Lesson 3.2

Volcanoes

ครูกลุวรรณ สวนแก้ว รร.เชยีงยนืพทิยาคม

• เป็นธรณีสณัฐานลักษณะหนึ่งบนโลก สามารถพน่สารละลายรอ้น (magma) แก๊ส และเถ้าถ่านจากใต้เปลือกโลก รวมทั้งเศษหินต่างๆ

• โดยภเูขาไฟไมไ่ด้เกิดทั่วไป แต่จะเกิดเป็นแนวในบางบรเิวณของเปลือกโลก สว่นใหญ่เกิดขึน้ในบรเิวณที่แผ่นธรณีมาชนกัน โดยเฉพาะอยา่งยิง่ บรเิวณวงแหวนแห่งไฟ

• active volcanoes occurring at subduction boundaries usually results in more violent eruptions.

1.1 Volcanoes

1.2 Structure of a Volcanoes

โครงสรา้งของภเูขาไฟ

2. Are all Eruptions Equal?• A quiet eruption • An explosive eruption

Why are They Different• All magma is not equal• One key factor that controls quiet or explosive

eruption is the amount of trapped gases and water vapor in the magma

• If gases can escape easily, the eruption is quiet. If the gas builds up high pressures, it eventually will cause an explosive eruption.

• The more trapped water vapor in the magma, the more explosive the eruptions

• The second factor is the amount of silica in the magma

Quiet Eruptions

• Some eruptions, are quiet, with lava slowly oozing from a vent.

• Magma that is relatively low in silica and other fluids is called Basaltic magma and produces quiet eruptions like those on Kilauea (Hawaii)

• Trapped gases and water vapor can easily escape sometimes forming lava fountains

• Quiet eruptions occur over hot spots (Hawaii) and divergent boundaries (Iceland)

Explosive Eruptions• Some eruptions are very violent, with lava and other

materials being hurled hundreds of miles into the air. Gases from within the earth's interior mix with huge quantities of dust and ash and rise into the air as great, dark, poisonous clouds that can be seen from 100’s of miles away.

• Andesitic magma has more silica than basaltic so it erupts more violently

• Silica-rich or Granitic or Rhyolite magma produces explosive eruptions like those at Soufriere Hills volcano.

• Rhyolite magma is thick and can trap gas and water vapor causing and buildup of pressure

Images from Mt. St. Helens

Photo taken early 1980

Present dayEruption could be felt and seen

hundreds of miles away

• ก่อนการระเบดิ แผ่นดินบรเิวณรอบๆจะเกิดการสัน่สะเทือน มเีสยีงคล้ายฟา้รอ้งติดต่อกันเป็นเวลานาน• แมกมา แก๊ส ไอน้ำ'า เกิดการเคล่ือนมาใกล้ผิว

โลก ถ้าปล่องภเูขาไฟปิดอยูจ่ะเกิดการสะสมของแก๊สท้ำาใหเ้กิดแรงดันมากขึ'น จนเกิดการประทุ• เมื่อเกิดการประท ุแมกมา เศษหนิ ฝุ่นละออง

เถ้าถ่าน จะถกูพน่ออกมาทางปล่องภเูขาไฟ ชอ่งด้านขา้งและรอยแยกต่างๆของภเูขาไฟ

2. การระเบดิของภเูขาไฟ (volcanic eruption)

• แมกมาเมื่อขึ'นสูผิ่วโลกจะเรยีกวา่ ลาวา (lava) และลาวาจะมคีวามดันต้ำ่าวา่แมกมา และไหลไปตามความลาดเอียงของพื'นท่ี สว่นแก๊สจะลอยไปในอากาศ ซึ่งจะเป็นแก๊ส คารบ์อนไดออกไซด์ ไนโตรเจน และแก๊สกลุ่มก้ำามะถัน

• ความรุนแรงของภเูขาไฟระเบดิ มกัมาจาก ความหนืดของแมกมา เพราะถ้าแมกมาหนืดมาก แก๊สจะเคล่ือนท่ีออกมาได้ยาก ท้ำาใหแ้รงดันของแมกมาสะสมมากขึ'น

• โดยสว่นประกอบท่ีมผีลต่อความหนืดของแมกมา คือ ซลิิกา (SiO2)

3. Pyroclastic Flow/Surge• Hot ash, embers, and

poisonous gas• Maybe 1000 degrees

Celsius • Moves very fast 100’s of

meters per second• Moves with great force

that has the ability to knock down trees and small buildings

• Surge can bury, burn, and destroy everything in its path on impact.

• In 1902, Mount Pelee’s surge killed 30,000 people

• ชิ'นสว่นภเูขาไฟท่ีระเบดิออกมา เมื่อเยน็ตัวและแขง็เป็นหนิ เรยีกวา่ หินชิน้ภเูขาไฟ (pyroclastic rock) ซึ่งเรยีกชื่อตามขนาดและลักษณะของชิ'นสว่นท่ีพน่ออกมา เชน่• เถ้าภเูขาไฟ ขนาด ศ.ก. 0.06-2 mm

เรยีก หินทัพฟ ์(Tuff)• ชิ'นสว่นท่ี ศ.ก.ใหญ่กวา่ 64 mm ถ้าเป็น

เหล่ียม เรยีก บล็อก (block) ถ้าคล้ายหยดน้ำ'าเรยีก บอมบ ์(bomb) • หนิท่ีประกอบด้วยบล็อกและบอมบ ์จะเรยีก

วา่ หินกรวดเหลี่ยมภเูขาไฟ (agglomerate)

• ลาวาท่ีเยน็ตัวและแขง็ตัวอยา่งรวดเรว็ เรยีก แก้วภเูขาไฟ (volcanic glass)

• ลาวาท่ีเกิดการแขง็ตัวขณะมแีก๊สอยูภ่ายใน ซึ่งท้ำาใหเ้นื'อหนิมรีูพรุนมาก คล้ายรงัผึ'ง และมนี้ำ'าหนักเบา ลอยน้ำ'าได้ เรยีกวา่ หนิ พมัมซิ (pumice)

Composite Volcanoes“Stratovolcanoes”

• Some volcanic eruptions can vary between quiet and explosive depending on the trapped gases and silica content.

• Alternating layers of tephra and lava create a composite volcano

• Composite volcanoes mostly occur at convergent boundaries

• Grows to be the tallest volcanoes in the world

4. The Types of Volcanoes

Cinder Cone Volcano• A cinder cone volcano has

steep sides and is loosely packed

• Its explosive eruptions throw lava and bits of rock high into the air

• Bits of rock or solidified lava dropped from the air are called tephra which ranges in size from ash to large rocks

Shield Volcano• A shield volcano is broad with

gently sloping sides and has quiet eruptions like those in Hawaii

• Basaltic lava can also flow through large cracks called fissures forming flood basalts not volcanoes.

• Underwater flood basalts are responsible for creating much of the new seafloor

Caldera Volcano

19

1.ภเูขาไฟสลับชัน้ Composite volcano เกิดจากการสลับของชัน้ลาวาและชัน้เศษหิน เป็น

ภเูขาไฟท่ีมรูีปรา่งสมมาตร และจะมกีารเปล่ียนแปลงรูปแบบของการประทอุยา่งกะทันหัน ถ้ามกีารปะทุรุนแรง จะมลีาวาไหลออกจากด้านขา้งของไหล่เขา มกัมปีล่องท่ีใหญ่และมแีอ่งปากปล่อง

เชน่ ภเูขาไฟฟูจ ิ ภเูขาไฟมายอน ในประเทศฟลิิปปินส์

4.ประเภทของภเูขาไฟ แบง่ตามลักษณะรูปรา่งและการเกิด

21

2. ภเูขาไฟกรวยกรวด Cinder coneจะมลีักษณะสงูชนัมาก เนื่องจากลาวามคีวามหนืดมากทำาให้ไหลได้ไมต่่อเน่ือง ลาวาท่ีไหลออกมา จะมาสะสมตัวอยูร่อบๆชอ่งปะท ุทำาให้เกิดเป็นภมูปิระเทศคล้ายกระด้ง คือ ตรงกลางเป็นแอ่งต้ืน ห่างออกไปเป็นขอบท่ีไม่สงูมากนัก  

23

3. ภเูขาไฟรูปโล่ Shield volcanoเป็นเนินเต้ียแบบกระทะควำ่า เกิดจาก

การไหลของลาวาท่ีค่อนขา้งเหลว ไหวแผ่เป็นบรเิวณกวา้ง การปะทไุมรุ่นแรง

4. ภเูขาไฟ แบบ แคลดีรา (Caldera)ภเูขาไฟท่ีมปีล่องภเูขาไฟท่ีกวา้งใหญ่ เกิดจากยอดของภเูขาไฟท่ียุบตัวลงไปในท่ีกักเก็บหนิหนืด

25

การเกิดภเูขาไฟ แบบ Caldera

• 1. เกิดพื้นท่ีขึน้ใหม ่เชน่ ท่ีราบสงูบะซอลต์• 2. พื้นท่ีภเูขาไฟหายไป หรอืมรูีปรา่งเปลี่ยนไป อาจเกิด

จากการทำาลาย ทรุดตัว หรอื การกัดเซาะผุพงัของภเูขาไฟ • 3. เกิดภเูขาไฟรูปโล่ (shield volcano) เกิดจาก

ลาวาของหินบะซอลต์ระเบดิออกมา และทับถมกันเป็นสนันูนเหมอืนภเูขาไฟเดิมขยายตัวออก• 4. เกิดภเูขาไฟ กรวยภเูขาไฟสลับชัน้ เกิดจากการ

ทับถมซอ้นกัน หรอื สลับกันระหวา่งการไหลของลาวากับชิน้สว่นภเูขาไฟ

5. ผลของภเูขาไฟระเบดิท่ีมผีลต่อลักษณะภมูปิระเทศ

• ไมม่ภีเูขาไฟท่ีมพีลัง แต่เคยมกีารระเบดิของภเูขาไฟมาก่อน

• พบหินภเูขาไฟกระจายอยูทั่่วประเทศ เชน่ ลพบุร ีกาญจนบุร ีตราด สระบุร ีลำาปาง สรุนิทร ์และศรสีะเกษ

• ภเูขาไฟท่ีพบ จะมรูีปรา่งไมช่ดัเจน ท่ีชดัเจนท่ีสดุ คือ ภเูขาไฟดอยผาคอกหินฟู (ลำาปาง) ภูพระอังคาร และภเูขาพนมรุง้ (บุรรีมัย)์

6. ภเูขาไฟในประเทศไทย

ภเูขาไฟในประเทศไทยประเทศไทยจดัวา่มภีเูขาไฟท่ีดับสนิทแล้ว

ท้ังหมด แต่ก็อาจเกิดแผ่นดินไหวขึน้ได้ แต่จะไม่รุนแรง มากเท่าใดนัก ภเูขาไฟท่ีดับสนิทแล้วในประเทศไทยมดัีงน้ี

1.ภเูขาไฟหินพนมรุง้ 2. ภเูขาไฟหินหลบุ

3.ภเูขาไฟอังคาร 4. ภเูขาไฟดอยผาคอกจำาปาแดด

5. ภเูขาไฟดอยหินคอกผาฟู6. ภเูขาไฟกระโดง7. ภเูขาไฟไบรบดั8. ภเูขาไฟคอก

 

โทษ• การเกิดแผ่นดินไหว • การไหลของชิน้สว่นภเูขาไฟท่ีรอ้น ทำาให้เกิดความเสยี

หาย• กลุ่มควนั เถ้าธุลี สง่ผลให้ภมูอิากาศของโลก

เปล่ียนแปลง และเมื่อเกิดฝนตกหนักจะกลายเป็นโคลนไหลทับบา้นเรอืน

• กลุ่มแก๊สซลัเฟอร ์ทำาให้เกิดฝนกรด• บางสว่นภเูขาไฟถล่มในมหาสมุทร ก่อให้เกิดคลื่นยกัษ์

สนึามิ

7. โทษและประโยชน์ของภเูขาไฟ

• ดินเกิดจากการผุผังสลายตัวของเศษหิน จะมแีรธ่าตท่ีุเป็นอาหารของพชื• เมื่อลาวาแขง็ตัวจะกลายเป็นหินบะซอลต์ ที่

เป็นแหล่งกำาเนิด อัญมณีท่ีมค่ีาทางเศรษฐกิจ • หินภเูขาไฟมสีว่นประกอบของเฟลด์สปาร ์

ซึง่จะให้แรดิ่นขาว ใชเ้ป็นวตัถดิุบในอุตสาหกรรมเซรามกิ• เกิดแหล่งท่องเท่ียว เชน่ แท่งเสาหินบะ

ซอลต์ วดัแสนตุ่ม จ. ตราด

ประโยชน์