LF LA u

18-19 Kasım 2009 lll lll

1 1

iSTANBUl 201 O

207

DARÜLFÜNUN iLAHiYAT FAKÜLTESi MECLiS ZABITLARI

Mustafa SELÇUK.

Tanzimat devrinden itibaren başlayan eğitim alanındaki reformlar ve Avrupai tarzda bir üniversitenin ku­rulması çalışmaları 19. yüzyılın son çeyreğinde hız kazanmıştır. Darülfünun kurulması için gerçekleştirilen üç teşebbüsün başarısız olmasının en büyük sebeplerinden birisi yeterli sayıda ortaöğretim görmüş öğrencilerin bu­lunmamasıdır. Mehmet Ö. Alkan, Tanzimat devrini rüştiyelerin, II. Abdülhamid devrini idaclilerin ve İkinci Meş­rutiyet devrini ise sultanllerin dönemi olarak tanımlamaktadır. Gerçekten de tüm araştırmacıların ittifakı ile II. Abdülhamid döneminde okuilaşma oranı en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Darülfünun 1900 yılında dördüncü kez açıldığında artık yeterli sayıda ortaöğretim görmüş öğrenci bulunmaktadır. Öğrencilerin Avrupa'ya gitmesinin önlenmek istenmesi de aynca düşünülmelidir. Darülfünun 20. yüzyılın başında tekrar açılmasından itibaren gü­nümüze kadar şekil değiştirerek varlığını korumuştur. II. Abdülhamid devrinde fakülteler şube ismiyle anılmış ve bölüm aynmı olmaksızın tek tip diploma vermiştir. 1 Eylül 1900 tarihinde açılan Darülfünun-ı Şahane; Ulum-ı Aliye-i Diniye, Ulum-ı Riyaziye ve Tabiıye ile Edebiyat şubelerinden meydana gelmektedir. Ulum-ı Aliye-i Diniye şubesi ismi ile eğitim öğretime başlayan İlahiyat Fakültesi; 30 kişilik kontenjan ve dört yıl devam eden eğitim sü­resi ile faaliyete geçmiştir. Diger şubelerin eğitim süreleri üçer yıldır. Bu dönemde Ulum-ı A.ıiye.:i Diniye şubesi Darülfünun müdürü ile birlikte şube yönetimlerinden sorumlu olan müdür-i sanilerin idaresi altındadır. Müdür ve müdür muavinleri doğrudan doğruya Maarif Nezareti tarafından merkezi olarak tayin edilmektedir. II. Abdülhamid döneminde Darülfünun'a müdür olarak Recai Efendi atanmış', kendisi aynı zamanda Mekteb-i Mül­kiyenin de müdürüdür. Recai Efendi, II. Meşrutiyet'in ilanına kadar bu görevini sürdürmüştür. Darülfünun mü­dürüne yardımcı olmak üzere şubelere müdür muavini [müdür-i sani] atanmıştır. 1900- 1908 yılları arasında

Ulum-ı Aliye-i Diniye ve Fünun şubelerinin yönetimleri birleştirilerek Ali Nazima Bey tarafından idare edilmiŞtir. Darülfünun-ı Şahane Nizamnamesine göre müdür muavininin görevleri şunlardır:2 muallimlerin ve memurların vazifelerini iyi bir şekilde, zamanında ve eksiksiz yapmalarını sağlamak, öğrencilerin derslere devamını temin et­mek, Darülfünun içersinde talebenin hareketini kontrol etmektir3

• Nizamnamede müdür muavininin "ptbenin her nev'i ahvalindetı JJJesu!' olduğu vurgularımaktadır [DFŞN, m. 7].

Darülfünun, II. Meşrutiyet döneminde büyük değişiklikler geçirmiştir. Bu dönemde üniversite teşkilatında her yönden kapsamlı çalışmalar yapılmıştır. Yükseköğretim adına mevzuat konusunda önemli ilerlemeler kayde­dilmiştir. Bu düzenlemeler arasında yer alan fakülte meclislerinin işleyişini düzenleyen talimatname ve bu talimat­nameden itibaren düzenli olarak toplanmaya başlayan Ulum-ı Aliye-i Diniye şubesinin Meclis-i Muallirnln Zabıtla­n bu çalışmanın konusunu oluşturmaktır. Aynı şekilde Cumhuriyet döneminde yeniden açılan İlahiyat Fakültesine ait meclis tutanakları incelenecektir. Yukarıdaki satırlarda giriş mahiyetinde Darülfünunun kuruluşu ve İlahiyat Fakültesinin tarihi gelişimi hakkında özet bilgiler verilmiştir. Meclis-i Muallirnln Zabıt Defterleri incelenirken şu yöntem izlenecektir: Ulaşabildiğimiz kaynaklar ölçüsünde Meclis-i Muallirnlnin işleyişi, fonksiyonu, eğitim tarihi açısından önemi belirtildikten sonra arşivlerden tespit edilen ve deftere kayıt edilen zabıtlar hakkında bilgiler ve­rilmeye çalışılacaktır. Adı geçen zabıt defterlerin içeriği ve meclis kararlarının değerlendirilmesi bu çalışmanın boyutlarını aşmaktadır. Özellikle öğretim üyelerinin görüşleri doğrusunda alınan kararlar ve bunların tatbiki başka çalışmaların yapılmasını gerekli kılmaktadır.

Darülfünun içersinde önce şube olarak eğitim hayatına başlayan Ulum-ı Aliye-i Diniye şubesi daha sonra Ulum-ı Şeriye şubesi ve İlahiyat Fakültesi isimleri ile anılmıştır. İlahiyat Fakültesinin Darülfünun dönemi 1900-1915 ve 1924-1933 yıllarını kapsamaktadır. Bu iki dönem arasında on yıllık bir medrese dörtemi de bulunmakta­dır. Şöyle ki; Ulum-ı Şeriye kısmı kapatılarak 4 Darülfünunda ders gören ilahiyat öğrencilerinin tamamı Islah-ı

Yrd. Doç. Dr., İ.Ü. Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü: mustafasell@gmail.com

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İrade Hususi (İ. HUS.), Dosya humarası:123, Gömlek numarası:1322 N/096, (1322 N 25). 2

Müdür-i sanilecin görevleri için bkz, BOA, BOA, Maarif-i Umumiye Nezareti (MF.) Tedrisat-ı Aliye Dairesi (ALY.), Dosya numarası: 15, Gömlek numarası: 62, (1326); Darülfiinun- Şahane Nizamnartıesi (DFŞN), m. 7.

Ali Arslan, "Türkiye'de Üniversitenin Kuruluşu ve Yönerinıindeki Değişiklikler (1869-1946)", Yeni Türkiye Dergisi, C.23-24, Anka­ra 1998, s. 412.

4 Bu dönemde İlahiyat şubesinin tam olarak ne zaman kapandığına dair bir bilgiyi Tedrisat-ı Aliye Dairesinin Darülfünuna gönderdiği kadro cetvellerinden tespit edebiliriz. 14 Ekim 1915 tarihinden itibaren geçerli olacak yeni teşkilat gereği İlahiyat Fakültesinin kadrosu gösterilmemiş ve şöyle bir açıklama düşülmüştür. "Darülfünun Hukuk, Fünun, Edebiyat ve Lisan şubelerinin bu kere tanzim olunan kadroları 1 Teşrin-i evvel 1331 [14 Ekim 1915]'den muteber olmak üzere leffen taraf-ı valalarına tisyar kılındı. Bunların tedkıkinden anlaşılacağı veçhile Darü'l-Hilafeti'l Aliye medresesinin küşadı hasebiyle vücuduna !üzüm kalmayan İlahiyat şubesi lağv edildiğinden mezkur şube müdavimlerinin Darülhilafe Medresesine devamları muktezi bulunmuş ve keyfiyet Meşihat'ül Aliyeye arz edilmiştir." Bu

208

Medarisin Nizamnamesi5 hükümleri uyannca yeni açılan Darülhilafetil Aliye medreselerinin Ali kısmına nakledil­miştil. Bu uygulama 1924 yılına ka,dar devam etmiştir. Ancak bu dönem hakkında Meclis-i Mual.lirrı1nin varlığına dair her hangi bir veri olmadığ1 gibi bu alanda yapılmış kapsamlı bir çalışma da bulunmamaktadır.

I. Ulum-ı Aliye-i Diniye Şubesinin Meclis-i Muallimin Zabıdan

Ulum-ı Aliye-i Diniye şubesinin Meclis-i Muallimin Zabıtlarını içeren defter bugün İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi arşivinde yer almaktadır. Bu defterin burada bulunmasının sebebi II. Meşrutiyet döneminde yani 1908-1915 yılları arasında Edebiyat ve İlahiyat şubelerinin yönetiminin ortak olmasından kaynaklanmaktadır. IL Meşrutiyet ile birlikte yapılan düzenlemeler çerçevesinde iki şubenin yönetimleri birleştirilerek bir müdürün idaresine verilmiştir. Sırasıyla Hayret Efendi7

, İzmirli İsmail Hakkı8 ve M. Zarif" Beyler adı geçen şubelerin­fakültelerin müdürlük vazifesini yerine getirmiştir. Aynı şekilde Arap, Fars ve Türk Edebiyat Tarihleri başta ol­mak üzere Tarih ve Felsefe grubunu oluşturan derslerin birçoğunun bu iki fakülte müfredatırıda ortak olması, aynca iki dönem boyunca her iki şubenin Meclis-i Muallimin reisliğinirı Abdurrahman Şeref Efendi tarafından üstlenilmesi bu iki şubenin pek çok yönden birlikte değerlendirilmesi sonucunu doğurrnuştur. Edebiyat ve İlahi­yat Fakülteleri müfredat, teşkilat, kullandıkları mekanlar ve idare açından ortak yönleri bulunmaktadır. Bu ortaklı­ğın en bariz örneği ise her iki şube tarafindan gerçekleştirilen meclis toplantılarının kayıtları bir deftere çift yönlü olarak kaydedilmiş olmasıdır.

Il. Meşrutiyet döneminde Darülfünun ile ilgili birçok düzenleme yapıldığ1nı belirtmiştik ancak öğretim üyele­rinin istihdamı ve yetiştirilmesine yönelik yasal mevzuatırı olmadığ1nı da ifade etmek gerekmektedir. 1919 Darülfü­nun-ı Osman! Nizamnamesine kadar bu konuda bir düzenleme yapılmamıştır. Darülfünun kuruluşundan itibaren öğretim elemanı bulmakta hep sıkıntı çekilmiş ve bu problemi aşmak için devrin meşhur şair, yazar ve devlet adam­ları istihdam edilmiştir. Bu uygulama bir çözüm gibi gözükse de pratikte bazı sıkıntıları bulunmaktadır. Adı geçen ilim adamları ve bürokratlar işlerinin yoğunluğu ve dönemin çalkantılı siyasi hayatı yüzünden genelde derslerini ak­satmışlardır. Devamsızlık hem öğretim üyeleri ve hem de öğrenciler açısından önemli bir sorun olarak hep gündem­de kalmıştır. Maarif N ezaretinin öğretim üyesi ihtiyacını karşılamak için bazı girişimlerde bulunduğu belirtmek ge­rekmektedir. Örneğin Avrupa'ya gönderilen öğrencilerin önemli bir kısmı ülkeye döndüklerinde Darülfünunda ve liselerde istihdam edildiği görülmektedir.

Maarif Nezaretinin diğer bir çalışması ise Meclis-i Kebir-i Maarif"'in görüşü doğrultusunda Darülfünun şubelerinde muallim seçme yetkisinin (aday belirleme) Meclis-i Muallimin'e verilmesidir. Nezaret böylece hem İkinci Meşrutiyetten itibaren artan bürokratik yükünü hafifletmeyi amaçlamış hem de yetki paylaşımı yaparak fakültelerin yönetimdeki etkisini artırmıştır. "'

MaarifNezareti 1911-1912 ders yılı başında fakülte meclislerinin görev ve yetkilerini düzenleyen bir tali­matname hazırlayarak Darülfünun şubelerine göndermiştir. "Darii!ftim1n Ş11be/erinde Mecalis-i Muallimfn'in Vezaijini Miibryyin Talimat' ismini taşıyan bu tüzük, Ulum-ı Aliye-i Diniye şubesine ait zabıt defterinin ilk sayfasına kayıt edilmiştir. Bu talimatname ile meclisin görev alanı sadece muallim seçmekle sınırlı tutulmamış fakültenin tüm akademik faaliyetlerinde görüş bildirmesi ve nezaret onayı şartıyla karar almada yetkili kılınmıştır. Diğer bir önem­li husus bu meclis kayıtlarının düzenli olarak tutulmasının sağlanmasıdır. Darülfünunun bütün şubelerinde geçerli olmak üzere meclisin görev ve yetkilerini ihtiva eden bu talimatname aynen şu şekildedir11 :

açıklamadan İlahiyat şubesinin 1915-1916 eğitim yılı başında yani en geç 14 Ekim 1915 tarihinden önce kapatıldığı anlaşılmaktadır. De­taylı bilgi için bkz. BOA, MF. ALY. 83-68, (1333 Z 5); aynca şubenin 1915 tarihinde kapandığına dair (talebe künye defterlerinden tespit edilen) bir bilgi için bkz, Zeki S. Zengin, Medreseden Darülfiinuna Türkiye'de Yüksek Din Eğitimi, Adana 2009, s.77.

Düstur, II. Tertip, C.6, 5.1325-1330; Zeki S. Zengin, a.g.e., 5.77-78. •

Dariilhilafe Medreseleri hakkında aynntılı bilgi için bkz, Harnit Er, Medreseden Mektebe Geçiş Sürecinde Darülhilafe Medrese-leri, İstanbul2003, s. 21-113.

BOA, MF. ALY. 17-34, (1327 S 23) lef 2; 16 Mart 1909 tarihli kadro cetvelinde Hayret Efendi'nin tayin tarihi, 20 Ağustos 1324 [2 Eylül1908] ve ınaaşı 2500 kuruş olarak belirtilmiştir. Hayret Efendi bu görevi 9 Haziran 1325 [22 Haziran 1909] tarihine kadar sür­dümıüştür.

BOA, MF. ALY. 19-83, (1328 M 13), lef2.

BOA. MF. ALY. 172-11, (1341 S 12). 10 Meclis-iKebir-i Maarifhakkında daha geniş bilgi için bkz, Uğur Ünal, Meclis-iKebir-i Maiirif1869-1922, Ankara 2008. 11

Darülfünun Ulum-ı Aliye-i Diniye Şubesi Meclis-i Muallimin Mukarrerat Defteri, s. 5.

209

Darü!fiitıiin Şubelerinde Mecalis-i Muallinıfn'in Vezaijini Miibryyin Talimat.

"1. Madde: Darülfünfuı'un her şubesinde o şubenin muallimlerinden mürekkeb bir Meclis-i Muallimln te­şekkül eder. Şube muallimleri içlerinden birini rey-i hafi ve eksenyede bir sene müddede reis ve birini dahi yine aynı şerıüde lcitib intihab ederler. Reis ve IGtibin memuriyederi Maarif Nezireti'nin tasdikine iktiran ettirilir. Reis veya Katib me'zfuıen bir mahalle azimet eylediği veyahut ta'ziretin bir ictima'da bulunamadığı takdirde muallimlnin en kıdernlisi riyasete ve genci de kicibete velcilet eder.

II. Madde: Her şubede Medtis-i Muallimln'in ayda bir kere ictima' etmeleri muktezidir. Ancak lüzum gö­rüldüğü takdirde reisin daveti üzerine sılret-i fevkaladede dahi ictima' eyler. Medtis-i Muallimln az:l.run nıfsından bir ziyadesi hazır olmadıkça ittihaz-ı mukarrerat edemez. Müdürler hey'et-i ta'limiyeye dahil olmasalar bile bu meclisin azasındandırlar.

III. Madde: Ders programlarının ısl:l.h ve tadiline veyahut yeniden bir ders ihdasına lüzfun görüldüğü tak­dirde keyfiyeti ba-mazbata Maarif Nezareti'ne beyan eylemek, lede'l-idb bir muallirnin muvakkaten tedrisden men'i veya bir sırufta kezalik muvakkaten tedrisatın tatili lüzum gelir ise bu b:l.bda karar i'ci ile keyfiyeti esb:l.b-ı mucibesiyle beraber derhal Maarif Nezareti'ne bildirmek, münhal olacak bir muallirnlik için iki namzed intihab ve nezarete inha etmek ve muallim tayin oluncaya kadar tedrisatın te'hirden vikayesi için münhal muallirnliğe bir vekil tayin, imtihan-ı umUmilerde heyet-i mümeyyizeyi tayin etmek, bütcede her sene muhassas olan mebiliğe göre kütübhane ve laboratuarlar ve sa'ir için müb:l.ya'a olunacak kütcib ve alatın ve edevat-ı fenniye ve sa'ir levazım-ı tedrisiyenin defterini terôb etmek, muallimln ile talebe arasında sırf tedrisata müte'allik tahaddüs edecek ihtilafatı hall ve fasl etmek, şeh:l.detnamç i'ci edilecek talebenin esanusini mübeyyin cedvelleri tasdik eylemek, talebeden birinin mektebde bekası caiz olamayacak derecede büyük bir kabalıatı görülür ise muvakkaten veya katiyyen terkin-i kaydına karar vermek ve ıstıl:l.hat-ı ilmiye ve fenniyenin ısl:l.h ve tevhldine i'tina ve Maarif Neza-reti'nden tevdi' olunacak evrak üzerine beyan-ı mütala'a eylemek. (Mühür: Maarif-i Umumiye Nezareti)" \,

Meclisin işleyişini düzenleyen hususlar maddeler halinde şu şekilde özetlenebilir:

• Her şubenin muallimlerinin katılması gereken Meclis-i Muallimln öncelikle meclisin işleyişi ve yönetimi için reis seçimi gerçekleştirir. Meclis reisi gizli oy ve çoğunluk usulü ile bir yıllığına seçilir. Aynı şartlarda meclis lcitibi seçilir.

• Reis ve katibin bulunmadığı toplantılarda en yaşlı üye reise; en genç üye ise lcitibe vek:l.let eder.

• Ayda bir kez toplanması zaruri olan meclis, reisin daveti üzerine olağanüstü de toplanabilir.

• Meclis karar alabilmesi için üyelerin yarısından bir fazlası hazır bulunması gerekmektedir.

Talimatnamenin üçüncü maddesi meclisin görev ve yetkilerine ayrılmıştır:

• Meclis ders programlarında, ders isimlerinde ve sürelerinde değişiklik yapabilir, ancak bunu "esbab-ı IJJtlcibesl' ile nezarete bildirmek zorundadır.

• Bir öğretim üyesinin dersten azli veya tedrisatın geçici olarak iptaline karar vermek, yine durumu neza­rete bildirmek zorundadır.

• Yeni muallim alımı konusunda iki aday tespit edip bunları nezarete bildirmek.

• Yeni muallim göreve başlayınca ya kadar veya mazeret durumlarında vekil atamak.

• Sınavlar için komisyonlar tespit etmek.

• Disiplin cezalarının kararlaştırılması ve uygulanması.

• Öğrenci ile öğretim üyesi arasındaki eğitim ile ilgili _ihtilafları halletmek

• Bütçenin elverdiği ölçüde gerekli ders alederinin sipariş edilmesi

• Kütüphane için kitap satın alınması

• İdarenin düzenlediği defter ve cetvelleri onaylamak

210

Maarif Nezareti'nin talimatı üzerine Ulum-ı Aliye-i Diniye şubesi muallimleri, 11 Kanun-ı evvel 1327 [24

Aralık 1911] tarihinde ilk toplantıyı12 gerçekleştirmişlerdir. Bu toplantıda önce Meclis-i Muallimin reisi ve katibi­nin seçilmesi hakkındaki birinci madde görüşülmüş ve karara bağlanmıştır. Yapılan gizli oylamada Tarih-i Asr-ı Hazır Muallimi Abdurrahman Şeref Beyefendi reisliğe; Tarih-i Din-i İslam muallimi Mehmet Kamil Efendi de katipliğe seçilmişlerdir. Toplantıda alınan kararların şube müdüriyeti tarafından Maarif Nezareti'ne bildirilmesi kararlaştırılmıştır13.

24 Aralık 1911 tarihinde başlayan içtimalar 6 Mayıs 1912 tarihine kadar devam etmiş ve bu süre zarfında toplam altı içtima gerçekleştirilmiştir. Ulum-ı Aliye-i Diniye Şubesinin Meclis-i Muallimin Zabıtları Prof. Dr. Ali Arslan tarafından günümüz harflerine çevrilerek 2007 yılında yayınlanmıştır14 . İlk altı toplantının dökümü tablo 1 'de gösterilmiştir.

Tablo 1: Ulum-ı.A.ıiye-i Diniye Şubesi Meclis-i Mualliınln Toplantılan

Re is RumiTarih Miladi Tarih 1 Abdurrahman Şeref E. ll Kanun-ı evvell327 24 Aralık 1911 2 Mustafa Asım (V ekil) 8 Kanun-ısani 1327 21 Ocak 1912 3 Abdüllatif E. (V ekil) 29 Kanun-ı sani 1327 ll Şubat 1912 4 Abdurrahman Şeref E. 5 Şubat 1327 18 Şubat 1912 5 Abdurrahman Şeref E. 4Mart 1328 17 Mart 1912 6 Abdurrahman Şeref E. 23 Nisan 1328 6 Mayıs 1912

IGtip: M. Kamil Efendi

1911-1912 eğitim öğretim yılı sonuna kadar devam eden toplantılar 23 Nisan 1912 tarihinden itibaren Maarif Nezareti'nin emri üzerine Edebiyat şubesi ile ortak toplanmaya başlanmıştır15. Edebiyat şubesi ile birlikte yedi top­lantı gerçekleştirilmiştir. Bu ortak toplantılar ile yeni eğitim yılına yetiştirilmek üzere kapsamlı bir ders prograrnı hazırlanması hedeflenmiştir. Müfredat hazırlamak üzere her iki şube için ayn komisyonlar kurulmuştur. Bu komis­yonların hazırladığı raporlar mecliste görüşülüp son şekli verildikten sonra nezarete takdim edilmiştir. Bu anlamda ilk rapor 10 Haziran 1912 tarihli içtimada görüşülmüş ve aynen kabul edilerek16 nezarete gönderilmiş ancak bütçenin elverişli olmamasından dolayı bu teklif kabul edilmemiştir17• İkinci rapor ise 1 Eylül 1912 tarihli içtimada görüşül­mÜŞ18 ve bazı derslerin programdan çıkartılması suretiyle tekrar nezarete takdim edilmiştir. "Elsine-i ecnebiyenin" müfredattan çıkartılması sebebiyle bu düzenleme de kabul edilmemiştir19. Eylül 1912 tarihine kadar devam eden toplantılarda şubeler için yapılan ıslahat çalışmalarından bir sonuç alınamamıştır. Edebiyat şubesi ile birlikte yapılan toplantıların tarihleri tablo 2'de gösterilmiştir20:

12 Talimatname üzerine toplannlann düzenli olarak yapılmaya başlanması ve bu meclis zabıtlannın kayda geçirilmesinden dolayı "ilk toplann" ifadesi k-ul.lanılmışnr. Aslında Meclis-i Muallimin toplannlannın varlığı1911 öncesine dayanmaktadır. Örneğin Rahmi Efen­diden boşalan Usul-ı Fıkıh muallimliği için yapılan 24 Kanun-ı evvel 1325 [6 Ocak 1910] tarihli Meclis-i Muallimin toplannsında adı geçen ders için İsmail Hakkı ve Abdüllatif Beyler namzet olarak seçilmişlerdir. Bu toplannnın reisi olarak da Emrullah Efendi'nin im­zası bulunmaktadır. Bkz. BOA, MF. ALY. 19-66, (1327 Z 29), lef 2; Bu durunı sadece Ulum-ı Aliye-i Diniye şubesine mahsus değil­dir. Aynı tarihlerde Edebiyat şubesi öğretim üyeleri de Meclis-i Muallimin adı alunda toplanarak bazı karadar almışlardır. Edebiyat-ı Osmaniye muallimi Dr. Rıza Tevfik'in derslerine gelmemesi üzerine; şube hocaları 31 Kanun-ı evvel 1325 [13 Şubat 1910] tarihinde toplanarak üç aday belirlemişlerdir. Bu adaylar içersinde yer alan Tevfik Fikret adı geçen dersin muallimliğine tayin edilmiştir. Bkz, BOA, MF. ALY .. 19- 86, (1328 M 18); Tıp Fakültesi öğretim liyelerinin de Meclis-i Muallimin toplannlarına II. Meşrutiyet'ten itibaren başladıkları anlaşılmaktadır. Darii!fiimm-ı Os!llanf Tıp Fakiiliesi Ceflliyet-i M11allifllfll Mukarnnit ve Zabıt Difteri ismiyle kayda geçirilen top­lan n tutanakları İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fak-ültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim dalı kitaplığında 459 nurnarada yer almaktadır. Bu defter 1908-1914 tarihleri arasını kapsamaktadır.

13 Darülfünun Ulum-ı Aliye-i Diniye Şubesi Meclis-i Muallimin Mu.karrerat Defteri, Birinci İçtima, 11 Kanun-ı evvel 1327, s. 6.

14 Ali Arslan, "Darülfünun İlahiyat Fakültesi, Fak-ülte Meclisi'nin Kurulması ve İlk Meclis Zabıtları (1911-1912)" Değerler Eğitimi Dergisi, C. 5, Sayı: 13, İstanbul2007, s.21-28.

15 Ali İhsan Gencer- Ali Arslan, İstanbul Diiriilfünfmu Edebiyat Fakültesi Tarihçesi ve İlk Meclis Zabıtlan, İstanbul 2004, s. 20-21.

16 Darülfünun Ulum-ı Aliye-i Diniye Şubesi Meclis-i Muallimin Mukanerat Defteri, İkinci İçtima, 28 Mayıs 1328.

17 A. İ. Gencer- A. Arslan, a.g.e., s. 84-85. 18

Darülfünun Ulum-ı Aliye-i Diniye Şubesi Meclis-i Muallimin Mu.karrerat Defteri, Aluncı İçtima, 19 Ağııstos 1328. 19 İngilizce ve Almancanın prograrndan çıkaı:ı!ffiası nezaret tarafindan uygun görüınfe~ştir. 19 Ağııstos 1328 [1 Eylül 1912] tarihli ikinci

rapor için bkz, A. İ. Gencer- A. Arslan, a.g.e., s. 101. .-

20 Edebiyat şubesinin ilk meclis zabıtları ve Ulum-ı Aliye-i Diniye Şubesi ile birlikte yapılan yedi toplannnın kayıtları 2004 yılında İ.Ü. Edebiyat Fakültesi tarafindan yayınlanmışnr. Bkz, Ali İhsan Gencer- Ali Arslan, İstanbul Diiriilfünil.nu Edebiyat Fakültesi Tarih-

, çesi ve İlk Meclis Zabıtlan, İstanbul 2004.

211

Tablo 2: Ulum-ı Allye-i Diniye ve Edebiyat Şubelerin mü§terek toplantıları

Re is Rumi Tarih Miladi Tarih

1 Abdurrahman Şeref E. 22 Nisan 1328 OS Mayıs 1912

2 M. Esat (V ekil) 28 Mayıs 1328 10 Haziran 1912

3 M. Esat (V ekil) 10 Haziran 1328 23 Haziran 1912

4 Sırn E (V ekil) 8 Temmuz 1328 21 Temmuz 1912

5 Abdilllarif E. (V ekil) 5 Ağustos 1328 18 Ağustos 1912

6 Abdilllarif E. (V ekil) 19 Ağustos 1328 01 Eylül1912

7 Belirtilmemiş 9 Eylül1328 22 Eylül1912

Bu ortak toplantıların sonuncusu olan 9 Eylül 1328 [22 Eylül 1912] tarihli zabtın tutanakları deftere geçiri­lememiştir. Müsveddeler halinde defterin içersinde yer almaktadır. Bu tarihten itibaren de Edebiyat Fakültesi arşivinde 1915 yılına kadar olan dönem ile ilgili zabıtlar adına her hangi bir kayıt bulunmaktadır. 1912-1913 eğitim öğretim yılında Meclis-i Mualliminin toplanmaya devam ettiğine dair mazbatalann MaarifNezareti evrakı arasında yer aldığını görmekteyiz. Örneğin 1912-1913 eğitim öğretim· yılının başında gerçekleşen bir toplantıda Maarif Nezareti'nin onayladığı son müfredat programı gereği Asr-ı Hazır Tarihi dersi Ulum-ı Şeriye şubesinden kaldırıl­mıştır. Bu dersin muallimi olan Abdurrahman Şeref Efendinin Ulum-ı Şeriye şubesinde dersi kalmadığı için Ulum-ı Şeriye şubesi Meclis-i Mua.llim1n reisliğinden çekilmiş yerine Manastırlı İsmail Hakkı Bey seçilmiştir21 • Bu dönemde tespit edebildiğimiz diğer toplantıların tarihleri ve içeri şu şekildedir: Ulum-ı Şeriye ve Edebiyat şubele­rinin birlikte yaptığı 14 Temmuz 1329 [27 Temmuz 1913] tarihli toplantıda her iki şubenin açılış ve imtihan tarih­leri tespit edilmiştir22• 24 Şubat 1329 [9 Mart 1914] tarihinde Ulum-ı Şeriye ve Edebiye şubeleri ders programı üzerine tekrar ortak bir toplantı yapmışlardır23• Bu toplantının mazbatası 27 Şubat 1329 [12 Mart 1914] ta.ıihlnde Ulum-ı Şeriye ve Edebiye şubeleri müdürü İsmail Hakkı Bey tarafından nezaret~ iletilmiştir24• Burada açıklanan toplantılardan da anlaşıldığı üzere Ulum-ı Şeriye şubesi ve Edebiyat şubesi Meclis-i Mua.llim1n toplantılarına de­vam etmiştir, ancak bunların deftere geçirilmediği veya defterin kaybolduğu-söylenebilir. Çünkü Edebiyat şubesi­nin kayıtlannda da eksiklikler bulunmaktadır. Bu şubenin meclis zabıtlanna ait defterlerden birincisi 9 Eylül 1328 [22 Eylül 1912] tarihinde sona ererken ikinci defter 9 Eylül 1329 [22 Eylül 1913] tarihinde başlamaktadır25• Do­laysıyla aradaki tam bir yıl eksiktir. Daha sonraki kayıtlarda da eksiklikler mevcuttur. Bu kayıpların sebebi Balkan Savaşlarıdır. 1912-1913 ders yılı, savaşın şiddetlendiği günlere26 denk gelmiştir. 1912 Kasım ayından itibaren bütün yüksek okullar ve Darülfünun şubeleri tatil edilmiş27 ve öğrencilerin birçoğu da silahaltına alınmıştır. Savaşın etkisi şubelerde eğitim öğretim kesintiye uğramış, cepheden gelen yaralıların tedavisi için Zeynep Hanım Konağı, Hilal-i Ahmer tarafından hastane olarak işgal edilmiştir28• Maarif Nezareti müsteşarının Dahiliye N ezaretine verdiği bilgi notunda 16 Aralık 1912 tarihinde halen Darülfünun'un kapalı olduğunu ve açılacağı zamanın basın yolu ile ilan edileceği belirtilmiştir29 • Yukarıda 14 Temmuz 1329 [27 Temmuz 1913] tarihinde meclisin bir toplantı yaptığını belirtmiştik, bu toplantıda "ahval-i harpten" dolayı kesintiye uğrayan derslerin telafisi için Ulum-ı Şeriye şubesinde 2

21 Ulum-ı Şeriye veEdebiye şubelerinin birlikte toplanciıklan bu toplantının günü belirtilmemiş ancak MaarifNezareti'nin meclis kararia­

nat onayladığı tarih 29 Eylül1328 [12 Ekim 1912] dikkate alınırsa bu toplantının Eylül ayı içersine yapıldığı arılaşılmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. BOA, MF. ALY. 32-23, (1330 Za 2) lef 1 ve 2.

22

23

14 Temmuz 1329 [27 Temmuz 1913] tarihli toplantı tutanaklan üç gün sonra Darülfünun Müdür-i Umumisi Sami Bey'in inızasını

taşıyan üst yazı ile 17 Temmuz 1329 [30 Temmuz 1913] tarihinde nezarete bildirilmiştir. Meclis mazbatası için bkz, BOA, MF. ALY. 48-22, (1331 Za 10), lef 38.

Meclis-i Muallimin 18 Şubat 1328 [3 Mart 1913] tarihli Maarif Nezaretinden gelen tezkereyi görüşmek üzere toplanmıştır, mecliste alınan kararlar için bkz, BOA, MF. ALY. 37-101, (1331 R 1), lef 4.

24 BOA, MF. ALY. 37-101, (1331 R 1), lef7.

23 . Darülfünun Edebiyat Şubesi Meclis-i Muallimin Mukarrerat Defteri- II, Zabıt No: 1, 9 Eylül1329.

26 Balkan savaşları sırasında başkent İstanbul'da yaşananlar ve alınan önlerrıler için bkz, Mustafa Selçuk, "Marmara Havzası'nda Yaşayan Gayri Müslinı Halkın Balkan Savaşlarında Bulgar Ordusuna Yaptığı Yardırnlar", Güney-Doğu Avrupa Araştımıaları Dergisi, Yıl: 2008, Sayı: 13, İstanbul2008, s. 96-97; Wilhelm Feldman, İstanbul'da Savaş Günleri, İstanbul2004, s. 63.

27 Maarif Nezareti yüksek okulların ve Darülfünun'un tatil edildiğini bir ilan ile duyurmuştur: "Darii!fiimm, Mekteb-i Miilk!Je, Eczacı, Di1çi Mektepleri talebelerinin bifyiik bir kısiJJı göniillii olarak askeri hiif11ete gim1ek af'.{JISIIIJda olduklarmdan bu mektepler b11,giindm itibaretı tatil olunnlllj­tur. ",Bkz, Sabah, 24 Kasım 1912.

28 Darülfünun binasının hastane olarak kullanımı hakkında bkz, BOA, MF. ALY. 48-122, (1331 Za 17), lef 1; MF. ALY. 52-62, (1332 M7).

29 • Aynı belgeden Istanbul Sultanisinin de kapalı olduğunu öğrenmekteyiz. Bu bilgi Dahiliye N ezaretine telefonla bildirilmiştir. Bkz, BOA, Dahiliye Nezareti İdari Kısım Evrakı (D H. İD.), Dosya numarası: 26/2 Görrılek numarası: 16, (1331. M 9).

212

Mart 1329 [15 Mart 1913] tarihinde eğitime tekrar başlanması, derslere Eylül'e kadar devam edilmesi ve Teşrin-i

evvel [Ekim] ayı içerisinde imtihanların tamamlanması kararlaştırılmıştır30 • Savaş sebebi ile kesintiye uğrayan eği­tim öğretim yaz aylarında tatil yapılmayarak telafi edilmiştir". Ancak Darülfünun kapalı iken Meclis-i Muallimin her ay toplanmarnış olabilir. Çünkü bu ders yılı içersinde nezarete gönderilen mazbatalarda eksilme söz konusu­dur.

Ulum-ı Şeriye şubesine ait deftere kayıtlı son meclis tutanağı 22 Eylül 1913 tarihlidir. Yukarıdaki satırlarda ifade edildiği üzere bu tarihten itibaren de bazı mazbataların olduğu bilinmektedir. Ancak bu kayıtlar bizim araş­tırma yaptığımız İ.Ü. Edebiyat Fakültesi arşivinde yer almadığı tespit edilmiştir. Dolaysıyla Ulum-ı Şeriye şubesi­nin Darülhilafe medreselerine aktarılmasına kadar geçen süre içersindeki iki ders yılına ait (1913-1914 ve 1914-1915) kayıtlar deftere geçirilememiştir. Balkan ve Birinci Dünya Savaşlarına denk gelen bu yıllarda eğitimin aksa­ması dolaysıyla meclisin düzenli toplanmadığı ve kayıtların kaybolduğu söylenebilir. 1915-1924 yılları arasında ilahiyat Fakültesi adına Meclis-i Mualliminin işlevinin sona erdiği düşülmektedir32•

II. Cumhuriyet Dönemi İlahiyat Fakültesi ve Meclis Zabıtlan

Cumhuriyet döneminde yapılan düzenlemeler ile Darülfünun içersinde yeniden bir ilahiyat Fakültesi açıl­ması kararlaştırılmıştır. Türkiye'de yüksek din öğretiminin tekrar üniversiteye devrini gerçekleştiren ilk düzenleme Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile yapılmıştır. Bu kanunun dördüncü maddesi ilahiyat Fakültesinin yeniden açılmasını karara bağlamaktadır33: "MaarifVekal.eti yüksek diniyat mütehassısları yetiştirmek üzere Darülfünunda bir ilahiyat Fakültesi tesis ( ... ) ve küşad edecektir." Tevhid-i Tedrisat Kanunun görüşüldüğü34 esnada hazırlıkları devam eden İstanbul Darülfünun Talimatnamesinde ilahiyat'a beşinci fakülte olarak yer verilmiştir. Cumhuriyet hükümetleri­nin yeni bir anlayışla yüksek öğretimin tüm kademelerinin Maarif V ekalerinin kontrolünde ve Darülfünun marife­tiyle yerine getirilmesini istedikleri anlaşılmaktadır. Bu yönde gerekli kanuni düzenlemeler yapılmıştır. 21 Nisan 1924 tarihinde yürürlülüğe giren İstanbul Darülfünun Talimatnamesinin birinci maddesinde ilahiyat Fakültesi yer almıştır35• Sekizinci madde ise fakültenin ders programını içermektedir. Mart-Nisan-Mayıs-Haziran aylarında Da­rülfünun ilahiyat Fakültesinin kuruluşu, akademik ve idari personelin tayinleri gerçekleştirilmiştir'•. 1 Mayıs 1924 tarihinden itibaren görevlerine başlamak üzere sekiz öğretim üyesinin tayini Maarif V ekalerinin teklifi ve hüküme­tin onayı ile gerçekleştirilmiştir37 • Fakültenin açılışı 7 Mayıs 1924 Çarşamba günü Darülfünun Konferans Salonun­

da gerçekleşmiştir38• Saat 11.00'de başlayan merasirnde Darülfünun Emini İsmail Hakkı [Baltacıoğlu] açılış ko­nuşması yapmıştır39• Konuşmasını "Yeni fakiiitenin Tiirk ve İsianı kiiltiirii için yararlı olmasmı dilerim ... " sözleriyle tamamlayan İsmail Hakkı Bey fakültenin akademik kadrosunda da yer alarak "Din1 Ruhiyat" dersini üstlenmiştir'". ilahiyat Fakültesi öğretim üyeleri ilk meclis toplantısını ertesi gün gerçekleştirmiştir. Meclis-i Müderrisin 8 Mayıs

30 Meclis-i Muallirnin mazbatası için bkz, BOA, MF. ALY. 48-22, (1331 Za 10), lef 38.

31 Darülfünun binası bütünüyle tahliye olmadığı için Ulum-ı Şeriye ve Edebiye şubeleri eğitim öğret:ime Süleymaniye'de önce 'Bodrumi'nin daha sonra da MünifPaşa'nın konağında devam etmek zorunda kalmıştır. Bkz. M. Ali Ayni, Darülfünun Tarihi, İstan­bul1927, s. 35, 1 numaralı dipnot; Mustafa Ergün, İkinci Meşrutiyet Devrinde Eğitim Harekerleri (1908-1914), Ankara 1996, s. 268.

32 Bugünkü İstanbul Müftülüğünde yer alan Meşihat Arşivinde tasnif çalışmaları tam gerçekleştiı:ilemediği için bu konuda kesin bir yargı­ya varılamamaktadır.

33. Düstur, m. Tertip, C. V, İstanbul1931, s. 667.

34 Tevhid-i Tedı:isat Kanunu ile ilgili müzakereler yayınlanmıştır. Bkz, Türkiye'yi Laikleştiren Yasalar: 3 Mart 1924 Tarihli Meclis Müzakereleri ve Kararları, (Haz. Reşat Genç), Ankara 2005, s. 18-28.

35 21 Nisan 1924 tarihli İstallhill Darii!ftinrl!ı Ta/inJahıa!IJesi için bkz, Düstur, III. Tertip, C. V, s. 1098-1107.

36 Zeki Salih Zengin tarafından kaleme alınan özgün bir çalışmada Cumhuriyet döneminde Darülfünun İlahiyat Fakültesinin kuruluşu hakkında ayrıntılı bilgi verilmiştir. Bkz. Zeki S. Zengin, Medreseden Darülfünuna Türkiye'de Yüksek Din Egitirni, Adana 2009, s.89-98.

37 Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Üçlü Kararnameler, Fon Kodu: 30.11.1.0, Yer No: 4.12.16, 26 Nisan 1924. 38 Vakit, 8 Mayıs 1340-1924. 39 İsmail Hakkı Bey'in açılış nutb.-unun tam metni içiri bkz, İsmayıl Hakkı Baltaoo&J'\ Hayatım, (Yay. Haz. Ali Y. Baltaooğlu), İstanbul

1998, s. 298. .. - .-

40 Darülfünun Emanetine Mahsus Müsvedde Defteri, İlahiyat Fakültesine ait 21n.kyıs 1340-1924 tarihli Heyet-i Talirniye Cedveli. (Burada referans verdiğimiz defterde fakültenin kuruluş dönemi hakkındaki resmi yazışmaların birer suretleri bulunmaktadır. Darülfü­nun Emanetine Mahsus Müsvedde Defteri, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi arşivinde bulunmaktadır. Adı geçen arşivde tasnif olmadığı için belgenin tarihi ile birlikte verilmesi tercih edilmiştir.)

213

1924 tarihli içtimaında İstanbul Darülfünun Talimatnamesi hükümleri uyannca fakülte reisini ve Darülfünun Divaru üyelerini belirlemişlerdir. Yapılan gizli oylama sonucunda Seyyid Bey fakülte riyasetine; Mehmet Emin ve M. Ali Ayni Beyler de divan üyeliklerine seçilrnişlerdir4'. İlahiyat Fakültesi bugün İstanbul Üniversitesi Nadir eser­ler kütüphanesinin bulunduğu Mekteb-i Kuzat binasında eğitim öğretime başlamıştıl2• Fakülteye 14 Mayıstan itibaren öğrenci alınacağı ilan edilrniştir43•

İlahiyat Fakültesi Meclisi adeta kurucu meclis gibi çalışarak öncelikle fakültenin ihtiyacı olan idari ve aka­demik personelin seçimini yapmıştır. Daha sonra öğrenciler ve öğretim üyeleri için gerekli mekan ve malzeme talepleri karşılamaya çalışmıştır. Medrese öğrencileri yatılı olarak eğitim gördükleri için bir anda İlahiyat Fakültesi­ne nakil olan öğrencilerin barınma ve iaşe problemleri fakülte idaresini uğraştırmıştır.

İlahiyat Fakültesi için tahsis edilen Medresetü'l Kuzatbinasında meclis toplantılan için uygun bir oda ol­madığı için toplantılar her defasında farklı yerlerde gerçekleştirilmiştir. 19 Mayıs 1924 tarihli toplantı Darülfünun binası içersindeki Meclis-i Müderrisin odasında gerçekleştirilrniştir44 • Bu toplantıda Süleymaniye Medresesinden gelen öğrencilerden son sınıf olanlann mezuniyet imtihanlanna girmesi ve bu imtihanlan eski medrese hocalannın da katılacağı bir komisyon marifetiyle icra edilmesi kararlaştırılmıştır45• 5 Haziran 1924 tarihinde üçüncü kez top­lanan Meclis-i Müderrisin bu kez Hukuk Fakültesine ait mecli& odasını kullanmıştır. Bu toplantıda katib-i umumi seçimi yapılmıştır. Adaylar içersinde yer alan Şemseddin Bey en çok oyu alarak katib-i umumi seçilrniştir46• 7 Temmuz 1924 tarihli dördüncü toplantıda fakülteye devam eden öğrenciler içersinde durumlan kötü olan yüz öğrenciye aylık yirmişer lira burs verilmesi kararlaştırılmıştır47• 18 Ağustos 1924 tarihli beşinci toplantıda Edebiyat Fakültesi ile müşterek olan bazı derslerin j.lahiyat öğrencilerine aynca okutulması kararlaştırılmıştır48• Yeni ders yılı başına denk gelen Eylül ayında İlahiyat Fakültesi öğretim üyeleri 4-11 ve 29 Eylül 1924 tarihlerinde olmak üzere üç kez toplanmıştır. Bu ayın son toplantısı yine Hukuk Fakültesinde gerçekleştirilrniştir49• 20 Ekim 1924 tarihli toplantı ise Darülfünun'a devredilen50 mülga Harbiye Nezareti binasının orta katında yapılmıştır51 • İlahiyat Fakül­tesi 1933 yılına kadar bu binada eğitim öğretim faaliyetlerini sürdürmüştür.

İlahiyat Fakültesinin kuruluşundan itibaren ilk altı ayda fakülte meclisinin ·9 defa toplandığını fakülte ya­zışmalanndan takip edebilmekteyiz. 1924-1925 ders yılı ve daha sonraki eğitim öğretim dönemlerine ait meclis kayıtlan tespit edilememiştir. İlk altı aydaki meclis toplantılannın tarihleri şu şekildedir:

41 Darülfünun Emanetine Mahsus Müsvedde Defteri, 8 Mayıs 1924 tarihli Daı:ül.fiinun Emanetine yazılan tezkire.

42 • Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu, Hayatı.m~ s. 298.

43 Gazetelere gönderilen ilan metninde öğrencilerin 14 Mayıs 1340 tarihinden itibaren Medrestü'l-Kuz:it binasındaki Darülfünun İlıılıiyat Fakültesine müracaat etmeleri istenmiştir. Bkz, Darülfünun Emanetine Mahsus Müsvedde Defteri, s. 1.

44 17 Mayıs 1924 tarihli tezkirede öğretim üyelerinin, 19 Mayıs Pazartesi günü saat iki buçukta başlayacak toplantıya teşrif etmeleri isten­miştir. Darülfünun Emanetine Mahsus Müsvedde Defteri, 17 Mayıs 1340 tarihli tezkere.

45 Tevhld-i Tedrisat Kanunu sonrasında medreseler işlevlerini yitirdiği için öğrencileri f~klı okullara kayıt edilmiştir. İbtida-yı Dahil, Salın, Medresetü'l Kuz:it, Medresetü'l Vaizin öğrencileri durunliarına bakılmaksızın imtihansiZ olarak fakültenin birinci sınıfina kayıt edilmiştir. Süleymaniye Medresesinin öğrencileri ise mevcut hali ile üç sene 6 sömestr sayılmış ve öğrencilerin sömestrleri dikkate alına­rak kayıt edilmişlerdir. Son sınıfta olanlara şöyle bir hak tanınmıştır. Medrese ve fak-ülte hocalarından meydana gelen bir heyet karşısın­da yapılacak imtihancia başarılı olanlara ''Medrese-i Süleymaniye" diplaması verilmesi kararlaştırılmıştır. Yapılan mezuniyet sınavları neticesinde Tefsir şubesinden 9, Fıkıh şubesinden 6 ve Kelam şubesinden 4 olmak üzere 19 öğrenciye eski kurunllarının ismini taşıyan yani ''Medrese-i Süleymaniye" şalıadetııamesi verilmiştir. Bkz. Darülfünun Emanetine Mahsus Müsvedde Defteri, Diyanet İşleri iliyasetine yazılan ll Eylül 1340 tarihli tezkire; Zeki S. Zengin, Medreseden Darülfünuna Türkiye'de Yüksek Din Eğitimi, s. 98-99.

46 Diğer aday ise Edebiyat Fakültesi öğretim üyelerinden M. Şekip Bey' dir. 47

Darülfünun Emanetine Mahsus Müsvedde Defteri, 22 Eylül 1340. tarihli tezkere. 48

Darülfünun Emanetine Mahsus Müsvedde Defteri, 1340-1341 İlalıiyat Fakültesi bütçesine dair evrak. 49 Öğretim üyelerine gönderilen davetiye yazısında toplantının Pazartesi günü saat iki buçukta Hukuk Fakültesinde yapılacağı belirrilmiş­

tir bkz, Darülfünun Emanetine Mahsus Müsvedde Defteri, 25 Eylül1340 tarihli tezkere. 50

51

III. Kolordunun bulunduğu mülga Harbiye Nezareti binasının Darülfünuna talısis edilmesi ile ilgili Bakanlar Kurulu kararı için bkz, BCA, Bakanlar Kurulu Kararlan, Fon Kodu: 30.18.1.1, Yer No: 10.34.3, 6 Temmuz 1924. Binanın orta katı İlıılıiyat Fakültesine talısis edilmiş­tir, yapılan tadilat ve boya için bkz, Darülfünun Emanetine Mahsus Müsvedde Defteri, Darülfünun Emanetine yazılan 23 Eylül 1340 tarihli tezkere.

Öğretim üyelerine gönderilen davetiye yazısında toplantının Pazartesi günü saat iki buçukta ''Mülga Harbiye binasındaki daireyi malısusasında" yapılacağı belirrilmiştir bkz, Darülfünun Emanetine Mahsus Müsvedde Defteri, 17 Teşrin-i evvel 1340 tarihli tez­kere.

214

Tablo 3: İlahiyat Fakültesi Meclis-i Müderrisin Toplantılan

Re is Tarih Toplantı Yeri

1 Seyyid Bey 8 Mayıs 1924 Zeynep Haruro Konağı

2 SeyyidBey 19 Mayıs 1924 Hukuk Fakültesi

3 Seyyid Bey 5 Haziran 1924

4 Seyyid Bey 7 Temmuz 1924

5 Seyy:id Bey 18 Ağustos 1924

6 Seyyid Bey 4 Eylül1924 -

7 Seyyid Bey 11 Eylül 1924 Hukuk Fakültesi

8 Seyyid Bey 29 Eylül 1924

9 Seyyid Bey 20 Ekim 1924 Mülga Harbiye Binası

Cumhuriyet dönemi İlahiyat Fakültesi meclis zabıtlannın kaydedildiği bir deftere rastlanmamıştır. Böyle bir defterin varlığına dair kaynaklarda bilgi de bulunmamaktadır. Edebiyat Fakültesi arşivinin tamarnını gözden ge­çirmemize rağmen herhangi bir bulguya rastlamadık Ancak 1924-1927 yıllarını kapsayan farklı bir defter bulun­maktadır. Bu defterde meclisin gündemlerini belirleyen Maarif Vek:ileti, Darülfünun Emaneti ve diğer kurumların yazışmalarını içeren bilgiler yer almaktadır. Defter, Osmanlı döneminde içtima zabıtlannın kayıtlarını içeren defte­re benzememektedir. Sadece fakülteye hitaben yazılmış resmi evrakların sayı ve tarihleri ile birlikte içerikleri yer almaktadır. İlahiyat Fakültesinde meclis toplantılannın varlığını tablo 3'te tarihleri ile birlikte belirtmiştik. Savaş yıllarında olduğu gibi bu dönemde de ya zabıtlar deftere kaydedilmedi veya kaydedilen defter araştırmacılar tara­fından henüz tespit edilmedi. Bugün araştırmaya açık arşivlerde böyle bir defter-defterler bulunmamaktadır. İs­tanbul Üniversitesi Rektörlüğünün kendi arşivinde bu evraklar bulunabilir ancak bu arşive ulaşma irnlcinı bulun­mamaktadır.

1933 üniversite reformu ile İlahiyat Fakültesi kapatılmış onun yerine Edebiyat Fakültesi içersinde öğrencisi olmayan ve sadece araştırmaya yönelik bir İslam Tetkikleri Enstitüsü kurulmuştur.