Qelizat prokariote realizojne nje ndarje qe quhet ndarje binare ne te cilen qeliza ndahet ne dy pjes.Ndersa qeliza eukariote realizon nje ndarje qe quhet mitoze.Me mitoze nuk ndahen qel prokariote.

4.Transmetimi i materialit gjenetik-ne rastin e qelizave eukariote transmetimi i materialit gjenetik eshte konstant.Ky transmetim realizohet nepermjet qel seksuale riprodhuese qe jan gametet,ndersa ne qel prokariote materiali gjenetik i transmetueshem eshte variabel.Ne rastin e qel prokariote nuk eksizton forma e riprodhimit seksual kjo form eshte prezente ne qel eukariote

I vetmi proces analog me riprodhimin seksual te eukarioteve ne rastin e prokarioteve eshte procesi i konjugimit bakterial.Ne nje qelize bakteriale kemi nje kromozom cirkular ose rrethor.

5. Qelizat prokariote kan nje kromozom ne trajt rrethore ose cirkulare ndersa qelizat eukariote kan disa kromozome dhe ne trajte lineare dhe nje renditje te caktuar molekulash te shkeputur nga kromozomi bakterial qe eshte pergjegjes per pjellorine.ky faktor quhet faktori i pjelloris ose faktori F

Qelizat bakteriale te cilat kan prezent faktorin F quhet Shtame F+.Qel bakteriale qe u mungon ky faktor quhet shtame F-.Ne rastin e procesit te konjugimit midis dy qelizave bakteriale krijohet nje ure komunikimi ne te cilen kemi kalimin e materialit gjenetik nga njera qeliz bakteriale ne qelizen tjeter Shtami F+ dhe shtami F- eshte analog me riprodhimin seksual tek eukariotet. Qeliza F+ queht donore ose dhuruese ndersa qel F- quhet akseptore ose pranuese. ne rastin kur faktori F eshte i inkluduar ose perfshire ne kromozomin bakterial ateher shtami qe krijohet quhet shtami Hfr (high frequence recombination). Ne pergjithsi ne faktorin F ndodh nje renditje nukleotidesh te cilet jan pergjegjse per rezistencen ndaj antibiotikeve.

Ndertimi dhe funksioni i Qelizes Eukariote

Nje qelize eukariote karakterizohet nga membrana qelizore brenda se ciles ndodhet citoplazma dhe nje organel i rendesishem qe eshte berthama. Qelizat ne qarkullim vetem keto nuk kan bertham psh Hemoglobina. Citoplazma eshte e ndertuar nga dy elemente citosoli dhe citoskeleti.Si tretes mund te jet uji, ndersa substance e tretur mund te jet inorganike ose organike Ne brendesi te citoplazmes ndodhen disa struktura te vecanta te cilat kryen funksionet specifike ne qelize.Keto struktura quhet organele qelizore. Organelet qelizore ndahen ne dy grupe 1 organele membranore te cilet karakterizohen nga prania e nje membrane dhe 2 organele jomembranor qe karakterizohet nga mungesa e membranes Ne organelet membranor do permendim 1.rrjeti endoplazmetik 2.aparati i golxhit 3.lizozomet 4.peroksizomet 5.mitokondriet Ne grupin e dyte do permendim 1.citoskeleti 2.centriolet 3.ribozomet 4.cilie ose qerpiket 5.flagjeli ose kamzhiku

RRjeti endoplazmatik-perfaqson nje sistem kanalezash te cilet pershkojn tere hapsiren e brendshme te qelizes.ky rep ndahet ne dy dipe 1.i lemuar (agranular)

2 i jashtem (granular) ndryshimi midis tyre eshte prania ose mungesa e ribozomeve ne siperfaqe te tij Repi granular karakterizohet nga prania e ribozomeve ne siperfaqe,ndersa repi agranular nga mungesa e tyre ne siperfaqe.Me afer berthames ndodhet repi granular.Duke qen se ky rep ka ribozome ne siperfaqe funksioni kryesor i tij eshte sinteza e proteinave,ruajtja dhe perhapja e tyre ne tere hapsiren e qelizes.Repi i lemuar ndodhet me larg berthames qelizore dhe funksioni kryesor i tij eshte metabolizmi i karbohidrateve dhe lipideve si dhe ruajtja dhe perhapja e tyre ne pjes te ndryshme te qelizes. Metabolizmi qelizor ka dy ane. anabolizmin dhe katabolizmin

Me anabolizem nenkuptojm sintezen e makromolekulave biologjike, Me katabolizem nenkuptojm zberthimin e makromolekulave biologjike

Retikuli endoplazmatik ka funksion sintetik depozitues dhe perhapes te makromolekulave biologjike.

Aparati i golxhit-perfaqson nje organel i cili ka rrjedhur me ane te bulezimit nga rrjeti endoplazmatik.Ky organel perfaqson nje sistem trasezash ose fshikezash te cilat rrjedhin nga repi.e ka marr emrin nga Kamilo Golxhi Trrasezat qe ndoodhen perkundrejt repit formojn faqen CIS, trrasezat qe ndodhen ne anen e kundert te saj formojn faqent TRANS,ato qe ndodhen ne mes te organelit formojn faqen MEDIUM. Ne aparatin e golxhit realizohen dy funksione thelbesore 1.modifikimi kimik i komponimeve 2.perhapja e komponimeve te modifikuar ne pjese te ndryshme te qelizes apo jashte saj me ane te sekretimit.Procesi i sekretimit realizohet me ane te fshikezave te golxhit qe quhen fshikeza transporti.

Me modifikim kimik te komponimeve kuptojm shtimin e nje grupi te caktuar kimik tek nje komponim baze.

Lizosomet-perfaqsojn fshikezat ne perberje te se ciles ndodhen enzima me karakter te pergjithshem tretes qe quhet enzima hidrolitike. Keto enzima jane aq te fuqishme saqe mund te shkaktojn edhe tretjen e tere qelizes.Enzimat e lizozomeve kan nje efekt te fuqishem ne metamorfozen tek bretkocat.Bishti i lavres tek bretkoces eliminohet nen veprimin e enzimave hidrolitike

Peroksizomet jan fshikezat te cilat permbajn enzima me karakter specifik qe dmth veprojn ndaj nje grupi te caktuar komponimesh psh. ne peroksizome ndodhet enzima peroksidaza e hidrogjenit e cila vepron mbi peroksidin e hidrogjenit i cili perfaqson nje produkt metabolik toksik qelizor. Ky prodhohet nga aktiviteti i vete qelizes. Me toksikim qelizor kuptojm rastin kur ky produkt bllokon nje reaksion te caktuar biologjik.

Mitokondija-eshte nje organel qe karakterizohet nga prania e nje membrane te dyfishte,ne te realizohet procesi i frymemarrjes qelizore gjat se ciles prodhohet molekula e ATP.Mitokondrija ka funksion energjetik qelizor.

Citoskeleti-perfaqson nje sistem mikrofizash i cili sherben 1.per te percaktuar formen qelizore 2.si mbeshtetje te organeleve qelizore

Ribozomet-perfaqsojne bashkeveprime te ARN me proteina.Ribozomet formohen ne bertham ne rajonin e berthamezave dhe funksionin e tyre e kryejn ne citoplazme.Funksioni i tyre eshte sinteza e proteinave.Ribozomi karakterizohet nga prania e dy nennjisive 1 nennjesia e madhe 2 ----- e vogel

Ne gjendje jo funksionale nennjesit jane te shkeputura ndersa ne gjendje funksionale ato qendrojn te bashkuara duke formuar ribozome. Ribozomet egzistojn ne dy gjendje ne qelize 1. ne gjendje te lire ne citoplazem te cilat prodhojn proteina per vet qelizen 2 ndodhen ne siperfaqe te repit te jashtem te cilat prodhojn proteina per nje organel tjeter nennjesia e madhe e ribozomit karakterizohet nga prania e dy qendrave funksionale 1 qendra aminoacide A ne te cilen eshte vendi ku vjen ARN e transportite lidhur me nje aminoacid te caktuar 2 qendra peptidike P ne te cilen realizohet lidhja peptidikemidis dy aminoacideve te njepasnjeshme. CENTRIOLET-Jane organele qe marrin pjese ne ndarjen e berthames.Struktura e tyre eshte e formuar nga 27 mikrogypa.te cilet jan te ndertuar nga proteina tubuline.Tubulina perfaqson nje dimer. Menyra e organizimit te mikrogypave eshte ne treshe dhe kemi 9 treshe ne formen e nje rrethi.Pranaj ne menyr numerike struktura e centriolit paraqitet 9X3 dhe 9+0 CILIE DHE FLAGJELI-jane organele te formuara nga 20 mikrogypa secili prej tyre eshte i ndertuar nga proteina tubuline.Mikrogypat jan te organizuar ne cifte dhe kemi nencifte ne formen e nje rrethi dhe dy mikrogypa ne qender te tij.Prandaj ne menyre numerike struktura e ketyre organeleve paraqitet 9+2

Keto dy struktura Cilie dhe Flagjeli kan te perbashket vetem strukturen e ndertimin.Ato ndryshojne 1.nga funksioni i tyre 2.nga nr i tyre 3.nga permasat e tyre Flagjeli ka vetem funksion levizor,ndersa ciliet kan funksion levizor mbrojtes,perthithes etj. Flagjeli eshte 1 ne pergjithsi ndersa ciliet jan te shumta

Ciliet jan te shkurtera dhe te holla,Flagjeli eshte i trashe dhe i gjate.

Ndertimi dhe funksioni i membranes qelizore

Membrana qelizore eshte e ndertuar nga dy shtresa fosfolipidesh te vendosura ne menyre te tille qe kokat hidrofile nga njera ane jan ne kontakt me citoplazmen nga ana tejter jan ne kontakt me lengun nderqelizor.Bishtat hidrofob ndodhen perkundrejt njeri tjeterit.Ne tere trashhesin e membranes ndodhen disa proteina qe quhen proteina integrale ose proteina te nderfutura. Keto proteina sherbejne per formimin e poreve ose kanaleve membranor.Ne siperfaqe te membranes ndodhen dissa proteina te tjera qe quhen proteina siperfaqsore.Keto proteina kane vetine ose aftesine te kalojn nga njera ane ne tjetren te membranes qelizore pra jane te afta te kalojn shtresen fosfolipide. Ne perberje te membranes ndodhet dhe molekula e kolesterolit i cili perfaqson nje lipid multiciklik.Kolesteroli e bene membranen fleksible ( te perkulshme),gjithashtu ne perberje te membranes ndodhen edhe molekulat e glikoproteinave te cilat luajne rolin e receptoreve membranor.Ky model i ndertimit te membranes quhet model i mozaikut fluid. Fluiditeti i membranes percaktohet nga shtresat fosfolipide,(shtresa formojn vetem fosfolipidet).Ky model eshte zbuluar dhe identifikuar per here te pare me 1979 nga Nikolson-Singer. Te njejtin ndertim kane te gjitha membranat ne qelize sic jan membranat e organeleve ,membranat e repit. Membranat kan disa funksione 1,funksion mbeshtetes 2. izolues 3.te ndjeshmerise por funksioni kryesor i saj eshte shkembimi i lendes ne qeliz mekanizmat e te cilit jane 1 difuzioni i thjeshte 2 difuzioni pasiv 3.transporti aktiv 4. endocitoza dhe egzocitoza

5. osmoza