Linum usitatissimum L.• Linum usitatissimum L.

Vlas

Linaceae

Linum usitatissimum L.• vezels uit de stengels verwerkt tor linnen = vlas. • De zaden van de plant worden gebruikt als

farmaceutische grondstof (lijnzaad, Lini semen).• Voorkomen:

– sedert de oudheid overal in Europa geteeld. Steden gelegen langs de Leie bvb zijn “rijk” geworden dankzij de vlasteeld en het “roten” van vlas. De plant wordt zowat wereldwijd geteeld.

• Inhoudsstoffen:– olie 35-45%– proteinen 20-25%– slijmstoffen 6-10% (=polysacchariden)– cyanogeenglycosiden vb linamarine

Linum usitatissimum L.• Inhoudsstoffen (vervolg):

– lijnzaadolie is onverzadigd waardoor de gebroken zaden bederven bij bewaring

Farmacologische eign• Slijmstoffen zorgen voor de laxatieve

werking, innemen met voldoende vloeistof (anders obstructie), zaden best eerst breken

• de cyanogeenglycosiden vormen geen gevaar voor consumptie

• hormonale symptomen door aanwezigheid van fyto-oestrogenen

Claviceps purpurea Tulsane• Claviceps purpurea Tulsane

Moederkoorn

= fungus die groeit op

rogge halmen

Historisch• Rond het jaar 1000 de eerste beschrijvingen van ‘Sint-

Antoniusvuur’ = uitbraken van ergotisme = het gevolg is van het eten van graan gecontamineerd met de ergotschimmel, komt gewoonlijk voor onder twee vormen: – de gangreen-vorm (Sint-Antoniusvuur), die begint met een

pijnlijke inflammatie van de extremiteiten en resulteert in stijve, zwarte en droge ledematen wat soms eindigt op spontaan verlies ervan;

– de convulsieve vorm, gekenmerkt door mentale agitatie, delirium en sensoriële perturbaties.

• De prevalentie van ergotisme daalde door verbeteren van de agricultuur en door diversifiëren van de voeding.

Levenscyclus– vegetatieve vorm, een conidiospore-dragende

stroma of sphacelium, – rustende vorm = sclerotium.

• Het sphacelium wordt gevormd door het mycelium, wiens hyphen het vruchtbeginsel van de roggebloem geïnvadeerd hebben. Op het uiteinde van een aantal hyphen ontwikkelen de conidiosporen zich als organen voor asexuele voortplanting. Dit alles wordt omringd door een zoete, visceuze massa, zgn. ‘honingdauw’.

• Het sclerotium bestaat uit een lange, gebogen, zwartpaarse massa die bedoeld is om te kunnen overwinteren in de grond.

Levenscyclus• De sexuele cyclus begint in de lente met de vorming

van stromata op de sclerotia, die op de halmen vastzitten. De filamenteuze ascosporen worden vrijgelaten en meegevoerd door de wind waardoor ze bloemen van andere planten infecteren. Dan ontwikkelt het mycelium zich tot het stroma, welk de conidiosporen produceert.

- De conidiosporen, die door insecten getransporteerd worden, verzekeren de asexuele reproductie van de haploïde myceliale gametofyt.

Inhoudsstoffen• Ergot afkomstig van rogge is een complex GM

– suikers– AZ– lipiden (20-40%) -> olie wordt ranzig bij bewaren door

degradatie– sterolen– pigmenten -> sommige met antraquinone structuur– actieve bestanddelen: ALKALOIDEN:

• enkelvoudige amiden van lysergzuur: 20 van alle alkaloiden: vb– ergonovine = amide van lysergzuur en amino-propanol

– ergine = lysergzuuramide

Inhoudsstoffen• actieve bestanddelen: ALKALOIDEN (vervolg):

– Ergopeptines (80% vd alkaloiden) = onoplosbaar in water:

• hydrolyse => lysergzuur + proline + ammonium + AZ (fenylalanine, leucine, isoleucine of valine) + ketozuur

• belangrijke alkaloiden van deze groep zijn: – argotamine

– “ergotoxine” = mengsel van ergocristine, ergocryptine en ergocornine

• Opmerking: stabiliteit: lysergzuur (-ine) epimeriseert tot isolysergzuur (-inine) in polaire solventen => inactief

Productie• Lange tijd door extractie van sclerotia van

geïnfecteerde rogge: inoculatie van de aren vroeg in de bloei met conidiosporen gekweekt in vloeibaar medium

• via in-vitro cultuur, zou echter niet veel meer toegepast worden: fermentatie gevolgd door semi-synthese

Farmacologische eign• Dankzij analogie met endogene amines

(noradrenaline, dopamine en serotonine) hebben de alkaloiden affiniteit voor de endogene aminereceptoren => agonistische of antagonistische werking

Farmacologische eign• Ergonovine:

– potent oxytocicum (=om geboorte in gang te zetten) verhoogt basale tonus, frequentie en sterkte van uteruscontracties, STIMULATIE van adrenerge receptoren in myometrium

– anti-hemorrhagische effecten (tegen post-partum bloeding) door vasoconstrictie

• Ergotamine– lage dosis: vasoconstrictie door stim adrenerge

receptoren– hoge dosis: anti-adrenerg

Farmacologische eign• Gehydrogeneerde derivaten:

– 9,10-dihydroergotamine: agonistische werking daalt, anti-adrenerge en anti-serotonerge act stijgt => stabiliseert vasculaire tonus

– 9,10-dihydroergotoxine: gunstig effect bij seniele cerebrale insufficientie

• semisynthetische derivaten:– methysergide: serotonerge antagonist zonder

vasoconstrictie => behandeling migraine– bromocriptine: inhibeert prolactine secretie, compenseert

dopamine depletie bij ziekte van Parkinson– idem voor Lisuride

Farmacologische eign• semisynthetische derivaten (vervolg):

– LSD lysergzuurdiethylamide: geen therapeuticum => drugs. Psychedelische effecten: veranderen zintuiglijke waarnemingen, neveneffecten: paniek, angst en Flash backs.

Gebruik• Methylergometrine (INN):

– indicaties: bij obstetrische noodgevallen: na keizersnede, bij postpartumbloeding, na curettage, na abortus en bij uteriene atonie na de partus.

– contra-indicaties: zwangerschap, tijdens het begin van de bevalling, ernstige arteriële hypertensie, occlusieve vasculaire ziekte, verschillende infectieuze aandoeningen, … Het gebruik ervan wordt best vermeden bij lactatie,

– specialiteiten: Methergin• Ergotamine: in combinatie met coffeïne (oraal, rectaal) bij acute

migraine aanvallen– Indien ischemische symptomen (vasoconstrictie van de

extremiteiten, tintelingen) optreden, moet de behandeling onmiddellijk worden stopgezet.

Gebruik• Ergotamine (vervolg):

– contra-indicaties: occlusieve vasculaire ziektes, arteriële hypertensie, coronaire insufficiëntie, ernstige hepatische of renale insufficiëntie. Gelijktijdig gebruik van ergotamine en macrolide-antibiotica moet vermeden worden

– niet gebruiken bij zwangerschap of lactatie en bij kinderen jonger dan 10 jaar

– specialiteiten: Cafergot

Gebruik• Dihydroergotamine:

– indicaties: behandeling van migraine en vasculaire hoofdpijn; verbetering van de symptomen van veneuze en lymfatische insufficiëntie; behandeling van orthostatische hypotensie

– zelfde contra-indicaties en waarschuwingen als ergotamine– Specialiteiten: Diergo, Dihydergot, Dystonal, Ikaran

• Dihydroërgotoxine – dihydroërgocristine:

– correctieve behandeling van seniele cerebrale insufficiëntie (gebrek aan aandacht, geheugenverlies), behandeling na cerebrovasculair accident (CVA), duizeligheid bij ouderen, retinale problemen van vasculaire oorsprong.

Gebruik• Methysergide:

– indicatie: basisbehandeling van migraine en faciale pijnen van vasculaire oorsprong

– contra-indicaties: idem ergotamines– neveneffecten: digestieve en nerveuze symptomen:

naussea, duizeligheid, insomnia– langdurige inname => oligurie of disurie– Specialiteiten: Deseril

Gebruik• Bromocryptine:

– indicaties:• basisbehandeling van prolactine-secreterende adenomen.

Klinische gevolgen van hyperprolactinemie verstoringen van de menstruele cyclus, steriliteit, galactorrhee en, bij mannen, gynecomastie en impotentie zijn

• preventie en inhibitie van fysiologische lactatie om medische redenen

• behandeling van de parkinsonisme (65+-ers)– Neveneffecten (nausea, braken, orthostatische hypotensie)

verdwijnen snel– psychische symptomen kunnen optreden (visuele

hallucinaties, verwardheid => stoppen behandeling– Specialiteiten: Parlodel

Gebruik• Lisuride:

– behandeling van Parkinsonisme– idem als bromocryptine