LİMON AĞACI

Bir Arap Bir Ycihudi ve Ortadoğunun Kpounddbi

SANDY TOLAN

PEBRSUS

İ Ccedil İ N D E K İ L E R

ouml n s ouml z 9

Yazarm Notu 11

Heceleme ve Soumlyleyiş hakkında bir not 13

Haritalar

İngiliz Mandası altında Filistin icirc 936 15

Birleşmiş Milletlerin Boumllme Planı Kasım 1947 16

İsrail ve Filistin Toprakları İsrail yerleşimi ile 2005 17

1 Zil 19

2 Ev 2 9

3 Kurtarma 51

4 Kovulma 77

5 Goumlccedil 111

6 Sığınak 133

7 Varış 157

8 Savaş 183

9 Karşılaşma 211

10 Patlama 237

11 Sınır dışı etme 275

12 Umut 317

13 Anavatan 351

14 Limon Ağacı 371

Teşekkuumlr 373

Kaynakccedila 379

bull7

SANDY TOLAN

KAYNAKCcedilA

Arşivler

Amerikan Musevi Birliği Dağıtım Komitesi Arşivleri Queens New

York ve Kuduumls İsrail

ingiliz Radyo Yayınları Şirketi Yayın Arşivleri Londra

Merkez Siyonist Arşivleri Kuduumls İsrail

İsrail Devlet Arşivleri Kuduumls İsrail

Filistin Ccedilalışmaları Arşivleri Enstituumlsuuml Beyrut Luumlbnan

Lyndon Baines Johnson Kuumltuumlphanesi Arşivleri Austin Teksas

Kibuts Naan Arşivleri Kibuts Naan İsrail

Bulgaristan Ulusal Arşivleri Sofya Bulgaristan

Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Arşivleri Washington DC

Bulgaristan Ulusal Kuumltuumlphanesi Sofya Bulgaristan

Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Cemiyeti RamaIlahBatı Şeria

Elektronik Kaynaklar (Elektronik Medya da dahil)

Ramlede ufak bir devrim Haaretz httpwwwhaaretzdailycomha-

senpagesShArtjhtmlitemNo-2ampsubContrassID=5ScsbSubCont

rassID=08tlistSrc=Y

Kendi Vatanına Doumlnme ve Toprak İhraccedil Etme Planlarmın ve İsrailin

Eylemlerini Doğrulamak iccedilin Ccedilıkarılan Kanunların Arka Plashy

nı httpwwwbadilorgPublicationsLegal_Paperscescr-2003-

Alpdf

Bard DnMitchell Efsane ve Gerccedilek Hamasın Yaratılışı Birleşmiş

Musevi Toplulukları Kuzey Amerika Federeleri httpwwwujc

3 8 1 bull

İ Ccedil İ N D E K İ L E R

ouml n s ouml z 9

Yazarm Notu 11

Heceleme ve Soumlyleyiş hakkında bir not 13

Haritalar

İngiliz Mandası altında Filistin icirc 936 15

Birleşmiş Milletlerin Boumllme Planı Kasım 1947 16

İsrail ve Filistin Toprakları İsrail yerleşimi ile 2005 17

1 Zil 19

2 Ev 2 9

3 Kurtarma 51

4 Kovulma 77

5 Goumlccedil 111

6 Sığınak 133

7 Varış 157

8 Savaş 183

9 Karşılaşma 211

10 Patlama 237

11 Sınır dışı etme 275

12 Umut 317

13 Anavatan 351

14 Limon Ağacı 371

Teşekkuumlr 373

Kaynakccedila 379

bull7

SANDY TOLAN

KAYNAKCcedilA

Arşivler

Amerikan Musevi Birliği Dağıtım Komitesi Arşivleri Queens New

York ve Kuduumls İsrail

ingiliz Radyo Yayınları Şirketi Yayın Arşivleri Londra

Merkez Siyonist Arşivleri Kuduumls İsrail

İsrail Devlet Arşivleri Kuduumls İsrail

Filistin Ccedilalışmaları Arşivleri Enstituumlsuuml Beyrut Luumlbnan

Lyndon Baines Johnson Kuumltuumlphanesi Arşivleri Austin Teksas

Kibuts Naan Arşivleri Kibuts Naan İsrail

Bulgaristan Ulusal Arşivleri Sofya Bulgaristan

Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Arşivleri Washington DC

Bulgaristan Ulusal Kuumltuumlphanesi Sofya Bulgaristan

Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Cemiyeti RamaIlahBatı Şeria

Elektronik Kaynaklar (Elektronik Medya da dahil)

Ramlede ufak bir devrim Haaretz httpwwwhaaretzdailycomha-

senpagesShArtjhtmlitemNo-2ampsubContrassID=5ScsbSubCont

rassID=08tlistSrc=Y

Kendi Vatanına Doumlnme ve Toprak İhraccedil Etme Planlarmın ve İsrailin

Eylemlerini Doğrulamak iccedilin Ccedilıkarılan Kanunların Arka Plashy

nı httpwwwbadilorgPublicationsLegal_Paperscescr-2003-

Alpdf

Bard DnMitchell Efsane ve Gerccedilek Hamasın Yaratılışı Birleşmiş

Musevi Toplulukları Kuzey Amerika Federeleri httpwwwujc

3 8 1 bull

SANDY TOLAN

KAYNAKCcedilA

Arşivler

Amerikan Musevi Birliği Dağıtım Komitesi Arşivleri Queens New

York ve Kuduumls İsrail

ingiliz Radyo Yayınları Şirketi Yayın Arşivleri Londra

Merkez Siyonist Arşivleri Kuduumls İsrail

İsrail Devlet Arşivleri Kuduumls İsrail

Filistin Ccedilalışmaları Arşivleri Enstituumlsuuml Beyrut Luumlbnan

Lyndon Baines Johnson Kuumltuumlphanesi Arşivleri Austin Teksas

Kibuts Naan Arşivleri Kibuts Naan İsrail

Bulgaristan Ulusal Arşivleri Sofya Bulgaristan

Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Arşivleri Washington DC

Bulgaristan Ulusal Kuumltuumlphanesi Sofya Bulgaristan

Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Cemiyeti RamaIlahBatı Şeria

Elektronik Kaynaklar (Elektronik Medya da dahil)

Ramlede ufak bir devrim Haaretz httpwwwhaaretzdailycomha-

senpagesShArtjhtmlitemNo-2ampsubContrassID=5ScsbSubCont

rassID=08tlistSrc=Y

Kendi Vatanına Doumlnme ve Toprak İhraccedil Etme Planlarmın ve İsrailin

Eylemlerini Doğrulamak iccedilin Ccedilıkarılan Kanunların Arka Plashy

nı httpwwwbadilorgPublicationsLegal_Paperscescr-2003-

Alpdf

Bard DnMitchell Efsane ve Gerccedilek Hamasın Yaratılışı Birleşmiş

Musevi Toplulukları Kuzey Amerika Federeleri httpwwwujc

3 8 1 bull

U M O N A G A C I

orgcontent_displayhtmlarticleID=l 14644

Bodendorfer Gerhard tsa Hakkında Musevi Sesler Musevi-Hıristiya

İlişkiler httpwwwjcrelationsnetenid=738

Kont Folke Bernadotte Musevi Kuumltuumlphanesi httpwwwjewishvirtu-

allibraryorgjsourcebiographyBernadottehtmI

Giuliani Tanrıya Şuumlkredin Başkanımız George Bush CNN http

wwwcnncom2004ALLPOLITICS0830gial iani transcript in-

dexhtml

Gregoryen-Hicri Tarih Değiştiricisi Haziran 7 2005 httpwwwra-

biahcomconvertconvertphp3

Hizbullah Kuzey İsraile Roket Atıyor CNN httpwwwcnncom

WORLD9603israel_lebanon30

israil Televizyonunda Savunma Bakanı Arens ile Roumlportaj- 8 Mashy

yıs 1983 İsrail Dışişleri Bakanlığı httpvwwmfagovilMFA

Fo^eign-t-RelationsIsraels^-Foreign-^Relations-^-since-^19471982-

198411 l-fInterview-(-with-t-Defense-ı-Minister-fArens-fon-ı-Israel

htm

İsrail 1948-1967 195rde Kral Huumlseyin Neden Suikasta Uğradı Filisshy

tin Gerccedilekleri httpwwwpalastinefactsorgpf_1948tol967_ab-

duilaphp

İsrail Ordusu Filistin Radyo Yaymı Merkezini Bombaladı CNN http

archivescnncom2002WORLDmeast0118mideastviolence

İsrail Batı Şeria Barikatı Wikipedia httpenwikipediaorgwikiIs-

raeli_west_bank_barrier

İsrail BMe Hizbullah Saldırıları iccedilin Protesto Mektubu Goumlnderiyor

Haaretz httpwwwhaaretzcomhasenpagesShArtJhtmlitemN

0=436197ampcontrastID= 13

John Kerry İsrail Guumlvenliğini Guumlccedillendirme Musevi Kuumltuumlphanesi

httpwwwiewishvirtualIibraryorgjsourceUS-Israelkerryisrael

html

Bilgi Bankası Biyografı-Gamel Abduumll Nasser CNN httpwwwcnn

comSPECIALScoldwarkblankprofılesnasser

SANDY TOLAN

Kuzey israilde Luumlbnan Harccedillı Topraklar httparchivestcmiebrea-

kingnews20050825story217788asp

Meron Yaakov Neden Yahudiler Arap Uumllkelerine Kaccediltılar httpwww

freerepubliccomfocusf-news956344posts

israile Faslı Musevi Goumlccediluuml httprickgoldhomemindspringcom

Emigrationemigration20statisticshtm

Faslı Yahudiler httpwwwusa-moroccoorgmoroccan-jewshtm

Pappe ilan Kovuldular mı-Tarih Tarih Yazma ve Filistin Muumllteci

Problemiyle İlgisi httpwwwnakbainhebreworglibrarywere_

they_expelledrtf

FKOuml kurucusu israil Misil Roketi Saldırısıyla oumllduumlruumllduuml News

telegraph httpwwwtelegraphcouknewsmainjhtmlxml=

news20010828wmid28xml

BMin Arabulucusunun Filistin Teklifi uumlzerine BM Temsilcilerine İletshy

mesi iccedilin Genel Sekretere Verilen ilerleme Raporu UNISPAL

http dominounOrgUNISPALNSF0abl4d4aafc4elbb9852562

04004f55faOpenDocument

BM Arabulucusunun Filistin İlerleme Raporu UNISPAL httpdo-

minounorgUNISPALNSF0cc33602f6ib0935c8Q25648800368

307OpenDocument

Remnick David Biyografiler insan Ruhu Duumlzeyi Amos Oz İsrailin

oumlykuumlsuumlnuuml Yazıyor The New Yorker httpnewyorkercomfact

content041108fa_fact

Shlaim Avi İsrail ve Arap Koalisyonu 1948 Cambridge Uumlniversitesi

Basını httpwwfathomcomcourse072710001

Geri Doumlnuumlş Kanunu 5710 (1950) Knesset httpwwwknessetgoc

illawsspeCIAlengreturnhtm

Uumlrduumlnuumln Yaptıkları Uumlrduumlnuumln Hashemite Krallığı httpwwwking-

Huumlseyingovjohis_transjordanhtml

Batı Şeriadaki Barikat Btselem Eyluumll 2005 httpwwwbtselemorg

DownloadSeperation_Barrier_Map_Engpdf

Su ve Arap-Israil Anlaşmazlığı httpwwwd-n-inetal_aqsa_intifa-

dacollins waterhtm

L I M O N A C A C I

Araplar Neden Oumlnerilen BM G A Boumlluumlnme Planmı Filistini Musevi ve

Arap Devletine Ayıran Oumlneriyi Reddettiler Unutulmamış Filisshy

tinliler httpwwwpalestinerememberedcomAcrePalestine-Re-

memberedStory448html

Yacobi Haim Şehir İyimserliğinden Evrensel Protestoya Ev Politikası

Ayırım ve Lydda-Lod Şehrinde Filistin Toplumunun Sosyal Dışlanshy

ması 2001 httplincolninstedupubsdl622_yacobipdf

Zureik Elia Filistinli Muumllteciler ve Barış Suumlreci httpwwwartsmc-

gillcaMEPPPrrNpapersZureik2html

Yazılı Gazete ve Dergi Makaleleri

2 oumlluuml 8 Yaralı Kuduumlste Teroumlr Supersolde Zuluumlm Kuduumls Postası 23

Şubat 1969

Amos Elon Sonu Olmayan Savaş New York Review 15 Temmuz

2004

Anglikan Rahibi Cerrah Teroumlrist Davasında Aralarında Tutuluyor

Kuduumls Postası 4 Mart 1969

Bellos Susan Supersol Kurbaları Goumlmuumllduuml Allon İntikam Soumlzuuml verdi

Kuduumls Postası 24 Şubat 1969

Bilby Kenneth İsrail Tankları Lyddadaki Hava Uumlssuumlnuuml Ele Geccedilirdi

New York Herald Tribuumlne 11 Temmuz 1948

israil Birlikleri Ramle Yolunu Kesiyorlar Lydda Teslimishy

yeti New York Herald Tribuumlne 12 Temmuz 1948

Currivan Gene Teslim Olan Lyddada Araplar Oumlnemli anayolu Kuşatshy

tılar The New York Times 2 Temmuz 1948

Israi Kuvvetleri Ramleyi Kazandılar New York Times

13 Temmuz 1948

Feron James Bomba Kuduumlsuumln En Buumlyuumlk Suumlpermarketinde 2 oumlluuml 9

Yaralı TheNew York Times 22 Şubat 1969

israil ve Araplar işgal Boumllgelerinde Gerginlik The

New York Times 28 Nisan 1968

3t

SANDY TOLAN

Gazeteler ve Gazete Makaleleri

Abu Hadba Abdul Aziz ed Toplum ve Miras 32 (1998)

Abukhalil Asad George Habash ve Arap Milliyetccedililerinin Hareketi

Ne Birlik Ne de Oumlzguumlrluumlk Filistin Ccedilalışmaları Gcjzefcs (1999)

Abu Sita Salman Badİlin oumlzel Raporu Yeşil Hattm iccedilinde Haczedilen

Toprak Miktarı Ekonomik Sosyal ve Kuumlltuumlrel Haklar iccedilin sunulan

Takip ilhakı (2000)

Alpher Joseph ve Khalil Shikakİ Anlaşma Kağıdı Filistin Muumllteci Probshy

lemi ve Geri Doumlnuumlş Hakkı Ortadoğu Politikası 6 (1999) 167-189

Bruhns Fred C Arap Muumllteci Davranışları Ccedilalışması Ortadoğu Gashy

zetesi 9(1955) 130-138

Busailah Reja-pound Lyddanın Duumlşuumlşuuml 1948 Tesir ve Hatıralar Doumlnemshy

sel Arap Ccedilalışmaları 3 (1981)123-51

Christison Kathieen ABD Politikası ve Filistinliler 1948-1988 Filistin

Ccedilalışmaları Gazetesi (1998)

Friedman Adina Geri Doumlnuumlş Hakkının Ccediloumlzuumllmesi Muumllteci 21

(2003)

Supersoİe İlk Sabotaj Başarısız Oldu Kuduumls Postası 14 Mayıs 1969

Cephenin Şefi İsraile Karşı Teroumlrizmin Devam Edeceğini Soumlyledi Kushy

duumls Postası 5 Mart 1969

Batı Şeriah 9 Teroumlristin Evi Yok Edildi Kuduumls Postası 11 Mart 1969

Safadi Anan ve Malka Rabinowitz En Buumlyuumlk Teroumlr Ccediletesi Durdurulshy

du Kuduumls Postası 6 Mart 1969

Supersol Patlamasında Şuumlpheliler 402yi Buldu Kuduumls Postası 2 Mart

1969

Supersol Succedilu Tekrar Yapıldı Kuduumls Postası 3 Mart 1969

Supersol Kuduumls Postası 23 Şubat 1969

Supersol Tekrar Accedilıldı işler Normale Doumlnduuml Kuduumls Postası 24 Şubat

1969

LİMON A C A C I

Gilmour David 1948 Arap Exodus Ortadoğu Uluslararası 286 (19S6)

13-14

Hanafı Sari Geri Doumlnuumlş Hakkını Tartışmaya Accedilış Ortadoğu Raporlashy

rı Sınırsız Savaş 2-7

Hanieh Arkam Camp David Yazılan Filistin Ccedilalışmaları Gazetesi 2

(2001) 75-197

Khader Hassan Filistinlilerden İtiraflar Filistin Ccedilalışmaları Gazetesi

27(1997)

Khalidi Walid 1948 Filistin Savaşının Seccedililmiş Belgeleri Filistin Ccedilashy

lışmaları Gazetesi 27 (1998) 60-105

Belge ve Araştırma Merkezi Luumlbnan ed Duumlnyada Politik Şiddet 1967-

1987 Kronolojik Bibliyografi Belgeleri Vol 1 Beyrut 1998

Lesch Ann M Batı Şeria ve Gazze Şeridinden Filistinlilerin İsrail Suumlshy

ruumllmeleri 1967-1978 Filistin Ccedilalışmaları Gazetesi 8 (1979)101-

31

Macpherson Rev James Rose Trans Filistin Yolcuları Toplumu 3

(1895)

Filistin Yolcuları Toplumu 5 (1985)

Filistin Yolcuları Toplumu 6 (1985)

Filistin Yolcuları Toplumu 8 (1985)

Ortadoğu Uluslararası (ccedileşitli haftalık sayılar 2003-2005)

Morris Benny Dani Eylemi ve Filistin Exodus Lyddadan Ramleye

1948 Ortadoğu Gazetesi 40 (1986) 82-109

Filistİnden Arap Exodusun Hedefi ve Karakteristiği isshy

rail Savunma Kuvvetleri İstihbarat Boumlluumlmuuml Analizleri 1948 Hazishy

ran Ortadoğu Ccedilalışmaları 22(1986)5-19

Munayyer Spiro ve Walid Khalidi Oumlzel Belgeler Lyddanın Duumlşuumlşuuml

Filistin Ccedilalışmaları Gazetesi 27(1998) 80-98

Ekonomi ve Kuumlltuumlr Politikaları Filistin- israil Gazetesi no4 (2002)

I948in Oumlykuumlleri Doğu Kuduumls Ortadoğu Yayınları 2002

Luumlbnan Konuşmalarının Filistin Muumlltecileri Filistin Ccedilalışmaları Gashy

zeteleri 26 995) 54-60

SANDY TOLAN

Yayınlanmış Makaleler ve Broşuumlrler

İşgal Boumllgelerinden Filistinlilerin Suumlruumllmeleri ve Aralık 1992de Toplu

Suumlruumllmeler Kuduumls işgal Boumllgelerinde İnsan Haklarının İsrail Bilgi

Merkezi (BTseiem) 1993

Aufruf Maamar Makale Hulda Takam Arşivi 1947 veya 1948

Masalha Nur 1967 Filistinli Exodus Filistinli Exotus 1948-1998 Gha-

da Karmi ve Eugene Cotran eds Londra İthaka Basm 1999

Mossek Moshe Oumlzguumlrluumlğuuml Takip Eden Bulgar Yahudileri Arasında Lishy

derlik Kavgası Doğu Avrupah Yahudilik - Soykırımdan Kurtuluşa

1944-1948 Benjamin Pinkus ed Sede Boqer İsrail Ben-Gurion

Uumlniversitesi Basımevi 1987

Paounovski Vladimir II Duumlnya Savaşı Sırasında Bulgaristanda Yahudi

Aleyhtarı Kanunu Bulgaristanda Soykırım ve Kurtuluş Arasındaki

Yahudiler Sofya Adasa-Basın2000

Pappe Han Kovuldular mı Tarih Tarih Yazma ve Filistinli Muumllteci

Problemiyle ilgisi Filistinli Exodus 1948-1998 Ghada Karmi ve

Eugene Cotran eds Londra İthaka Basın 1999

Said Edvvard Değişen bir Duumlnya Duumlzeni Arap Ccedilalışmaları Doumlnemi

3 ( 1 9 8 1 )

Yahudilerin Bulgar Halk Cumhuriyetinde Sosyal Kuumlltuumlrel ve Eğitim Şirshy

keti 14 19Sİ)

Oumlzel Belge İsrail ve İşkence Filistin Ccedilalışmaları Gazetesi 9 (1977)191-

219

Tamari Salim ed Kuduumls Doumlnem Raporu (2003)

Yost Charles Arap - İsrail savaşı Nasıl Başladı Dış işleri (Ocak 1968)

Cuumlt46 no2

LlMON A C A C I

388

Huumlkuumlmet Yayınlan

Bir Filistin Araştırması 1945te AraUkta ve Ocak I946da Anglo-Ame-

rikan komitesi bilgileri İccedilin hazırlandı Kuduumls Huumlkuumlmet Basımı

1946

Buumlyuumlk Britanya Ortadoğu İşccedili Konseyi Ortadoğu Muhafazakar Konshy

seyi Liberal Demokratik Ortadoğu Konseyi Birleşik Parlamento

Ortadoğu Konseyi Soruşturma Komisyonu- Filistinli Muumllteciler

Geri Doumlnuumlş Hakkı Londra 2001

İsrail İsrail Devleti Yıllık Huumlkuumlmet Raporu 5714 (1953-1954) Huumlkuumlshy

met Basımı

Filistin ve Uumlrduumln İdari Raporları 1918-1948 (cilt5 6 10 ve 16) arşiv

baskıları 1995

Ramla Şehri Konsey Notlan Ramla tsrail1949

Birleşmiş Milletler UNRWA UNRWA Uzun Yolculuk 451993)

Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler oumlzel Filistin Komitesi Filistin

raporu Birleşmiş Milletler Oumlzel Filistin Komitesi tarafından Genel

Kurula sunulan Raporlar New York Somerset Kitapları 947

Medya

Kuduumlse Yolculuk Ivan Nichev direktoumlr Video kasetleri Bulgar Ulusal

Televizyonu 2003

Limon ağacı Yapımcı Sandy Tolan NPRın Taze Hava 1998

İyimserler Bulgar Yahudİlerini Soykırımdan Kurtarma Oumlykuumlsuuml Jacky

Comforty direktoumlr Video kasetleri Yeni Guumln Filmleri 2001

BelaU Sular Yapımcı Sandy Tolan NPR iccedilin beş boumlluumlmluumlk bir seri

Duumlnyada Yaşam Boumlluumlmler NPRda yayınlandı Hafta sonu Baskı-

511997

SANDY TOLAN

Yayınlanmamış ccedilalışmalar

Alkalay İris Babamın Uumlccedil Bulgaristanı

Chapple John Filistinde Musevi toprak Yerleşimi (Yaymianmamış

eser) 1964 Plovdivde Musevi Toplumu Tarih Yaşam Tarzı Kuumllshy

tuumlr Gelenek Şehrin Hayattaki Yeri

Krispin Alfred Bulgaristanda Yahudilerin Kurtuluşu Buumlyuumlk Sır Bulshy

gar Yahudilerinin hatıraları

Kitaplar

Abdul Hadi Mahdi F Filistin Belgeleri Volume 11 Madrid Goumlruumlşmelerinshy

den Hebron oumlncesi Anlaşma Doumlnemi Kuduumls PASSIA 1997

Abdulhadi Faiha ed Filistinin Soumlzluuml Tarihinin Bibliyografyası (Oumlzellikle

Filistin Kadınlarına odaklanarak) El-Bireh Batı Şeria Filistin Ulusshy

lararası Planlama ve Uluslararası İşbirliği Bakanlığı Yazarı 1999

Abu Novkar Maan Uumlrduumln-icircsrail Savaşı 1948-1951 Uumlrduumln Hashemite

Krallığının Tarihi Reading UK ithaka Basımevi 2002

Abu Huumlseyin Huumlseyin ve Fiona McKay Giriş Engellendi İsrailde Filistin

Devleti Hakları Londra Zed Books2003

Aburish Said K Arafat Koruyuculuktan Diktatoumlrluumlğe Londra Blooms-

bury1998

Abu-Sharif Bassam ve Uzi Mahnaimi Duumlşmanların en iyileri Boston

Littie Brown amp C o 1995

Ajami Fouad Arapları Ruumlya Sarayı Bir neslin uzun yolculuğu New

York Vintage Books 1998

Arap Durumu 1967den Beri Arap Politik Duumlşuumlnce ve Uyshy

gulaması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 1992

Almog Oz Sabra Yeni Yahudinin Yaratılması Ccedileviri Haim Watzman

Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 2000

Amad Adnaned İnsan ve Sivil Haklar tccedilin İsrail Cemiyeti Beyrut Ne-

ebii

Anidjar Gil Yahudi Arap Duumlşmanın Tarihi Stanford Kalifornivar

Stanford Uumlniversitesi Basımevi2003

bull 3 8 9 raquo

LlMON AĞACI

Armstrong Karen Kuduumls Bir şehir uumlccedil inanccedil New York Baiiantine Boshy

oks 1996

Aruri Naseer Haysiyetsiz Komisyoncu Filistin ve İsrailde Amerika Birshy

leşik Devletlerinin Roluuml Cambridge Mass South End Basıme-

vi2003

Filistinli Muumllteciler Geri Doumlnuumlş Hakkı Londra Pluto Ba-

sımevi2001

Avineri Shlomo Modern Siyonizmin Yapısı Musevi Devletinin Entelekshy

tuumlel Koumlkeni New York Basic Books 1981

Avishai Bernard Siyonizmin Trajedisi Devrimci Geccedilmişi İsrail Demokshy

rasisini Nasıl Usandırır New York Helios Basımevi 2002

Bahour Sam ve Alice Lynd eds Anavatan Filistin ve Filistinlilerin soumlzluuml

tarihi New York Olive Branch Basımevi 1994

Bar-Gal Yoram Propaganda ve Siyonist eğitim Milliyetccedili Musevi Fonu

1924-1947 Rochester NY Rochester Uumlniversitesi Basımevi

2003

Bar-]oseph Uri Duumlşmanın İyileri 1948 Savaşmda İsrail ve Uumlrduumln

Londra Frank Cass 1987

Bar-Zohar Michael Hitlerin Yakalamasının Ardından Bulgar Yahudileshy

rinin Kahramanca Kurtarılmaları Holbrook Mass Adams Media

Corporation 1998

Barouh Emmy Bulgar Topraklarında Yahudiler Geccedilmiş zamanların

anısı ve tarihi kader Sofya Azınlık Ccedilalışmaları ve Uluslararası Kuumllshy

tuumlrel İlişkiler Merkezi 2001

Bauer Yehuda Kuumlllerden Oxford Pergamon Basımevi 1989

Begley Louis Savaş zamanı yalanları Neew York Baiiantine Books

1991

Bennis Phyllis Filistin-Israil Anlaşmazlığını Anlamak Orlando Fla

TARI 2002

Ben-Sasson HH ed Musevilerin Tarihi Cambridge mass Harvard

Uumlniversitesi Ba^-^ievi 1976

BentwİLh Norman İsrail İki guumlvenli yıl 1967 1969 Londra Elek Boks

L t d 1970

SANDY TOLAN

Benvenisti Meron Yakın Duumlşmanlar Paylaşılmış Uumllkede Yahudiler ve

Araplar Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi

1995

Kutsal Topraklar 1948den beri Kutsal Toprağın gizli tarishy

hi Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya uumlniversitesi Basımevi 2000

Bishara Marwan Filistin israil Barış veya Irkccedilılık-Anlaşmazlığı ccediloumlzmek

iccedilin olasılıklar New York Zed Books20Uumll

Bisharat George Emile Filistinli avukatlar ve icircsrail kanunu Batı Şeriada

kanun ve duumlzensizlik Austin Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1989

Braizat Musa S Uumlrduumln-Filistin İlişkisi Konfederasyon fikrinin iflası

Londra British Akademi Basımevi 1998

Brenner Leni Diktatoumlrler zamanında Siyonizm Londra Croom Helm

1983

- Demir Duvar Jabontinskyden Shamire Siyonist Duumlzelme

Londra Zed Books 1984

Bucaille Laetitia Filistinli olarak buumlyuumlmek icircsrail işgali ve Ayaklanma

Nesli Princeton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 2004

Carey Roane ve Jonathan Shainin eds Diğer İsrail Reddediş ve Karşı

koyuş New York The New Basımevi 2002

Chary Frederick B Bulgar Yahudileri ve Son Ccediloumlzuumlm 1940-1944 Pitts-

burgh Pittsburgh Uumlniversitesi Basımevi 1972

Childers Erksine B Suumlveyş Yolu Batı-Arap İlişkileri Ccedilalışması Londra

MCGİBBONampKee 1962

Cleveland Wil]iam Modern Ortadoğunun Tarihi Boulder Colo VVes-

tview Basımevi 1994

Cohen Aharon icircsrail ve Arap Duumlnyası Boston Beacon Basımevi

1976

Cohen David eseri toplayan Hayatta Kalış Belgeler Derlemesi 1940-

1944 Sofya Shalom Yayın Merkezi 1994

Cohen HJ Ortadoğunun Yahudileri 1860-1972 Kuduumls İsrail Uumlnivershy

sitesi Basımevi 1973

Cohen Michael J Filistin ve Buumlyuumlk Guumlccediller 1945-1948 PrincetonNJ

Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1982

UMON A G A C I

bull 3 9 2 -

Filistin uumlzerine Anglo-Amerikan Komitesi1945-1946

İsrailin Yuumlkselişi cilt35 New York Garland Publishing Inc 1987

Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler Goumlruumlşmeleri 1947

İsrailin Yuumlkselişi cilt37 New York Garland Publishing Inc1987

- israilin Tanınması 1948 İsrailin Yuumlkselişi cilt39 New

York Garland Publishing Inc1987

Connell Dan Devrimin Tekrar Duumlşuumlnuumllmesi Demokrasi ve Sosyal Adashy

let iccedilin Yeni Stratejiler Eritre Guumlney Afrika Filistin ve Nikaragua

Tecruumlbeleri LawrencevilleNJ Red Sea Basımevi 2001

Constant Stephan Kurnaz Ferdinand 1861-1948 Bulgaristan Ccediları

Londra Sidgwick amp Jackson 1979

Crampton R] Modern Bulgaristanm Kısa Tarihi Cambridge Cambrishy

dge Uumlniversitesi Basımevi 1987

Darwish Mahmoud Unutkanlığm Anısı Ağustos Beyrut 1982 ibrashy

him Muhawi tarafmdan Arapccediladan ccedileviri Berkeiey Kaliforniya

Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 1995

Dayan Yael İrsal Guumlnluumlğuuml Haziran 1967 Uev^ York McGraw-HilK

1967

EI-Asmar Fouzi İbrani Karışıklık Ccedilocuk Edebiyatında Arap Klişesi

Vermont Amana Books 1986

Israiİde bir Arap olmak Londra Frances Printer

Ltd 1975

Einslein Albert Siyonizm Hakkında Konuşmalar ve Mektuplar Leon

Snıith tarafından duumlzeUildi ve ccedilevrildi Nevv York Macmİllan

1931

Elon Amos Bulanık kan dalgası Ortadoğudan şevkler Nevv York Co-

lumbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

İsrailliler Kurucuları ve Oğullan Tel Aviv Adam Publis-

hers 1981

Kuduumls Aynaların Şehri Boston Littie Brown amp

Co1989

Enderun Charles Parccedilalanmış Ruumlyalar Ortadoğuda Başarısız Barış

Girişimleri 1995-2002 Fransızcadan ccedileviri Susan Fairfield New

SANDY TOLAN

York Other Basımevi 2003

Eshkenazi Jacques ve Alfred Krispin Bulgaristanm icircccedil Boumllgesindeki Yashy

hudiler Notlarla İzah edilmiş bir bibliyografi Buigarcadan Alfred

Krispin ccedilevirisi ile Sofya Uluslararası Azınlık Ccedilalışmaları ve Karshy

şılıklı Kuumlltuumlrel ilişkiler Merkezi 2002

Eveland Wilbur Crane Ccediloumlluumln İpleri Ortadoğuda Amerikanm Başarıshy

sızlığı Londra WW Norton amp Co1980

Farsoun Samih K Filistin ve Filistinliler Boulder Colo Westview Bashy

sımevi 1997

Feiler Bruce Abraham Uumlccedil İnanan Kalbine Yolculuk New York Willi-

am Morrow 2002

İncille Yuumlruumlmek Musanın Beş Kitabının Toprağından

Geccedilen Bir Yolculuk Nevv York William Morrow 2001

Finkelstein Israel ve Neil Asher Silberman Ortaya Ccedilıkarılan İncil Arkeshy

ologların Antik İsrail ve Kutsal Metinlerinin Koumlkeni Hakkında Yeni

Goumlruumlşler Nevv York Simon amp Schuster 2001

Flapan Simha İsrailin Doğuşu Efsaneler ve Gerccedilekler Nevv York Pant-

heon Books 1987

Frances Samuel Recuerdos Alegres Ecuerdos Tristes Sofya Shalom

2000

Friedman Thomas L Beyruttan Kuduumlse Nevv York Anchor Books

1995

Gaff Angela Yasailığın Aldatıcılığı 17 Aralık 1992de İsrailin Filistinlishy

leri Toplu Şekilde Suumlrmeleri Hakkında Yasal Bir Analiz Ramallah

EI-Haq 1993

Gefen Israel Luumlbnanda Bir İsrailli Londra Pickvvick Books 1986

AteşU Yıllar Londra Ferrington 1995

Gelber Yoav 1948 Filistin Savaş Kaccedilış ve Filistinli Muumlltecilerin Probleshy

minin Ortaya Ccedilıkışı Brighton Sussex Akademi Basımevi 2001

Gerner Deborah Bir Uumllke İki Toplum Filistin Uumlzerinde Anlaşmazlık

Boulder Colo Westview Basımevi 1994

Gharaibeh Favvzi A Batı Şeria ve Gazze Şeridi Ekonomileri Boulder

Colo Westview Basımevi 1985

LİMON AĞACI

3 9 4 -

Glubb Sir John Bagot Araplarla Bir Asker Londra Hodder amp Stough-

ton 1957

Gren Stephen Taraf Tutmak Amerikamn Saldırgan Bir israil İle Gizli

icirclişkileri 1948-1967 Londra Faber amp Faber 1984

Gresh Alain FKOuml Muumlcadele Bağımsız Filistin Devleti icircccedilin A M Berett

tarafından Fransızcadan ccedileviri Londra Zed Books 1988

Grossman David Tel uumlstuumlnde Uyumak icircsraildeki Filistinlilerle Soumlyleşishy

ler Ccedileviri Haim VVatzman Londra Picador 1994

Groueff Stephane Dikenlerin Tacı Lanham Md Madison Books

1987

Grozev kostadin et al 1903-2003 Bulgaristan ve Amerika Birleşik Devshy

letleri Arasında 100 Yıllık Diplomatik İlişkiler Bulgaristan Amerika

Birleşik Devletleri Buumlyuumlkelccedililiği 2003

Haddad Simon Luumlbnanda Filistin Koumlrduumlğuumlmuuml Muumllteci Birleşimi Politishy

kaları Brighton Sussex Akademi Basımevi 1988

Hashavia Arye Altı Guumln Savaşınm Tarihi Tel Aviv Ledory Publishing

Housend

Heikal Mohamed Gizli Kanallar Arap-Israil Goumlruumlşmelerinin icircccedil oumlykuumlleshy

ri Londra Harper CoUins Publishers 1996

Herzog Chaim Arap-icircsrail Savaşları Ortadoğuda Savaş ve Barış New

York Vintage Books 1982

HiUel Shlomo Ruab Kadim Kuduumls Idanim 1985

Hillenbrand Carole Haccedillılar icircsicircami Bakış Accedilısı New York Routledge

2000

Hiro Dilip Soumlz Verilmiş Toprağı Paylaşmak İsraillilerin ve Filistinlilerin

Bir Masah New York Olive Branch Basımevi 1999

Hirsch Ellened İsrail Gerccedilekleri Kuduumls Ahva Basımevi 1999

Hirst David Silah ve Zeytin Dalı Ortadoğuda Şiddetin Koumlkleri New

York Thunder s Mouth Pres Nation Books 2003

Hroub Khaled Hamas Politik Duumlşuumlnce ve Uygulama Washincton

DC F Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 2000

İdinopulos Thoas A Mucizeler Tarafmdan Yıpranmış Bonaparte ve

Muhammad Aliden Ben-Gurion ve Muumlftuumlye Filistinin Tarihi Chi-

SANDY TOLAN

cago Ivan RDee1998

Janik Allan ve Stephen Toulmin Wittgensteinın Viyanasj New York

Simon amp Schuster 1973

Jayussi Salma Khadra ed Modern Filistin Edebiyatının Antolojisi New

York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1992

Kalen Horace Meyer Siyonizm ve Duumlnya Politikaları Bir Tarih ve Sosshy

yal Psikoloji Ccedilalışması Garden Cİty NY Doubleday Page 8r Co

1921

Kamhi Raphael Moshe Musevi Makedonya Devriminin Hatırası Sinev-

ra Bulgaristan 2001

Kanana Sharif Filistinin Halkınm Mirası israil Arap Mirası Araştırma

Merkezi 1994

Hacirclacirc Tatilde Icirc948de Filistinlilerin Tahliyesi Kuduumls

SHAML- Filistin Diasporası ve Muumllteci Merkezi 2000

Karmi Ghada Fatimanın araştırmasında Bir Filistinli Oumlykuumlsuuml Ver-

so2002

Karsh Efraim İsrail Tarihini Uydurmak YCMI ToumlrııccedilriierLondra Frank

Cass 8tCo 1997

Khalidi Rashid Filistinli Kimliği Modern Milliyetccedili Bilinci Kurmak

New York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

Khalidi Walided Sığınmadan İşgale Beyrut Filistin Araştırmaları Ensshy

tituumlsuuml 1971

mdash Diasporalarından oumlnce Filistinlilerin Fotografik Tarihi 1876-

1948 Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1991

Sığınmadan işgale Siyonizm Araştırması ve 1948e Kadar

Filistin Problemi Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1971

Kamal Abdul Fattah Linda Butler Sharif S Elmusa Gha-

zi Falah Albert Glock Sharif Kanana Muhammad Ali Khalidi ve

William C Young Birlikte Geride Kalanlar Filistin koumlylerinin işgali

ve Icirc948de İsrail tarafından boşaltılması WashingtonDC Filistin

Araştırmaları Enstituumlsuuml1992

Kirkbride Sir Alec Kanatlardan Amman Biyografisi 1947-1951 Londshy

ra Frank Cass 1976

LİMON ACACI

Kuumlen Albert Bulgaristanda Yahudileri Kurtarma 1941-1944 Bulgaris-

tan Devlet Yayın Evi 1977

Kossev DHHristov ve DAngelov Kısa Bir Bulgaristan Tarihi Mar-

garet AIexiava ve Nicolai Koledarov ccedilevirisi Sofya Yabancı Diller

Basımevi 1963

Lamm Zvi Genccedillik Youmlnetimi Alıyor Avrupada Musevi Genccedillik Hareshy

ketlerinin Başlangıcı Ibraniceden Sionah Kronfeld- Honig ccedilevirisi

Givat Haviva israil Yad Yaari 2004

Langer FeliCIA Kendi Goumlzlerimle Londra Ithaca Basımevi 1975

Lockman Zachary Yoldaşlar ve Duumlşmanlar Filİstinde Arap ve Musevi

İşccedililer 1906-1948 Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi

Basımevi 1996

LowenthaI MArvined ve Ccedileviri Theodor Herzlin Guumlnluumlkleri New

York Diai Basmievi 1956

Lustick lan Zafer ve Felaket 1948 Savaşı İsrail Bağımsızlığı ve Muumllteci

Problemi Nevv York Garland Publishing Inc 1994

Maksoud Clovis (oumlnsoumlzuuml) Filistin Yaşıyor Direniş Liderleri ile Roumlporshy

tajlar Beyrut Filistin Araştırma Merkezi ve Kuveytli oumlğretmenler

Cemiyeti 1973

Masalha Nur Filistinlilerin Suumlruumllmesi Siyonist Duumlşuumlncede Nakletmeshy

nin Kavramı 1882-1948 WashingtonUumlC Filistin Araştırmaları

Enstituumlsuuml 1992

Buumlyuumlk İsrail ve Filistinliler Yaytltm Politikası Londra

Pluto Basımevi 2000

Mattar Philip Kuduumlsuumln Muumlftuumlsuuml New York Columbia Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1988

Miller Ylana N Kırsal Filistinde Huumlkuumlmet ve Toplum 1920-1948 Ausshy

tin Teksas Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1985

Milsteİn Uri icircsrail Kurtuluş Savaşı Tarihi Vol IV Krizden Karar Ccedilıkshy

tı Ibraniceden ccedileviri ve duumlzeltmeler Alan Sachs Lanham Md

Amerikanın Basın Uumlniversitesi 1998

Minchevi Ognyan Valeri Ratchev ve Marin Lessenski eds Nato 2002de

Bulgaristan Sofya Accedilık Toplum Kuruluşu 2002

396 bull

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

LİMON A C A C I

Gilmour David 1948 Arap Exodus Ortadoğu Uluslararası 286 (19S6)

13-14

Hanafı Sari Geri Doumlnuumlş Hakkını Tartışmaya Accedilış Ortadoğu Raporlashy

rı Sınırsız Savaş 2-7

Hanieh Arkam Camp David Yazılan Filistin Ccedilalışmaları Gazetesi 2

(2001) 75-197

Khader Hassan Filistinlilerden İtiraflar Filistin Ccedilalışmaları Gazetesi

27(1997)

Khalidi Walid 1948 Filistin Savaşının Seccedililmiş Belgeleri Filistin Ccedilashy

lışmaları Gazetesi 27 (1998) 60-105

Belge ve Araştırma Merkezi Luumlbnan ed Duumlnyada Politik Şiddet 1967-

1987 Kronolojik Bibliyografi Belgeleri Vol 1 Beyrut 1998

Lesch Ann M Batı Şeria ve Gazze Şeridinden Filistinlilerin İsrail Suumlshy

ruumllmeleri 1967-1978 Filistin Ccedilalışmaları Gazetesi 8 (1979)101-

31

Macpherson Rev James Rose Trans Filistin Yolcuları Toplumu 3

(1895)

Filistin Yolcuları Toplumu 5 (1985)

Filistin Yolcuları Toplumu 6 (1985)

Filistin Yolcuları Toplumu 8 (1985)

Ortadoğu Uluslararası (ccedileşitli haftalık sayılar 2003-2005)

Morris Benny Dani Eylemi ve Filistin Exodus Lyddadan Ramleye

1948 Ortadoğu Gazetesi 40 (1986) 82-109

Filistİnden Arap Exodusun Hedefi ve Karakteristiği isshy

rail Savunma Kuvvetleri İstihbarat Boumlluumlmuuml Analizleri 1948 Hazishy

ran Ortadoğu Ccedilalışmaları 22(1986)5-19

Munayyer Spiro ve Walid Khalidi Oumlzel Belgeler Lyddanın Duumlşuumlşuuml

Filistin Ccedilalışmaları Gazetesi 27(1998) 80-98

Ekonomi ve Kuumlltuumlr Politikaları Filistin- israil Gazetesi no4 (2002)

I948in Oumlykuumlleri Doğu Kuduumls Ortadoğu Yayınları 2002

Luumlbnan Konuşmalarının Filistin Muumlltecileri Filistin Ccedilalışmaları Gashy

zeteleri 26 995) 54-60

SANDY TOLAN

Yayınlanmış Makaleler ve Broşuumlrler

İşgal Boumllgelerinden Filistinlilerin Suumlruumllmeleri ve Aralık 1992de Toplu

Suumlruumllmeler Kuduumls işgal Boumllgelerinde İnsan Haklarının İsrail Bilgi

Merkezi (BTseiem) 1993

Aufruf Maamar Makale Hulda Takam Arşivi 1947 veya 1948

Masalha Nur 1967 Filistinli Exodus Filistinli Exotus 1948-1998 Gha-

da Karmi ve Eugene Cotran eds Londra İthaka Basm 1999

Mossek Moshe Oumlzguumlrluumlğuuml Takip Eden Bulgar Yahudileri Arasında Lishy

derlik Kavgası Doğu Avrupah Yahudilik - Soykırımdan Kurtuluşa

1944-1948 Benjamin Pinkus ed Sede Boqer İsrail Ben-Gurion

Uumlniversitesi Basımevi 1987

Paounovski Vladimir II Duumlnya Savaşı Sırasında Bulgaristanda Yahudi

Aleyhtarı Kanunu Bulgaristanda Soykırım ve Kurtuluş Arasındaki

Yahudiler Sofya Adasa-Basın2000

Pappe Han Kovuldular mı Tarih Tarih Yazma ve Filistinli Muumllteci

Problemiyle ilgisi Filistinli Exodus 1948-1998 Ghada Karmi ve

Eugene Cotran eds Londra İthaka Basın 1999

Said Edvvard Değişen bir Duumlnya Duumlzeni Arap Ccedilalışmaları Doumlnemi

3 ( 1 9 8 1 )

Yahudilerin Bulgar Halk Cumhuriyetinde Sosyal Kuumlltuumlrel ve Eğitim Şirshy

keti 14 19Sİ)

Oumlzel Belge İsrail ve İşkence Filistin Ccedilalışmaları Gazetesi 9 (1977)191-

219

Tamari Salim ed Kuduumls Doumlnem Raporu (2003)

Yost Charles Arap - İsrail savaşı Nasıl Başladı Dış işleri (Ocak 1968)

Cuumlt46 no2

LlMON A C A C I

388

Huumlkuumlmet Yayınlan

Bir Filistin Araştırması 1945te AraUkta ve Ocak I946da Anglo-Ame-

rikan komitesi bilgileri İccedilin hazırlandı Kuduumls Huumlkuumlmet Basımı

1946

Buumlyuumlk Britanya Ortadoğu İşccedili Konseyi Ortadoğu Muhafazakar Konshy

seyi Liberal Demokratik Ortadoğu Konseyi Birleşik Parlamento

Ortadoğu Konseyi Soruşturma Komisyonu- Filistinli Muumllteciler

Geri Doumlnuumlş Hakkı Londra 2001

İsrail İsrail Devleti Yıllık Huumlkuumlmet Raporu 5714 (1953-1954) Huumlkuumlshy

met Basımı

Filistin ve Uumlrduumln İdari Raporları 1918-1948 (cilt5 6 10 ve 16) arşiv

baskıları 1995

Ramla Şehri Konsey Notlan Ramla tsrail1949

Birleşmiş Milletler UNRWA UNRWA Uzun Yolculuk 451993)

Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler oumlzel Filistin Komitesi Filistin

raporu Birleşmiş Milletler Oumlzel Filistin Komitesi tarafından Genel

Kurula sunulan Raporlar New York Somerset Kitapları 947

Medya

Kuduumlse Yolculuk Ivan Nichev direktoumlr Video kasetleri Bulgar Ulusal

Televizyonu 2003

Limon ağacı Yapımcı Sandy Tolan NPRın Taze Hava 1998

İyimserler Bulgar Yahudİlerini Soykırımdan Kurtarma Oumlykuumlsuuml Jacky

Comforty direktoumlr Video kasetleri Yeni Guumln Filmleri 2001

BelaU Sular Yapımcı Sandy Tolan NPR iccedilin beş boumlluumlmluumlk bir seri

Duumlnyada Yaşam Boumlluumlmler NPRda yayınlandı Hafta sonu Baskı-

511997

SANDY TOLAN

Yayınlanmamış ccedilalışmalar

Alkalay İris Babamın Uumlccedil Bulgaristanı

Chapple John Filistinde Musevi toprak Yerleşimi (Yaymianmamış

eser) 1964 Plovdivde Musevi Toplumu Tarih Yaşam Tarzı Kuumllshy

tuumlr Gelenek Şehrin Hayattaki Yeri

Krispin Alfred Bulgaristanda Yahudilerin Kurtuluşu Buumlyuumlk Sır Bulshy

gar Yahudilerinin hatıraları

Kitaplar

Abdul Hadi Mahdi F Filistin Belgeleri Volume 11 Madrid Goumlruumlşmelerinshy

den Hebron oumlncesi Anlaşma Doumlnemi Kuduumls PASSIA 1997

Abdulhadi Faiha ed Filistinin Soumlzluuml Tarihinin Bibliyografyası (Oumlzellikle

Filistin Kadınlarına odaklanarak) El-Bireh Batı Şeria Filistin Ulusshy

lararası Planlama ve Uluslararası İşbirliği Bakanlığı Yazarı 1999

Abu Novkar Maan Uumlrduumln-icircsrail Savaşı 1948-1951 Uumlrduumln Hashemite

Krallığının Tarihi Reading UK ithaka Basımevi 2002

Abu Huumlseyin Huumlseyin ve Fiona McKay Giriş Engellendi İsrailde Filistin

Devleti Hakları Londra Zed Books2003

Aburish Said K Arafat Koruyuculuktan Diktatoumlrluumlğe Londra Blooms-

bury1998

Abu-Sharif Bassam ve Uzi Mahnaimi Duumlşmanların en iyileri Boston

Littie Brown amp C o 1995

Ajami Fouad Arapları Ruumlya Sarayı Bir neslin uzun yolculuğu New

York Vintage Books 1998

Arap Durumu 1967den Beri Arap Politik Duumlşuumlnce ve Uyshy

gulaması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 1992

Almog Oz Sabra Yeni Yahudinin Yaratılması Ccedileviri Haim Watzman

Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 2000

Amad Adnaned İnsan ve Sivil Haklar tccedilin İsrail Cemiyeti Beyrut Ne-

ebii

Anidjar Gil Yahudi Arap Duumlşmanın Tarihi Stanford Kalifornivar

Stanford Uumlniversitesi Basımevi2003

bull 3 8 9 raquo

LlMON AĞACI

Armstrong Karen Kuduumls Bir şehir uumlccedil inanccedil New York Baiiantine Boshy

oks 1996

Aruri Naseer Haysiyetsiz Komisyoncu Filistin ve İsrailde Amerika Birshy

leşik Devletlerinin Roluuml Cambridge Mass South End Basıme-

vi2003

Filistinli Muumllteciler Geri Doumlnuumlş Hakkı Londra Pluto Ba-

sımevi2001

Avineri Shlomo Modern Siyonizmin Yapısı Musevi Devletinin Entelekshy

tuumlel Koumlkeni New York Basic Books 1981

Avishai Bernard Siyonizmin Trajedisi Devrimci Geccedilmişi İsrail Demokshy

rasisini Nasıl Usandırır New York Helios Basımevi 2002

Bahour Sam ve Alice Lynd eds Anavatan Filistin ve Filistinlilerin soumlzluuml

tarihi New York Olive Branch Basımevi 1994

Bar-Gal Yoram Propaganda ve Siyonist eğitim Milliyetccedili Musevi Fonu

1924-1947 Rochester NY Rochester Uumlniversitesi Basımevi

2003

Bar-]oseph Uri Duumlşmanın İyileri 1948 Savaşmda İsrail ve Uumlrduumln

Londra Frank Cass 1987

Bar-Zohar Michael Hitlerin Yakalamasının Ardından Bulgar Yahudileshy

rinin Kahramanca Kurtarılmaları Holbrook Mass Adams Media

Corporation 1998

Barouh Emmy Bulgar Topraklarında Yahudiler Geccedilmiş zamanların

anısı ve tarihi kader Sofya Azınlık Ccedilalışmaları ve Uluslararası Kuumllshy

tuumlrel İlişkiler Merkezi 2001

Bauer Yehuda Kuumlllerden Oxford Pergamon Basımevi 1989

Begley Louis Savaş zamanı yalanları Neew York Baiiantine Books

1991

Bennis Phyllis Filistin-Israil Anlaşmazlığını Anlamak Orlando Fla

TARI 2002

Ben-Sasson HH ed Musevilerin Tarihi Cambridge mass Harvard

Uumlniversitesi Ba^-^ievi 1976

BentwİLh Norman İsrail İki guumlvenli yıl 1967 1969 Londra Elek Boks

L t d 1970

SANDY TOLAN

Benvenisti Meron Yakın Duumlşmanlar Paylaşılmış Uumllkede Yahudiler ve

Araplar Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi

1995

Kutsal Topraklar 1948den beri Kutsal Toprağın gizli tarishy

hi Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya uumlniversitesi Basımevi 2000

Bishara Marwan Filistin israil Barış veya Irkccedilılık-Anlaşmazlığı ccediloumlzmek

iccedilin olasılıklar New York Zed Books20Uumll

Bisharat George Emile Filistinli avukatlar ve icircsrail kanunu Batı Şeriada

kanun ve duumlzensizlik Austin Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1989

Braizat Musa S Uumlrduumln-Filistin İlişkisi Konfederasyon fikrinin iflası

Londra British Akademi Basımevi 1998

Brenner Leni Diktatoumlrler zamanında Siyonizm Londra Croom Helm

1983

- Demir Duvar Jabontinskyden Shamire Siyonist Duumlzelme

Londra Zed Books 1984

Bucaille Laetitia Filistinli olarak buumlyuumlmek icircsrail işgali ve Ayaklanma

Nesli Princeton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 2004

Carey Roane ve Jonathan Shainin eds Diğer İsrail Reddediş ve Karşı

koyuş New York The New Basımevi 2002

Chary Frederick B Bulgar Yahudileri ve Son Ccediloumlzuumlm 1940-1944 Pitts-

burgh Pittsburgh Uumlniversitesi Basımevi 1972

Childers Erksine B Suumlveyş Yolu Batı-Arap İlişkileri Ccedilalışması Londra

MCGİBBONampKee 1962

Cleveland Wil]iam Modern Ortadoğunun Tarihi Boulder Colo VVes-

tview Basımevi 1994

Cohen Aharon icircsrail ve Arap Duumlnyası Boston Beacon Basımevi

1976

Cohen David eseri toplayan Hayatta Kalış Belgeler Derlemesi 1940-

1944 Sofya Shalom Yayın Merkezi 1994

Cohen HJ Ortadoğunun Yahudileri 1860-1972 Kuduumls İsrail Uumlnivershy

sitesi Basımevi 1973

Cohen Michael J Filistin ve Buumlyuumlk Guumlccediller 1945-1948 PrincetonNJ

Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1982

UMON A G A C I

bull 3 9 2 -

Filistin uumlzerine Anglo-Amerikan Komitesi1945-1946

İsrailin Yuumlkselişi cilt35 New York Garland Publishing Inc 1987

Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler Goumlruumlşmeleri 1947

İsrailin Yuumlkselişi cilt37 New York Garland Publishing Inc1987

- israilin Tanınması 1948 İsrailin Yuumlkselişi cilt39 New

York Garland Publishing Inc1987

Connell Dan Devrimin Tekrar Duumlşuumlnuumllmesi Demokrasi ve Sosyal Adashy

let iccedilin Yeni Stratejiler Eritre Guumlney Afrika Filistin ve Nikaragua

Tecruumlbeleri LawrencevilleNJ Red Sea Basımevi 2001

Constant Stephan Kurnaz Ferdinand 1861-1948 Bulgaristan Ccediları

Londra Sidgwick amp Jackson 1979

Crampton R] Modern Bulgaristanm Kısa Tarihi Cambridge Cambrishy

dge Uumlniversitesi Basımevi 1987

Darwish Mahmoud Unutkanlığm Anısı Ağustos Beyrut 1982 ibrashy

him Muhawi tarafmdan Arapccediladan ccedileviri Berkeiey Kaliforniya

Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 1995

Dayan Yael İrsal Guumlnluumlğuuml Haziran 1967 Uev^ York McGraw-HilK

1967

EI-Asmar Fouzi İbrani Karışıklık Ccedilocuk Edebiyatında Arap Klişesi

Vermont Amana Books 1986

Israiİde bir Arap olmak Londra Frances Printer

Ltd 1975

Einslein Albert Siyonizm Hakkında Konuşmalar ve Mektuplar Leon

Snıith tarafından duumlzeUildi ve ccedilevrildi Nevv York Macmİllan

1931

Elon Amos Bulanık kan dalgası Ortadoğudan şevkler Nevv York Co-

lumbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

İsrailliler Kurucuları ve Oğullan Tel Aviv Adam Publis-

hers 1981

Kuduumls Aynaların Şehri Boston Littie Brown amp

Co1989

Enderun Charles Parccedilalanmış Ruumlyalar Ortadoğuda Başarısız Barış

Girişimleri 1995-2002 Fransızcadan ccedileviri Susan Fairfield New

SANDY TOLAN

York Other Basımevi 2003

Eshkenazi Jacques ve Alfred Krispin Bulgaristanm icircccedil Boumllgesindeki Yashy

hudiler Notlarla İzah edilmiş bir bibliyografi Buigarcadan Alfred

Krispin ccedilevirisi ile Sofya Uluslararası Azınlık Ccedilalışmaları ve Karshy

şılıklı Kuumlltuumlrel ilişkiler Merkezi 2002

Eveland Wilbur Crane Ccediloumlluumln İpleri Ortadoğuda Amerikanm Başarıshy

sızlığı Londra WW Norton amp Co1980

Farsoun Samih K Filistin ve Filistinliler Boulder Colo Westview Bashy

sımevi 1997

Feiler Bruce Abraham Uumlccedil İnanan Kalbine Yolculuk New York Willi-

am Morrow 2002

İncille Yuumlruumlmek Musanın Beş Kitabının Toprağından

Geccedilen Bir Yolculuk Nevv York William Morrow 2001

Finkelstein Israel ve Neil Asher Silberman Ortaya Ccedilıkarılan İncil Arkeshy

ologların Antik İsrail ve Kutsal Metinlerinin Koumlkeni Hakkında Yeni

Goumlruumlşler Nevv York Simon amp Schuster 2001

Flapan Simha İsrailin Doğuşu Efsaneler ve Gerccedilekler Nevv York Pant-

heon Books 1987

Frances Samuel Recuerdos Alegres Ecuerdos Tristes Sofya Shalom

2000

Friedman Thomas L Beyruttan Kuduumlse Nevv York Anchor Books

1995

Gaff Angela Yasailığın Aldatıcılığı 17 Aralık 1992de İsrailin Filistinlishy

leri Toplu Şekilde Suumlrmeleri Hakkında Yasal Bir Analiz Ramallah

EI-Haq 1993

Gefen Israel Luumlbnanda Bir İsrailli Londra Pickvvick Books 1986

AteşU Yıllar Londra Ferrington 1995

Gelber Yoav 1948 Filistin Savaş Kaccedilış ve Filistinli Muumlltecilerin Probleshy

minin Ortaya Ccedilıkışı Brighton Sussex Akademi Basımevi 2001

Gerner Deborah Bir Uumllke İki Toplum Filistin Uumlzerinde Anlaşmazlık

Boulder Colo Westview Basımevi 1994

Gharaibeh Favvzi A Batı Şeria ve Gazze Şeridi Ekonomileri Boulder

Colo Westview Basımevi 1985

LİMON AĞACI

3 9 4 -

Glubb Sir John Bagot Araplarla Bir Asker Londra Hodder amp Stough-

ton 1957

Gren Stephen Taraf Tutmak Amerikamn Saldırgan Bir israil İle Gizli

icirclişkileri 1948-1967 Londra Faber amp Faber 1984

Gresh Alain FKOuml Muumlcadele Bağımsız Filistin Devleti icircccedilin A M Berett

tarafından Fransızcadan ccedileviri Londra Zed Books 1988

Grossman David Tel uumlstuumlnde Uyumak icircsraildeki Filistinlilerle Soumlyleşishy

ler Ccedileviri Haim VVatzman Londra Picador 1994

Groueff Stephane Dikenlerin Tacı Lanham Md Madison Books

1987

Grozev kostadin et al 1903-2003 Bulgaristan ve Amerika Birleşik Devshy

letleri Arasında 100 Yıllık Diplomatik İlişkiler Bulgaristan Amerika

Birleşik Devletleri Buumlyuumlkelccedililiği 2003

Haddad Simon Luumlbnanda Filistin Koumlrduumlğuumlmuuml Muumllteci Birleşimi Politishy

kaları Brighton Sussex Akademi Basımevi 1988

Hashavia Arye Altı Guumln Savaşınm Tarihi Tel Aviv Ledory Publishing

Housend

Heikal Mohamed Gizli Kanallar Arap-Israil Goumlruumlşmelerinin icircccedil oumlykuumlleshy

ri Londra Harper CoUins Publishers 1996

Herzog Chaim Arap-icircsrail Savaşları Ortadoğuda Savaş ve Barış New

York Vintage Books 1982

HiUel Shlomo Ruab Kadim Kuduumls Idanim 1985

Hillenbrand Carole Haccedillılar icircsicircami Bakış Accedilısı New York Routledge

2000

Hiro Dilip Soumlz Verilmiş Toprağı Paylaşmak İsraillilerin ve Filistinlilerin

Bir Masah New York Olive Branch Basımevi 1999

Hirsch Ellened İsrail Gerccedilekleri Kuduumls Ahva Basımevi 1999

Hirst David Silah ve Zeytin Dalı Ortadoğuda Şiddetin Koumlkleri New

York Thunder s Mouth Pres Nation Books 2003

Hroub Khaled Hamas Politik Duumlşuumlnce ve Uygulama Washincton

DC F Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 2000

İdinopulos Thoas A Mucizeler Tarafmdan Yıpranmış Bonaparte ve

Muhammad Aliden Ben-Gurion ve Muumlftuumlye Filistinin Tarihi Chi-

SANDY TOLAN

cago Ivan RDee1998

Janik Allan ve Stephen Toulmin Wittgensteinın Viyanasj New York

Simon amp Schuster 1973

Jayussi Salma Khadra ed Modern Filistin Edebiyatının Antolojisi New

York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1992

Kalen Horace Meyer Siyonizm ve Duumlnya Politikaları Bir Tarih ve Sosshy

yal Psikoloji Ccedilalışması Garden Cİty NY Doubleday Page 8r Co

1921

Kamhi Raphael Moshe Musevi Makedonya Devriminin Hatırası Sinev-

ra Bulgaristan 2001

Kanana Sharif Filistinin Halkınm Mirası israil Arap Mirası Araştırma

Merkezi 1994

Hacirclacirc Tatilde Icirc948de Filistinlilerin Tahliyesi Kuduumls

SHAML- Filistin Diasporası ve Muumllteci Merkezi 2000

Karmi Ghada Fatimanın araştırmasında Bir Filistinli Oumlykuumlsuuml Ver-

so2002

Karsh Efraim İsrail Tarihini Uydurmak YCMI ToumlrııccedilriierLondra Frank

Cass 8tCo 1997

Khalidi Rashid Filistinli Kimliği Modern Milliyetccedili Bilinci Kurmak

New York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

Khalidi Walided Sığınmadan İşgale Beyrut Filistin Araştırmaları Ensshy

tituumlsuuml 1971

mdash Diasporalarından oumlnce Filistinlilerin Fotografik Tarihi 1876-

1948 Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1991

Sığınmadan işgale Siyonizm Araştırması ve 1948e Kadar

Filistin Problemi Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1971

Kamal Abdul Fattah Linda Butler Sharif S Elmusa Gha-

zi Falah Albert Glock Sharif Kanana Muhammad Ali Khalidi ve

William C Young Birlikte Geride Kalanlar Filistin koumlylerinin işgali

ve Icirc948de İsrail tarafından boşaltılması WashingtonDC Filistin

Araştırmaları Enstituumlsuuml1992

Kirkbride Sir Alec Kanatlardan Amman Biyografisi 1947-1951 Londshy

ra Frank Cass 1976

LİMON ACACI

Kuumlen Albert Bulgaristanda Yahudileri Kurtarma 1941-1944 Bulgaris-

tan Devlet Yayın Evi 1977

Kossev DHHristov ve DAngelov Kısa Bir Bulgaristan Tarihi Mar-

garet AIexiava ve Nicolai Koledarov ccedilevirisi Sofya Yabancı Diller

Basımevi 1963

Lamm Zvi Genccedillik Youmlnetimi Alıyor Avrupada Musevi Genccedillik Hareshy

ketlerinin Başlangıcı Ibraniceden Sionah Kronfeld- Honig ccedilevirisi

Givat Haviva israil Yad Yaari 2004

Langer FeliCIA Kendi Goumlzlerimle Londra Ithaca Basımevi 1975

Lockman Zachary Yoldaşlar ve Duumlşmanlar Filİstinde Arap ve Musevi

İşccedililer 1906-1948 Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi

Basımevi 1996

LowenthaI MArvined ve Ccedileviri Theodor Herzlin Guumlnluumlkleri New

York Diai Basmievi 1956

Lustick lan Zafer ve Felaket 1948 Savaşı İsrail Bağımsızlığı ve Muumllteci

Problemi Nevv York Garland Publishing Inc 1994

Maksoud Clovis (oumlnsoumlzuuml) Filistin Yaşıyor Direniş Liderleri ile Roumlporshy

tajlar Beyrut Filistin Araştırma Merkezi ve Kuveytli oumlğretmenler

Cemiyeti 1973

Masalha Nur Filistinlilerin Suumlruumllmesi Siyonist Duumlşuumlncede Nakletmeshy

nin Kavramı 1882-1948 WashingtonUumlC Filistin Araştırmaları

Enstituumlsuuml 1992

Buumlyuumlk İsrail ve Filistinliler Yaytltm Politikası Londra

Pluto Basımevi 2000

Mattar Philip Kuduumlsuumln Muumlftuumlsuuml New York Columbia Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1988

Miller Ylana N Kırsal Filistinde Huumlkuumlmet ve Toplum 1920-1948 Ausshy

tin Teksas Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1985

Milsteİn Uri icircsrail Kurtuluş Savaşı Tarihi Vol IV Krizden Karar Ccedilıkshy

tı Ibraniceden ccedileviri ve duumlzeltmeler Alan Sachs Lanham Md

Amerikanın Basın Uumlniversitesi 1998

Minchevi Ognyan Valeri Ratchev ve Marin Lessenski eds Nato 2002de

Bulgaristan Sofya Accedilık Toplum Kuruluşu 2002

396 bull

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

SANDY TOLAN

Yayınlanmış Makaleler ve Broşuumlrler

İşgal Boumllgelerinden Filistinlilerin Suumlruumllmeleri ve Aralık 1992de Toplu

Suumlruumllmeler Kuduumls işgal Boumllgelerinde İnsan Haklarının İsrail Bilgi

Merkezi (BTseiem) 1993

Aufruf Maamar Makale Hulda Takam Arşivi 1947 veya 1948

Masalha Nur 1967 Filistinli Exodus Filistinli Exotus 1948-1998 Gha-

da Karmi ve Eugene Cotran eds Londra İthaka Basm 1999

Mossek Moshe Oumlzguumlrluumlğuuml Takip Eden Bulgar Yahudileri Arasında Lishy

derlik Kavgası Doğu Avrupah Yahudilik - Soykırımdan Kurtuluşa

1944-1948 Benjamin Pinkus ed Sede Boqer İsrail Ben-Gurion

Uumlniversitesi Basımevi 1987

Paounovski Vladimir II Duumlnya Savaşı Sırasında Bulgaristanda Yahudi

Aleyhtarı Kanunu Bulgaristanda Soykırım ve Kurtuluş Arasındaki

Yahudiler Sofya Adasa-Basın2000

Pappe Han Kovuldular mı Tarih Tarih Yazma ve Filistinli Muumllteci

Problemiyle ilgisi Filistinli Exodus 1948-1998 Ghada Karmi ve

Eugene Cotran eds Londra İthaka Basın 1999

Said Edvvard Değişen bir Duumlnya Duumlzeni Arap Ccedilalışmaları Doumlnemi

3 ( 1 9 8 1 )

Yahudilerin Bulgar Halk Cumhuriyetinde Sosyal Kuumlltuumlrel ve Eğitim Şirshy

keti 14 19Sİ)

Oumlzel Belge İsrail ve İşkence Filistin Ccedilalışmaları Gazetesi 9 (1977)191-

219

Tamari Salim ed Kuduumls Doumlnem Raporu (2003)

Yost Charles Arap - İsrail savaşı Nasıl Başladı Dış işleri (Ocak 1968)

Cuumlt46 no2

LlMON A C A C I

388

Huumlkuumlmet Yayınlan

Bir Filistin Araştırması 1945te AraUkta ve Ocak I946da Anglo-Ame-

rikan komitesi bilgileri İccedilin hazırlandı Kuduumls Huumlkuumlmet Basımı

1946

Buumlyuumlk Britanya Ortadoğu İşccedili Konseyi Ortadoğu Muhafazakar Konshy

seyi Liberal Demokratik Ortadoğu Konseyi Birleşik Parlamento

Ortadoğu Konseyi Soruşturma Komisyonu- Filistinli Muumllteciler

Geri Doumlnuumlş Hakkı Londra 2001

İsrail İsrail Devleti Yıllık Huumlkuumlmet Raporu 5714 (1953-1954) Huumlkuumlshy

met Basımı

Filistin ve Uumlrduumln İdari Raporları 1918-1948 (cilt5 6 10 ve 16) arşiv

baskıları 1995

Ramla Şehri Konsey Notlan Ramla tsrail1949

Birleşmiş Milletler UNRWA UNRWA Uzun Yolculuk 451993)

Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler oumlzel Filistin Komitesi Filistin

raporu Birleşmiş Milletler Oumlzel Filistin Komitesi tarafından Genel

Kurula sunulan Raporlar New York Somerset Kitapları 947

Medya

Kuduumlse Yolculuk Ivan Nichev direktoumlr Video kasetleri Bulgar Ulusal

Televizyonu 2003

Limon ağacı Yapımcı Sandy Tolan NPRın Taze Hava 1998

İyimserler Bulgar Yahudİlerini Soykırımdan Kurtarma Oumlykuumlsuuml Jacky

Comforty direktoumlr Video kasetleri Yeni Guumln Filmleri 2001

BelaU Sular Yapımcı Sandy Tolan NPR iccedilin beş boumlluumlmluumlk bir seri

Duumlnyada Yaşam Boumlluumlmler NPRda yayınlandı Hafta sonu Baskı-

511997

SANDY TOLAN

Yayınlanmamış ccedilalışmalar

Alkalay İris Babamın Uumlccedil Bulgaristanı

Chapple John Filistinde Musevi toprak Yerleşimi (Yaymianmamış

eser) 1964 Plovdivde Musevi Toplumu Tarih Yaşam Tarzı Kuumllshy

tuumlr Gelenek Şehrin Hayattaki Yeri

Krispin Alfred Bulgaristanda Yahudilerin Kurtuluşu Buumlyuumlk Sır Bulshy

gar Yahudilerinin hatıraları

Kitaplar

Abdul Hadi Mahdi F Filistin Belgeleri Volume 11 Madrid Goumlruumlşmelerinshy

den Hebron oumlncesi Anlaşma Doumlnemi Kuduumls PASSIA 1997

Abdulhadi Faiha ed Filistinin Soumlzluuml Tarihinin Bibliyografyası (Oumlzellikle

Filistin Kadınlarına odaklanarak) El-Bireh Batı Şeria Filistin Ulusshy

lararası Planlama ve Uluslararası İşbirliği Bakanlığı Yazarı 1999

Abu Novkar Maan Uumlrduumln-icircsrail Savaşı 1948-1951 Uumlrduumln Hashemite

Krallığının Tarihi Reading UK ithaka Basımevi 2002

Abu Huumlseyin Huumlseyin ve Fiona McKay Giriş Engellendi İsrailde Filistin

Devleti Hakları Londra Zed Books2003

Aburish Said K Arafat Koruyuculuktan Diktatoumlrluumlğe Londra Blooms-

bury1998

Abu-Sharif Bassam ve Uzi Mahnaimi Duumlşmanların en iyileri Boston

Littie Brown amp C o 1995

Ajami Fouad Arapları Ruumlya Sarayı Bir neslin uzun yolculuğu New

York Vintage Books 1998

Arap Durumu 1967den Beri Arap Politik Duumlşuumlnce ve Uyshy

gulaması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 1992

Almog Oz Sabra Yeni Yahudinin Yaratılması Ccedileviri Haim Watzman

Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 2000

Amad Adnaned İnsan ve Sivil Haklar tccedilin İsrail Cemiyeti Beyrut Ne-

ebii

Anidjar Gil Yahudi Arap Duumlşmanın Tarihi Stanford Kalifornivar

Stanford Uumlniversitesi Basımevi2003

bull 3 8 9 raquo

LlMON AĞACI

Armstrong Karen Kuduumls Bir şehir uumlccedil inanccedil New York Baiiantine Boshy

oks 1996

Aruri Naseer Haysiyetsiz Komisyoncu Filistin ve İsrailde Amerika Birshy

leşik Devletlerinin Roluuml Cambridge Mass South End Basıme-

vi2003

Filistinli Muumllteciler Geri Doumlnuumlş Hakkı Londra Pluto Ba-

sımevi2001

Avineri Shlomo Modern Siyonizmin Yapısı Musevi Devletinin Entelekshy

tuumlel Koumlkeni New York Basic Books 1981

Avishai Bernard Siyonizmin Trajedisi Devrimci Geccedilmişi İsrail Demokshy

rasisini Nasıl Usandırır New York Helios Basımevi 2002

Bahour Sam ve Alice Lynd eds Anavatan Filistin ve Filistinlilerin soumlzluuml

tarihi New York Olive Branch Basımevi 1994

Bar-Gal Yoram Propaganda ve Siyonist eğitim Milliyetccedili Musevi Fonu

1924-1947 Rochester NY Rochester Uumlniversitesi Basımevi

2003

Bar-]oseph Uri Duumlşmanın İyileri 1948 Savaşmda İsrail ve Uumlrduumln

Londra Frank Cass 1987

Bar-Zohar Michael Hitlerin Yakalamasının Ardından Bulgar Yahudileshy

rinin Kahramanca Kurtarılmaları Holbrook Mass Adams Media

Corporation 1998

Barouh Emmy Bulgar Topraklarında Yahudiler Geccedilmiş zamanların

anısı ve tarihi kader Sofya Azınlık Ccedilalışmaları ve Uluslararası Kuumllshy

tuumlrel İlişkiler Merkezi 2001

Bauer Yehuda Kuumlllerden Oxford Pergamon Basımevi 1989

Begley Louis Savaş zamanı yalanları Neew York Baiiantine Books

1991

Bennis Phyllis Filistin-Israil Anlaşmazlığını Anlamak Orlando Fla

TARI 2002

Ben-Sasson HH ed Musevilerin Tarihi Cambridge mass Harvard

Uumlniversitesi Ba^-^ievi 1976

BentwİLh Norman İsrail İki guumlvenli yıl 1967 1969 Londra Elek Boks

L t d 1970

SANDY TOLAN

Benvenisti Meron Yakın Duumlşmanlar Paylaşılmış Uumllkede Yahudiler ve

Araplar Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi

1995

Kutsal Topraklar 1948den beri Kutsal Toprağın gizli tarishy

hi Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya uumlniversitesi Basımevi 2000

Bishara Marwan Filistin israil Barış veya Irkccedilılık-Anlaşmazlığı ccediloumlzmek

iccedilin olasılıklar New York Zed Books20Uumll

Bisharat George Emile Filistinli avukatlar ve icircsrail kanunu Batı Şeriada

kanun ve duumlzensizlik Austin Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1989

Braizat Musa S Uumlrduumln-Filistin İlişkisi Konfederasyon fikrinin iflası

Londra British Akademi Basımevi 1998

Brenner Leni Diktatoumlrler zamanında Siyonizm Londra Croom Helm

1983

- Demir Duvar Jabontinskyden Shamire Siyonist Duumlzelme

Londra Zed Books 1984

Bucaille Laetitia Filistinli olarak buumlyuumlmek icircsrail işgali ve Ayaklanma

Nesli Princeton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 2004

Carey Roane ve Jonathan Shainin eds Diğer İsrail Reddediş ve Karşı

koyuş New York The New Basımevi 2002

Chary Frederick B Bulgar Yahudileri ve Son Ccediloumlzuumlm 1940-1944 Pitts-

burgh Pittsburgh Uumlniversitesi Basımevi 1972

Childers Erksine B Suumlveyş Yolu Batı-Arap İlişkileri Ccedilalışması Londra

MCGİBBONampKee 1962

Cleveland Wil]iam Modern Ortadoğunun Tarihi Boulder Colo VVes-

tview Basımevi 1994

Cohen Aharon icircsrail ve Arap Duumlnyası Boston Beacon Basımevi

1976

Cohen David eseri toplayan Hayatta Kalış Belgeler Derlemesi 1940-

1944 Sofya Shalom Yayın Merkezi 1994

Cohen HJ Ortadoğunun Yahudileri 1860-1972 Kuduumls İsrail Uumlnivershy

sitesi Basımevi 1973

Cohen Michael J Filistin ve Buumlyuumlk Guumlccediller 1945-1948 PrincetonNJ

Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1982

UMON A G A C I

bull 3 9 2 -

Filistin uumlzerine Anglo-Amerikan Komitesi1945-1946

İsrailin Yuumlkselişi cilt35 New York Garland Publishing Inc 1987

Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler Goumlruumlşmeleri 1947

İsrailin Yuumlkselişi cilt37 New York Garland Publishing Inc1987

- israilin Tanınması 1948 İsrailin Yuumlkselişi cilt39 New

York Garland Publishing Inc1987

Connell Dan Devrimin Tekrar Duumlşuumlnuumllmesi Demokrasi ve Sosyal Adashy

let iccedilin Yeni Stratejiler Eritre Guumlney Afrika Filistin ve Nikaragua

Tecruumlbeleri LawrencevilleNJ Red Sea Basımevi 2001

Constant Stephan Kurnaz Ferdinand 1861-1948 Bulgaristan Ccediları

Londra Sidgwick amp Jackson 1979

Crampton R] Modern Bulgaristanm Kısa Tarihi Cambridge Cambrishy

dge Uumlniversitesi Basımevi 1987

Darwish Mahmoud Unutkanlığm Anısı Ağustos Beyrut 1982 ibrashy

him Muhawi tarafmdan Arapccediladan ccedileviri Berkeiey Kaliforniya

Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 1995

Dayan Yael İrsal Guumlnluumlğuuml Haziran 1967 Uev^ York McGraw-HilK

1967

EI-Asmar Fouzi İbrani Karışıklık Ccedilocuk Edebiyatında Arap Klişesi

Vermont Amana Books 1986

Israiİde bir Arap olmak Londra Frances Printer

Ltd 1975

Einslein Albert Siyonizm Hakkında Konuşmalar ve Mektuplar Leon

Snıith tarafından duumlzeUildi ve ccedilevrildi Nevv York Macmİllan

1931

Elon Amos Bulanık kan dalgası Ortadoğudan şevkler Nevv York Co-

lumbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

İsrailliler Kurucuları ve Oğullan Tel Aviv Adam Publis-

hers 1981

Kuduumls Aynaların Şehri Boston Littie Brown amp

Co1989

Enderun Charles Parccedilalanmış Ruumlyalar Ortadoğuda Başarısız Barış

Girişimleri 1995-2002 Fransızcadan ccedileviri Susan Fairfield New

SANDY TOLAN

York Other Basımevi 2003

Eshkenazi Jacques ve Alfred Krispin Bulgaristanm icircccedil Boumllgesindeki Yashy

hudiler Notlarla İzah edilmiş bir bibliyografi Buigarcadan Alfred

Krispin ccedilevirisi ile Sofya Uluslararası Azınlık Ccedilalışmaları ve Karshy

şılıklı Kuumlltuumlrel ilişkiler Merkezi 2002

Eveland Wilbur Crane Ccediloumlluumln İpleri Ortadoğuda Amerikanm Başarıshy

sızlığı Londra WW Norton amp Co1980

Farsoun Samih K Filistin ve Filistinliler Boulder Colo Westview Bashy

sımevi 1997

Feiler Bruce Abraham Uumlccedil İnanan Kalbine Yolculuk New York Willi-

am Morrow 2002

İncille Yuumlruumlmek Musanın Beş Kitabının Toprağından

Geccedilen Bir Yolculuk Nevv York William Morrow 2001

Finkelstein Israel ve Neil Asher Silberman Ortaya Ccedilıkarılan İncil Arkeshy

ologların Antik İsrail ve Kutsal Metinlerinin Koumlkeni Hakkında Yeni

Goumlruumlşler Nevv York Simon amp Schuster 2001

Flapan Simha İsrailin Doğuşu Efsaneler ve Gerccedilekler Nevv York Pant-

heon Books 1987

Frances Samuel Recuerdos Alegres Ecuerdos Tristes Sofya Shalom

2000

Friedman Thomas L Beyruttan Kuduumlse Nevv York Anchor Books

1995

Gaff Angela Yasailığın Aldatıcılığı 17 Aralık 1992de İsrailin Filistinlishy

leri Toplu Şekilde Suumlrmeleri Hakkında Yasal Bir Analiz Ramallah

EI-Haq 1993

Gefen Israel Luumlbnanda Bir İsrailli Londra Pickvvick Books 1986

AteşU Yıllar Londra Ferrington 1995

Gelber Yoav 1948 Filistin Savaş Kaccedilış ve Filistinli Muumlltecilerin Probleshy

minin Ortaya Ccedilıkışı Brighton Sussex Akademi Basımevi 2001

Gerner Deborah Bir Uumllke İki Toplum Filistin Uumlzerinde Anlaşmazlık

Boulder Colo Westview Basımevi 1994

Gharaibeh Favvzi A Batı Şeria ve Gazze Şeridi Ekonomileri Boulder

Colo Westview Basımevi 1985

LİMON AĞACI

3 9 4 -

Glubb Sir John Bagot Araplarla Bir Asker Londra Hodder amp Stough-

ton 1957

Gren Stephen Taraf Tutmak Amerikamn Saldırgan Bir israil İle Gizli

icirclişkileri 1948-1967 Londra Faber amp Faber 1984

Gresh Alain FKOuml Muumlcadele Bağımsız Filistin Devleti icircccedilin A M Berett

tarafından Fransızcadan ccedileviri Londra Zed Books 1988

Grossman David Tel uumlstuumlnde Uyumak icircsraildeki Filistinlilerle Soumlyleşishy

ler Ccedileviri Haim VVatzman Londra Picador 1994

Groueff Stephane Dikenlerin Tacı Lanham Md Madison Books

1987

Grozev kostadin et al 1903-2003 Bulgaristan ve Amerika Birleşik Devshy

letleri Arasında 100 Yıllık Diplomatik İlişkiler Bulgaristan Amerika

Birleşik Devletleri Buumlyuumlkelccedililiği 2003

Haddad Simon Luumlbnanda Filistin Koumlrduumlğuumlmuuml Muumllteci Birleşimi Politishy

kaları Brighton Sussex Akademi Basımevi 1988

Hashavia Arye Altı Guumln Savaşınm Tarihi Tel Aviv Ledory Publishing

Housend

Heikal Mohamed Gizli Kanallar Arap-Israil Goumlruumlşmelerinin icircccedil oumlykuumlleshy

ri Londra Harper CoUins Publishers 1996

Herzog Chaim Arap-icircsrail Savaşları Ortadoğuda Savaş ve Barış New

York Vintage Books 1982

HiUel Shlomo Ruab Kadim Kuduumls Idanim 1985

Hillenbrand Carole Haccedillılar icircsicircami Bakış Accedilısı New York Routledge

2000

Hiro Dilip Soumlz Verilmiş Toprağı Paylaşmak İsraillilerin ve Filistinlilerin

Bir Masah New York Olive Branch Basımevi 1999

Hirsch Ellened İsrail Gerccedilekleri Kuduumls Ahva Basımevi 1999

Hirst David Silah ve Zeytin Dalı Ortadoğuda Şiddetin Koumlkleri New

York Thunder s Mouth Pres Nation Books 2003

Hroub Khaled Hamas Politik Duumlşuumlnce ve Uygulama Washincton

DC F Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 2000

İdinopulos Thoas A Mucizeler Tarafmdan Yıpranmış Bonaparte ve

Muhammad Aliden Ben-Gurion ve Muumlftuumlye Filistinin Tarihi Chi-

SANDY TOLAN

cago Ivan RDee1998

Janik Allan ve Stephen Toulmin Wittgensteinın Viyanasj New York

Simon amp Schuster 1973

Jayussi Salma Khadra ed Modern Filistin Edebiyatının Antolojisi New

York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1992

Kalen Horace Meyer Siyonizm ve Duumlnya Politikaları Bir Tarih ve Sosshy

yal Psikoloji Ccedilalışması Garden Cİty NY Doubleday Page 8r Co

1921

Kamhi Raphael Moshe Musevi Makedonya Devriminin Hatırası Sinev-

ra Bulgaristan 2001

Kanana Sharif Filistinin Halkınm Mirası israil Arap Mirası Araştırma

Merkezi 1994

Hacirclacirc Tatilde Icirc948de Filistinlilerin Tahliyesi Kuduumls

SHAML- Filistin Diasporası ve Muumllteci Merkezi 2000

Karmi Ghada Fatimanın araştırmasında Bir Filistinli Oumlykuumlsuuml Ver-

so2002

Karsh Efraim İsrail Tarihini Uydurmak YCMI ToumlrııccedilriierLondra Frank

Cass 8tCo 1997

Khalidi Rashid Filistinli Kimliği Modern Milliyetccedili Bilinci Kurmak

New York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

Khalidi Walided Sığınmadan İşgale Beyrut Filistin Araştırmaları Ensshy

tituumlsuuml 1971

mdash Diasporalarından oumlnce Filistinlilerin Fotografik Tarihi 1876-

1948 Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1991

Sığınmadan işgale Siyonizm Araştırması ve 1948e Kadar

Filistin Problemi Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1971

Kamal Abdul Fattah Linda Butler Sharif S Elmusa Gha-

zi Falah Albert Glock Sharif Kanana Muhammad Ali Khalidi ve

William C Young Birlikte Geride Kalanlar Filistin koumlylerinin işgali

ve Icirc948de İsrail tarafından boşaltılması WashingtonDC Filistin

Araştırmaları Enstituumlsuuml1992

Kirkbride Sir Alec Kanatlardan Amman Biyografisi 1947-1951 Londshy

ra Frank Cass 1976

LİMON ACACI

Kuumlen Albert Bulgaristanda Yahudileri Kurtarma 1941-1944 Bulgaris-

tan Devlet Yayın Evi 1977

Kossev DHHristov ve DAngelov Kısa Bir Bulgaristan Tarihi Mar-

garet AIexiava ve Nicolai Koledarov ccedilevirisi Sofya Yabancı Diller

Basımevi 1963

Lamm Zvi Genccedillik Youmlnetimi Alıyor Avrupada Musevi Genccedillik Hareshy

ketlerinin Başlangıcı Ibraniceden Sionah Kronfeld- Honig ccedilevirisi

Givat Haviva israil Yad Yaari 2004

Langer FeliCIA Kendi Goumlzlerimle Londra Ithaca Basımevi 1975

Lockman Zachary Yoldaşlar ve Duumlşmanlar Filİstinde Arap ve Musevi

İşccedililer 1906-1948 Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi

Basımevi 1996

LowenthaI MArvined ve Ccedileviri Theodor Herzlin Guumlnluumlkleri New

York Diai Basmievi 1956

Lustick lan Zafer ve Felaket 1948 Savaşı İsrail Bağımsızlığı ve Muumllteci

Problemi Nevv York Garland Publishing Inc 1994

Maksoud Clovis (oumlnsoumlzuuml) Filistin Yaşıyor Direniş Liderleri ile Roumlporshy

tajlar Beyrut Filistin Araştırma Merkezi ve Kuveytli oumlğretmenler

Cemiyeti 1973

Masalha Nur Filistinlilerin Suumlruumllmesi Siyonist Duumlşuumlncede Nakletmeshy

nin Kavramı 1882-1948 WashingtonUumlC Filistin Araştırmaları

Enstituumlsuuml 1992

Buumlyuumlk İsrail ve Filistinliler Yaytltm Politikası Londra

Pluto Basımevi 2000

Mattar Philip Kuduumlsuumln Muumlftuumlsuuml New York Columbia Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1988

Miller Ylana N Kırsal Filistinde Huumlkuumlmet ve Toplum 1920-1948 Ausshy

tin Teksas Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1985

Milsteİn Uri icircsrail Kurtuluş Savaşı Tarihi Vol IV Krizden Karar Ccedilıkshy

tı Ibraniceden ccedileviri ve duumlzeltmeler Alan Sachs Lanham Md

Amerikanın Basın Uumlniversitesi 1998

Minchevi Ognyan Valeri Ratchev ve Marin Lessenski eds Nato 2002de

Bulgaristan Sofya Accedilık Toplum Kuruluşu 2002

396 bull

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

LlMON A C A C I

388

Huumlkuumlmet Yayınlan

Bir Filistin Araştırması 1945te AraUkta ve Ocak I946da Anglo-Ame-

rikan komitesi bilgileri İccedilin hazırlandı Kuduumls Huumlkuumlmet Basımı

1946

Buumlyuumlk Britanya Ortadoğu İşccedili Konseyi Ortadoğu Muhafazakar Konshy

seyi Liberal Demokratik Ortadoğu Konseyi Birleşik Parlamento

Ortadoğu Konseyi Soruşturma Komisyonu- Filistinli Muumllteciler

Geri Doumlnuumlş Hakkı Londra 2001

İsrail İsrail Devleti Yıllık Huumlkuumlmet Raporu 5714 (1953-1954) Huumlkuumlshy

met Basımı

Filistin ve Uumlrduumln İdari Raporları 1918-1948 (cilt5 6 10 ve 16) arşiv

baskıları 1995

Ramla Şehri Konsey Notlan Ramla tsrail1949

Birleşmiş Milletler UNRWA UNRWA Uzun Yolculuk 451993)

Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler oumlzel Filistin Komitesi Filistin

raporu Birleşmiş Milletler Oumlzel Filistin Komitesi tarafından Genel

Kurula sunulan Raporlar New York Somerset Kitapları 947

Medya

Kuduumlse Yolculuk Ivan Nichev direktoumlr Video kasetleri Bulgar Ulusal

Televizyonu 2003

Limon ağacı Yapımcı Sandy Tolan NPRın Taze Hava 1998

İyimserler Bulgar Yahudİlerini Soykırımdan Kurtarma Oumlykuumlsuuml Jacky

Comforty direktoumlr Video kasetleri Yeni Guumln Filmleri 2001

BelaU Sular Yapımcı Sandy Tolan NPR iccedilin beş boumlluumlmluumlk bir seri

Duumlnyada Yaşam Boumlluumlmler NPRda yayınlandı Hafta sonu Baskı-

511997

SANDY TOLAN

Yayınlanmamış ccedilalışmalar

Alkalay İris Babamın Uumlccedil Bulgaristanı

Chapple John Filistinde Musevi toprak Yerleşimi (Yaymianmamış

eser) 1964 Plovdivde Musevi Toplumu Tarih Yaşam Tarzı Kuumllshy

tuumlr Gelenek Şehrin Hayattaki Yeri

Krispin Alfred Bulgaristanda Yahudilerin Kurtuluşu Buumlyuumlk Sır Bulshy

gar Yahudilerinin hatıraları

Kitaplar

Abdul Hadi Mahdi F Filistin Belgeleri Volume 11 Madrid Goumlruumlşmelerinshy

den Hebron oumlncesi Anlaşma Doumlnemi Kuduumls PASSIA 1997

Abdulhadi Faiha ed Filistinin Soumlzluuml Tarihinin Bibliyografyası (Oumlzellikle

Filistin Kadınlarına odaklanarak) El-Bireh Batı Şeria Filistin Ulusshy

lararası Planlama ve Uluslararası İşbirliği Bakanlığı Yazarı 1999

Abu Novkar Maan Uumlrduumln-icircsrail Savaşı 1948-1951 Uumlrduumln Hashemite

Krallığının Tarihi Reading UK ithaka Basımevi 2002

Abu Huumlseyin Huumlseyin ve Fiona McKay Giriş Engellendi İsrailde Filistin

Devleti Hakları Londra Zed Books2003

Aburish Said K Arafat Koruyuculuktan Diktatoumlrluumlğe Londra Blooms-

bury1998

Abu-Sharif Bassam ve Uzi Mahnaimi Duumlşmanların en iyileri Boston

Littie Brown amp C o 1995

Ajami Fouad Arapları Ruumlya Sarayı Bir neslin uzun yolculuğu New

York Vintage Books 1998

Arap Durumu 1967den Beri Arap Politik Duumlşuumlnce ve Uyshy

gulaması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 1992

Almog Oz Sabra Yeni Yahudinin Yaratılması Ccedileviri Haim Watzman

Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 2000

Amad Adnaned İnsan ve Sivil Haklar tccedilin İsrail Cemiyeti Beyrut Ne-

ebii

Anidjar Gil Yahudi Arap Duumlşmanın Tarihi Stanford Kalifornivar

Stanford Uumlniversitesi Basımevi2003

bull 3 8 9 raquo

LlMON AĞACI

Armstrong Karen Kuduumls Bir şehir uumlccedil inanccedil New York Baiiantine Boshy

oks 1996

Aruri Naseer Haysiyetsiz Komisyoncu Filistin ve İsrailde Amerika Birshy

leşik Devletlerinin Roluuml Cambridge Mass South End Basıme-

vi2003

Filistinli Muumllteciler Geri Doumlnuumlş Hakkı Londra Pluto Ba-

sımevi2001

Avineri Shlomo Modern Siyonizmin Yapısı Musevi Devletinin Entelekshy

tuumlel Koumlkeni New York Basic Books 1981

Avishai Bernard Siyonizmin Trajedisi Devrimci Geccedilmişi İsrail Demokshy

rasisini Nasıl Usandırır New York Helios Basımevi 2002

Bahour Sam ve Alice Lynd eds Anavatan Filistin ve Filistinlilerin soumlzluuml

tarihi New York Olive Branch Basımevi 1994

Bar-Gal Yoram Propaganda ve Siyonist eğitim Milliyetccedili Musevi Fonu

1924-1947 Rochester NY Rochester Uumlniversitesi Basımevi

2003

Bar-]oseph Uri Duumlşmanın İyileri 1948 Savaşmda İsrail ve Uumlrduumln

Londra Frank Cass 1987

Bar-Zohar Michael Hitlerin Yakalamasının Ardından Bulgar Yahudileshy

rinin Kahramanca Kurtarılmaları Holbrook Mass Adams Media

Corporation 1998

Barouh Emmy Bulgar Topraklarında Yahudiler Geccedilmiş zamanların

anısı ve tarihi kader Sofya Azınlık Ccedilalışmaları ve Uluslararası Kuumllshy

tuumlrel İlişkiler Merkezi 2001

Bauer Yehuda Kuumlllerden Oxford Pergamon Basımevi 1989

Begley Louis Savaş zamanı yalanları Neew York Baiiantine Books

1991

Bennis Phyllis Filistin-Israil Anlaşmazlığını Anlamak Orlando Fla

TARI 2002

Ben-Sasson HH ed Musevilerin Tarihi Cambridge mass Harvard

Uumlniversitesi Ba^-^ievi 1976

BentwİLh Norman İsrail İki guumlvenli yıl 1967 1969 Londra Elek Boks

L t d 1970

SANDY TOLAN

Benvenisti Meron Yakın Duumlşmanlar Paylaşılmış Uumllkede Yahudiler ve

Araplar Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi

1995

Kutsal Topraklar 1948den beri Kutsal Toprağın gizli tarishy

hi Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya uumlniversitesi Basımevi 2000

Bishara Marwan Filistin israil Barış veya Irkccedilılık-Anlaşmazlığı ccediloumlzmek

iccedilin olasılıklar New York Zed Books20Uumll

Bisharat George Emile Filistinli avukatlar ve icircsrail kanunu Batı Şeriada

kanun ve duumlzensizlik Austin Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1989

Braizat Musa S Uumlrduumln-Filistin İlişkisi Konfederasyon fikrinin iflası

Londra British Akademi Basımevi 1998

Brenner Leni Diktatoumlrler zamanında Siyonizm Londra Croom Helm

1983

- Demir Duvar Jabontinskyden Shamire Siyonist Duumlzelme

Londra Zed Books 1984

Bucaille Laetitia Filistinli olarak buumlyuumlmek icircsrail işgali ve Ayaklanma

Nesli Princeton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 2004

Carey Roane ve Jonathan Shainin eds Diğer İsrail Reddediş ve Karşı

koyuş New York The New Basımevi 2002

Chary Frederick B Bulgar Yahudileri ve Son Ccediloumlzuumlm 1940-1944 Pitts-

burgh Pittsburgh Uumlniversitesi Basımevi 1972

Childers Erksine B Suumlveyş Yolu Batı-Arap İlişkileri Ccedilalışması Londra

MCGİBBONampKee 1962

Cleveland Wil]iam Modern Ortadoğunun Tarihi Boulder Colo VVes-

tview Basımevi 1994

Cohen Aharon icircsrail ve Arap Duumlnyası Boston Beacon Basımevi

1976

Cohen David eseri toplayan Hayatta Kalış Belgeler Derlemesi 1940-

1944 Sofya Shalom Yayın Merkezi 1994

Cohen HJ Ortadoğunun Yahudileri 1860-1972 Kuduumls İsrail Uumlnivershy

sitesi Basımevi 1973

Cohen Michael J Filistin ve Buumlyuumlk Guumlccediller 1945-1948 PrincetonNJ

Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1982

UMON A G A C I

bull 3 9 2 -

Filistin uumlzerine Anglo-Amerikan Komitesi1945-1946

İsrailin Yuumlkselişi cilt35 New York Garland Publishing Inc 1987

Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler Goumlruumlşmeleri 1947

İsrailin Yuumlkselişi cilt37 New York Garland Publishing Inc1987

- israilin Tanınması 1948 İsrailin Yuumlkselişi cilt39 New

York Garland Publishing Inc1987

Connell Dan Devrimin Tekrar Duumlşuumlnuumllmesi Demokrasi ve Sosyal Adashy

let iccedilin Yeni Stratejiler Eritre Guumlney Afrika Filistin ve Nikaragua

Tecruumlbeleri LawrencevilleNJ Red Sea Basımevi 2001

Constant Stephan Kurnaz Ferdinand 1861-1948 Bulgaristan Ccediları

Londra Sidgwick amp Jackson 1979

Crampton R] Modern Bulgaristanm Kısa Tarihi Cambridge Cambrishy

dge Uumlniversitesi Basımevi 1987

Darwish Mahmoud Unutkanlığm Anısı Ağustos Beyrut 1982 ibrashy

him Muhawi tarafmdan Arapccediladan ccedileviri Berkeiey Kaliforniya

Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 1995

Dayan Yael İrsal Guumlnluumlğuuml Haziran 1967 Uev^ York McGraw-HilK

1967

EI-Asmar Fouzi İbrani Karışıklık Ccedilocuk Edebiyatında Arap Klişesi

Vermont Amana Books 1986

Israiİde bir Arap olmak Londra Frances Printer

Ltd 1975

Einslein Albert Siyonizm Hakkında Konuşmalar ve Mektuplar Leon

Snıith tarafından duumlzeUildi ve ccedilevrildi Nevv York Macmİllan

1931

Elon Amos Bulanık kan dalgası Ortadoğudan şevkler Nevv York Co-

lumbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

İsrailliler Kurucuları ve Oğullan Tel Aviv Adam Publis-

hers 1981

Kuduumls Aynaların Şehri Boston Littie Brown amp

Co1989

Enderun Charles Parccedilalanmış Ruumlyalar Ortadoğuda Başarısız Barış

Girişimleri 1995-2002 Fransızcadan ccedileviri Susan Fairfield New

SANDY TOLAN

York Other Basımevi 2003

Eshkenazi Jacques ve Alfred Krispin Bulgaristanm icircccedil Boumllgesindeki Yashy

hudiler Notlarla İzah edilmiş bir bibliyografi Buigarcadan Alfred

Krispin ccedilevirisi ile Sofya Uluslararası Azınlık Ccedilalışmaları ve Karshy

şılıklı Kuumlltuumlrel ilişkiler Merkezi 2002

Eveland Wilbur Crane Ccediloumlluumln İpleri Ortadoğuda Amerikanm Başarıshy

sızlığı Londra WW Norton amp Co1980

Farsoun Samih K Filistin ve Filistinliler Boulder Colo Westview Bashy

sımevi 1997

Feiler Bruce Abraham Uumlccedil İnanan Kalbine Yolculuk New York Willi-

am Morrow 2002

İncille Yuumlruumlmek Musanın Beş Kitabının Toprağından

Geccedilen Bir Yolculuk Nevv York William Morrow 2001

Finkelstein Israel ve Neil Asher Silberman Ortaya Ccedilıkarılan İncil Arkeshy

ologların Antik İsrail ve Kutsal Metinlerinin Koumlkeni Hakkında Yeni

Goumlruumlşler Nevv York Simon amp Schuster 2001

Flapan Simha İsrailin Doğuşu Efsaneler ve Gerccedilekler Nevv York Pant-

heon Books 1987

Frances Samuel Recuerdos Alegres Ecuerdos Tristes Sofya Shalom

2000

Friedman Thomas L Beyruttan Kuduumlse Nevv York Anchor Books

1995

Gaff Angela Yasailığın Aldatıcılığı 17 Aralık 1992de İsrailin Filistinlishy

leri Toplu Şekilde Suumlrmeleri Hakkında Yasal Bir Analiz Ramallah

EI-Haq 1993

Gefen Israel Luumlbnanda Bir İsrailli Londra Pickvvick Books 1986

AteşU Yıllar Londra Ferrington 1995

Gelber Yoav 1948 Filistin Savaş Kaccedilış ve Filistinli Muumlltecilerin Probleshy

minin Ortaya Ccedilıkışı Brighton Sussex Akademi Basımevi 2001

Gerner Deborah Bir Uumllke İki Toplum Filistin Uumlzerinde Anlaşmazlık

Boulder Colo Westview Basımevi 1994

Gharaibeh Favvzi A Batı Şeria ve Gazze Şeridi Ekonomileri Boulder

Colo Westview Basımevi 1985

LİMON AĞACI

3 9 4 -

Glubb Sir John Bagot Araplarla Bir Asker Londra Hodder amp Stough-

ton 1957

Gren Stephen Taraf Tutmak Amerikamn Saldırgan Bir israil İle Gizli

icirclişkileri 1948-1967 Londra Faber amp Faber 1984

Gresh Alain FKOuml Muumlcadele Bağımsız Filistin Devleti icircccedilin A M Berett

tarafından Fransızcadan ccedileviri Londra Zed Books 1988

Grossman David Tel uumlstuumlnde Uyumak icircsraildeki Filistinlilerle Soumlyleşishy

ler Ccedileviri Haim VVatzman Londra Picador 1994

Groueff Stephane Dikenlerin Tacı Lanham Md Madison Books

1987

Grozev kostadin et al 1903-2003 Bulgaristan ve Amerika Birleşik Devshy

letleri Arasında 100 Yıllık Diplomatik İlişkiler Bulgaristan Amerika

Birleşik Devletleri Buumlyuumlkelccedililiği 2003

Haddad Simon Luumlbnanda Filistin Koumlrduumlğuumlmuuml Muumllteci Birleşimi Politishy

kaları Brighton Sussex Akademi Basımevi 1988

Hashavia Arye Altı Guumln Savaşınm Tarihi Tel Aviv Ledory Publishing

Housend

Heikal Mohamed Gizli Kanallar Arap-Israil Goumlruumlşmelerinin icircccedil oumlykuumlleshy

ri Londra Harper CoUins Publishers 1996

Herzog Chaim Arap-icircsrail Savaşları Ortadoğuda Savaş ve Barış New

York Vintage Books 1982

HiUel Shlomo Ruab Kadim Kuduumls Idanim 1985

Hillenbrand Carole Haccedillılar icircsicircami Bakış Accedilısı New York Routledge

2000

Hiro Dilip Soumlz Verilmiş Toprağı Paylaşmak İsraillilerin ve Filistinlilerin

Bir Masah New York Olive Branch Basımevi 1999

Hirsch Ellened İsrail Gerccedilekleri Kuduumls Ahva Basımevi 1999

Hirst David Silah ve Zeytin Dalı Ortadoğuda Şiddetin Koumlkleri New

York Thunder s Mouth Pres Nation Books 2003

Hroub Khaled Hamas Politik Duumlşuumlnce ve Uygulama Washincton

DC F Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 2000

İdinopulos Thoas A Mucizeler Tarafmdan Yıpranmış Bonaparte ve

Muhammad Aliden Ben-Gurion ve Muumlftuumlye Filistinin Tarihi Chi-

SANDY TOLAN

cago Ivan RDee1998

Janik Allan ve Stephen Toulmin Wittgensteinın Viyanasj New York

Simon amp Schuster 1973

Jayussi Salma Khadra ed Modern Filistin Edebiyatının Antolojisi New

York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1992

Kalen Horace Meyer Siyonizm ve Duumlnya Politikaları Bir Tarih ve Sosshy

yal Psikoloji Ccedilalışması Garden Cİty NY Doubleday Page 8r Co

1921

Kamhi Raphael Moshe Musevi Makedonya Devriminin Hatırası Sinev-

ra Bulgaristan 2001

Kanana Sharif Filistinin Halkınm Mirası israil Arap Mirası Araştırma

Merkezi 1994

Hacirclacirc Tatilde Icirc948de Filistinlilerin Tahliyesi Kuduumls

SHAML- Filistin Diasporası ve Muumllteci Merkezi 2000

Karmi Ghada Fatimanın araştırmasında Bir Filistinli Oumlykuumlsuuml Ver-

so2002

Karsh Efraim İsrail Tarihini Uydurmak YCMI ToumlrııccedilriierLondra Frank

Cass 8tCo 1997

Khalidi Rashid Filistinli Kimliği Modern Milliyetccedili Bilinci Kurmak

New York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

Khalidi Walided Sığınmadan İşgale Beyrut Filistin Araştırmaları Ensshy

tituumlsuuml 1971

mdash Diasporalarından oumlnce Filistinlilerin Fotografik Tarihi 1876-

1948 Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1991

Sığınmadan işgale Siyonizm Araştırması ve 1948e Kadar

Filistin Problemi Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1971

Kamal Abdul Fattah Linda Butler Sharif S Elmusa Gha-

zi Falah Albert Glock Sharif Kanana Muhammad Ali Khalidi ve

William C Young Birlikte Geride Kalanlar Filistin koumlylerinin işgali

ve Icirc948de İsrail tarafından boşaltılması WashingtonDC Filistin

Araştırmaları Enstituumlsuuml1992

Kirkbride Sir Alec Kanatlardan Amman Biyografisi 1947-1951 Londshy

ra Frank Cass 1976

LİMON ACACI

Kuumlen Albert Bulgaristanda Yahudileri Kurtarma 1941-1944 Bulgaris-

tan Devlet Yayın Evi 1977

Kossev DHHristov ve DAngelov Kısa Bir Bulgaristan Tarihi Mar-

garet AIexiava ve Nicolai Koledarov ccedilevirisi Sofya Yabancı Diller

Basımevi 1963

Lamm Zvi Genccedillik Youmlnetimi Alıyor Avrupada Musevi Genccedillik Hareshy

ketlerinin Başlangıcı Ibraniceden Sionah Kronfeld- Honig ccedilevirisi

Givat Haviva israil Yad Yaari 2004

Langer FeliCIA Kendi Goumlzlerimle Londra Ithaca Basımevi 1975

Lockman Zachary Yoldaşlar ve Duumlşmanlar Filİstinde Arap ve Musevi

İşccedililer 1906-1948 Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi

Basımevi 1996

LowenthaI MArvined ve Ccedileviri Theodor Herzlin Guumlnluumlkleri New

York Diai Basmievi 1956

Lustick lan Zafer ve Felaket 1948 Savaşı İsrail Bağımsızlığı ve Muumllteci

Problemi Nevv York Garland Publishing Inc 1994

Maksoud Clovis (oumlnsoumlzuuml) Filistin Yaşıyor Direniş Liderleri ile Roumlporshy

tajlar Beyrut Filistin Araştırma Merkezi ve Kuveytli oumlğretmenler

Cemiyeti 1973

Masalha Nur Filistinlilerin Suumlruumllmesi Siyonist Duumlşuumlncede Nakletmeshy

nin Kavramı 1882-1948 WashingtonUumlC Filistin Araştırmaları

Enstituumlsuuml 1992

Buumlyuumlk İsrail ve Filistinliler Yaytltm Politikası Londra

Pluto Basımevi 2000

Mattar Philip Kuduumlsuumln Muumlftuumlsuuml New York Columbia Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1988

Miller Ylana N Kırsal Filistinde Huumlkuumlmet ve Toplum 1920-1948 Ausshy

tin Teksas Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1985

Milsteİn Uri icircsrail Kurtuluş Savaşı Tarihi Vol IV Krizden Karar Ccedilıkshy

tı Ibraniceden ccedileviri ve duumlzeltmeler Alan Sachs Lanham Md

Amerikanın Basın Uumlniversitesi 1998

Minchevi Ognyan Valeri Ratchev ve Marin Lessenski eds Nato 2002de

Bulgaristan Sofya Accedilık Toplum Kuruluşu 2002

396 bull

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

SANDY TOLAN

Yayınlanmamış ccedilalışmalar

Alkalay İris Babamın Uumlccedil Bulgaristanı

Chapple John Filistinde Musevi toprak Yerleşimi (Yaymianmamış

eser) 1964 Plovdivde Musevi Toplumu Tarih Yaşam Tarzı Kuumllshy

tuumlr Gelenek Şehrin Hayattaki Yeri

Krispin Alfred Bulgaristanda Yahudilerin Kurtuluşu Buumlyuumlk Sır Bulshy

gar Yahudilerinin hatıraları

Kitaplar

Abdul Hadi Mahdi F Filistin Belgeleri Volume 11 Madrid Goumlruumlşmelerinshy

den Hebron oumlncesi Anlaşma Doumlnemi Kuduumls PASSIA 1997

Abdulhadi Faiha ed Filistinin Soumlzluuml Tarihinin Bibliyografyası (Oumlzellikle

Filistin Kadınlarına odaklanarak) El-Bireh Batı Şeria Filistin Ulusshy

lararası Planlama ve Uluslararası İşbirliği Bakanlığı Yazarı 1999

Abu Novkar Maan Uumlrduumln-icircsrail Savaşı 1948-1951 Uumlrduumln Hashemite

Krallığının Tarihi Reading UK ithaka Basımevi 2002

Abu Huumlseyin Huumlseyin ve Fiona McKay Giriş Engellendi İsrailde Filistin

Devleti Hakları Londra Zed Books2003

Aburish Said K Arafat Koruyuculuktan Diktatoumlrluumlğe Londra Blooms-

bury1998

Abu-Sharif Bassam ve Uzi Mahnaimi Duumlşmanların en iyileri Boston

Littie Brown amp C o 1995

Ajami Fouad Arapları Ruumlya Sarayı Bir neslin uzun yolculuğu New

York Vintage Books 1998

Arap Durumu 1967den Beri Arap Politik Duumlşuumlnce ve Uyshy

gulaması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 1992

Almog Oz Sabra Yeni Yahudinin Yaratılması Ccedileviri Haim Watzman

Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 2000

Amad Adnaned İnsan ve Sivil Haklar tccedilin İsrail Cemiyeti Beyrut Ne-

ebii

Anidjar Gil Yahudi Arap Duumlşmanın Tarihi Stanford Kalifornivar

Stanford Uumlniversitesi Basımevi2003

bull 3 8 9 raquo

LlMON AĞACI

Armstrong Karen Kuduumls Bir şehir uumlccedil inanccedil New York Baiiantine Boshy

oks 1996

Aruri Naseer Haysiyetsiz Komisyoncu Filistin ve İsrailde Amerika Birshy

leşik Devletlerinin Roluuml Cambridge Mass South End Basıme-

vi2003

Filistinli Muumllteciler Geri Doumlnuumlş Hakkı Londra Pluto Ba-

sımevi2001

Avineri Shlomo Modern Siyonizmin Yapısı Musevi Devletinin Entelekshy

tuumlel Koumlkeni New York Basic Books 1981

Avishai Bernard Siyonizmin Trajedisi Devrimci Geccedilmişi İsrail Demokshy

rasisini Nasıl Usandırır New York Helios Basımevi 2002

Bahour Sam ve Alice Lynd eds Anavatan Filistin ve Filistinlilerin soumlzluuml

tarihi New York Olive Branch Basımevi 1994

Bar-Gal Yoram Propaganda ve Siyonist eğitim Milliyetccedili Musevi Fonu

1924-1947 Rochester NY Rochester Uumlniversitesi Basımevi

2003

Bar-]oseph Uri Duumlşmanın İyileri 1948 Savaşmda İsrail ve Uumlrduumln

Londra Frank Cass 1987

Bar-Zohar Michael Hitlerin Yakalamasının Ardından Bulgar Yahudileshy

rinin Kahramanca Kurtarılmaları Holbrook Mass Adams Media

Corporation 1998

Barouh Emmy Bulgar Topraklarında Yahudiler Geccedilmiş zamanların

anısı ve tarihi kader Sofya Azınlık Ccedilalışmaları ve Uluslararası Kuumllshy

tuumlrel İlişkiler Merkezi 2001

Bauer Yehuda Kuumlllerden Oxford Pergamon Basımevi 1989

Begley Louis Savaş zamanı yalanları Neew York Baiiantine Books

1991

Bennis Phyllis Filistin-Israil Anlaşmazlığını Anlamak Orlando Fla

TARI 2002

Ben-Sasson HH ed Musevilerin Tarihi Cambridge mass Harvard

Uumlniversitesi Ba^-^ievi 1976

BentwİLh Norman İsrail İki guumlvenli yıl 1967 1969 Londra Elek Boks

L t d 1970

SANDY TOLAN

Benvenisti Meron Yakın Duumlşmanlar Paylaşılmış Uumllkede Yahudiler ve

Araplar Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi

1995

Kutsal Topraklar 1948den beri Kutsal Toprağın gizli tarishy

hi Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya uumlniversitesi Basımevi 2000

Bishara Marwan Filistin israil Barış veya Irkccedilılık-Anlaşmazlığı ccediloumlzmek

iccedilin olasılıklar New York Zed Books20Uumll

Bisharat George Emile Filistinli avukatlar ve icircsrail kanunu Batı Şeriada

kanun ve duumlzensizlik Austin Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1989

Braizat Musa S Uumlrduumln-Filistin İlişkisi Konfederasyon fikrinin iflası

Londra British Akademi Basımevi 1998

Brenner Leni Diktatoumlrler zamanında Siyonizm Londra Croom Helm

1983

- Demir Duvar Jabontinskyden Shamire Siyonist Duumlzelme

Londra Zed Books 1984

Bucaille Laetitia Filistinli olarak buumlyuumlmek icircsrail işgali ve Ayaklanma

Nesli Princeton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 2004

Carey Roane ve Jonathan Shainin eds Diğer İsrail Reddediş ve Karşı

koyuş New York The New Basımevi 2002

Chary Frederick B Bulgar Yahudileri ve Son Ccediloumlzuumlm 1940-1944 Pitts-

burgh Pittsburgh Uumlniversitesi Basımevi 1972

Childers Erksine B Suumlveyş Yolu Batı-Arap İlişkileri Ccedilalışması Londra

MCGİBBONampKee 1962

Cleveland Wil]iam Modern Ortadoğunun Tarihi Boulder Colo VVes-

tview Basımevi 1994

Cohen Aharon icircsrail ve Arap Duumlnyası Boston Beacon Basımevi

1976

Cohen David eseri toplayan Hayatta Kalış Belgeler Derlemesi 1940-

1944 Sofya Shalom Yayın Merkezi 1994

Cohen HJ Ortadoğunun Yahudileri 1860-1972 Kuduumls İsrail Uumlnivershy

sitesi Basımevi 1973

Cohen Michael J Filistin ve Buumlyuumlk Guumlccediller 1945-1948 PrincetonNJ

Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1982

UMON A G A C I

bull 3 9 2 -

Filistin uumlzerine Anglo-Amerikan Komitesi1945-1946

İsrailin Yuumlkselişi cilt35 New York Garland Publishing Inc 1987

Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler Goumlruumlşmeleri 1947

İsrailin Yuumlkselişi cilt37 New York Garland Publishing Inc1987

- israilin Tanınması 1948 İsrailin Yuumlkselişi cilt39 New

York Garland Publishing Inc1987

Connell Dan Devrimin Tekrar Duumlşuumlnuumllmesi Demokrasi ve Sosyal Adashy

let iccedilin Yeni Stratejiler Eritre Guumlney Afrika Filistin ve Nikaragua

Tecruumlbeleri LawrencevilleNJ Red Sea Basımevi 2001

Constant Stephan Kurnaz Ferdinand 1861-1948 Bulgaristan Ccediları

Londra Sidgwick amp Jackson 1979

Crampton R] Modern Bulgaristanm Kısa Tarihi Cambridge Cambrishy

dge Uumlniversitesi Basımevi 1987

Darwish Mahmoud Unutkanlığm Anısı Ağustos Beyrut 1982 ibrashy

him Muhawi tarafmdan Arapccediladan ccedileviri Berkeiey Kaliforniya

Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 1995

Dayan Yael İrsal Guumlnluumlğuuml Haziran 1967 Uev^ York McGraw-HilK

1967

EI-Asmar Fouzi İbrani Karışıklık Ccedilocuk Edebiyatında Arap Klişesi

Vermont Amana Books 1986

Israiİde bir Arap olmak Londra Frances Printer

Ltd 1975

Einslein Albert Siyonizm Hakkında Konuşmalar ve Mektuplar Leon

Snıith tarafından duumlzeUildi ve ccedilevrildi Nevv York Macmİllan

1931

Elon Amos Bulanık kan dalgası Ortadoğudan şevkler Nevv York Co-

lumbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

İsrailliler Kurucuları ve Oğullan Tel Aviv Adam Publis-

hers 1981

Kuduumls Aynaların Şehri Boston Littie Brown amp

Co1989

Enderun Charles Parccedilalanmış Ruumlyalar Ortadoğuda Başarısız Barış

Girişimleri 1995-2002 Fransızcadan ccedileviri Susan Fairfield New

SANDY TOLAN

York Other Basımevi 2003

Eshkenazi Jacques ve Alfred Krispin Bulgaristanm icircccedil Boumllgesindeki Yashy

hudiler Notlarla İzah edilmiş bir bibliyografi Buigarcadan Alfred

Krispin ccedilevirisi ile Sofya Uluslararası Azınlık Ccedilalışmaları ve Karshy

şılıklı Kuumlltuumlrel ilişkiler Merkezi 2002

Eveland Wilbur Crane Ccediloumlluumln İpleri Ortadoğuda Amerikanm Başarıshy

sızlığı Londra WW Norton amp Co1980

Farsoun Samih K Filistin ve Filistinliler Boulder Colo Westview Bashy

sımevi 1997

Feiler Bruce Abraham Uumlccedil İnanan Kalbine Yolculuk New York Willi-

am Morrow 2002

İncille Yuumlruumlmek Musanın Beş Kitabının Toprağından

Geccedilen Bir Yolculuk Nevv York William Morrow 2001

Finkelstein Israel ve Neil Asher Silberman Ortaya Ccedilıkarılan İncil Arkeshy

ologların Antik İsrail ve Kutsal Metinlerinin Koumlkeni Hakkında Yeni

Goumlruumlşler Nevv York Simon amp Schuster 2001

Flapan Simha İsrailin Doğuşu Efsaneler ve Gerccedilekler Nevv York Pant-

heon Books 1987

Frances Samuel Recuerdos Alegres Ecuerdos Tristes Sofya Shalom

2000

Friedman Thomas L Beyruttan Kuduumlse Nevv York Anchor Books

1995

Gaff Angela Yasailığın Aldatıcılığı 17 Aralık 1992de İsrailin Filistinlishy

leri Toplu Şekilde Suumlrmeleri Hakkında Yasal Bir Analiz Ramallah

EI-Haq 1993

Gefen Israel Luumlbnanda Bir İsrailli Londra Pickvvick Books 1986

AteşU Yıllar Londra Ferrington 1995

Gelber Yoav 1948 Filistin Savaş Kaccedilış ve Filistinli Muumlltecilerin Probleshy

minin Ortaya Ccedilıkışı Brighton Sussex Akademi Basımevi 2001

Gerner Deborah Bir Uumllke İki Toplum Filistin Uumlzerinde Anlaşmazlık

Boulder Colo Westview Basımevi 1994

Gharaibeh Favvzi A Batı Şeria ve Gazze Şeridi Ekonomileri Boulder

Colo Westview Basımevi 1985

LİMON AĞACI

3 9 4 -

Glubb Sir John Bagot Araplarla Bir Asker Londra Hodder amp Stough-

ton 1957

Gren Stephen Taraf Tutmak Amerikamn Saldırgan Bir israil İle Gizli

icirclişkileri 1948-1967 Londra Faber amp Faber 1984

Gresh Alain FKOuml Muumlcadele Bağımsız Filistin Devleti icircccedilin A M Berett

tarafından Fransızcadan ccedileviri Londra Zed Books 1988

Grossman David Tel uumlstuumlnde Uyumak icircsraildeki Filistinlilerle Soumlyleşishy

ler Ccedileviri Haim VVatzman Londra Picador 1994

Groueff Stephane Dikenlerin Tacı Lanham Md Madison Books

1987

Grozev kostadin et al 1903-2003 Bulgaristan ve Amerika Birleşik Devshy

letleri Arasında 100 Yıllık Diplomatik İlişkiler Bulgaristan Amerika

Birleşik Devletleri Buumlyuumlkelccedililiği 2003

Haddad Simon Luumlbnanda Filistin Koumlrduumlğuumlmuuml Muumllteci Birleşimi Politishy

kaları Brighton Sussex Akademi Basımevi 1988

Hashavia Arye Altı Guumln Savaşınm Tarihi Tel Aviv Ledory Publishing

Housend

Heikal Mohamed Gizli Kanallar Arap-Israil Goumlruumlşmelerinin icircccedil oumlykuumlleshy

ri Londra Harper CoUins Publishers 1996

Herzog Chaim Arap-icircsrail Savaşları Ortadoğuda Savaş ve Barış New

York Vintage Books 1982

HiUel Shlomo Ruab Kadim Kuduumls Idanim 1985

Hillenbrand Carole Haccedillılar icircsicircami Bakış Accedilısı New York Routledge

2000

Hiro Dilip Soumlz Verilmiş Toprağı Paylaşmak İsraillilerin ve Filistinlilerin

Bir Masah New York Olive Branch Basımevi 1999

Hirsch Ellened İsrail Gerccedilekleri Kuduumls Ahva Basımevi 1999

Hirst David Silah ve Zeytin Dalı Ortadoğuda Şiddetin Koumlkleri New

York Thunder s Mouth Pres Nation Books 2003

Hroub Khaled Hamas Politik Duumlşuumlnce ve Uygulama Washincton

DC F Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 2000

İdinopulos Thoas A Mucizeler Tarafmdan Yıpranmış Bonaparte ve

Muhammad Aliden Ben-Gurion ve Muumlftuumlye Filistinin Tarihi Chi-

SANDY TOLAN

cago Ivan RDee1998

Janik Allan ve Stephen Toulmin Wittgensteinın Viyanasj New York

Simon amp Schuster 1973

Jayussi Salma Khadra ed Modern Filistin Edebiyatının Antolojisi New

York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1992

Kalen Horace Meyer Siyonizm ve Duumlnya Politikaları Bir Tarih ve Sosshy

yal Psikoloji Ccedilalışması Garden Cİty NY Doubleday Page 8r Co

1921

Kamhi Raphael Moshe Musevi Makedonya Devriminin Hatırası Sinev-

ra Bulgaristan 2001

Kanana Sharif Filistinin Halkınm Mirası israil Arap Mirası Araştırma

Merkezi 1994

Hacirclacirc Tatilde Icirc948de Filistinlilerin Tahliyesi Kuduumls

SHAML- Filistin Diasporası ve Muumllteci Merkezi 2000

Karmi Ghada Fatimanın araştırmasında Bir Filistinli Oumlykuumlsuuml Ver-

so2002

Karsh Efraim İsrail Tarihini Uydurmak YCMI ToumlrııccedilriierLondra Frank

Cass 8tCo 1997

Khalidi Rashid Filistinli Kimliği Modern Milliyetccedili Bilinci Kurmak

New York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

Khalidi Walided Sığınmadan İşgale Beyrut Filistin Araştırmaları Ensshy

tituumlsuuml 1971

mdash Diasporalarından oumlnce Filistinlilerin Fotografik Tarihi 1876-

1948 Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1991

Sığınmadan işgale Siyonizm Araştırması ve 1948e Kadar

Filistin Problemi Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1971

Kamal Abdul Fattah Linda Butler Sharif S Elmusa Gha-

zi Falah Albert Glock Sharif Kanana Muhammad Ali Khalidi ve

William C Young Birlikte Geride Kalanlar Filistin koumlylerinin işgali

ve Icirc948de İsrail tarafından boşaltılması WashingtonDC Filistin

Araştırmaları Enstituumlsuuml1992

Kirkbride Sir Alec Kanatlardan Amman Biyografisi 1947-1951 Londshy

ra Frank Cass 1976

LİMON ACACI

Kuumlen Albert Bulgaristanda Yahudileri Kurtarma 1941-1944 Bulgaris-

tan Devlet Yayın Evi 1977

Kossev DHHristov ve DAngelov Kısa Bir Bulgaristan Tarihi Mar-

garet AIexiava ve Nicolai Koledarov ccedilevirisi Sofya Yabancı Diller

Basımevi 1963

Lamm Zvi Genccedillik Youmlnetimi Alıyor Avrupada Musevi Genccedillik Hareshy

ketlerinin Başlangıcı Ibraniceden Sionah Kronfeld- Honig ccedilevirisi

Givat Haviva israil Yad Yaari 2004

Langer FeliCIA Kendi Goumlzlerimle Londra Ithaca Basımevi 1975

Lockman Zachary Yoldaşlar ve Duumlşmanlar Filİstinde Arap ve Musevi

İşccedililer 1906-1948 Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi

Basımevi 1996

LowenthaI MArvined ve Ccedileviri Theodor Herzlin Guumlnluumlkleri New

York Diai Basmievi 1956

Lustick lan Zafer ve Felaket 1948 Savaşı İsrail Bağımsızlığı ve Muumllteci

Problemi Nevv York Garland Publishing Inc 1994

Maksoud Clovis (oumlnsoumlzuuml) Filistin Yaşıyor Direniş Liderleri ile Roumlporshy

tajlar Beyrut Filistin Araştırma Merkezi ve Kuveytli oumlğretmenler

Cemiyeti 1973

Masalha Nur Filistinlilerin Suumlruumllmesi Siyonist Duumlşuumlncede Nakletmeshy

nin Kavramı 1882-1948 WashingtonUumlC Filistin Araştırmaları

Enstituumlsuuml 1992

Buumlyuumlk İsrail ve Filistinliler Yaytltm Politikası Londra

Pluto Basımevi 2000

Mattar Philip Kuduumlsuumln Muumlftuumlsuuml New York Columbia Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1988

Miller Ylana N Kırsal Filistinde Huumlkuumlmet ve Toplum 1920-1948 Ausshy

tin Teksas Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1985

Milsteİn Uri icircsrail Kurtuluş Savaşı Tarihi Vol IV Krizden Karar Ccedilıkshy

tı Ibraniceden ccedileviri ve duumlzeltmeler Alan Sachs Lanham Md

Amerikanın Basın Uumlniversitesi 1998

Minchevi Ognyan Valeri Ratchev ve Marin Lessenski eds Nato 2002de

Bulgaristan Sofya Accedilık Toplum Kuruluşu 2002

396 bull

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

LlMON AĞACI

Armstrong Karen Kuduumls Bir şehir uumlccedil inanccedil New York Baiiantine Boshy

oks 1996

Aruri Naseer Haysiyetsiz Komisyoncu Filistin ve İsrailde Amerika Birshy

leşik Devletlerinin Roluuml Cambridge Mass South End Basıme-

vi2003

Filistinli Muumllteciler Geri Doumlnuumlş Hakkı Londra Pluto Ba-

sımevi2001

Avineri Shlomo Modern Siyonizmin Yapısı Musevi Devletinin Entelekshy

tuumlel Koumlkeni New York Basic Books 1981

Avishai Bernard Siyonizmin Trajedisi Devrimci Geccedilmişi İsrail Demokshy

rasisini Nasıl Usandırır New York Helios Basımevi 2002

Bahour Sam ve Alice Lynd eds Anavatan Filistin ve Filistinlilerin soumlzluuml

tarihi New York Olive Branch Basımevi 1994

Bar-Gal Yoram Propaganda ve Siyonist eğitim Milliyetccedili Musevi Fonu

1924-1947 Rochester NY Rochester Uumlniversitesi Basımevi

2003

Bar-]oseph Uri Duumlşmanın İyileri 1948 Savaşmda İsrail ve Uumlrduumln

Londra Frank Cass 1987

Bar-Zohar Michael Hitlerin Yakalamasının Ardından Bulgar Yahudileshy

rinin Kahramanca Kurtarılmaları Holbrook Mass Adams Media

Corporation 1998

Barouh Emmy Bulgar Topraklarında Yahudiler Geccedilmiş zamanların

anısı ve tarihi kader Sofya Azınlık Ccedilalışmaları ve Uluslararası Kuumllshy

tuumlrel İlişkiler Merkezi 2001

Bauer Yehuda Kuumlllerden Oxford Pergamon Basımevi 1989

Begley Louis Savaş zamanı yalanları Neew York Baiiantine Books

1991

Bennis Phyllis Filistin-Israil Anlaşmazlığını Anlamak Orlando Fla

TARI 2002

Ben-Sasson HH ed Musevilerin Tarihi Cambridge mass Harvard

Uumlniversitesi Ba^-^ievi 1976

BentwİLh Norman İsrail İki guumlvenli yıl 1967 1969 Londra Elek Boks

L t d 1970

SANDY TOLAN

Benvenisti Meron Yakın Duumlşmanlar Paylaşılmış Uumllkede Yahudiler ve

Araplar Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi

1995

Kutsal Topraklar 1948den beri Kutsal Toprağın gizli tarishy

hi Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya uumlniversitesi Basımevi 2000

Bishara Marwan Filistin israil Barış veya Irkccedilılık-Anlaşmazlığı ccediloumlzmek

iccedilin olasılıklar New York Zed Books20Uumll

Bisharat George Emile Filistinli avukatlar ve icircsrail kanunu Batı Şeriada

kanun ve duumlzensizlik Austin Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1989

Braizat Musa S Uumlrduumln-Filistin İlişkisi Konfederasyon fikrinin iflası

Londra British Akademi Basımevi 1998

Brenner Leni Diktatoumlrler zamanında Siyonizm Londra Croom Helm

1983

- Demir Duvar Jabontinskyden Shamire Siyonist Duumlzelme

Londra Zed Books 1984

Bucaille Laetitia Filistinli olarak buumlyuumlmek icircsrail işgali ve Ayaklanma

Nesli Princeton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 2004

Carey Roane ve Jonathan Shainin eds Diğer İsrail Reddediş ve Karşı

koyuş New York The New Basımevi 2002

Chary Frederick B Bulgar Yahudileri ve Son Ccediloumlzuumlm 1940-1944 Pitts-

burgh Pittsburgh Uumlniversitesi Basımevi 1972

Childers Erksine B Suumlveyş Yolu Batı-Arap İlişkileri Ccedilalışması Londra

MCGİBBONampKee 1962

Cleveland Wil]iam Modern Ortadoğunun Tarihi Boulder Colo VVes-

tview Basımevi 1994

Cohen Aharon icircsrail ve Arap Duumlnyası Boston Beacon Basımevi

1976

Cohen David eseri toplayan Hayatta Kalış Belgeler Derlemesi 1940-

1944 Sofya Shalom Yayın Merkezi 1994

Cohen HJ Ortadoğunun Yahudileri 1860-1972 Kuduumls İsrail Uumlnivershy

sitesi Basımevi 1973

Cohen Michael J Filistin ve Buumlyuumlk Guumlccediller 1945-1948 PrincetonNJ

Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1982

UMON A G A C I

bull 3 9 2 -

Filistin uumlzerine Anglo-Amerikan Komitesi1945-1946

İsrailin Yuumlkselişi cilt35 New York Garland Publishing Inc 1987

Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler Goumlruumlşmeleri 1947

İsrailin Yuumlkselişi cilt37 New York Garland Publishing Inc1987

- israilin Tanınması 1948 İsrailin Yuumlkselişi cilt39 New

York Garland Publishing Inc1987

Connell Dan Devrimin Tekrar Duumlşuumlnuumllmesi Demokrasi ve Sosyal Adashy

let iccedilin Yeni Stratejiler Eritre Guumlney Afrika Filistin ve Nikaragua

Tecruumlbeleri LawrencevilleNJ Red Sea Basımevi 2001

Constant Stephan Kurnaz Ferdinand 1861-1948 Bulgaristan Ccediları

Londra Sidgwick amp Jackson 1979

Crampton R] Modern Bulgaristanm Kısa Tarihi Cambridge Cambrishy

dge Uumlniversitesi Basımevi 1987

Darwish Mahmoud Unutkanlığm Anısı Ağustos Beyrut 1982 ibrashy

him Muhawi tarafmdan Arapccediladan ccedileviri Berkeiey Kaliforniya

Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 1995

Dayan Yael İrsal Guumlnluumlğuuml Haziran 1967 Uev^ York McGraw-HilK

1967

EI-Asmar Fouzi İbrani Karışıklık Ccedilocuk Edebiyatında Arap Klişesi

Vermont Amana Books 1986

Israiİde bir Arap olmak Londra Frances Printer

Ltd 1975

Einslein Albert Siyonizm Hakkında Konuşmalar ve Mektuplar Leon

Snıith tarafından duumlzeUildi ve ccedilevrildi Nevv York Macmİllan

1931

Elon Amos Bulanık kan dalgası Ortadoğudan şevkler Nevv York Co-

lumbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

İsrailliler Kurucuları ve Oğullan Tel Aviv Adam Publis-

hers 1981

Kuduumls Aynaların Şehri Boston Littie Brown amp

Co1989

Enderun Charles Parccedilalanmış Ruumlyalar Ortadoğuda Başarısız Barış

Girişimleri 1995-2002 Fransızcadan ccedileviri Susan Fairfield New

SANDY TOLAN

York Other Basımevi 2003

Eshkenazi Jacques ve Alfred Krispin Bulgaristanm icircccedil Boumllgesindeki Yashy

hudiler Notlarla İzah edilmiş bir bibliyografi Buigarcadan Alfred

Krispin ccedilevirisi ile Sofya Uluslararası Azınlık Ccedilalışmaları ve Karshy

şılıklı Kuumlltuumlrel ilişkiler Merkezi 2002

Eveland Wilbur Crane Ccediloumlluumln İpleri Ortadoğuda Amerikanm Başarıshy

sızlığı Londra WW Norton amp Co1980

Farsoun Samih K Filistin ve Filistinliler Boulder Colo Westview Bashy

sımevi 1997

Feiler Bruce Abraham Uumlccedil İnanan Kalbine Yolculuk New York Willi-

am Morrow 2002

İncille Yuumlruumlmek Musanın Beş Kitabının Toprağından

Geccedilen Bir Yolculuk Nevv York William Morrow 2001

Finkelstein Israel ve Neil Asher Silberman Ortaya Ccedilıkarılan İncil Arkeshy

ologların Antik İsrail ve Kutsal Metinlerinin Koumlkeni Hakkında Yeni

Goumlruumlşler Nevv York Simon amp Schuster 2001

Flapan Simha İsrailin Doğuşu Efsaneler ve Gerccedilekler Nevv York Pant-

heon Books 1987

Frances Samuel Recuerdos Alegres Ecuerdos Tristes Sofya Shalom

2000

Friedman Thomas L Beyruttan Kuduumlse Nevv York Anchor Books

1995

Gaff Angela Yasailığın Aldatıcılığı 17 Aralık 1992de İsrailin Filistinlishy

leri Toplu Şekilde Suumlrmeleri Hakkında Yasal Bir Analiz Ramallah

EI-Haq 1993

Gefen Israel Luumlbnanda Bir İsrailli Londra Pickvvick Books 1986

AteşU Yıllar Londra Ferrington 1995

Gelber Yoav 1948 Filistin Savaş Kaccedilış ve Filistinli Muumlltecilerin Probleshy

minin Ortaya Ccedilıkışı Brighton Sussex Akademi Basımevi 2001

Gerner Deborah Bir Uumllke İki Toplum Filistin Uumlzerinde Anlaşmazlık

Boulder Colo Westview Basımevi 1994

Gharaibeh Favvzi A Batı Şeria ve Gazze Şeridi Ekonomileri Boulder

Colo Westview Basımevi 1985

LİMON AĞACI

3 9 4 -

Glubb Sir John Bagot Araplarla Bir Asker Londra Hodder amp Stough-

ton 1957

Gren Stephen Taraf Tutmak Amerikamn Saldırgan Bir israil İle Gizli

icirclişkileri 1948-1967 Londra Faber amp Faber 1984

Gresh Alain FKOuml Muumlcadele Bağımsız Filistin Devleti icircccedilin A M Berett

tarafından Fransızcadan ccedileviri Londra Zed Books 1988

Grossman David Tel uumlstuumlnde Uyumak icircsraildeki Filistinlilerle Soumlyleşishy

ler Ccedileviri Haim VVatzman Londra Picador 1994

Groueff Stephane Dikenlerin Tacı Lanham Md Madison Books

1987

Grozev kostadin et al 1903-2003 Bulgaristan ve Amerika Birleşik Devshy

letleri Arasında 100 Yıllık Diplomatik İlişkiler Bulgaristan Amerika

Birleşik Devletleri Buumlyuumlkelccedililiği 2003

Haddad Simon Luumlbnanda Filistin Koumlrduumlğuumlmuuml Muumllteci Birleşimi Politishy

kaları Brighton Sussex Akademi Basımevi 1988

Hashavia Arye Altı Guumln Savaşınm Tarihi Tel Aviv Ledory Publishing

Housend

Heikal Mohamed Gizli Kanallar Arap-Israil Goumlruumlşmelerinin icircccedil oumlykuumlleshy

ri Londra Harper CoUins Publishers 1996

Herzog Chaim Arap-icircsrail Savaşları Ortadoğuda Savaş ve Barış New

York Vintage Books 1982

HiUel Shlomo Ruab Kadim Kuduumls Idanim 1985

Hillenbrand Carole Haccedillılar icircsicircami Bakış Accedilısı New York Routledge

2000

Hiro Dilip Soumlz Verilmiş Toprağı Paylaşmak İsraillilerin ve Filistinlilerin

Bir Masah New York Olive Branch Basımevi 1999

Hirsch Ellened İsrail Gerccedilekleri Kuduumls Ahva Basımevi 1999

Hirst David Silah ve Zeytin Dalı Ortadoğuda Şiddetin Koumlkleri New

York Thunder s Mouth Pres Nation Books 2003

Hroub Khaled Hamas Politik Duumlşuumlnce ve Uygulama Washincton

DC F Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 2000

İdinopulos Thoas A Mucizeler Tarafmdan Yıpranmış Bonaparte ve

Muhammad Aliden Ben-Gurion ve Muumlftuumlye Filistinin Tarihi Chi-

SANDY TOLAN

cago Ivan RDee1998

Janik Allan ve Stephen Toulmin Wittgensteinın Viyanasj New York

Simon amp Schuster 1973

Jayussi Salma Khadra ed Modern Filistin Edebiyatının Antolojisi New

York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1992

Kalen Horace Meyer Siyonizm ve Duumlnya Politikaları Bir Tarih ve Sosshy

yal Psikoloji Ccedilalışması Garden Cİty NY Doubleday Page 8r Co

1921

Kamhi Raphael Moshe Musevi Makedonya Devriminin Hatırası Sinev-

ra Bulgaristan 2001

Kanana Sharif Filistinin Halkınm Mirası israil Arap Mirası Araştırma

Merkezi 1994

Hacirclacirc Tatilde Icirc948de Filistinlilerin Tahliyesi Kuduumls

SHAML- Filistin Diasporası ve Muumllteci Merkezi 2000

Karmi Ghada Fatimanın araştırmasında Bir Filistinli Oumlykuumlsuuml Ver-

so2002

Karsh Efraim İsrail Tarihini Uydurmak YCMI ToumlrııccedilriierLondra Frank

Cass 8tCo 1997

Khalidi Rashid Filistinli Kimliği Modern Milliyetccedili Bilinci Kurmak

New York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

Khalidi Walided Sığınmadan İşgale Beyrut Filistin Araştırmaları Ensshy

tituumlsuuml 1971

mdash Diasporalarından oumlnce Filistinlilerin Fotografik Tarihi 1876-

1948 Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1991

Sığınmadan işgale Siyonizm Araştırması ve 1948e Kadar

Filistin Problemi Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1971

Kamal Abdul Fattah Linda Butler Sharif S Elmusa Gha-

zi Falah Albert Glock Sharif Kanana Muhammad Ali Khalidi ve

William C Young Birlikte Geride Kalanlar Filistin koumlylerinin işgali

ve Icirc948de İsrail tarafından boşaltılması WashingtonDC Filistin

Araştırmaları Enstituumlsuuml1992

Kirkbride Sir Alec Kanatlardan Amman Biyografisi 1947-1951 Londshy

ra Frank Cass 1976

LİMON ACACI

Kuumlen Albert Bulgaristanda Yahudileri Kurtarma 1941-1944 Bulgaris-

tan Devlet Yayın Evi 1977

Kossev DHHristov ve DAngelov Kısa Bir Bulgaristan Tarihi Mar-

garet AIexiava ve Nicolai Koledarov ccedilevirisi Sofya Yabancı Diller

Basımevi 1963

Lamm Zvi Genccedillik Youmlnetimi Alıyor Avrupada Musevi Genccedillik Hareshy

ketlerinin Başlangıcı Ibraniceden Sionah Kronfeld- Honig ccedilevirisi

Givat Haviva israil Yad Yaari 2004

Langer FeliCIA Kendi Goumlzlerimle Londra Ithaca Basımevi 1975

Lockman Zachary Yoldaşlar ve Duumlşmanlar Filİstinde Arap ve Musevi

İşccedililer 1906-1948 Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi

Basımevi 1996

LowenthaI MArvined ve Ccedileviri Theodor Herzlin Guumlnluumlkleri New

York Diai Basmievi 1956

Lustick lan Zafer ve Felaket 1948 Savaşı İsrail Bağımsızlığı ve Muumllteci

Problemi Nevv York Garland Publishing Inc 1994

Maksoud Clovis (oumlnsoumlzuuml) Filistin Yaşıyor Direniş Liderleri ile Roumlporshy

tajlar Beyrut Filistin Araştırma Merkezi ve Kuveytli oumlğretmenler

Cemiyeti 1973

Masalha Nur Filistinlilerin Suumlruumllmesi Siyonist Duumlşuumlncede Nakletmeshy

nin Kavramı 1882-1948 WashingtonUumlC Filistin Araştırmaları

Enstituumlsuuml 1992

Buumlyuumlk İsrail ve Filistinliler Yaytltm Politikası Londra

Pluto Basımevi 2000

Mattar Philip Kuduumlsuumln Muumlftuumlsuuml New York Columbia Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1988

Miller Ylana N Kırsal Filistinde Huumlkuumlmet ve Toplum 1920-1948 Ausshy

tin Teksas Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1985

Milsteİn Uri icircsrail Kurtuluş Savaşı Tarihi Vol IV Krizden Karar Ccedilıkshy

tı Ibraniceden ccedileviri ve duumlzeltmeler Alan Sachs Lanham Md

Amerikanın Basın Uumlniversitesi 1998

Minchevi Ognyan Valeri Ratchev ve Marin Lessenski eds Nato 2002de

Bulgaristan Sofya Accedilık Toplum Kuruluşu 2002

396 bull

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

SANDY TOLAN

Benvenisti Meron Yakın Duumlşmanlar Paylaşılmış Uumllkede Yahudiler ve

Araplar Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi

1995

Kutsal Topraklar 1948den beri Kutsal Toprağın gizli tarishy

hi Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya uumlniversitesi Basımevi 2000

Bishara Marwan Filistin israil Barış veya Irkccedilılık-Anlaşmazlığı ccediloumlzmek

iccedilin olasılıklar New York Zed Books20Uumll

Bisharat George Emile Filistinli avukatlar ve icircsrail kanunu Batı Şeriada

kanun ve duumlzensizlik Austin Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1989

Braizat Musa S Uumlrduumln-Filistin İlişkisi Konfederasyon fikrinin iflası

Londra British Akademi Basımevi 1998

Brenner Leni Diktatoumlrler zamanında Siyonizm Londra Croom Helm

1983

- Demir Duvar Jabontinskyden Shamire Siyonist Duumlzelme

Londra Zed Books 1984

Bucaille Laetitia Filistinli olarak buumlyuumlmek icircsrail işgali ve Ayaklanma

Nesli Princeton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 2004

Carey Roane ve Jonathan Shainin eds Diğer İsrail Reddediş ve Karşı

koyuş New York The New Basımevi 2002

Chary Frederick B Bulgar Yahudileri ve Son Ccediloumlzuumlm 1940-1944 Pitts-

burgh Pittsburgh Uumlniversitesi Basımevi 1972

Childers Erksine B Suumlveyş Yolu Batı-Arap İlişkileri Ccedilalışması Londra

MCGİBBONampKee 1962

Cleveland Wil]iam Modern Ortadoğunun Tarihi Boulder Colo VVes-

tview Basımevi 1994

Cohen Aharon icircsrail ve Arap Duumlnyası Boston Beacon Basımevi

1976

Cohen David eseri toplayan Hayatta Kalış Belgeler Derlemesi 1940-

1944 Sofya Shalom Yayın Merkezi 1994

Cohen HJ Ortadoğunun Yahudileri 1860-1972 Kuduumls İsrail Uumlnivershy

sitesi Basımevi 1973

Cohen Michael J Filistin ve Buumlyuumlk Guumlccediller 1945-1948 PrincetonNJ

Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1982

UMON A G A C I

bull 3 9 2 -

Filistin uumlzerine Anglo-Amerikan Komitesi1945-1946

İsrailin Yuumlkselişi cilt35 New York Garland Publishing Inc 1987

Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler Goumlruumlşmeleri 1947

İsrailin Yuumlkselişi cilt37 New York Garland Publishing Inc1987

- israilin Tanınması 1948 İsrailin Yuumlkselişi cilt39 New

York Garland Publishing Inc1987

Connell Dan Devrimin Tekrar Duumlşuumlnuumllmesi Demokrasi ve Sosyal Adashy

let iccedilin Yeni Stratejiler Eritre Guumlney Afrika Filistin ve Nikaragua

Tecruumlbeleri LawrencevilleNJ Red Sea Basımevi 2001

Constant Stephan Kurnaz Ferdinand 1861-1948 Bulgaristan Ccediları

Londra Sidgwick amp Jackson 1979

Crampton R] Modern Bulgaristanm Kısa Tarihi Cambridge Cambrishy

dge Uumlniversitesi Basımevi 1987

Darwish Mahmoud Unutkanlığm Anısı Ağustos Beyrut 1982 ibrashy

him Muhawi tarafmdan Arapccediladan ccedileviri Berkeiey Kaliforniya

Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 1995

Dayan Yael İrsal Guumlnluumlğuuml Haziran 1967 Uev^ York McGraw-HilK

1967

EI-Asmar Fouzi İbrani Karışıklık Ccedilocuk Edebiyatında Arap Klişesi

Vermont Amana Books 1986

Israiİde bir Arap olmak Londra Frances Printer

Ltd 1975

Einslein Albert Siyonizm Hakkında Konuşmalar ve Mektuplar Leon

Snıith tarafından duumlzeUildi ve ccedilevrildi Nevv York Macmİllan

1931

Elon Amos Bulanık kan dalgası Ortadoğudan şevkler Nevv York Co-

lumbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

İsrailliler Kurucuları ve Oğullan Tel Aviv Adam Publis-

hers 1981

Kuduumls Aynaların Şehri Boston Littie Brown amp

Co1989

Enderun Charles Parccedilalanmış Ruumlyalar Ortadoğuda Başarısız Barış

Girişimleri 1995-2002 Fransızcadan ccedileviri Susan Fairfield New

SANDY TOLAN

York Other Basımevi 2003

Eshkenazi Jacques ve Alfred Krispin Bulgaristanm icircccedil Boumllgesindeki Yashy

hudiler Notlarla İzah edilmiş bir bibliyografi Buigarcadan Alfred

Krispin ccedilevirisi ile Sofya Uluslararası Azınlık Ccedilalışmaları ve Karshy

şılıklı Kuumlltuumlrel ilişkiler Merkezi 2002

Eveland Wilbur Crane Ccediloumlluumln İpleri Ortadoğuda Amerikanm Başarıshy

sızlığı Londra WW Norton amp Co1980

Farsoun Samih K Filistin ve Filistinliler Boulder Colo Westview Bashy

sımevi 1997

Feiler Bruce Abraham Uumlccedil İnanan Kalbine Yolculuk New York Willi-

am Morrow 2002

İncille Yuumlruumlmek Musanın Beş Kitabının Toprağından

Geccedilen Bir Yolculuk Nevv York William Morrow 2001

Finkelstein Israel ve Neil Asher Silberman Ortaya Ccedilıkarılan İncil Arkeshy

ologların Antik İsrail ve Kutsal Metinlerinin Koumlkeni Hakkında Yeni

Goumlruumlşler Nevv York Simon amp Schuster 2001

Flapan Simha İsrailin Doğuşu Efsaneler ve Gerccedilekler Nevv York Pant-

heon Books 1987

Frances Samuel Recuerdos Alegres Ecuerdos Tristes Sofya Shalom

2000

Friedman Thomas L Beyruttan Kuduumlse Nevv York Anchor Books

1995

Gaff Angela Yasailığın Aldatıcılığı 17 Aralık 1992de İsrailin Filistinlishy

leri Toplu Şekilde Suumlrmeleri Hakkında Yasal Bir Analiz Ramallah

EI-Haq 1993

Gefen Israel Luumlbnanda Bir İsrailli Londra Pickvvick Books 1986

AteşU Yıllar Londra Ferrington 1995

Gelber Yoav 1948 Filistin Savaş Kaccedilış ve Filistinli Muumlltecilerin Probleshy

minin Ortaya Ccedilıkışı Brighton Sussex Akademi Basımevi 2001

Gerner Deborah Bir Uumllke İki Toplum Filistin Uumlzerinde Anlaşmazlık

Boulder Colo Westview Basımevi 1994

Gharaibeh Favvzi A Batı Şeria ve Gazze Şeridi Ekonomileri Boulder

Colo Westview Basımevi 1985

LİMON AĞACI

3 9 4 -

Glubb Sir John Bagot Araplarla Bir Asker Londra Hodder amp Stough-

ton 1957

Gren Stephen Taraf Tutmak Amerikamn Saldırgan Bir israil İle Gizli

icirclişkileri 1948-1967 Londra Faber amp Faber 1984

Gresh Alain FKOuml Muumlcadele Bağımsız Filistin Devleti icircccedilin A M Berett

tarafından Fransızcadan ccedileviri Londra Zed Books 1988

Grossman David Tel uumlstuumlnde Uyumak icircsraildeki Filistinlilerle Soumlyleşishy

ler Ccedileviri Haim VVatzman Londra Picador 1994

Groueff Stephane Dikenlerin Tacı Lanham Md Madison Books

1987

Grozev kostadin et al 1903-2003 Bulgaristan ve Amerika Birleşik Devshy

letleri Arasında 100 Yıllık Diplomatik İlişkiler Bulgaristan Amerika

Birleşik Devletleri Buumlyuumlkelccedililiği 2003

Haddad Simon Luumlbnanda Filistin Koumlrduumlğuumlmuuml Muumllteci Birleşimi Politishy

kaları Brighton Sussex Akademi Basımevi 1988

Hashavia Arye Altı Guumln Savaşınm Tarihi Tel Aviv Ledory Publishing

Housend

Heikal Mohamed Gizli Kanallar Arap-Israil Goumlruumlşmelerinin icircccedil oumlykuumlleshy

ri Londra Harper CoUins Publishers 1996

Herzog Chaim Arap-icircsrail Savaşları Ortadoğuda Savaş ve Barış New

York Vintage Books 1982

HiUel Shlomo Ruab Kadim Kuduumls Idanim 1985

Hillenbrand Carole Haccedillılar icircsicircami Bakış Accedilısı New York Routledge

2000

Hiro Dilip Soumlz Verilmiş Toprağı Paylaşmak İsraillilerin ve Filistinlilerin

Bir Masah New York Olive Branch Basımevi 1999

Hirsch Ellened İsrail Gerccedilekleri Kuduumls Ahva Basımevi 1999

Hirst David Silah ve Zeytin Dalı Ortadoğuda Şiddetin Koumlkleri New

York Thunder s Mouth Pres Nation Books 2003

Hroub Khaled Hamas Politik Duumlşuumlnce ve Uygulama Washincton

DC F Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 2000

İdinopulos Thoas A Mucizeler Tarafmdan Yıpranmış Bonaparte ve

Muhammad Aliden Ben-Gurion ve Muumlftuumlye Filistinin Tarihi Chi-

SANDY TOLAN

cago Ivan RDee1998

Janik Allan ve Stephen Toulmin Wittgensteinın Viyanasj New York

Simon amp Schuster 1973

Jayussi Salma Khadra ed Modern Filistin Edebiyatının Antolojisi New

York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1992

Kalen Horace Meyer Siyonizm ve Duumlnya Politikaları Bir Tarih ve Sosshy

yal Psikoloji Ccedilalışması Garden Cİty NY Doubleday Page 8r Co

1921

Kamhi Raphael Moshe Musevi Makedonya Devriminin Hatırası Sinev-

ra Bulgaristan 2001

Kanana Sharif Filistinin Halkınm Mirası israil Arap Mirası Araştırma

Merkezi 1994

Hacirclacirc Tatilde Icirc948de Filistinlilerin Tahliyesi Kuduumls

SHAML- Filistin Diasporası ve Muumllteci Merkezi 2000

Karmi Ghada Fatimanın araştırmasında Bir Filistinli Oumlykuumlsuuml Ver-

so2002

Karsh Efraim İsrail Tarihini Uydurmak YCMI ToumlrııccedilriierLondra Frank

Cass 8tCo 1997

Khalidi Rashid Filistinli Kimliği Modern Milliyetccedili Bilinci Kurmak

New York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

Khalidi Walided Sığınmadan İşgale Beyrut Filistin Araştırmaları Ensshy

tituumlsuuml 1971

mdash Diasporalarından oumlnce Filistinlilerin Fotografik Tarihi 1876-

1948 Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1991

Sığınmadan işgale Siyonizm Araştırması ve 1948e Kadar

Filistin Problemi Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1971

Kamal Abdul Fattah Linda Butler Sharif S Elmusa Gha-

zi Falah Albert Glock Sharif Kanana Muhammad Ali Khalidi ve

William C Young Birlikte Geride Kalanlar Filistin koumlylerinin işgali

ve Icirc948de İsrail tarafından boşaltılması WashingtonDC Filistin

Araştırmaları Enstituumlsuuml1992

Kirkbride Sir Alec Kanatlardan Amman Biyografisi 1947-1951 Londshy

ra Frank Cass 1976

LİMON ACACI

Kuumlen Albert Bulgaristanda Yahudileri Kurtarma 1941-1944 Bulgaris-

tan Devlet Yayın Evi 1977

Kossev DHHristov ve DAngelov Kısa Bir Bulgaristan Tarihi Mar-

garet AIexiava ve Nicolai Koledarov ccedilevirisi Sofya Yabancı Diller

Basımevi 1963

Lamm Zvi Genccedillik Youmlnetimi Alıyor Avrupada Musevi Genccedillik Hareshy

ketlerinin Başlangıcı Ibraniceden Sionah Kronfeld- Honig ccedilevirisi

Givat Haviva israil Yad Yaari 2004

Langer FeliCIA Kendi Goumlzlerimle Londra Ithaca Basımevi 1975

Lockman Zachary Yoldaşlar ve Duumlşmanlar Filİstinde Arap ve Musevi

İşccedililer 1906-1948 Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi

Basımevi 1996

LowenthaI MArvined ve Ccedileviri Theodor Herzlin Guumlnluumlkleri New

York Diai Basmievi 1956

Lustick lan Zafer ve Felaket 1948 Savaşı İsrail Bağımsızlığı ve Muumllteci

Problemi Nevv York Garland Publishing Inc 1994

Maksoud Clovis (oumlnsoumlzuuml) Filistin Yaşıyor Direniş Liderleri ile Roumlporshy

tajlar Beyrut Filistin Araştırma Merkezi ve Kuveytli oumlğretmenler

Cemiyeti 1973

Masalha Nur Filistinlilerin Suumlruumllmesi Siyonist Duumlşuumlncede Nakletmeshy

nin Kavramı 1882-1948 WashingtonUumlC Filistin Araştırmaları

Enstituumlsuuml 1992

Buumlyuumlk İsrail ve Filistinliler Yaytltm Politikası Londra

Pluto Basımevi 2000

Mattar Philip Kuduumlsuumln Muumlftuumlsuuml New York Columbia Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1988

Miller Ylana N Kırsal Filistinde Huumlkuumlmet ve Toplum 1920-1948 Ausshy

tin Teksas Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1985

Milsteİn Uri icircsrail Kurtuluş Savaşı Tarihi Vol IV Krizden Karar Ccedilıkshy

tı Ibraniceden ccedileviri ve duumlzeltmeler Alan Sachs Lanham Md

Amerikanın Basın Uumlniversitesi 1998

Minchevi Ognyan Valeri Ratchev ve Marin Lessenski eds Nato 2002de

Bulgaristan Sofya Accedilık Toplum Kuruluşu 2002

396 bull

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

UMON A G A C I

bull 3 9 2 -

Filistin uumlzerine Anglo-Amerikan Komitesi1945-1946

İsrailin Yuumlkselişi cilt35 New York Garland Publishing Inc 1987

Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler Goumlruumlşmeleri 1947

İsrailin Yuumlkselişi cilt37 New York Garland Publishing Inc1987

- israilin Tanınması 1948 İsrailin Yuumlkselişi cilt39 New

York Garland Publishing Inc1987

Connell Dan Devrimin Tekrar Duumlşuumlnuumllmesi Demokrasi ve Sosyal Adashy

let iccedilin Yeni Stratejiler Eritre Guumlney Afrika Filistin ve Nikaragua

Tecruumlbeleri LawrencevilleNJ Red Sea Basımevi 2001

Constant Stephan Kurnaz Ferdinand 1861-1948 Bulgaristan Ccediları

Londra Sidgwick amp Jackson 1979

Crampton R] Modern Bulgaristanm Kısa Tarihi Cambridge Cambrishy

dge Uumlniversitesi Basımevi 1987

Darwish Mahmoud Unutkanlığm Anısı Ağustos Beyrut 1982 ibrashy

him Muhawi tarafmdan Arapccediladan ccedileviri Berkeiey Kaliforniya

Kaliforniya Uumlniversitesi Basımevi 1995

Dayan Yael İrsal Guumlnluumlğuuml Haziran 1967 Uev^ York McGraw-HilK

1967

EI-Asmar Fouzi İbrani Karışıklık Ccedilocuk Edebiyatında Arap Klişesi

Vermont Amana Books 1986

Israiİde bir Arap olmak Londra Frances Printer

Ltd 1975

Einslein Albert Siyonizm Hakkında Konuşmalar ve Mektuplar Leon

Snıith tarafından duumlzeUildi ve ccedilevrildi Nevv York Macmİllan

1931

Elon Amos Bulanık kan dalgası Ortadoğudan şevkler Nevv York Co-

lumbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

İsrailliler Kurucuları ve Oğullan Tel Aviv Adam Publis-

hers 1981

Kuduumls Aynaların Şehri Boston Littie Brown amp

Co1989

Enderun Charles Parccedilalanmış Ruumlyalar Ortadoğuda Başarısız Barış

Girişimleri 1995-2002 Fransızcadan ccedileviri Susan Fairfield New

SANDY TOLAN

York Other Basımevi 2003

Eshkenazi Jacques ve Alfred Krispin Bulgaristanm icircccedil Boumllgesindeki Yashy

hudiler Notlarla İzah edilmiş bir bibliyografi Buigarcadan Alfred

Krispin ccedilevirisi ile Sofya Uluslararası Azınlık Ccedilalışmaları ve Karshy

şılıklı Kuumlltuumlrel ilişkiler Merkezi 2002

Eveland Wilbur Crane Ccediloumlluumln İpleri Ortadoğuda Amerikanm Başarıshy

sızlığı Londra WW Norton amp Co1980

Farsoun Samih K Filistin ve Filistinliler Boulder Colo Westview Bashy

sımevi 1997

Feiler Bruce Abraham Uumlccedil İnanan Kalbine Yolculuk New York Willi-

am Morrow 2002

İncille Yuumlruumlmek Musanın Beş Kitabının Toprağından

Geccedilen Bir Yolculuk Nevv York William Morrow 2001

Finkelstein Israel ve Neil Asher Silberman Ortaya Ccedilıkarılan İncil Arkeshy

ologların Antik İsrail ve Kutsal Metinlerinin Koumlkeni Hakkında Yeni

Goumlruumlşler Nevv York Simon amp Schuster 2001

Flapan Simha İsrailin Doğuşu Efsaneler ve Gerccedilekler Nevv York Pant-

heon Books 1987

Frances Samuel Recuerdos Alegres Ecuerdos Tristes Sofya Shalom

2000

Friedman Thomas L Beyruttan Kuduumlse Nevv York Anchor Books

1995

Gaff Angela Yasailığın Aldatıcılığı 17 Aralık 1992de İsrailin Filistinlishy

leri Toplu Şekilde Suumlrmeleri Hakkında Yasal Bir Analiz Ramallah

EI-Haq 1993

Gefen Israel Luumlbnanda Bir İsrailli Londra Pickvvick Books 1986

AteşU Yıllar Londra Ferrington 1995

Gelber Yoav 1948 Filistin Savaş Kaccedilış ve Filistinli Muumlltecilerin Probleshy

minin Ortaya Ccedilıkışı Brighton Sussex Akademi Basımevi 2001

Gerner Deborah Bir Uumllke İki Toplum Filistin Uumlzerinde Anlaşmazlık

Boulder Colo Westview Basımevi 1994

Gharaibeh Favvzi A Batı Şeria ve Gazze Şeridi Ekonomileri Boulder

Colo Westview Basımevi 1985

LİMON AĞACI

3 9 4 -

Glubb Sir John Bagot Araplarla Bir Asker Londra Hodder amp Stough-

ton 1957

Gren Stephen Taraf Tutmak Amerikamn Saldırgan Bir israil İle Gizli

icirclişkileri 1948-1967 Londra Faber amp Faber 1984

Gresh Alain FKOuml Muumlcadele Bağımsız Filistin Devleti icircccedilin A M Berett

tarafından Fransızcadan ccedileviri Londra Zed Books 1988

Grossman David Tel uumlstuumlnde Uyumak icircsraildeki Filistinlilerle Soumlyleşishy

ler Ccedileviri Haim VVatzman Londra Picador 1994

Groueff Stephane Dikenlerin Tacı Lanham Md Madison Books

1987

Grozev kostadin et al 1903-2003 Bulgaristan ve Amerika Birleşik Devshy

letleri Arasında 100 Yıllık Diplomatik İlişkiler Bulgaristan Amerika

Birleşik Devletleri Buumlyuumlkelccedililiği 2003

Haddad Simon Luumlbnanda Filistin Koumlrduumlğuumlmuuml Muumllteci Birleşimi Politishy

kaları Brighton Sussex Akademi Basımevi 1988

Hashavia Arye Altı Guumln Savaşınm Tarihi Tel Aviv Ledory Publishing

Housend

Heikal Mohamed Gizli Kanallar Arap-Israil Goumlruumlşmelerinin icircccedil oumlykuumlleshy

ri Londra Harper CoUins Publishers 1996

Herzog Chaim Arap-icircsrail Savaşları Ortadoğuda Savaş ve Barış New

York Vintage Books 1982

HiUel Shlomo Ruab Kadim Kuduumls Idanim 1985

Hillenbrand Carole Haccedillılar icircsicircami Bakış Accedilısı New York Routledge

2000

Hiro Dilip Soumlz Verilmiş Toprağı Paylaşmak İsraillilerin ve Filistinlilerin

Bir Masah New York Olive Branch Basımevi 1999

Hirsch Ellened İsrail Gerccedilekleri Kuduumls Ahva Basımevi 1999

Hirst David Silah ve Zeytin Dalı Ortadoğuda Şiddetin Koumlkleri New

York Thunder s Mouth Pres Nation Books 2003

Hroub Khaled Hamas Politik Duumlşuumlnce ve Uygulama Washincton

DC F Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 2000

İdinopulos Thoas A Mucizeler Tarafmdan Yıpranmış Bonaparte ve

Muhammad Aliden Ben-Gurion ve Muumlftuumlye Filistinin Tarihi Chi-

SANDY TOLAN

cago Ivan RDee1998

Janik Allan ve Stephen Toulmin Wittgensteinın Viyanasj New York

Simon amp Schuster 1973

Jayussi Salma Khadra ed Modern Filistin Edebiyatının Antolojisi New

York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1992

Kalen Horace Meyer Siyonizm ve Duumlnya Politikaları Bir Tarih ve Sosshy

yal Psikoloji Ccedilalışması Garden Cİty NY Doubleday Page 8r Co

1921

Kamhi Raphael Moshe Musevi Makedonya Devriminin Hatırası Sinev-

ra Bulgaristan 2001

Kanana Sharif Filistinin Halkınm Mirası israil Arap Mirası Araştırma

Merkezi 1994

Hacirclacirc Tatilde Icirc948de Filistinlilerin Tahliyesi Kuduumls

SHAML- Filistin Diasporası ve Muumllteci Merkezi 2000

Karmi Ghada Fatimanın araştırmasında Bir Filistinli Oumlykuumlsuuml Ver-

so2002

Karsh Efraim İsrail Tarihini Uydurmak YCMI ToumlrııccedilriierLondra Frank

Cass 8tCo 1997

Khalidi Rashid Filistinli Kimliği Modern Milliyetccedili Bilinci Kurmak

New York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

Khalidi Walided Sığınmadan İşgale Beyrut Filistin Araştırmaları Ensshy

tituumlsuuml 1971

mdash Diasporalarından oumlnce Filistinlilerin Fotografik Tarihi 1876-

1948 Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1991

Sığınmadan işgale Siyonizm Araştırması ve 1948e Kadar

Filistin Problemi Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1971

Kamal Abdul Fattah Linda Butler Sharif S Elmusa Gha-

zi Falah Albert Glock Sharif Kanana Muhammad Ali Khalidi ve

William C Young Birlikte Geride Kalanlar Filistin koumlylerinin işgali

ve Icirc948de İsrail tarafından boşaltılması WashingtonDC Filistin

Araştırmaları Enstituumlsuuml1992

Kirkbride Sir Alec Kanatlardan Amman Biyografisi 1947-1951 Londshy

ra Frank Cass 1976

LİMON ACACI

Kuumlen Albert Bulgaristanda Yahudileri Kurtarma 1941-1944 Bulgaris-

tan Devlet Yayın Evi 1977

Kossev DHHristov ve DAngelov Kısa Bir Bulgaristan Tarihi Mar-

garet AIexiava ve Nicolai Koledarov ccedilevirisi Sofya Yabancı Diller

Basımevi 1963

Lamm Zvi Genccedillik Youmlnetimi Alıyor Avrupada Musevi Genccedillik Hareshy

ketlerinin Başlangıcı Ibraniceden Sionah Kronfeld- Honig ccedilevirisi

Givat Haviva israil Yad Yaari 2004

Langer FeliCIA Kendi Goumlzlerimle Londra Ithaca Basımevi 1975

Lockman Zachary Yoldaşlar ve Duumlşmanlar Filİstinde Arap ve Musevi

İşccedililer 1906-1948 Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi

Basımevi 1996

LowenthaI MArvined ve Ccedileviri Theodor Herzlin Guumlnluumlkleri New

York Diai Basmievi 1956

Lustick lan Zafer ve Felaket 1948 Savaşı İsrail Bağımsızlığı ve Muumllteci

Problemi Nevv York Garland Publishing Inc 1994

Maksoud Clovis (oumlnsoumlzuuml) Filistin Yaşıyor Direniş Liderleri ile Roumlporshy

tajlar Beyrut Filistin Araştırma Merkezi ve Kuveytli oumlğretmenler

Cemiyeti 1973

Masalha Nur Filistinlilerin Suumlruumllmesi Siyonist Duumlşuumlncede Nakletmeshy

nin Kavramı 1882-1948 WashingtonUumlC Filistin Araştırmaları

Enstituumlsuuml 1992

Buumlyuumlk İsrail ve Filistinliler Yaytltm Politikası Londra

Pluto Basımevi 2000

Mattar Philip Kuduumlsuumln Muumlftuumlsuuml New York Columbia Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1988

Miller Ylana N Kırsal Filistinde Huumlkuumlmet ve Toplum 1920-1948 Ausshy

tin Teksas Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1985

Milsteİn Uri icircsrail Kurtuluş Savaşı Tarihi Vol IV Krizden Karar Ccedilıkshy

tı Ibraniceden ccedileviri ve duumlzeltmeler Alan Sachs Lanham Md

Amerikanın Basın Uumlniversitesi 1998

Minchevi Ognyan Valeri Ratchev ve Marin Lessenski eds Nato 2002de

Bulgaristan Sofya Accedilık Toplum Kuruluşu 2002

396 bull

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

SANDY TOLAN

York Other Basımevi 2003

Eshkenazi Jacques ve Alfred Krispin Bulgaristanm icircccedil Boumllgesindeki Yashy

hudiler Notlarla İzah edilmiş bir bibliyografi Buigarcadan Alfred

Krispin ccedilevirisi ile Sofya Uluslararası Azınlık Ccedilalışmaları ve Karshy

şılıklı Kuumlltuumlrel ilişkiler Merkezi 2002

Eveland Wilbur Crane Ccediloumlluumln İpleri Ortadoğuda Amerikanm Başarıshy

sızlığı Londra WW Norton amp Co1980

Farsoun Samih K Filistin ve Filistinliler Boulder Colo Westview Bashy

sımevi 1997

Feiler Bruce Abraham Uumlccedil İnanan Kalbine Yolculuk New York Willi-

am Morrow 2002

İncille Yuumlruumlmek Musanın Beş Kitabının Toprağından

Geccedilen Bir Yolculuk Nevv York William Morrow 2001

Finkelstein Israel ve Neil Asher Silberman Ortaya Ccedilıkarılan İncil Arkeshy

ologların Antik İsrail ve Kutsal Metinlerinin Koumlkeni Hakkında Yeni

Goumlruumlşler Nevv York Simon amp Schuster 2001

Flapan Simha İsrailin Doğuşu Efsaneler ve Gerccedilekler Nevv York Pant-

heon Books 1987

Frances Samuel Recuerdos Alegres Ecuerdos Tristes Sofya Shalom

2000

Friedman Thomas L Beyruttan Kuduumlse Nevv York Anchor Books

1995

Gaff Angela Yasailığın Aldatıcılığı 17 Aralık 1992de İsrailin Filistinlishy

leri Toplu Şekilde Suumlrmeleri Hakkında Yasal Bir Analiz Ramallah

EI-Haq 1993

Gefen Israel Luumlbnanda Bir İsrailli Londra Pickvvick Books 1986

AteşU Yıllar Londra Ferrington 1995

Gelber Yoav 1948 Filistin Savaş Kaccedilış ve Filistinli Muumlltecilerin Probleshy

minin Ortaya Ccedilıkışı Brighton Sussex Akademi Basımevi 2001

Gerner Deborah Bir Uumllke İki Toplum Filistin Uumlzerinde Anlaşmazlık

Boulder Colo Westview Basımevi 1994

Gharaibeh Favvzi A Batı Şeria ve Gazze Şeridi Ekonomileri Boulder

Colo Westview Basımevi 1985

LİMON AĞACI

3 9 4 -

Glubb Sir John Bagot Araplarla Bir Asker Londra Hodder amp Stough-

ton 1957

Gren Stephen Taraf Tutmak Amerikamn Saldırgan Bir israil İle Gizli

icirclişkileri 1948-1967 Londra Faber amp Faber 1984

Gresh Alain FKOuml Muumlcadele Bağımsız Filistin Devleti icircccedilin A M Berett

tarafından Fransızcadan ccedileviri Londra Zed Books 1988

Grossman David Tel uumlstuumlnde Uyumak icircsraildeki Filistinlilerle Soumlyleşishy

ler Ccedileviri Haim VVatzman Londra Picador 1994

Groueff Stephane Dikenlerin Tacı Lanham Md Madison Books

1987

Grozev kostadin et al 1903-2003 Bulgaristan ve Amerika Birleşik Devshy

letleri Arasında 100 Yıllık Diplomatik İlişkiler Bulgaristan Amerika

Birleşik Devletleri Buumlyuumlkelccedililiği 2003

Haddad Simon Luumlbnanda Filistin Koumlrduumlğuumlmuuml Muumllteci Birleşimi Politishy

kaları Brighton Sussex Akademi Basımevi 1988

Hashavia Arye Altı Guumln Savaşınm Tarihi Tel Aviv Ledory Publishing

Housend

Heikal Mohamed Gizli Kanallar Arap-Israil Goumlruumlşmelerinin icircccedil oumlykuumlleshy

ri Londra Harper CoUins Publishers 1996

Herzog Chaim Arap-icircsrail Savaşları Ortadoğuda Savaş ve Barış New

York Vintage Books 1982

HiUel Shlomo Ruab Kadim Kuduumls Idanim 1985

Hillenbrand Carole Haccedillılar icircsicircami Bakış Accedilısı New York Routledge

2000

Hiro Dilip Soumlz Verilmiş Toprağı Paylaşmak İsraillilerin ve Filistinlilerin

Bir Masah New York Olive Branch Basımevi 1999

Hirsch Ellened İsrail Gerccedilekleri Kuduumls Ahva Basımevi 1999

Hirst David Silah ve Zeytin Dalı Ortadoğuda Şiddetin Koumlkleri New

York Thunder s Mouth Pres Nation Books 2003

Hroub Khaled Hamas Politik Duumlşuumlnce ve Uygulama Washincton

DC F Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 2000

İdinopulos Thoas A Mucizeler Tarafmdan Yıpranmış Bonaparte ve

Muhammad Aliden Ben-Gurion ve Muumlftuumlye Filistinin Tarihi Chi-

SANDY TOLAN

cago Ivan RDee1998

Janik Allan ve Stephen Toulmin Wittgensteinın Viyanasj New York

Simon amp Schuster 1973

Jayussi Salma Khadra ed Modern Filistin Edebiyatının Antolojisi New

York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1992

Kalen Horace Meyer Siyonizm ve Duumlnya Politikaları Bir Tarih ve Sosshy

yal Psikoloji Ccedilalışması Garden Cİty NY Doubleday Page 8r Co

1921

Kamhi Raphael Moshe Musevi Makedonya Devriminin Hatırası Sinev-

ra Bulgaristan 2001

Kanana Sharif Filistinin Halkınm Mirası israil Arap Mirası Araştırma

Merkezi 1994

Hacirclacirc Tatilde Icirc948de Filistinlilerin Tahliyesi Kuduumls

SHAML- Filistin Diasporası ve Muumllteci Merkezi 2000

Karmi Ghada Fatimanın araştırmasında Bir Filistinli Oumlykuumlsuuml Ver-

so2002

Karsh Efraim İsrail Tarihini Uydurmak YCMI ToumlrııccedilriierLondra Frank

Cass 8tCo 1997

Khalidi Rashid Filistinli Kimliği Modern Milliyetccedili Bilinci Kurmak

New York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

Khalidi Walided Sığınmadan İşgale Beyrut Filistin Araştırmaları Ensshy

tituumlsuuml 1971

mdash Diasporalarından oumlnce Filistinlilerin Fotografik Tarihi 1876-

1948 Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1991

Sığınmadan işgale Siyonizm Araştırması ve 1948e Kadar

Filistin Problemi Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1971

Kamal Abdul Fattah Linda Butler Sharif S Elmusa Gha-

zi Falah Albert Glock Sharif Kanana Muhammad Ali Khalidi ve

William C Young Birlikte Geride Kalanlar Filistin koumlylerinin işgali

ve Icirc948de İsrail tarafından boşaltılması WashingtonDC Filistin

Araştırmaları Enstituumlsuuml1992

Kirkbride Sir Alec Kanatlardan Amman Biyografisi 1947-1951 Londshy

ra Frank Cass 1976

LİMON ACACI

Kuumlen Albert Bulgaristanda Yahudileri Kurtarma 1941-1944 Bulgaris-

tan Devlet Yayın Evi 1977

Kossev DHHristov ve DAngelov Kısa Bir Bulgaristan Tarihi Mar-

garet AIexiava ve Nicolai Koledarov ccedilevirisi Sofya Yabancı Diller

Basımevi 1963

Lamm Zvi Genccedillik Youmlnetimi Alıyor Avrupada Musevi Genccedillik Hareshy

ketlerinin Başlangıcı Ibraniceden Sionah Kronfeld- Honig ccedilevirisi

Givat Haviva israil Yad Yaari 2004

Langer FeliCIA Kendi Goumlzlerimle Londra Ithaca Basımevi 1975

Lockman Zachary Yoldaşlar ve Duumlşmanlar Filİstinde Arap ve Musevi

İşccedililer 1906-1948 Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi

Basımevi 1996

LowenthaI MArvined ve Ccedileviri Theodor Herzlin Guumlnluumlkleri New

York Diai Basmievi 1956

Lustick lan Zafer ve Felaket 1948 Savaşı İsrail Bağımsızlığı ve Muumllteci

Problemi Nevv York Garland Publishing Inc 1994

Maksoud Clovis (oumlnsoumlzuuml) Filistin Yaşıyor Direniş Liderleri ile Roumlporshy

tajlar Beyrut Filistin Araştırma Merkezi ve Kuveytli oumlğretmenler

Cemiyeti 1973

Masalha Nur Filistinlilerin Suumlruumllmesi Siyonist Duumlşuumlncede Nakletmeshy

nin Kavramı 1882-1948 WashingtonUumlC Filistin Araştırmaları

Enstituumlsuuml 1992

Buumlyuumlk İsrail ve Filistinliler Yaytltm Politikası Londra

Pluto Basımevi 2000

Mattar Philip Kuduumlsuumln Muumlftuumlsuuml New York Columbia Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1988

Miller Ylana N Kırsal Filistinde Huumlkuumlmet ve Toplum 1920-1948 Ausshy

tin Teksas Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1985

Milsteİn Uri icircsrail Kurtuluş Savaşı Tarihi Vol IV Krizden Karar Ccedilıkshy

tı Ibraniceden ccedileviri ve duumlzeltmeler Alan Sachs Lanham Md

Amerikanın Basın Uumlniversitesi 1998

Minchevi Ognyan Valeri Ratchev ve Marin Lessenski eds Nato 2002de

Bulgaristan Sofya Accedilık Toplum Kuruluşu 2002

396 bull

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

LİMON AĞACI

3 9 4 -

Glubb Sir John Bagot Araplarla Bir Asker Londra Hodder amp Stough-

ton 1957

Gren Stephen Taraf Tutmak Amerikamn Saldırgan Bir israil İle Gizli

icirclişkileri 1948-1967 Londra Faber amp Faber 1984

Gresh Alain FKOuml Muumlcadele Bağımsız Filistin Devleti icircccedilin A M Berett

tarafından Fransızcadan ccedileviri Londra Zed Books 1988

Grossman David Tel uumlstuumlnde Uyumak icircsraildeki Filistinlilerle Soumlyleşishy

ler Ccedileviri Haim VVatzman Londra Picador 1994

Groueff Stephane Dikenlerin Tacı Lanham Md Madison Books

1987

Grozev kostadin et al 1903-2003 Bulgaristan ve Amerika Birleşik Devshy

letleri Arasında 100 Yıllık Diplomatik İlişkiler Bulgaristan Amerika

Birleşik Devletleri Buumlyuumlkelccedililiği 2003

Haddad Simon Luumlbnanda Filistin Koumlrduumlğuumlmuuml Muumllteci Birleşimi Politishy

kaları Brighton Sussex Akademi Basımevi 1988

Hashavia Arye Altı Guumln Savaşınm Tarihi Tel Aviv Ledory Publishing

Housend

Heikal Mohamed Gizli Kanallar Arap-Israil Goumlruumlşmelerinin icircccedil oumlykuumlleshy

ri Londra Harper CoUins Publishers 1996

Herzog Chaim Arap-icircsrail Savaşları Ortadoğuda Savaş ve Barış New

York Vintage Books 1982

HiUel Shlomo Ruab Kadim Kuduumls Idanim 1985

Hillenbrand Carole Haccedillılar icircsicircami Bakış Accedilısı New York Routledge

2000

Hiro Dilip Soumlz Verilmiş Toprağı Paylaşmak İsraillilerin ve Filistinlilerin

Bir Masah New York Olive Branch Basımevi 1999

Hirsch Ellened İsrail Gerccedilekleri Kuduumls Ahva Basımevi 1999

Hirst David Silah ve Zeytin Dalı Ortadoğuda Şiddetin Koumlkleri New

York Thunder s Mouth Pres Nation Books 2003

Hroub Khaled Hamas Politik Duumlşuumlnce ve Uygulama Washincton

DC F Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 2000

İdinopulos Thoas A Mucizeler Tarafmdan Yıpranmış Bonaparte ve

Muhammad Aliden Ben-Gurion ve Muumlftuumlye Filistinin Tarihi Chi-

SANDY TOLAN

cago Ivan RDee1998

Janik Allan ve Stephen Toulmin Wittgensteinın Viyanasj New York

Simon amp Schuster 1973

Jayussi Salma Khadra ed Modern Filistin Edebiyatının Antolojisi New

York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1992

Kalen Horace Meyer Siyonizm ve Duumlnya Politikaları Bir Tarih ve Sosshy

yal Psikoloji Ccedilalışması Garden Cİty NY Doubleday Page 8r Co

1921

Kamhi Raphael Moshe Musevi Makedonya Devriminin Hatırası Sinev-

ra Bulgaristan 2001

Kanana Sharif Filistinin Halkınm Mirası israil Arap Mirası Araştırma

Merkezi 1994

Hacirclacirc Tatilde Icirc948de Filistinlilerin Tahliyesi Kuduumls

SHAML- Filistin Diasporası ve Muumllteci Merkezi 2000

Karmi Ghada Fatimanın araştırmasında Bir Filistinli Oumlykuumlsuuml Ver-

so2002

Karsh Efraim İsrail Tarihini Uydurmak YCMI ToumlrııccedilriierLondra Frank

Cass 8tCo 1997

Khalidi Rashid Filistinli Kimliği Modern Milliyetccedili Bilinci Kurmak

New York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

Khalidi Walided Sığınmadan İşgale Beyrut Filistin Araştırmaları Ensshy

tituumlsuuml 1971

mdash Diasporalarından oumlnce Filistinlilerin Fotografik Tarihi 1876-

1948 Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1991

Sığınmadan işgale Siyonizm Araştırması ve 1948e Kadar

Filistin Problemi Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1971

Kamal Abdul Fattah Linda Butler Sharif S Elmusa Gha-

zi Falah Albert Glock Sharif Kanana Muhammad Ali Khalidi ve

William C Young Birlikte Geride Kalanlar Filistin koumlylerinin işgali

ve Icirc948de İsrail tarafından boşaltılması WashingtonDC Filistin

Araştırmaları Enstituumlsuuml1992

Kirkbride Sir Alec Kanatlardan Amman Biyografisi 1947-1951 Londshy

ra Frank Cass 1976

LİMON ACACI

Kuumlen Albert Bulgaristanda Yahudileri Kurtarma 1941-1944 Bulgaris-

tan Devlet Yayın Evi 1977

Kossev DHHristov ve DAngelov Kısa Bir Bulgaristan Tarihi Mar-

garet AIexiava ve Nicolai Koledarov ccedilevirisi Sofya Yabancı Diller

Basımevi 1963

Lamm Zvi Genccedillik Youmlnetimi Alıyor Avrupada Musevi Genccedillik Hareshy

ketlerinin Başlangıcı Ibraniceden Sionah Kronfeld- Honig ccedilevirisi

Givat Haviva israil Yad Yaari 2004

Langer FeliCIA Kendi Goumlzlerimle Londra Ithaca Basımevi 1975

Lockman Zachary Yoldaşlar ve Duumlşmanlar Filİstinde Arap ve Musevi

İşccedililer 1906-1948 Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi

Basımevi 1996

LowenthaI MArvined ve Ccedileviri Theodor Herzlin Guumlnluumlkleri New

York Diai Basmievi 1956

Lustick lan Zafer ve Felaket 1948 Savaşı İsrail Bağımsızlığı ve Muumllteci

Problemi Nevv York Garland Publishing Inc 1994

Maksoud Clovis (oumlnsoumlzuuml) Filistin Yaşıyor Direniş Liderleri ile Roumlporshy

tajlar Beyrut Filistin Araştırma Merkezi ve Kuveytli oumlğretmenler

Cemiyeti 1973

Masalha Nur Filistinlilerin Suumlruumllmesi Siyonist Duumlşuumlncede Nakletmeshy

nin Kavramı 1882-1948 WashingtonUumlC Filistin Araştırmaları

Enstituumlsuuml 1992

Buumlyuumlk İsrail ve Filistinliler Yaytltm Politikası Londra

Pluto Basımevi 2000

Mattar Philip Kuduumlsuumln Muumlftuumlsuuml New York Columbia Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1988

Miller Ylana N Kırsal Filistinde Huumlkuumlmet ve Toplum 1920-1948 Ausshy

tin Teksas Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1985

Milsteİn Uri icircsrail Kurtuluş Savaşı Tarihi Vol IV Krizden Karar Ccedilıkshy

tı Ibraniceden ccedileviri ve duumlzeltmeler Alan Sachs Lanham Md

Amerikanın Basın Uumlniversitesi 1998

Minchevi Ognyan Valeri Ratchev ve Marin Lessenski eds Nato 2002de

Bulgaristan Sofya Accedilık Toplum Kuruluşu 2002

396 bull

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

SANDY TOLAN

cago Ivan RDee1998

Janik Allan ve Stephen Toulmin Wittgensteinın Viyanasj New York

Simon amp Schuster 1973

Jayussi Salma Khadra ed Modern Filistin Edebiyatının Antolojisi New

York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1992

Kalen Horace Meyer Siyonizm ve Duumlnya Politikaları Bir Tarih ve Sosshy

yal Psikoloji Ccedilalışması Garden Cİty NY Doubleday Page 8r Co

1921

Kamhi Raphael Moshe Musevi Makedonya Devriminin Hatırası Sinev-

ra Bulgaristan 2001

Kanana Sharif Filistinin Halkınm Mirası israil Arap Mirası Araştırma

Merkezi 1994

Hacirclacirc Tatilde Icirc948de Filistinlilerin Tahliyesi Kuduumls

SHAML- Filistin Diasporası ve Muumllteci Merkezi 2000

Karmi Ghada Fatimanın araştırmasında Bir Filistinli Oumlykuumlsuuml Ver-

so2002

Karsh Efraim İsrail Tarihini Uydurmak YCMI ToumlrııccedilriierLondra Frank

Cass 8tCo 1997

Khalidi Rashid Filistinli Kimliği Modern Milliyetccedili Bilinci Kurmak

New York Columbia Uumlniversitesi Basımevi 1997

Khalidi Walided Sığınmadan İşgale Beyrut Filistin Araştırmaları Ensshy

tituumlsuuml 1971

mdash Diasporalarından oumlnce Filistinlilerin Fotografik Tarihi 1876-

1948 Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1991

Sığınmadan işgale Siyonizm Araştırması ve 1948e Kadar

Filistin Problemi Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1971

Kamal Abdul Fattah Linda Butler Sharif S Elmusa Gha-

zi Falah Albert Glock Sharif Kanana Muhammad Ali Khalidi ve

William C Young Birlikte Geride Kalanlar Filistin koumlylerinin işgali

ve Icirc948de İsrail tarafından boşaltılması WashingtonDC Filistin

Araştırmaları Enstituumlsuuml1992

Kirkbride Sir Alec Kanatlardan Amman Biyografisi 1947-1951 Londshy

ra Frank Cass 1976

LİMON ACACI

Kuumlen Albert Bulgaristanda Yahudileri Kurtarma 1941-1944 Bulgaris-

tan Devlet Yayın Evi 1977

Kossev DHHristov ve DAngelov Kısa Bir Bulgaristan Tarihi Mar-

garet AIexiava ve Nicolai Koledarov ccedilevirisi Sofya Yabancı Diller

Basımevi 1963

Lamm Zvi Genccedillik Youmlnetimi Alıyor Avrupada Musevi Genccedillik Hareshy

ketlerinin Başlangıcı Ibraniceden Sionah Kronfeld- Honig ccedilevirisi

Givat Haviva israil Yad Yaari 2004

Langer FeliCIA Kendi Goumlzlerimle Londra Ithaca Basımevi 1975

Lockman Zachary Yoldaşlar ve Duumlşmanlar Filİstinde Arap ve Musevi

İşccedililer 1906-1948 Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi

Basımevi 1996

LowenthaI MArvined ve Ccedileviri Theodor Herzlin Guumlnluumlkleri New

York Diai Basmievi 1956

Lustick lan Zafer ve Felaket 1948 Savaşı İsrail Bağımsızlığı ve Muumllteci

Problemi Nevv York Garland Publishing Inc 1994

Maksoud Clovis (oumlnsoumlzuuml) Filistin Yaşıyor Direniş Liderleri ile Roumlporshy

tajlar Beyrut Filistin Araştırma Merkezi ve Kuveytli oumlğretmenler

Cemiyeti 1973

Masalha Nur Filistinlilerin Suumlruumllmesi Siyonist Duumlşuumlncede Nakletmeshy

nin Kavramı 1882-1948 WashingtonUumlC Filistin Araştırmaları

Enstituumlsuuml 1992

Buumlyuumlk İsrail ve Filistinliler Yaytltm Politikası Londra

Pluto Basımevi 2000

Mattar Philip Kuduumlsuumln Muumlftuumlsuuml New York Columbia Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1988

Miller Ylana N Kırsal Filistinde Huumlkuumlmet ve Toplum 1920-1948 Ausshy

tin Teksas Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1985

Milsteİn Uri icircsrail Kurtuluş Savaşı Tarihi Vol IV Krizden Karar Ccedilıkshy

tı Ibraniceden ccedileviri ve duumlzeltmeler Alan Sachs Lanham Md

Amerikanın Basın Uumlniversitesi 1998

Minchevi Ognyan Valeri Ratchev ve Marin Lessenski eds Nato 2002de

Bulgaristan Sofya Accedilık Toplum Kuruluşu 2002

396 bull

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

LİMON ACACI

Kuumlen Albert Bulgaristanda Yahudileri Kurtarma 1941-1944 Bulgaris-

tan Devlet Yayın Evi 1977

Kossev DHHristov ve DAngelov Kısa Bir Bulgaristan Tarihi Mar-

garet AIexiava ve Nicolai Koledarov ccedilevirisi Sofya Yabancı Diller

Basımevi 1963

Lamm Zvi Genccedillik Youmlnetimi Alıyor Avrupada Musevi Genccedillik Hareshy

ketlerinin Başlangıcı Ibraniceden Sionah Kronfeld- Honig ccedilevirisi

Givat Haviva israil Yad Yaari 2004

Langer FeliCIA Kendi Goumlzlerimle Londra Ithaca Basımevi 1975

Lockman Zachary Yoldaşlar ve Duumlşmanlar Filİstinde Arap ve Musevi

İşccedililer 1906-1948 Berkeiey Kaliforniya Kaliforniya Uumlniversitesi

Basımevi 1996

LowenthaI MArvined ve Ccedileviri Theodor Herzlin Guumlnluumlkleri New

York Diai Basmievi 1956

Lustick lan Zafer ve Felaket 1948 Savaşı İsrail Bağımsızlığı ve Muumllteci

Problemi Nevv York Garland Publishing Inc 1994

Maksoud Clovis (oumlnsoumlzuuml) Filistin Yaşıyor Direniş Liderleri ile Roumlporshy

tajlar Beyrut Filistin Araştırma Merkezi ve Kuveytli oumlğretmenler

Cemiyeti 1973

Masalha Nur Filistinlilerin Suumlruumllmesi Siyonist Duumlşuumlncede Nakletmeshy

nin Kavramı 1882-1948 WashingtonUumlC Filistin Araştırmaları

Enstituumlsuuml 1992

Buumlyuumlk İsrail ve Filistinliler Yaytltm Politikası Londra

Pluto Basımevi 2000

Mattar Philip Kuduumlsuumln Muumlftuumlsuuml New York Columbia Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1988

Miller Ylana N Kırsal Filistinde Huumlkuumlmet ve Toplum 1920-1948 Ausshy

tin Teksas Teksas Uumlniversitesi Basımevi 1985

Milsteİn Uri icircsrail Kurtuluş Savaşı Tarihi Vol IV Krizden Karar Ccedilıkshy

tı Ibraniceden ccedileviri ve duumlzeltmeler Alan Sachs Lanham Md

Amerikanın Basın Uumlniversitesi 1998

Minchevi Ognyan Valeri Ratchev ve Marin Lessenski eds Nato 2002de

Bulgaristan Sofya Accedilık Toplum Kuruluşu 2002

396 bull

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

SANDY TOLAN

397

Minns Amina ve Nadia Hijab Vatandaşların Ayrımı İsraildeki Filistinshy

lilerin bir Portresi Londra L B Taurus 8r Co 1990

Morris Benny 1948 ve Sonrası İsrail ve Filistinliler Oxford Claredon

Basımevi 1994

mdash İsrailin Sınır Savaşları 1949-1956 Arap Suumlziilmeleri İsshy

rail Misillemeleri ve Suumlveyş Savaşına Geri sayım Oxtord Claren-

don Basımevi 1993

Haklı Kurbanlar Siyonist Arap Anlaşmazlığının Tarihi

1881-2001 New York Vintage Books 2001

Kuduumls Yolu Gluhb Pahsa Filistin ve Yahudiler Londra L

B Tauris 2002

Musallam Sami Derleyici Filistin Hakkında Birleşmiş Milletler oumlnergeshy

leri 1947- 1972 Beyrut Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1973

Mutavvi Samir A 1967 Savaşında Uumlrduumln Cambridge Cambridge Uumlnishy

versitesi Basımevi 1987

Neff Donald Duumlşmuumlş Suumltunlar 1945ten Beri ABDnin Filistin ve İsrashy

il Politikaları Washington DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml

1995

Oumlren Michael B Altı Guumln Savaşı Haziran 1967 ve Modern Ortadoğu

Yapılanması Nevv York Baiiantine Books 2003

Oz Amos İsrail Topraklarında Ccedileviri Maurie Goldberg-Bartura San

Diego Kaliforniya Harcourt Brace 6 Co1993

Pappe ilan Modern Filistin Tarihi Bir Uumllke İki Toplum Cambridge

Cambridge Uumlniversitesi Basımevi 2004

Patai Raphael Arap Duumlşuumlncesi Nevv York Charles Scribners Sons

1973

Peariman Moshe İsrail Ordusu Nevv York Filozof Kuumltuumlphanesi 1950

Peariman VVendy Isgal Altında Sesler İkinci Ayaklanmadan Guumlnluumlk

Yaşam oumlykuumlleri New York Thunders Mouth PresNation Books

2003

Podeh Elie icircsrail Tarih Kitaplarında Arap-Israil Anlaşmazlığı 1948-

2000 Westport Conn Bergin amp Garvey2002

Pyrce-Jones David Yenilginin Yuumlzuuml Filistinli Muumllteciler ve Gerillalar

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

L I M O N A C A C I

Londra VVeidenfeld amp Nicholson 1972

Quigley John Filistin ve icircsrail Adalete Meydan Okuma Durham Duke

Uumlniversitesi Basımevi 1990

Reeve Simon Eyluumllde Bir Guumln 1972 Muumlnih Olimpiyatları Katliamı ve

İsrailin Tanrının Gazabı Adlı İntikam Eyleminin Tam Oumlykuumlsuuml

New york Arcade Publishing 2001

Rogan Eugene L Ve Avi Shlaim eds Filistin icircccedilin Savaş 1948in Tarihishy

nin Tekrar Yazılması Cambridge Cambridge Uumlniversitesi Basımeshy

vi 2001

Ross Dennis Kayıp Barış Ortadoğu barışı icircccedilin Yapılan Savaş Oumlykuumlsuumlshy

nuumln icircccedil Yuumlzuuml Nevv York Farrar Straus amp Giroux2000

Roy Sara Gazze Şeridi Gehşmeden Mahrum Politik Ekonomi Washingshy

ton DC Filistin Araştırmaları Enstituumlsuuml 1995

Sacco Joe Filistin Seattie Wash Fantagraphics Books 2001

Said Edvvard Yersiz Bir Biyografi Nevv York Alfred A Knopf 1999

Barış ve Memnuniyetsizlik Ortadoğu Barış Suumlrecinde Fishy

listin Hakkında Makaleler Nevv York Vintage Books 1995

Mal ve Muumllke El Koyma Politikaları Huumlr İrade Savaşı

1967-1994 Nevv York Vintage Books 1995

Sarma Adel Tobby Shelley Ben Cashdan et al katılımcılar Filistin Bir

İşgalin Analizi Londra Zed Books 1989

Salti Ramzi M Yerli Muhbirler ve Diğer Oumlykuumller Colorado Springs

Colo Three Continents Basımevi 1994

Sayigh Yezid Silahh Muumlcadele ve Devlet Arayışı Filistin Milliyetccedili Hareshy

keti 1949-1993 Oxfbrd Clarendon Basımevi 1997

Schleifer Abdullah Kuduumlsuumln Duumlşuumlşuuml Londra Aylık Goumlruumlş Basımevi

1972

Segev Tom Bir Filistin Tamamen Yahudiler ve Araplar İngiliz Mandashy

sı Altında New York Metropolitan Boks 1999 Ccedileviri Kopyası

2000

1949 İlk İsrailliler Nevv York Free Basımevi 1986

Shapira Avraham ed Yedinci Guumln Askerlerin Atı Guumln Savaşı Hakkında

Goumlruumlşleri Londra Andre Deutsch Ltd 1970

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

SANDY TOLAN

bull 3 9 9 raquo

Shehadeh Raja Evde Yabancdar İşgal Altındaki Filistin Doumlnemi Suuth

Royalton Vt Steertbrth Basımevi 2002

Shemesh Moshe Filistin Varlığı 1959-1974 Arap Politikaları ve FKOuml

Londra Frank Cass 1996

Shlaim Howard Guumlccedilluuml Adamı Dışarı Ccedilıkartın Şiddet ve Musevi Karakshy

teri New York Funk amp Wagnalls 1969

Siyomovics Susan Hafızanın Amacı Filistin Koumlyuumlnuumln Arap ve Yahudi

oumlykuumlsuuml Philadelphia Pennsylvania Uumlniversitesi Basımevi 1998

Sprinzak Ehud Kardeş Kardeşe Karşı New York Free Basımevi1999

Stein Kenneth Filistindeki Toprak Sorunu 1917-1939 Chapel HillN

C Kuzey Carolina Uumlniversitesi Basımevi 1984

Steinberg Milton Modern Yahudinin Yapılanması LanthamMd Ameshy

rika Basın Uumlniversitesi 1976

Swedenburg Ted icircsyan Anıları 1936-1939 İsyanı ve Filistin Milli Geccedilshy

mişi Minneapolis Minn Minnesota Uumlniversitesi Basımevi 1995

Svvisher Clayton E Camp David Gerccedileği Ortadoğu Barış Suumlrecinin Ccediloumlshy

kuumlşuumlnde Anlatılmayan Oumlykuuml New York Nation Books 2004

Tamir Vicki Bulgaristan ve Yahudileri Belirsiz Ortak Yaşamın Tarihi

Nevv York Sepher-Hermon Basımevi Inc Yeshiva Uumlniversitesi Bashy

sımevi 1979

TAvener L EUis İsrailin Yeniden Canlanması Londra Hodder amp Stou-

ghton 1961

Tavin Eli ve Yonah Alexander Psikolojik Savaş ve Propaganda Irgun

Belgeleri VVilmington Del Bilim Kaynakları Inc 1982

Teveth Shabtai Temmuz Tankları Londra Veidenfeld amp Nicholson

1968

Todorov Tzvetan Coumlmertliğin Kırılganlığı Bulgar Yahudileri Soykırımshy

dan Neden Kurtuldular Fransızcadan ccedileviri Arthur Dener Princeshy

ton NJ Princeton Uumlniversitesi Basımevi 1999

Tyler Warwick P Zorunlu Filistinde Devlet Toprakları ve Kırsal Gelişim

1920-1948 BrightonUK Sussex Akademi Basımevi 1988

Vassileva Boyka Bulgaristandaki Yahudiler 1944-1952 Boumlluumlmler Buishy

garcadan Polia Aiexandrova tarafından ccedilevrildi Sofya Uumlniversite

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

LİMON AĞACI

bull400laquo

Basımevi St Kliment Ohridski 1992

Yahya Adel H Filistinli Muumllteciler 1948-1998 Bir Soumlzluuml Tarih Ramalshy

lah Filistin Kuumlltuumlrel Değişim Merkezi 1999

Yablonka Hana Soykırımdan Kurtulanlar Savaştan Sonra İsrail New

York New York Uumlniversitesi Basımevi 1999

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6

L İ M O N A Ğ A C I SANDY TOLAN

1967 yılının yaz aylarında Altı Guumln Savaşından uzak olmayan bir tarihte genccedil bir Filistinli adam vc iki kuzeni İsrailin Ramla kasabasına giderler Onlar yaklaşık yirmi yit oumlnce ailelerinin terk etmek zorunda kaldığı ccedilocukluklarının geccediltiği evi goumlrmek isterler Bir kuzenin yuumlzuumlne kapı kapanır diğerinin ailesinin evi okula doumlnuumlştuumlruumllmuumlştuumlr fakat obur kuzen olan Beşir kendisini iccedileri davet eden Dalia tarafından karşılanır

Bir Arap ve bir Yahudi ailesinin ilişkilerinin başlangıccedil noktası budur Beşir babasının dikmiş olduğu limon ağacına bakarken bir sahipsizlik ve işgal duygulan iccedilinde olur 1948 yılında kuumlccediluumlk bir ccedilocuk iken Bulgaristandan kaccedilak olarak gelmiş olan Dalia savaş tarafından yok edilen bir umut ışığı goumlruumlr Onlar kaccedilınılmaz olarak kendi yazgılarım yaşamışlardır ve bu İsrail-Filistin tarihinin bir kuumlccediluumlkevrenini oluşturmaktadır

İki genccedil insamn başlattığı diyalog boumllgenin banş umudunu ortaya koymaktadır Limon ağacı simgesel olarak boumllgede huzurun muumlmkuumln olduğunu anlatmaktadır

Olağanuumlstuuml bir oumlykuuml ve kurgusal olmayan bir anlatıma sahip olarak sizi saracak

mdashSuNDAY T I M E S

Dalia ve Beşicircrin zorluklarla dolu dostluklarıtu izleyerek okuyucular duumlnyanın en inatccedilı ccedilatışmasının birinci elden deneyimini yaşayacaklar

mdash P U B U S H F R S V V K E K L Y

Hiccedilbir kitap daha zorlayıcı olamaz ve bu kitap kesinlikle bu yıl okuyacağınız en iyi kurgu-olmayan ccedilalışma olacak

mdashCHRISTIAN S C I E N C E M O N I T C

Yuumlzyılın yarısı boyunca tsrail-Filistin ccedilatışmasının oumlykuumlsuumlnuuml taşıyan bir ağaccedil varsa o budur Sandy Tolan bu ağacı bulmuştur ve om aracılığıyla iki halkın acı ve tutkusunu goumlzler oumlnuumlne sermiştir

mdash M i L W A U K E E J O U R N A L SENTINI

1

)iMW4MQMuayayintaricom

ISBN 978-605-5943-51 -6