Lepote Palića i Palićkog jezera

Palić (mađ. Palics) je gradsko naselje u Srbiji u opštini Subotica u

Severnobačkom okrugu, izletište, lečilište i jezero, sedam kilometara udaljeno

od Subotice. Nekada se na Palić išlo tramvajem još od 1897, ali je on ukinut

1972, pa se danas može ići kolima, autobusom, biciklom ili peške.

Geografske odlike

Zapadni deo Palićkog jezera dodiruje južno predgrađe Subotice, poznato po

imenu Senćanska kapija. Jezero je dubine do 2 metra i zbog velikog broja algi

izrazito zelene boje. Nastalo na granici lesa i peska, ovo slatinasto jezero je

dobilo svoje ime po pustari Palić. Iz jezera je u 18. veku vađena soda, jer je

jezero nekad bilo slano, pa se zato veruje da je Palić ostatak Panonskog

mora. Po legendi, tu je pastir Pavle napajao stoku.

Jezersko blato je lekovito, pa je 1845. izgrađeno kupatilo i Palić je postao i

banja. Polovinom 19. veka, na severnoj obali je zasađen prelep park,

izgrađeni su hoteli, i tu su još tada imućni Subotičani gradili letnjikovce.

Istovremeno sa završetkom gradnje Gradske kuće u Subotici 15. septembra

1912. godine, otvoreno je novoizgrađeno kupalište sa objektima po kojima se

Palić i danas prepoznaje — vodotoranj, Velika terasa i ženski i muški štrand.

Hemijska industrija „Zorka“ je svoje otpadne vode izlivala u Palić godinama,

što je dovelo do pomora ribe i potpunog zagađenja jezera. 1970ih jezero je

isušeno, odnet zagađeni mulj i ponovo napunjeno. Izlivanje otpadnih voda iz

„Zorke“ je ovoga puta išlo preko filtera za koje se uskoro ustanovilo da su

nedovoljnog kapaciteta. Jezero je na kraju ipak spasla kriza, smanjenje ili

gašenje proizvodnje zagađivača, pa je jezero ponovo zablistalo u svom

punom sjaju.

Demografija

U naselju Palić živi 6326 punoletnih stanovnika, a prosečna starost

stanovništva iznosi 40,8 godina (39,4 kod muškaraca i 42,1 kod žena). U

naselju ima 2747 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je

2,71.

Stanovništvo u ovom naselju je veoma nehomogeno, a u poslednja tri popisa

primećen je porast broja stanovnika.

Fizičko-geografske karakteristike jezera

Jezero zahvata površinu od 4,6 km². Prosečna dubina jezera je 1,9 m,

najveća je 3,5 m, a turistički sektor zahvata 3,8 km² sa tri posebne plaže.

Jezero je inače, podeljeno na četiri sektora i bogato je ribom. U toku

turističke sezone, temperatura vode se kreće između 18 i 25 °C. Palić se

inače odlikuje umereno kontinentalnom klimom i prosečno ima oko 2100

sunčanih sati godišnje, a prosečna letnja temperatura vazduha iznosi oko 20

°C. Najčešći pravac vetrova je severozapad-jugoistok.

Istorijat

Muški štrand

Prema legendi jezero je ostatak Panonskog mora, ali da je ono nastalo od

suza pastira Pavla koji je tu napasao svoje stado.

Jezero je nastalo u pradavna vremena kao izdansko, iako voda jezera

najvećim delom potiče od padavina koje su ispunjavale udolinu. Salinitet

jezera se objašnjava time što se voda slivala sa okolnog terena rastvarajući

natrijum-hlorid.

Jezero Palić se u pisanim dokumentima prvi put pominje 1462. godine kao

Pali (Paly). Prvi crtež, koji je predstavljao mapu jezera (Paligo Palys) potiče iz

1690. godine.

Još se krajem 18. veka znalo da jezerska voda i mulj imaju lekovita svojstva.

Prema ideji lekara iz Subotice, 1845. godine je najpre izgrađena gostionica

Donja trščara, što je bio temelj kasnije izgradnje Kupališta i Banje. Svoj

procvat Palić doživljava 1880-ih, nakon otvaranja pruge Budimpešta-Zemun

1883. godine i tramvajske linije do Subotice 1897. Osim zbog lečenja

(prvenstveno koštanih i kožnih oboljenja) posetoci su na Palić dolazili i zbog

zabave. Između 1880. i 1914. na Paliću su održavane sportske igre u brzom

hodanju, biciklizmu, rvanju, mačevanju i drugim sportovima, od kojih neki

sada već imaju dugu tradiciju na Paliću. Broj posetilaca kupališta i banje Palić

je rastao sve do početka Prvog svetskog rata.

Posle Prvog svetskog rata, na istočnoj obali Palića izgrađen je Veliki (Muški)

štrand, najveći objekat te vrste u tadašnjoj Jugoslaviji. I nakon Drugog

svetskog rata nastavljeno je sa izgradnjom Palića, pa je 1950. u borovoj šumi

izgrađena Letnja pozornica od netesanog kamena na kojoj su gostovali mnogi

umetnici. Šesdesetih godina 20. veka izgrađen je sportski centar sa terenima

za fudbal, odbojku, košarku, rukomet. Na istočnoj obali je podignuto Vikend

naselje gde su mnoge subotičke firme izgradile odmarališta za svoje radnike.

Godine 1978. iskopana je prva bušotina termomineralne vode na Paliću, a

1984. je otvoren Termalni bazen. Izgrađen je moderan hotel „Prezident“

2000. godine, a u istom maniru nakon toga je adaptirano nekoliko starih

palićkih vila, kojih je krajem 19. veka bilo preko 200 i pretvoreno u luksuzne

hotele manjih kapaciteta. Okolina banje je pošumljena. Veliki park je od tada

redizajniran, a zasađeno je još zelenila, tako da od prvobitne površine od

nešto više od 86.000 m2, park danas zauzima oko 190.000 m2.

Palić je danas kvalitetna i poznata turistička destinacija i od 2007. godine ima

usvojen Plan razvoja Palića - Master plan.

Turizam

Ovo jezero je atraktivno pre svega kupačima, ali sam centar nudi i druge

vidove zabave, sportske aktivnosti, ali i obilazak rezervata prirode,

posmatranje ptica, pešačke ture i foto-safari.

Obala je veoma privlačna zbog svojih peščanih sprudova, staza za bicikliste,

kao i poligona za učenje vožnje. Jezero je bogato ribom i ovo daje priliku

zaljubljenicima u pecanje za aktivan odmor. Centar pruža i mogućnosti za

lečenje i oporavak. Jezersko blato je bogato važnim mineralima sa lekovitim

osobinama, a izvori mineralne vode imaju temperaturu od 25 °C. Obala

jezera je duga oko 17 km i celom svojom dužinom je uređena.

Ekologija

Usled stalnog opadanja nivoa vode, vrućina, zastoja vetra i zbog otpadnih

voda, još je krajem 19. veka zabeleženo da je jezerska vegetacija bujala.

Ovaj proces se ponavljao tokom vremena. Kulminacija ovog problema je bila

u leto 1970. godine kada je zbog velikog zagađenja i nekontrolisanog

cvetanja algi, došlo do nestanka kiseonika u vodi zbog čega je došlo do

pomora živog sveta u jezeru. Zato je jezero 1971. isušeno i iz njega je

povađen sav mulj. Takođe je izgrađen prečistač za otpadnu vodu i 1976.

jezero je ponovo napunjeno vodom. Od tada se kvalitet jezerske vode pomno

prati, ali se ulažu i napori da se i sačuva.

Uz postojeći prečistač, 1995. je pušten u rad kanal Tisa - Palić, što je

doprinelo poboljšanju kvaliteta jezerske vode.

Zbog svoje geološko - ekološke vrednosti Palićko jezero je zaštićeno područje

treće kategorije i ima rang Parka prirode. Na području pod trećim stepenom

zaštite zabranjena je izgradnja, promena pejzaža i uznemiravanje na bilo koji

način biljnih i životinjskih vrsta koje se tamo nalaze. Ovo stepsko jezero

izmenjeno ljudskim radom je i vodni resurs, iako je narušen u ovom trenutku.

Postoje društva, poput Udruženja ljubitelja prirode „Riparia“ koja neprekidno

ulažu napore da se to područje očuva, kao i vrste koje ga naseljavaju. Primer

za to je uređenje ostrva u drugom sektoru Palićkog jezera kako bi se stvorili

neophodni uslovi za nesmetan boravak crnoglavih galebova u toj oblasti.

Flora

Zaštićene - retke i autohtone vrste su prvenstveno primerci dendroflore u

Velikom parku i Parku Narodnih heroja:

Močvarni čempres – Taxodium distichum Rich kod Ženskog štranda,

Močvarni čempres – Taxodium distichum Rich kod česme i

Poljski jasen – Fraxinus Oxycarpa Willd kod Velike terase, koji predstavljaju

spomenike prirode.

Inače, Park Narodnih heroja odlikuje jednogodišnja i višegodišnja parkovska

vegetacija planski sađena po principima pejzažne arhitekture. Na hidrofilnim

livadama između ulica Sušačke, Riječke i Unske ulice razvijen je livadski tip

vegetacije klase Molinio-Arrhenatheretea.

Dalje prema zapadu, u depresiji iz zoo-vrta se tršćaci smenjuju sa jasenovim

šumarcima zabarenog tipa, gde je pronađena i retka vrsta orhideja – Orchis

laxiflora subsp. palustris, u narodu poznata kao močvarni kacun. Ovaj, po

florističkim elementima najbogatiji, deo MZ Palić, nalazi se suprotno od

Lokacije u odnosu na Veliki park.

ZOO Palić

Osnovan je 1949. godine na teritoriji od 10 hektara površine u neposrednoj

blizini jezera Palić. Prostorno je veći od beogradskog, od kojeg zauzima

gotovo dvostruko veću površinu, mada u odnosu na njega ima tek četvrtinu

životinjskih vrsta. Raspolaže sa 65 životinjskih vrsta, odnosno oko 450

primeraka životinja koje su smeštene u četrdesetak volijera, kaveza ili

objekata. Godišnje ga posećuje oko 160.000 posetilaca iz zemlje i

inostranstva.

U sklopu ZOO-vrta je i botanička baština vrta koja predstavlja zbirku mnogih

autohtonih vrsta, kao i netipičnih lišćara i četinara (kao što su libanski kedar,

džinovska sekvoja i ariš) i više desetina hiljada sadnica sezonskih cvetnica

sopstvene proizvodnje.

Pored klasične zoološke i botaničke funkcije ZOO-vrt Palić od sredine

osamdesetih godina funkcioniše i kao pedagoška ustanova, jer tu đaci

organizovano dolaze u posetu.[traži se izvor od 01. 2014.] Tom prilikom se

organizuju, između ostalog bogatog sadržaja i edukativne ambijentalne

radionice, ali i razni seminari.

ZOO-vrt Palić inicirao je saradnju sa predstavnicima Uprave za zaštitu životne

sredine Ministarstva za nauku i zaštitu životne sredine, Pokrajinskim

sekretarijatom za zaštitu životne sredine i održivi razvoj i Zavodom za zaštitu

prirode u pravcu obezbeđivanja uslova da zoo-vrt Palić dobije status

prihvatilišta za životinje koje su pod kontrolom trgovine retkim i ugroženim

vrstama, kao i prihvat bolesnih, iznemoglih, ranjenih i/ili zaplenjenih životinja

koje su došle u posed države, a sa ciljem njihove revitalizacije i kasnijeg

vraćanja u prirodu.

IZVOR: Wikipedia

FOTO: Wikipedia i Zanimljive Destinacije