Upload
others
View
15
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
İlgili Yönetmelikler
-Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği. Resmi Gazete tarihi: 30.11.2000, sayısı: 24246.
- Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği. Resmi Gazete tarihi: 04.11.1984, sayısı: 18565.
- Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği. Resmi Gazete tarihi: 21.08.2001,
sayısı: 24500.
Standartlar
30.11.2000 tarihinde 24246 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir.
ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak, Uygulama ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
Madde 1- Bu Yönetmelik, elektrik kuvvetli akım tesislerinin kurulmasının,işletilmesinin ve bakımının can (insan hayatı) ve mal emniyeti bakımından güvenlikle
yapılmasına ilişkin hükümleri kapsar.
Aşağıdaki tesisler bu Yönetmeliğin kapsamına girmez:
- Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği kapsamındaki tesisler,
- Elektrikle işleyen taşıtlara ilişkin besleme ve cer hatları,
- Maden işletmelerindeki elektrik tesisleri.
Ancak, elektrikle ilgili öteki yönetmeliklerde karşıt bir hüküm bulunmadıkça bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
İlgili Türk standartları bu Yönetmeliğin tamamlayıcı ekidir. Yönetmelikte bulunmayan hükümler için EN, HD, IEC, VDE gibi standartlar göz önüne alınır.
Çelişmeler durumunda sıralamaya göre öncelik verilir.
Herhangi bir tesisin bu Yönetmelik kapsamına girip giremeyeceği konusunda bir kararsızlık ortaya çıkarsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı‘nın bu konuda
vereceği karar geçerlidir.
Dayanak
Madde 2- Bu Yönetmelik, 3154 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı‘nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 28 inci maddesine göre hazırlanmıştır.
Uygulama
Madde 3- Bu Yönetmelik yeni kurulacak tesislere ve kurulu tesislerde değişikliğe uğrayacak kısımlara uygulanır.
Bu Yönetmeliğin herhangi bir maddesinin uygulanması yerel koşullar nedeniyle zorluklar, yada teknik gelişmeyi önleyecek durumlar ortaya çıkarırsa, Enerji ve
Tabii Kaynaklar Bakanlığı‘na yapılacak gerekçeli başvuru üzerine, Bakanlık yalnızca o başvuru için söz konusu maddenin uygulanmamasına izin verebilir.
Tanımlar
Madde 4- Tanımlar; genel tanımlar, elektrik tesislerinde aşırı gerilimlere ilişkin tanımlar, hava hatlarına ilişkin tanımlar, kablo şebekelerine ilişkin tanımlar olmak
üzere dörde ayrılmıştır.
a) Genel tanımlar:
1) Elektrik kuvvetli akım tesisleri: İnsanlar, diğer canlılar ve eşyalar için bazı durumlarda (yaklaşma, dokunma vb.) tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin
üretilmesini, özelliğinin değiştirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve mekanik enerjiye, ışığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüştürülerek
kullanılmasını sağlayan tesislerdir.
STANDART DEĞERLER Standart gerilimler
• Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği' nin 4. maddesinde, etkin değeri
• 1000 V ya da 1000 V un altında olan faz-faz gerilimi alçak gerilim (AG),
• etkin değeri 1000 V un üstünde olan faz-faz gerilimi yüksek gerilim (YG) olarak tanımlanmıştır.
• Alçak gerilim (AG): 125 V, 220 V, 380 V, 500 V, 1000 V
Yüksek gerilim kendi içinde orta gerilim, yüksek gerilim ve çok yüksek gerilim olarak üç sınıfa ayrılır.
• Orta gerilim (OG): 3 kV, 6 kV, 10 kV, 15 kV, 20 kV, 25 kV, 33 kV ,52 kV • Yüksek gerilim (YG): 60 kV, 110 kV, 154 kV • Çok yüksek gerilim (ÇYG): 220 kV, 380 kV, 500 kV, 750 kV (letim
Sistemi Ülkemizde şebekelerde genellikle kullanılan gerilimler koyu yazılmıştır). (gerilim seviyesi 380 kV ve 154 kV ile standartlastırılmıstır. Gürcistan ve Ermenistan ile olan
enterkonneksiyon hatlarımız bu ülkelerdeki gerilim seviyesine uygun olarak 220 kV’tur.)
Elektrik kuvvetli akım döşemleri üç ayaklı sacayak üzerine oturur:
Üretim, İletim, Dağıtım.
Ülkemizde üretim için TEÜŞ (Türkiye Elektrik Üretim A.Ş.), iletim için TEİAŞ (Türkiye Elektrik İletim A.Ş.) ve dağıtım için TEDAŞ (Türkiye Elektrik DağıtımA.Ş.) yetkili ve görevli kılınmıştır.
ulusal elektrik dizgesi (UED) • AG ile çok dar bir alana dağıtım yapıldığı yıllarda üretim santralları tüketim
merkezlerinin yakınına kurulmaktaydı. Bu küçük güçlü santrallar genellikle dizel, kuruluş yeri enerji kaynağına yakınsa termik ve hidrolik santrallardı.
• Elektrik enerjisine olan gereksinimin her yıl katlanarak artması ve geniş alana yayılması, küçük güçlü birçok yerel santral yerine büyük güçlü bölge santrallarının kurulmasını zorunlu kılmıştır.
• Termik bölge santralları enerji kaynağı olan kömür, doğal gaz, vb ulaşımına yakın ve yeterli kondens suyunun bulunabileceği yerlerde, hidrolik bölge santralları ise büyük su düşülerinin yakınında kurulmaktadır.
• Bölge santrallarında YG üretildiğinden, üretilen YG santralın bulunduğu yerde kurulan yükseltici transformatör merkezinde iletim hattının YG ine yükseltilir ve güç iletimi büyük tüketim merkezlerine YG iletim hatlarıyla yapılır.
• Bölge santralları ile tek başına çevresindeki büyük tüketim merkezleri beslenebileceği gibi, santrallar birbirine bağlanarak ortak üretim dizgesi oluştururlar. Bu bölge santralları birbirine YG iletim hatlarıyla bağlanırlar. Bölge santralları YG iletim hatlarıyla birlikte tüm ulusu kaplarsa, bu dizgeye
ulusal elektrik dizgesi (UED) denir.
3 ~ G
Termik santral
38
0 k
V
3 ~ G
Termik santral
38
0 k
V
3 ~ G
santral
380 kV
380 kV İH
154 kV
380 kV
380 kV İH380 kV İH
T1G1 T2 G2
T3
G3
T0
Aracı
3 ~ G
Jeotermal santral
154 kV İH
154 kV İHT1G1
T0
Aracı
380 kV UED
154 kV UED
154 kV İH
154 kV
TR1
154 kV
TR2
154 kV İH154 kV İH
60 kV 33 kV
3 ~ G
33 kV
T3
G3
ÖzelRüzgar santralı
33
kV
15
4 k
V
3 ~ G
Termik santral
15
4 k
V
T2G2
154 kV İH
33
kV
İH
Müşteriler
Büyüktüketiciler
Dağıtımşirketi
Organizesanayi bölgesi
Hidrolik
3 kV
33 kV
400/230 V
LojmanlarSupompaları
33
kV
İH
380 kV İH
Yedekfider
1
2
3
4
5
67
8
9 10
11
380 kV
38
0 k
V İ
H
38
0 k
V380 kV İH
Büyüktüketiciler
TM
15
4 k
V
• UED ne bağlı olan üretim santrallarında üretilen güç, aynı yerde kurulu bulunan
• yükseltici transformatörlerle YG e dönüştürüldükten sonra, YG İH ları ile büyük güçlü
• TM lerine iletilir ve bu merkezlerde kullanma gerilimine indirilir.
• İndirici transformatör merkezlerinde YG genelde 33 kV a indirilir. Transformatör
• merkezlerinde (TM), 33 kV fiderlerden alınan güç 33 kV OG dağıtım hatlarıyla dağıtım
• merkezlerine (DM) girer. Giren güç, DM lerinde birçok çıkışa ayrılır, her bir çıkıştan
• yine 33 kV OG dağıtım hatlarıyla tüketim birimleri beslenir. Tüketim birimlerindeki TM lerinde 33 kV veya daha küçük gerilimli OG AG e indirilir. Bu AG in en son tüketiciye
• kadar dağıtımı AG hava hatlarıyla ve/ya AG kabloları ile yapılır. Tüketim birimlerindeki
• TM leri aynı zamanda DM olarak (DTM) da kullanılabilir.
3 ~ G
ÜRETİM
SANTRALI
İLETİM
HATTI
1
1 : Generatör
2 : Yükseltici transformatör
3 : Kesiciler
6 : Sigortalı ayırıcı
7 : Akım transformatörü (AT)
8 : Gerilim transformatörü (GT)
9 : OG Sigortası (GT için)
5 : Dağıtım transformatörü
10 : Ana dağıtım panosu (ADP)
13 : AG Besleme kablosu
14 : İkincil dağıtım panosu
2
3
6
33 kV
1500 kW
10 kV
33 kV/10 kV
2000 kVA
36 kV31,5 kA
36 kV31,5 kA
7
89
36 kV630 A
33 kV/0,4-0,230 kV
1600 kVA
33 kV
3xAWG 3
5
13
400 V/230 VADP
3
3x630 A
0,6/1 kV3x(1x500)+1x240 mm2
YVV
10 11
12
3x3150 A
11 : AG Güç şalterleri (Ana şalter)
15 : Sigortalar (Çıkışlar)
14
M1616 : Tüketiciler
OG
TM
AG
DAĞITIM
80 A
4 : İletim hattı (İH)
4
15
12 : AG Güç şalterleri (Çıkış şalterleri)
Üretim-İletim-Dağıtım zincirini
betimleyen sadeleştirilmiş OG/AG tek hat şeması.
• 1, 2 : Üretim santralının gerilimi, yükseltici transformatörle 10 kV tan 33 kV a • yükseltilmektedir. • 3 : OG giriş ve çıkış fiderleri. Çıkış fiderlerinden 33 kV İH na çıkış yapılmaktadır. • 4 : OG iletim hattı ile TM beslenmektedir. • 5 : TM nde 1600 kVA, 33/0,4-0,230 kV dağıtım transformatörü kuruludur. • 6 : Dağıtım transformatörü sigortalı ayırıcı ile devreye alınmakta ve devreden • çıkarılmaktadır. Transformatör OG sigortası ile korunmaktadır. • 7 : Ölçü aletleri için akım transformatörü (AT) • 8 : Ölçü aletleri için gerilim transformatörü (GT) • 9 : GT OG sigortası ile korunmaktadır. • 10 : Dağıtım transformatörü ile ana dağıtım panosu (ADP) beslenmektedir. • 11 , 12 : ADP nun girişinde 3x3150 A güç şalteri, çıkışlarda 3x630 A güç şalterleri • bulunmaktadır. • 13 : İkincil panolar ADP ndaki 630 A güç şalterlerinden 0,6/1 kV YVV kablo ile • beslenmektedir. • 14 : İkincil dağıtım panosu. • 15 : İkincil dağıtım panosundaki sigortalı çıkışlar. • 16 : İkincil dağıtım panosundan beslenen motorlar, prizler ve aydınlatıcılar.
• UED sayesinde, bir bölge santralı arızalandığında veya devreden çıktığında ülkenin enerji gereksinimi dizge içindeki diğer santrallardan sağlanır. Böylece enerji kesintisi yaşanmaz ve enerji sürekli karşılanır. UED bundan başka teknik ve ekonomik yararlar da sağladığından,
• uluslar kendi UED lerini diğer ulusların UED lerine bağlayarak uluslararası elektrik dizgesinin içine girerler ve uluslararası elektrik dizgesi oluştururlar.
• UED farklı gerilimlerdeki gözlerden (ülkemizde UED iki gözdür: 380 kV ve 154 kV)(*) oluşabilir. Bu gözler, dönüştürme oranı YG1/YG2 (380 kV/154 kV) olan büyük güçlü transformatörlerle birbirine bağlanarak UED genişletilir
• Üretim santrallarındaki generatörler (G) yalıtım güçlükleri nedeniyle 20 kV gerilime kadar üretilirler. Generatörün gerilimi, üretim santralında kurulan yükseltici transformatörle UED nin gerilimine (örneğin, 380 kV) yükseltilmiştir.
• Gerilimi 380 kV a yükseltilen üretim santralları 380 kV iletim hatlarıyla (İH) UED içindeki diğer üretim santrallarına bağlanmıştır.
• Üretim santralları girdi-çıktı ile birbirine bağlanarak göz veya ağ (gözler) oluşturmuştur.
• UED ne doğrudan (saplama) bağlantı yapılmasına izin verilmez. UED ne üretim santralı bağlamak veya ayırım almak için göz açılmış ve bu göze girdi-çıktı yapılarak ayırım alınmıştır.
• 380 kV ve 154 kV göz 380 kV/154 kV aracı transformatörle birbirine bağlanarak birleştirilmiş ve ortak ağ oluşturulmuştur.
• 154 kV UED ne de, gerilimi 154 kV a yükseltilmiş olan üretim santralları
• bağlanmıştır.
• Gerilimi 33 kV a yükseltilmiş olan üretim santralı 6 daki gibi 154 kV/33 kV(*) aracı transformatörle 154 kV UED ne bağlanmıştır.
• 154 kV UED nden girdi-çıktı yapılarak tüketim amaçlı çıkışlar alınmıştır. 9 çıkışında gerilim 60 kV, 10 çıkışında 33 kV tur. 9 çıkışı iki fidere ayrılmıştır. Fiderlerin birinden büyük tüketiciler beslenmiş, ikinci çıkış yedek olarak bırakılmıştır. 10 çıkışından, bu çıkışa bağlanan TR2 transformatörü ve 33 kV İH üzerinden uzaktaki transformatör merkezi (TM) beslenmiştir.
• TM nde çıkış gerilimi 3 kV ve 400 V/230 V olan iki transformatör bulunmaktadır.
• Transformatörlerin birinden gerilimi 3 kV olan su pompaları, diğerinden lojmanlar AG
• ile beslenmiştir.
ENTSO-E
• 50’li yılların basında 7 üye ile senkron paralel isletilmeye baslayan Avrupa Elektrik letim Koordinasyon Birligi (UCTE),
• son gelismelerle üye sayısı 41’e ulasan Avrupa Elektrik İletim Sistemi İsleticileri (ENTSO-E) çatısı altında toplanmıs olup, dünya üzerinde enerji talebinin en yüksek oldugu bölgelerden birisidir.
• Enerji temininde birbirlerine ve dısa bagımlı olan ENTSO-E ülkelerinin enerji politikalarını sekillendiren temel unsurlar; daha fazla sebeke senkronizasyonu ile geçerli tek tip piyasa modeli olusturmak ve bu sayede enerji arzı güvenligini artırmak, enerjinin üretim, iletim, dagıtım ve kullanım verimliligini en üst düzeye çıkarmak, çevre sorunlarını en aza indirmek ve sebekelerin enerji çesitliligini fırsatadönüstürmek olarak benimsenmistir.
• Ticari elektrik enerjisi alısverisleri, Bulgaristan, Yunanistan ve Avrupa’dan Türkiye yönüne ve ters yönde sürdürülmektedir.