Betty Salt

Lito apudla fenestro

UEA

Lito apudla fenestro

LITO APUD LA FENESTRO

LITO APUD LA FENESTRO

Rakontoj, teatraetoj, poemoj

Be t ty Salt

UNIvERSALA ESPERANTO-ASOcIO

Rotterdam 1999

Universala Esperanto-AsocioNieuwe Binnenweg 176

Universala Esperanto-Asocio 1999

ISBN 92 9017 068 9

Kompostita en la centra Ocejo de UEAKovrilo kaj ilustraoj de Francisco veutheyPresita e Drukkerij Bariet bv, Nederlando

Enhavo

RAKONTOJ 7Lito apud la fenestro .....................................................................................9Supersensa percepto ....................................................................................10La malfeliulo ..............................................................................................15La ringoj ......................................................................................................17ia unua kongreso .......................................................................................22La morsa kodo .............................................................................................24veraj rakontoj de instruistino .....................................................................27Unufoje en vivodaro .................................................................................36Mistera malapero ........................................................................................38i eniros la ielon bela ................................................................................42Forturnita embaraso ....................................................................................45La vivo estas tia ...........................................................................................48La malpacienca motoristo ...........................................................................52Reo Davido ................................................................................................53ano de celo ..............................................................................................56La kvinjara avo ............................................................................................61

TEATRAETOJ 65Merkurio kaj la arbohakisto ........................................................................67La alia saulo ...............................................................................................70Kvar teatraetoj pri frua Kalgario ................................................................75

POEMOJ 85Relevio .......................................................................................................87Homo sapiens ..............................................................................................89La kantanta birdeto.....................................................................................91Atuna odo ...............................................................................................92Printempa heroldo ......................................................................................93Lamento ......................................................................................................94

TRADUKOJ 95Tre gaja kristnasko (Morley callaghan) .....................................................97Du poemoj (E. J. Pratt) .............................................................................102Preria anemono (Annora Brown) .............................................................104

RAKONTOJ

9LITO APUD LA FENESTRO

Jen rakonto adita anta multaj jaroj pri ambro en malsanulejo kaj pri la tri senhelpaj kriplaj viroj kiuj okupis in. Tiu, kiu dum la plej longa tempo estis tie, kuis en la lito apud la fenestro; tiu, kiu lasta alvenis, okupis la liton plej proksiman al la pordo. La viro apud la fenestro ne havis la povon levi sin is sidpozicio, kaj cetere estis preska blinda, do io kion li povis vidi tra la fenestro estis la ielo, kiu ajnis esti iam griza. Estis la viro en la meza lito, kiu faris la vivon tolerebla por la aliaj du per siaj konstantaj viglo kaj optimismo, kvankam li certe havis nenion pri kio felii. Sur tableto apud lia lito staris eta botelo kun medikamento. Dum la nokto, se li havis kor-spasmon kaj ne tuj sukcesis venigi egistinon, li povis malfacilege atingi la botelon kaj trinki suon por malrapide forigi la doloron. Dum malvarma vintro la viro apud la fenestro mortis, kaj la aliajn oni movis lavice, anka forigante la trian liton. Balda la neestingebla opti-misto distris sian senhelpan kunulon per rakontoj pri la aoj videblaj tra la fenestro . . . atomobiloj, ludantaj infanoj, balonvendistino, orareto kaj belulinoj kies jupoj irtis pro la vento. Iom post iom tiuj homoj, kiuj iutage preterpasis, ricevis nomojn, kaj la viro en la dua lito adis tiel multe da anekdotoj pri iliaj faroj, ke li komencis senti ilin kvaza geamikojn. Tio helpis pasigi la horojn kaj li estis tre dankema. Tamen, subite, nova penso eniris lian kapon. Se io okazus al i tiu viro apud li, li mem ricevus la liton apud la fenestro! Kuante senhelpe tie, tagon post tago, li ne povis eviti ke tiu ideo nne fariu obsedo. Li avide atendis tagan momenton. Post kelkaj noktoj la viro en la unua lito komencis suferi tre severan kor-atakon. Li malfacile etendis la brakon al la botelo, sed la alia viro, per preska superhoma peno, sue levis la torditan korpon el la lito por pui la botelon sur la plankon . . . La postan tagon oni donis al li la liton apud la fenestro. Finne! Tremante pro ekscito li tuj rigardis tra la fenestro. Kvar metrojn for de i, plenigante la tutan distancon de lia horizonto, staris alta griza muro!

10

SUPERSENSA PERcEPTO

Multe da homoj ajne havas sesan senson. i varias la tipo kaj grado de persono al persono. Al iuj i ebligas antavidi la estontecon, al aliaj i permesas esplori en la pasinteco. Iuj adas per i avertajn voojn, aliaj kapablas legi pensojn. Iuj scias tion, kion persono diros, anta ol tiu persono parolas; aliaj iel ekscias pri malsano a akcidento anta ol ili efektive ricevas la novaon. Preska iuj homoj iam en la vivo sentas ke ili jam vizitis tute nekonatan lokon, kaj ke ili povas e priskribi tion, kio staras nevidata post la stratangulo. i tiu mistera kapablo povas esti beno a malbeno al la posedanto. En fruaj tempoj multajn homojn, precipe virinojn, oni mortigis pro tiaj povoj. Kial? Pro timo, efe. Tion kion oni ne komprenas, oni timas; kaj tion kion oni timas, oni se eble detruas. Dum la lastaj relative malmultaj jaroj ni lernis suon pri supersensa percepto, ke i ne plu timigas nin, do nun malmultaj gesoristoj suferas punon. Jen pluraj rakontaj ekzemploj de diversaj tipoj de tiu supera percepto.

1. Dum promenado

Estas eble ke vi jam legis i tiun rakonton. i estas bone konata ekzemplo de supersensa percepto. En bela somera vespero angla geedza paro malrapide maris lalonge de kampara vojo. Ili atingis la piedon de malalta monteto, kiam subite el la distanco venis la brua sono de motorbiciklo. Tiuj estis la tagoj de malmulta trako, do ili maris meze en la vojo. Tamen ili movis sin al la vojanko ustatempe por vidi motor biciklon rapidegantan preter ili sur la malusta anko de la vojo. i atingas la supron de la monteto precize je la sama momento kiel atomobilo venanta de la kontraa direkto. La du veturiloj renkontias kun teruraj krako kaj kriegoj. La piedirantoj rigardis unu la alian, scivolante kiel plej bone trakti tian situacion. Sed atendu! Kio estis? De malantae venis la brua sono de motorbiciklo. La maino preterpasis ilin sur la malusta pado. i atingis la supron de la monteto je la sama momento kiel atomobilo venanta de la kontraa direkto. Kun teruraj krako kaj kriegoj ili tras unu la alian. Nur tiam okazis la vera akcidento, kiun la maranta paro jam anta - vidis.

SUPERSENSA PERCEPTO

11

2. La kazo de Arnold

Mi havis propran kazon de antavido, sed bonance ne tiel spektakla. Iam meznokte mi vekiis memorante bildoplenan sonon. En la sono mi renkontis la patrinon de du antaaj lernantoj miaj. La lino estis bela kaj inteligenta knabino, plena de vivojo. La lo, pli juna, suferis pro kormalsano kaj estis pala kaj iam laca. En tiu tempo nia urbo estis malgranda, kaj dum la jaroj post kiam mi instruis la infanojn, mi ofte renkontis la patrinon en unu butiko a alia. Nu, en mia sono i kaj mi renkontiis kaj, kiel kutime, babilis dum kelkaj minutoj. Ni parolis pri la vetero kaj urbaj okazaoj, kaj tiam mi demandis pri la lino. Tre bone i fartas, f-ino Salt. i nun havas tre afablan anon kaj balda edzinios. Ni tre ojas pro la afero. Kaj kio pri Arnold? estis mia posta demando. Ho, f-ino Salt, u vi ne adis? Arnold mortis anta ses monatoj. Mi ne scias kiel la sono niis. Mi nur memoras ke mi, kuante en la lito, severe admonis min ke mi ne demandu pri Arnold kiam s-ino B. kaj mi denove renkontios. Ili mem sciigu vin, mi ordonis al mi. Longa tempo pasis anta ol mi denove vidis s-inon B. Tiam, tute neatendite, tie i staris anta mi en butiko. Ni parolis pri la vetero kaj urbaj okazaoj, kaj poste mi demandis pri la lino. Mi ricevis la ojan novaon, ke i balda edzinios. Kaj kio pri Arnold? Ho, f-ino Salt, u vi ne adis? Arnold mor . . . Nur tiam mi memoris mian sonon, tro malfrue por ke i utilus.

3. La ciganino

Oni certe ne povis nomi amikinon mian parapsika, sed unu fojon en la vivo i havis ege frapan travivaon. Dum preeja bazaro i konsentis vesti sin kiel ciganinon kaj legi sortojn el te-tasoj. iu vizitantino al ia budo devis kunporti sian uzitan tason, kaj mia amikino antadiris belajn estontecojn per la te-folioj. Tiuj kiuj ricevis la prognozojn foriris ajne tute kontentaj, kaj la somera posttagmezo pasis plezure. Sed subite mia amikino adis sin kun hororo diri al tute fremda virino: vi havas . . . dek tri geinfanojn . . . kaj vi atendas plian! i konsterniis tiom, kiom la alia virino, kiu povis nur balbuti: Kiel vi . . . povis . . . scii tion? kaj rapidi el la budo rigardegante la ciganinon,

RAKONTOJ

12

kvaza i estus la diablo mem. Anka mia amikino sentis sin tiel kaj is hodia ne komprenas kiel i povis doni al iu tian monstran antadiron.

4. Novao el kalgaria urnalo

Mateo Sanders estis lokomotivestro sur la vagonaro inter Kamlups kaj Norda Kurbio, Brita Kolumbio. Iam en 1912 li rigardis la relojn, kiam subite li adis latan krion: Haltigu la trajnon! Li entiris la kapon kaj rigardis sian hejtiston, sed tiu nur darigis oveli karbon en la ruvarmegan fornon. Evidente ne estis li la parolinto. Mirante, Mateo denove kliniis eksteren kaj rigardis antaen. Denove venis la ordono: Haltigu la trajnon! Li tuj funkciigis la bremsojn kun lata grinco. ustatempe! Tie, tuj anta la lokomotivo, grandegaj rokoj bruege falis de supre, rompante metrojn da reloj kaj tute blokante la vojon. La mistera voo el nenie savis almena cent homojn de sufero a morto tiun tagon.

5. Finne, respondo

Jen vera historieto rakontita al mi de mia patrino. Estis la jaro 1888. La granda aditorio en Manestro estis plenplena, kaj la etoso estis ege strea. La homamaso atendis la aperon de fama klarvidantino kaj povis apena reteni sian eksciton. Precipe onklino Maria nervozis, ar i jam sendis skriban peton, kune kun paro de manumbutonoj, por ke la parapsika virino donu al i respondon al delonga demando. Dum preska dudek jaroj mia onklino adis nenion pri la edzo, maristo, kiu vojais longajn distancojn irka la mondo. i ne sciis u li mortis dum ippereo, perdis la memoron pro akcidento, a intence trovis novan hejmon en alia lando. Se i povus nur ekscii la veron! La aliaj membroj de la familio ridis kiam i menciis la vizitontan klarvidantinon. Kion tiu fremdulino povus scii! Kaj ne, ili ne akompanos in al Manestro; ne, ili ne volos esti vidataj en tia loko inter tiaj kredemuloj. Tamen ili ne protestis kiam mi proponis min kiel akompananton. La dara bruo de subigitaj vooj abrupte esis. La fama virino pais sur la estradon kaj stranga, misteroplena vespero komenciis. Por mi, okjara, estis samtempe stree kaj enuige. Nur unu respondo vere interesis min, kaj dume mi nervoze mordetis truojn en la ngrojn de miaj novaj gantoj. Finne i venis. La mesaon de mia onklino la virino malrapide legis, dume ngrumante la manum butonojn en siaj manoj.

SUPERSENSA PERCEPTO

13

Ho, strange, i subite kriis. Hmm, i tiu ne estas mano. Pazo dum i konsideris tion. Ho . . . jes . . . i estas pinilo. (Tia i estis e mia onklo.) Mi estas maristo. Tiam i forte tenegis la goron kaj ajnis strangoli. Ho, ve . . . ve . . . mi dronas . . . mi dro . . . ! Mi e ne memoras, u i falis a povis atingi seon. Onklino Maria mem estis provizore venkita de emocio kaj mi devis prizorgi in. Sed balda i regajnis sian trankvilon kaj ni povis hejmeniri. Ekde tiam i vivis kontenta, nun nne sciante kio okazis al la amata edzo.

6. Mesao el Grekio

Estis preter kompreno tio, kio okazis al Merla Bran tiun tagon. i lasis in ancelianta sur la rando de nerv-abismo dum preska jaro. Post sia reiro al pli-malpli normala vivo i tute rifuzis paroli pri la afero. Estas nur lastatempe, post dudek jaroj, ke oni povas ekscii kiel mensrompa estis ia travivao. Psikologoj ankora miras pri ia stranga kazo. Jen i. Merla estis sekretario e bone konata importisto en Londono, Britio. i estis diligenta, modesta kaj entila. ia malgranda ambro apudestis la grandan ocejon de ia efo. Tamen, kiam necesis iri al li por diktao a subskribo, i neniam eniris sen frapi. i estis tute ordinara juna virino. Sue bone i regis la anglan lingvon por tajpi netajn, senerarajn leterojn, sed i konis neniun alian lingvon kaj is tiam neniam vojais ekster sia propra lando. Des pli stranga do estis ia konduto tiun tagon, kiam du grekoj vizitis la ocejon por diskuti estontan ekspedon de oliv-oleo el sia ranejo en Grekio. i kondukis ilin en la grandan ambron kaj kviete fermis la pordon. Kiam i denove sidis anta la tajpmaino, i subite sentis sin kvaza en nebulo. i ne plu povis klare pensi, i e ajnis esti en alia mondo. Tamen tiu stato daris nur kelkajn momentojn, post kiuj i sentis sin pli ol kutime energia kaj vigla. i rapidis en la grandan ambron sen frapi kaj tuj komencis paroli al unu el la grekoj. i memoris nenion post tio, is i denove sidis en la propra ambro kaj iu demandis, u i nun fartas pli bone. Evidente, la la raporto de la tri viroj, i greklingve kaj ue parolis al s-ro viliatis, dirante ke i havas por li malbonan novaon. i tiam milde, tamen rme, sciigis lin ke lia dudekjara lo suferis motorbiciklan akcidenton kaj, jes, tuj mortis. i nomis la grekan urbeton, la straton kie la akcidento okazis, kaj la hospitalon al kiu oni portis lin.

RAKONTOJ

14

Kompreneble la viro ege ekscitiis kaj akuzis in pri kruela ercado. Tamen i insistis ke la novao estas vera kaj ke li ricevos konrmon pri i post eble unu horo. La la viroj la konversacio estis tute en la greka lingvo, kiun la juna virino ne konis. Post transdono de la mesao Merla denove ege konfuziis. Iel i sukcesis reatingi sian propran ambron kaj kun forta oko sidii apud la tajpotablo. Tie oni poste trovis in tute nekohera kaj malsana. Meze en la konfuzo sonis la telefono. La efo levis la ricevilon, askultis momenton kaj transdonis in al s-ro viliatis. La voko estis el Grekio, kaj virina voo singultante sciigis lin ke ilia amata lo us mortis pro motorbicikla akcidento.

15

LA MALFELIULO(vera rakonto)

Li estis soleca viro, bonaspekta kaj plaa, sed preska iam sola. Li lois en la unuambra apartamento apud la mia. Kiam ni renkontis unu la alian en la koridoro ni iam parolis kelkajn vortojn, sed ni ne vere konatiis. Nur poste mi eksciis lian nomon . . . Tom Karson. Li estis, mi pensas, ia vendisto, kaj lia apartamento estis anka lia ocejo. Lia laboro postulis pertelefonan reklamon kaj oftajn vojaojn dum longaj periodoj. En semajnnoj knabo ok- a najara restis e li. Estis lia lo. Kiel tiu dormis mi ne scias, ar troviis en la ambro nur unu taglito. Sed la planko estas sue komforta dormloko por juna knabo, mi supozas. Mi ne sciis, u li kaj la edzino nur disiis a eksgeedziis, is unu somera nokto kiam mi ne povis endormii pro la varmego. Mia fenestro estis lare malferma, kiel li povis facile rimarki, sed ajne tio faris neniom da diferenco kiam li malplenigis la koron al vizitantino. Lia balkona ku-seo staris tre proksime al mia fenestro, kaj mi ne povis ne adi ion diratan. Jes, li eksedziis kaj jes, li ege rimarkas la mankon kaj de la edzino kaj de lo. Plue, li diris ke li alte taksas la okazon diri ion i al i, kaj esperas ke i denove venos . . . kaj ofte. u i ja faris tion mi ne scias, ar la vetero subite aniis kaj ne plu permesis sidadon sur balkonoj. Kompreneble s-ro Karson estis ebria tiun nokton . . . Li ofte ebriis. Unufoje mi vidis lin, kiam li preska ne povis atingi kaj mallosi la pordon. Alian fojon li havis terurajn kontuzojn sur la vizao pro falo a trafo kontra meblon. Mi tre kompatis lin, havantan nur botelon kiel amikon. Fruvespere en agusto li frapis sur mian pordon. Lia vesto estis tre eleganta, ar li eestos formalan vespermanon. Li diris ke, tuj kiam li sukcesis ligi la kravaton, butono falis de lia emizo. u vi estos tiel afabla rekudri in por mi? li petis. Dum mi faris tion, mi menciis ke estas eble aeti etajn skatolojn enhavantajn fadenojn, kudrilojn, tondilon ktp por uste tiaj okazoj, kaj mi diris kiel utila tia ao estas kiam oni vojaas. Li dankis min kaj foriris. Du-tri tagojn poste li montris al mi etan ripar-ekipaon kiun li us aetis. i ege plais al li, kaj li agis kiel infano kun nova ludilo. Nelonge post tio du homoj de nia etao subite mortis, amba post longaj kaj doloraj malsanoj. Okazis ke Tom Karson kaj mi laboris en la apartamentara lavejo samtempe, kaj ni iomete parolis pri la mortoj. Neklarigeble la etoso fariis peza. Por mildigi la neatenditan streon mi erce diris: Kaj anka vi kaj mi ne tro bone sanas, u? Lia sekva stranga rigardo iom mirigis min.

RAKONTOJ

16

Kelkajn tagojn poste iu frapis. Kiam mi respondis, tie staris mia amiko kun velkanta, longtiga rua rozo en la mano. Li aspektis iom embarasita kiam li diris: Mi volas ke vi havu i tion. u eble vi adis ke mi faros longan vojaon al Norvegio? Jes, mi adis, kaj mi esperas ke vi ege uos in, mi elkore ridetis, skuante lian manon. Felian vojaon kaj sukceson por via entrepreno! Multan dankon, li kviete diris, kaj iris for. ajnis nur tagojn post tio, kiam venis la terura novao pri li, ne el Norvegio, sed el Havajo. La raporto estis ke oni trovis lin sur la plao, morta . . . pro sunfrapo, oni diris. Mi konis lin dum nur kelkaj monatoj, sed mi funebras lin preska kiel lon.

17

LA RINGOJ

La du sinjorinoj kuantaj apude sur la ferdeko de krozipo malmulte parolis. Nur de tempo al tempo ili murmuris kelkajn vortojn unu al la alia, la okulojn fermitaj kontra la lumo, kaj la iom dikajn korpojn lukse etenditaj sub la mediteranea ielo. Estis dole varma tago. Molaj blankaj nubetoj ludis supre, foje amasiante kaj kaante la brilan sunon dum longaj periodoj, kaj subite disiante por asludi inter si. Estis dum unu subita sunmontrio ke la najbarino de s-ino Tejlor movis la maldekstran brakon kaj ekpas preska nepriskribeblan desegnon de koloro, kiu dancis kaj ugetis en la sunbrilo. Ho, pretervole ekkriis s-ino Tejlor, mia aninringo! Kion vi volas diri? surprizite demandis la alia. Nu . . . mi ne . . . scias kiel diri, hezite venis la respondo, . . . sed tiu estas la sama desegno . . . kiun faris mia propra aninringo. via propra ringo . . . ? Mi vidu in, diris la najbarino, etendante la manon por teni la maldekstran manon de la alia virino. i ja similas la mian, u ne? i plu rigardis in kun neatendita intereso. Jes, kriis s-ino Tejlor, rigardante iun ekbrilon de la ringo de la alia kaj preska plorante. Sed i tiu ne estas mia propra ringo . . . Ne via propra? miris la alia. Sed kial vi ne portas la propran? . . . Ho, pardonu al mi . . . Subite i embarasiis. Tiu estas privata afero kaj mi certe ne intencis trudi la nazon en fremdan vazon. Tio ne gravas. Efektive plaus al mi rakonti la historion al iu . . . sed i estas iom longa. Estas bela tago kaj mi havas nenion por fari is la vespermano, respondis la alia virino. Ne kiel hejme, kie iam trovias io farenda, i aldonis kun grimaco. Do, bone, ridetis la alia. Sed unue ni konatiu, u? Mi estas Roz Tejlor kaj mi vojaas kun mia edzo, on. Anka mi ferias kun mia edzo, Alfred Klajn. Mi estas Hana Klajn. Mi ojas ekkoni vin, Roz. Do, nun, al la rakonto. La du virinoj e pli malstreis sin, kaj post mallonga pazo s-ino Tejlor iom hezite komencis paroli. Jen ia rakonto.

Kiam ni decidis geedzii, mia edzo insistis ke mi mem elektu la aninringon. Mi supozis ke tio estos malfacila afero, sed ne. Male. Apena

RAKONTOJ

18

ni atingis la elmontrorankon de fama juvelejo, kiam unu ringo ajne ridis kaj gestis al mi. i ajnis diri: Jen mi, atendanta vin. Mi memoras ke mi e ne rimarkis la aliajn ringojn, pro la preska magia desegno kiun tiu eletis. Ekster la ranko i e pli brilis sub la multaj lumoj de la granda butiko. La ringo estis tre multekosta la niaj normoj, kaj mi hontis kiam mi pensis pri la necesaoj kiujn tia monsumo povus aeti por ni. Sed estis tiu ringo, kiun mia kara edzo efektive aetis por mi. (Denove pazo. Roz Tejlor evidente revivis la memoron de tiu travivao.) Mi devas konfesi ke mi certe ne estis bona dommastrino, almena komence. Mi ne atis kuiradon kaj bakadon; mi prokrastis tolalavadon kaj gladadon; kaj mi tute malamis lavadon de la manilaro. Sed polurado de la planko kaj meblaro estis tute alia afero. Farante tion mi surlasis la ringojn, kaj la belega kolora desegno brilis ie. e unu speciala angulo, kie sunstrio tras la diamanton, la beleco estis rava. Mi ekstaziis. Balda mi konstatis, ke la ojego kiun mi sentis pro la ringo, valoras la originan prezon de mia juvelo. Post eble du jaroj, mi rimarkis ke unu pinileto estas malrma, do mi reportis la ringon al la butiko kie ni aetis in, kaj petis ekzamenon kaj riparon. Post semajno mi iris por rehavi in. Tuj kiam mi ekvidis in, mi sentis ke io estas malusta. i tiu ringo ne povis esti mia; i ne fulmetis, kaj ia spriteco mankis al i. u vi donis al mi alian ringon? mi demandis. i tiu ne ajnas esti la mia. Sinjorino, -impone riprois la viro servanta min, ni neniam eraras pri diamantoj! Kaj li foriris. Mi eliris sentante min tre malfelia. La ringo sur mia ngro ajnis fremda, ne mia amata sprita juvelo. Hejme amba ni rigardis in. La muntao certe aspektis sama, e se iomete malpli delikata, kaj mi e imagis ke la ringo estas iom pli peza ol kutime. Krome, kaj plej malbone, la ekscita luma desegno ne plu estis tie. Tiu ja ne estis mia ringo. Mia edzo kaj mi revizitis la butikon. i-foje ni postulis paroli kun la butikestro. i tiu viro estis e pli -impona ol la antaa komizo. Li streis sin is sia tuta alto kaj, parolante kvaza ni estus infanoj, li diris: i tiu rmao faris sian reputacion pro sia sperto pri diamantoj. Tiaj gemoj estas tro valoraj, kaj ringoj tro intimaj, por ke ni faru erarojn. Se ni redonis al vi i tiun ringon, sinjorino, estu certa ke i ja estas via. Bonan tagon. Ni povis fari nenion. Kiel ni povus pruvi anta tribunalo ke fama rmao faris eraron? La uo foriris el mia vivo . . . ho jes, mi iom troigas la aferon . . . sed mi rimarkis grandan mankon pro la foresto de mia propra amata ringo.

RAKONTOJ

20

Ni iru al alia juvelisto, diris mia edzo iom da tempo poste. Ni diru nenion pri la okazao, nur petu ke oni taksu la ringon. Tion ni faris. La juvelisto afable salutis nin kaj sperte kontrolis la diamanton. Fju! li fajs. vi havas i tie tre valoran gemon. Li rigardis nin dirante nenion, tamen estis evidente ke li konsideras nin neriuloj kaj scivolas pri nia posedo de tia ringo. Mi parolas pri tempo anta preska kvindek jaroj. Por mia bela ringo ni pagis ducent kvindek dolarojn, kiam la plimulto pagis nur cent. Kiom, do, valoras tiu ringo? malpacience demandis on. La diamanto sola almena okcent kvindek dolarojn, respondis la juvelisto, sed pro la beleco de la muntao eble oni povus vendi in je preska mil. is tiu punkto la najbarino sur la alia ferdekseo estis restinta silenta, nur rigardante de tempo al tempo la du ringojn. Sed ia vizaesprimo subite aniis kaj la okuloj plilariis pro nekredo . . . kaj pro io alia. Do, vi portas ringon kiu valoras almena sescent dolarojn pli ol la propra! Jes . . . kaj ricevas nenian ojon pro tio. Ni metis reklamojn en la urnalojn dum tuta semajno, kaj mi traseris la kolumnojn de multaj urnaloj dum longa tempo, sed senrezulte. Finne mi cedis al la sorto kaj rezigne portis ringon, kiu signifas nen. . . Kie tio okazis? interrompis s-ino Klajn. Kaj kiam? En K-o, kie ni lois . . . Mi pensu . . . Ni aetis la ringon en 1939 us anta la Dua Mondmilito . . . do, eble en la somero de 1941. La okuloj de s-ino Klajn denove plilariis. Estis dum tiu sama somero, kiam mia edzo foriris al la milito. Ni lois en Usono sed li volis adiai la gepatrojn en K-o. Ni restis tie tri pliajn tagojn, dum oni kontrolis mian aninringon. Unu pinileto pikadis ion. u . . . ? La du virinoj ksrigardis unu la alian. u estis eble? Zorge ili komparis la du ringojn. vere ili ege samaspektis, sed tiu sur la ngro de Hana Klajn brile fulmetis. Dum via rakonto mi komencis memori ke, post la riparo de mia ringo, mi ja rimarkis iom pli da brilo, sed mi supozis ke tio estas pro bonegaj purigado kaj polurado. Kaj, se mi sentis malpli da pezo, mi ne efektive rimarkis tion pro la malojo rilate la foriron de mia edzo. Mi scias nur ke li pagis fabelan prezon por tiu ringo, sed li neniam diris kiom. Ni konsultu niajn edzojn, sugestis s-ino Tejlor, kaj proponu ke ni iuj iru al bona juvelejo en Marsejlo por retaksigi amba ringojn. Tiel estis aranite.

LA RINGOJ

21

La postan tagon la du geedzaj paroj renkontiis. Amba edzoj nun jam adis la rakontojn pri la diamantoj. Post prezentioj estis s-ro Klajn, kiu la unua parolis. Tiun aninringon, kiun portas Hana, i intencas donaci al nia nepo, Hari, kiu balda edzios. Estas la deziro de ni amba. Hari povas a vendi in a donaci in al la anino . . . la ilia plao. Sed, kion ajn li faros, tiu ringo devus valori grandan monsumon. E anta pli ol kvardek jaroj mi pagis pli ol okcent dolarojn por i; nun i devus valori almena duoble. La lastan vesperon mi faris diskretajn demandojn al la ipestro, kaj li sugestis ke mi konsultu iun en la rmao J-o en Marsejlo. Li eltrovis por mi anka la adreson. Bone farite, kriis on Tejlor. Do postmorga eble longedara enigmo solvios. Se okazus ke ni du vere havas la ringon de la alia, tuj diris Hana Klajn, profunde rigardante en la okulojn de la alia virino, kiel vi reagus al tiu novao, Roz? u vi preferus reteni la ringon, kiun vi portis dum tiom multaj jaroj, a rehavi iun malpli multekostan? Ho, kiel multe mi atus havi mian propran ringon, kiun on donacis al mi! fervore respondis Roz. Kaj vi? demandis Klajn al la alia viro. u vi estus kontenta? Ne estas mia decido, respondis Tejlor. Tio, kio feliigos Roz, feliigos min. En Marsejlo la nekredeblao okazis. Post zorga ekzameno afabla juvelisto taksis la du ringojn la kanadaj dolaroj. Tiun de la ngro de Hana Klajn li taksis je preska mil dolaroj. Estas la bela ora muntao, krom la diamanto mem, kiu dinas la prezon, li diris. Tiam, rigardante la alian ringon, li admire kriis: Sed por i tiu vi devus ricevi almena tri mil kvincent en iu ajn bazaro! Ekster la juvelejo la du virinoj interanis du belajn diamantojn. Unu virino estis ege felia pro sia nepo kaj la anino, la dua pro la belega dancanta desegno de sia propra ringo . . . tiu kiun la amata edzo donacis al i. Tiun tagon du feliaj geedzaj paroj interanis ne nur ringojn sed anka daran amikecon. Ankora ili skribas leterojn kaj, kiel eble plej ofte, faras vizitojn. Por Roz la sprita fulmeto sur ia ngro estas dara ojo, kaj por Hana la vido de ia ringo sur la bo-nepina ngro donas korvarmigan felion. Koncerne la edzojn, tiuj du ankora miras pro la kaprica sorto kiu okazigis ion!

22

IA UNUA KONGRESO(vera rakonto)

Kiel afablaj iuj estas! Kiel helpemaj! Kiam i surteriis e la ughaveno, du junaj esperantistoj bonvenigis in kaj veturigis al la kongresejo, kie du aliaj helpis registri in kaj trovi la ustan ambron. Ho, kiel kontenta i estas, ke i decidis veni i tien! i estas nur komencanto. Estis anta apena ses monatoj, kiam i atakis la unuan lecionon de koresponda kurso. Kaj i estas i tie sola el sia lando. La intenco estis ke i akompanu uparolan esperantistinon, sed la virino malsaniis lastmomente kaj i, Lisa, devis vojai sola. Tre bonance, oni uzas la saman lingvon en i tiu lando kiel en la ia, sed jam i konstatis ke esperantistoj ne atas tiujn kiuj krokodilas. Tamen dum la interkonatia vespero, hiera, helpis la fakto ke geedza paro povis, en ia propra lingvo, dufoje rapide klarigi la malfacilaojn al i. Tiu estis tre oja vespero. Dum la ludoj, la kantado, kaj la posta manado, iuj traktis in ne kiel fremdulinon, sed kiel malnovan amikinon. Kiel afablaj homoj ja estas esperantistoj! La sekvan tagon dum kunsidoj i sukcesis kompreni la esencon de iuj diskutoj, perdante nur kelkajn detalojn. Sed ar, anta la kongreso, i e ne unufoje estis en grupo, kiu parolis nur Esperanton, i ege surpriziis ke tiom estas komprenebla al i. Tian simplan lingvon la tuta mondo ja devus koni kaj uzi. Ne estis eble ne rimarki etan viron, preska kalvan kaj tre miopan. Li strabis irka si kvaza perdita kaj soleca. Se li havis tieajn geamikojn, tiuj ajne lasis lin, kaj li vagis preska iam sola. Lisa tre kompatis lin. venis la bankeda horo. La granda ambro brilis per lumoj kaj la belaj roboj de la virinoj. Grupoj trovis sidlokojn kaj felie babilis, atendante la komencon de la festo. Fine envenis anser-vice la prezidanto kaj la aliaj eftablaj gastoj. iuj krom la prezidanto sidiis; li tenis la mikrofonon por paroli. En tiu momento guro aperis e la enirejo. Estis la eta viro, sola kiel kutime. irmante la okulojn kontra la lumoj, li seris sidlokon. En tia granda plena ambro tio estis, kompreneble, preska ne ebla. Subite Lisa, kompatante la viron kaj memorante la afablon kaj amikecon de iuj al i mem, duonstariis, gestis al la viro, kaj ngromontris seon apud si. Okazis enerala adebla enspiro dum la viro trovis sian vojon tien, kaj simila elspiro kiam li ne sidiis.

IA UNUA KONGRESO

23

Kvankam la eta viro ne odoris je drinkao, certe li ebrie agis dum la tuta vespero. Apudaj gastoj ege amuziis kaj ridis, kaj Lisa iom embarasiis. La sekvan tagon tiu stranga homo sekvis Lisan kiel hundido. Iel li sukcesis trovi sidlokon apud i dum la matena kunsido. Poste li vidis viron kun fotilo kaj petis ke tiu faru du bildojn de li kaj Lisa kune. Li tuj pagis por ili kaj donis unu al i. Alvenis la lasta posttagmezo de la kongreso. e la domo de la prezidanto iuj kiuj ne jam devis hejmeniri, pasigis horon a du kantante. Subite la eta viro aperis meze en la granda homcirklo. Dirante ion pri veturo kun amiko, se li tuj iros, li subite kaj mallerte kliniis super la genuoj de Lisa kaj late macis in. Tiam, denove dum tuta silento, li estis for. Semajnon post la reveno hejmen de Lisa, ia patrino ricevis leteron lian. Li skribis ke li posedas bienon de pli ol ducent kvadrataj metroj, ke li havas cent kvindek mil dolarojn en la banko, kaj ke li volas peti la manon de via lino, Lisa, por geedzio. Ne estis facile klarigi al tiu kompatinda viro ke, kiam i gestis al li e la bankedo, i volis nur repagi, per afablo al iu alia, la multajn afablaojn ricevitajn de i mem dum la kongreso.

24

LA MORSA KODO

R-r-r-r-r-r. La telefono sonoris. Maria Paten respondis al i. Saluton, i diris. Plaa vira voo e la alia no de la drato diris: Saluton, u hazarde vi iam estis Fralino Boran, kiu instruis e la centra Lernejo? Jes. Tiu estis mi. Kiu parolas? Mi estas antaa lernanto via, Erik Sparo. vi verajne ne memoras min, sed . . . Erik Sparo! Ho jes, mi memoras vin . . . blonda, rondvizaa kaj bluokula . . . kaj vi atingis preska is mia ultro. La viro elkore ridis. Bona priskribo. Sed vi apena rekonus sur la strato viron, kies ultron vi certe ne atingus, kaj kiu havas malhelbrunajn hararon kaj lipharojn. Li pazis kaj tiam aldonis: Sed, por esti serioza, mi telefonas al vi por sincere danki vin, pro leciono kiun vi anta jaroj instruis al mi. Ho, kiu leciono estis tiu? u vi memoras certan posttagmezon, kiam apuda klaso gimnastike ekzercis sin por estonta programo kaj la bruo estis tiel lata ke vi diris: Nu, jen bona okazo instrui parton de la morsa kodo al vi? Mi instruis tion al iuj klasoj, se eble. Mi ne memoras tiun apartan okazon. Nu, la vira voo diris, iamaniere, super la bruo, vi sukcesis klarigi ke iuj homoj devus scii kiel venigi helpon. vi diris ke SOS (Helpon!) estas punkt punkt punkt, strek strek strek, punkt punkt punkt. Tiam vi late frapis vian skribotablon per tri mallongaj, tri longaj, tri mallongaj frapoj de via pugno. Ravite, ni iuj same faris. Poste ni batis la piedojn kontra la plankon. Ni batis preska ion en la ambro. Kia bela, oja bruego! Jes, nun mi memoras tion. Poste vi klarigis kiel uzi la saman principon por fari fumsignalon. Kaj, ar iuj el la knabinoj havis spegulojn, vi permesis nin amasii e la fenestro, kaj vi montris al ni kiel uzi la reekton de sunlumo sur vitro, a sur io ajn brila, por elsendi signalojn. Kaj kial vi nun mencias ion i, Erik? demandis la instruistino. vi certe havas trafan kialon. ar vi preska certe savis mian vivon pro tiu leciono, venis la respondo. vidu, Erik, mi tre multe volas adi la tutan rakonton, diris Maria, sed mi ege atus vidi vin. u vi povas viziti min kaj ni in e mi?

LA MORSA KODO

25

Bedarinde ne, respondis la viro. Mi kaj mia familio estas e la ughaveno kaj atendas aviadilon al vankuvero. Sed, estante en Kalgario, mi ne povis ne kontakti vin, se eble. Bonance mi eksciis ke via edzina nomo estas Paten. Mi jam telefonis du Patenojn . . . sensukcese . . . kaj ojas ke via nomo ne estas Bran; trovias kolumnoj da tiuj en la telefonlibro! Amba ridis. Fine Maria diris: Nu, Erik, darigu la historion, mi petas. Mi apena povas atendi. certe vi legis, a adis, pri la lastatempa tertremego en Armenio. Nu, okazis ke amiko mia, kuracista kolego, invitis min pasigi kelkajn tagojn e li en la efurbo. Dum pluraj jaroj ni estis korespondintaj, kaj li volis montri al mi sian novan laboratorion. Do mi lasis la familion en Budapeto kaj iris tien. Por fari longan rakonton mallonga, mi diros nur ke unu tagon ni du iris en alian kvartalon de la urbo por renkonti medicinan spertulon. Ni neniam vidis lin. Subita tertremego skuis lian altan apartamentejon, kaj ni estis tuj sub kilogramoj da masonao. Lumo tute estingiis, la aero estis plena je polvo kaj la doloro en mia brusto estis preska netolerebla. Mi ne povis movi min. Kiam mi povis regajni iom da spirkapablo, mi vokis al mia amiko. Neniu respondis. Denove mi kriis lian nomon. Denove silento. Mi ne scias kiom da tempo mi kuis tie . . . ajnis kvaza tagoj. Mi ja scias ke mi senkonsciiis kaj rekonsciiis plurajn fojojn, sentante min pli malforta iun fojon. Dum unu el tiuj periodoj de rekonsciio mi adis, a imagis ke mi adis, bruon ie supre . . . etan, malklaran bruon. Mi streis min por askulti. u i estis vera sono a nur reva? Denove i venis. Nu, u vera a ne, kun i venis io el mia pasinteco, kio diris al mi: vekiu. Ne necesas morti. Faru ion por helpi vin mem. Tuj, ion faru. Per preska superhoma peno mi sukcesis movi mian maldekstran manon por palpseri. Post kio ajnis kvaza horoj, mi trovis pecon de io malmola. Estis tiam, ke venis al mi la usta memoro. Uzu la morsan kodon, i diris. La sono kiun mi kapablis fari estis tre mallata kaj mi kelkfoje senkonsciiis, tamen iu evidente ne adis mian frapadon kaj liberigis min. Do, dank al Dio, pere de vi, jen mi ankora, viva kaj bonsana. Ho, Erik, mi tiel multe ojas. Sed kio pri via amiko? Li mortis, venis malfelie la respondo. Mi opinias ke li estis morta kiam mi la unuan fojon vokis al li, kaj pro tio mi estas dankema, ar lia korpo estis ege frakasita. Anka lia sperta kolego pereis, mi poste adis.

RAKONTOJ

26

Kia travivao, kara Erik. Mi multe ojas ke vi telefonis al mi. certe mi ofte pensos pri vi en la estonteco kaj mi esperos vidi vin, kaj eble vian familion, iam. Kaj mi vin, kara instruistino, mia savintino. is tiam. Kaj li estis for.

27

vERAJ RAKONTOJ DE INSTRUISTINO

1. A.U.

Unu matenon f-ino D. nis la klarigon de minora punkto en matematiko kaj tuj igis la klason komenci sidlokan ekzercadon. i iris tien kaj reen inter la pupitroj, helpante iun elseri krajonon, alian trovi sian skrapgumon, alian trapensi problemon ktp. Balda iu infano diligente laboris. Tiam f-ino D. sidiis e sian propran pupitron kaj klopodis korekti kajerojn. La klasambro silentis. La tiktako de la horloo sur la muro, kaj la okazaj frapeto de krajono kaj sopireto de lernanto estis la nuraj sonoj. Subite f-ino D. ekkonsciis ke anta ia pupitro staras la juna Brajan, li kun la profunde bluaj okuloj kaj la longegaj okulharoj. i tiuj tremetis, kiam i suprenrigardis. Nu, Brajan, kion vi volas? demandis la instruistino ridetante pro lia serioza mieno. F-ino D. . . . , iomete hezitis Brajano kun ege tremetantaj okulharoj, . . . viaj komencliteroj estas A.U. . . . u ili eble povus signi Anela Uendi? Esperege kaj kun brilegaj okuloj li atendis. Kiel belegaj nomoj! afable respondis la instruistino. u vi mem elpensis ilin? Jes . . . u ili ja estas viaj nomoj? Li e forgesis diri ian nomon. Ne, Brajan . . . domae. Kun kurbiintaj ultroj tre malfelia knabeto reiris al sia sidloko.

2. Infana malavaro

i tiu estas malnova rakonto, ar, kiel vi legos, kutimoj multe aniis ekde tiu tempo. Juna instruistino kutimis ricevi je Kristnasko, de siaj unuagradaj lernantoj, donacojn, precipe de kosmetikaoj, kiel ekzemple hatkremo, sapo kaj malmultekosta parfumo. i mem ne povis uzi la tuton, do i devis elpensi rimedojn liberigi sin je iom da i. La plejparton de la parfumo i retenis en la lernejo por tiea uzo. iun matenon, kiel parto de la sanprogramo, i ekzamenis la purecon de la infanaj manoj. La gelernantoj devis stari en cirklo irka i kaj montri unue la polmojn kaj poste la mandorsojn. Se kaj manoj kaj ungoj estis puraj, la infano ricevis tuon da parfumo. Tre malmultaj revenis al la sidloko sen odoro kaj rideto.

RAKONTOJ

28

Unu matenon, kiam f-ino c. estis okupata per tia ekzamenado, la pordo kviete malfermiis. Momenton poste aperis anta la surprizitaj okuloj de la instruistino granda manparo, sin turnante unue polmojn supren kaj poste dorsojn, kaj vira voo demandis: u anka mi meritas iom? F-ino c. suprenrigardis, kaj tie staris la efestro mem de la tuta lerneja sistemo. Anta ol i pro surprizego povis respondi, sesjara knabeta voo ure petis. Ho, donu al li iom, tamen.

3. Estis tia tago

Unu matenon Roberto ellitiis la la malusta anko de la lito. Tion lia juna instruistino povis je la unua ekvido rimarki. Robert ofte estis malbonhumora, kaj tio enis in. u indulgi lin a puneti lin, tio estis la problemo kiun i ankora ne solvis kontentige. Kaj nun, jen la sama. Hodia li ne volas partopreni la legadon kun la aliaj klasanoj. Per dolaj vortoj kaj kuraiga maniero f-ino M. provis persvadi lin, sed li ankora ne volis. i pripensis la aferon. u li malsanas? Lia koloro estas normala; krome tiel ofta malsano ne estas kredebla. Eble li nur obstinas. Eble oni devus haltigi tiun obstinon, anta ol i troius. cetere lia konduto estas tre malbona ekzemplo por la aliaj. Espereble anka ili ne adoptos tian konduton. i decidis insisti ke la infano faru kiel ordonite. Do, parte trenante permane la ankora plorantan knabeton, parte puante lin de malantae, i rmigis la voon kaj severe ordonis: esigu tiun sensencaon. Sidiu sur vian seon kaj tuj legu kiel la aliaj! La vizao de la knabeto tute aniis. La plorado esis kaj la tuta esprimo lumiis. Surprizite li suprenrigardis en la okulojn de sia nun respektata instruistino, brile ridetis, kaj afable respondis: certe, f-ino M. . . . mi legos. Sed, ustatempe memorante ne tute cedi sian atoritaton, li sprite aldonis: . . . Tamen mi legos spasme!

4. Per duonoj

Monatojn anta la evento mem, aperis superabunde en gazetoj kaj urnaloj bildoj de Princino Elizabeta kaj Princo Filipo kaj iliaj familianoj. iutage miaj lernejaj geinfanoj kunportis bildojn al la lernejo kaj montris ilin, dirante, kutime, kelkajn vortojn. Neniam antae estis klaso mia tiel bone informita pri la rea familio.

VERAJ RAKONTOJ DE INSTRUISTINO

29

Unu tagon granda dika egma knabino, kun senesprima vizao kaj senbrilaj okuloj, staris anta la klaso. i havis tre grandan bildon el la mezo de gazeto, difektitan pro trofaldado kaj metalaj krampoj. Precize kiam i volis montri in, iaj du duonoj disiis. Sekvis do, en monotona voo, la vortoj: Jen la supra duono de Princo Filipo. Estis momento de admirado kaj amikaj ridetoj, ar la infanoj konsideris Filipon heroo kaj tre bonaspekta. Sed la ridetoj cedis al ridego is plorado, kiam la klaso subite ekvidis strion de jako kaj du longajn pantalonajn krurojn, kaj adis la saman monotonan voon diri: Kaj jen la malsupra duono.

5. Necesa scipovo

Tre multe la gelernantoj de la tria klaso amis sian instruistinon. Ili estis plejparte okjaraj, kaj en la klasambro f-ino D. anstatais la patrinojn. i ladis ilin pro pureco, pro bonaspektaj kajeroj kaj pro bona laboro. Foje i frapetis la orelojn pro malbonkonduto. i e avertis ilin iri al la necesejo dum la pazoj. Ofte ili forgese nomis in Panjo a e Avinjo. La lerneja jaro preska niis. Unu tagon dum la lasta semajno, post la kutimaj studhoroj, iu frapis sur la pordon de la triagrada klasambro. Envenu, vokis f-ino D. Tri infanoj sinene envenis . . . kaj restis e la pordo. venu i tien al mi, afable diris f-ino D. Nu, miaj karaj etuloj, kion vi deziras? Ni . . . iuj en la klaso . . . , respondis la tri, ar antae ili ekzercis kune por diri la ustajn vortojn, . . . atus, ke vi . . . dum la venonta jaro . . . denove . . . Pazo kaj hezito, post kiu nur unu kurais atingi la veran celon. . . . ke vi, dum la venonta jaro, denove instruu nin. Sed ni scivolas . . . u vi konsideras vin nun sue sperta por instrui la kvaran gradon?

6. Lia bonanca tago

La lerneja pazsignalo us sonis. El la triagrada klasambro elkuris hurlante amaseto da okjaruloj. ajnis post nur momento kiam la blonda elfo, Greg, starigis sin rekte anta sian instruistinon kaj, kun radianta vizao, kondis al i: Kiom da bonanco oni povas havi! La unua e la akvofonto kaj la unua e la urinejo!

RAKONTOJ

30

7. La zika ekzameno

Estis la kutimo en nia eduka sistemo ekzameni iujn komen cantojn, ne nur pri inteligento sed anka pri zika stato. iun duan jaron poste tiuj samaj gelernantoj ricevis pluajn zikajn ekzamenojn. Tiu tempo venis por la triagrada klaso, koridore alianke de mia propra, kaj io estis en ekscito. Mia amata amikino kaj kolegino faris sian plejeblon por trankviligi la infanojn kaj pretigi ilin kiel eble plej multe. Fine i avertis ilin: vi scias, ke nia nova i-jara egistino venis anta nur tri monatoj el Skotlando. i ne bone konas niajn landon kaj kutimojn, kaj i verajne juos iujn kanadajn geinfanojn la via konduto. Do estu entilaj kaj kuraaj, miaj karuletoj, kaj kondutu kiel etaj gesinjoroj. Post la ekzameno la infanoj revenis al la klasambro en grupetoj bobelantaj pro ekscito. Komprenante ilian streon, f-ino D. permesis al ili libere babili pri la travivao. Kelkaj ankora ajnigis krieti pro la piko; kelkaj menciis la odoron de la ambro; du knabinoj subridis ar la kuracista barbo tiklis ilin kiam li ekzamenis la orelojn; ktp. Sed estis la nekutima komento pri la egistino, kiu efe interesis mian amikinon. vere, f-ino D., diris viljo serioze, balancante la kapon, tiu egistino nia estas mirindao! vi diris ke i venis al Kanado anta nur tri monatoj, sed, malgra sia stranga parolmaniero, i ja scipovas paroli nian lingvon!

8. La alvenonto

Kristnasko proksimiis. Pri la sankta naskitago la triagrada klaso oje askultis fojon post fojo. La geinfanoj estis plejparte okjaraj kaj multaj havis en la hejmo bebojn, kiujn ili ege amis kaj terure dorlotis. La nehavantoj enviis la aliajn kaj deziris nenion pli multe ol novan fraton a fratinon kiel kristnaskan donacon. Inter i tiuj lastaj estis emelinoj, du belaj viglaj knabinetoj. Semajnon anta Kristnasko unu el la du sciigis min ke la patrino balda havos bebon. Ho, mi diris, kia felio por vi iuj. Post kiom da tempo, u vi scias? Je Kristnasko! venis la respondo. Ho, tio estos bonega kristnaskdonaco por la familio, mi diris. Donu al via panjo miajn plej sincerajn bondezirojn! Dum la plenokupaj tagoj us anta Kristnasko mi tute forgesis pri la aperonta bebo. Estis nur je la komenco de la novjara semestro, ke la du feliaj ridetantaj vizaoj de la emelinoj memorigis min pri tio.

VERAJ RAKONTOJ DE INSTRUISTINO

31

Nu, karuletoj, kiel pri la bebo? u vi nun havas etan fraton, a fratineton? Hm . . . hezitis la pli babilema, estis jene . . . Dum la ferioj panjo gastigis tiom da homoj, ke i ne havis tempon por bebo. i decidis do havigi in anstatae en julio. ar tiu familio balda poste transloiis al alia urbo, mi neniam eksciis, u la bebo estis vere atendata, a u la tuta afero estis nur kcio de okjaraj imagopovoj.

9. Leciono pri entileco

Nova lernanto aperis iun matenon en la unuagrada klaso de f-ino G. i kaj la klasanoj tuj atis lin kaj felie bonvenigis lin en la rondon. Li estis normala sesjarulo, vigla, bonhumora kaj e bonaspekta. Nur kiam temis pri entileco mankis iom al li. Dum la aliaj geinfanoj respondis al demandoj per Jes, f-ino G. a Ne, f-ino G., tiu aplombe respondis per Na-a-a a la germantipa Ja-a-a, longe darigataj kaj kun nenia peno uzi la nomon de la instruistino. La soneko de tiu iama ja-a-a, na-a-a tre malplais al f-ino G. cetere estis ia devo instrui, krom legado, skribado kaj aritmetiko, iom da entileco al la knabeto. Do sekvis intensa instrukcio pri la uzo de nomo dum respondo. e iu forgeso juna Georgo akceptis la admonon kun rideto kaj bonhumora ripeto, tamen lia posta respondo ofte restis ankora naze na-a-a, kaj la admona instruado devis rekomencii. F-ino G. ojis, ke la knabo elmontris neniajn signojn de ofendio pro la dara kontrolado. Iun tagon Georgo devis iri al la necesejo. Li estis for dum tiom da tempo, ke f-ino G. komencis maltrankvilii. Je konvena pazo i iris al la knaba necesejo por kontroli. Malferminte la eksteran pordon i enrigardis. iu elo havis pordeton kiu ne atingis la plankon, do estis facile rimarki en unu el ili svingiantan kruroparon. Estis egale facile adi el tiu elo monotonan sonon kiel anton. Nu, almena la knabo ne malsanis. Malarite f-ino G. senmove staris kaj askultis. Subite lara rideto aperis sur ia vizao, sekvata de grimaco pro penego ne ridegi. De sub la pordeto venis la vortoj, en ia usta votono, kaj punkciataj per piedfrapoj: Jes, f-ino G. Ne, f-ino G. Jes, f-ino G. Al infero, f-ino G.! Piedpinte i eliris kaj atingis la stabambron us anta ol eksplodi pro ridego.

RAKONTOJ

32

10. Infana kverelo

La du knabinetoj dancis brak-en-brake lalonge de la strato al la lernejo. Ili atis la lernejon, atis sian instruistinon, atis unu la alian, kaj estis tiel senzorgaj ke ili ne povis alie ol danci. La vivo estis tiel felia afero, u ne! Dum la posttagmeza pazo la du knabinoj, kune kun aliaj, ludis La Farmisto en la val, la plej atatan ludon. Kiam venis la vico de Elsa, i ne elektis sian amikinon, Patrican. Tio estis grava eraro. Patrica tuj ekkoleris kaj frapis la vangon de Elsa. Tiu redonis in duoble, kaj balda la ludado tute interrompiis, kaj la du estis pretaj por vera batalo. Ili estis savitaj de la sonorilo, kiu vokis iujn reen al la klasambroj. Je la tagno Elsa e ne rigardis Patrican, kaj la du junaj najbarinoj aparte hejmeniris. Tiun vesperon iu knabino rakontis kio okazis . . . la propran version, kompreneble. Nun la gepatroj ekkoleris. i frapis vian vangon? in oni devus aliloke manfrapi! Ekde nun ignoru in; i ne valoras vian amikecon. Estis bela vespero en malfrua majo, kaj la du patroj laboris en la ardenoj. Ne eblis esti tiel proksime sen diri ion. Bedarinde ili diris tro multe kaj koleriis tiom ke ili suprenovis la manikojn pretaj por batali. Denove sonorilo savis la situacion . . . grava longdistanca telefonvoko por unu. La batalo ne okazis. La sekvan posttagmezon la patrino de Elsa iris al la ocejo de la lernejestrino, f-ino M., us anta la no de la lerneja tago. Kolere i rakontis la historieton la la versio de la lino. F-ino M. estis tre saa virino. i senvorte askultis ion, is la vizitantino perdis iom de sia kolero kaj fariis pli trankvila. Tiam, ridetante, i ngromontris tra la fenestro. Rigardu, i diris milde. Tie, dancante brak-en-brake tien kaj reen sur la strato iris du knabinetoj. Ili estis Elsa kaj Patrica. La vizitanta sinjorino ruiis, iom honte ridetis, kaj senvorte eliris. Tiom por infanaj kvereloj!

11. Bedarinda manko

Mi iam instruis en lernejo proksima al la urbolimo. Estis dum la milito, kiam multaj familioj transloiis el la urbo mem por eviti altajn domimpostojn. Pluraj domoj en tiu periferia distrikto estis nur kabanoj sen internaj necesejoj, kaj kelkaj sen uanta akvo. El unu el tiuj domaoj venis al mia klaso la aminda, tamen tre malpura Gregoro.

RAKONTOJ

34

Gregoro estis sprita, nigrokula elfo. Ofte mi scivolis kiel li efektive aspektas sub la koto, kiu ajnis esti parto de lia hato. Mi suspektis, ke sube loas itala anelo. Kelkfoje mi admonis lin pri pureco. viaj vestaoj estas puraj, Gregoro, kaj via korpo ne odoras, do via patrino ne neglektas sian devon. La kulpo do estas tute via. Rigardu tiujn manojn! Kaj kiaj kubutoj! vere vi estas sue aa por pli bone purigi vin. Kelkajn tagojn poste, evidentiis ke Gregoro faris veran penon purigi sin . . . ne tro sukcese, mi devas aldoni. Sed iom post iom li malsuprenglitis is sia antaa malalta nivelo de pureco. Okazis iun tagon, ke la lerneja egistino eniris la klasambron uste kiam mi denove rimarkis la malpurecon de mia anelo. Kiam i kviete demandis, u mi havas hodia ion raportindan, mi estis i-foje pretpreta. Jes, mi certe havas. Mi havas knabon, kiu estas tiel malpura ke oni povus terpomojn kreskigi sub liaj ungoj. u vi bonvolus admoni lin, mi petas? Tuj la afabla sinjorino rapide ekzamenis la manojn de la tuta klaso. Kiam la infanoj rekomencis labori, i preska nerimarkite kondukis Gregoron al mia pupitro. Sidiante kaj tirante al si la knabon, i mallate demandis: u vi havas sapon en via domo? Jes, sinjorino. Kaj u vi havas lavtolaon kaj bantukon? Jes. u trovias en la domo uanta varma akvo? Ne varma akvo, sinjorino, nur malvarma. Nu, vi eble havas akvoboligilon kaj povas varmigi iom da akvo, u ne? Jes, sinjorino. Nu, mi volas ke vi, ja i tiun vesperon, petu permeson varmigi akvon, kaj ke vi lavu kaj frotegu manojn, brakojn kaj kubutojn, is ili brilos ruaj pro pureco. u komprenite? Jes, sinjorino, respondis mia anelo lare ridetante. Bone. Mi ripetos . . . kaj ne forgesu . . . uzu varmegan akvon, sapon, kaj (emfazante iun vorton) iom da kubuta graso! (Anglalingve, kubuta graso signifas diligentan laboron.) Ha, sinjorino, maloje venis la respondo, mi estas preska certa, ke ni ne posedas kubutan grason. venis subita sono de eksplodridego el la koridoro, kiun la egistino atingis tute ustatempe.

VERAJ RAKONTOJ DE INSTRUISTINO

35

12. La netagulo

S-ino F. havas arman personecon. En grupo de homoj ia kvieta voo estas tiel alloga, ke iuj aliaj silentas kaj askultas iajn vortojn. Kaj iaj vortoj iam valoras tian askultadon. Tiu kvalito de voo kaj ia trankvila mieno bonege servis in dum la jaroj kiam i estis instruistino en mezlernejoj. Necesis nur du-tri tagoj post komenco de la lerneja jaro por ke la lernantoj atentu kaj respektu in. Kaj post pliaj du-tri la plimulto ege atis, e amis in. Do estis des pli surprize kiam iun jaron unu knabo, preska junulo, ajnis esti tuta netagulo. Kiel ajn i traktis lin, li ne konformiis. Dum lecionoj li frapis la pupitron per krajono a mallate fajs inter la dentoj, a e interrompis la lecionojn por fari netagajn demandojn. Estis por s-ino F. tre nekutime kaj tre agrene. i penis alvoki lian pli bonan memon, sed ajne li ne posedis tian. Kion fari? i preska malesperis. Iun tagon, meze de leciono, iu frapis. Tie e la pordo staris la efestro de la tuta lerneja sistemo. Li amike salutis s-inon F. kaj petis ke i iru en la vestiblon por paroli. i faris unu paon kaj adis tujan moveton kaj brueton malanta i. El la okula angulo i ekvidis Roberton jam starantan e ia kutima loko. Ho, nun kion faros tiu knabo? estis ia unua penso. i atendis la plej malbonan kaj iom hezite antaeniris. Sed surprizo. La voo de Roberto atingis in us anta ol i fermis la pordon. Ho, vi geuloj, i atoritate kriis. Kion vi volas ke s-ino F pensu pri vi? vi scias, kion vi devus studi . . . do, studu! Kaj ili ja faris. Lara rideto montris sin sur la instruistina vizao. Malgra io Roberto havas pli bonan memon. io bone iros.

36

UNUFOJE EN vIvODARO(vera rakonto)

Dum mia vivo mi eestis multajn operojn, sed neniam iun tiel ridige komikan kiel tiun viditan anta kelkaj jaroj en Irlando. Ke i estis tiel komika estis tute hazarde, ar tiu opero vere estas tragedio pri vestala virgulino, kiu, pro amo, forgesas sian respondecon gardi la sanktan amon. Wexford [eksford], kie i okazis, estas nur malgranda marborda urbeto en sudorienta Irlando. ar i estas malgranda, i havas nek gastejon por gastigi multajn vizitantojn, nek monon por pagi mondfamajn kantistojn. Anstatae, do, i utiligas junajn ge kantistojn kiuj jam pruvis sian talenton. Kaj i prezentas operojn kiujn la eestantaro ne bone konas a eble neniam antae vidis. ia semajnlonga festivalo okazas iun atunon en oktobro. En 1979 mi havis la bonancon esti en Irlando je la usta tempo, kaj sukcesis aeti sidlokon por la lastvespera prezentado. i estis La vestalo, de la komponisto Spontini. La scenejo por la unua akto devis ajnigi la internon de la templo. Iel la desegnisto sukcesis krei plankon kiu aspektis kiel polurita marmoro. Por doni efekton de pli granda amplekso kaj ebligi al la eestantaro pli bonan vidon de la scenejo, li faris la malantaan plankon je triona metro pli alta ol tiu apud la planklumoj. Do la tuto havis iom da deklivo. Li sciis ke la planko estos tro glita, sed trovis tre simplan solvon por tio. Li simple ordonis ke la kulis-ovistoj veru sur in kelkajn botelojn da glueca populara trinkao . . . kaj io funkciis perfekte! Tamen oni ne kalkulis je la teatra efpurigistino. Tiun post tagmezon i rimarkis la aan staton de la scenejo kaj, kun profesia ero, purigis kaj poluris in is brilo. (Kompreneble, estis nur poste, kaj per onidiro, ke mi eksciis i tiujn faktojn.) Nu, venis la vespero. La kurteno leviis. Tie anke, kaj apud la rando de la scenejo, staris la heroo, evidente en malfelia humoro. Li faris unu paon . . . kaj trovis sin kuanta plata sur la dorso. Kun malfacilo li regajnis pli-malpli vertikalan pozicion, dume kantante sen mankigi unu solan noton. Poste li faris sian vojon for de la planklumoj, ajne esperante ke la atendita amiko divenos ke io estas malusta kaj envenos e taga loko por renkonti lin. Jes, li ja divenis kaj faris. Sed kiel! La viroj devis saluti unu la alian per irkapremo, sed la amiko glitegis al li kun draantaj brakoj kaj adebla obtuza bato. Je i tiu punkto la eestantaro ne plu e penis kai sian subridadon, sed hurlis pro ridego.

UNUFOJE EN VIVODARO

37

Tenegante unu la alian, la du iris kiel montgrimpantoj en la direkto de la sola rma konstruao sur la scenejo . . . malgranda altaro, sur kiu brulis la sankta amo. Kompreneble ilia kantado seninterrompe, sed iom senspire daris, ar la muziko ne haltis. Fine ili atingis sian celon. Dume, tamen, la oro envenis. Havante la saman malfacilon kiel la unuaj du, ili glitis per propra liberstila koreograo, tenante la altaron se eble, a tenegante ion ajn, kio havis ngrotenon sur si. Kiam iuj nne ie trovis lokon, la tuta eko estis kiel granda ventmuelilo kantanta freneze! Estis tiel ridige, ke iuj kvarcent eestantoj ridegis kaj ploregis senhelpe, histerie. La unua akto niis kun tia aklamo, kian mi neniam antae adis e iu ajn prezentado de ia ajn speco. iuj bezonis la tutan interakton por regajni e ajnon de sia normala stato. Dume, kompreneble, oni veris grandan kvanton de la necesa likvao sur la scenejon, kaj anka i regajnis sian normalan staton. La resto de la opero ne povis ne esti malklimakso. Sed tio ne gravis. Tiu netaksebla unua duonhoro sendube restos en ies memoro kiel speciala donaco de la dioj . . . a de la lepreanoj, tiuj etaj irlandaj koboldoj. Dankon, kiuj ajn!

38

MISTERA MALAPERO(mondfama rakonto)

Okazis en Parizo en 1889, la jaro de la grandioza Monda Ekspozicio. La konstruado de la Ejfel-Turo estis us nita, kaj svarmis en la urbo homamasoj el iuj partoj de la mondo por vidi tiun mirindaon kaj la aliajn allogaojn. Meze de tiu aoso junulino kaj malsanianta patrino atingis la urbon post longa kaj malfelia vojao el Hindio. La patro, angla ociro, anta nelonge estis mortinta, kaj la du virinoj intencis hejmenvojai al Anglio. Tamen, sciante ke i iam havos en Parizo gravajn dokumentojn subskribendajn rilate la heredaon de sia edzo, la vidvino lastmomente decidis iri rekte al tiu urbo. Do la du surteriis el la velipo en Marsejlo kaj poste veturis per trajno al Parizo. Mirakle, telegramo el Marsejlo havigis por ili ambron en granda hotelo; pro profesiaj kialoj alia gasto devis subite lasi in. Nek patrino nek lino konis la francan lingvon, sed la hotelmastro tre afable bonvenigis ilin per gestoj kaj aranis ion. ar la patrino nun estis tro malsana e por stari, la lino devis iel ajn fari la registradon por amba. Post tio juna servisto kondukis ilin al granda luksa ambro, kie la kompatinda patrino povis nne enlitii. La lino (ni nomu in Helena) tuj petis helpon de la domkuracisto. Li nur hezite parolis la anglan, sed sue por fari kelkajn demandojn kaj ekzamenon. ajne li rekonis la malsanon la la simptomoj. Rapide li komencis skribi leteron, dume penante klarigi al la junulino ke li bezonos specialan medikamenton el sia hejmo e la kontraa anko de la urbo. Li ne havas telefonon, li diris, kaj, se la knabino portos la leteron al lia edzino, tio paros multan tempon. Dume li prizorgos la malsanulinon. La kuracisto parolis kun la hotelmastro kaj amba ajnis esti tre ekscititaj. Poste la mastro entile helpis Helenan en akron kaj donis detalajn ordonojn al la veturigisto. Fine la veturilo malrapide komencis movii. ajnis al la jam aiktita junulino ke la veturigisto serpentumigas sian akron en kaj ekster la stratojn, e kelkfoje irante en tute kontraa direkto ol tiu atendita. La homamasoj plenplenigis ne nur la trotuarojn, sed anka la stratojn, kaj bloke malrapidigis ilin. Post tre longa tempo la veturilo haltis anta malnova, tri-etaa domo, kie la laca junulino dankeme tiris la sonorilon. i adis ian sonon kvaza de tre malproksime. Nur post longa tempo maljuna virino malfermis la pordon.

MISTERA MALAPERO

39

Dufoje, kaj grimacante, i tralegis la leteron anta ol konduki Helenan al ambro soleca kaj preska malplena. Tie malpacience devis resti la kompatinda junulino. La minutoj pasis, pasadis. Subite tra la solida, ligna pordo klare penetris la sono de telefono. Estis je tiu momento, kiam subita sento de ekstrema paniko tras la junulinon. Kio okazis? Kion oni faras al i? Kiel fartas la patrino, sola en fremda hotelambro? u i devus tuj forkuri kaj ne malpari pluan tempon? Sed kien? i ne konas la vojon reen al la hotelo kaj ne povas pridemandi in. Krome i jam atendis tiom da tempo; u i ne atendu iomete plue? Poste i havis kialon ege bedari sian heziton kaj la neutilan malparon de valoraj minutoj. Fine la virino revenis kaj donis al i paketon, scivole rigardante la knabinon kiam tiu eliris el la domo. Nun okazis denove dara vagado tra la troplenaj stratoj. Kiam la akro alproksimiis la urbocentron, i ajnis intence esti maluste direktata, kaj la frenezigita junulino nne etis sin el la veturilo kaj kuris en densan homamason. Nun kion fari? Subite i ekvidis botojn kaj aliajn vestaojn, kiuj povis signi nur samlandanon; neniu franco portus tiajn. Sen plua penso i tuj tenegis lian brakon kaj preska histerie elveris sian rakonton. Kompreneble juna anglo devas helpi junulinon en aikto, do li tuj perkubute faris vojon antaen, kaj ili ne atingis la ustan hotelon . . . kvin horojn post ia foriro el i. Sed kio okazis? Tiu sama komizo, kiu tiun matenon tiel multe helpis in dum registrado, nun rigardas in kvaza i estus tuta fremdulino, e kvankam i rekonas la nekutiman ringon sur lia ngro. Kaj la hotelmastro, kiu tiel entile helpis in en la akron, rigardas tute tra in. La angla viro postulis vidi la registrolibron, sed tiu pao sur kiun i, anta kvin horoj, tiel hezite skribis, ne plu estas tie. i diris la numeron de la ambro en kiu estas la patrino. Ho ne, tiun ambron geedza paro havas dum almena du semajnoj. Sed, ar i estas juna kaj sola en granda urbo dum ekspozicio, la mastro opinias ke li povas trovi ambreton por i ie ajn . . . is kiam i memoros la ustan nomon de la hotelo, kie devas esti la patrino kaj pakaoj. Dum mano e proksima restoracio Helena rakontis pluajn detalojn al la juna viro. i priskribis la ambron 215, iajn pezajn, malhelruajn kurtenojn e la du fenestroj, la rozoran murpaperon, la malhelan tapion kaj altdorsajn seojn, kaj la balkonon superrigardantan la champs Elyses (laran bulvardon). Kaj i menciis la ringon de la komizo kaj la etan, preska nerimarkeblan, verukon sur la nazo de la kuracisto.

RAKONTOJ

40

Kune ili revenis al la hotelo kaj la juna brito lasis Helenan e ia pordo, promesante frumatene reveni. Ju pli li pripensis la tutan aferon, des pli li suspektis ian komploton kontra la anglino. Sed kial? i estas neria, nekonata, neimpona fremdulino, kiu nur hazarde trovas sin en Parizo. Kio povas esti la subkuanta kialo por tia komploto? Kiam venis la mateno li, Roberto, kaj Helena kontaktis la kuraciston. Tie li staris, la eta veruko videbla sur la nazo, deklarante ke li ne konas i tiun knabinon, ke li neniam antae vidis in. Ili rakontis la historion al policisto el la strato, sed tiu, pro la reagoj de la hotelaj servistoj, nur levis la ultrojn kaj foriris. La posta celo de la du junaj homoj estis la efpolicejo, kie ili donis iujn detalojn . . . kun la samaj rezultoj. Tie oni denitive donis al ili la impreson, ke la junulino sendube suferas pro perdo de la memoro. Finne ili iris al la brita ambasado. Tie oni diris ke jes, oni jam sciigis ilin pri la kazo. Ili jam konas la faktojn, sed povas nenion fari krom sugesti ke la juna virino restu tie kie i estas, dum ili darigos la seron de la patrino. Nenio! iu vojo kondukis al senelirejo; ili sentis sin kvaza en labirinto. Fine Roberto, kiu, parenteze, havis helpeman amikon en la ambasado, insistis ke oni permesu ilin enrigardi la ambron 215. Nova skuo . . . la ambro malsimilis tiun priskribitan de la junulino en iu detalo! Anstata nun pridubi la tutan rakonton, Roberto e pli kredis in. Li indignis kaj furioziis. Ju pli li scivolis pri tia precize elpensita komploto, des pli li miris ke oni tiom laboros por ani ion kaj kai la veron. Devas esti io ege grava. Nelonge poste li ekvidis farbiston kun portebla tuparo. Li sekvis lin kaj, per granda subaeto, persvadis lin skribe deklari ke li laboradis dum la tuta nokto kun farbo kaj peniko, kune kun aliaj uloj, kiuj pendigis kurtenojn kaj anis la tapion kaj meblaron. Kun i tiu pruvo enmane la juna brito devigis sian ambasadon konfesi la veron. i estis kortua rakonto. La la kuracisto la kompatinda angla virino evidente havis iujn simptomojn de la timegiga nigra pesto. Intence li sendis la junulinon tra la urbo por gajni tempon pritrakti la situacion. Dum i estis for, la patrino mortis. Oni sekrete forigis la korpon, kaj la policistoj tute malpermesis iun ajn mencion de la morto. Ili timis neregeblan panikon de la loantaro kaj tujan foriron de iuj vizitantoj . . . kun grandegaj nancaj perdoj al miloj da urbaj entreprenistoj. La detaloj de i tiu historio ankora kuas en la arkivoj e la pariza efpolicejo. Tamen tiuj diras nenion pri la posta sorto de la juna orno, sola en granda urbo. Ni povas nur esperi ke la juna brito, kiu amikiis kun

MISTERA MALAPERO

41

i dum ia freneziga travivao, darigis sian helpon almena is ia alveno en la hejmlando kaj ia trovo de geamikoj. Povus esti ke ili e enamiis kaj geedziis. Kiel ajn, post tuta jarcento ili sendube ne plu vivas.

42

I ENIROS LA IELON BELA(vera rakonto)

iuj scias pri doktoro Norman Bethune, la kanada kuracisto kiu faris tiel multe da mirakloj en inio dum la japana invado. Sed eble malmultaj konas la nomon de la farinto de tre nekutima miraklo, la usona kirurgo d-ro Franciskus. Studento lia, Rikardo Selzer, rakontas tiun miraklon en sia libro Leteroj al juna kuracisto. Jen adaptao de tiu rakonto. D-ro Franciskus ne estis populara viro. Li estis profesoro de plastika kirurgio en usona universitata malsanulejo, viro detalema je vesto kaj perfektema je laboro. certe li estis tre kapabla kirurgo sed, ar li malmulte kaj iom lakone parolis kaj malofte ridetis, liaj kolegoj kaj studentoj konsideris lin aroganta. Li havis do malmultajn geamikojn. Unu tagon en la koridoro iu tuis la studenton, Rikardo Selzer, e la ultro. u vi parolas la hispanan? abrupta voo demandis. Anta ol Rikardo povis respondi la parolinto aldonis: Mi iros por trisemajna restado al Honduraso kaj bezonos interpretiston. Jes, mi lois du jarojn en Hispanio, respondis la studento. Nu, mi kaj membroj de mia teamo iras iun someron ien por fari operaciojn inter la indienoj. Ni iros post semajno. u tio interesas vin? Tiel okazis, ke ok tagojn poste Rikardo Selzer troviis en urbeto en la monta regiono de centra Honduraso. Tie en odora, kaduka malsanulejo la medicina teamo laboris dum tri varmegaj semajnoj strebante plibonigi la sanstaton de miloj da suferantaj homoj. iun tagon grandega homamaso plenplenigis la korton anta la malsanulejo. Multaj havis monstrajn kreskaojn sur brakoj, gamboj a vizaoj. Multaj havis rompitajn ostojn. La pliparto frotis ruajn, infektitajn okulojn. Preska iuj, plenkreskuloj kaj infanoj, elmontris gapantajn ulcerojn. Ili estis venintaj el foraj arbaraj kaj montaj regionoj. Nur Dio sciis kiamaniere ili atingis la malsanulejon. La tasko de Rikardo estis fotogra iun pacienton anta kaj post la operacio kaj fari interpretojn por d-ro Franciskus. iun tagon tiu ekzamenis tiujn pacientojn kies operacioj okazos la postan tagon. iun li traktis pli kiel objekton ol kiel homon. Kiam iu hazarde tuis lin, li nevolonte kuntiriis. Li ajne ne sciis kiel montri afablecon, tamen li sukcesis iel rekuraigi iun. Estis dum la tria semajno ke Rikardo rimarkis la guron de maldika knabino, kiu konstante premadis malpuran tukon kontra la buon kvaza i volus vomi. i estis la lasta el la tiutagaj pacientoj kaj estis atendinta tie

I ENIROS LA IELON BELA

43

dum horoj por la ekzameno. La ia karto i nomiis Ismelda, estis dekkvar-jara kaj havis fenditajn lipojn kaj palaton. ia enerala sanstato estis normala. Kiam venis ia vico i lasis la patrinon kaj alproksimiis al la doktoro. Forigu la tukon, diris li. La knabino kuntiriis reen kaj la patrino devis admoni in pro ia konduto. Denove i faris paon antaen kaj denove hezitis. i tiu estas stulta, kriis la kirurgo malpacience. Sciigu in ke a i forigos la tukon, a i devos foriri. Rikardo parolis al i kiel eble plej milde, sed i ne obeis, ne povis obei. Franciskus etendis la manon kaj kun ekskuo mem forigis la malpuran tukon. Ja terura estis la malperfektao nun vidata, kvaza rua insekto rampis sur la vizao. Malgra jaroj da medicina sperto e Franciskus ne povis kai iom da oko. Sed kun kuntiro de la brovoj li regis sin. Li ekzamenis la aaon ekstere kaj interne, ordonis ke Rikardo faru diversajn fotografaojn, kaj diris nur: Morga mi riparos vian lipon. La postan matenon io estis preta por la operacio. Frotlavado estis nita, anestezo estis jam donita, kaj la kirurgo postulis la skalpelon. u io en ordo? li ne demandis la anesteziston. Ne! Atendu! La voo estis akra. Kio estas? Mi ne certas. La sangopremo estas multe tro alta, kaj la temperaturo estas . . . kvardek du? Mi ne kredas tion! Tiam: Glacion, li ordonis. Multan glacion! Pluraj rapidegis por plenumi la postulon, sed tro malfrue . . . nekredeble la knabino estis jam morta, kaj neniom da klopodo povis revivigi in. Kiel sciigi la atendantan patrinon sidantan ekstere kaj premantan la malpuran tukon kontra la propran vizaon? Mi faros la paroladon, ne diris la kompatinda kirurgo. Tiom por si mem kiom por la patrino, per iaj hispanaj vortoj, li devis klarigi la tragedion al i. Neniu povus antavidi kio okazis, li diris. i havis malbonan reagon al la medikamento por dormado . . . i venenis in . . . i ne vekiis. Tiuj lastaj vortoj estis apena ustro. Morta, la virino anoncis al si. Jes, morta. Li fermis la okulojn. Nur kiam li sentis malpezan tuon sur la brako li malfermis ilin kaj vidis la aikton sur la virina vizao. Silente ili rigardis unu la alian dum longa tempo. Tiam i parolis, malrapide, por certigi sin ke li komprenas.

RAKONTOJ

44

Mi hejmeniros. Miaj loj venos kaj forportos mian linon . . . Ne estu malfelia, sinjoro doktoro. Dio decidis. Tiel multe mi ojas, ke vi riparis la difekton. Nun i eniros la ielon bela. D-ro Franciskus ne respondis. La postan matenon Rikardo Selzer staris en la korto kiam du junaj viroj en striaj, lanaj vestoj levis la knabinan korpon, volvitan en pajlomato, sur lignan aron. Al la patrino staranta tie li donis monon. Por oroj, li murmuris. La virino dankis lin kaj aldonis: La doktoro ja estas unu el la aneloj. Li nis la laboron de Dio. Mia lino estas bela. Kion i volis diri? ia lino mortis anta ol la operacio komenciis. Li etendis la manon kaj levis angulon de la mato. Kie antae sur la vizao estis monstrao nun troviis neta vico de etaj kudroj, kaj la supra lipo kaj nazo estis nun delikatformaj. La knabino ja estis bela. Senvorte kaj pensoplena Rikardo mallevis la maton, kaj la aro forknaris.

45

FORTURNITA EMBARASO(adaptita de bone konata rakonto)

Pli ol jarcento pasis ekde la okazao mem, do nun unu el la skandaloj de mia familio povas esti malkaita. Estas tre dube u, anta tiom da tempo, la tri koncernaj fratinoj povis antavidi mondon en kiu ilia historio povos esti krude rakontata en publika presao. Je tiu tempo oni povis nur subdiri in en virinaj salonoj; tie oni ustris in sue ofte, ke i atingis la orelojn de mia avino. i sciigis min. Maria, Margareta kaj Miriama Kingsli estis fraulinoj de certa ao. Ili vivis iom apartan vivon, regule eestis la diservon, vizitis tiajn malsanulojn kie estis akceptate ke fralinoj vizitu, legis la plej senkolorajn romanojn, kaj kelkfoje gastigis aliajn virinojn per teo. Kaj unufoje iun semajnon ili gastigis viron . . . kuraciston. Maljuna doktoro Harmon estis vidvo kaj entuziasma atanto de la kartludo visto. Dum jaroj la virinoj avide atendis la iusemajnan vesperon de ludado . . . la riton de starigo de la verdkovrita tablo, la du horojn de silenta ludado, kaj la najn kelkajn minutojn de konversacio, dum kiuj d-ro Harmon trinkis glason da madejra vino anta ol diri bonan nokton al ili. Dum dek tri jaroj ili estis ludintaj sian iusemajnan ludon; tiam la terura afero okazis. is hodia ni ne scias al kiu i okazis . . . al Maria, al Margareta, a al Miriama. iu estis irinta al sia ambro kaj progresinta preska is la na stadio de enlitio. Ili ne estis sekaj maljunaj fralinoj, tute ne. Male. Ili estis virinoj de solideco havantaj dikajn konturojn. Estis ia trogranda pezo kiu kazis la malfelian sorton de unu el ili . . . u Maria, Margareta, a Miriama. Subite tiun nokton, tra la kvieta domo sonis la frakaso de porcelano kaj krio de doloro. Du el la fratinoj rapidis al la litambro de la tria . . . ia identeco estas ankora enigmo . . . kaj trovis in abunde sangantan pro severaj vundoj e la malsupra parto de la dorso. Zigzagaj porcelanaj fragmentoj estis farintaj severajn vundojn, bedarinde precize en tiuj lokoj kie la suferanta fratino mem ne povis prizorgi ilin. Pro instigoj de la aliaj du, i baraktis kontra sia natura pudoro sue por permesi ke ili penu trakti la situacion. Tamen la sango de la Kingslioj uegis en terura kvanto el la korpo kuanta vizamalsupre sur la lito. Ni devas venigi la kuraciston, diris unu el la egantaj fralinoj. Tio estis ja oka penso.

RAKONTOJ

46

Ho, sed ni ne povas! diris la dua fratino. Pensu pri la malhonoro! Povus esti ke ni devus klarigi al li kiel i okazis! Sed i sangas is la morto, protestis la unua fratino. Prefere mi mortus! kriis la vunditino. Tiam nova konsterna penso ektras in. Ho ve! Neniam povus mi denove fronti lin . . . kaj kio okazus al nia vistludo? Tiu estis nova aspekto de la kazo kaj suis por doni al ili pazon. Sed ili ne estis facile timigitaj. Ni ne scias kiu el ili elpensis rimedon liberii el la malfacilo . . . kaj verajne neniam scios. Ni ja scias ke estis Maria, kiel la plej aa, kiu ordonis ke la servistino Greta iru por venigi d-ron Harmon. Sed tio ne signifas, ke ne estis Maria mem kiu havis la akcidenton. Greta kondukis d-ron Harmon al la litambro de f-ino Maria, sed tio kompreneble ne estas indiko, ke estis Maria kiu kuis tie. La kuracisto mem ne povis diveni kiu kuas tie; io kion li vidis estis kuanta formo kovrita per littuko. En la centro de la tuko cirkla truo, futon en diametro, estis eltranita, nudigante la sidlokon de la vundo. D-ro Harmon bezonis neniujn klarigojn. Li suturis la plej profundajn vundojn kaj prizorgis la minorajn. Finne li rektigis sin. Mi devos forigi tiujn suturojn, li anoncis al la silenta guro, kiu senmurmure estis tolerinta la operacion. Mi venos la postan merkredon. is merkredo la tri fratinoj restis en la propraj ambroj. Tiun tagon Greta la duan fojon kondukis d-ron Harmon al la sama litambro. Tie troviis la kuanta guro, tie estis la littuko kun sia truo. D-ro Harmon elprenis la suturojn. La vundoj bone resaniis, li diris. Mi opinias ke ne necesos plua prizorgo fare de mi. La virino sub la littuko diris nenion. D-ro Harmon donis mallongan konsilon kaj foriris. Kelkajn tagojn poste li ojis ricevi letereton en la manskribo de f-ino Maria. Kara Doktoro Harmon, ni iuj ojegos se vi venos i tiun semajnon, kiel kutime, por vistludi. Kiam d-ro Harmon alvenis, li trovis etan, tamen subtilan anon en la aspekto de la salono. La rigidaj altdorsaj seoj, sur kiuj la tri fratinoj sidis, surhavis molajn komfortajn kusenojn. Estis neeble scii, kiu el la fratinoj vere bezonas la sian!

48

LA vIvO ESTAS TIA

1. Ne forgesu

Iun varmegan someran vesperon, maljuna paro sidis sur la doma verando. Iliaj du lulseoj staris apud malgranda, cirkla tablo. Tie ili sidis kaj balanciis, neparolante. Post tiel multe da jaroj kune konversacio vere ne necesis. De tempo al tempo la viro eltiris sian potukon kaj forviis la viton de sia brovo. La edzino rimarkis lian malkomforton kaj ne diris: Fragoj kun glaciao estus bonvenaj, kara, u ne? Mmm, respondis la viro, sed faris nenion. Post pazo la virino iom riproe diris: Nu, faru ion pri i. La fragoj ne venos per si mem. Malrapide la edzo levis sin el la lulseo, prenis kadukan pajloapelon de sur hoko kaj amblis for. Ne forgesu, fragojn kaj glaciaon, kriis post li la edzino. vi estas tiel forgesema. La minutoj pasis, la aero estis varmega, kaj la maljunulino endormiis. La paoj de ia edzo grimpanta la malaltan tuparon vekis in. Jen, grumblis li, varmega kaj malbonhumora, etante sakon sur la tablon. Jen via lardo! Nur lardo? demandis la edzino. Sed kio pri la ovoj kiujn mi deziris?

2. Triki a ne triki

Je la komenca tago de la universitata kurso juna virino, sidanta en la unua vico, demandis la profesoron: Sinjoro, u vi permesus ke mi triku dum viaj prelegoj? ajne mi povas tiamaniere pli bone koncentri mian atenton. La profesoro vere severe rigardis in. Juna sinjorino, li ne diris, anta multaj jaroj alia studentino faris la saman peton, kaj mi konsentis. Poste i demandis la grandon de miaj uoj. Pro tio mi nun havas multajn parojn da trumpetoj, edzinon, tri infanojn, du hundojn, kanarion kaj multajn grizajn harojn. Ne, mi petas, ne triku!

3. Okazao en konfesejo

Pastro Bran eniris la preejon frue tiun matenon. Li volis fari konfeson al si mem, nombrante siajn pekojn, konsiderante iliajn gravecojn, kaj starigante tagan pentofaradon por iu. Kviete li malfermis la pordon de konfesejo, kaj tuj konstatis ke li ne estas tie sola. Forta odorao de drinkao tras liajn naztruojn kaj lata sono de ronkado atingis liajn orelojn. Iu certe dormis tie kaj verajne estis pasiginta

LA VIVO ESTAS TIA

49

la tutan nokton tie. Nu, liajn planojn li devas forgesi kaj, kiel eble plej diplomate, pritrakti i tiun novan situacion. Kiam li glitigis la metalan barilon inter la du duonoj de la konfesejo la drinkulo evidente vekiis pro la sono. Ho, veturigisto, u ni atingis Espero-straton? late demandis dika voo, kaj la odorao estis e pli forta. Pensante rapide la juna pastro respondis: Ne. Ankora ne. i estos la posta haltejo. Mi avertos vin. Post mallonga pazo li aldonis: u vi uis vian dormon? Jes ja! i estis uste tio, kion la kuracisto preskribis. Antae mi sentis min malsana, sed nun mi povas lukti kun la tuta mondo. Mi esperas ke tio ne estos necesa, diris la pastro kaj, post momento, Nu, jen via haltejo. Li denove glitigis la barilon por fari la sonon de atobuso. La drinkulo puis la lignan pordon kaj elstumblis. Dio estu kun vi, amiko, diris post li pastro Bran. Anka kun vi, veturigisto. vi estas bonulo. Kaj per tiuj vortoj la viro malaperis, ankora anceliante, tra la malferma preeja pordego.

4. Brio, kiel iuj ludas in

Ni ludis brion. Niaj kontrauloj faris la nan anoncon de ses keroj, kaj la ludo komenciis. Kiam la fantomo metis siajn kartojn sur la tablon, ni rimarkis ke i havas en la atuta emblemo nur la ason. La anoncinto gajnis la unuan prenon. Kompreneble iuj el ni sciis ke i nun volos forpreni iujn niajn atutojn. Nu, i konsideris . . . konsideradis. El sia mano i tiris la reon de keroj (ni ne povis ne vidi in), hezite skuis la kapon kaj debatis kun si. Poste i eltiris la duon kaj dum longa tempo scivolis pri tio. Tiam la fanton. La atendo estis preska netolerebla. Kion ajn i ludis i devis gajni la prenon per la aso sur la tablo. Do, kial la hezito? La grandeco de ia nedecidemo estis tia, ke nne mi subite kaj kun hororo adis min diri: Maria, u vi veturigas atomobilon? Jes, i respondis, felie ne komprenante la kialon de mia demando. Sed la aliaj komprenis, kiel iliaj ekspasmantaj lipoj atestis. Mi hontis. Por esti justa mi devas aldoni, ke kiam la virino ne decidis kiun karton ludi (la duon, uste), i kapablis facile gajni la malgrandan lemon.

RAKONTOJ

50

5. La kantistino

Dum pluraj semajnoj la maljuna majstro suferadis, instruante la arton de kantado al la dika sinjorino. i havis malagrablan voon, malbelan guron kaj malbonan humoron, sed i havis anka gran degan memestimon kaj abundon da energio. ia voo late kriis la altajn notojn kaj bruege muis la malaltajn. Plurajn fojojn la majstro penis entile proponi ke i metu sian energion en alian fakon ol kantadon, sed liaj subsugestoj estis tro obtuzaj por ia kompreno. i tiun tagon i superis e sin mem. Malofte ia voo kaj la piano registris la saman noton; do, ar la voo estis pli lata, la rezulto estis aa bruego. Finne la majstro ne povis plutoleri la torturon. Li saltis de la benko, ankenetis la brakojn, kaj en voo preska ploranta kriis: Sinjorino, mi ludas la blankajn klavojn; mi ludas la nigrajn klavojn; sed vi . . . vi kantas en la fendoj!

6. Hiacintoj

Estis malagrabla tago kaj la maljuna sinjoro malfeliis sub la griza ielo. Pasante orbutikon li hazarde eniris in, kaj la varmo tie lin iom trankviligis. Kial li vagas tien, ajne sencele? Estas jaroj ekde kiam li lastfoje vizitis tian butikon. Ho jes, nun li memoras. Kiam li estis juna, anta multaj jaroj, estis lia kutimo aeti orojn por sia kara Elizabeta. Kiel bela i estis! Kaj kiel multe ili amis unu la alian! Jes, ofte li portis orojn al i, kaj iam i ricevis ilin kun novaj surprizo kaj ravo. Hiacintoj estis iaj plej atataj. Kial? Io pri poemo, u ne? Jes, la simpla eta poemo kiun i deklamis al li frue en ilia amikeco. Kiel i iris?

Se el via dolaramas ne plurestas ankora iuj ajn krom du,retenu unu, sed per la dua sen timaetu hiacinton por l anim.

Tio estis anta longa tempo. Tiel multe da jaroj sen i. Tamen la memoro estas frea kvaza estus nur hiera. Kial esti malfelia? i estas ankora kun li; i vere neniam lasis lin. Kaj en la estonteco i restos kun li. Do, kial ne aeti orojn kaj porti ilin hejmen al i? Jes, li faros tion. u mi povas helpi vin? demandis la oristino. Jes, mi petas. Mi atus havi rozkoloran hiacinton.

LA VIVO ESTAS TIA

51

La virino montris al li plurajn belajn plantojn. Du el ili estis speciale belaj. vi estas bonanca, i diris. Hodia la hiacintojn ni vendas je duonprezo. u vi atus havi du? Li malfermis la buon por diri ne, kiam li subite suprenrigardis kaj ekvidis maljunan sinjorinon starantan proksime kaj aspektantan iom malfelia. Ideo venis al li. Alproksimiante al i, li levis la apelon kaj diris: Sinjorino, mi aetas hiacinton por mia edzino. u vi afable permesus, ke mi donu unu anka al vi? Tio donus al mi grandan plezuron. Ho, kiel afabla vi estas. Hodia estas mia naskitago, kaj iam mia edzo kutimis aeti orojn por la okazo. Anta jaro li mortis kaj nun mi sentas min tre soleca. Jes, mi petas. Jes, kun ojo mi akceptos ilin. Dankon, nekonata amiko. Do la maljuna sinjoro aetis du hiacintojn kaj du homoj reiris al siaj hejmoj multe pli feliaj ol kiam ili lasis ilin.

52

LA MALPAcIENcA MOTORISTO(vera rakonto)

Oni ne decidis pavimi la tutan oseon anta la domo de ges-roj Bolter . . . certe ne anta ol estis necese. Unu anko de i estis jam elfosita, lasante nur unu padon por trako. ar ilia domo staris lasta e la malsupro de la iom kruta vojo, la Bolteroj devis atingi tiun straton per eta ankvojo kaj veturi supren sur la maldekstra, do malusta, duono de la strato. veturantoj jam atingintaj la supran vojkrucion kaj volantaj malsupreniri kutimis atendi is la suprenvenantaj preterpasis ilin, anta ol darigi la propran veturon. Unu tagon s-ino Bolter estis preska e la krucio kiam i rimarkis grandan luksan atomobilon enhavantan junan viron, kiu evidente intencis insisti pri siaj rajtoj. Li jam duone turnis la aton en sian padon por bloki la alian veturilon. Kion fari? Ne estis spaco por du veturiloj, kaj ajne la viro havis neniun intencon retroiri. Li nur minace grimacis al i tiu virino, kiu ajne e ne scias distingi la dekstran manon de la maldekstra kaj uzas la malustan padon. S-ino Bolter kun streita vizao malfermis la apudan fenestron kaj etendis la manon por malfermi anka la kontraan. Tre zorge i kalkulis la distancon, ambaanke, inter radoj kaj padrandoj. Tiam i tre malrapide komencis lasi la atomobilon rulii malantaen. i gajnis rapidon, do, timigite, i haltigis in per la krizbremso kaj malaltis la motoron. Post tio i eliris por kontroli denove la spacon inter la veturilo kaj la vojrandoj. Ree en la ato i realtis la motoron, malrapide liberigis la bremsojn, kaj, kun kapo ekstere, tre zorge malantaen moviis, turnante la stir-radon unue dekstren, poste maldekstren. Dume la juna viro atendis . . . atendadis. Stulta virinao! li kriis. Kial oni permesas tiajn homaojn sur urbaj stratoj? La tutan tempon li grumbladis, kaj en momento de ekstrema agaco e late hupis. Kia malparo de tempo! Finne s-ino Bolter atingis la etan malsupran ankvojon. Kiel sago el arko la luksa atomobilo preska samtempe tras tiun saman punkton. Sed egale rapide la alia ato pasis in e la angulo. Hupante kaj preska ugante i denove supreniris la malustan duonon de la strato kaj malaperis. Dio mia! elspiris la viro tute konsternita. Kion i us faris al mi? Li ne sciis ke dum la Dua Mondmilito, kiam mankis viroj, s-ino Bolter estis unu el la plej bonegaj taksiistinoj en la tuta urbo.

53

REO DAvIDO(vera rakonto kun efa familia nomo anita)

ajnas, ke kelkaj geinfanoj retenas memoron de antaa ekzisto pli dare ol la normala infano. Tiel estis en la kazo de trijara Davido Marteno, kiu lois en Jerusalemo. Lia patrino plendis al la edzo, bone konata dentisto, ke la infaneto parolas nur argonon al i, kiam la patro estas for en la laborejo. Li parolas normale inter aliaj geinfanoj kaj kiam la patro estas hejme, i diris. Nur kiam la du estas solaj li enas in per lataj admonaj vortoj, kvaza li donus ordonojn al armeo. Pro ofta petado de la patrino, d-ro Marteno decidis konsulti psikiatron. Pli frue, tiun tagon de la konsulto, li rimarkis ke Davido konstruis per ludblokoj strangan fortikaon. Kiam li demandis pri kio temas, torento da argono estis la tuta respondo. D-ro Marteno ajnis rekoni du a tri vortojn, inter ili la malnovan hebrean vorton por templo. La intervjuo kun la psikiatro estis malsukceso, kvankam d-ro Marteno adigis sonbendon de la matena konversacio kun la lo. Tamen venis pli da sukceso kiam li adigis in al la muzea kuratoro, specialisto pri antikvaj manuskriptoj. Tiu plurfoje tre zorge askultis la bendon kaj deklaris ke la vortoj estas en la antikva hebrea lingvo, kaj ajne estas la vortoj de reo admonanta siajn adeptojn ke ili sekvu lin al gloro. La kuratoro diris ke i memorigas lin pri mencio en la Sanktaj Skribaoj de okazao en la vivo de Reo Davido, kiam tiu petis helpon kontra tiuj kiuj kontrastaras la konstruadon de la templo en Jerusalemo . . . taskon kiun, parenteze, la lo Salomono devis ni. La kuratoro diris ke li ne scias ke tia teatrao ekzistas, kaj li surpriziis ke aktoro kun tiel ua kono de antikva hebreo vivas. Kiu li estas? demandis li. Mia trijara lo, mallate respondis d-ro Marteno. Dum la knabeto kreskis li fariis pli normala, sed kelkfoje falis en trancojn. Estis rimarkate, ke la trancoj ajne venis plej facile kiam la fenestroj de lia ambro estis malfermaj kaj la vento blovis el la nordoriento, kie iam kuis la originala fortikao de Reo Davido. Esperante tute ekzorci la spiriton de Reo Davido el la vivo de la nun kvinjara lo, la gepatroj faris vojaon al Ateno por montri al Davido la ruinojn de tute malsama religio. Sed kia tempesto! La knabo hurlis tondrokriojn al la gepatroj kaj akuzis ilin pri montrado de paganaj temploj kun izitaj guroj de stultaj etaj dioj! Kiaj vortoj el kvinjarulo! La ferioj estis asko.

RAKONTOJ

54

La knabo ne volis mani, nur plori kaj furiozii, do la familio tuj hejmeniris, decidante tute ignori pluajn trancojn. Tamen, iom da tempo post la vojao, la patro denove konsultis psikiatron. Tiu sugestis ke la knabo interesiu pri muziko, kiel faris Reo Davido mem. Post kelkaj vizitoj al muzikisto Davido montris muzikan talenton, sed malmultan intereson. Tamen dum leciono li ekvidis harpon antae ne rimarkitan. Ekscitite li kaptis in kaj komencis palpludi strangan melodion kun e pli stranga ritmo. La ludado havis fortan trankviligan ekon sur lin. venis la 15-a de majo 1967, kiam tuta Israelo festis la deknaan datrevenon de sia sendependeco. Muziko, kantoj, dancoj kaj piroteknikaoj distris la homamasojn. Dum la bruado Davido sidis silenta. Tiu dato signis nenion por li. Sed subite li petis ke la patro konduku lin al Monto Ziono, kaj tie, e la tombo de Reo Davido, li profetis la sestagan militon balda venontan. Ne malesperu, Davido kuraigis la patron. La venko estos nia. Dio gvidos nin. Havu don. Kaj tiel estis. Monaton poste la nun sesjara Davido, en profunda tranco, gvidis paradon lalonge de la valo de Spiritoj is la muroj de la malnova Jerusalemo. Reo Davido promesis montri al la aliaj en kia maniero li kaptis la urbon de Ur Salin (Jerusalemo) el la manoj de la kanaanaj malamikoj. (Tiu milita tatrenverso ankora estis mistero e inter spertuloj.) En la Kaverno de Gion la knabo kondukis ilin al amaso da tonegoj. Li suprenmontris kaj en voo de reo diris: Tie estas la vojo. Arkeologia studento el la grupo malkovris mallaran akton. La postan tagon dudek kvar tiaj studentoj suprengrimpis la trairejon kaj eliris 180 metrojn pli alte en la centran korton de Moskeo El Omar sur Monto Moria. La studentoj detale desegnis la sekretan vojon kiu, mezvoje, unuiis kun unu el la putoj de Monto Moria, kaj kiun oni povis sekvi nur per vadado. La unu el ili, Tiu estas la plej bona, plej rapida kaj plej eka rimedo konkeri tiun fortikaon. Mi certas ke Reo Davido mem devis tiamaniere venki Ur Salim. Kiel povis knabeto scii pri afero, kiun spertuloj priargumentis dum jarcentoj? Kial la mondo ne adis pli pri li? Nu, kiam li estis tre juna la gepatroj timis tion, kion povus fari al li e bonintencaj kuracistoj, edukistoj, psikiatroj ktp. Nur unu-du amikojn, kiuj promesis sekretecon, ili dis. Krom tio, ili volis ke la knabeto vivu kiel eble plej normalan vivon inter siaj kunuloj. Ili kredis ke la infano ne preterkreskos siajn memorojn. Post kiam okazis la sestaga milito estis e pli necese silenti, ar kaj araboj kaj israelanoj pretendis rajtojn je Jerusalemo, kaj la etoso inter la du popoloj

REO DAVIDO

55

estis elektra. Do nun, en la fruaj nadekaj jaroj, estas eble ke inteligenta junulo ankora loas kaj laboras en Jerusalemo. Se vi lastatempe vizitis tiun urbon eble vi e vidis