการ หลกสตรสงคมศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช

ประวตการศกษา พ.ศ.๒๕๔๒ จบระดบปรญญาตรสาขาประวตศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

พ.ศ.๒๕๔๗ จบระดบปรญญาโทสาขาประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร

ประสบการณการวจย - ความสามารถของเกษตรกรในการปรบเปลยนระบบการผลตภายใตผลกระทบของโครงการพฒนาลมน าปากพนง : ศกษากรณไรนาสวนผสม, ๒๕๕๒ (ทนส านกงานกองทนสนบสนนการวจย) (หวหนาโครงการ)

- ศกยภาพผลตภณฑและแนวทางการทองเทยวแบบยงยนทางดานเกาะและทะเล และพฤตกรรมของนกทองเทยว ๓ ทะเล: ทะเลอนดามน ทะเลสาบสงขลาและทะเลอาวไทย , ๒๕๕๒ (ทนส านกงานกองทนสนบสนนการวจย) (ผรวมวจย)

- การจดการทรพยากรชายฝ งโดยชมชน: ศกษากรณการจดท าเขตอนรกษในพนททะเลสาบสงขลา. สงขลา : โครงการการจดการทรพยากรชายฝ งภาคใต, ๒๕๔๘. (ผรวมวจย)

- การจดการทรพยากรชายฝ งโดยชมชน: ศกษากรณการจดท าซงของชมชนบานทอน อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาส. สงขลา : โครงการการจดการทรพยากรชายฝ งภาคใต, ๒๕๔๘. (ผรวมวจย)

- พฒนาการทางประวตศาสตรของชมชนชาวนาบรเวณลมทะเลสาบสงขลา. คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลย สงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ, ๒๕๔๘. (ผชวยวจย)

๑๓๓

- แหลงทองเทยวน าตกสอยดาว ต าบลละอาย อ าเภอฉวาง จงหวดนครศรธรรมราช “ชดโครงการเชอมโยงเครอขายภาคผานการวจยการทองเทยวระดบปรญญาตร” ของสถาบนวจยเพอพฒนาการทองเทยวไทยโดยการสนบสนนของส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) (ทปรกษาโครงการใหกบนกศกษาระดบปรญญาตร)

- การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจของชาวประมงพนบาน ชมชนปากพน อ าเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช โครงการวจยรวมกบการเรยนการสอนบรณาการศาสตรเพอการเรยนรพฒนาพนทส าหรบนกศกษาปรญญาตรและปรญญาโท (ABC-PUS/MAG) โดยการสนบสนนของส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) (ทปรกษาโครงการใหกบนกศกษาระดบปรญญาตร)

- ความรและการจดการน าของคนนครศรธรรมราช (ชดโครงการ) ไดรบทนจากเครอขายการวจยและถายทอดเทคโนโลยสชมชน (สกอ.) ภาคใตตอนบน ปงบประมาณ ๒๕๕๒ (หวหนาชดโครงการ)

- ความรและการจดการน าของชมชนในพนทราบลม: ศกษาชมชนบานบางหวา ต าบลเชยรเขา อ าเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนครศรธรรมราช ไดรบทนจากเครอขายการวจยและถายทอดเทคโนโลยส ชมชน (สกอ . ) ภาคใตตอนบน ปงบประมาณ ๒๕๕๒ (หวหนาโครงการ)