LIGJ 1-MIS-LIKAJ

UNIVERSITETI FAMA/Ligjratat: MENAXHIMI I SISTEMIT INFORMATIV/

LIGJRATA E PAR: BAZAT E SISTEMIT INFORMATIV T BIZNESIT

Informatat pr kontakt Prof.Dr. Ram Likaj, E-mail: [email protected] Tel.: 044 214-947

Dr.Ram Likaj

1

UNIVERSITETI FAMA/Ligjratat: MENAXHIMI I SISTEMIT INFORMATIV/ First say to yourself who you would be; /s pari tregoj vetvetes se kush dshironi t jeni and then do what you have to do./ athere bje at q duhet. Epictetus MOTIVIMI Pse menaxherve t ardhshm ju nevoiten njohurit nga kto ligjrata? Pse kemi nevoj q n punn e prditshme t shfrytzojm TI? Si ndryshojn sistemet informative mnyrn e afarizmit dhe strukturn organizative? Investimet n TI, shpaguhen shumfish.

Pse menaxherve t ardhshm ju nevoiten njohurit nga kto ligjrata? Sistemet informative (SI) dhe TI jan pjes e suksesit afarist, SI dhe TI paraqesin fush t rndsishme me rastin e administrimit dhe udhheqjes s afarizmit dhe organizimit, Ligjratat nga Informatika e biznesit jan pjes e grupit t ligjratave obligative ose zgjedhore n shumicn e universiteteve/fakulteteve t biznesit n tr botn, N shumicn e rasteve mund t gjenden kto ligjrata me emrtime t ngjashme: Sistemet informative t biznesit, Sistemet informative t menaxhmentit, Prdorimi i TI n biznes.

Pse kemi nevoj q n punn e prditshme t shfrytzojm TI? SI dhe TI, i ndihmojn biznesit q t zhvillohet dhe t mbetet konkurrent, Biznesi dhe organizimi e shfrytzojn TI dhe SI pr: Pr prmirsimin e veprimtaris biznesore dhe n prgjithsi pr efikasitet m t lart t t gjitha proceseve, Si mjet pr marrjen e vendimeve menaxheriale m t shpejta dhe me risk m t vogl, Pr prmirsimin e komunikimit dhe bashkpunimit ndrmjet bashkpuntorve. Organizata e juaj duhet q pa ndrprer t zhvillohet n mnyr q t mbetet konkurruese dhe n prgjithsi t mund t mbijetoj, Nj prej segmenteve m t rndsishme se si t mund t realizohet kjo gj sht prdorimi i TI. 50% e investimeve t organizatave dhe ndrmarrjeve t suksesshme ndrkombtare jan investime n sektorin e TI. A mendoni se kto jan t rastsishme? A mendoni se kto jan vetm trende mrie t menaxherve?

Si ndryshojn sistemet informative mnyrn e afarizmit dhe strukturn organizative? Informacionet nuk jan t prshtatshme vetm pr kuadrot menaxhuese por pothuajse pr t gjitha pjest e kolektivit,

Dr.Ram Likaj

2

UNIVERSITETI FAMA/Ligjratat: MENAXHIMI I SISTEMIT INFORMATIV/ Nevoja pr ndryshimin e organizimit tash bazohet n qarkullimin e informatave, dhe jo n nevojn pr respektimin e hierarkis, Krijojn platformn pr raporte bashkpunimi brenda organizats, Mundsojn krijimin e prodhimeve dhe shrbimeve inteligjente, t cilat i jan prshtatur nevojave reale t konsumatorve parakusht pr kalimin n ekonomin e orientuar informative dhe largimin nga ekonomia e prodhimit dhe konsumit masiv, Marrjen e informatave t nevojshme n kohn reale dhe informatave, Realizimin m t thjesht t gjitha llojeve t transakcioneve.

Investimet n TI, shpaguhen shumfish. Me investimet n teknologjin VOIP (Voice Over IP) dhe IVR (Intelligent Voice Recognition) pr prcjelljen e thirrjeve telefonike t shfrytzuesve, t ardhurat e aviokompanis Continental Airlines jan rritur n mnyr t pabesueshme n vitin 2003, rreth 60% nga viti paraprak, Cisco Systems me investimet e bra n e- business i ka zvogluar shpenzimet vjetore pr 400 mil. $ Me krijimin e sistemeve e learning, HP i ka zvogluar shpenzimet vjetore pr trajnimin e serviserve n tr botn pr 500 mil. $ n vit, Publikimet e shtpive botuese siq jan: McGraw Hill dhe John Willey and Sons, me biznesin prmes internetit kan rritur t ardhurat e tyre n mnyr t dukshme.

1. BAZAT E SISTEMIT INFORMATIV T BIZNESIT REZULTATET E PRITSHME PR STUDENTT T kuptojn nocionin sistem dhe sistem informativ (SI), T kuptojn se pse njohurit mbi SI jan t rndsishme pr profesionistt e ardhshm t biznesit, pra q t identifikojn pes fushat e njohurive mbi SI t cilat jan t nevojshme pr ta, T kuptojn me an t ilustrimeve se n far forme mund t mbshtesin SI: proceset biznesore, vendimet menaxheriale, strategjive pr t realizuar prparsi n konkurrenc, T mund t dallojn disa lloje t SI kryesore t organizatave biznesore nga jeta e prditshme, Pr t siguruar shembuj t komponentve t vrteta t SI, T konfirmojn normat etike me t cilat menaxhert mund t prballen me rastin e prdorimit t TI n biznes, Pr t treguar q shfrytzuesit e TI, prdorin hardverin, softverin, rrjetet e t dhnave dhe komunikuese si resurse me an t cilave prmes aktiviteteve t drejtimit, resurset e t dhnave transformohen n informata t rndsishme, t cilat e furnizojn me rregull me t gjitha madhsit hyrse dhe dalse t SI, si dhe rezultatet e shum aktiviteteve brenda vet sistemit, T fitojn njohuri pr mundsit e shumta t punsimit n fushn e SI.

Dr.Ram Likaj

3

UNIVERSITETI FAMA/Ligjratat: MENAXHIMI I SISTEMIT INFORMATIV/ 1.1 SISTEMI ka sht sistemi? Sistemi sht bashksi e komponenteve t lidhura ndmjet veti, Me kufij t definuar n mnyr t sakt, T cilat veprojn s bashku pr t realizuar qllimin e caktuar, apo plotsimin e krkesave t caktuara, Pranimin e madhsive hyrse dhe prodhimin e rezultateve prmes nj procesi t organizuar t transformimit, duke kmbyer ndrmjet vete materie, energji dhe informata. Sistemi sht bashksi e strukturuar e elementeve t ndrlidhura t cilat ndrveprojn n njra tjetrn dhe me rrethinn e tyre, me qllim t plotsimit t krkesave apo funksioneve t caktuara.

DALJA = T (HYRJES) Secili sistem e bn transformimin e hyrjes, prmes procesit prkats, duke dhn daljen e caktuar q zakonisht duhet t jet dalje e dshiruar, por nuk sht gjithmon kshtu.

Pra, secili sistem karakterizohet me: Input (hyrja), q prmban madhsi t veanta ose t prbashkta, t cilat hyjn n sistem pr tu procesuar, Processing (prpunimi) paraqet proceset e transformimit t cilat e shndrrojn hyrjen n dalje, Output (dalja) jan madhsit e transformuara, si produkt i procesit t transformimit brenda sistemit - me orientim n destinimin e tyre prfundimtar. Pra: Me sistem mund t nnkuptojm do gj. sht e qart se sistemi mund t jet pjes e nj sistemi tjetr ose nnsistem i nj sistemi tjetr. Secili sistem prbhet nga nj numr m i madh i nnsistemeve. Sistemi shpesh ka disa veori q nuk i kan asnj prej nnsistemeve t tij.

Secili sistem ka: Elementet (E), Strukturn (R), Qllimin q shpesh e quajm funksionin (F).

Dr.Ram Likaj

4


Pr t definuar dika si sisteme, duhet t prcaktojm: Komponentt e sistemit, Kufijt e sistemit, Strukturn e sistemit, Rrethinn e sistemit, Lidhjet n sistem, Funksionin e sistemit, Proceset n sistem, Ligjshmrit t cilat e mbizotrojn sistemin. Komponentt e sistemit Pjest e sistemit mund t jen: Elementet nuk mund t thjeshtohen m tutje n njsi strukturore m t vogla, Nnsisteme mund t ndahen m tutje. Kufijt e prkufizojn/rrethojn sistemin: Gjith ka jasht kufijve sht rrethina e sistemit, Kufijt e sistemit mund t ndryshojn, Si mund t prcaktohenme shtrimin e dy pyetjeve: 1. A sht objekti i shqyrtuar ose dukuria nn kontrolln e sistemit? 2. Objekti i shqyrtuar apo dukuria, a mund t prcaktojn funksionimin e sistemit? Struktura e sistemit - sht e prcaktuar sipas mnyrs se si komponentt e sistemit krijojn lidhje ndrmjet vete: Lidhjet informative, Lidhjet materiale, Lidhjet energjetike. Sistemi krijon lidhje edhe me rrethinn (lidhjet e njjta). Hyrjet, Daljet. 1.2. SISTEMI DHE ENTROPIA Proceset paraqesin mnyrn e ndryshimit t gjendjes t komponenteve t veanta dhe t tr sistemit. Me rrjedhn e procesit sistemi prmbush funksionet e tij dhe realizon qllimet. Me veprimin e duhur n variablat e sistemit, ai kalon n gjendjen e dshiruarrregullim i sistemit, ka sht ENTROPIA: do sistem te i cili nuk mund t parashikojm sjelljen n t ardhshmen, i cili e humb vlern dhe mundsin n funksion t realizimit t objektivave themi se rriten rregullimet e sistemit, kjo dukuri njihet si entropi e sistemit. ENTROPIA = RREGULLIM Shkalla e entropis varet nga probabiliteti i shprndarjes s gjendjeve t mundshme t sistemit.

Dr.Ram Likaj

5


Quhem Bing dhe shes me qmim shum t volitshm..

Ju falnderit pr t dhnat, tash e di se qka m nevoitet!

ENTROPIA vs INFORMACIONET Entropia ka natyrn e njjt sikurse edhe informacionet, por me parashenj t kundrt. Shihet q informacionet mund ta shkatrrojn entropin n procesin e rregullimit.

1.3.

SISTEMET KIBERNETIKE T gjitha sistemet karakterizohen me hyrjen, prpunimin dhe daljen, Sistemi kibernetik (cybernetic system) sistemet vetrregulluese kan lidhjen kthyese dhe njsin pr rregullim: Feedback (lidhja kthyese) jep t dhnat kthyese mbi punn e sistemit, Control (rregullimi) prmban vlersimin e lidhjes kthyese pr tu siguruar se sistemi a sht duke lvizur sipas cakut t dshiruar. Kibernetika (gr. E vjetr Kybernao drejtoj, drejtoj anijen)nocion i prdorur m 1948. nga Norbert Wiener, Austri. Sistemet informative si nj kndvshtrim i sistemeve kibernetike.

Sistemi kibernetik

Dr.Ram Likaj

6

UNIVERSITETI FAMA/Ligjratat: MENAXHIMI I SISTEMIT INFORMATIV/ 1.4. SISTEMI I BIZNESIT PALT ME INTERES N AMBIENTIN E BIZNESIT

1.5. SISTEMI INFORMATIV DHE AKTIVITETET

Dr.Ram Likaj

7


1.6. QARKULLIMI DHE GRANULARITETI I INFORMATAVE N ORGANIZAT

1.7. SISTEMI INFORMATIV ka sht sistemi informativ: Kombinim i organizuar i: Njeriut, Hardverit, Softverit, Rrjeteve komunikuese, Resurseve t dhnave, Mnyrs s puns dhe procedurave. I cili furnizon, merr, transformon dhe shprndan informatat mbrenda organizats, dhe sipas nevojs edhe i kmben ato me rrethinn. Detyra e sistemit informativ sht q: Tu prshkruaj n mnyr t drejt dhe sakt informatat atyre q kan nevoj pr to, n kohn e duhur, n vllimin/sasin e nevojshm dhe n formatin m t prshtatshm, Mund t themi q sistemi informativ (SI), kryen kto detyra: Mbledh t dhnat, Prpunon t dhnat, Furnizon me t dhna dhe informata, Shprndan t dhnat dhe informatat shfrytzuesve, SI bashkkohore kryen edhe funksionet vijuese t ashtuquajtura Data miningeskavim/gjurmim i t dhnave, ka nnkupton krkimin e lidhjeve ndrmjet t dhnave dhe informatave pasuese t cilat nuk jan t dukshme n mnyr direkte, dhe n baz t ksaj gjenerimin e informatave t reja njohurive t reja.

Dr.Ram Likaj

8


Nga figura e msiprme mund t vrehen komponentt t cilat e karakterizojn do sistem informativ (SI): 1. Hardware pajisjet; a) t gjitha komponentt fizike t cilat shfrytzohen pr prpunimin e informatave, b) makinat, mediumet e t dhnave, pajisjet periferike, 2. Software zgjedhjet programore; a) softvert sistemor, b) softvert aplikativ dhe procedurat. 3. Lifeware potenciali njerzor i cili punon me SI qoft si informatikan apo shfrytzues t zakonshm Shfrytzuesit e fundm (End users): njerzit t cilt e shfrytzojn SI apo informatat nga SI, Profesionistt e SI (IS specialists): njerzit t cilt e zhvillojn dhe e mirmbajn SI. 4. Orgware modeli organizative, i cili i ndrlidh tri komponentt paraprake n nj trsi t pajtueshme dhe funksionale, 5. Netware kanalet komunikuese t ndrlidhjes s t gjitha elementeve t sistemit n nj trsi; Interneti, intraneti dhe ekstraneti, Rrjetet telekomunikuese. Ktyre komponentve t SI mund ti bashkangjesim edhe: Resurset e t dhnave (Data Resources), Njohurit mbi transaksionet afariste, Prpunimin dhe organizimin e t dhnave, Bazn e t dhnave.

Dr.Ram Likaj

9

UNIVERSITETI FAMA/Ligjratat: MENAXHIMI I SISTEMIT INFORMATIV/ T dhnat (Data) jan shnime t paprpunuara mbi dukurit fizike ose transaksionet afariste, Informata (Information) jan t dhnat e prpunuara t shndrruara q ka prmbajtje t kuptueshme dhe t shfrytzueshme pr shfrytzuesin,

Shembull: T dhnat pr shitjen jan emrtimet e artikujve, sasia dhe mimet, Informatat e shitjes jan sasia e shitjes sipas artikujve, vendi i shitjes. Inputet dhe outputet e SI

INPUTET: aktivitetet e lidhura me pranimin/mbledhjen e t dhnave, PRPUNIMI i t dhnave n informata; llogaritja, rregullimi, sortimi, klasifikimi, ... OUTPUTET: dalja e produktit informativ; porosit, lajmrimet, formulart, grafiqet, FURNIZIMI I RESURSEVE ME T DHNA: baza e t dhnave dhe deponimi i t dhnave, RREGULLIMI I SISTEMIT: lidhja rivepruese pr vlersim. 1.8. MUNDSIT Q OFRON PRDORIMI I SI SI prdoren n t gjitha fushat e jets dhe t veprimtaris njerzoreduke lluar le t themi nga sinjalizuesit e tymit e deri te kartotekat dhe katalogt e librave n biblioteka, Nuk ka kuptim nocioni SI pa prdorimin e kompjuterve, SI t prkrahura me prdorimin e kompjuterve (computer based information systems CBIS)gjendja aktuale, TI paraqet infrastrukturn e SI,

N tabeln vijuese jan dhn mundsit q na ofrojn SI

Dr.Ram Likaj

10


MUNDSIT Q NA OFROJN SIKryerja e llogaritjeve matematikore t mdha pr nj koh relativisht t shkurtr Sigurimi i nj komunikimi t shpejt dhe t sakt, e me kt edhe bashkpunimin brenda dhe ndrmjet kompanive Furnizon me sasi t madhe t dhnave dhe informatave me an t cilave punohet shpejt dhe duke zn nj hapsir t vogl Sigurojn mbledhje/shprndarje t shpejt nga vende t ndryshme Realizojn interpretimin e nj sasie shum t madhe t informatave Rritje t efektivitetit dhe efikasitetit t puns t shum njerzve n grupe punuese nga nj apo m shum vende pune Automatizimin e shumics s proceseve

1.9. SISTEMET INFORMATIVE (SI) DHE TEKNOLOGJIA INFORMATIVE (TI) SI paraqet bashksin e komponentve dhe resurseve t domosdoshme pr prshkrimin e funksioneve n ndonj organizat, TI paraqet hardeverin, softverin, t gjitha llojet e rrjeteve dhe udhheqjen/dirigjimin me t dhnat, TI i mundson SI q ta realizoj funksionin e saj, Teoritikisht, SI mund t jet i mbshtetur n punn me shum dokumente t letrs ashtu si ka qen n t kaluarn jo t largt, Ashtu si kemi thn edhe m hert ne do t trajtojm n kt kurs me SI t mbshtetura nga TI (Computer-Based Information Systems - CBIS)

LLOJET E SISTEMEVE INFORMATIVE Computer Hardware Technologies, prfshijn lloje t ndryshme t kompjuterve me prmasa t ndryshme, sisteme mainframe, pajisje hyrse dhe dalse, pajisje pr krijim t dhnave t cilat i mbshtesin, Computer Software Technologies, prfshijn sisteme operative, web faqet, programet pr komunikim dhe bashkpunim afarist, aplikacione pr biznes, aplikacione pr udhheqje t proceseve prodhuese etj. Telecommunications Network Technologies, prfshijn media telekomunikuese, hardvert dhe softvert e nevojshm pr sigurimin e qasjes me dhe pa tela, si dhe pr prkrahje t qasjes n internet, rrjetet private etj, Data Resource Management Technologies, prfshijn softvert sistemor pr udhheqjen e bazs s t dhnave pr zhvillim, qasje dhe mirmbajtjen e t dhnave t organizats.

TI- FAKTOR KY PR MBSHTETJEN E BIZNESIT Realizimi i prparsis konkurruese rritjen e vlers s prodhimit apo shrbimit pr shfrytzuesin/blersin prfundimtar krahasuar me at t konkurrentit, Shfrytzojeni teknologjin pr: Arritjene prsosshmris operative, Iniciativave kryesore afariste, Prmirsimin e procesit t marrjes s vendimeve, Transformimin e organizats/re-inxhinieringu i biznesit

TABELA

Dr.Ram Likaj

11

UNIVERSITETI FAMA/Ligjratat: MENAXHIMI I SISTEMIT INFORMATIV/ STRUKTURA E NJOHURIVE PR SI

Struktura e rekomanduar e njohurive t SI, pr profesionista t biznesit (sipas James A. OBrien)

KA DUHET T DIJ SECILI PROFESIONIST N BIZNES PR SI Kuptimet bazike: kuptimet e sjelljes/reagimit, kuptimet teknike, afariste dhe menaxheriale, Bazat e teknologjis informative (TI): Hardware, software, rrjetat, udhheqja me t dhnat dhe teknologjia e bazuar n internet, Mundsit e aplikacioneve afariste: kryesisht mnyrn e shfrytzimit t SI brenda organizats, Rndsin e siguris s SI: sigurin e t dhnave n t gjitha nivelet, bazat ligjore, Si t udhhiqen projektet dhe zhvillimi/qasja e TI: si t planifikohet, zhvillohet dhe implementohet SI dhe ajo q ka t bj me TI, vlersimi i kualitetit t tyre, me qllim t prmbushet strategjia afariste, Cilat jan krkesat e udhheqjes: cila sht mnyra m efektive dhe m etike pr shfrytzimin e TI,

KA I OFRON SI BIZNESIT

Strategji mbshtetse pr prparsi konkuruese Prkrahje biznesit n vendim marrje Prkrahje proceseve dhe operacioneve t biznesit

Dr.Ram Likaj

12

UNIVERSITETI FAMA/Ligjratat: MENAXHIMI I SISTEMIT INFORMATIV/ RRITJA E RNDSIS S PRDORIMIT T SI PRGJAT VITEVE

KA SHT E BIZNESI Prdorimi i Teknologjis s Internetit pr: Pr realizimin dhe fuqizimin e proceseve afariste, tregtin dhe bashkpunimin elektronik ndrmjet organizatave, Bashkpunimin brenda organizats dhe puna me shfrytzuesit e shrbimeve. Ndryshimi on-line i vlers.

KRKESAT e E BIZNESIT Re-inxhinieringu i proceseve t brendshme biznesore, Sistemet e bashkpunimit t ndrmarrjes (Enterprise collaboration systems): mirmbajtja e komunikimit, koordinimi dhe bashkpunimi ndrmjet ekipeve dhe grupeve punuese, p.sh. ekipeve virtuale, Tregtia elektronike (Electronic commerce): blerja, shitja, marketingu dhe ofrimi i shrbimeve dhe prodhimeve me ndihmn e rrjeteve kompjuterike,

Dr.Ram Likaj

13


Infrastruktura e TI pr E-BIZNESIN

Dr.Ram Likaj

14


LLOJET E SI I. SISTEMET PR MBSHTETJE T OPERACIONEVE ka bjn? Me sukses bjn prpunimin e transaksioneve afariste, Udhheqin proceset industriale, Prkrahin komunikimin dhe bashkpunimin, Azhurnojn bazn e t dhnave t organizats LLOJET E SISTEMEVE Q MBSHTESIN OPERACIONET Sistemet q mbshtesin transkacionet (Transaction Processing Systems): Regjistrojn dhe i prpunojn transaksionet e biznesit, P.sh.: prpunimi i shitjes, sistemet pr inventarizim, sistemet llogaritare, Sistemet pr udhheqje t proceseve (Process Control Systems): Prcjellja dhe udhheqja me procese fizike, P.sh.: n rafinerin e nafts senzort shfrytzohen pr prcjelljen e proceseve kimike. Sistemet pr bashkpunim t ndrmarrjes (Enterprise Collaboration Systems): Prmirsimin e komunikacionit dhe komunikimit ekipor brenda grupeve punuese, P.sh.: e-maili, videokonferencat etj.

DY MNYRAT E PRPUNIMIT T TRANSAKCIONEVE Prpunimi grupor (Batch Processing): Akumulon transakcionet pr nj koh t caktuar dhe bn prpunimin periodik t tyre, P.sh.: banka prpunon eqet n grup t pranuara deri n orn 20:00, Prpunimi online n koh reale (Online Processing): Bn prpunimin e menjhershm t transaksioneve, P.sh.: banka prpunon menjher transakcionet n bankomat.

II. SISTEMET PR MBSHTETJE T MENAXHMENTIT- MSS (management support systems) ka bjn? Sigurojn informatat dhe prkrahin marrjen e suksesshme menaxheriale. LLOJET E SISTEMEVE MSS Management Information Systems (MIS): U ofrojn lajme dhe aspekte t ndryshme vshtrimi menaxherve, P.sh.: lajme pr analizn e shitjes ditore, Decision Support Systems (DSS): Ofrojn mbshtetje interaktive me rastin e sjelljes s vendimeve (raste speciale), P.sh.: ka nse analiza (what-if-analysis) pr t prcaktuar se ku t shpenzohen mjetet pr shpallje, Executive Information Systems (EIS): Ofrojn informata paragjykuese pr ekzekutiv dhe menaxher,

Dr.Ram Likaj

15

UNIVERSITETI FAMA/Ligjratat: MENAXHIMI I SISTEMIT INFORMATIV/ Sigurojn asje t shpejt kohore dhe informata strukturore n trajt t lajmit, P.sh. gjendja mbi prodhueshmrin e ndonj prodhimi. III. SISTEMET SPECIALE MBSHTETSE Sistemet speciale mbshtesin: Operacionet afariste, Marrjen e vendimeve menaxheriale. Sistemet (Expert Systems): Ofrojn kshilla eksperte, P.sh. aplikimin e kshilltarit kreditor, aplikimi i kshillave pr vrtetimin e prishjeve n automjet, Sistemi pr udhheqje me njohuri (Knowledge Management Systems): Mbshtet krijimin, organizimin dhe shprndarjen e njohurive afariste npr organizat, P.sh.: qasja n intranet me operatort m t mir afarist.

IV. NDARJA E SISTEMEVE SIPAS QLLIMIT Sistemetafariste funksionale (Functional business systems): T drejtuara n operacione dhe aplikacione menaxheriale pr funksionet biznesore bazike, P.sh. prkrahje kontabilitetit, financave dhe marketingut. Sistemet strategjike informative (Strategic information systems): Prkrahje n prfitimin e prparsis n aspektin e konkurencs m t madhe, P.sh. prcjellja e drgesave, e-tregtia, web sistemet, Sistemet informative ndr-funksionale (Cross-functional information systems): Sistemet t cilat jan kombinime t disa llojeve t SI, Sigurojn mbshtetjen e nj numri m t madh t funksioneve.

KRKESAT DHE RASTET E TI

MASAT E SUKSESIT T SI Veprimtaria, Minimizimi i shpenzimeve, Minimizimi i kohs,

Dr.Ram Likaj

16

UNIVERSITETI FAMA/Ligjratat: MENAXHIMI I SISTEMIT INFORMATIV/ Minimizimi i nevojave pr resurse informative, Prodhimsia, Si ti mbshtesim strategjit afariste, N ciln mnyr fuqizohen proceset afariste, N ciln mas prmirsohet struktura organizative dhe kualitetin, A rriten t ardhurat e shfrytzuesve t vlerave t afarizmit.

FAZE E UDHHEQJES ME PROJEKTE

KONCEPTI CHANGE MANAGEMENTA

Dr.Ram Likaj

17


KRKESAT ETIKE T PRDORIMIT T TIAplikimet e TI Menaxhmenti i mardhnieve me konsumatort Menaxhmeti i resurseve njerzore Sistemet inteligjente t biznesit Aplikimet e TI Dmet potenciale Shkeljet n privatsi Informimi jo i sakt Marrveshjet e fshehta Bojkoti i konsumatorve Ndrprerja e puns Intervenimet e Qeveris Prgjigjet e mundshme Kodi i etiks Iniciativat Certifikimi

ETIKA DHE SIGURIA Etika duhet t jet n rendin e par, Ashtu edhe siguria dhe privatsia.

PRGJEGJSIA ETIKE Cila mnyr e prdorimit t TI konsiderohet e pa pranueshme, dhe si ky prdorim i shkakton dm individit dhe shoqris, Mbledhja e informatave t cilat nuk duhet ti mbledhim ose mos dhnia e llogaris pr sigurin dhe privatsis e shfrytzuesit/konsumatorit, Cila sht mnyra e rregullt e prdorimit t internetit dhe resurseve t oragnizuara t TI? P.sh. hulumtimi i web faqeve jo t rrezikshme, drgimit t e-mailave jo t ndaluar, mbledhja legale e t dhnave dhe informatave nga web faqet- pr shtje biznesi etj, Si mund t mbrohemi nga kriminaliteti kompjuterik? Me prdorimin e antivirusve, antispyware, veglave anti spam, asnjher t mos i prgjigjemi phishingut etj.

TRENDET E PUNSIMIT TI Shpenzimet e zhvillimit t aplikacioneve dhe t gjitha SI afariste viteve t fundit kan sjell deri te przierja e qendrave t zhvillimit t zgjidhjeve programore n Indi, Kin, Iran, Kore etj, Sa m shum q kompanit e zhvillojn zgjerimin e prdorimit t TI, edhe m shum pun t reja dhe trheqse lindin do dit, Gjithmon ka munges pr ekspert t kualifikuar pr SI, Prparimi vazhdueshm n fushn e TI, krkon ndryshimin e vazhdueshm t kompetencave t vendit t puns, pra krkohen kompetenca t reja, kjo pr t punsuarit nnkupton perspektiv t mir dhe vend trheqs pune.

Dr.Ram Likaj

18

UNIVERSITETI FAMA/Ligjratat: MENAXHIMI I SISTEMIT INFORMATIV/ RASTET PR KARRIER N FUSHN E SI

E ARDHMJA E AFRT Profesionet m me perspektiv deri m 2012, n shumicn e vendeve t bots do t jen: - Analist t sistemit, - Ekspert pr siguri n fushn e SI, - Administrator t bazs s t dhnave, - Ekspert t ndryshm n fushn e inteligjencs artificiale, - Pozicione t ndryshme menaxheriale, - Ekspert r rrjetit. PRMBLEDHJE SI paraqesin: - Fushn kryesore funksionale t afarizmit, - Kontribut t rndsishm t veprimtaris dhe efikasitetit, prodhimtaris s t punsuarve, prmirsimin e shrbimeve dhe knaqsi m t mdha shfrytzuesve t SI, - Burimin kryesor t informatave dhe mbshtetje pr sjelljen e vendimeve efektive, - Prkushtim dhe detyrim pr zhvillimin e prodhimeve dhe shrbimeve konkurrente n ekonomin globale, - SI ofrojn raste dinamike dhe t njohura pr karrier t individve, - Nuk mund t paramendohet afarizmi i sotshm pa SI.

Dr.Ram Likaj

19

Documents

LIGJ 1-MIS-LIKAJ