3
Likert leinde temel yaklam kiilere aratrlan konuyla ilgili
yarglarn verilmesi ve bu yarglar zerinde younlamann bulunmas esas
alnmtr.
Likert leinde iki durum sz konusudur:istenilen durum ve
istenmeyen durum. Olumlu ve olumsuz durumlar eit sayda madde ile
ifade edilir.
Ancak Judd ve dierlerine gre Likert leklerinde yalnzca monoton
maddeler kullanlr.Kesinlikle istenen ya da istenmeyen ynde
kullanlan maddelere monoton maddeler denir. Orta bir pozisyon
yoktur.
Likert leklerinin istenen sonucu tam olarak verebilmesi iin
yarglar kapsayan cmlelerin baz temel zellikleri tamas gerekir. Yarg
cmleleri;
Tek anlaml olmaldr.
Cmlelerin kesin sonucu olmas gerekir.
Cmleler ihtimalli sonular ortaya koymamal, katlmcda phe
yaratmamaldr.
Ak ve anlalr olmaldr.
Likert lekleri tek veya ift eilimli (kontroll ve kontrolsz)
olarak iki biimde uygulanr. Eer lek tek eilimli olarak uygulanyorsa
yarg cmleleri yaklam olarak olumlu yarglardan olumaldr. ift eilimli
ise yarg cmleleri her yargnn hem olumlu hem olumsuz ynn gsteren
birbirine kart ancak birbirinin pei sra lek ierisinde yer almayan
en az iki yarg cmlesinin bulunmas gerekir.
Bu lek kullanlrken yarg cmleleri kiilere bir dzen ierisinde
verilir ve kiinin her bir yarg cmlesi karsnda kendisine uygun grnen
seenei iaretleyerek katlma derecesini gstermesi istenir. Bu lek
yardmyla bir olaya kar grubun tutumunun analiz edilmek isteniyorsa
olay etkileyen tm faktrlerin eksiksiz olarak lek snrlar iine alnmas
ve her faktrle ilgili olarak uygulama biimine gre en az bir veya
iki yarg cmlesi kullanlmaldr. almann sonunda her bir yarg cmlesine
grubu oluturan bireylerin katlma derecelerinin saysal dalm saptanr
ve katlma seeneklerinin saysal deeri ile seenek katsays arplarak
elde edilen son deere gre saysal ortalama hesaplanr. Bu ortalama
deerler grubun seenek deeri olarak alnr ve bulunan seenek deeri ile
karlatrlp, yargnn tutum zerindeki etkisi saptanr.
Aadaki ifadelerin sizin iin ne kadar doru olduunu, ifadenin
yanndaki seeneklerden size uygun olann iaretleyerek belirtiniz.
ABCDE
Kesinlikle Katlyorum Ksmen KatlyorumOrtadaymKsmen
KatlmyorumKesinlikle Katlmyorum
1Satn alacam ampuan kepeklenmeyi nlemelidir.ABCDE
2Satn alacam ampuan ucuz olmaldr.ABCDE
3Satn alacam ampuan salarm parlatmaldr.ABCDE
4Satn alacam ampuan zel bir koku tamaldr.ABCDE
Yukardaki rnekteki yarglar olumlu yaklamldr ve lek tek ynldr.
Her bir yargnn kart olan kontrol cmleleri yoktur. Seenek
harflerinin saysal deeri A=+2, B=+1, C=0, D= -1, E=-2 olsun.Sonucun
bulunmas iin katsaylarn yarg cmleleri iin kii katlma says ile
arplmas gerekir. Diyelim ki yukardaki lek 10 kiiye uyguland ve her
bir soru iin kiilerin dalm bulundu.rnein 1 ve 3 nolu sorular iin bu
10 kiinin verdii cevaplarn dalm ve bu dalm deerleri ile katsaylarn
arpm aadaki gibi olabilir.
aret Soru 1 Katsay arpm..........Soru 3 Katsay arpmA
5
+2
+10
4 +2
+8
B
2
+1
+2
1 +2
+2
C
1
0
0
1 0
0
D
2
-1
-2
1 -1
-1
E
-
-
-
3 -2
-6
Toplam Deer
10
3
Ortalama Deer
1
0,3=0
Bu deerlemeye gre grup birinci soruya ksmen katlrken, nc soruya
ilikin net fikir belirtmiyor. Yani satn alacam ampuan kepeklenmeyi
nlemelidir yargsna ksmen katlnmaktadr. Bu durumda ampuan almnda
tketicilerin tutumlarn olumlu etkileyen faktrler arasnda kepei
nlemesi de vardr. Bu faktrn arl 1 yerine 2 olsayd, bu faktrn tutumu
etkileme derecesinin daha fazla olduu anlalrd. nc soruda geen
ampuann san parlatma zellii tketici tutumunu etkilememektedir.
Likert lei iki ynl olarak da uygulanabilir. Bu tr uygulamada
seenek harflerinin saysal deeri olumlu yarglarda 5 ten 1 e doru
geliirken, olumsuz yarglarda 1 den 5 e doru geliecektir. Sonu
benzer ekilde hesaplanacak, her olumlu yargnn kart olan olumsuzla
birlikte deerlendirmesi yaplacaktr. Yorum olumlu yargda seenek
deerinin anlamna gre bulunacaktr.Bu lein z lekteki tm maddelerin
ayn yapy ltne dayanmasndadr. Fakat bunun dorulamas yoktur.
lein gelitirilmesi aamalar yledir:
Bu lein hazrlanmasnda ilk aamada tutum konusu ile ilgili olan ya
da ilgili olabilecei dnlen nermeler bir araya getirilir. Buna madde
havuzu denir.
Bu maddeler yarglar tarafndan aka olumlu, olumsuz ya da hibiri
diye ayrlrlar. Yarglarn ounluunun olumlu ya da olumsuz olarak
deerlendirmedii maddeler atlr.
Bu ayklamadan sonra geriye kalan maddeler rasgele yazlr. Uygun
ynergeler ve cevaplama seenekleri de eklenir. Maddeler tutumun lt
ynne gre gruplandrlr. Bu be gruba srasyla 5, 4, 3, 2, 1 puanlar
verilir. Bunlar 100-300 kiilik bir gruba verilerek nermelerin
karsndaki tamamen kabul den tamamen redde deien be ktan birini
tercihlerine gre iaretlemeleri istenir.
lein oluan ilk tasla lein uygulanaca evrenden alnan bir evrenden
alnan bir rnekleme uygulanr. rneklem bykl madde saysnn birka kat
olmaldr.
Her yantlaycnn nermelerden ald puanlarn toplam ya da ortalamas
onun lek puann oluturur. nermelerin her birinin toplam puanla bants
aranr, bants yksek olan nermeler lee alnr. Toplam puanla bants
deiik olan nermeler elenir. Son ekilde soru formunda yaklak yirmi
nerme olur.
Likert leklerinde gvenirlik olduka yksektir. 0,85 gvenirlik
katsays olduka geneldir. Likert leinin nemli bir zellii de etken
zmlenmesine olanak vermesidir.
Likert leklerinin zayf noktalarndan birisi lekte tek bir puan
yapmak iin birden ok yol bulunmasdr. rnein; 10 maddelik bir lekte
maddeler 1 ve 0 olarak kodlandnda 10 puan elde etmek iin tm yarg
cmlelerine katlmak, 0 puan elde etmek iinse hibir yarg cmlesine
katlmamak gerekir. 2 puan elde etmek ise 10 maddeden ikisine katlp
dier sekizine katlmamak ya da 2 deiik maddeyi kabul edip dierlerine
katlmamak eklinde olabilir. Eer lek geerli, tak boyutlu ve dorusal
ise tm cevaplayclarn ayn tepkiyi gstermeleri beklenir. Oysa bu lek
ayn kabul dzeyini gstermek yerine ayr ve farkl yaplar
lmektedir.
Likert leinde maddeleri analiz etmenin baka yollar da vardr.
Bunlardan biri lee madde seiminde en yksek ve dk puanlar aka ayran
maddelerin seilmesidir. Bunun iin de cevaplar eyreklere ayrlr. lek
puan bakmndan en st %25 e ve en alt %25e giren maddelerin
ortalamalar alnr. Bir madde iin st %25 ve alt %25e giren gruplarn
says ayn ise bu maddenin gruptan atlmas yoluna gidilir. Dolaysyla
en yksek ve dk gruplarn ortalama puanlarnn olduka farkl olduu
maddeler lee alnr.
