156
uGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&Sd “vuf0J*kd %f;” oli,fem AD-tkdifvDeif 'kwd,t}udrf 2015/ pufwifbm

Leftwing Lenin

  • Upload
    aungpwe

  • View
    512

  • Download
    0

Embed Size (px)

DESCRIPTION

book

Citation preview

uGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&Sd “vuf0J*kd%f;” oli,fem

AD-tkdifvDeif

'kwd,t}udrf2015/ pufwifbm

yxrt}udrfyHkESdyfjcif;1981 ckESpfbmomjyefESifh pmyHkESdfyfXmeArmjynfuGefjrLepfygwDtkyfa& 2˜000?'kwd,t}udrf yHkESdyfjcif;2015 ckESpf/ pufwifbmArmjynfuGefjrLepfygwDA[kd0g'jzef@csda&;Xme?

pmtkyfxkwfa0r_ orkdi f;

wkdif;jynftm;vHk;&S d ypPnf;rJ hrsm; aoG;pnf;=uavmh

bmomjyefESif h pmyHkESdyfXme Armjynf uGefjrLepfygwD 1981

AD-tkdifvDeifuGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&Sd “vuf0J*kd%f;” oli,fem

TpmtkyfrSm1952 ckESpf/ EkdifiHjcm;bmom xkwfa0a&;Xme/ armfpukdrSt*Fvdyfbmomjzifhxkwfa0aom V.I LENIN:

SELECTED WORKS twGJ2/ tykdif;2rS“LEFT-WING” COMMUNISM, AN

INFANTILE DISORDER ukd tjcm;bmomyHkESdyfjcif;rsm;ESifh n‡dE_dif;I Armbmomokd@ jyefqkdxkwfa0jcif;jzpfygonf?

yxrt}udrfy H kE S dy f jci f; 1981 -Zefe0g& Dv tkyfa& 2˜000

AD-tkdifvDeif

1

rmwdumrmwdumrmwdumrmwdumrmwdum

(1) ±k&Sm;awmfvSefa&;. EdkifiHwumhta&;ygr_udk rnfonfh t"dym,fjzifh u|efawmfwdk@ ajymEdkifoenf;? æ 2(2) aAmf&SDApfrsm;. atmifyGJtwGuf tajccHta=umif;tcsufrsm; teufrSwck æ 6(3) aAmf&SDApf0g'ordkif;. t"dutqifhrsm; æ 10(4) tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;&Sd rnfonfh&efolrsm;udk qef@usifwdkufyGJqif&if;aAmf&SDApf0g'onf }uD;xGm;+yD;cdkifrmum xkom;ayom; &&SdvmcJhoenf;? æ 17(5) *smreDjynf&Sd“vuf0J*dk%f;”uGefjrLepf0g'acgif;aqmifrsm; - ygwD - vlwef;pm; - vlxkrsm; æ 28(6) awmfvSefa&;orm;rsm;onf azmufjyefaom tvkyform; or*~rsm;wGif vkyfudkifoifhoavm æ 38(7) "e&SifygvDrefrsm;wGif u|efawmfwdk@ yg0ifoihfoavm æ 52(8) rnfonfhaphpyfa&;rS rvkyfbl;avm æ 66(9) *&dwf+Adwdef&Sd“vuf0J*dk%f;”uGefjrLepf0g' æ 82(10) ed*Hk;csKyfcsuftcsdK@ æ 101

aemufqufwGJ æ 1221? *smrefuGefjrLepfrsm;twGif; uGJ+yJr_ æ 1222? *smreDjynf&Sd uGefjrLepfrsm;ESifh tif'Dyif;'ifhrsm; æ 1253? tDwvDjynf&Sd wl&yfwDrsm;ESifh taygif;ygrsm; æ 1284? rSefuefonfh a&S;OD;ta=umif;tcsufxJrS rSm;,Gif;onfh ed*Hk;csKyfcsufrsm; æ 1305? æ 137 0dkifukyfxHrSay;pm æ 138

&Sif;vif;csufrsm; æ 140trnf!ef;rsm; æ 148

2

uGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&S duGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&S duGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&S duGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&S duGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&S d “vuf0J*dk%f;” oli,fem “vuf0J*dk%f;” oli,fem “vuf0J*dk%f;” oli,fem “vuf0J*dk%f;” oli,fem “vuf0J*dk%f;” oli,fem 11111

( 1 )( 1 )( 1 )( 1 )( 1 )

±k&Sm;awmfvSefa&;. Ed ki fi Hwumhta&;ygr_ud k± k&Sm;awmfvSefa&;. Ed ki fi Hwumhta&;ygr_ud k± k&Sm;awmfvSefa&;. Ed ki fi Hwumhta&;ygr_ud k± k&Sm;awmfvSefa&;. Ed ki fi Hwumhta&;ygr_ud k± k&Sm;awmfvSefa&;. Ed ki fi Hwumhta&;ygr_ud k rnfonfh t"dy`m,fjzifh u|efawmfwdk@ ajymEdkifoenf; rnfonfh t"dy`m,fjzifh u|efawmfwdk@ ajymEdkifoenf; rnfonfh t"dy`m,fjzifh u|efawmfwdk@ ajymEdkifoenf; rnfonfh t"dy`m,fjzifh u|efawmfwdk@ ajymEdkifoenf; rnfonfh t"dy`m,fjzifh u|efawmfwdk@ ajymEdkifoenf;

1917 ckESpf atmufwdkbm 25 &uf (Edk0ifbm 7 &uf) ±k&Sm;jynfwGifypPnf;rJhvlwef;pm;u EdkifiHa&;tm%m odrf;ydkuf+yD;aemuf yxrvrsm;wGif xifjrifvmp&m&SdonfrSm acwfaemufusaom ±k&Sm;jynfESifh a&S@wef;a&muf taemufOa&mywdkif;jynfrsm;t=um; tvGeftrif; jcm;em;r_&Sdonfhtavsmuf‚wdkif;jynfrsm;&Sd ypPnf;rJhawmfvSefa&;onf u|efawmfwdk@ awmfvSefa&;ESifh wlnDr_ tvGefyifenf;yg;rnf[lIjzpf.? ,cktcgwGifrl u|efawmfwdk@onf tawmfºu,f0aom EdkifiHwumhtawG@t}uHKudk &&SdcJh+yD;jzpf.? TtawG@t}uHKrsm;t&u|efawmfwdk@awmfvSefa&;. tcsKd@aom tajccHvuQ%mrsm;onf a'oqdkif&mr[kwf/ wdkif;jynfwjynf. xl;jcm;csufomr[kwf/ ±k&Sm;jynfwjynfxJom r[kwfbJ EdkifiHwumh ta&;ygr_&Sdaeonf[k twdusqHk; azmfjyvdkufonf? Tae&mwGif EdkifiHwumh ta&;ygr_udk u|efawmfajym&mY pum;vHk;. us,f0ef;aom t"dym,ft& r[kwfay? u|efawmfwdk@ awmfvSefa&;. tajccHvuQ%mtcsKd@om r[kwfbJ &Sd&Sdor#tajccHvuQ%m tm;vHk;ESifh omrnvuQ%mtrsm;tjym;onf wdkif;jynftm;vHk;udk u|efawmfwdk@awmfvSefa&;u =oZmt&Sdefoufa&mufonf[laom t"dy`m,ft& EdkifiHwumhta&;ygr_ &Sdonf[k rqdkvdkay? u|efawmf ajymvdkonfrSm tusOf;ajrmif;qHk; t"ddym,ft& jzpfygonf?EdkifiHwumh ta&;ygr_[kqdk&mY u|efawmfwdk@wdkif;jynfwGif jzpfyGm;cJhonfhtwdkif;EdkifiHwumh twdkif;twmt& xyfrHjzpfyGm;rnfh ordkif;qdkif&mrkcsoabm odk@wnf;r[kwf EdkifiHwumh tusHK;0ifr_&Sdaom oabmt&jzpfonf? xdk@a=umifhu|efawmfwdk@ awmfvSefa&;. tajccHvuQ%mtcsKd@onf Todk@aom ta&;ygr_&Sda=umif;udk 0efcH&rnfjzpf.? trSefyif TtrSefw&m;udk um;csJ@jcif;ESifh u|ef

3

awmfwdk@awmfvSefa&;. tajccHvuQ%m tcsKd@xuf ausmfvGefoGm;jcif;wdk@rSmtvGef}uD;rm;aom trSm;w&yf jzpfayvdrf hrnf? a&S @wef;a&mufaomwdkif;jynfrsm;teuf tenf;qHk;wdkif;jynfwjynfwGif ypPnf;rJhawmfvSefa&; atmifyGJcHvdkufonfESifh t&mtm;vHk;onf ±kwfjcnf;ajymif;vJr_ &SdEdkifp&m &Sda=umif;/±k&Sm;jynfonf (“qdkAD,uf”ESifh qdk&S,fvpft"dym,ft&) pHjywdkif;jynf r[kwfawmhbJ ±kwfjcnf;yif acwfaemufusaom wdkif;jynfjyefI jzpfyGm;Edkifa=umif;vspfvsL±_yguvnf; rSm;,Gif;vdrfhrnf?

odk@aomf rsufarSmufordkif;umv. twdtustajctaewGif ±k&Sm;jynf pHerlemonf wdkif;jynftm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;udk ‚wdk@. ra0;vSaom rvGJraoG qdkufa&mufvmrnfh tem*wftjcif;t&m wpHkw&mESifh vGefpGmta&;ygaom tjcif;t&m wpHkw&mudk azmfjyvdkufayonf? wdkif;jynftm;vHk;&Sd a&S@wef;a&muftvkyform;rsm;onf Ttcsufudk apmpGmuwnf;u em;vnfcJh+yD;jzpfonf?xdk@jyifolwdk@onf tpOfojzifh Ttcsufudk em;vnfonf[k qdk&rnfxuf awmfvSefaom vlwef;pm;. yifudk,ftodt& od&Sdoabmaygufxm;onf? TtcsufwGifyif qdkAD,uftm%m. aAmf&SDApfoabmw&m;/ enf;y&d,m,ftajccHrsm; EdkifiHwumh “ta&;ygr_”(usOf;ajrmif;aomt"dy`m,ft&) wnf&Sdaeayonf? Tonfudk *smreDjynf&Sd aumufpuD;/ =opwD;,m;&Sd atmfwdkabm0g;ESifh z&uf'&pf tufwvm uJhodk@aom 'kwd, tifwmae&Sife,f.“awmfvSefa&;”acgif;aqmifrsm;u em;rvnfcJh=uay? xdk@a=umifh olwdk@onfazmufjyefa&;orm;rsm;jzpfa=umif; tqdk;0g;qHk; trsKd;tpm;jzpfaom tacsmif0g'ESifh qdk&S,fvpf0g'udk opPmazmufr_wdk@. a&S@aevdkufolrsm;jzpfa=umif; jyocJh.? ta=umif;tm;avsmfpGmyif pma&;ol trnfrygaom “urBmh awmfvSefa&;”(a0g&DaAmfvl;&Sif;)[k acgif;pOfwyfxm;aom pmapmifonf AD,ifem+rdK@ (qdk&S,fvpfpmpOf twGJ 11/ t*~eufb&ef; xkwfa0a&;)wGif 1919 ckESpfu ay:xGufvmonf? TpmapmifwGif olwdk@. awG;ac:r_jzpfpOfwckvHk;ESifh pdwful;t0ef;t0dkif;wckvHk;/ odk@r[kwf olwdk@. rdkufrJr_/ wwfa,mifum; vkyfvdkr_/ ,kwfnHhr_ESifhtvkyform;vlwef;pm; tusKd;pD;yGm;udk opPmazmufr_wdk@tm; tjynfht0jyovdkufonf? xdk@jyif“urBmhawmfvSefa&;”t,ltqudk “umuG,fjcif;”[laomta,mifaqmifr_udk tvGef&Sif;vif;pGm azmfjyvdkufayonf?

4

odk@aomf aemifwcsdefwGif Tpmapmifudk ydkrdktao;pdyfuspGm aqG;aEG;&vdrfhOD;rnf? Tae&mY u|efawmfwdk@onf aemufxyftcsufwcsufudk axmufjyvdkygonf? tawmf=umjrifhcJh+yD jzpfaomumvu rmhufpf0g'Djzpfaeao;+yD; opPmazmufr[kwfcJhpOfu aumufpuD;onf jy\emudk ordkif;q&mwa,mufuJhodk@csOf;uyfum ±k&Sm;jynf ypPnf;rJhvlwef;pm;. awmfvSefa&;pdwf"mwfonf taemufOa&mytwGuf pHerlemjzpfvmEdkifrnfh tajctaew&yfudk }udKwifjrifcJh.?‚rSm 1902 ckESpfwGif awmfvSefaom tpPu&m;twGuf“qvyfrsm;ESifh awmfvSefa&;”[k acgif;pOfwyfxm;aom aqmif;yg;wapmifudk aumufpuD; a&;om;cJhpOfujzpf.? ‚aqmif;yg;xJwGif ola&;om;cJhyHkum; æ

“rsufarSmuftcsdeftcgwGif”(1848 ckESpfESifh qef@usifpGmyif)“awmfvSefaom trsKd;om;rsm;. wyfzGJ@xJodk@ qvyfrsm;0ifa&mufcJhonfomru awmfvSefa&;awG;ac:r_ESifh awmfvSefa&;v_yf&Sm;r_wdk@. A[dkcsufronf qvyfrsm;qDodk@ydkIydkI ajymif;a&$@aeayonf[k rSwf,lEdkifonf? awmfvSefa&;. A[dkcsufronftaemufrSta&S@odk@ ajymif;a&$@aeay+yD? 19 &mpk. yxr&mpk0ufY ‚onfjyifopfjynfwGif &S dcJ h +yD; wcgw&H t*FvefjynfwGif&S dcJ h.? 1848 ckESpfwGif*smreDjynfonfvnf; awmfvSefaom trsKd;om;rsm;. wyfzGJ@xJodk@ 0ifa&mufcJhonf? æ &mpkESpftopfonf jzpf&yfrsm;jzifh pwifvdkufayonf? ‚uu|efawmfwdk@onf awmfvSefa&;A[kdcsufr. qufvufajymif;a&$@r_/ qdkvdkonfrSm±k&Sm;jynfodk@ ajymif;a&$@r_ eD;uyfvm+yD[laom awG;ac:r_udk ay:aygufaponf?æ taemufwdkif;rSaeI awmfvSefa&;tpjyKr_ rsm;pGmudk &,lcJhaom ±k&Sm;jynfonf ‚udk,fwdkif ,cktcg taemufwdkif;twGuf awmfvSef a&;pGrf;tm;.a&aomufjrpftjzpf tvkyftau|;jyK&ef toifhjzpf vmEdkifp&m&Sdonf? ,cktcgw[kef;[kef; awmufavmifaeaom ±k&Sm; awmfvSefa&; v_yf&Sm;r_onf u|efawmfwdk@tv,fwGif jyef@yGm;pjyKaeaom rwufrºu evydef;wHk;0g'pdwf"mwfESifhwGef@qkwfaom EdkifiHa&;wdk@udk awmxkwf&ef tiftm;t}uD;qHk;aom enf;emjzpfvmEdkifp&m&Sdonf? xdk@jyif ‚onf wdkufyGJtwGufawmifhwr_ESifh u|efawmfwdk @. }uD;rm;aom pdwful;pHrsm;tay: twdkif;rodopPm&S dr_ud k xyfrHIw[kef;[kef; awmufavmifvm apvdrfhrnf? ±k&Sm;jynfonf taemufOa&mytwGuf azmufjyefa&;ESif h oufOD;qHydkifpepf. cHwyf}uD;oufouftjzpfrS

5

umv&SnfpGmuyif csKyf+idrf;oGm; chJayonf? ,cktcgwGif tajctaeonfvHk;0ajymif;jyef jzpfae+yD[k ajymqdk&ay rnf? taemuf Oa&myonf ±k&Sm;jynf&Sdazmufjyefa&;ESi f h oufOD;qHy d ki fpepf. cHwyf }uD; jzpfvmaeonf? æ±k&Sm;awmfvSefa&;orm;rsm;onf f f f f Zmbk&if. r[mrdwf qdkvdkonfrSm Oa&myt&if;tESD;udkom wcsdefwnf;wGif wdkufrae&ygu Zmbk&ifudk apmpGmuwnf;uyif jzKwfcs+yD; avmufay+yD? Tt}udrfwGif olwdk@onf &efolESpfOD;pvHk;ESifhwdkufcdkuf&mwGif atmifjrifvdrfhrnf[kvnf;aumif;/ “olawmfpif r[mrdwf”topfonf ‚.a&S@awmfajy;rsm;xuf ydkrd kvsifjrefpGm ysufpD;vdrfhrnf[kvnf;aumif; u|efawmfwdk@ ar#mfvifh=uygpdk@? ±k&Sm;jynf. vuf&Sd wdkufyGJonfrnfodk@yif +yD;qHk;ygap ta=umif;rvSpGm usqHk;oGm;cJh&onfh ajrmufjrm; vSpGmaom tmZmenfrsm;.aoG;ESifh 'kuQqif;&JcH&r_rsm;onf tcsnf;tESD; r[kwfay?olwdk@onf ,Ofaus;aom urBmw0ef;vHk;wGif vlr_awmfvSefa&;. ta!‡mifhtwufrsm;ud k tm;opfavmif;ay;vdrf hrnfjzpf+yD; ‚wdk@ud k yd kIa0qmydkIvsifjrefpGm }uD;xGm;vmapvdrfhrnf? 1848 ckESpfwGif qvyfrsm;onf jynfol@aEGOD;.yef;rsm;udk zsufqD;onfh qD;ESif;xkjzpfcJh.? ,cktcgolwdk@onf azmufjyefa&; a&cJxkudk csKd;zsuf+yD; trsKd;om;rsm;twGuf om,maom aEGOD;opfudk wm;r&aom t&Sdeft[kefjzifh aqmif=uOf;vmrnfh rkefwdkif;jzpfvmp&m &Sdayonf?”(um;vf aumufpuD;a&; “qvyfrsm;ESifh awmfvSefa&;”/ ±k&Sm;qdk&S,f 'Drdkua&pDawmfvSefa&;owif;pm tpPu&m;tpPu&m;tpPu&m;tpPu&m;tpPu&m; trSwf 18/ rwfv 10 &uf/ 1902 ckESpf?)

vGefcJhonfh 18 ESpfu um;vfaumufpuD;onf pma&;aumif;vSonfwum;?

6

( 2 )( 2 )( 2 )( 2 )( 2 )aAmf&S DApfrsm;. atmifyG JtwGuf tajccHaAmf&S DApfrsm;. atmifyG JtwGuf tajccHaAmf&S DApfrsm;. atmifyG JtwGuf tajccHaAmf&S DApfrsm;. atmifyG JtwGuf tajccHaAmf&S DApfrsm;. atmifyG JtwGuf tajccH

ta=umif;tcsufrsm;teufrS wck ta=umif;tcsufrsm;teufrS wck ta=umif;tcsufrsm;teufrS wck ta=umif;tcsufrsm;teufrS wck ta=umif;tcsufrsm;teufrS wck

trSefyif ,cktcg vlwdkif;vdkvdk odjrif=uonfhtwdkif; u|efawmfwdk@ygwDxJwGif twif;usyfqHk; ppfrSefonfh oHr%dpnf;urf; r&SdcJhygrl tvkyform; vlwef;pm; vlxkw&yfvHk;./ qdkvdkonfrSm pOf;pm;wwfaom/ ±dk;om;aom/ udk,fusKd;pGef@aom/ =oZm&Sdaom/ acwfaemufusaomtv$mudk acgif;aqmifEdkifpGrf; odk@r[kwf ‚wdk@ESifhtwl ac:aqmifoGm;EdkifpGrf;&Sdaom tpdwftydkif;rsm;. c|if;csufr&Sdaom tjynfh0qHk; axmufcHr_udkr&cJhygu aAmf&SDApfrsm;onf 2 ESpfcGJrqdkxm;ESifh2 vcGJyif tm%mudk xdef;odrf;xm;Edkifvdrfhrnf r[kwfay?

ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfonf vlwef;pm;opfu ydkrdktiftm;}uD;rm;ydkrdktiftm;}uD;rm;ydkrdktiftm;}uD;rm;ydkrdktiftm;}uD;rm;ydkrdktiftm;}uD;rm;aom aom aom aom aom &efoljzpfonfh "e&Sifvlwef;pm;tm; qef@usifumqifE$Jaom tjywfom;qHk;ESifh t=uifemuif;rJhqHk; ppfyGJjzpfonf? "e&Sifvlwef;pm;. ckcHr_onf +zdKcscH&+yD;aemufY q,fqq,fqq,fqq,fqq,fqwdk;vmonf? (tu,fI wdkif;jynfwjynfxJwGifom jzpfonfhwdkif) ,if;. tiftm;onf EdkifiHwumh t&if;tESD;tiftm;ESifh EdkifiHwumhqufoG,fr_rsm;. cdkifrmtm;aumif;r_wdk@wGifomru tusifh"avhtiftm;tusifh"avhtiftm;tusifh"avhtiftm;tusifh"avhtiftm;tusifh"avhtiftm;wGifvnf;aumif;/ xkwfvkyfa&;uav; xkwfvkyfa&;uav; xkwfvkyfa&;uav; xkwfvkyfa&;uav; xkwfvkyfa&;uav; tiftm;wGifvnf;aumif; wnf&Sdayonf? tb,fa=umifhqdkaomf ta=umif;rvSpGmyif xkwfvkyfa&;uav;onfurBmay:wGif tvGef@tvGefus,fjyef@pGm &Sdaeao;+yD; xkwfvkyfa&;uav;u t&if;&SifpepfESifh "e&Sifvlwef;pm;udk tqufrjywf ae@pOfESifhtr# em&Drvyf tvdktavsmuf tpkvdkuft+yHKvdkuf aygufzGm; aygufzGm; aygufzGm; aygufzGm; aygufzGm; apaoma=umifh jzpf.? Tta=umif;rsm;a=umifh ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfonf vdktyfayonf? xdk@jyif &Snfvsm;aom/tav#mhray;aom/ jyif;xefaom/ olaoudk,f&Sifjzpfaom ppfr&SdbJ/ cHEdkif&nf&Sdr_/pnf;urf;&Sdr_/ }uHhcdkifr_/ tav#mhray;r_/ qENnD!Gwfr_wdk@udk awmif;qdkaeaomppfyGJwckr&SdbJESifh "e&Sifvlwef;pm;tay: atmifyGJcHa&;rSm rjzpfEdkifay?

7

u|efawmfxyfI ajymygOD;rnf? ±k&Sm;jynfwGif ypPnf;rJhtm%m&SifpepfatmifyGJtawG@t}uHKu Tjy\emudk pOf;pm;EdkifpGrf;r&Sdaom odk@r[kwf rpOf;pm;cJh=uaom olrsm;udkyif ypPnf;rJhvlwef;pm;. tºuif;rJhA[dkcsKyfudkifr_ESifhtwif;usyfqHk; pnf;urf;onf "e&Sifvlwef;pm;tay: atmifyGJcHa&;twGuftajccH ta=umif;tcsufrsm;teufrS wckjzpfonfudk &Sif;vif;pGm jyovdkuf.?

Tonfudk r=umc%aqG;aEG;cJh.? odk@aomf rnfonfudkqdkvdkoenf;/rnfonfh ta=umif;tcsufrsm;atmufwGif jzpfEdkifoenf; [lonfwdk@udk vHkavmufpGm rpOf;pm;oavmuf &Sdayonf? qdkAD,uftm%mESifh aAmf&SDApfrsm;tm; *k%fjyKaom E_wfcGef;qufor_rsm;ESifh wcsdefwnf;wGif awmfvSefaom ypPnf;rJh vlwef;pm;u vdktyfaom pnf;urf;udk tb,fa=umifhtb,fa=umifhtb,fa=umifhtb,fa=umifhtb,fa=umifh aAmf&SDApfrsm; wnfaqmufEdkifonf[laom ta=umif;&if;tm; euf±_dif;pGm cGJjcrf;pdwfjzmjcif;udkeuf±_dif;pGm cGJjcrf;pdwfjzmjcif;udkeuf±_dif;pGm cGJjcrf;pdwfjzmjcif;udkeuf±_dif;pGm cGJjcrf;pdwfjzmjcif;udkeuf±_dif;pGm cGJjcrf;pdwfjzmjcif;udkt}udrfrsm;rsm; t}udrfrsm;rsm; t}udrfrsm;rsm; t}udrfrsm;rsm; t}udrfrsm;rsm; jyKvdkufv#if roifhawmfaybl;avm?

aAmf&SDApf0g'onf EdkifiHa&;awG;ac:r_w&yfESifh EdkifiHa&;ygwDw&yf tjzpfjzifh 1903 ckESpfrSpI wnf&SdvmcJhonf? ‚wnf&SdcJhaom umvwav#mufvHk;wav#mufvHk;wav#mufvHk;wav#mufvHk;wav#mufvHk;twGif;&Sd aAmf&SDApf0g'. ordkif;uomv#if tcufcJqHk; tajctaersm;atmufwGif ypPnf;rJhvlwef;pm; atmifyGJtwGuf vdktyfaom oHr%dpnf;urf;udk tb,fa=umifh wnfaqmufxdef;odrf;&ef jzpfEdkifcJhonfudk auseyfavmufatmif&Sif;vif;jyEdkifayonf?

xdk@jyif OD;pGmay:xGufvmaom ar;cGef;um; ypPnf;rJhvlwef;pm; awmfvSefa&;ygwD. pnf;urf;udk rnfodk@xdef;odrf;oenf;? rnfodk@ prf;oyfoenf;?rnfodk@ tm;jznfhwif;oenf;? yxrtcsufrSm ypPnf;rJhwyfOD;. vlwef;pm;tod/awmf vSefa&;udk ‚.opPm&Sdr_/ ‚.cHEdkif&nf&Sdr_/ udk,fusKd;pGef@r_/ &J&ifhr_wdk@a=umifhjzpf.? 'kwd,tcsufrSm ‚onf tus,fjyef@qHk;aom vkyfom;jynfolrsm;/qdkvdkonfrSm t"dutm;jzifh ypPnf;rJhvlwef;pm;omru ypPnf;rJhr[kwfaomypPnf;rJhr[kwfaomypPnf;rJhr[kwfaomypPnf;rJhr[kwfaomypPnf;rJhr[kwfaomvkyfom;vlxkrsm;ESif hvkyfom;vlxkrsm;ESif hvkyfom;vlxkrsm;ESif hvkyfom;vlxkrsm;ESif hvkyfom;vlxkrsm;ESif h qufoG,fr_/ eD;uyfpGmxdawG@r_ xdkr#ruajymvdkyguwpHkw&m twdkif;twmtxd wom;wnf;jzpfr_udk vkyfEdkifpGrf;&Sdjcif;a=umifh jzpfonf? wwd,tcsufrSm wyfOD;. EdkifiHa&;acgif;aqmifr_ rSefuefjcif;/ ‚.EdkifiHa&;aoe*FAsL[mESifh enf;y&d,m,frsm;. rSefuefjcif;/ Todk@ rSefuefa=umif;udk tus,fjyef@qHk;aom vlxkrsm;u rdrdudk,fydkif tawG@t}uHKt& rdrdudk,fydkif tawG@t}uHKt& rdrdudk,fydkif tawG@t}uHKt& rdrdudk,fydkif tawG@t}uHKt& rdrdudk,fydkif tawG@t}uHKt& ouf0if

8

,Hk=unfr_&Sdjcif;a=umifhjzpfonf? Tta=umif;tcsufrsm;r&Sdygu "e&Sifvlwef;pm;udk +zdKcs+yD; vl@tzGJ@tpnf;wckvHk; ajymif;vJypfa&;udk xrf;aqmifaeaoma&S@wef;a&muf vlwef;pm;. wu,fvkyfEdkifpGrf;&Sdonfh ygwDw&yfjzpfaeaomawmfvSefa&;ygwD. pnf;urf;onf rjzpfajrmufEdkifay? Tta=umif; tcsufrsm;r&Sdygu pnf;urf;owfrSwf&ef }udK;yrf;r_tm;vHk;onf rvGJraoGyif Avm oufoufESifh [dwf[efrsm;jcif;wdk@jzifh ayghysufysuftqHk;owfrnf? tjcm;wzufYTta=umif;tcsufrsm;onf csufcsif; ay:xGufrvmEdkif? xdkta=umif;tcsufrsm;udk a&&Snf}udK;pm;jcif;ESifh tqif;&J tyifyef;cH+yD;onfh tawG@t}uHKrsm;&SdrSom zefwD;Edkifayrnf? ‚wdk@. zefwD;r_udk rSefuefaom awmfvSefa&;oabmw&m;uom wGef;aqmfay;Edkifonf?

wenf;tm;jzifh TawmfvSefaom oabmw&m;onf w&m;ao r[kwfbJ wu,fwrf; vlxkvuQ%maqmifaom/ wu,fwrf; awmfvSefaomv_yf&Sm;r_. vufawG@vkyfudkifr_ESifh eD;uyfpGm qufpyfrSomv#if tqHk;owfyHkay:vmayvdrfhrnf?

aAmf&SDApf0g'onf 1917 - 1920 ckESpftwGif; r}uHKpbl;cufcJaomtajctaersm;atmufwGif twif;usyfqHk; A[dkcsKyfudkifr_ESifh oHr%dpnf;urf;udkwnfaqmufEdkif+yD; atmifjrifpGm xdef;odrf;Edkifjcif;rSm ±k&Sm;jynf. ordkif;qdkif&mxl;jcm;csufrsm;a=umifhom jzpfonf?

tjcm;wzufwGif aAmf&SDApf0g'onf 1903 ckESpfY rmhufpf0g'oabmw&m;. tvGefcdkif+rJaom tkwfjrpfay:wGif ay:xGufvmcJhonf? xdk@jyif TawmfvSefa&; oabmw&m;wckwnf;omv#if rSefuefa=umif;udk 19 &mpkESpfwav#mufvHk;&Sd urBmhtawG@t}uHKu oufaojycJhonfomru txl;ojzifh±k&Sm;jynf&Sd awmfvSefa&;awG;ac:r_ e,fy,fwGif prf;w0g;0g;jzpfjcif;ESifh awGa0jcif;trSm;ESifh pdwfysufjcif;ponfhtawG@t}uHKwdk@uvnf; oufaojycJh.? ta=umif;rl +yD;cJhaom&mpkESpf. 40 ydkif;rS 90 ydkif;txd &mpkESpf0ufeD;yg; +ydKifbufr&Sdatmif&ufpufaom/ azmufjyefaom Zmpepf. zdESdyfjcif;cHcJh&onfh ±k&Sm;jynf&Sd a&S@wef;a&mufaom awG;ac:r_onf rSefuefaom awmfvSefa&;oabmw&m;udk tmomief;ief;&SmazG+yD; Oa&myESifhtar&durS Te,fy,fwGif&Sd “aemufqHk;awG@&Sdcsuf”rSefor#udk wckruseftHh=oavmufaom ZGJvHk@vwdk@jzifh rarmryef; aemufa,mifcH

9

cJhayonf? ±k&Sm;jynfonf &mpkESpf0uftwGif;wGif r}uHKpbl;aom emusifyifyef;r_/ pGef@v$wfr_udkdvnf;aumif;/ r}uHKpbl;aom awmfvSefa&; ol&Jaumif;0g'/r,HkEdkifavmufaom pGrf;tm;jzifh xufoefpGm pl;prf;&SmazGjcif;/ avhvmjcif;/vufawG@ppfaq;jcif;/ pdwfysufjcif;wdk@udkvnf;aumif;/ Oa&mytawG@t}uHKudkcsdefxdk;jcif;ESifh E_dif;,SOfjcif;wdk@udkvnf;aumif;/ wu,fwrff; 'kuQqif;&J'kuQqif;&J'kuQqif;&J'kuQqif;&J'kuQqif;&Jrsm;udkjzwfoef;+yD;rSom wckwnf;aom rSefuefonfh awmfvSefa&;oabm w&m;jzpfonfh rmhufpf0g'udk &&SdcJhjcif;jzpfayonf? Zmpepfu EdkifiHa&;orm;rsm;udk wdkif;wyg;odk@ twif;armif;xkwfjcif;a=umifh 19 &mpk 'kwd,ydkif;&Sd awmfvSefaom±k&Sm;jynfonf urBmhawmfvSefa&; v_yf&Sm;r_o¿mefrsm;/ oabmw&m;rsm;ESifhywfoufI urBmay:&Sd rnfonfhwdkif;jynfwGifrSr&Sdaom us,fjyef@aom EdkifiHwumh qufoG,fr_rsm;pGmudkvnf;aumif;/ ºu,f0aom taumif;qHk; owif;rsm;udkvnf;aumif; &&SdcJh.?

tjcm;wzufwGif Tausmufqpfyrmcdkifrmonfh oabmw&m; a&;tkwfjrpfay:wGif ay:xGufvmcJhaom aAmf&SDApf0g'onf urBmay:wGif tjcm;rnfonfh ae&mwGifrS tvm;wlr&SdEdkifonfh ºu,f0onfh tawG@t}uHK&&Sdaponfh15 ESpf=um 1903-1917 vufawG@ordkif;umvudk jzwfoef;cJ honf? ta=umif;rl T 15 ESpfwmtwGif; TawmfvSefa&; tawG@t}uHKrsKd;onfvnf;aumif;/ v_yf&Sm;r_o¿mef trsKd;rsKd;jzpfaom Oya'wGif;ESifh Oya'y/ +idrf;csrf;a&;ESifh rkefwdkif;qifr_/ ajratmufvkyfjcif;ESifh ajAmifvkyfjcif;/ tpkuav; v_yf&Sm;r_ESifh vlxkv_yf&Sm;r_/ ygvDrefenf;ESifh t=urf;zufenf;wdk@. vsifjref+yD; pHkvifaomqufwdkuf ajymif;vJjcif;rsKd;onfvnf;aumif;/ tjcm;rnfonfh wdkif;jynfwGifrS qifwl±dk;rSm;r#yif r&SdcJhay? Tr#wdkawmif;aom tcsdeftwGif; tjcm;rnfonfh wdkif;jynfwGifrS Todk@aom acwfrDvl@tzGJ@tpnf;&Sd vlwef;pm;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;. wdkufyGJo¿mefrsm;/ xl;jcm;csufrsm;ESifh enf;emrsm;tm; ºu,f0pGmpkpnf;Edkifr_r&SdcJhay? xdk@jyif wdkif;jynf.acwfaemufusr_ESifh Zmxrf;ydk;. &ufpufr_a=umifh TwdkufyGJonf txl; vsifjrefpGm &ifhusufvm+yD; tar&duESifh Oa&myEdkifiHa&;tawG@t}uHK. oifhawmfaom“aemufqHk;awG@&Sdcsuf”udk tmom ief;ief;ESifh tatmifjrifqHk; &,lcJhonf?

10

( 3 )( 3 )( 3 )( 3 )( 3 )

aAmf&S DApf0g'ord ki f;. t"dutqif hrsm;aAmf&S DApf0g'ord ki f;. t"dutqif hrsm;aAmf&S DApf0g'ord ki f;. t"dutqif hrsm;aAmf&S DApf0g'ord ki f;. t"dutqif hrsm;aAmf&S DApf0g'ord ki f;. t"dutqif hrsm;

awmfvSefa&;twGuf jyifqifaomESpfrsm; (1903-1905)? }uD;rm;aom rkefwdkif;. eD;uyfvmr_udk ae&mtESH@tjym; cHpm;ae&onf? vlwef;pm;tm;vHk; v_yfv_yf&G&GESifh jyifqifpdkif;jyif;aeaom tajctaewGif &Sdae=uonf?jynfywGifrl EdkifiHa&;t& e,fESifcH&olrsm;. pme,fZif;rsm;onf awmfvSefa&;tajccHjy\em tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;. oabmw&m;a&;bufrsm;udk aqG;aEG;=uonf?t"duvlwef;pm; 3 ck/ t"duEdkifiHa&;tEG,f 3 ck jzpfonfh vpfb&,f"e&Sif/"e&Sifaygufp 'Drdkua&pDorm; (“qdk&S,f'Drdkua&pD”ESifh “qdk&S,fawmfvSefa&;”wHqdyfrsm;uyfI ±kyfzsufxm;onf)ESifh ypPnf;rJhawmfvSefa&;tEG,fwdk@. udk,fpm;vS,frsm;onf vkyfief;pOfqdkif&m/ enf;y&d,m,fqdkif&m tjrifrsm;tay:wGiftjyif;xefqHk;wdkufyGJqifum eD;uyfvmaom twdtvif; vlwef;pm; wdkufyGJtwGuf }udKwifwGufq+yD; jyifqifpdkif;jyif;ae=uonf? xdktcsdefu pme,fZif;rsm;wGif 1905-1907 ckESpfESifh 1917-1920 ckESpfrsm;wGif vlxkrsm; qifE$JaomvufeufudkifwdkufyGJqdkif&m tjriftm;vHk;.tm;vHk;.tm;vHk;.tm;vHk;.tm;vHk;. ueOD;o¿mefrsm;udk avhvmEdkifonf? avhvnf;avhvm&rnf? Tt"du tEG,f 3 ckt=um;wGif trSefyiftv,ftvwfjzpfaom/ ul;ajymif;qJjzpfaom vrf;ckvwfo¿mef tajrmuftjrm; &SdcJhay.? odk@r[kwf ydkrdkrSefuefpGmqdk&v#if pme,fZif;rsm;/ ygwDrsm;/*dk%f;rsm;ESifh tkyfpkrsm;wdkufyGJtwGif;wGif pifppfvlwef;pm;toD;oD; tEG,frsm;jzpfaom TEdkifiHa&;ESifh awG;ac:r_tEG,frsm;onf twdtusyHkay:vm=uayonf? vlwef;pm;toD;oD;onf usa&muftHhqJqJ wdkufyGJrsm;twGuf vdktyfaom EdkifiHa&;ESifh awG;ac:r_ vufeufrsm;udk ykHoGif;xkvkyfae=uonf?

11

awmfvSefa&;ESpfrsm; (1905-1907)? vlwef;pm;tm;vHk;onf twdtvif; xGufvm=uonf? vkyfief;pOfqdkif&mESifh enf;y&d,m,fqdkif&m tjriftm;vHk;onf vlxkv_yf&Sm;r_jzifh prf;oyfjcif;cH&onf? oydwfwdkufyGJonf ‚.twdkif;twm us,fjyef@r_ESifhjyif;xefr_t& urBmay:wGif +ydKifbufuif;vS.?pD;yGm;a&;oydwfonf EdkifiHa&;oydwfodk@vnf;aumif;/ EdkifiHa&;oydwfonfykefuefxºur_odk@vnf;aumif; jzpfay:wdk;yGm;oGm;onf? acgif;aqmifol ypPnf;rJhvlwef;pm;ESifh acgif;aqmifcH&ol ,drf;,dkifawGa0aom v,form;vlwef;pm;t=um;&Sd qufqHa&;rsm;udk vufawG@xJY prf;oyfppfaq;cJhonf? qdkAD,ufpnf;±Hk;a&;o¿mefonf wdkufyGJ. tvdktavsmuf jzpfay:wdk;yGm;r_twGif;YaygufzGm;vmonf? xdktcsdefu qdkAD,uf. ta&;ygr_ESifhywfoufaom tjiif;yGm;r_rsm;onf 1917-1920 ckESpf&Sd }uD;jrwfonfhwdkufyGJudk }udKwif edrdwfzwfcJhonf? ygvDrefESifh ygvDrefr[kwfaom wdkufyGJo¿mefrsm;/ ygvDrefudk oydwfarSmufaom enf;y&d,m,fESifh ygvDrefwGif yg0ifaom enf;y&d,m,f/ Oya'wGif;ESifhOya'y wdkufyGJo¿mefrsm;udk wvSnfhpD usifhoHk;jcif;/ xdkr#ru‚wdk@. tjyeftvSefqufpyfjcif;ESifh aygif;pyfjcif;rsm; tm;vHk;onf tHh=oavmufatmifºu,f0aomtESpfom&jzifh xif&Sm;vmonf? vlxkESifhacgif;aqmifrsm; vlwef;pm;rsm;ESifh ygwDrsm;twGuf Tumv. wvwmtwGif; &&Sdvdkufaom EdkifiHa&;odyHynm tajccHrsm;onf “+idrf;csrf;aom” “zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk pnf;rsOf;qdkif&m”jzpfay:wdk;yGm;r_. wESpfwmvHk;&&Sdr_ESifh nDr#cJhayonf? 1905 ckESpf. “}udKwifZmwfwdkufr_”r&Sdygu 1917 ckESpf atmufwdkbm awmfvSefa&;onf atmifyGJcHEdkifvdrfhrnfr[kwf?

azmufjyefa&;ESpfrsm; (1907 - 1910)? Zmpepfonf atmifyGJ&cJhonf?awmfvSefa&;ygwDESifh twdkuftcHygwDtm;vHk; ±_H;edrfhcJh&onf? pdwf"mwfusqif;r_/pdwf"mwfysufjym;r_/ uGJjym;r_/ tpnf;ajyr_/ opPmazmufr_/ npfnrf;r_wdk@onfEdkifiHa&;ae&mwGif tpm;xdk;vdkuf=uonf? tbd"rRmqdkif&m pdwf0g'qDodk@ a&G@vsm;r_onf ydkrdk}uD;rm;vmonf? odEdkifcJ0g'onf wefjyefawmfvSefa&; pdwfwdrf;!$wfr_rsm;. +cHKxnfjzpfvmonf? odk@aomf wcsdefwnf;rSmyif T}uD;rm;aom±_H;edrfhr_onfyif awmfvSefa&ygwDrsm;ESifh awmfvSefaom vlwef;pm;tm; tvGefwu,f wefzdk;&Sdaomoifcef;pm/ ordkif;qdkif&m tEkyËdavmroifcef;pm/ EdkifiH

12

a&;wdkufyGJtm; em;vnfu|rf;usifpGm wdkufwwf&efoifcef;pmwdk@udk ay;tyfvdkufay.? uHqdk;rdk;arSmifusrS rdwfaqGppfudk odEdkifonf? ppf±_H;aomwyfonfaumif;pGm avhvmwwfvmonf?

atmifyGJ&&Sdaom Zmpepfonf ±k&Sm;jynf&Sd "e&SifrwdkifrD tz}uD;pdk;aomaexdkifa&;b0enf;em tºuif;tusefrsm;udk rwwfombJ vsifjrefpGm zsufqD;vdkuf&onf? wdkif;jynf. "e&Sifvrf;a=umif;twdkif; jzpfay:wdk;yGm;r_onf txl;yifvsifjrefpGm wufvSrf;vmonf? vlwef;pm;ESifh uif;vGwfaom/ vlwef;pm;txufY&Sdaom pdwful;,Ofr_rsm;/ t&if;&Sif0g'udk a&SmifuGif;Edkifonf[laompdwful;,Ofr_rsm;onf avxJwGifvGifhpif uG,faysmufoGm;awmh.? vlwef;pm;wdkufyGJonf vHk;0opfvGif+yD; ydkrdkjywfom;aom o¿mefaqmifvmonf?

awmfvSefa&;ygwDrsm;onf [email protected],lr_udk jynfhpHkatmif jznfhqnf;=u&rnf? ‚wdk@onf wdkufcdkufjcif;udk oif=um;+yD;ay+yD? ,cktcgY Ttodynmudk rnfodk@aumif;pGm qkwfcGm&rnfenf;[laom todynmjzifh jznfhpGuf&rnfudk ‚wdk@odjrif&ef vdkvmonf? ‚wdk@onf rnfodk@aumif;pGm wdkufcdkuf&rnf/ rnfodk@aumif;pGm qkwfcGm&rnfqdkonfh ESpfckpvHk;udk oif,lrxm;yguatmifyGJcH&ef rjzpfEdkifa=umif; odjrif&ayrnf? xdk@jyif awmfvSefaom vlwef;pm;onf rdrdudk,fydkifcg;oD;aom tawG@t}uHKt& Todk@odjrifvm&ef oif=um;jcif;cH&onf? ±_H;edrfhaom twdkuftcHygwDrsm;ESifh awmfvSefa&;ygwD tm;vHk;xJwGifaAmf&SDApfrsm;onf rdrdwdk@ “wyfrawmf”udk tqHk;t±_H;tenf;qHk; rdrd. tjrKawudkxdef;odrf;r_taumif;qHk;/ (jyif;xef+yD; rukpm;Edkifaom) uGJjym;r_ tenf;qHk;/pdwf"mwfysufjym;r_tenf;qHk;jzifh tpDtpOftusqHk; qkwfcGmcJh=uonf? xdk@jyif‚tvkyfudk tus,fjyef@qHk;/ trSefuefqHk;ESif h pdwftwufºuqHk;enf;jzifhjyefvnfpwif&ef taumif;qHk; tajctaewGif&Sdonf? aAmf&SDApfrsm; Todk@aomtajctaeudk &&SdcJhjcif;rSm qkwfcGm&rnfudkvnf;aumif;/ rnfodk@ qkwfcGm&rnftm; od&Sdem;vnf&efudkvnf;aumif;/ tazmufjyefqHk;ygvDrefrsm;/ tazmufjyefqHk; tvkyform;or*~rsm;/ or0g,rtoif;rsm;/ tmrcHtzGJ@rsm;ESifh tvm;wl tzGJ@tpnf;rsm;twGif;wGif rnfodk@w&m;0ifpGm tvkyfvkyf&ef vHk;0 oif,l&rnfudkvnf;aumif; jiif;qef=uaom awmfvSefa&; avvHk;xGm;olrsm;udk t=uifemuif;pGmzGifhcs+yD; xkwfy,fypfcJhjcif;a=umifhomjzpf.?

13

'Da&wufonfhESpfrsm; (1910-1914)? tpydkif;wGif wdk;wufr_rSmr,HkEdkifavmufatmif aES;auG;cJhonf? xdk@aemuf 1912 ckESpf vDemta&;tcif;22222

aemufwGif tawmfyifvsifjrefvmcJh.? tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_xJ&Sdrif&SDApfwdk@. "e&Sifvlwef;pm; udk,fpm;vS,ftcef;udk 1905 ckESpf aemufydkif;wGif"e&Sifvlwef;pm;w&yfvHk;u aumif;pGmem;vnfcJh+yD; Ttcsufa=umifh "e&Sifvlwef;pm;w&yfvHk;u aAmf&SDApfrsm;tm; qef@usif&mwGif rif&SDApfrsm;udk enf;rsKd;pHkjzifh axmufcHcJh=uonf? aAmf&SDApfrsm;onf r}uHKpbl;aomtcuftcJrsm;udkausmfeif;&if; rif&SDApfrsm;udk wGef;z,fypfcJhonf? odk@aomf tu,fI aAmf&SDApfrsm;onf Oya'ytvkyfudk “Oya'twGif;tcGifhtvrf;rsm;”rjzpfrae toHk;csr_rsm;ESifh aygif;pyfay;aom rSefuefonfhenf;y&d,m,fudk rusifhoHk;cJhygv#if Ttcsufudk vkyf&mwGif rnfonfhtcgrS atmifjrifpGm aqmif&GufEdkifvdrfhrnf r[kwfay? aAmf&SDApfrsm;onf azmufjyefvSaom 'l;rm;v$wfawmfxJ&Sd tvkyform;ae&mtm;vHk;udk &&SdcJh.?

yxre,fcsJ@urBmppf}uD; (1914-1917)? tvGeftrif; azmufjyefaom“ygvDref”ESifhtwl Oya'wGif; ygvDref0g'onf awmfvSefaomypPnf;rJhvlwef;pm; ygwDjzpfaom aAmf&SDApfrsm;tm; tvGefw&m tusKd;jyKcJhayonf?aAmf&SDApf udk,fpm;vS,frsm;udk qdkufaA;&D;,m;odk@ e,fESifypfvdkufonf? jynfyodk@e,fESifcH&olrsm;. pme,fZif;rsm;wGif qdk&S,fe,fcsJ@0g'/ qdk&S,fa&SmfAif0g'/qdk&S,fjynfcspf0g'/ cdkif+rJaom EdkifiHwumh0g'ESifh rcdkif+rJaom EdkifiHwumh0g'/a&$jynfat;0g'ESifh a&$jynfat;0g'pdwful;,Ofr_udk awmfvSefaom jiif;y,[email protected]&miftqif; trsKd;rsKd;wdk@udk tjynfhtpHkqHk; awG@&onf? ±k&Sm;qdk&S,fvpf v_yf&Sm;r_wGif“*d k%f;tkyfpkrsm;”rsm;jym;r_udkvnf;aumif;/ ‚wdk@twGif;wGifjzpfyGm;aom jyif;xefonfhwdkufyGJudkvnf;aumif; rmefrme}uD;pGm raxrJhjrifjyKcJh=uaom 'kwd,tifwmae&Sife,f. ynm&Sifvlrdkufrsm;ESifh tr,f}uD;tdkrsm;onf olwdk@. ºum;0gxm;aom-a&S@wef;a&mufaom wdkif;jynftm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;&Sd “Oya'wGif;”tcGifhta&;udk ppfu vufv$wfapvdkufaomtcg-±k&Sm;awmfvSefa&;orm;rsm; qGpfZvefESifh tjcm;wdkif;jynfrsm;pGmwGif vkyfcJhaomtjrifrsm; vGwfvyfpGm (Oya'y) zvS,fr_ESifh rSefuefaomtjrifrsm; vGwfvyfpGm (Oya'y)&SmazGr_rsKd;ESifh teD;pyfqHk;udkyif pnf;±Hk;vkyfaqmifEdkifjcif; r&SdcJhay? TtwGuf

14

a=umifhyif wdkif;jynftm;vHk;&Sd ajAmifusaom qdk&S,fjynfcspform;rsm;ESifh“aumufpuD; 0g'Drsm;” ESpfrsKd;pvHk;onf ypPnf;rJhvlwef;pm;. tqdk;0g;qHk; opPmazmufrsm; jzpfvm=uavonf? xdk@jyif 1917-1920 ckESpfwGif aAmf&SDApf0g'atmifyGJcH&onfh t"duta=umif;&if;wckrSm 1914 ckESpfukefrSp+yD; qdk&S,fa&SmfAif0g'ESifh“aumufpuD;0g'”(tvm;wlyif jyifopfjynf&Sd avmif*Gwf0g'33333/t*Fvefjynf&Sd tif'Dyif;'ifhavbmygwD44444 acgif;aqmifrsm;ESifh azbD,Hrsm;55555 tDwvD&Sd wl&yfwDwdk@. tjrifrsm;). qdk;oGrf;r_/ ,kwfnHhodrfzsif;r_/ pufqkyfzG,f&maumif;r_wdk@udk t=uifemuif;rJhpGm zGifhcscJhjcif;ESifh aemifwGifvlxkonf aAmf&SDApftjrifrsm;. rSefuefr_udk rdrdwdk@udk,fydkif tawG@t}uHKt& ydkIydkI ,Hk=unfvmcJhjcif;wdk@a=umifhyifjzpf.?

±k&Sm;jynf 'kwd,t}udrfawmfvSefa&; (1917 - azazmf0g&DvrS atmufwdkbmvtxd)? Zmpepf. r,HkEdkifavmufatmif tdkrif;+yD; acwfaemufusr_(tjyif;xefqHk;aomppf. xdk;ESufr_rsm;/ tcuftcJrsm;. xyfavmif;r_) wdk@u‚tm; OD;wnfqef@usifaom r,HkEdkifp&m zsufqD;a&;tiftm;wckudk zefwD;ay;vdkufonf? &uftenf;i,ftwGif;wGif ±k&Sm;jynfonf urBmay:&Sd tjcm;rnfonfhwdkif;jynfxufrqdk ppfjzpfaeaom tajctaersm;atmufwGif ydkrdkvGwfvyfaom "e&Sif'Drdkua&pD orRwEdkifiHtjzpf ajymif;vJoGm;onf? twdkuftcHygwDrsm;ESifh awmfvSefa&;ygwDrsm;. acgif;aqmifrsm;onf “twif;usyfqHk; ygvDrefpepf”orRwEdkifiHrsm;wGif vkyfouJhodk@yif tpdk;&tzGJ@wckudk zGJ@pnf;vdkufonf?vlwa,mufonf ,cifu ygvDreftwGif;/ tazmufjyefqHk; ygvDreftwGif;rSmjzpfygap/ twdkuftcHygwD. acgif;aqmifwa,mufjzpfcJhygu awmfvSefa&;wGifqufvuf yg0ifrnfhol.tcef;udk taxmuftultaxmuftultaxmuftultaxmuftultaxmuftul jyKay.?

&ufowWywftcsKd@twGif;wGif rif&SDApfrsm;ESifh“qdk&S,fawmfvSefa&;orm;rsm;”onf 'kwd,tifwmae&Sife,f. Oa&myol&Jaumif;rsm;/ 0ef}uD;0g'orm;rsm;ESifh tjcm;tacsmiform; tr_dufo±dkufrsm;. enf;emrsm;/ vkyfyHkrsm;/taxmuftxm;rsm;ESifh qifajcvdrfrsm; tm;vHk;udk tukeftpif &,lvdkuf=uonf? ,cktcg u|efawmfwdk@ zwf±_&aom &Sdwf'DrefESifh aemhuD;cfta=umif;/aumufpuD;ESifh [Dzm'if;ta=umif;/ &if;em;ESifh =opwmvpfta=umif;/ atmfwdkabm0g;ESifh z&pftuf'vmta=umif;/ wl&yfwDESifh avmif*Gwfta=umif;/ t*F

15

vefjynf&Sd azbD,HESifh tif'Dyif;'ifh avbmygwD acgif;aqmif;rsm;ta=umif;tm;vHk;onf u|efawmfwdk@twGuf ysif;&dzG,f&m xyfrHajymqdkjcif;/ a[mif;EGrf;+yD;=um;aeusaw;oGm;udk jyefoDqdkjcif;uJhodk@ jzpfayonf (wu,fvnf; jzpfonf?)u|efawmfwdk@onf tvm;wltjcif;t&mudk rif&SDApfrsm;Y awG@cJh+yD;jzpfonf?acwfaemufusaom wdkif;jynf&Sd tacsmiform;rsm;onf a&S@wef;a&muf wdkif;jynfrsm;pGm&Sd tacsmiform;rsm;.a&S@odk@ ausmfoGm;av+yD? TonfrSm ordkif;.usDpm;csufyif jzpfonf?

tu,fI 'kwd,tifwmae&Sife,f ol&Jaumif;tm;vHk;onf c|wf+cHKusoGm;+yD; qdkAD,ufESifh qdkAD,uftm%m. ta&;ygr_ESifh tcef;u¾jy\emudkcef@rSef;&mwGif rdrdwdk@bmom t&SufwuGJ jzpfcJhygv#if ,cktcg 'kwd,tifwmae&Sife,fudk pGef@cGmoGm;=uaom tvGefta&;ygaom ygwD 3 ck (‚wdk@rSm*smref tif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwD66666/ jyifopfavmif*Gwf0g'Drsm;ESifh+Adwdo# tif'Dyif;'ifh avbmygwD) . acgif;aqmifrsm;onf Tjy\emtay:wGif“tajymifajrmuf”qHk;aomenf;vrf;jzifh rdrdwdk@bmom t&SufwuGJjzpf+yD;±_yfaxG;oGm;cJhygv#if olwdk@tm;vHk;onf "e&Sifaygufp'Drdkua&pD tpGJtvef;.aus;u|efrsm; (rdrdwdk@udk,fudk“qdk&S,f'Drdku&ufrsm;”[k ac:a0:=uaom 1848ckESpf "e&Sifaygufp. pdwf"mwftwdkif;&Sdonf) jzpfoGm;ygv#if ‚wdk@tm;vHk;‚wdk@tm;vHk;‚wdk@tm;vHk;‚wdk@tm;vHk;‚wdk@tm;vHk;udkrif&SDApfrsm;Y u|efawmfwdk@ awG@jrifcJh+yD;jzpfayonf? ordkif;onf Todk@usDpm;cJhjyefonf? æ ±k&Sm;jynfwGif 1905 ckESpfY qdkAD,ufrsm; aygufzGm;vmcJhonf?1917 ckESpf azazmf0g&DvrS atmufwdkbmvtxd ‚wdk@tm; rif&SDApfrsm;utvGJoHk;pm; jyKvkyfcJhonf? ‚wdk@onf qdkAD,ufrsm;. tcef;ESifh ta&;ygr_udkem;vnfEdkifpGrf; r&Sdaoma=umifh c|wf+cHKusoGm;cJhonf? ,cktcgwGifrl qdkAD,uftm%m t,ltqonf urBmtESH@wGifurBmtESH@wGifurBmtESH@wGifurBmtESH@wGifurBmtESH@wGif ay:xGufvm+yD; wdkif;jynftm;vHk;&SdypPnf;rJhrsm;twGif;wGif t[kefjyif;pGmjyef@ESH@aeonf? xdk@jyif 'kwd,tifwmae&Sife,f. ol&Jaumif;}uD;rsm;onf qdkAD,ufrsm;. tcef;ESifhta&;ygr_udkem;vnfEdkifpGrf; r&Sdaoma=umifh u|efawmfwdk@ rif&SDApfrsm;uJhodk@yif ae&mae&mae&mae&mae&mwumwGif wumwGif wumwGif wumwGif wumwGif c|wf+cHKusae=uonf? tawG@t}uHKrsm;u oufaojyvdkufonfrSmypPnf;rJhawmfvSefa&;. tvGefta&;}uD;aom jy\emtcsKd@wGif wdkif;jynftm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;onf ±k&Sm;jynfu jyKvkyfcJhonfhtwdkif; rvGJraoG jyKvkyf&ayvdrfhrnf?

16

Oa&myESifh tar&duwdkufwGif ,ae@r=umc% awG@&aomtjrifrsm;ESifhqef@usifpGmyif aAmf&SDApfrsm;onf ygvDrefpepf (vufawG@tm;jzifh) "e&SiforRwEdkifiHESifh rif&SDApfrsm;udk qef@usifonfh atmifjrifaomwdkufyGJudk owd}uD;pGmjzifh pwifcJhjcif;jzpf+yD; ‚twGuf olwdk@jyKvkyfaom jyifqifr_rsm;onfvnf;rnfonfhenf;ESifhr# vG,fulonfr[kwfacs? u|efawmfwdk@onf azmfjycJhaomumvtpydkif;wGif tpdk;&udkjzKwfcs&ef rv_H@aqmfcJh? qdkAD,ufrsm;. yg0ifr_ tcsKd;tpm;ESifh pdwf"mwfudk OD;pGmajymif;vJypfjcif; r&SdbJ r&SdbJ r&SdbJ r&SdbJ r&SdbJ ‚udkjzKwfcs&ef rjzpfEdkifa=umif;udkom &Sif;vif;jycJhonf? u|efawmfwdk@onf "e&SifygvDref/ qdkvdkonfrSmOya'jyKv$wfawmfudk oydwfarSmuf&ef ra=unmcJh? u|efawmfwdk@ygwD. (1917ckESpf) {+yD uGefz&ifhrSp+yD; ygwDtrnfjzifh w&m;0ifpGm pwifajymqdkcJhonfrSmOya'jyKv$wfawmf&Sdaom "e&SiforRwEdkifiHonf Oya'jyK v$wfawmfr&Sdaom"e&SiforRwEdkifiHxuf ydkIaumif;.? odk@aomf “tvkyform;v,form;”orRwEdkifiHjzpfaom qdkAD,uforRwEdkifiHonf rnfonfh "e&Sif"rdkua&pDygvDref orRwEdkifiHxufrqdk ydkIaumif;onf[lIomjzpf.? Todk@aom owd&Sdaom ukefpifaom/ tao;pdwfusaom a&&Snfjyifqifr_rsm;r&SdcJhygu u|efawmfwdk@onf 1917ckESpf atmufwdkbmvwGif atmifyGJ&&Sdvdrfhrnfr[kwf? TatmifyGJudkvnf; xdef;odrf;Edkifvdrfhrnf r[kwfay?

17

( 4 )( 4 )( 4 )( 4 )( 4 )

tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;&S dtvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;&S dtvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;&S dtvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;&S dtvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;&S d rnfonfh&efolrsm;udk qef@usifwdkufyG Jqif&if; aAmf&S DApf0g'onf rnfonfh&efolrsm;udk qef@usifwdkufyG Jqif&if; aAmf&S DApf0g'onf rnfonfh&efolrsm;udk qef@usifwdkufyG Jqif&if; aAmf&S DApf0g'onf rnfonfh&efolrsm;udk qef@usifwdkufyG Jqif&if; aAmf&S DApf0g'onf rnfonfh&efolrsm;udk qef@usifwdkufyG Jqif&if; aAmf&S DApf0g'onf }uD;xGm;+yD;cd ki frmum xkom;ayom; &&S dvmcJ hoenf;? }uD;xGm;+yD;cd ki frmum xkom;ayom; &&S dvmcJ hoenf;? }uD;xGm;+yD;cd ki frmum xkom;ayom; &&S dvmcJ hoenf;? }uD;xGm;+yD;cd ki frmum xkom;ayom; &&S dvmcJ hoenf;? }uD;xGm;+yD;cd ki frmum xkom;ayom; &&S dvmcJ hoenf;?

yxrESifht"dutm;jzifh tacsmif0g'udk qef@usifaom wdkufyGJtwGif;wGifjzpf.? Ttacsmif0g'onf 1914 ckESpfwGif qdk&S,fa&SmfAif0g'tjzpf vHk;0}uD;xGm;oGm;+yD; ypPnf;rJhvlwef;pm;udk qef@usifum "e&Sifvlwef;pm;rsm;ESifhvHk;0yl;aygif;oGm;onf? "rRwmyif‚onf tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;&Sd aAmf&SDApfrsm;. t"du&efol jzpfcJhonf? ‚onf EdkifiHwumh twdkif;twmt&vnf; t"du&efoltjzpf &SdaeqJjzpfonf? aAmf&SDApfrsm;onf T&efoludk txl;tm±HktpdkufqHk; jzpfcJhonf? qufvufIvnf; tm±HkpdkufcJhonf?TbufwGif aAmf&SDApfwdk@. vkyfaqmifr_rsm;udk ,cktcg jynfyuvnf;/ aumif;pGm od&Sd+yD;ay+yD?

odk@apumrl tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;&Sd aAmf&SDApf0g'.tjcm;aom &efoltwGufqdkygrl jcm;em;a=umif;udk ajymqdk&ayrnf? aAmf&SDApf0g'onf "e&SifaygufpawmfvSefa&;0g'"e&SifaygufpawmfvSefa&;0g'"e&SifaygufpawmfvSefa&;0g'"e&SifaygufpawmfvSefa&;0g'"e&SifaygufpawmfvSefa&;0g'udk qef@usifaom a&&SnfwdkufyGJtwGif;wGif }uD;xGm;yHkay:vm+yD; xkom;ayom; &&Sdvmonf? Ttcsufudk jynfywGifjynfhpHkpGm rod&Sdao;ay? TawmfvSefa&;0g'onf rif;rJh0g' taiG@toufjzifhjynfhESufaeaom odk@r[kwf rif;rJh0g'rS wpHkw&mcdk;,lum rnfonfhta&;}uD;aom jy\emrsm;wGifrqdk cdkifrmaom ypPnf;rJhvlwef;pm;wdkufyGJ. ta=umif;tcsufrsm; vdktyfr_rsm;ESifh rudkufnDay? rmhufpf0g'oabmw&m;u aumif;pGm

18

pdkufxlxm;+yD; xdkr#ru Oa&myawmfvSefa&;rsm;ESifh awmfvSefa&;v_yf&Sm;r_ tawG@t}uHKtm;vHk;u tjynfhtpHkoufaojycJhonfrSm t&if;&SifpepfatmufwGifypPnf;ydkif&Sifuav;/ qdkvdkonfrSm vkyfief;ydkif&Sifuav; (Oa&mywdkif;jynfrsm;pGmwGif tvGefus,fjyef@+yD; xkxnfvdkuf&Sdaeaom vlr_a&; trsKd;tpm;wck) onfzdESdyfr_rsm; tpOfojzifh cHpm;&+yD; r=umc% ‚.tajctaersm;wGif r,HkEdkifavmufatmif jyif;xefvsifjrefpGm av#musysufpD;oGm;I awmfvSefa&; tvGeftu|Hjzpfr_bufodk@ tvG,fwul ul;ajymif;oGm;=ujcif;yif jzpfonf? odk@&mwGif‚onf cHEdkif&nf&Sdr_/ pnf;±Hk;r_/ pnf;urf;&Sdr_ESifh +rJ+rHr_ponfwdk@udk azmfjyEdkifpGrf;r&Sday? t&if;&Sif0g'. a=umufrufzG,f&mrsm;a=umifh“±l;rwwf”jzpfaeaom"e&Sifaygufprsm;onf rif;rJh0g'uJhodk@yif t&if;&Sifwdkif;jynftm;vHk;. xl;jcm;aom vlr_tjcif;t&m wrsKd;jzpfonf? TawmfvSefa&;0g'onf rwnf+idrfr_ESifhtESpfr&Sdr_/ ‚onf acgif;iHk@cHjcif;/ pdwfxufoefr_r&Sdjcif;/ pdwful;,Ofjcif;/xdkr#ru "e&Sif“a&yef;pm;aomt,ltq”wckodk@r[kwf tjcm;wckY“t±l;trl;”jzpfaejcif;wdk@qDodk@ vsifjrefpGm ul;ajymif;oGm;Edkifonfh tvm;tvm&Sdonf? Tt&mtm;vHk;onf trsm;od=uaom t&mrsm;jzpfonf? odk@aomfawmfvSefa&;ygwDrsm;onf TtrSefw&m;rsm;udk oabmw&m;t& taumiftxnfrJhpGm todtrSwfjyK±Hkr#ESifh twdwfu usL;vGefchJzl;aom trSm;rsm; xyfrHusL;vGefjcif;udk a&Smifv$JI r&Edkifay? TtrSm;rsm;onf rar#mfvifhaom tcsdefa=umifh r}uHKpbl;aom ywf0ef;usifESifh xl;jcm;aom/ tenf;ESifhtrsm; xl;jcm;aomtajctaewdk@wGif o¿mefopf wckckjzifh ay:xGufvmwwfonf?

rif;rJh0g'onf r=umc%yif tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_. tacsmif0g'tjypfrsm;twGuf '%fcwfr_wrsKd; jzpfcJhonf? yHko¿mefysuf ESpfckpvHk;onf tjyeftvSef jznfhpGuf=uonf? xdk@jyif ±k&Sm;jynfwGif ‚.vlOD;a&yg0ifr_tcsKd;tpm;t& Oa&mywdkif;jynfrsm;xuf "e&Sifaygufp ydkrdkrsm;aomfvnf;awmfvSefa&;ESpfckpvHk;twGif; (1905 ESifh 1917 ckESpf) Yvnf;aumif;/ awmfvSefa&;qifonfh umvrsm;twGif;Yvnf;aumif;/ rif;rJh0g' =oZmoufr_onfE_dif;,SOfjcif;t& rajymyavmufay? Todk@jzpf&jcif;. ta=umif;&if; wpdwfwydkif;rSm tacsmif0g'udk t=uifemuif;rJhpGmESifh raphpyfpwrf; tpOft+rJ wdkufcdkufcJhaom aAmf&SDApf0g'. aumif;r_a=umifhjzpfonf? Tonfudk oHo, jzpfp&m

19

rvdkay?“wpdwfwydkif;”[k u|efawmfajym&jcif;rSm ±k&Sm;jynf&Sd rif;rJh0g'. =oZmt&Sdefudk tm;enf;ap&mwGif ydkrdkta&;}uD;aom ta=umif;&if;&Sdjcif;a=umifhjzpf.? ‚rSm vGefcJhaom (19 &mpk. 70 ydkif;ESpfrsm;) u rif;rJh0g'onf xl;uJpGmjzpfay: wdk;yGm;vm+yD; ‚.vHk;0rSm;,Gif;r_ESifh awmfvSefaom vlwef;pm;. vrf;!¸efoabmw&m;tjzpf vHk;0roifhawmfr_wdk@ ay:vGifvmjcif;a=umifhjzpf.?

aAmf&SDApf0g'onf 1903 ckESpfY aygufzGm;vmuwnf;u "e&SifaygufpawmfvSefa&;0g'/ rif;rJh0g'wydkif;/ (odk@r[kwf rif;rJh0g'bufodk@ wdrf;!$wfaeaom)awmfvSefa&;0g'udk qef@usifaom t=uifemuif;rJhonfh wdkufyGJtpOftvm &SdcJhonf? TtpOftvmonf awmfvSefaom qdk&S,f'Drdkua&pDwGif wav#mufvHk;&SdcJh+yD; ±k&Sm;jynfwGif awmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;. vlxkvuQ%m aqmifaom ygwDtwGuf tkwfjrpfcscJhonfh 1900-1903 ckESpfwGif txl;tcdkiftrmawmifhwif;vmcJhonf? aAmf&SDApf0g'onf "e&Sifaygufp awmfvSefa&;0g'bufwdrf;!$wfr_udk tjcm;olrsm;xuf ydkrdkazmfjyaom ygwDjzpfonfh“qdk&S,fawmfvSefa&;”ygwDtm; qef@usifaomwdkufyGJudk qufcHcJh+yD; qufvufqifE$JcJhonf?TwdkufyGJudk t"dutcsuf 3 csufay:wGif qifE$JcJh.? yxrtm;jzifh TygwDonfrmhufpf0g'udk jiif;y,fonf? rnfonfhEdkifiHa&; v_yf&Sm;r_udkrqdk rvkyfrDwGifvlwef;pm; tiftm;pkrsm;ESifh ‚wdk@. tjyeftvSefqufqHa&;udk wif;usyfaom yuwdbm0usaom tuJjzwfcsuf. vdktyfr_udkem;vnf&ef (odk@r[kwfem;rvnf[kajymv#if ydkrdkrSefuefvdrfhrnf) cg;cg;oD;oD;jiif;y,fonf? 'kwd,tm;jzifh TygwDonf u|efawmfwdk@ rmhufpf0g'orm;rsm;u ,wdjywfy,fcsxm;aom wOD;csif;t=urf;zufr_/ vkyf}uHowfjzwfr_udk todtrSwfjyKjcif;a=umifh xl;uJpGm “awmfvSefa&;usonf” odk@r[kwf “vuf0Jusonf” [k rdrdwdk@bmom ,lqonf? trSefyif wOD;csif;t=urf;zufr_udk u|efawmfwdk@ y,fcs&jcif;rSm ‚onf roifhawmfaoma=umifh jzpfonf? jyifopfawmfvSefa&;}uD;.t=urf;zufr_ odk@r[kwf a,bk,stm;jzifh wurBmvHk;&Sd "e&Sifvlwef;pm; 0dkif;wdkufjcif;cH&aom atmifyGJ&aom awmfvSefa&;ygwDw&yfu usifhoHk;onfht=urf;zufr_udk“rlt&”±_wfcsEdkifpGrf;&S dolrsm;tm; 1900-1903 ckESpfwGifrmhufpf0g'orm;ESifh awmfvSefa&;orm;wa,muf jzpfaeao;onfhyvufcfaemzfhu raxrJhjrif oa&mf+yD;cJhav+yD? wwd,tm;jzifh “qdk&S,fawmfvSefa&;orm;

20

rsm;”onf *smrefqdk&S,f'Drdkua&pDygwD. E_dif;,SOfjcif;t& rxif&Sm;aom tacsmif0g' tjypfrsm;udk ±_wfcsjcif;jzifh “tvGef”vuf0Jusonf[k xifrSwfcJhonf?wcsdefwnf;rSmyif olwdk@udk,fwdkifrSmrl xdkygwD. tpGef;a&muf tacsmif0g' orm;rsm;tm; twkcdk;cJh=uonf? Oyrm ajr,mjy\em odk@r[kwf ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfjy\emwdk@wGifjzpf.?

}uHK}udKufIajym&v#if ordkif;onf u|efawmfwdk@ tpOft+rJ&yfcHajymqdkaom ,lqcsufudk }uD;rm;us,fjyef@aom urBmhordkif; twdkif;twmt& ,cktcg twnfjyKvdkuf.? ‚rSm awmfvSefaom awmfvSefaom awmfvSefaom awmfvSefaom awmfvSefaom *smrefqdk&S,f'Drdku&ufygwD(rSwfom;&efrSm vGefcJhaom 1900-1903 ckESpfu bef;pwdef;tm; ygwDrS xkwfypf&ef yvufcfaemhzfu awmif;qdkcJhonf? xdkjyif aAmf&SDApfrsm;onf TtpOftvmudk wav#mufvHk; qufcHcJhonf? 1913 ckESpfwGif vD*sif. vHk;0qdk;oGrf;r_/odrfzsif;r_ESifh opPazmufr_77777 wdk@udk zGifhcscJhonf?) onf awmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;u atmifyGJ&&Sd&ef vdktyfaom ygwDtjzpfodk@ a&muf&Sd&ef teD;pyfqHk;teD;pyfqHk;teD;pyfqHk;teD;pyfqHk;teD;pyfqHk;jzpfjcif;yifjzpfonf? ,cktcg 1920 ckESpfwGif ppfumvESifh ppf+yD;tapmydkif;ESpfrsm;. &Sufp&m taumif;qHk;aom qHk;±_H;r_rsm;ESifh tusyftwnf;rsm;tm;}uHKcJh&+yD;aemufY &Sif;vif;pGm jrifvmEdkifonfrSm taemufwdkif; ygwDtm;vHk;xJwGif *smrefawmfvSefaom qdk&S,f'Drdku&ufygwDonf taumif;qHk;acgif;aqmifrsm; arG;xkwfcJh+yD; jyefvnfemvHxlvmum tjcm;ygwDrsm;xuf tm;opfrsm;ydkrdkvsifjrefpGm &&SdcJhonf? Tonfudk aumufpuD;rsm;/ [Dzm'if;/ vD'Dabmif;rsm;ESifh u&pfydkif;,if;wdk@. tacsmif0g'ESifh ausm±dk;rJhr_wdk@tm; qef@usifaomtqufrjywfonfh wdkufyGJudk qifE$Jae=uaom pyg;wmhpfygwD88888ESifh“*smref tif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdkua&pDygwD”. vuf0JypPnf;rJh*dk%f;wdk@ ESpfckpvHk;wGifvnf; awG@Edkifayonf? ,cktcg u|efawmfwdk@onf yJ&pfbHktzGJ@rS yxr qdk&S,fvpfqdkAD,uforRwEdkifiHtxdjzpfaom vHk;0+yD;pD;cJhonfh ordkif;umvydkif;udk t=urf;tm;jzifh+cHKI =unfh±_rnfqdkygu rmhufpf0g'u rif;rJh0g'tay: xm;&Sdaom a,bk,soabmxm;udk twdusqHk;ESifh t&Sif;vif;qHk; awG@Edkifayonf? tqHk;owf cGJjcrf;pdwfjzm&mwGif rmhufpf0g'onf rSefuefa=umif; jyovdkufayonf? xdk@jyif rif;rJh0g'orm;rsm;onf qdk&S,fvpfygwD trsm;pkxJwGif v$rf;rdk;aeaom EdkifiHawmfESifhywfoufI tacsmif0g' tjrifrsm;udk rSefuefpGm !efjycJhaomfjim;vnf; azmfjy&

21

rnfrSm yxrtm;jzifh Ttacsmif0g'onf EdkifiHawmfESifh ywfoufI rmhufpf.tjrifrsm;udk ±kyfysufqif;ysufvkyfjcif;/ xdkr#ru wrifoufouf xdefcsefxm;jcif;(u|efawmf. “EdkifiHawmfESifh awmfvSefa&;”“EdkifiHawmfESifh awmfvSefa&;”“EdkifiHawmfESifh awmfvSefa&;”“EdkifiHawmfESifh awmfvSefa&;”“EdkifiHawmfESifh awmfvSefa&;”pmtkyfxJwGif EdkifiHawmfESifh ywfoufI acwfpm;aeaom qdk&S,f'Drdkua&pD ,lqcsufrsm;. tacsmif0g'udktvGef&Sif;vif;jywfom;pGm zGifhcsxm;aom tdef*,f.pmudk 1875 ckESpfrS 1911ckESpfxd 36 ESpfwdkifwdkifyif bDb,fonf xdefcsef uG,f0Sufxm;onf[k u|efawmfaxmufjycJhonf) wdk@ESifhqufpyfaeonf? xdk@jyif 'kwd,tm;jzifh T tacsmif0g'tjrifrsm;udk jyKjyifjcif;/ qdkAD,uftm%mESifh ‚. "e&SifygvDref 'Drdkua&pDxuf omvGefr_tm; todtrSwfjyKjcif;wdk@udk twdtustm;jzifh Oa&myESifhtar&duwdkufrS qdk&S,fvpfygwDrsm;&Sd rmhufpf0g'tusqHk; tEG,frsm; twGif;wGiftvsifjrefqHk;ESifh tus,fjyef@qHk; jyKvkyfcJhayonf?

rdrdygwDwGif;&Sd “vuf0J”aoGzDa&;udk aAmf&SDApf0g'u qef@usifqifE$JaomwdkufyGJonf txl;}uD;rm;onfh twdkif;twmjzifh ESpf}udrfjzpfyGm;cJhonf? w}udrfrSm 1908 ckESpfwGif tazmufjyefqHk;“ygvDref”ESifh tazmufjyefqHk;aom w&m;Oya'rsm;jzifh uef@owfxm;aom Oya'wGif; tvkyform;tzGJ@rsm;wGif yg0ifrnfavm odk@r[kwf ryg0ifbJaernfavm jy\emwGifjzpf+yD; aemufw}udrfrSm1918 ckESpf (b&ufvpfawmhzf +idrf;csrf;a&;99999) wGif“aphpyfa&;”wck odk@r[kwftjcm;wckudk cGifhjyKEdkif rjyKEdkif jy\emwGifjzpf.?

1908 ckESpfwGif“vuf0J”aAmf&SDApfrsm;onf tazmufjyefqHk;“ygvDref”xJwGifyg0if&ef vdktyfr_udkem;vnf&ef acgif;rmpGmjiif;y,fonfh twGufa=umifhu|[email protected] xkwfypfjcif;udkcH&onf?“vuf0Jorm;rsm;”onf txl;ojzifh 1905 ckESpfwGif oydwfarSmufr_. atmifjrifaomtawG@t}uHKudk tajccHcJh.? æ ‚wdk@xJwGif uGefjrKepfygwD0ifwa,muf. trnfudk aemiftcgY*k%foduQm&SdpGmjzifh cH,lcJhaom (,ckvnf;cH,laeqJjzpfaom) awmufajymifaomawmfvSefa&;orm; rsm;pGm&Sdonf? 1905 ckESpf =o*kwfvwGif Zmonf twdkifyifcH“ygvDref”wck ac:qdka&;udk a=unmaomtcg twdkuftcHygwDrsm;tm;vHk;ESifh rif&SDApfrsm;udk qef@usifpGmyif aAmf&SDApfrsm;onf oydwfarSmuf&ef a=unmcJhonf? pifppftm;jzifh TygvDrefudk 1905 ckESpf atmufwdkbmawmfvSefa&;uvSJusif; ypfvdkufonf? xdkt}udrfoydwfarSmufr_ rSefuefcJh&jcif;rSm a,bk,s

22

tm;jzifh azmufjyefaom ygvDrefrsm;wGif ryg0ifjcif;onf rSefuefaoma=umifhr[kwfbJ u|efawmfwdk@onf vlxkoydwfrsm;rS EdkifiHa&;oydwfrsm;odk@vnf;aumif;/ xdk@aemuf awmfvSefa&;oydwfodk@vnf;aumif; xdk@aemuf ykefuefr_odk@vsifjrefpGm ul;ajymif;a&;odk@vnf;aumif; a&S;±_cJhaom yuwdbm0 tajctaersm;tm; rSefuefpGm tuJjzwfEdkifjcif; a=umifhjzpf.? xdk@jyif xdktcsdefu wdkufyGJonfyxrudk,fpm;vS,f v$wfawmfac:qdkjcif;udk Zmbk&ifvufxJY xm;rnfavmodk@r[kwf ‚ac:qdka&;udk tkyfpdk;r_a[mif;. vufxJrS &,l&ef }udK;pm;rnfavm[lonfh jy\emwGif A[dkjyKxm;onf? odk@aomf aemufydkif;Y tvm;wlyuwdbm0 tajctaeonf wnf&Sdvdrfhrnf[kvnf;aumif; TuJhodk@aomjzpfay:wdk;yGm;r_onf wlnDaom OD;wnfcsufESifh t&Sdeftwdkif;&Sdvdrfhrnf[kvnf;aumif; wxpfcs rajymEdkifv#if ajym&efvnf; rjzpfEdkifv#if oydwfarSmufjcif;onf rrSefuefEdkifawmhay?

1905 ckESpfwGif aAmf&SDApfwdk@u“ygvDref”udk oydwfarSmufjcif;onfawmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;udk tzdk;rjzwfEdkifaom EdkifiHa&;tawG@t}uHKjzifh ºu,f0ap+yD; Oya'wGif;udk Oya'yESifhvnf;aumif;/ ygvDrefudk ygvDrefjyifywdkufyGJo¿mefrsm;ESifhvnf;aumif; aygif;pyfay;&mwGif ygvDrefo¿mefrsm;udkjiif;y,f&jcif;rSm wcgw&H tusKd;&Sd+yD; vdkvnf;vdktyfa=umif;udk jyovdkufayonf? odk@aomf TtawG@t}uHKudk rwlaom rwlaom rwlaom rwlaom rwlaom ta=umif;tcsufrsm;ESifh rwlrwlrwlrwlrwlaomaomaomaomaom tajctaersm;rS rsufuef;qefqef yHkwlul;cs+yD; a0zefydkif;jcm;r_r&SdbJtoHk;jyKjcif;rSm trSefyif}uD;rm;aom trSm;wckjzpf.? odk@apumrl 1906ckESpfwGif aAmf&SDApfrsm;u“'l;rm;”“'l;rm;”“'l;rm;”“'l;rm;”“'l;rm;”udk oydwfarSmufjcif;onf ao;i,f+yD; tvG,f

wulukpm;Edkifaom t&mwckjzpfapumrl trSm;wckjzpf.?· 1907-1908 ckESpf

ESifh aemufESpfrsm;wGif 'l;rm;udk oydwfarSmufcJhygu }uD;av;+yD; ukpm;&ef cJ,Of;------------------------

· wOD;wa,muftwGuf toHk;jyKEdkifaomt&mrsm;udk vdktyfonfh ajymif;vJjyifqifr_rsm; jyKvkyfI EdkifiHa&;ESifh ygwDrsm;twGuf toHk;jyKEdkif.? trSm;rusL;vGefzl;olonf ynm&Sdr[kwf? TuJhodk@aom vlrsKd;r&Sd/ &Sdvnf; r&SdEdkif? tvGef}uD;av;aomtrSm;rsm;udk rusL;vGefolESifh ‚wdk@tm; vG,ful pGmESifh vsifjrefpGm rnfodk@jyifqif&rnfudkod&Sdolom ynm&Sdjzpfay.?

23

aom trSm;wck jzpfayvdrf hrnf? tb,fa=umif hqd kaomf wzufwGi fawmfvSefa&;'Da& jrefqefpGm wufvm&efESifh ‚rS ykefuefr_qDodk@ ul;ajymif;oGm;&efudk rar#mfvifhEdkifjcif;/ tjcm;wzufY "e&Sifbk&ifpepftm; jyefvnfrGrf;rHaeaom ordkif;tajctae wckvHk;u Oya'wGif;ESifh Oya'y v_yf&Sm;r_rsm;udkaygif;pyfay;&ef awmif;qdkjcif;a=umifhyifjzpf.? +yD;pD;cJhaom Tordkif;umvydkif;udkjyefvnf =unfh±_aomtcg aemufumvrsm;ESifh qufpyfr_onf ,cktcg tjynfhtpHk ay:xGufvmay+yD? Oya'wGif;ESifh Oya'ywdkufyGJo¿mefrsm;udk yl;aygif;&efrkcsvdktyfonf[laom tjrifudkvnf;aumif; tazmufjyefqHk;aom ygvDrefESifhazmufjyefaom w&m;Oya'rsm;u uef@owfjcif; cH&aom tjcm;tzGJ@tpnf;rsm;pGm (tmrcHtoif;rsm; ponf) xJodk@ yg0if&ef rkcsvdktyfonf[laomtjrifudkvnf;aumif; usyfwnf;cufcJaom wdkufyGJxJwGif qkyfudkifrxm;yguaAmf&SDApfrsm;onf 1908-1914 ckESpfwGif ypPnf;rJhvlwef;pm; awmfvSefa&;ygwD. cdkif+rJaomtjrKawudk (cdkifrmawmifhwif; jzpfay:wdk;yGm;+yD; tm;jznfhwif;&ef rqdkxm;ESifh) xdef;odrf;xm;Edkifvdrfhrnf r[kwfa=umif; ,cktcg txl;&Sif;vif;vmayonf?

1918 ckESpfwGif udpPrsm;rSm uGJ+yJonftxd ra&mufcJhay? xdktcsdefu“vuf0J”uGefjrLepfrsm;onf u|efawmfwdk@ygwDwGif;Y oD;jcm;tpk odk@r[kwf“*dk%f;” tjzpfom ay:xGufcJh+yD; &Snf=umjcif; r&SdcJhay? 1918 ckESpfxJrSmyif“vuf0J uGefjrLepf0g'”. txif&Sm;qHk;aom udk,fpm;vS,frsm; jzpf=uonfh &Jabmf&m;'ufESifh blcg&ifponfwdk@onf rdrdwdk@trSm;udk twdtvif;0efcHcJh.? b&ufvpfawmhzf +idrf;csrf;a&;pmcsKyfonf e,fcsJ@orm;rsm;ESifh aphpyfa&;jzpfI ,if;ukdrlt& cGifhrv$wfEdkif[kvnf;aumif;/ awmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm; ygwDtwGufvnf; tEW&m,f&Sdaponf[kvnf;aumif; olwdk@xifrSwfonf? trSefyif,if;onf e,fcsJ@orm;ESifh aphpyfjcif;yifjzpf.? odk@aomf xdkpOf&Sd tajctaersm;atmufY TuJhodk@aom aphpyfa&;rsKd;onf rkcsvdktyf rkcsvdktyf rkcsvdktyf rkcsvdktyf rkcsvdktyf cJhayonf?

rsufarSmuftcg Oyrm b&ufvpfawmhzf +idrf;csrf;a&;vufrSwf a&;xdk;csdeftwGif;&Sd u|efawmfwdk@ enf;y&d,m,frsm;udk “qdk&S,fawmfvSefa&;orm;rsm;”u wdkufcdkufa=umif; u|efawmf=um;&aom tcgwGifjzpfap/ u|efawmfESif hpum;ajym&mwGif &Jabmf vefpfbm&D.æ“u|efawmfwdk@ +Adwdo#tvkyform;

24

or*~ acgif;aqmifrsm;u aAmf&SDApfrsm;twGuf aphpyfEdkifcGifh&Sdygv#if olwdk@vnf;aphpyfEdkifcGifh&Sdonf[k ajym=uonf”[laom rSwfcsufudk u|efawmf=um;&aomtcgwGifjzpfap u|efawmfonf OD;pGmyxrtm;jzifh ±dk;±dk;ESifh“toHk;rsm;”aomatmufyg Oyrmjzifh ajz=um;avh&Sdonf?

oif. armfawmfum;udk vufeufudkifvlqdk;rsm;u wm;qD;zrf;,lxm;onf[k qdk=uygpdk@? olwdk@tm; oif.aiG/ c&D;oGm;vmcGifhvufrSwf/ ajcmufvHk;jyL;ESifh armfawmfum;udk oifay;tyfvdkuf&onf? xdk@twGuf oifonf "m;jyrsm;vufrS vGwfcJhonf? Tonfum; aphpyfa&;jzpfonfrSm ajymp&myif rvdkawmhay? (aiG/ vufeuf/ armfawmfum;udk “igay;onf”? xdk@a=umifh +idrf;csrf;pGmxGufcGmcGifhudk ightm;“oifwdk@uay;onf”) odk@aomf Todk@aom aphpyfa&;rsKd;udk“rlt& cGifhrv$wfEdkif” [k a=unmrnfh odk@r[kwf ("m;jyrsm;onf aemufxyf"m;jywdkuf&mwGif armfawmfum;ESifh vufeufudk oHk;onfhwdkifatmifyif) aphpyfoludk "m;jyrsm;ESifh }uH&myg[k a=unmrnfh OD;aESmufrysufolwa,mufudkawG@&Sd&ef cJ,Of;ayvdrfhrnf? *smrefe,fcsJ@0g'. "m;jyrsm;ESifh u|[email protected]&;rSm Todk@aom aphpyfa&;rsKd;aywnf;?

odk@aomf ±k&Sm;jynf&Sd rif&SDApfrsm;ESifh qdk&S,fawmfvSefa&;orm;rsm;/ *smreDjynf&Sd &Sdwf'Dref0g'Drsm;ESifh (tawmfrsm;jym;aom aumufpuD;0g'Drsm;)/ =opwD;,m;jynf&Sd atmfwdkabm0g;ESifh z&uf'&pftuf'vm (vl}uD;rif; &ifemESifhtaygif;ygrsm;udk xnfhrajymawmh)/ jyifopfjynf&Sd &ifaemf',fuJhodk@aomolrsm;/avmif*GwfESifh taygif;ygrsm;/ t*Fvefjynf&Sd azbD,Hrsm;/“tif'Dyif;'ifhygwD0ifrsm;”ESifh“avbmygwD0ifrsm;”1010101010onf 1914-1918 ckESpfESifh 1918-1920ckESpfrsm;wGif rdrdwdk@EdkifiHrS "e&Sif"m;jyrsm;ESifhvnf;aumif; wcgw&HwGif“r[mrdwf”EdkifiHrsm;rS "e&Sifvlwef;pm; "m;jyrsm;ESifhvnf;aumif;“aphpyfa&;rsm;”vkyf+yD; rdrdwdkif;jynf&Sd awmfvSefaom ypPnf;rJhrsm;udk qef@usifaomqef@usifaomqef@usifaomqef@usifaomqef@usifaomtcg Tvl}uD;vlaumif; tm;vHk;onf "m;jywdkuf&mwGif }uH&mygrsm;"m;jywdkuf&mwGif }uH&mygrsm;"m;jywdkuf&mwGif }uH&mygrsm;"m;jywdkuf&mwGif }uH&mygrsm;"m;jywdkuf&mwGif }uH&mygrsm;tjzpf wu,fyifjyKrlcJh=uayonf?

ed*Hk;rSm &Sif;ay.?“rlt&”aphpyfa&;rsm;udk jiif;y,fjcif;onfvnf;aumif;/ rnfodk@aom aphpyfa&;rsKd;udkrqdk jiif;y,fjcif;onfvnf;aumif; ta&;w,lvkyf&efyif cJ,Of;aom uav;uvm;Edkifr_jzpf.? awmfvSefaom ypPnf;rJh

25

vlwef;pm;twGuf tusKd;aqmif&ef qEN&Sdaom EdkifiHa&;acgif;aqmifwa,mufonf Todk@aom aphpyfa&;rsKd;udk cGifhrv$wfEdkifaom/ tacsmif0g'ESifh opPmopPmopPmopPmopPmazmufr_ azmufr_ azmufr_ azmufr_ azmufr_ azmfjycsufjzpfaom aphpyfa&;. tcdkiftrmudpPrsm;tm; rnfodk@cGJjcm;&rnfudk od&Sdem;vnf&rnf? Ttcdkiftrmtcdkiftrmtcdkiftrmtcdkiftrmtcdkiftrm aphpyfa&;rsm;udk OD;wnf qef@usifum tpGrf;ukefa0zefI t=uifemuif;rJhqHk; tjynfht0zGifhcsum tav#mhray;aom ppfudk qifE$J&rnf? xdk@jyif“a,bk,s aphpyfa&;rsm;”udk ta=umif;jy+yD;tHwdkaeaom“vufawG@usaom”qdk&S,fvpf0g'. q&m}uD;rsm;ESifh ygvDrefuvdef+cHK}uD;rsm;. acgif;a&Smifr_udk cGifhrjyK&? Tenf;twdkif;yif +Adwdo# tvkyform;or*~rsm;. “acgif;aqmifrsm;” jzpfaom vl}uD;rif;rsm;ESifhwuG azbD,HtzGJ@ESifh“tif'Dyif;'ifh”avbmygwDwdk@. acgif;aqmifrsm;onf olwdk@usL;vGefcJholwdk@usL;vGefcJholwdk@usL;vGefcJholwdk@usL;vGefcJholwdk@usL;vGefcJhaom opPmazmuf a&mif;pm;jcif; twGufvnf;aumif;/ aom opPmazmuf a&mif;pm;jcif; twGufvnf;aumif;/ aom opPmazmuf a&mif;pm;jcif; twGufvnf;aumif;/ aom opPmazmuf a&mif;pm;jcif; twGufvnf;aumif;/ aom opPmazmuf a&mif;pm;jcif; twGufvnf;aumif;/ tqdk;0g;qHk;aomtacsmif0g'ESifh opPazmufr_wdk@ wu,fwef;wnf&Sdaom Todk@aom Todk@aom Todk@aom Todk@aom Todk@aom aphpyfa&;udk jyKvkyfjcif;twGufvnf;aumif; acgif;a&SmifoGm;=uonf?

aphpyfa&;rsm; trsKd;rsKd;tzHkzHk&Sd=uonf? aphpyfa&;wckpD. tajctaeESifhtcdkiftrm ta=umif;tcsufrsm;udkjzpfap/ aphpyfa&;wckpD. rwluGJjym;r_udkjzpfap cGJjcrf;pdwfjzmEdkifpGrf; &Sd&rnf? wOD;wa,mufonf rdrdtay:usa&mufrnfhtE©&m,favsmhyg;ap&efESifh "m;jyrsm;tm; zrf;qD;okwfoifa&;udk vG,fulap&eftwGuf ‚wdk@xH aiGESifhvufeufay;cJholESifh wdkuf&myg ypPnf;cGJa0&eftwGuf"m;jyrsm;tm; aiGESifhvufeufay;cJolwdk@udk cGJjcm;wwf&rnf? EdkifiHa&;wGifuav;qefqef ±dk;pif;vSaom OyrmxJrSmuJhokd@ rnfonfhenf;ESifhr# tpOft+rJvG,fulvSonf r[kwfay? odk@aomf tvkyform;rsm;. b0ta&;udpPtm;vHk;twGuf tqifoifh}udKwifajz&Sif;&ef aq;!¸ef;wckudk wDxGifol odk@r[kwfawmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;. ay:vpDonf rnfonfhtcgrS cufcJaomodk@r[kwf ±_yfaxG;aom tajctaersm;ESifh rawG@}uHKEdkif[k tmrcHol rnfolrqdkuvdrf+cHKjzpfayvdrfhrnf?

t"dy`m,faumuf vGJrSm;r_r&Sd&eftwGuf tcdkiftrmaphpyfa&;rsm;udkcGJjcrf;pdwfjzm&mY tajccHpnf;urf;tcsKd@udk tusOf;±Hk;r#jzpfap wifjyygrnf?

b&ufvpfawmzfh +idrf;csrf;a&;vufrSwfxdk;jcif;jzifh *smrefe,fcsJ@orm;rsm;ESifh aphpyfa&;vkyfaom ygwDonf vufawG@tm;jzifh 1914 ckESpfukefuwnf;

26

up+yD; EdkifiHwumh0g'udk csrSwfvkyfaqmifcJhayonf? ‚onf Zmbk&ifpepf±_H;edrfha&;tqdkudk wifjy&efESifh e,fcsJ@"m;jyESpfOD;t=um;&Sd ppftwGif;“tzwdkif;jynfumuG,fa&;” udk±_wfcs&ef ra=umuf&GH@cJhay? TygwD. ygvDrefudk,fpm;vS,frsm;onf "e&Siftpdk;&twGif;&Sd 0ef}uD;ae&mrsm;odk@ a&S;±_aomvrf;xufqdkufaA;&D;,m;odk@ tydk@cH&aomvrf;udk a&G;cJhonf? Zmpepfudk+zdKcs+yD; 'Drdkua&pDorRwEdkifiH xlaxmifaom awmfvSefa&;onf TygwDudk opfvGif}uD;rm;aomprf;oyfr_opf wckjyKvkyfonf? TygwDonf“rdrdwdkif;jynf.”e,fcsJ@orm;rsm;ESifh rnfonfhoabmwlcsufrsm;udkrS rvkyfcJh? odk@aomf ‚wdk@tm;+zdKcsa&;udkjyifqif+yD;+zdKcscJh.? EdkifiHa&;tm%modrf;,l+yD;aemuf TygwDonf ajr&Sif odk@r[kwf t&if;&Sif ydkifqdkifr_udk wprusef&Sif;vif;ypfcJhonf? e,fcsJ@orm;rsm;.v#Kd@0Sufaom pmcsKyfrsm;udk vlod&Sif=um;a=unmI y,fzsufcJh+yD;aemuf TygwDonf wdkif;jynftm;vHk;wdkif;jynftm;vHk;wdkif;jynftm;vHk;wdkif;jynftm;vHk;wdkif;jynftm;vHk;odk@ +idrf;csrf;a&;tqdkudk wifjycJhonf? xdk@jyif t*FvdyfESifhjyifopfe,fcsJ@orm;rsm;u +idrf;csrf;a&;pmcsKyf csKyfqdka&;udk ysufjym;ap+yD; aemufrSom *smreDESifh tjcm;wdkif;jynfrsm;wGif awmfvSefa&; vsifjrefpGm jzpfEdkifaomt&mtm;vHk;udk aAmf&SDApfrsm; tpGrf;ukefvkyfaqmif+yD; aemufrSom b&ufvpfawmzfh "m;jyrsm;. t=urf;zufr_udk rwwfombJ tav#mhay;cJh &jcif;jzpf.?Todk@aom aphpyfa&;udk Todk@aom ygwDu Todk@aom tajctae atmufwGif jyKvkyfcJh&jcif;onf vHk;0rSefuefa=umif; vlwdkif;tzdk@ wae@wjcm; ydkIydkI&Sif;vif;xif&Sm;vmayonf?

±k&Sm;jynf&Sd rif&SDApfrsm;ESifh qdk&S,fawmfvSefa&;orm;rsm;onf (1914-1920 ckESpftwGif; urBmay:&Sd 'kwd,tifwmae&Sife,f acgif;aqmiftm;vHk;uJhodk@yif) wdkuf±dkufwrsKd; oG,f0dkufwrsKd; “tzwdkif;jynfumuG,fa&;”qdkvdkonfrSm rdrdwdkif;jynfrdrdwdkif;jynfrdrdwdkif;jynfrdrdwdkif;jynfrdrdwdkif;jynf. usL;ausmfvk,ufaom "e&Sifvlwef;pm;bufrS umuG,fa&;udk av#mufvJcsufwifjcif;jzifh opPmazmufr_udk pwifcJh.? [email protected]@[email protected]@.rdrdwdk@. wdkif;jynf&Sd"e&Sifvlwef;pm;ESifh yl;aygif;+yD; [email protected]@[email protected]@.rdrdwdk@. "e&Sifvlwef;pm;ESifh vufwGJIrdrdwdk@ wdkif;jynf. awmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;udk qef@usifwdkufcdkuf&if;olwdk@onf [email protected]_udk qufvufjyKvkyfcJh. olwdk@onf ±k&Sm;jynfwGif OD;pGmtm;jzifh u&ifpuD1111111111 ESifh u'ufrsm;1212121212 ESifhvnf;aumif;/ aemifwGifaumhcsufESifh 'ifeDuifwdk@ESifhvnf;aumif; tkyfpkzGJ@cJh=uonf? ‚tkyfpkzGJ@r_rSm

27

rdrdwdk@oufqdkif&m wdkif;jynfrsm;. "e&Sifvlwef;pm;ESifh tkyfpkjyKvkyfaom jynfy&Sdolwdk@. taygif;ygrsm;taygif;ygrsm;taygif;ygrsm;taygif;ygrsm;taygif;ygrsm; uJhodk@yif ypPnf;rJhvlwef;pm;udk ausmcdkif;qef@usif+yD;"e&Sifvlwef;pm;bufodk@ yl;aygif;oGm;jcif;jzpf.? tprStqHk;xd e,fcsJ@0g' "m;jyrsm;ESifh [email protected]@[email protected]@[email protected]&; t"dym,fonf olwdk@udk,folwdk@ e,fcsJ@"m;jywdkuf&mwGif }uH&mygrsm;}uH&mygrsm;}uH&mygrsm;}uH&mygrsm;}uH&mygrsm;tjzpf a&muf&Sdapjcif;yifjzpfonf?

28

,ck u|efawmfwdk@ajymqdk&rnfh *smrefuGefjrLepfrsm;onf rdrdwdk@udk,frdrd“vuf0J*dk%fom;rsm;”[krac: odk@aomf tu,fI u|efawmf pum;rrSm;ygv#if“rlt& twdkuftcH*dk%f;om;”[k ac:a0:=uonf? odk@aomf“vuf0Joli,fem”. a&m*gvuQ%mtm;vHk;udk olwdk@zGifhvSpfjyojcif;tm; atmufygtcsufrsm;t& od&SdEdkifayvdrfhrnf?

TtwdkuftcH &yfwnfr_rSaeI a&;om;xm;+yD; “*smreD uGefjrLepfygwDxJ&SduGJ+yJr_”(pyg;wm;uyfpf tzGJ@csKyf) [k acgif;pOfwyfxm;aom pmwrf;udk “rdef;jrpfteD;&Sd z&ifhzwfa'oE©&tpk”rS xkwfa0cJhum TtwdkuftcHtjrifrsm;.tESpfom&udk txif&Sm;qHk;/ twdusqHk;/ t&Sif;vif;qHk;ESifh tusOf;csKyf+yD; wifjyvdkufayonf? ‚wdk@tjrifrsm;. tESpfom&ESifh ywfouf+yD; pmzwfolem;vnf&ef udk;um;csuftcsKd@udk azmfjyv#if vHkavmufayvdrfhrnf?

“uGefjrLepfygwDonf tjywfom;qHk; vlwef;pm;wdkufyGJ. ygwDjzpfonfæ ?”

“æ EdkifiHa&;t&qdkv#if ul;ajymif;a&;umv (t&if;&SifpepfESifh qdk&S,fvpfpepft=um;) onf ypPnf;rJhtm%m&Sifpepf umvjzpf. æ ?”

“Ttm%m&Sifpepfudk rnfolu usifhoHk;rnfenf;? uGefjrLepfygwDuGefjrLepfygwDuGefjrLepfygwDuGefjrLepfygwDuGefjrLepfygwDavm? ypPnf;rJ hvlwef;pm;avm? rlt& avm? ypPnf;rJ hvlwef;pm;avm? rlt& avm? ypPnf;rJ hvlwef;pm;avm? rlt& avm? ypPnf;rJ hvlwef;pm;avm? rlt& avm? ypPnf;rJ hvlwef;pm;avm? rlt& uGefjrLepfygwD. tm%m&SifpepftwGuf u|efawmfwdk@ }udK;pm;rnfavm/ ypPnf;rJhvlwef;pm; tm%m&SifpepftwGuf u|efawmfwdk@ }udK;pm;rnfavm[laom ar;cGef;ay:vm. æ ?”

(tm;vHk;aom pmvHk;rJrsm;rSm rl&if;twdkif;jzpf.?)xdk@jyif ‚pmwrf; a&;om;olonf *smreDuGefjrLepfygwD“A[dkaumf

rwD”tm; *smreDjynf tif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwDESifh !Gef@aygif;*smreDjynf tif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwDESifh !Gef@aygif;*smreDjynf tif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwDESifh !Gef@aygif;*smreDjynf tif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwDESifh !Gef@aygif;*smreDjynf tif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwDESifh !Gef@aygif;

*smreDjynf&S d“vuf0J*d k%f;”uGefjrLepf0g' *smreDjynf&S d“vuf0J*d k%f;”uGefjrLepf0g' *smreDjynf&S d“vuf0J*d k%f;”uGefjrLepf0g' *smreDjynf&S d“vuf0J*d k%f;”uGefjrLepf0g' *smreDjynf&S d“vuf0J*d k%f;”uGefjrLepf0g'acgi f ;aqmifrsm;-ygwD-vlwef;pm;-vlxkrsm;acgi f ;aqmifrsm;-ygwD-vlwef;pm;-vlxkrsm;acgi f ;aqmifrsm;-ygwD-vlwef;pm;-vlxkrsm;acgi f ;aqmifrsm;-ygwD-vlwef;pm;-vlxkrsm;acgi f ;aqmifrsm;-ygwD-vlwef;pm;-vlxkrsm;

(5)(5)(5)(5)(5)

29

zGJ @&ef zG J @&ef zG J @&ef zG J @&ef zG J @&ef enf;vrf;&Smaeonf[kvnf;aumif;/ ygvDref0g'tygt0if wdkufyG J.“Ed kifiHa&;enf;vrf; tm;vHk;ud k rlt& todtrSwf jyKa&; jy\em”“Ed kifiHa&;enf;vrf; tm;vHk;ud k rlt& todtrSwf jyKa&; jy\em”“Ed kifiHa&;enf;vrf; tm;vHk;ud k rlt& todtrSwf jyKa&; jy\em”“Ed kifiHa&;enf;vrf; tm;vHk;ud k rlt& todtrSwf jyKa&; jy\em”“Ed kifiHa&;enf;vrf; tm;vHk;ud k rlt& todtrSwf jyKa&; jy\em”udkwifjy jcif;onf tif'Dyif;'ifhrsm;ESifh !Gef@aygif;zGJ@&ef rdrd. tppftrSefESifht"du}udK;yrf; csufrsm;udk zH k;uG,fxm;jcif;om jzpfonf[kvnf;aumif;pGyfpGJxm;onf? xdkpmapmifu qufvufI qdkxm;onfrSm -

“twdkuftcH*dk%f;onf tjcm;vrf;a=umif;wckudk a&G;cs,fcJh.? olwdk@,lqonfrSmum; uGefjrLepfygwD. tkyfpdk;r_ESifh ygwD.tm%m&Sifpepf jy\emonf enf;y&d,m,fjy\emomjzpf.? rnfodk@yifjzpfap uGefjrLepfygwD.tkyfpdk;r_onf &Sd&Sdor#ygwDtkyfpdk;r_. aemufqHk;o¿mefjzpfonf? rlt&rlt&rlt&rlt&rlt& u|efawmfwdk@onf ypPnf;rJhvlwef;pm; tm%m&SifpepftwGuf }udK;yrf;&rnf? xdk@jyif ygwD.tm;vHk;aom vkyfaqmifcsufrsm;/ ‚.pnf;±Hk;a&;/ ‚.wdkufyGJenf;em/ ‚.aoe*FAsL[mESifh enf;y&d,m,fwdk@onf T&nfrSef;csufqDodk@ OD;wnfxm;&rnfjzpfonf? Todk@jzifh tjcm;ygwDrsm;ESifh aphpyfa&;tm;vHk;ukdvnf;aumif;?ordkif;t&/ EdkifiHa&;t& acwfukefvmaom ygvDrefwdkufyGJo¿mefrsm;odk@ y&d,m,fqifr_ESifh oabmwlaphpyfonfh ay:vpDtm;vHk;udkvnf;aumif; tav;xm; uef@uGuf&rnf? æ twdtustm;jzifh ypPnf;rJhvlwef;pm;. awmfvSefa&;wdkufyGJ enf;emrsm;udk txl;tav;xm;&rnf? uGefjrLepfygwD. acgif;aqmifr_atmuf&Sd awmfvSefa&;wdkufyGJxJodk@ tus,fjyef@qHk; ypPnf;rJh todkif;t0dkif;ESifh tv$mrsm;udk tus,fjyef@qHk; yg0ifvm&eftwGuf tus,fjyef@qHk;aomtajccHESifh tus,fjyef@qHk;aom twdkif;twm&Sdonfh pnf;±Hk;a&; o¿mefopfrsm;udk zefwD;&rnf? awmfvSefa&;tiftm;pktm;vHk; pka0;&efae&monfpuf±HktzGJ@tpnf;rsm;tay: tajccHaom tvkyform;pkaygif;tzGJ@tvkyform;pkaygif;tzGJ@tvkyform;pkaygif;tzGJ@tvkyform;pkaygif;tzGJ@tvkyform;pkaygif;tzGJ@ jzpf&rnf?‚wGif“tvkyform; or*~rsm;rS xGufcJh=uavmh”[laom aºu;a=umfoHaemufodk@ vdkufygaom tvkyform;tm;vHk; pk±Hk;vmayrnf? ‚wGif wdkufyGJ0if ypPnf;rJhvlwef;pm;udk tus,fjyef@qHk;aom wdkufyGJ0ifwyfzGJ@tjzpf pkpnf;xm;ayvdrfhrnf? vlwef;pm;wdkufyGJ/ qdkAD,ufpepfESifh tm%m&Sifpepfwdk@udk todtrSwfjyKolwdkif; yg0ifEdkifcGifh&Sdonf? aemifwGifvkyfaqmif&rnfh wdkufyGJ0ifvlxkrsm;tm; EdkifiHa&;ynmay;jcif;ESifh wdkuf yGJtwGif;&Sd olwdk@udk EdkifiHa&; vrf;!efr_ay;jcif; tm;vHk;onf tvkyform; pkaygif;tzGJ@. tjyifbufwGif&Sdaom uGefjrL

30

epfygwD. vkyfief;wm0efjzpfonf æ?“xdk@a=umifh uGefjrLepfygwDESpfckonf ,cktcg wOD;udkwOD; qef@usif

umwnf&Sdae.?”“wckum; acgif;aqmifrsm;. ygwDjzpfonf?” “wckum; acgif;aqmifrsm;. ygwDjzpfonf?” “wckum; acgif;aqmifrsm;. ygwDjzpfonf?” “wckum; acgif;aqmifrsm;. ygwDjzpfonf?” “wckum; acgif;aqmifrsm;. ygwDjzpfonf?” ‚onf awmfvSef

a&;wdkufyGJudk txuftxuftxuftxuftxufrSaeI pnf;±Hk;&efESifh !$ef=um;&ef }udK;pm;+yD; vufxJwGiftm%m&Sifpepf &Sdvdrfhrnfjzpfaom !$ef@aygif;tpdk;&xJ yg0ifEdkifapvdrhf rnfjzpfonfh tajctaew&yfudk zefwD;Edkifa&;twGuf aphpyfa&;rsm;ESifh ygvDref0g'udktm;xm;aeonf?

“tjcm;wckum; vlxkygwD jzp fonf?”“tjcm;wckum; vlxkygwD jzp fonf?”“tjcm;wckum; vlxkygwD jzp fonf?”“tjcm;wckum; vlxkygwD jzp fonf?”“tjcm;wckum; vlxkygwD jzp fonf?”‚onf atmufajcatmufajcatmufajcatmufajcatmufajcr SawmfvSefa&;wdkufyGJwck tHkºuvm&ef ar#mfvifhaeonf? yef;wdkifodk@ xif&Sm;pGma&S;±_aom wckwnf;aom enf;emudkom od&SdusifhoHk;+yD; ygvDrefESifh tacsmiform;enf;emtm;vHk;udk jiif;y,f.? Twckwnf;aom enf;emum; aemifwGifqdk&S,fvpfpepf +yD;pD;atmifjrifa&;twGuf ypPnf;rJhvlwef;pm;. vlwef;pm;tm%m&Sifpepf wnfaxmif&ef &nf&G,fcsufjzifh c|if;csufr&Sd "e&Sifvlwef;pm;udk"e&Sifvlwef;pm;udk"e&Sifvlwef;pm;udk"e&Sifvlwef;pm;udk"e&Sifvlwef;pm;udk+zdKcsa&; +zdKcsa&; +zdKcsa&; +zdKcsa&; +zdKcsa&; jzpfay.?

“ æ xdkum; acgif;aqmifrsm;. tm%m&Sifpepf? Tum;vlxkrsm;.tm%m&Sifpepf/ ,if;onf u|efawmfwdk@. aºu;a=umfoHaywnf;?”

‚wdk@um; *smreDuGefjrLepfygwDwGif;&Sd twdkuftcH*dk%f;tjrifrsm;udkazmfjyaom ta&;}uD;qHk; tcsufrsm;jzpf.?

1903 ckESpfuwnf;u aAmf&SDApf0g'. jzpfay:wdk;yGm;r_wGif tod&SdpGmyg0ifcJhzl;aom odk@r[kwf eD;uyfpGm pl;prf;cJhzl;aom rnfonfhaAmf&SDApfrqdk Tajymqdkcsufrsm;udk ppfaq;+yD;aemuf rnfr#a[mifEGrf;+yD; =um;aeus Avmpum;rsm;ygenf;/ rnfr# “vuf0J”usaom uav;uvm;Edkifr_ygenf; [lI csufcsif;ajymayvdrfhrnf?

odk@aomf Tajymqdkcsufrsm;udk tenf;i,f ydkrdkeD;eD;uyfuyf ppfaq;=unfh =updk@?

“ygwD. tm%m&Sifpepfavm odk@r[kwf odk@r[kwf odk@r[kwf odk@r[kwf odk@r[kwf vlwef;pm;tm%m&Sifpepfavm? acgif;aqmifrsm;. tm%m&Sifpepf (ygwD) avm/ odk@r[kwf odk@r[kwf odk@r[kwf odk@r[kwf odk@r[kwf vlxkrsm;.tm%m&Sifpepf (ygwD) avm?” æ Todk@aom jy\emudkwifjyr_uyif

31

r,Hk=unf EdkifqHk;aom/ ar#mfvifhcsufr&SdqHk;aom pdwf±_yfaxG;r_udk azmfjyaeonf?Tolrsm;onf topftqef;wckckudk wDxGif&ef wDxGif&ef wDxGif&ef wDxGif&ef wDxGif&ef vHk;yef;ae+yD; wwfodem;vnfa=umif; jyo&ef }udK;yrf;&if;u rdrdwdk@udk,fudk rdrdwdk@&,fp&m jzpfoGm;aponf? vlwdkif; od=uonfhtwdkif; vlxkrsm;onf vlwef;pm;rsm;tjzpf uGJjym;aeonf? vlxkESifh vlwef;pm;E_dif;,SOf&efrSm vl@tzGJ@tpnf;xkwfvkyfa&;pepf&Sd tqifhae&mt& uGJjym;r_ESif h ywfoufjcif;r&Sdaom a,bk,s trsm;wumhtrsm;pk}uD;udk vl@tzGJ@tpnf; xkwfvkyfa&;pepf&Sd wdusaom tqifhae&m,lxm;onfh tkyfpkrsm;ESifh E_dif;,SOfrSom vlxkESifhvlwef;pm;udk E_dif;,SOfEdkifay.?jzpfavh&SdonfrSm ,kwfpGtm;jzifh acwfrD,Ofaus;aom wdkif;jynfrsm;rSmyif udpPtawmfrsm;rsm;Y vlwef;pm;rsm;udk EdkifiHa&;ygwDrsm;u acgif;aqmifonf?a,bk,s jzpfavh&SdonfrSm EdkifiHa&;ygwDrsm;tm; wm0eft&SdqHk;ae&modk@ a&G;aumufjcif;cH&aom/ acgif;aqmifrsm;[ktac:cH&aom/ tm%mtydkifqHk;/=oZmt&SdqHk;/ tawG@t}uHKt&ifhusufqHk; tzGJ@0ifrsm;yg0ifaom tawmftwefwnf+idrfaom tpkrsm;u uGyfuJxm;onf? Tt&mtm;vHk;onftedrfhqHk;odoifhaom t&mjzpfonf? vG,ful+yD; &Sif;vif;aom t&mjzpfonf?Tonfudk tb,fa=umifh ,kwWdrJhaompum;jzifh tpm;xdk;&oenf;? Tonfudk tb,fa=umifh tqef;xGifxm;aom Adkvfvmypf[laom EdkifiHwumh pum;opfjzifh tpm;xdk;&oenf;? wzufwGif cufcJaom tusOf;tusyfawG@&SdaomtcgwGifvnf;aumif;/ ygwD.Oya'wGif;rS Oya'yodk@ ±kwfw&uf ajymif;vJr_uacgif;aqmifrsm;/ ygwDrsm;ESifh vlwef;pm;rsm;t=um;&Sd xHk;wrf;pOfvm yHkrSefvG,fulaom qufqHa&;rsm;udk aESmifh,SufvdkufaomtcgwGifvnf;aumif; Tolrsm;onf txift&Sm;yif ±_yfaxG;oGm;cJhay.? tjcm;aom Oa&my wdkif;jynfrsm;rSmuJhodk@yif *smreDjynfwGif Oya'wGif; b0ESifhvnf;aumif;/ yHkrSefusif;yaom ygwDuGef*&ufrsm;wGif“acgif;aqmifrsm;”udk vGwfvyfpGmESifh oifhavsmfpGma&G;aumufjcif;ESif hvnf;aumif;/ ygvDrefa&G;aumufyGJrsm;/ vlxkpnf;a0;yG Jrsm;/ pme,fZif;/ tvkyform;or*~ESif h tjcm;tzGJ@tpnf;rsm;/oabmw&m;rsm; ponfwdk@rSwqifh ygwDrsm;. vlwef;pm;yg0ifr_ tcsKd;tpm;udkppfaq;onfh vG,fulonfh enf;vrf;ESifhvnf;aumif; vGefpGmusifhom; &vmcJhonf? Tvkyf±dk;vkyfpOf enf;emae&mwGif awmfvSefa&;. rkefwdkif; jzpfay:

32

wdk;yGm;r_ESifh jynfwGif;ppf jzpfay:wdk;yGm;r_wdk@a=umifh Oya'wGif;rS Oya'yodk@vsifjrefpGm ul;ajymif;&efaomfvnf;aumif;/ ,if;wdk@ESpfckudk aygif;pyf&efaomfvnf;aumif;“acgif;aqmiftpkrsm;”udk a&G;xkwf&ef odk@r[kwf zGJ@pnf;&ef odk@r[kwf xdef;odrf;&ef[laom “rvG,fulaom” 'Drdkua&pDrusaom enf;emrsm;udkcsrSwf&ef vdktyfaomtcgwGif vlrsm;onf ajcrudkifrd vufrudkifrdjzpf+yD; obm0xuf vGefuJaom ,kwWdrJhr_rsm;udk pwifpOf;pm;vm=uonf? Oya'wGif;Y txl;cHpm;cGifh&&Sd+yD; txl;wnf+idrfr_&Sdaom tpOftvmrsm;ESifh tajctaersm; &&Sdxm;aom wdkif;jynfav;wGif uHraumif;ta=umif;rvSpGm arG;zGm;cJh&aom/ Oya'wGif;rS Oya'yodk@ ajymif;vJr_udk rnfonfhtcgur# rjrifawG@cJh&aom'wfcsform"d*dk%f;om;rsm;onf ±_yfaxG;acgif;±_yfvm+yD; Todk@aom r[kwfr[wf wDxGifr_rsm;udk ulnDzefwD;ay;=uayonf?

tjcm;wzufwGif ,cktcg“acwfpm;aeaom”toHk;tE_ef;rsm;jzpfonfh“vlxkrsm;”ESifh“acgif;aqmifrsm;”[lI awG;awmjcif;r&Sdaom rqDavsmfonfh toHk;jyKr_udkom u|efawmfwdk@ awG@&onf? Tolrsm;onf“acgif;aqmifrsm;”tm; rnfuJhodk@xdk;ESuf&rnfudkvn;faumif;/ vlxkESifhacgif;aqmifrsm;udkrnfuJhodk@ qdkifay;&rnfudkvnf;aumif;/ tpOft+rJ=um;cJh&I wu,fyif wwfajrmufcJh=uayonf? odk@aomf olwdk@onf jy\emudk aumif;pGmpOf;pm;EdkifpGrf;r&SdbJ jy\emu rnfonfht&mtm; qdkvdkonfudk &Sif;vif;pGm enf;rvnfEdkifcJhay?

“acgif;aqmifrsm;”ESifh“vlxkrsm;”t=um;uGJjym;r_rSm e,fcsJ@ppfyGJ tqHk;ydkif;ESifh ppf+yD;umvY wdkif;jynftm;vHk;wGif txl;&Sif;vif;jywfom;pGm ay:xGufvmcJhayonf? Ttjcif;t&m. t"duta=umif;&if;udk rmhufpfESifh tdef*,fonf 1852 ckESpfESifh 1892 ckESpfrsm;twGif; t*Fvefjynfudk OyrmjyI }udrfzefrsm;pGm &Sif;vif;jycJh.? xdkwdkif;jynf. vuf0g;}uD;tkyf tqifhae&monf“vlxkrsm;”rSaeI "e&Sifaygufpwydkif; tacsmiform;“tvkyform; rif;nDrif;om;rsm;”uGJxGufoGm;jcif;udk jzpfapvdkufonf? Ttvkyform; rif;nDrif;om;acgif;aqmifrsm;onf "e&Sifvlwef;pm;bufodk@ tqufrjywf cGJxGufoGm;+yD;wdkuf±dkuf odk@r[kwf oG,f0dkufI ‚xH c,0yfwGm;cJh=uayonf? rmhufpfonfTvlqdk;rsm;udk opPmazmufrsm;[k twdtvif;wHqdyfcyfESdyfjcif;jzifh olwdk@.

33

rkef;wD;jcif;udk *k%f&SdpGm&&SdcJhonf? acwfopf (20 &mpkESpf) e,fcsJ@0g'onf a&S@wef;a&muf wdkif;jynftcsKd@twGuf vuf0g;}uD;tkyf tcGifhxl;cHtqifhae&mudk zefwD;ay;vdkufonf? xdk@jyif Ttcsufa=umifh 'kwd,tifwmae&Sife,fxJwGif ae&mwdkif;Y rdrdudk,fydkif vkyfief;tusKd;pD;yGm;ESifh rdrdudk,fydkif tvkyform; rif;nDrif;om; tpdwftydkif;udk umuG,faom/ wpHkwckaom opPmazmuftrsKd;tpm;tacsmiform; qdk&S,fa&SmfAif acgif;aqmifrsm;udk ay:xGufvmapvdkufonf?tacsmiform; ygwDrsm;udk“vlxkrsm;”rS qdkvdkonfrSm vkyfom;jynfolrsm;.tus,fjyef@qHk;aom tv$mrSvnf;aumif;/ ‚wdk@. trsm;pk}uD;rSvnf;aumif;/vkyfctenf;qHk; tvkyform;rsm;rSvnf;aumif; uif;uGmoGm;aponf? Tuyfqdk;udk rwdkufzsufv#if tacsmiform; qdk&S,fopPmazmuf acgif;aqmifrsm;udkzGifhcsjcif;/ t,Hkt=unfrJhapjcif;/ xkwfy,fypfjcif; r&Sdv#if awmfvSefaomypPnf;rJhvlwef;pm;onf atmifyGJ rcHEdkifay? TonfrSm wwd, tifwmae&Sife,fu vkyfaqmifonfh ay:vpDyifjzpfonf?

TonfESifh qufpyfI vlxkrsm;. tm%m&Sifpepfudk acgif;aqmifrsm;. tm%m&SifpepfESifh a,bk,stm;jzifh a,bk,stm;jzifh a,bk,stm;jzifh a,bk,stm;jzifh a,bk,stm;jzifh qef@usifbufxm;I E_dif;,SOfonftxdvkyfjcif;rSm &,fp&maumif;atmif r[kwfr[wfEdkifr_ESifh rdkufrJr_jzpfonf?omrefudpPrsm;tay:wGif olvdkigvdktjrifrsm;&Sdonfh acgif;aqmifa[mif;rsm;ae&mwGif wu,fyifr[kwfr[wfESif h tcsnf;ESD;pum;rsm;udkajymqdkaomacgif;aqmifopfrsm;tm; wifjcif;onf (“acgif;aqmifrsm;udkjzKwfcs”[laomaºu;a=umfoHudk tumtuG,f,lI) txl;yif &,fzG,faumif;vS.? TuJhodk@aom acgif;aqmifrsm;um; *smreDjynfrS vlZifbwf/ 0kzf[def;/ a[mem;/

um;&S±d k;'g;/ z&uf'&pf0if',fESif h um;tmvm · wdk@jzpfonf? tmvmu

jy\emudk ydkrdk “euf±_dif;pGm”wifjy&efESifh EdkifiHa&;ygwDrsm;onf a,bk,stm;jzifhrvkdtyf? “"e&Sif”jzpfonf[k a=unm&ef }udK;pm;jcif;onf tvGefw&m————————————· 1920 ckESpf azazmf0g&D 7 &uf [if;buf+rdK@xkwf “uGefjrLepftvkyform; owif;pm”“uGefjrLepftvkyform; owif;pm”“uGefjrLepftvkyform; owif;pm”“uGefjrLepftvkyform; owif;pm”“uGefjrLepftvkyform; owif;pm”trSwf 32 wGif um;tmvm. ygwDzsufodrf;a&; aqmif;yg;Y “tvkyform;vlwef;pm;

onf "e&Sif'Drdkua&pDudk rzsufqD;bJESifh "e&Sif EdkifiHawmfukd rzsufqD;Ekdif/ ygwDrsm;ukd rzsuf

34

&,fp&maumif;aoma=umifh oufjyif;cs±Hkom &Sdawmhonf? ao;i,faomtrSm;ukd qufvufqkyfukdifxm;ygu ‚trSm;twGuf ta=umif;jycsufrsm;ukdwqifhwkd;&SmazGygu ‚.“avmh*spfusaom ed*Hk;csKyfcsufrsm;”qDokd@ qufvuf,laqmifoGm;ygu ao;i,faomtrSm;onf {&mrtrSm;}uD;okd@ tpOfojzifhajymif;vJoGm;Edkifonf [lonfrSm trSefyifjzpfayawmhonf?

ygwDrlESifh ygwDpnf;urf;ukd jiif;qkdjcif;onfum; twkduftcHbuf.tom;wif&v'ftom;wif&v'ftom;wif&v'ftom;wif&v'ftom;wif&v'fyifjzpf.? xkd@jyif TonfrSm "e&Sifvlwef;pm;. tusdK;"e&Sifvlwef;pm;. tusdK;"e&Sifvlwef;pm;. tusdK;"e&Sifvlwef;pm;. tusdK;"e&Sifvlwef;pm;. tusdK;pD;yGm;twGuf pD;yGm;twGuf pD;yGm;twGuf pD;yGm;twGuf pD;yGm;twGuf ypPnf;rJhvlwef;pm;ukd vHk;0vufeufrJhapjcif;ESif h nDr#ay.?TonfrSm "e&Sifaygufpwkd@. jyef@usJr_/ rwnf+idrfr_ESifh }udK;yrf;tm;xkwfa&;/nDnGwfa&;ESifh pnf;±Hk;v_yf&Sm;a&; vkyfEkdifpGrf;r&Sdr_wkd@yifjzpfonf? ‚ukd cGifhjyKxm;ygu ypPnf;rJhawmfvSefa&; v_yf&Sm;r_wkdif;ukd rv$JraoG zsufqD;vdrfhrnfjzpfonf?uGefjrLepf0g'&yfwnfr_t&qdkv#if ygwDrludkjiif;y,fjcif;onf t&if;&Sif0g' ysufpD;jcif;t}udKumv (*smreDjynfY) rSaeI uGefjrLepf0g'. atmuftqifh odk@r[kwftv,ftvwfqifhodk@ wufvSrf;jcif;r[kwfbJ jrifhrm;aomtqifhodk@ wufvSrf;&ef}udK;pm;onfht"dym,fyifjzpfonf? u|efawmfwkd@onf ±k&Sm;jynfwGif ("e&Sifvlwef;pm;ukd +zdKcs+yD;aemuf wwd,ESpfwGif) t&if;&Sif;pepfrS qkd&S,fvpfpepf------------------

qD;bJ ‚onf "e&Sif'Drdkua&pDukd rzsufqD;Ekdifay”[ka&;om;xm;.?vufwifwdkif;jynfrsm;&Sd tvkyform;or*~0g'orm;rsm;ESifh rif;rJh0g' orm;rsm;.

ydkrdkOD;aESmuf±_yfaxG;ae olrsm;onf “auseyfESpfodrfhr_”&SdEdkifay+yD? tb,fa=umifh qdkaomfrdrdwdk@bmom rmhufpf0g' orm;[k txift&Sm; ,lqae=uaom (au tmvm/ aua[mem;wdk@onf txuf azmfjyyg owif;pmxJ&Sd olwdk@. aqmif;yg;rsm;t& olwdk@onfrmhufpf0g'orm; ppfppfjzpfonf[k tvGefcdkifrmpGmazmfjy=uonf? odk@aomf &,fp&mtaumif;qHk; r,HkEdkifp&m Avmpum;rsm;udk ajymqdk=ujcif;jzifh rmhufpf0g'. u}uD;cauG;ukdem;rvnfa=umif; zGifhvSpfjyo=u.?) x,f0gcef@nm;onfh *smrefrsm;onfvnf; Todk@vHk;0rqDavsmf rtyfpyfaom a&;om;ajymqdkr_rsKd;udk azmfxkwfcJh=uaom a=umifhjzpfonf?rmhufpf0g'udk vufcH±Hkoufoufjzifh trSm;rsm;udk ra&SmifuGif;Edkifay? u|efawmfwdk@±k&Sm;rsm;onf Ttcsufudk txl;aumif;pGm em;vnf=uonf? tb,fa=umifh qdkaomf

u|efawmfwdk@ wdkif;jynfY rmhufpf0g'onf r=umc%yif “acwfpm;”aeaoma=umifhjzpf.?

35

(0g) uGefjrLepfpepftedrfhqifhodk@ ul;ajymif;&ef yxrajcvSrf;udk vSrf;aeonf?vlwef;pm;rsm; wnf&Sdaeao;onf? xdk@jyif ypPnf;rJhvlwef;pm;u tm%modr;f,l+yD; aemifESp frsm;pGm=umonfhwd ki f aemifESp frsm;pGm=umonfhwd ki f aemifESp frsm;pGm=umonfhwd ki f aemifESp frsm;pGm=umonfhwd ki f aemifESp frsm;pGm=umonfhwd ki f ae&mwdkif;Y vlwef;pm;rsm;onfwnf&SdaevdrfhOD;rnf? v,form;vlwef;pm; r&Sdonfh (odk@aomf ypPnf;ydkif&Sifuav;rsm;&Sdonfh) t*FvefjynfYqdkygrl Tumvonf wdkaumif;wkdayvdrfhrnf?vlwef;pm;zsufodrf;a&;qdkonfrSm ajr&Sifrsm;ESifh t&if;&Sifrsm;udk armif;xkwfjcif;oufoufr[kwfay-Tonfudk u|efawmfwdk@ E_dif;,SOfjcif;t& vG,fvG,fululESif h +y D;ajrmufcJ h.?-ukefpnfxkwfvkyfoluav;rsm;tm; zsufodrf;a&;ukefpnfxkwfvkyfoluav;rsm;tm; zsufodrf;a&;ukefpnfxkwfvkyfoluav;rsm;tm; zsufodrf;a&;ukefpnfxkwfvkyfoluav;rsm;tm; zsufodrf;a&;ukefpnfxkwfvkyfoluav;rsm;tm; zsufodrf;a&;udkvnf; qdkvdkayonf? odk@&mwGif olwdk@udk armif;xkwfjcif; rjyKEdkifarmif;xkwfjcif; rjyKEdkifarmif;xkwfjcif; rjyKEdkifarmif;xkwfjcif; rjyKEdkifarmif;xkwfjcif; rjyKEdkif/ zd ESdyfjcif;vnf; rjyKEdkif? u|efawmfwdk@onf ‚wdk@ESifhtwl oifhjrwfpGm aexdkif &rnf?oifhjrwfpGm aexdkif &rnf?oifhjrwfpGm aexdkif &rnf?oifhjrwfpGm aexdkif &rnf?oifhjrwfpGm aexdkif &rnf?tvGefwm&Snfaom/ jznf;aES;aom/ owd}uD;aom pnf;±Hk;a&;vkyfief;jzifhomv#if olwdk@tm; jyefvnfjyKjyifI jyefvnfynmay;Edkifonf? (ay;&rnf)?olwdk@onf "e&Sifaygufpywf0ef;usifjzifh ypPnf;rJhvlwef;pm;tm; tzufzufrS0kdif;&Hxm;onf? ‚u ypPnf;rJhvlwef;pm;xJwGif pdrfh0ifysH@ESH@um ypPnf;rJh vlwef;pm;tm; v_dufpm;+yD; ypPnf;rJhvlwef;pm; twGif;wGif "e&Sif aygufpausm±dk;rJhr_/rnDnGwfr_/ wOD;csif;0g'ESifh pdwf"mwf wufvdkufusvdkufjzpfr_wdk@jzifh tqufrjywf edrfhusoGm;r_ jzpfaponf? ypPnf;rJhvlwef;pm;. EdkifiHa&;ygwDxJwGif Tonfudk qef@usif&eftwGufvnf;aumif;/ ypPnf;rJhvlwef;pm; pnf;±Hk;a&;pnf;±Hk;a&;pnf;±Hk;a&;pnf;±Hk;a&;pnf;±Hk;a&;tcef;(xdk@jyif‚rSm t"dut"dut"dut"dut"dutcef;jzpf.) udk rSefuefpGm/ xda&mufatmifjrifpGm xrf;aqmif&eftwGufvnf;aumif;/ wif;usyfaom A[dkcsKyfudkifr_ESifh pnf;urf;&Sd&efvdktyfonf? ypPnf;rJhtm%m&Sif pepfqdkonfrSm tzGJ@tpnf;a[mif;. tiftm;pkrsm;ESifh tpOftvmrsm;udk qef@usifonfh }uhH}uHhcdkifwdkufyGJ jzpfonf? aoG;xGufoH,dkESifh aoG;xGufoH,dkrJhaom/ t=urf;zufESifh +idrf;csrf;aomwdkufyGJ/ ppfa&;ESifhpD;yGm;a&;/ ynma&;ESifh tkyfcsKyfa&;buf&Sd wdkufyGJjzpfonf? oef;aygif;rsm;[email protected]"avh tiftm;onf a=umufp&mtaumif;qHk; tiftm;wck jzpf.? wdkufyGJtwGif; xkom;ayom;&aom oHr%dygwDw&yfr&Sdygu rdrdvlwef;pm;xJrS t±dk;om;qHk;aomol tm;vHk;. ,Hk=unfr_udk&&Sdaom ygwDw&yfr&Sdyguvlxkrsm;. pdwf"mwfudk tuJcwf+yD; =oZmoufEdkifpGrf;&Sdaom ygwDw&yfr&SdyguTodk@aomwdkufyGJudk atmifjrifpGm rqifE$JEdkifay? pkpnf;r_&Sdaom "e&Sif}uD;rsm;udk

36

zsufodrf;a&;rSm oef;aygif;rsm;pGmaom ypPnf;ydkif&Sifuav;rsm;udk zsufodrf;a&;xuf tqaygif; axmifaygif;rsm;pGm vG,ful.? odk@aomf olwdk@. omrefjzpfaom/ ae@pOfjzpfaom/ ao;zGJaom/ rodomaom/ pdwf"mwfysufaom jyKrlr_rsm;a=umifh olwdk@onf "e&Sifvlwef;pm;u tvdk&Sdaom "e&Sifvlwef;pm; jyefvnfjyefvnfjyefvnfjyefvnfjyefvnfv$rf;rd k;&ef v$rf;rd k;&ef v$rf;rd k;&ef v$rf;rd k;&ef v$rf;rd k;&ef OD;wnfaom TTTTTtusKd;oufa&mufr_udk jzpfaponf? ypPnf;rJ hvlwef;pm;ygwD (txl;ojzifh ‚.tm%m&Sifpepf umvtwGif;) . oHr%dpnf;urf;udk tenf;i,fr#yif tm;enf;atmifvkyfolonf wu,fyif ypPnf;rJhvlwef;pm;tm; qef@usifum "e&Sifvlwef;pm;udk ulnDjcif;yifjzpf.?

acgif;aqmifrsm;-ygwD-vlwef;pm;-vlxkrsm; jy\emESifh ,SOfwGJI“azmufjyefaom”tvkyform;or*~rsm; jy\emudk u|efawmfwdk@ aqG;aEG;&rnf? odk@aomf OD;pGmtm;jzifh u|efawmfwdk@ygwD. tawG@t}uHKtay: tajccHaom ed*Hk;csKyfcsufwcsKd@udk jyKvkyf&ayvdrfhrnf? u|efawmfwdk@ ygwDwGif;wGif“acgif;aqmifrsm;. tm%m&Sifpepf”udkwdkufcdkufr_rsm; tpOfojzifh&SdcJhonftpOfojzifh&SdcJhonftpOfojzifh&SdcJhonftpOfojzifh&SdcJhonftpOfojzifh&SdcJhonf? u|efawmfrSwfrdoa&G@qdkygv#if Todk@aom wdkufcdkufr_rsKd;udk yxrqHk;t}udrf =um;&onfrSm 1895 ckESpfu jzpfonf? xdktcsdefu w&m;0iftm;jzifh ygwD˜ rwnfaxmif&ao;ay? odk@aomf +rdK@e,ftpkrsm;udk acgif;aqmifrnfh A[dktpkudk pdefyDwmZbwf+rdK@wGif pwifzGJ@pnf;onfh tcsdefjzpfonf? u|efawmfwdk@ygwD. 9 }udrfajrmufuGef*&uf (1920 ck {+yDv) wGifvnf;“acgif;aqmifrsm;. tm%m&Sifpepf”udk qef@usifIvnf;aumif;/“vltenf;i,fu pdk;rdk;xm;r_”ponfwdk@udk qef@usifIvnf;aumif; ajymqdkcJhaom rajymyavmufonfh twdkuftcHwck&SdcJhonf? xdk@a=umifh *smrefrsm;twGif;&Sd“vuf0J*dk%f;uGefjrLepf0g' oli,fem”rSmtHh=op&mr[kwf/ topfr[kwf/ a=umufp&m r[kwfay? Tzsm;emr_onf rnfonfh tEW&m,frS rjzpfapbJ zsm;+yD;aemufwGif cE<mudk,fonf ydkIyif awmifhwif;vmvdrfhrnf? tjcm;wzufwGif Oya'wGif;ESifh Oya'yvkyfief;rsm;tm; vsifjrefpGm wvSnfhpD ajymif;vJr_onf twdtustm;jzifh ppfOD;pD;XmecsKyf qdkvdkonfrSmacgif;aqmifrsm;udk zHk;uG,fxm;&ef txl;v#Kd@0SufpGm uG,f0Sufxm;&ef vdktyfvmaponf? u|[email protected];uqdkv#if wcgw&H tvGeftE©&m,f&SdaomtusKd;qufudk ay:xGufapcJh.? tqdk;0g;qHk;rSm 1912 ckESpfwGif olv#Kd rmvifaemfpuDonf aAmf&SDApf A[dkaumfrwDxJodk@ a&muf&SdvmcJhjcif;jzpfonf? olonf

37

opPmazmuf+yD; q,faygif;&maygif;rsm;pGmaom taumif;qHk;/ opPmt&SdqHk;&Jabmfrsm;udk tvkyf=urf;ESifh axmif'%fusa&mufapum ‚wdk@txJrS rsm;pGmudk ydkIjrefjref aowGif;ydk@cJhonf? olonf xdkxufydkI }uD;rm;aomtE©&m,frjyKEdkifcJhonfrSm u|efawmfwdk@wGif Oya'wGif;ESifh Oya'yvkyfief;. rSefuefaomaygif;pyfr_ &Sdaoma=umifhjzpf.? rmvifaemfpuDonf u|efawmfwdk@,Hk=unfr_udk&&Sd&eftwGuf ygwD.A[dkaumfrwD0ifESifh 'l;rm;v$wfawmf udk,fpm;vS,f wa,muftjzpfESifh Oya'wGif; owif;pmwnfaxmifa&;wGif rwwfombJ u|efawmfwdk@tm; ulnDcJh&.? Towif;pmrsm;u ZmpepfatmufrSmyif rif&SDApftacsmif0g'udk wdkufyGJqifE$JEdkifcJh+yD; oifhawmfpGm ±kyfzsufxm;aom o¿mefjzifhaAmf&SDApf0g'. tajccHrsm;udk 0g'jzef@EdkifcJhonf? rmvifaemfpuDonf wzufwGiftaumif;qHk;aAmf&SDApf q,faygif;&maygif;rsm;pGmudk tvkyf=urf;/ tusOf;axmifESifh aowGif;ydk@cJhonf? tjcm;wzufwGif olonf Oya'wGif; owif;pmrsm;rSwqifh axmifaygif;rsm;pGmaom aAmf&SDApftopfrsm;udk ynmay;&mwGif rwwfombJ ulnDcJh&onf? azmufjyefaom tvkyform;or*~rsm;twGif;wGif awmfvSefa&; vkyfief;rsm; rnfodk@vkyfukdifoenf; qdkonfudkoif,l&rnfh vkyfief;wm0efESifh &ifqdkifae&aom *smref (+Adwdef/ tar&duef/ jyifopfESifh tDwvD

tygt0if) &Jabmfrsm;onf Ttcsufudk av;eufpGm pOf;pm;zkd@aumif;.?·

a&S@wef;ta&mufqHk; wdkif;jynfrsm;tygt0if wdkif;jynfrsm;pGmwGif "e&Sifvlwef;pm;onf uGefjrLepfygwDrsm;xJodk@ ,cktcg olv#Kdrsm;apv$wfaea=umif;Ttwdkif;qufvufIvnf; apv$wfvdrfhOD;rnfjzpfa=umif;udk oHo,jzpfp&mrvdkay? TtE©&m,fudk wdkufcdkuf&ef enf;vrf;wckrSm Oya'wGif;ESifh Oya'ytvkyfudk usifvnfyg;eyfpGm aygif;pyfay;jcif;yifwnf;?

————————————————————————· rmvifaemfpuDonf *smreDjynfwGif ppfoHk@yef;jzpfoGm;onf? aAmf&SDApfrsm; tkyfpdk;r_atmuf&Sd ±k&Sm;jynfodk@ oljyefvmaomtcg ol@udkcsufjcif; cHk±Hk;wifppfaq;+yD; u|efawmfwdk@tvkyform;rsm;u ypfowfcJhonf? rif&SDApfrsm;onf olv#Kdwa,mufu u|efawmfwdk@ygwD. A[dkaumfrwDtzGJ@0if jzpfonf[laom u|efawmfwdk@. trSm;twGuf jyif;xefpGm

wdkufcdkufcJh.? odk@aomf u&ifpuDvufatmufwGif u|efawmfwdk@u 'l;rm; v$wfawmfOuUÏ

a&mhwifudktm; zrf;qD;I ±Hk;wifppfaq;&ef awmif;qdkcJhonf? tb,fa=umifhqdkaomf

38

olonf ppfrjzpfrDuwnf;uyif rmvifaemfpuDonf olv#Kdwa,muf jzpfcJha=umif;udkod&SdcJhaomfvnf; Ttcsufudk 'l;rm;v$wfawmfxJ&Sd x±la'ghADuD13 13 13 13 13 ESifh tvkyform;rsm;tm;todray; todray; todray; todray; todray; cJhaoma=umifhjzpf.? xdktcgu u&ifpuDtpdk;&xJ&Sd rif&SDApfrsm;aomfvnf;aumif;/ qdk&S,fawmfvSefa&;orm;rsm;aomfvnf;aumif; u|efawmfwdk@. awmif;qdkcsufudkraxmufcHcJhay? xdk@a=umifh a&mhwifudkonf tzrf;rcH&bJ jzpfae+yD; aemufwGif 'ifeDuifESifh

taESmifh t,Sufr&Sd yl;aygif;oGm;cJh.?

(6) (6) (6) (6) (6)

awmfvSefa&;orm;rsm;onf azmufjyefaom awmfvSefa&;orm;rsm;onf azmufjyefaom awmfvSefa&;orm;rsm;onf azmufjyefaom awmfvSefa&;orm;rsm;onf azmufjyefaom awmfvSefa&;orm;rsm;onf azmufjyefaom tvkyform;or*~rsm;wGif vkyfud ki foif hoavm tvkyform;or*~rsm;wGif vkyfud ki foif hoavm tvkyform;or*~rsm;wGif vkyfud ki foif hoavm tvkyform;or*~rsm;wGif vkyfud ki foif hoavm tvkyform;or*~rsm;wGif vkyfud ki foif hoavm

*smref“vuf0Jorm;rsm;”u Tjy\emESifh ywfoufI vHk;0jiif;y,f&rnfudk oHo,&Sdp&mrvdk[k ,lq=uonf?“azmufjyefaom”“wefjyefawmfvSefa&;usaom”tvkyform;or*~rsm;udk qef@usifonfh tmabmiftm&if;oefoefESifh a'gow}uD; ajymqdkjcif;rsm; (aua[mem;uJhodk@ txl;“cef@jim;pGm”ESifh txl;rdkuf±dkif;pGm ajymqdkcJhyHkrsKd;)onf awmfvSefa&;orm;rsm;ESifh uGefjrLepfrsm;twGuf t0ga&mif qdk&S,fa&SmfAiform;/ aphpyfa&;/ wefjyefawmfvSefa&;/vD*siftrsKd;tpm; tvkyform;or*~rsm;xJwGif vkyfudkif&efrvdktyf/ cGifhyifrjyKEdkif[lonfh vHkavmufaom“oufaojycsuf”jzpfonf[k olwdk@,lqonf?

odk@aomf *smref“vuf0Jorm;rsm;”onf Todk@aom enf;y&d,m,frsm;. awmfvSefa&;qefr_udk rnfr#yifcdkifrmpGm ,Hk=unfaeapumrl Tenf;y&d,m,frsm;onf trSefyif tajccHt&vGJrSm;+yD; tESpfr&Sdaom pmydk'frsm;xufrydkay?

Tonfudk &Sif;vif;ap&ef u|efawmfonf vuf&Sdpmapmif. a,bk,stpDtpOftwdkif; u|efawmfwdk@. udk,fydkiftawG@t}uHKrsm;udk tajcjyKum OD;pGmajymrnf? vuf&Sdpmapmif. &nf&G,fcsufrSm aAmf&SDApfordkif;ESifh vuf&Sdenf;y&d

--------------------------

39

,m,frsm;rS tESH@tjym;toHk;jyKEdkifonfh tESH@tjym;t"dy`m,f&Sdonfh tESH@tjym;vkyfaqmif&rnfhrlrsm;udk taemufOa&my EdkifiHrsm;twGif;wGif usifhoHk;a&;jzpfonf

,cktcg ±k&Sm;Y acgif;aqmifrsm;-ygwD-vlwef;pm;-vlxkrsm; t=um;&SdtjyeftvSef qufqHa&;rsm;ESifhwuG ypPnf;rJh tm%m&SifpepfESifh ypPnf;rJhygwDwdk@. tvkyform;or*~rsm;tay: oabmxm;onf atmufygo¿meft& tcdkiftrm azmfjyonf? tm%m&Sifpepfudk qdkAD,ufrsm;twGif; pnf;±Hk;xm;aom ypPnf;rJhvlwef;pm;u usifhoHk;onf? ypPnf;rJhvlwef;pm;tm; uGefjrLepfygwD (aAmf&SDApfrsm;) u acgif;aqmifonf? aemufqHk;ygwDuGef*&uf (1920ckESpf {+yDv) pm&if;t& ‚wGif ygwD0if 611˜000 &Sdonf? ygwD 0ifOD;a&onfatmufwdkbmawmfvSefa&;rwdkifrDESifh ‚awmfvSefa&;aemufwGif }uD;rm;pGmajymif;vJr_ jzpfcJhaomfvnf; 1918 ckESpfESifh 1919 ckESpftxd ,ckESifhpmv#iftawmfenf;aeao;onff ff f1414141414? u|efawmfwdk@ygwD tqrwef }uD;xGm;vmrnfudkpdk;&drfrdonf? tb,fa=umifhqdkaomf owfypfzkd@om aumif;aom udk,fusKd;&Smorm;rsm;ESifh uvdef+cHKrsm;onf tkyfpdk;aom ygwDudk wG,fuyf&ef tpGrf;ukef}udK;pm;=uonfrSm aocsmvSayonf? aemufqHk;t}udrf tvkyform;rsm;ESifhv,form;rsm;twGufom ygwDwHcg;aygufrsm;udk u|efawmfwdk@ us,fus,fzGifhvSpfcJhjcif;rSm ,l'ifepfonf yDx±dk*&ufrS AmhpftcsKd@ twGif;wGif&Sd+yD; 'ifeDuifrSm atmf&J (armfpudkrS Amhpf 350 cef@tuGm) wGif&Sdaecsdef 1919 ckESpf aqmif;&moDae@&ufrsm;wGifjzpfonf? qdkvdkonfrSm qdkAD,uf orRwEdkifiHonf jyif;xefonfhaoa&;&Sifa&;umvY usa&mufae+yD; uGefjrLepfrsm;ESifh yl;aygif;jcif;jzifh t&JpGef@orm;rsm;/ udk,fusKd;&Smorm; uvdef+cHKrsm;ESifh pdwfrcs&olrsm;tzdk@ a,bk,stm;jzifh tjrwfxGuf&ef ta=umif;r&Sdaom (xdkr#ru }udK;pifESifh t!‡Of;yef;cH&&ef ydkrsm;aom) tcsdefjzpfonf? ygwDonf wESpfw}udrf uGef*&ufrsm;(aemufqHk;rSm ygwD0ifwaxmiftwGuf udk,fpm;vS,fwOD; tajccHay:wGif)usif;yI uGef*&ufrS a&G;aumufaom 19 OD;ygaom A[dkaumfrwDtzGJ@rS ygwDudk!$ef=um;onf? xdk@jyif armfpudk&Sd ae@pOfvkyfief;rsm;udk “pnf;±Hk;a&;AsL±dk”ESifh“EdkifiHa&;AsL±dk” [k ac:a0:onfh ydkrdkao;i,faom tzGJ@rsm;u vkyfaqmifoGm;&ef jzpfonf? ‚AsL±dkwckpDwGif A[dkaumfrwD 5 OD;pDyg0if+yD; A[dkaumfrwD

40

pHknDtpnf;ta0;u a&G;aumufonf? TonfrSm a&ra&maom “vltenf;i,fu pdk;rdk;xm;r_”yif r[kwfygavm? ygwDA[dkaumfrwD. !ef=um;csufrsm;r&Sdygu u|efawmfwdk@ orRwEdkifiH&Sd rnfonfhEdkifiHawmf tzGJ@tpnf;u rnfonfh ta&;}uD;aom EdkifiHa&; odk@r[kwf pnf;±Hk;a&; jy\emudkrqdk qHk;jzwfcGifhr&Sday?

ygwDonf ‚.vkyfief;xJY tvkyform;or*~rsm;tvkyform;or*~rsm;tvkyform;or*~rsm;tvkyform;or*~rsm;tvkyform;or*~rsm; tay:wGifwdkuf±dkufrSDcdkxm;onf? Tor*~rsm;onf rsufarSmufY aemufqHk;uGef*&uf(1920 ckESpf {+yDv) pm&if;t& tzGJ@0ifaygif; 4 oef;ausmf&Sd+yD; o¿meft&ygwDr[kwfaom ygwDr[kwfaom ygwDr[kwfaom ygwDr[kwfaom ygwDr[kwfaom tzGJ@tpnf;wrsKd;jzpfonf? wu,fwrf;qdkygu or*~ trsm;wumhtrsm;pk. acgif;aqmiftzGJ@tm;vHk;wGifvnf;aumif;/ OD;pGmtm;jzifh"rRwmtwdkif;yif ±k&Sm;jynfvHk;qdkif&m taxGaxG tvkyform;or*~A[dk odk@r[kwf AsL±dk (±k&Sm;jynfvHk;qdkif&m tvkyform;or*~ A[dkaumifpD)wGifvnf;aumif; uGefjrLepfrsm;yg0if+yD; ygwD.!ef=um;csuf tm;vHk;udk taumiftxnfazmf=uonf? odk@jzifh wckvHk;+cHKajym&v#if u|efawmfwdk@Y o¿meftm;jzifhuGefjrLepf r[kwfaom aysmhajymif;+yD; E_dif;,SOfjcif;t& us,fjyef@aom/ tvGeftiftm;}uD;aom ypPnf;rJh,EW&m; wck&Sdonf? ‚rSwqifh ygwDonf vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;ESifhvnf;aumif;ESifhvnf;aumif;ESifhvnf;aumif;ESifhvnf;aumif;ESifhvnf;aumif;/ vlxkrsm;ESifhvnf;aumif;/ eD;uyfpGmqufpyfxm;onf? ‚rSwqif h ygwD.acgif;aqmifr_atmufwGif vlwef;pm;tm%m&Sifpepfvlwef;pm;tm%m&Sifpepfvlwef;pm;tm%m&Sifpepfvlwef;pm;tm%m&Sifpepfvlwef;pm;tm%m&Sifpepfud kusifhoHk;ygonf? tvkyform;or*~rsm;ESifh eD;uyfaom qufoG,fr_r&SdygupD;yGm;a&; xdkr#ru ppfa&;udpPrsm;wGifyg ppfa&;udpPrsm;wGifyg ppfa&;udpPrsm;wGifyg ppfa&;udpPrsm;wGifyg ppfa&;udpPrsm;wGifyg ‚wdk@. v_dufvSJpGmaxmufcHr_ESifhudk,fusKd;pGef@aom vkyfaqmifr_r&Sdygu trSefyifu|efawmfwdk@tzdk@ wdkif;jynftkyfcsKyf&efESifh tm%m&Sifpepfudk xdef;odrf;xm;&efrSm 2 ESpfcGJrqdkxm;ESifh 2 vcGJyifv#if jzpfEdkifvdrfhrnf r[kwfay? "rRwmyif vufawG@Y TeD;uyfaom qufoG,fr_&&Sd&ef tvkyform;or*~ acgif;aqmifrsm;ESifhomru a,bk,stm;jzifh=oZm&Sdaom tvkyform; or*~0ifrsm;ESifhyg 0g'jzef@csdynmay; v_H@aqmfpnf;±Hk;jcif; tcsdefrDESifh r=umc%uGefz&ifhrsm; usif;yjcif;ponfh o¿mefrsm;jzifh tvGef±_yfaxG;rsm;jym;aom vkyfief;rsm; vkyfaqmif&ayrnf? wcsdefwnf;rSmyif rif&SDApfrsm;udk jywfom;pGm qef@usifwdkufcdkuf&rnf? olwdk@wGif tvGefenf;yg;aomaemufvdkuftcsKd@ &SdaeqJjzpfonf? olwdk@onf olwdk@. aemufvdkufrsm;tm;

41

"e&Sif'Drdkua&pD"e&Sif'Drdkua&pD"e&Sif'Drdkua&pD"e&Sif'Drdkua&pD"e&Sif'Drdkua&pDudk awG;ac:r_t& umuG,fa&;ESifh tvkyform; or*~rsm;.“trSDcdkuif;a&;”(ypPnf;rJhvlwef;pm; EdkifiHawmf tm%mrS trSDcdkuif;a&;)udka[majymjcif;rSaeI ypPnf;rJhvlwef;pm; pnf;urf;udk zsufqD;jcif; ponfwdk@txdwefjyefawmfvSefa&; vdrfvnfcsufrsKd;pHkudk oif=um;xm;avonf?

tvkyform;or*~rsm;rSwqifh“vlxkrsm;”ESifhqufoG,fr_onf rvHkavmuf[k u|efawmfwdk@ ,lqonf? awmfvSefa&; wav#mufwGif vufawG@vkyfaqmifr_rsm;u ygwDr[kwfaom tvkyform;/ v,form;rsm; uGefygwDr[kwfaom tvkyform;/ v,form;rsm; uGefygwDr[kwfaom tvkyform;/ v,form;rsm; uGefygwDr[kwfaom tvkyform;/ v,form;rsm; uGefygwDr[kwfaom tvkyform;/ v,form;rsm; uGefz&ifhrsm;udk z&ifhrsm;udk z&ifhrsm;udk z&ifhrsm;udk z&ifhrsm;udk azmfxkwfay;cJhonf? xdk@jyif vlxkrsm;. pdwf"mwfudk pl;prf;&ef/olwdk@ESifheD;uyfvm&ef olwdk@. vdktyfcsufrsm;udk jznfhqD;&ef/ olwdk@xJrS tawmfqHk;olrsm;udk EdkifiHawmf0efxrf; ae&mrsm;odk@ jr‡ifhwif&efponfwdk@udk vkyfEdkifa&;twGuf TtzGJ@tpnf;rsm;ukd axmufcHI jzpfay:wdk;yGm;ap+yD; wdk;csJ@&ef enf;vrf;rsKd;pHkjzifh u|efawmfwdk@ }udK;pm;=uonf? r=umao;rDu xkwfjyefxm;aomEdkifiHawmf}uD;=uyfa&; jynfol@0ef}uD;tzGJ@tm; “tvkyform;/ v,form; ppfaq;a&;Xme”tjzpf ajymif;vJ zGJ@vdkufonfh trdeft& Todk@aom ygwDr[kwfonfh uGefz&ifhrsKd;onf pHkprf;ppfaq;a&;trsKd;rsKd;udk vkyfaqmifrnfh EdkifiHawmf}uD;=uyfa&; tzGJ@0ifrsm; a&G;aumuf&ef tcGifhtm%m &vdkufay.?

"rRwmyif ygwD.tvkyfrSefor#udk qdkAD,ufrsm;rSwqifh vkyfaqmifonf? ,if;tzGJ@rsm;wGif tvkyftudkiftrsKd;rsK d;&S donfh vkyfom;vlxkrsm;yg0ifonf? qdkAD,ufrsm;. c±dkifuGef*&ufrsm;onf 'Drdkua&pD'Drdkua&pD'Drdkua&pD'Drdkua&pD'Drdkua&pD tzGJ@tpnf;rsm;jzpfonf? ‚ESifhtvm;wl tzGJ@rsKd;udk "e&SifurBm. taumif;qHk; 'DrkDua&pDorRwEdkifiHrsm;Yyif rnfonfhtcgur# rawG@cJh&bl;ay? xdk@jyif TuGef*&ufrsm;(‚. vkyfief;rsm;udk ygwDu eD;uyfpGm*±kpdkuf apmifh=unfhcJhonf) rSwqifhvnf;aumif;/ aus;vufc±dkifrsm;&Sd tqifhae&m toD;oD;wGif vlwef;pm;tod&Sdaomtvkyform;rsm;udk tqufrjywf cef@tyfjcif;jzifhvnf;aumif; ypPnf;rJhvlwef;pm;onf v,form;vlwef;pm;. acgif;aqmiftjzpf ol.tcef;udk taumiftxnfazmfonf? +rdK@aeypPnf;rJhvlwef;pm;. tm%m&Sifpepfudk taumiftxnfazmfum csrf;omaom/ "e&Sifjzpfaom/ aoG;pkyftjrwf}uD;pm;aomv,form;udkqef@usifonfh pepfusaomwdkufyGJudkqifE$ Jjcif; ponfwdk@udkvkyfaqmifcJh.?

42

Tum;“txufrS”=unfhjrifaom tm%m&Sifpepf vufawG@taumiftxnf azmfa&;tjrifrS =unfhjrifaom ypPnf;rJh EdkifiHawmftm%m,E©&m; wckvHk;yifjzpf.? ±k&Sm;aAmf&SDApfrsm;onf T,E©&m;udk aumif;pGm&if;ESD;+yD;Oya'y ajratmuftpkuav;rsm;rS }uD;jyif;vmonfudk 25 ESpfwdkifwdkif =unfh±_vmcJhonf? xdk@a=umifh“txufrS”odk@r[kwfodk@r[kwfodk@r[kwfodk@r[kwfodk@r[kwf“atmufajcrS”[kvnf;aumif;/acgif;aqmifrsm;. tm%m&Sifpepf odk@r[kwf odk@r[kwf odk@r[kwf odk@r[kwf odk@r[kwf vlxkrsm;. tm%m&Sifpepf[kvnf;aumif; ponfhajymqdkr_ tm;vHk;rSm vlwa,muftwGuf vuf0Jbufajcaxmufu ydkItoHk;0ifoavm odk@r[kwf vuf,mbufvufu ydkI toHk;0ifoavm[k jiif;cHkaeouJhodk@ &,fp&mESifh uav;qefaom tcsnf;ESD;udpPtjzpfaAmf&SDApfrsm;u oabmxm;onfudk pmzwfolaumif;pGm em;vnfvdrfhrnf[kar#mfvifhygonf?

xdk@jyif uGefjrLepfrsm;onf azmufjyefaom tvkyform;or*~rsm;wGifrvkyfEdkif/ rvkyf&[kvnf;aumif;/ TtvkyfrsKd;udk y,fcs&ef cGifhjyKEdkifonf[kvnf;aumif; / tvkyform;or*~rsm;udk pGef@cGm&efESifh tvGefaumif;rGefaom(xdk@jyif trsm;ydkif;onf tvGefi,f&G,faumif; i,f&G,fayvdrfhrnf) uGefjrLepfrsm;u wDxGifvdkufonfh txl;oef@pifaom“tvkyform;pkaygif;tzGJ@”topfpufpufudk zefwD;&efvdktyfonf[kvnf;aumif; ponfh *smrefvuf0Jrsm;.[dwf[efxkwf+yD; tvGefynm&Sdaom tvGeftu|H awmfvSefa&;usom a&;om;ajymqdkcsufrsm;udk tvm;wlyif &,fp&mESifh uav;qefaom tcsnf;tESD; udpP[k u|efawmfwdk@ oabmrxm;bJ raeEdkif?

t&if;&Sif0g'onf rvGJraoGyif wzufwGif qdk&S,fvpf0g'tm; tvkyform;rsm;twGif; &mpkESpfaygif;rsm;pGm twGif;Y jzpfay:cJhonfh a[mif;EGrf;aomtvkyftudkifESifh twwfynmt& uGJjym;r_rsm;tm; tarGtESpftjzpf xm;&SdcJhonf? ‚wdk@onf tvGef&Snf=umaom ESpfumvrsm;pGmtwGif;Y vufr_vkyfief;wltzGJ@ t&dyfvuQ%m enf;yg;onfh ykdrdkus,fjyef@aom pufr_or*~rsm;(vufr_twwfynmt&/ vkyfief;t&ESifh tvkyftudkift&omru xkwfvkyfa&;XmewckvHk; t}uHK;0ifonf) tjzpf tvGefaES;auG;onfhE_ef;jzifhomjzpfay:wdk;yGm;oGm;Edkifonf? oGm;vnf;oGm;vdrfhrnf? xdk@aemuf Tpufr_or*~rsm;rSwqifh vlrsm;twGif; tvkyfcGJa0r_udk zsufodrf;&efESif h t&mwdkif;udkt&mwdkif;udkt&mwdkif;udkt&mwdkif;udkt&mwdkif;udk

43

vkyfEd ki fpGrf;&S daom vkyfEd ki fpGrf;&S daom vkyfEd ki fpGrf;&S daom vkyfEd ki fpGrf;&S daom vkyfEd ki fpGrf;&S daom olrsm;jzpfvm&ef bufpH k jzpfay:wd k;yGm;r_ESif h bufpH kbufpH k jzpfay:wd k;yGm;r_ESif h bufpH kbufpH k jzpfay:wd k;yGm;r_ESif h bufpH kbufpH k jzpfay:wd k;yGm;r_ESif h bufpH kbufpH k jzpfay:wd k;yGm;r_ESif h bufpH kavhusifhr_wdk@jzifh ynmay;oif=um;avhusifh&ef qufvufjyKvkyfayvdrfhrnf?uGefjrLepf0g'onf Tyef;wdkifodk@ a&S;±_csDwufaeonf? csDvnf;csDwuf&rnf?xdk@jyif Tyef;wdkifodk@ rkcsa&muf&Sdvdrfhrnf? Tyef;wdkifodk@ rkcsa&muf&Sdvdrfhrnf? Tyef;wdkifodk@ rkcsa&muf&Sdvdrfhrnf? Tyef;wdkifodk@ rkcsa&muf&Sdvdrfhrnf? Tyef;wdkifodk@ rkcsa&muf&Sdvdrfhrnf? odk@aomf ESpfaygif;rsm;pGm ukefqHk;+yD;rSom a&mufvdrfhrnf? ,cktcsdefwGif tem*wfY &&Sdvmrnfh tjynfhtpHk jzpfay:wdk;yGm;aom vHk;0wnf+idrf+yD; tjynfht0jzpfvmaom/ tjynfht0 us,fjyef@+yD;&ifhusufvmaom uGefjrLepf0g'udk vufawG@}udKwifvkyfudkif&ef }udK;pm;jcif;onfav;ESpft&G,fuav;i,ftm; tqifhjrifhocsFmoif=um;&ef }udK;pm;onfESifhwlayvdrfhrnf?

u|efawmfwdk@onf qdk&S,fvpfpepfudk pdwful;}uHqxm;aom vlom;±kyf0wKjzifhaomfvnf;aumif;/ u|efawmfwdk@u txl;jyifqifxm;aom vlom;±kyf0wKjzifhaomfvnf;aumif; wnfaqmufjcif;r[kwfbJ t&if;&Sif0g'u u|efawmfwdk@twGuf xm;&SdcJhaom vlom;±kyf0wKrsm;jzifhom pwifwnfaqmufEdkifonf(wnfvnf;wnfaqmuf&rnf) jzpfonf? rSef.? ‚um; tvGefcufcJonfrSmtrSefyifjzpf.? odk@aomf Tvkyfief;wm0efESifh ywfoufI tjcm;rnfonfh csOf;uyfr_rsKd;urS xnfhoGif;aqG;aEG;avmufatmif ta&;r}uD;ay?

tvkyform;or*~rsm;onf t&if;&Sifjzpfay:wdk;yGm;r_ tapmydkif;&ufrsm;wGif tvkyform;vlwef;pm;twGuf tvGef}uD;rm;aom wufvSrf;r_wckjzpfcJh.? tb,fa=umifhqdkaomf ‚wdk@onf tvkyform;rsm;. pnf;vHk;r_r&Sdjcif;ESifh csnfheJ@jcif;ESifh csnfheJ@jcif;rSaeI vlwef;pm;pkpnf;r_. tpysKd;csufodk@tpysKd;csufodk@tpysKd;csufodk@tpysKd;csufodk@tpysKd;csufodk@ul;ajymif;a&;udk udk,fpm;jyKaoma=umifh jzpfonf? ypPnf;rJhvlwef;pm; tzGJ@tpnf;. tjrif hqH k;tjrif hqH k;tjrif hqH k;tjrif hqH k;tjrif hqH k;o¿mef qdkvd konfrSm ypPnf;rJ hvlwef;pm;. awmfypPnf;rJ hvlwef;pm;. awmfypPnf;rJ hvlwef;pm;. awmfypPnf;rJ hvlwef;pm;. awmfypPnf;rJ hvlwef;pm;. awmfvSefa&;ygwDvSefa&;ygwDvSefa&;ygwDvSefa&;ygwDvSefa&;ygwD (‚onf acgif;aqmifrsm;udk vlwef;pm;/ vlxkrsm;ESifh cGJcGmIr&Edkifaom wckwnf;aom t&mtjzpfaygif;pnf;&ef rwwfajrmufao;or#Ttrnfudk rcH,lxdkufao;ay) ay:xGufvmaomtcg tvkyform; or*~rsm;onf ra&Smifrv$JombJ wpHkw&maomwpHkw&maomwpHkw&maomwpHkw&maomwpHkw&maom azmufjyefa&;vuQ%mrsm;/ wpHkwckaom vufr_twwftynm usOf;ajrmif;r_/ EdkifiHa&;ESifh rywfouf[laomwpHkw&maom wdrf;!Gwfr_/ wpHkw&maom rwufºur_ ponfwdk@udk pwifazmfjyvmay.? odk@aomf urBmay:&Sd rnfonfhae&mwGifrqdk ypPnf;rJhvlwef;pm;

44

jzpfay:wdk;yGm;r_onf tvkyform;or*~rsm;rSwqifhvnf;aumif;/ tvkyform;or*~rsm;ESifh tvkyform; vlwef;pm;ygwDt=um; tjyeftvSef tusKd;&Sdaomv_yf&Sm;r_rSwqifhvnf;aumif; rjzwfoef;ygu a&S@odk@rwufvSrf;cJh? wufvnf;rwufvSrf;Edkifay? ypPnf;rJhvlwef;pm;u EdkifiHa&;tm%m &&Sdjcif;onf ypPnf;rJhvlwef;pm;twGuf vlwef;pm;w&yftaeESifh tvGef}uD;rm;aom wufvSrf;r_wckjzpfonf? ygwDonf tvkyform;or*~rsm;udk enf;vrf;a[mif;jzifh r[kwfbJenf;vrf;opfjzifh ,cifuxufydkI ynmay;vrf;!¸efrnf? wcsdefwnf;rSmyiftvkyform;or*~rsm;onf r&Sdrjzpfaom“uGefjrLepf0g'ausmif;”ESifh ypPnf;rJhvlwef;pm;twGuf rdrdwdk@. tm%m&Sifpepfudk avhusifhay;xm;aom y%mrausmif;tjzpfvnf;aumif;/ xdkwdkif;jynf. pD;yGm;a&; b0wckvHk;. pDrHtkyfcsKyfr_udk tvkyform;vlwef;pm; vlwef;pm; vlwef;pm; vlwef;pm; vlwef;pm; (oD;jcm;vkyfief;tvdkuf r[kwf)ESifh aemifwGifvkyfom; jynfoltm;vHk;xHodk@ wjznf;jznf; v$Jajymif;ay;a&;twGuf r&Sdrjzpfaom tvkyform;tzGJ@tpnf;tjzpfvnf;aumif; &Snf=umpGm qufvufwnf&Sdrnfudk rarh&ay?

“azmfjycJhaom t"dym,ft&”qdkaomf tvkyform;or*~rsm;xJ&Sd wpHkwpHkwpHkwpHkwpHkw&maomw&maomw&maomw&maomw&maom“azmufjyefr_”onf ypPnf;rJhtm%m&SifpepfatmufwGif a&Smifv$Ja&Smifv$Ja&Smifv$Ja&Smifv$Ja&Smifv$JIr&EdkifIr&EdkifIr&EdkifIr&EdkifIr&Edkifay? Tonfudk em;rvnfjcif;onf t&if;&SifpepfrS qdk&S,fvpfpepfodk@ul;ajymif;a&; ul;ajymif;a&; ul;ajymif;a&; ul;ajymif;a&; ul;ajymif;a&; tajccHta=umif;tcsufrsm;udk vHk;0em;rvnfjcif;yifjzpf.?T“azmufjyefr_”udk a=umuf&GH@jcif;/ ‚udk a&SmifuGif;&efa&SmifuGif;&efa&SmifuGif;&efa&SmifuGif;&efa&SmifuGif;&ef/ ausmfv$m;&ef }udK;pm;jcif;wdk@onf rdkufvHk;}uD;r_yifjzpfonf? ta=umif;rl tvkyform;vlwef;pm;ESifh v,form;xkrS acwfaemuftusqHk;tv$mESifh vlxkrsm;udk avhusifhay;a&;/ ynmay;a&;/ rsufpdzGifhay;&efESifh b0opfodk@ ac:aqmifa&;wdk@ t}uHK;0ifaom ypPnf;rJhwyfOD;. vkyfaqmif&rnfhwm0efudk a=umufvef@jcif;a=umifhjzpfonf? tjcm;wzufY ypPnf;rJhvlwef;pm; tm%m&Sifpepf xajrmufatmifjrifa&;udk usOf;ajrmif;aom vufr_twwfynmtjrif okd@r[kwf vufr_twwfynmESifh vufr_twwfynmor*~ tpGJtvef;rsm;&Sdaom tvkyform;wa,mufr# rusef&pfonfh umvtxd a&$@qdkif;jcif;onf ydkI}uD;rm;aom trSm;wck jzpfvdrfhrnf? EdkifiHa&;tEkynm (xdk@jyif uGefjrLepfrsm;. rdrdvkyfief; wm0efudkrSefuefpGmem;vnfjcif;) onf ypPnf;rJhvlwef;pm; wyfOD;tm%mudk atmifjrifpGm

45

odrf;,lEdkifrnfhumv/ tm%modrf;,lpOftwGif;ESifh aemufwGif tvkyform;vlwef;pm;ESifh ypPnf;rJhr[kwfaom vkyfom;vlxkrsm;. tvGefus,fjyef@aomtv$mxHrS tjynfht0 axmufcHr_udk &EdkifrnfhumvESifh xdk@aemufY us,fjyef@onfxuf us,fjyef@vmaom vkyfom;jynfolvlxk}uD;udk ynmay;jcif;/ avhusifhay;jcif;/ qGJaqmifjcif;jzifh rdrd.tkyfpdk;r_udk cdkifrmawmifhwif; wdk;csJ@EdkifpGrf;&Sdrnfh umvESifh ta=umif;tcsufrsm;udk rSefuefpGm cef@rSef;wGufcsufjcif;wdk@yifjzpfonf?

xdk@jyif ±k&Sm;jynfxuf ydkrdka&S@wef;a&mufaom wdkif;jynfrsm;Y tvkyform; or*~rsm;wGif wpHkwckaom azmufjyefr_onf u|efawmfwdk@ wdkif;jynfrSmxuf ydkrdkqdk;0g;pGm azmfjyaeonf? rkcsazmfjy&ef&Sdonf? tvkyform;rsm;. vufr_twwfynm usOf;ajrmif;r_/ vufr_twwfynmt& udk,fusKd;=unfhr_ESif htacsmif0g'rsm;a=umifh u|efawmfwdk@ rif&SDApfrsm;onf tvkyform;rsm;xJwGifaxmufcHr_&&SdcJhonf? (xdk@jyif tvGefenf;aom tcsKd@tvkyform; or*~rsm;wGifvnf; ,ckxdawG@&qJ jzpfonf?) taemufwdkif;rS rif&SDApfrsm;onf tvkyform;or*~rsm;xJwGif ydkrdkcdkif+rJaom“ajcukwf”&&SdcJhonf? xdkae&mY vufr_vufr_vufr_vufr_vufr_twwfynmor*~. usOf;ajrmif;r _ / wud k,faumif;qefr _ / ta&xlr_ /twwfynmor*~. usOf;ajrmif;r _ / wud k,faumif;qefr _ / ta&xlr_ /twwfynmor*~. usOf;ajrmif;r _ / wud k,faumif;qefr _ / ta&xlr_ /twwfynmor*~. usOf;ajrmif;r _ / wud k,faumif;qefr _ / ta&xlr_ /twwfynmor*~. usOf;ajrmif;r _ / wud k,faumif;qefr _ / ta&xlr_ /avmb}uD;r_wd k @E Si f h e,fcs J @bufod k @wdrf;!Gwfjcif;/ e,fcs J @t0,fcH jcif;/avmb}uD;r_wd k @E Si f h e,fcs J @bufod k @wdrf;!Gwfjcif;/ e,fcs J @t0,fcH jcif;/avmb}uD;r_wd k @E Si f h e,fcs J @bufod k @wdrf;!Gwfjcif;/ e,fcs J @t0,fcH jcif;/avmb}uD;r_wd k @E Si f h e,fcs J @bufod k @wdrf;!Gwfjcif;/ e,fcs J @t0,fcH jcif;/avmb}uD;r_wd k @E Si f h e,fcs J @bufod k @wdrf;!Gwfjcif;/ e,fcs J @t0,fcH jcif;/e,fcsJ@v_dufpm;r_cH&jcif;wdk@&Sdonfh "e&Sifaygufp “tvkyform; rif;nDrif;e,fcsJ@v_dufpm;r_cH&jcif;wdk@&Sdonfh "e&Sifaygufp “tvkyform; rif;nDrif;e,fcsJ@v_dufpm;r_cH&jcif;wdk@&Sdonfh "e&Sifaygufp “tvkyform; rif;nDrif;e,fcsJ@v_dufpm;r_cH&jcif;wdk@&Sdonfh "e&Sifaygufp “tvkyform; rif;nDrif;e,fcsJ@v_dufpm;r_cH&jcif;wdk@&Sdonfh "e&Sifaygufp “tvkyform; rif;nDrif;om;”om;”om;”om;”om;” wdk@onf u|efawmfwdk@ wdkif;jynfrSmxuf ydkrdkawmifhwif;aom tv$mtjzpf ay:aygufvmcJhonf? Tonfudk rjiif;y,fEdkifay? taemufOa&my&Sd*Gefygrsm;udkvnf;aumif;/ vl}uD;rif; *sLa[mh/ [if'gqif/ rm[def;/ vD*sifESifhtaygif;ygwdk@udkvnf;aumif; qef@usifaomwdkufyGJonf vlr_a&;ESifh EdkifiHa&;toGiftjyift& vHk;0wlnDaom vHk;0wlnDaom vHk;0wlnDaom vHk;0wlnDaom vHk;0wlnDaom trsKd;tpm;jzpfonfh u|efawmfwdk@. rif&SDApfrsm;udk qef@usifaom wdkufyGJxuf ydkrdkcufcJvS.? TwdkufyGJudk t=uifemuif;rJhpGm qifE$J&rnfjzpf+yD; u|efawmfwdk@ vkyfcJhonfhtwdkif; tacsmif0g'ESifhqdk&S,f a&SmifAif0g'. ukpm;Ir&Edkifaom acgif;aqmiftm;vHk;udk vHk;0t&Suf&apum tvkyfom;or*~rsm;xJrS armif;xkwfcJhonftxd rysufruGufvkyf&rnf? wdkufyGJonf wpHkw&maomwpHkw&maomwpHkw&maomwpHkw&maomwpHkw&maom tqifhodk@ ra&mufrcsif; EdkifiHa&;tm%mudk rodrf;,lEdkif (odrf;,l&efvnf; r}udK;pm;&)? T“wpHkw&maomt

46

qifh”onf rwlaom wdkif;jynfESifh rwlaom tajctaersm;t& jcm;em;r_ jcm;em;r_ jcm;em;r_ jcm;em;r_ jcm;em;r_ &Sdfayvdrfhrnf? ‚udk oufqdkif&m wdkif;jynfwdkif;&Sd tajrmftjrif&Sdaom/ tawG@t}uHK ºu,f0aom/ todynm jynfh0aom ypPnf;rJhvlwef;pm;. EdkifiHa&; acgif;aqmifrsm;uom rSefuefpGm cef@rSef;Edkif.? (±k&Sm;jynfwGif TwdkufyGJ atmifjrifr_pHrsm;teufrS wckrSm 1917 ckESpf atmufwdkbmv 25 &uf ypPnf;rJhawmfvSefa&;+yD;aemuf &uftenf;i,ftwGif; qdkvdkonfrSm 1917 ckESpf Edk0ifbmvwGifjyKvkyfaom wdkif;jyKjynfjyK v$wfawmfa&G;aumufyG Jrsm;jzpfonf? Ta&G;aumufyGJwGif rif&SDApfrsm; vHk;0ta&;edrfhcJh.? aAmf&SDApfrsm; &&SdcJhaomrJaygif; 9oef;ESifh qef@usifpGmyif rif&SDApfrsm;onf rJaygif; 7 odef;&cJhonf? x&efaumhau;&S rJudk xnfhaygif;ygrS 1 oef; 4 odef;om &&SdcJh.? uGefjrLepftifwmaeuGefjrLepftifwmaeuGefjrLepftifwmaeuGefjrLepftifwmaeuGefjrLepftifwmae&Sife,f&Sife,f&Sife,f&Sife,f&Sife,f *sme,f trSwf 7/ 8 &Sd“wdkif;jyKjynfjyKv$wfawmf a&G;aumufyGJrsm;ESifhypPnf;rJhtm%m&Sifpepf” [laom u|efawmf. aqmif;yg;udk=unfhyg?)

odk@aomf u|efawmfwdk@onf tvkyform;vlxkrsm; trnfjzifh“tvkyform; rif;nDrif;om;”tm; qef@usifaom wdkufyGJudkqifE$Jjcif;rSm tvkyform;vlxkrsm;udk u|efawmfwdk@bufodk@ odrf;oGif;,l&efjzpf.? tacsmiform;ESifh qdk&S,fa&SmfAif acgif;aqmifrsm;udk qef@usifaomwdkufyGJ qifE$Jjcif;rSm tvkyform;vlwef;pm;rsm;tm; u|efawmfwdk@bufukd odrf;oGif;,l&ef jzpfonf? T t&if;cHtusqHk;ESifh txif&Sm;qHk; trSefw&m;udk arhavsmhxm;ygu rdkufrJ&musayonf? xdk@jyif twdtustm;jzifh tvkyform;or*~ xdyfydkif;acgif;aqmifr_.xdyfydkif;acgif;aqmifr_.xdyfydkif;acgif;aqmifr_.xdyfydkif;acgif;aqmifr_.xdyfydkif;acgif;aqmifr_.azmufjyefa&;ESifh wefjyefawmfvSefa&; vuQ%ma=umifa=umifa=umifa=umifa=umifh tvkyform; or*~rsm;udk“pGef@cGm”&rnf? ‚xJwGif tvkyfvkyfzdk@ jiif;qdk&rnf? tvkyform; tzGJ@tpnf;. vkyf,lxm;aom vkyf,lxm;aom vkyf,lxm;aom vkyf,lxm;aom vkyf,lxm;aom o¿mefopfrsm;udk zefwD;&rnf[laom ed*kH;csKyfrsm;odk@ olwdk@qdkufa&mufoGm;jcif;jzifh *smref“vuf0J”uGefjrLepfrsm;onfTodk@aom rdkufrJr_rsKd;udk usL;vGefcJh=uonf? TonfrSm uGefjrLepfrsm;u "e&Sifvlwef;pm;udk t}uD;rm;qHk; tvkyftau|;jyKjcif;ESifh rjcm;aom cGifhrv$wfEdkifonfh rdkufrJr_jzpf.? u|efawmfwdk@. rif&SDApfrsm;onf tacsmiform;/ qdk&S,fa&SmfAiform;/ aumufpuD;0g'D tvkyform;or*~acgif;aqmifrsm; tm;vHk;uJhodk@yif“tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_xJ&Sd "e&Sifvlwef;pm;. udk,fpm;vS,frsm;”(u|efawmfwdk@onf rif&SDApfrsm;udk Ttwdkif; wav#mufvHk; ac:a0:cJh

47

onf) odk@r[kwf tar&duefjynf&Sd ',feD&,f'DvGef; aemufvdkufrsm;. ajymifajrmufeuf±_dif;aom ppfrSefonfh toHk;tE_ef;twdkif;qdk&aomf“t&if;&Sifvlwef;pm; tvkyform;vufaxmuft&m&Sdrsm;”rSwyg; tjcm;r[kwfay?azmufjyefaom tvkyform;or*~rsm;xJwGif vkyfudkif&ef jiif;qefjcif;onf jzpfay:wdk;yGm;jcif; tjynfht0 r&Sdao;aom odk@r[kwf acwfaemufusaom tvkyform;vlxkrsm;udk azmufjyefaom acgif;aqmifrsm;/ "e&Sifvlwef;pm;. udk,fpm;vS,frsm;/ tvkyform;rif;nDrif;om;rsm; odk@r[kwf“vHk;0"e&Sif jzpfvmaom tvkyform;rsm;”(+Adwdo# tvkyform;rsm;ta=umif;ESifh ywfoufI1858 ckESpfwGif tdef*,frS rmhufpfodk@ay;pmudk udk;um;onf) =oZmatmufwGifypfxm;vdkufjcif; jzpfonf?

uGefjrLepfrsm;onf azmufjyefaom tvkyform;or*~rsm;xJwGifrvkyf&[laom Tr[kwfr[wf“oabmw&m;”u“vlxkrsm;”udk =oZmoufa&;jy\emESifh ywfoufI“vuf0J”uGefjrLepfrsm;. oabmxm;onf rnfr#ayghqonfudkvnf;aumif;/“vlxkrsm;”ESifhywfoufI olwdk@. [pfatmfr_rsm;onf rnfr#uarmufur jzpfonfudkvnf;aumif; t&Sif;vif;qHk; azmfjyvdkufayonf? tu,fI oifonf“vlxkrsm;”udk ulnDvdkygu “vlxkrsm;”. pmemr_ESifh axmufcHr_udk &,lvdkygu tcuftcJrsm;udk ra=umuf&? “acgif;aqmifrsm;”(‚wdk@onf tacsmiform;rsm;ESifh qdk&S,fa&SmifAiform;rsm; jzpfonfhtwdkif; udpPrsm;pGmwGif "e&Sifvlwef;pm;ESifhvnf;aumif;/ ykvdyfrsm;ESifh vnf;aumif; wdkuf±dkuf odk@r[kwf oG,f0dkufqufoG,fxm;onf?) .tjypf&Smr_rsm;/aESmuf,Sufr_rsm;/ apmfum;r_/ ESdyfpuf!‡Of;yef;r_rsm;udk ra=umuf&? odk@aomfvlxkrsm;&Sdonfh ae&mwdkif;wGif vlxkrsm;&Sdonfh ae&mwdkif;wGif vlxkrsm;&Sdonfh ae&mwdkif;wGif vlxkrsm;&Sdonfh ae&mwdkif;wGif vlxkrsm;&Sdonfh ae&mwdkif;wGif rkcsoGm;I tvkyfvkyf&rnf? tazmufjyefqHk;rsm;xJrSmyif jzpfygap ypPnf;rJh odk@r[kwf ypPnf;rJh wydkif;vlxkrsm; awG@&SdEdkifrnfhTodk@aom tzGJ@rsm;/ toif;rsm;/ tpnf;t±Hk;rsm;wGif pepfwus ZGJ&SdpGm/+rJ+rHpGm/ ckdif+rJpGm;/ pdwf&SnfpGmjzifh v_H@aqmf0g'jzef@&eftwGuf oifonf rnfonfhpGef@v$wfr_udkrqdk jyKEdkifpGrf;&Sd+yD; t}uD;rm;qHk; tcuftcJrsm;udk ausmfeif;EdkifpGrf;&Sd&rnf? xdk@jyif tvkyform;or*~rsm;ESifh tvkyform; or0g,rrsm;(tenf;qHk;tm;jzif h wcgw&HwGif) ‚or0g,rrsm;onf vlxkrsm;tm;awG@&SdEdkifonfh Todk@aom tzGJ@tpnf;rsm;yifjzpf.? 1920 ckESpf rwfv 10

48

&ufae@xkwf qGD'ifowif;pm“jynfol@EdkifiHa&;ae@pOf”wGif azmfjyxm;aom pm&if;rsm;t& t*FvefjynfwGif tvkyform;or*~0ifrsm;onf 1917 ckESpfukefcgeD;wGif 5 oef; 5 odef;&Sd+yD; 1918 ckESpf ESpfukefcgeD;wGif 6 oef; 6odef;txdjzpfvm+yD; 19 &mcdkifE_ef; wdk;rsm;vmonf? 1919 ckESpf ESpfukefcgeD;wGif7 oef; 5 odef;&Sdrnf[k cef@rSef;cJh.? jyifopfESifh *smreDtwGuf oufqdkif&m pm&if;rsm; u|efawmfhvufxJwGif r&Sdyg? odk@aomf vHk;0rjiif;Edkifaom trsm;od=uaom tcsuftvufrsm;u Twdkif;jynfrsm;wGifvnf; tvkyform;or*~0ifvsifjrefpGmwdk;rsm; vma=umif;udk jyoaeayonf?

Ttcsuftvufrsm;onf tjcm;axmifaygif;rsm;pGmaom azmfjycsufrsm;u twnfjyKvdkufonfht&mudk qdkvdkonfrSm vlwef;pm;todESifh pk±Hk;zGJ@&efvd kvm;r_onf ypPnf;rJ hvlxkrsm;twGif;/“atmufajc”twGif;/ acwfaemufusaom tpdwftydkif;rsm;twGif;wGif }uD;xGm;vma=umif;udk &Sif;vif;jywfom;pGm jyovdkufonf? *&d/ +Adwdef/ jyifopfESifh *smreDjynfwdk@&Sd tvkyform;oef;aygif;rsm;pGmonf tzGJ@tpnf; vHk;0r&Sdjcif;rSaeI rlvtp tedrfhqHk;t±dk;qHk;ESifh ("e&Sif'Drdkua&pD pGJvef;r_rsm; tjynfht0 pdrfh0ifaeqJjzpfaom olrsm;twGuf) tvG,fwul em;tvnfEdkifqHk;aom pnf;±Hk;a&;o¿mef (0g) tvkyform; or*~rsm;odk@ yxrqHk;t}udrftjzpf yxrqHk;t}udrftjzpf yxrqHk;t}udrftjzpf yxrqHk;t}udrftjzpf yxrqHk;t}udrftjzpf ul;ajymif; ae=uayonf? odk@apumrl awmfvSefaomfvnf; qifjcifr_uif;rJhaom vuf0J uGefjrLepfrsm;onf“vlxkrsm;-vlxkrsm;”[k eHab;rSaeI [pfatmfae&if; tvkyform; or*~tvkyform; or*~tvkyform; or*~tvkyform; or*~tvkyform; or*~rsm;xJwGif vkyfud ki f&ef jiif;qd k =uonf? rsm;xJwGif vkyfud ki f&ef jiif;qd k =uonf? rsm;xJwGif vkyfud ki f&ef jiif;qd k =uonf? rsm;xJwGif vkyfud ki f&ef jiif;qd k =uonf? rsm;xJwGif vkyfud ki f&ef jiif;qd k =uonf? tvkyform; or*~rsm;onf“azmufjyefonf”[laom ta=umif;jycsufjzifh jiif;qefonf? xdk@jyif topfpufpuf oef@pifaom “tvkyform; pkaygif;tzGJ@” av;wckudk wDxGif=uonf?‚tzGJ@onf "e&Sif'Drdkua&pD tpGJtvef;rS uif;&Sif;+yD; vufr_ twwfynmodk@r[kwf usOf;ajrmif;aom vufr_twwfynm or*~jypfr_rsm; uif;pifI olwdk@a=unmonfhtwdkif; us,fjyef@aom pnf;±Hk;a&;jzpfvdrfhrnf (jzpfvdrfhrnf)?tzGJ@0iftjzpf 0ifa&mufcGifhtwGuf wckwnf;aom wckwnf;aom wckwnf;aom wckwnf;aom wckwnf;aom (wckwnf;) ta=umif;tcsufrSm “qdkAD,ufpepfESifh tm%m&Sifpepfudk todtrSwfjyKa&;” jzpfvdrfhrnf?(txufwGif udk;um;xm;aom pmydk'fwGif=unfhyg)

“vuf0J” awmfvSefa&;orm;rsm;u jyKvkyfonfxuf ydkrdk}uD;rm;onfh

49

rdkufrJr_ ydkrdk}uD;rm;onfh qHk;±_H;r_udk pOf;pm;I r&Edkifay? tb,fa=umifhenf;?tu,fI u|efawmfwdk@onf ±k&Sm;"e&Sifvlwef;pm;ESifh ‚. r[mrdwfrsm;tay: r}uHKpbl; atmifyGJrsm; &&Sd+yD;aemuf 2 ESpfcGJt=um ,ae@±k&Sm;jynfwGiftvkyform;or*~ 0ifa&mufcGifhtwGuf ta=umif;tcsuf wcktjzpf “tm%m&Sifpepf todtrSwfjyKa&;”udk owfrSwfcJhygv#if u|efawmfwdk@onf rdkufrJ&musvdrfhrnf? vlxkrsm;tay: u|efawmfwdk@. =oZmudkzsufqD;&mus+yD; rif&SDApfrsm;udk ulnD&ma&mufayvdrfhrnf? tb,fa=umifhqdkaomf uGefjrLepfrsm;. vkyfief;wm0ef wckvHk;rSm acwfaemufusaom tpdwftydkif;rsm;udk ouf0if ,Hk=unfouf0if ,Hk=unfouf0if ,Hk=unfouf0if ,Hk=unfouf0if ,Hk=unfvmatmif vmatmif vmatmif vmatmif vmatmif vkyfEdkifpGrf;&Sd&ef ‚wdk@twGif;wGif tvkyfvkyf&efESifh vkyf,lxm;aom uav;qefaom“vuf0J”aºu;a=umfoHrsm;jzif h rdr dbmom+cHcwfrdrdbmom+cHcwfrdrdbmom+cHcwfrdrdbmom+cHcwfrdrdbmom+cHcwfxm;jcif; xm;jcif; xm;jcif; xm;jcif; xm;jcif; rjyK&ef jzpfaoma=umifh jzpfonf? vl}uD;rif; *Gefyg/ [if'gqif/ *sLa[mESifh vD*sifwdk@onf“rlt&”(Todk@aom“rlrsm;”rSuif;vGwf&ef bk&m;ocifu,fyg) *smref twdkuftcHrsm;uJhodk@aom odk@r[kwf tar&duefjynf urBmhpufr_tvkyform;tzGJ@1515151515 xJ&Sd awmfvSefa&;orm; tcsKd@uJhodk@ azmufjyefonfhtvkyform;or*~rsm;tm; pGef@cGma&;udk a&S@aevdkuf+yD; ‚wdk@xJwGif yg0ifvkyfudkif&ef jiif;qefaom“vuf0J”awmfvSefa&;orm;rsm;udk tvGefaus;Zl;wifonfrSm oHo,&Sdp&mrvdkay? tacsmif0g'“acgif;aqmifrsm;” jzpf aomTvl}uD;vlaumif;rsm;onf uGefjrLepfrsm; tvkyform;or*~rsm;wGif yg0ifjcif;udk wm;qD;&ef uGefjrLepfrsm;tm; enf;trsKd;rsKd;jzifh armif;xkwf&eftvkyform;or*~xJ&Sd olwdk@tvkyfudk tqifrajyatmif tpGrf;ukefvkyfjcif;/olwdk@tm; apmfum;jcif;/ axmifacsmufqifjcif;/ ESdyfpuf!‡Of;yef;jcif;wdk@udkjyKvkyf&ef "e&SifEdkifiHjcm;a&; y&d,m,fvSnfhpm;r_ rSefor#ESifh "e&Siftpdk;&rsm;/bkef;}uD;rsm;/ ykvdyfESifh w&m;±Hk;rsm;. ulnDr_wdk@udk tm;udk;tm;xm;jyKrnfrSmoHo,&Sdp&mrvdkay? u|efawmfwdk@onf Tt&mtm;vHk;udk &ifqdkif&ef pGef@v$wfr_rSefor# jyKvkyfEdkif=u&rnf? xdk@jyif tu,fI vdktyfygv#if tvkyform;or*~rsm;xJ a&muf&S d&efESif h qufvuf&yfwnf&eftwGufvnf;aumif;or*~rsm;xJwGif uGefjrLepfvkyfief; vkyfudkifoGm;&ef twGufvnf;aumif; rnfodk@aom vSnfhpm;r_rsm;/ y&d,m,fqifr_rsm;/ Oya'enf;rsm;/ vufwvHk; jcm;vkyfr_rsm;/ ^m%fupm;r_rsm;udkrqdk jyKvkyfEdkifpGrf;&Sd&rnf? ZmpepfatmufwGif 1905

50

ckESpfwdkifatmif u|efawmfwdk@Y “Oya'wGif; tcGifhtvrf;rsm;” r&Sday? odk@aomfv#Kd@0SufykvdyfrS olv#KdZlbwfawmhzfonf *dk%f;euftvkyform; tzGJ@rsm;ESifhvkyfom;toif;rsm;udk awmfvSefa&;orm;rsm;tm; usHK;oGif;I wdkufcdkuf&ef&nf&G,fcsufjzifh zGJ@pnf;aomtcg u|efawmfwdk@onf TtzGJ@rsm;ESifh toif;rsm;odk@ u|efawmfwdk@ ygwD0ifrsm;udk ydk@v$wfcJh.? (‚wdk@txJrS u|efawmfrSwfrdonfrSm &Jabmfbmbl&Suif jzpfonf? olonf xif&Sm;aom pdefyDwmZbwftvkyform;wa,mufjzpf+yD; 1906 ckESpfwGif Zmbk&if ppfAdkvfcsKyfrsm;. owfjzwfjcif;cH&onf)? olwdk@onf vlxkrsm;ESifh tquftoG,f,lum v_H@aqmfa&;udk

qufvufpDpOf vkyfudkif+yD; Zlbwfawmhzf. olv#Kdrsm;· =oZmatmufrS tvkyf

orm;rsm;udk qGJxkwf,l&mwGif atmifjrifcJhay.? trSefyif Oya'wGif; zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk "e&Sif'Drdkua&pD tpGJtvef;rsm;jzifh txl;wvnf t±dk;pGJae+yD; tvGefeuf±_dif;pGm pdrfh0ifaeaom taemufOa&myY Tvkyfief;udk ydkrdkcufcJayonf?odk@aomf Ttvkyfudk vkyfaqmifEdkifonf? vkyfvnf;vkyfaqmif&rnf? pepfwusvnf; vkyfaqmif&rnf?

u|efawmfhtjrift&qdkaomf wwd,tifwmae&Sife,f. tvkyftr_aqmif aumfrwDonf a,bk,stm;jzifh azmufjyefaom tvkyform;or*~rsm;wGif 0ifa&muf&ef jiif;qefaomay:vpD (Todk@aom jiif;qdkr_onf tb,fa=umifh rdkufrJ+yD; ypPnf;rJhawmfvSefa&; ta&;awmfyHkudk jyif;xefpGm tE©&m,fjzpfaponfudk tao;pdwf&Sif;vif;&if;) udk wdusjywfom;pGm ±_wfcs&rnf? txl;ojzifh TrSm;,Gif;aom ay:vpDudk wdkuf±dkuf odk@r[kwf oG,f0dkufIjzpfap/ ajAmifodk@r[kwf zHk;uG,fIjzpfap/ wckvHk; odk@r[kwf wpdwfwydkif;jzpfap axmufcH=uonfh a[mfvefuGefjrLepfygwD0iftcsKd@. jyKr_vkyfaqmifr_udkvnf; wdusjywfom;pGm ±_wfcs&rnf? uGefjrLepftifwmae&Sife,f. aemufw}udrf uGef*&ufwGifTodk@±_wfcs&ef wifjyygonf? wwd,tifwmae&Sife,fonf 'kwd,tifwm

· *Gefygrsm;/ [if'gqifrsm;/ *sLa[mESifh vD*sifrsm;onf Zlbwfawmhzf rsm;omwnf;?olwdk@ESifh u|efawmfwdk@. ZlbwfawmhzfrSm Oa&my 0wfpm;qif,ifr_/ &nfrGefr_ [email protected],fay:vpDudk vkyfaqmif&mwGif ,Ofaus;aom/ ajyjypfaom 'Drdkua&pDt&odrfarG@r_wdk@wGifom jcm;em;ayonf?

----------------------

51

ae&Sife,f. enf;y&d,m,frsm;ESifh vrf;cGJ&rnf? ta&;w}uD; jy\emrsm;udkra&SmifuGif;&? rzHk;uG,f&? jywfom;pGm xkwfazmf&rnf? trSefw&m;wckvHk;udk“tif'Dyif;'ifhrsm;” (*smreDjynf&Sd tif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdkua&pDygwD) tm; twdtvif; ajymjycJhouJhodk@yif“vuf0J”uGefjrLepfrsm;udkvnf; twdtvif; ajymjy&rnf?

52

txufwGif ukd;um;cJhaompmykd'fwGif Tokd@awG@&onf?“æordkif;a&;t&ESifh EdkifiHa&;t& acwfukefvmaom ygvDref wdkufyGJ

o¿mefrsm;odk@ jyefoGm;r_tm;vHk;udk æav;av;eufeuf uef@uGuf&rnf? æ”TonfrSm &,fp&maumif;avmufatmif ºum;0gajymqdkr_jzpf+yD;

vHk;0rSm;,Gif;ayonf? ygvDrefpepfodk@ “jyefoGm;r_”qdkyguvm;? *smreDjynfwGifqdkAD,uforRwEdkifiH &Sdae+yDvm;? &SdyHkr&yg? odk@jzpfygu jyefoGm;r_ta=umif;ajymp&m tb,frSm &Sdrnfenf;? TonfrSm Avmpum;yif r[kwfoavm?

ygvDrefpepfonf“ordkif;a&;t& acwfukef”cJhav+yD? 0g'jzef@&ef twGufqdkv#if TonfrSm rSefuefonf? odk@aomf ‚udkvufawG@vufawG@vufawG@vufawG@vufawG@tm;jzifh ausmfeif;&efrSm uGmvSrf;aeqJjzpfa=umif; vlwdkif;em;vnfxm;=uonf? t&if;&Sif0g'udkvGefcJhaom ESpfq,faygif;rsm;pGm;uwnf;u“ordkif;a&;t& acwfukef+yD” [kusKd;a=umif;w&m; jynfh0pGmjzifh a=unmEdkifay.? odk@aomf t&if;&Sif0g'. a&cHa&cHa&cHa&cHa&cHajrcHay:wGif ajrcHay:wGif ajrcHay:wGif ajrcHay:wGif ajrcHay:wGif tvGef&Snfvsm; tvGef}uHhcdkifaom wdkufyGJqifE$J&ef vdktyfr_udkz,f&Sm;Ium; r&Edkifay? “urBmhordkif;” “urBmhordkif;” “urBmhordkif;” “urBmhordkif;” “urBmhordkif;” tjrift& qdkaomf ygvDrefpepfonf“ordkif;a&;t&acwfukef+yD”? qdkvdkonfrSm "e&SifygvDref acwfumvacwfumvacwfumvacwfumvacwfumvonftqHk;owfcJh+yD; ypPnf;rJhtm%m&Sif acwfumvonf pwifacwfumvonf pwifacwfumvonf pwifacwfumvonf pwifacwfumvonf pwifav+yD? TonfrSmrjiif;Edkifay? odk@aomf urBmhordkif;udk q,fpkESpfrsm;jzifh a&wGufonf? urBmhordkif;twdkif;twmt& a&wGufaomtcg 10 ESpf odk@r[kwf tESpf 20 r# apmjcif;odk@r[kwf aemufusjcif;onf rxl;jcm;ay? urBmhordkif;tjrifrSqdkv#if T

"e&SifygvDrefrsm;wGif u|efawmfwdk @ yg0ifoif hoavm? "e&SifygvDrefrsm;wGif u|efawmfwdk @ yg0ifoif hoavm? "e&SifygvDrefrsm;wGif u|efawmfwdk @ yg0ifoif hoavm? "e&SifygvDrefrsm;wGif u|efawmfwdk @ yg0ifoif hoavm? "e&SifygvDrefrsm;wGif u|efawmfwdk @ yg0ifoif hoavm?

( 7 )( 7 )( 7 )( 7 )( 7 )

*smref“vuf0J”uGefjrLepfrsm;onf tvGefw&m rxDav;pm;jyKr_ESifhtvGefw&mayghqr_jzifh Tar;cGef;udk jiif;y,faom tajzay;cJhonf? [email protected];rsm;um; tb,fenf;?

53

onfrSm t=urf;zsif;r#yif rwGufcsufEdkifaom tao;tr$m;udpPw&yf jzpfonf?odk@aomf Tta=umif;a=umifhyif urBmhordkif; twdkif;twmudk vufawG@EdkifiHa&;wGif toHk;csjcif;rSm oabmw&m;a&;t& }uD;rm;vSaom rSm;,Gif;csufyifjzpf.?

ygvDrefpepfonf“EdkifiHa&;t& acwfukef”+yDavm? TonfrSm oD;jcm;udpPwckjzpfonf? TtcsufrSefuefygrl“vuf0Jorm;rsm;”.tae txm;onfcdkifrmayvdrfhrnf? odk@aomf ‚udk taotcsmqHk; cGJjcrf;pdwfjzmr_jzifh oufaojy&rnf jzpfonf?“vuf0Jorm;rsm;”rSmrl rnfodk@csOf;uyf&rnfudkyif rod&Sd=u? 1920 ckESpf azazmf0g&DvwGif xkwfa0aom uGefjrLepftifwm ae&Sife,f/trfpwm'rf ,m,DAsL±dk.jyefwrf; trSwf 1 Yyg&Sdaom “ygvDrefpepf ppfwrf;”xJwGif 'wfcsf vuf0Jorm; odk@r[kwf vuf0Jusaom 'wfcsfrsm;. }udK;yrf;csufrsm;udk xif&Sm;pGmazmfjyxm;&m cGJjcrf;pdwfjzmr_onf u|efawmfwdk@ awG@&Sdonfhtwdkif;yif ar#mfvifhcsufr&Sdatmif qdk;0g;vS.?

yxrqHk;taeESifh u|efawmfwdk@ od=uonfhtwdkif; ±dkZmvlZifbwfESifhum;vpfbeufuJhodk@aom xif&Sm;onfh EdkifiHa&;acgif;aqmifrsm;. ,lqcsufESifhqef@usifI *smref“vuf0Jorm;rsm;”onf 1919 ckESpf Zefe0g&DvrSmyif ygvDrefpepfudk “EdkifiHa&;t&acwfukef+yD” [k ,lqcJh=u.? “vuf0Jorm;rsm;” rSm;,Gif;a=umif;udk u|efawmfwdk@ od=u.? Ttcsufwckwnf;uyif ygvDref0g'onf“EdkifiHa&;t&acwfukef+yD” [laom aumufcsufudk wcsDwnf;ESifh t&if;tjrpfygrusef zsufqD;ypfvdkuf.? xdktcsdefu rjiif;Edkifatmif rSm;,Gif;aom [email protected];onf tb,fa=umifh ,cktcgY trSm;r[kwfawmhonfudk “vuf0Jorm;rsm;”u oufaojyoifhonf? olwdk@onf oufaojycsuf t&dyfta,mifr#yifrjycJh? jyp&mvnf;r&Sday? EdkifiHa&;ygwDw&yf. rdrdtrSm;rsm;tay: rnfodk@oabmxm;onfqdkjcif;u ygwDonf rnfr#av;eufonfudkvnf;aumif;/rdrdvlwef;pm;rdrdvlwef;pm;rdrdvlwef;pm;rdrdvlwef;pm;rdrdvlwef;pm;ESifh vkyfom;vlxkvlxkvlxkvlxkvlxkrsm;tay: rdrd.wm0ef 0wW&m;rsm;udk vufvufvufvufvufawG@tm;jzifh awG@tm;jzifh awG@tm;jzifh awG@tm;jzifh awG@tm;jzifh jznfhpGrf;Edkif rjznfhpGrf;Edkifonfudkvnf;aumif; tuJjzwfaomta&;}uD;qHk;ESif h taotcsmqHk; enf;vrf;wckjzpfonf? trSm;udk yGif hyGif hvif;vif;0efcHjcif;/ trSm;jzpfaponfh ta=umif;&if;rsm;udk &SmazGjcif;/ trSm;jzpfaponfh ywf0ef;usif tajctaersm;udk cGJjcrf;pdwfjzmjcif;ESifh trSm;ukd

54

jyifqif&ef enf;vrf;rsm;udk aoao csmcsmaqG;aEG;jcif;wdk@um; av;eufonfhygwDw&yf. trSwfvuQ%mjzpf.? Tenf;jzifhom rdrd.wm0efrsm;udk xrf;aqmif&ayrnf? rdrd.vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;udkvnf;aumif;/ xdkr#ru vlxkvlxkvlxkvlxkvlxkrsm;udkvnf;aumif;/ ynmay;avhusifh&rnf? Twm0efudk jznfhpGrf;&efysufuGufjcif;/rdrdwdk@. xif&Sm;aomtrSm;udk rsufajcrjywf *±kwpdkuf pOf;pm;&SmazG&efysufuGufjcif;jzifh *smreDjynf&Sd (a[mfvefjynf tygt0if) “vuf0Jorm;rsm;”onf ‚wdk@rSm vlwef;pm;. ygwDr[kwfbJ tpkwpkomjzpfa=umif;/ygwDygwDygwDygwDygwDr[kwfbJ ynmwwfrsm;ESifh ynmwwf0g'. tqdk;0g;qHk; vuQ%mrsm;udktwkcdk;enf;,laeonfh tvkyform; vufwqkyfpm. tkyfpkwckomjzpfa=umif;udk oufaojyayonf?

'kwd,tm;jzifh u|efawmfwdk@ tao;pdwf aumufEkwfazmfjycJh+yD;jzpfaom“vuf0Jorm;rsm;”. z&ifhzwftkyfpk. tvm;wlpmapmifxJwGif u|efawmfwdk@ zwf±_&onfrSm -

“ æ A[kd (uufovpf ‘A[dk’ ygwD). ay:vpDudk vdkufygaeqJjzpfaomoef;aygif;rsm;pGmaom tvkyform;rsm;onf wefjyefawmfvSefa&;jzpf.? aus;vufypPnf;rJhrsm;onf ra&rwGufEdkifaom wefjyefawmfvSef;a&; wyfrsm;udkjznfhwif;vsuf&Sdonf?” (‚pmapmif pmrsufESm 3)

Txkwfjyefcsufonf t&rf;uma&m um;csJ@xm;onfrSm xif&Sm;vSayonf? odk@aomf Twifjyxm;jcif;rS tajccHjzpf&yfrSm rjiif;Edkif? ‚wdk@“vuf0Jrsm;”u todtrSwfjyKjcif;onfyif olwdk@trSm;. txl;xif&Sm;aomoufaoom"u jzpf.?“oef;aygif;rsm;pGmaom”/“ra&rwGufEd kifaom”ypPnf;rJhrsm;ypPnf;rJhrsm;ypPnf;rJhrsm;ypPnf;rJhrsm;ypPnf;rJhrsm;onf a,bk,stm;jzifh ygvDrefpepftm; vdkvm;ae±Hkru “wefjyefawmfvSefa&;”ppfppfjzpfaeaom tcgwGif “ygvDrefpepfonf EdkifiHa&;t&acwfukef+yD”[k rnfodk@ajymEdkifrnfenf;? *smreDjynf&Sd ygvDref0g'onf EdkifiHa&;t& acwfukefjcif;r&Sdao;r&Sdao;r&Sdao;r&Sdao;r&Sdao;onfrSm xif&Sm;ayonf? *smreD&Sd “vuf0Jrsm;”onf [email protected]@[email protected]@[email protected]/ rdrdwdk@. EdkifiHa&;t&/ awG;ac:r_t& oabmxm;wdk@udkyuwdbm0 tjzpfrSef[lI vGJrSm;,lqae=uonfrSm xif&Sm;ayonf? Tum;awmfvSefa&;orm;rsm;twGuf tEW&m,ft}uD;qHk; trSm;jzpf.? ±k&Sm;jynfwGiftxl;&Snfvsm;aom umvESifh tvGeftrif; &ufpuf=urf;=uKwfaom Zmpepf

55

xrf;ydk;u txl;rsm;jym;aom o¿mefrsm;&Sdonfh awmfvSefa&;orm; rsdK;pHkudkarG;xkwfay;cJh.? ‚wdk@onf tHh=oavmufaom opPm&Sdr_/ pdwftm;xufoefr_/&J&ifhr_ESifh pdwf"mwfcdkifrmr_wdk@udk jyocJh=uonf? ±k&Sm;jynfwGif awmfvSefa&;orm;rsm;. TtrSm;rsKd;udk u|efawmfwdk@ tvGefeD;uyfpGm awG@jrifcJh=uonf?‚udk u|efawmfwdk@ txl;*±kpdkuf avhvmqef;ppfcJh+yD; ‚ESifhywfoufI aumif;pGmod&SdcJ h.? xdk@a=umifh TtrSm;rsKd;udk tjcm;olrsm; usL;vGefonfhtcgYu|efawmfwdk@ txl;&Sif;vif;pGm odjrifEdkifjcif;jzpfonf? ygvDrefpepfonf trSefyif*smreDjynf&Sd uGefjrLepfrsm;tzdk@ qdk&aomf “EdkifiHa&;t& acwfukef”cJhay+yD?odk@aomf u|efawmfwdk@twGuf acwfukefonfudk vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;twGuf acwfukef+yD[kvnf;aumif;/ vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;twGuf acwfukef+yD[kvnf;aumif;/ u|efawmfwdk@oabmrxm;&rxm;&rxm;&rxm;&rxm;&? TonfrSm jy\em. uGif;qufyifjzpf.? Tae&mwGifvnf;“vuf0Jorm;rsm;”onf rnfodk@ ta=umif;jy&rnfudkrod? vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;.ygwDtjzpf/ vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;.ygwDtjzpf rnfodk@qifjcif&rnf/ rnfodk@vkyfaqmif&rnfudk rodr_tm; u|efawmfwdk@ xyfrHawG@&Sd&onf? oifwdk@onf vlxkrsm;. a&csdefodk@vnf;aumif;/ vlwef;pm;. acwfaemufusaom tv$m.a&csdefodk@ vnf;aumif; usqif;roGm;oifhay? Tum;rjiif;Edkifay? oifwdk@onf olwdk@tm;cg;oD;aom trSefw&m;udk ajymjy&rnf? olwdk@. "e&Sif'Drdkua&pDESifh ygvDreftpGJtvef;rsm;udk tpGJtvef;rsm;[k rkcsac:a0:&rnf? odk@aomf wcsdefwnf;rSmyif oifwdk@onf vlwef;pm;w&yfvHk; (‚. uGefjrLepfwyfOD; omru) tvkyform;vlxkvlxkvlxkvlxkvlxktm;vHk; (‚wdk@. a&S@wef;a&muf tpdwftydkif;rsm;omru) .vlwef;pm;todESifh tqifoifhjzpfr_ wu,fhwu,fhwu,fhwu,fhwu,fhtajctaeudk acgif;at;at;acgif;at;at;acgif;at;at;acgif;at;at;acgif;at;at;jzifhoHk;oyf=unfh±_&rnf?

“oef;aygif;rsm;pGm”ESifh“ra&rwGufEdkifatmif” r[kwfapumrl tawmftwefrsm;jym;aom pufr_tvkyform; tenf;pktenf;pktenf;pktenf;pktenf;pkonf uufovpf bkef;}uD;rsm;. aemufodk@ vdkufyg=u.? tvm;wlyif tawmftwefrsm;jym;aom aus;vuf tvkyform; tenf;pkonf ajr&Sifrsm;ESifh csrf;omaom v,form;rsm;(*a&mhpfabm&if;) aemufodk@ vdkufyg=u.? Todk@jzpfonfhwdkifatmif *smreDjynf&SdygvDref0g'onf EdkifiHa&;t& acwfukefjcif;r&Sdao;onfrSm oHo,&Sdp&moHo,&Sdp&moHo,&Sdp&moHo,&Sdp&moHo,&Sdp&mrvdkayrvdkayrvdkayrvdkayrvdkay? ypPnf;rJ hvlwef;pm;tzdk@ txl;ojzif h rdrdudk,fyd kif vlwef;pm;txl;ojzif h rdrdudk,fyd kif vlwef;pm;txl;ojzif h rdrdudk,fyd kif vlwef;pm;txl;ojzif h rdrdudk,fyd kif vlwef;pm;txl;ojzif h rdrdudk,fyd kif vlwef;pm;.

56

acwfaemufusaomtv$mudk ynmay;&ef/ rwdk;wufao;aom/ atmufusaemufus&Sdaeaom ynmrJhaom aus;vufvlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;tm; Edk;=um;vm&ef/ rsufpdyGifhvm&eftwGuf ygvDref a&G;aumufyGJrsm;wGif yg0ifjcif;ESifh ygvDrefw&m;a[mpifay:&Sd wdkufyGJwGifyg0ifjcif;udk rkcsjyKvkyf&ef vdktyfayonfvdktyfayonfvdktyfayonfvdktyfayonfvdktyfayonf? oifwdk@onf"e&SifygvDrefESifh tjcm;aom azmufjyefonfh tzGJ@tpnf; trsKd;rsKd;udk zsufodrf;ypf&ef tiftm;r&Sdao;or# ‚wdk@twGif;wGif oifwdk@ 0ifa&muf vkyfudkif&rnf?tb,fa=umifhqdkaomf xdkae&mYomv#if bkef;}uD;rsm;ESif h aus;vufb0+iD;aiG@zG,f&mwdk@. r_dif;wdkufjcif;cH&aom tvkyform;rsm;udk oifwdk@ awG@aeao;aoma=umifhyif jzpfayonf? Todk@rvkyfygu oifwdk@onf avtdk;oufoufomv#if jzpfvmp&m&Sdayonf?

wwd,tm;jzifh “vuf0J” uGefjrLepfrsm;onf u|efawmfwdk@ aAmf&SDApfrsm;udk t}uD;tus,fcsD;usL; ajymqdk=uonf? u|efawmfwdk@tm; csD;usL;jcif;udkav#mhI aAmf&SDApfrsm;. enf;y&d,m,frsm;udk ydkrdkem;vnf&ef/ ydkrdk tu|rf;w0if jzpf&ef }udK;pm;yg[k wcgw&HwGif olwdk@tm;ajymqdkcsifawmhonf? u|efawmfwdk@onf 1917 ckESpf pufwifbmvrS Edk0ifbmvtwGif; jyKvkyfaom±k&Sm;"e&SifygvDref wdkif;jyKjynfjyKv$wfawmf a&G;aumufyGJrsm;wGif yg0ifcJh.?u|efawmfwdk@. enf;y&d,m,frsm; rSefovm; rSm;ovm;? rSm;onfqdkyguTonfudk &Sif;vif;pGmazmfxkwf+yD; oufaojy&rnf? ta=umif;rl EdkifiHwumhuGefjrLepf0g'v_yf&Sm;r_twGuf rSefuefaom enf;y&d,m,frsm;udk csrSwf&mwGifvdktyfaoma=umifhwnf;? tu,fI ‚wdk@rSefuefygv#if u|efawmfwdk@onfwpHkwckaom ed*Hk;rsm;xkwf,l=u&rnf? trSefyif ±k&Sm;jynf&Sd tajctaersm;udktaemufOa&my&Sd tajctaersm;ESifh wajy;wnf;oabmxm;&efrSm rjzpfEdkifay?odk@aomf “ygvDref0g'onf EdkifiHa&;t& acwfukefvm+yD” [laom ,lqcsuft"dy`m,f. oD;jcm;jy\emESifh ywfoufIqdkv#if u|efawmfwdk@. tawG@t}uHKudk taotcsmxnfhoGif; wGufq&efvdktyfay.? ta=umif;rl tcdkiftrmtawG@t}uHKudk xnfhoGif;pOf;pm;jcif; rjyKygu Todk@aom ,lqcsufrsm;onfAvmpmydk'frsm;tjzpf tvGefvG,fulpGm ajymif;vJoGm;ayrnf? u|efawmfwdk@±k&Sm;aAmf&SDApfrsm;tzdk@rl 1917 ckESpf pufwifbmrS Edk0ifbmvtwGif; ±k&Sm;jynfYygvDref0g'onf EdkifiHa&;t& acwfukef+yD[k ,lqcGifhonf rnfonfh taemuf

57

wdkif; uGefjrLepfrsm;xufrqdk ydkIyifr&SdcJhoavm? ,lqcGifh&SdonfrSm trSefyifjzpf.? ta=umif;rl "e&SifygvDrefrsm; wnf&Sdr_&Snf=umonf r&Snf=umonf[lonfhjy\ema=umifh r[kwfbJ qdkAD,ufpepfudk vufcH&efESifh "e&Sif 'Drdkua&pDygvDrefudk zsufodrf;&ef (odk@r[kwf zsufodrf;zdk@cGifhjyK&ef) vkyfom;jynfolrsm;.us,fjyef@aom vlxkrsm;onf awG;ac:r_t&/ EdkifiHa&;t&/ vufawG@t& rnfr#jyifqifxm;rxm;jyifqifxm;rxm;jyifqifxm;rxm;jyifqifxm;rxm;jyifqifxm;rxm; [lonfhjy\ema=umifhyif jzpfonf? 1917 ckESpf pufwifbmrS Edk0ifbmvtxd txl;tajctae trsKd;rsKd;a=umifh ±k&Sm;jynf&Sd +rdK@ae tvkyform; vlwef;pm;/ ppfom;rsm;ESifh v,form;rsm;onf qdkAD,ufpepfudkvufcH&efESifh 'Drdkua&pDtusqHk; "e&SifygvDrefrsm;udk zsufodrf;&ef tvGef@ tvGefaumif;pGm jyifqifxm;cJh.? ‚um; vHk;0rjiif;qdkEdkifaom/ vHk;0 twnfjyK+yD;jzpfaom ordkif;jzpf&yfjzpf.? odk@apumrl aAmf&SDApfrsm;onf wdkif;jyKjynfjyKv$wfawmfudk oydwfrarSmufcJhbJrarSmufcJhbJrarSmufcJhbJrarSmufcJhbJrarSmufcJhbJ ypPnf;rJhvlwef;pm;u EdkifiHa&;t& tm%mrodrf;,lrDESifh odrf;,l+yD;aemufwGifaemufwGifaemufwGifaemufwGifaemufwGifyg a&G;aumufyGJrsm;wGif yg0ifcJhay.? Ta&G;aumufyGJrsm;onf tvGeftrif; wefzkd;;&Sdaom (xdk@jyif ypPnf;rJhvlwef;pm;twGuf jrifhrm;pGm toHk;0ifaom) EdkifiHa&; tusKd;oufa&mufr_rsm; &&SdcJhay.?Ttcsufudk txufazmfjyyg ±k&Sm;wdkif;jyKjynfjyK v$wfawmfa&G;aumufyGJ pm&if;rsm;tm; tao;pdwfcGJjcrf; pdwfjzmxm;onfh aqmif;yg;xJwGif oufaojycJh+yD;jzpfa=umif; u|efawmf ,Hk,Hk=unf=unf ajymEdkifygonf?

TonfrS&&Sdaomed*Hk;rSm vHk;0yifrjiif;qdkEdkifay? oufaojycJhonfrSmqdkAD,uforRwEdkifiH atmifyGJrwdkifrDESifh atmifyGJaemufydkif;aemufydkif;aemufydkif;aemufydkif;aemufydkif; &ufowWywftenf;i,frSmyif "e&Sif'Drdkua&pD ygvDrefxJwGif awmfvSefaom ypPnf;rJh vlwef;pm; yg0ifcJhonf? Todk@yg0ifjcif;a=umifh ‚wdk@tm; tusKd;r,kwfap±Hkru acwfaemufusaom vlxkrsm;udk tb,fa=umifh TygvDrefrsKd;tm; zsufodrf;oifhonfudk oufaooufaooufaooufaooufaojy&ef wu,fwrf; taxmuftuljyKcJhonf? olwdk@. atmifjrifpGm zsufodrf;r_udk taxmuftultaxmuftultaxmuftultaxmuftultaxmuftuljyKcJh+yD; "e&SifygvDref0g'udk “EdkifiHa&;t&acwfukef” atmifjyKvkyf&mYvnf; taxmuftuljyKtaxmuftuljyKtaxmuftuljyKtaxmuftuljyKtaxmuftuljyKay.? TtawG@t}uHKudk*±krpdkufbJ wcsdefwnf;rSmyif rdrd.enf;y&d,m,frsm;udk (usOf;ajrmif;aomodk@r[kwf wzufowftrsKd;om; enf;y&d,m,frsm;tjzpf r[kwfbJ EdkifiHwumhenf;y&d,m,frsm;tjzpf) Ed kifiHwumhtjrift& Ed kifiHwumhtjrift& Ed kifiHwumhtjrift& Ed kifiHwumhtjrift& Ed kifiHwumhtjrift& vkyfaqmifrnfjzpfaom

58

uGefjrLepftifwmae&Sife,ftifwmae&Sife,ftifwmae&Sife,ftifwmae&Sife,ftifwmae&Sife,fESifh qufoG,fxm;onf[k a=unmxm;jcif;onf}uD;rm;aomtrSm;udk usL;vGefjcif;jzpf+yD; EdkifiHwumh0g'udkyg;pyfrSom todtrSwfjyK+yD; vufawG@tm;jzifh pGef@ypfjcif;jzpfay.?

ygvDrefrsm;xJwGif ryg0ifa&;udk axmufcHxm;aom“'wfcsfvuf0Jorm;”. acsycsufrsm;udk u|efawmfwdk@ ppfaq;=unfh=updk@? atmufygwdk@rSmtxufwGif azmfjyxm;aom 'wfcsfppfwrf;rsm;xJrS ta&;}uD;qHk;aom ppfwrf;trSwf 4 jzpfonf?

“t&if;&Sifxkwfvkyfa&;pepfonf ysufpD;oGm;+yD; vl@tzGJ@tpnf;onfawmfvSefa&;tajctaewGif &Sdaeaomtcg ygvDrefv_yf&Sm;r_. ta&;}uD;r_onfvlxkudk,fwdkifv_yf&Sm;r_. ta&;}uD;r_ESifh E_dif;,SOfvdkufv#if wjznf;jznf; avsmhyg;oGm;onf? xdk@aemuf Tta=umif;tcsufatmufwGif ygvDrefonf wefjyefawmfvSefa&;. A[dkcsufrESifh ,EW&m;jzpfvmaomtcg tjcm;wzufwGif vkyfom; vlwef;pm;u rdrd.tm%mud&d,mrsm;udk qdkAD,ufrsm;xJwGif xl axmifaeaomtcg ygvDrefv_yf&Sm;r_xJwGif rnfonfhyg0ifr_udkrqdk jiif;y,f&ef vdktyfvmp&m &Sdayonf?”

yxr0gusonf vHk;0rSm;,Gif;ay.? tb,fa=umifhqdkaomf oydwfarSmufr_uJhodk@aom vlxkv_yf&Sm;r_onf awmfvSefa&;twGif; odk@r[kwf awmfvSefa&; tajctaeatmufwGifom r[kwfbJ tcsdefwdkif;wGif ygvDrefv_yf&Sm;r_xufydkIta&;}uD;aoma=umifh jzpfonf? Ttxift&Sm;rcdkifvHkaom trdkif;t&ESifhEdkifiHa&;t& rSm;,Gif;aom acsycsufu pma&;olrsm;onf Oya'wGif;ESifh Oya'ywdkufyGJ aygif;pyfay;jcif;aygif;pyfay;jcif;aygif;pyfay;jcif;aygif;pyfay;jcif;aygif;pyfay;jcif;. ta&;}uD;r_udk azmfjyaom a,bk,s Oa&my tawG@t}uHK (1848 ckESpfESifh 1870 ckESpf awmfvSefa&;rsm;rwdkifrD jyifopfjynf tawG@t}uHK/ 1878 ckESpfrS 1890 ckESpftxd *smreDjynf tawG@t}uHKponf)ESifh ±k&Sm;jynftawG@t}uHK (txufwGif=unfhyg) 2 ckpvHk;tm; vHk;0vspfvsL±_xm;a=umif;udkom xif&Sm;pGm jyovdkufay.? Tjy\emonf a,bk,staeESifhjzpfap/oD;jcm;taeESifhjzpfap vGefpGmta&;}uD;.? tb,fa=umifhqdkaomf ,Ofaus;+yD;a&S@wef;a&mufaom wdkif;jynftm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;wGif Todk@aom aygif;pyfay;r_onf awmfvSefaom ypPnf;rJ vlwef;pm;ygwDtwGuf wae@wjcm; vdktyfvmvdrfhrnf?wpdwfwydkif;tm;jzifhqdkv#if vdktyfvm+yD;jzpfonf? ta=umif;rlum; ypPnf;rJh

59

vlwef;pm;ESifh "e&Sifvlwef;pm;t=um;rS jynfwGif;ppfonf &ifhrSnfhvmI eD;uyfvmaoma=umifhvnf;aumif;/ rnfodk@aom Oya'tcGifhta&;udkrqdk csKd;azmuf&ef 0efrav;aom (tar&duef Oyrmwckwnf;udk=unfh) orRwEdkifiH tpdk;&rsm;ESifh a,bk,stm;jzifh "e&Siftpdk;&rsm;u uGefjrLepfrsm;tm; &ufpufpGm !‡Of;yef;=uaoma=umifhvnf;aumif; jzpf.? TtvGefta&;}uD;aom jy\emudk 'wfcsfrsm;ESifh a,bk,stm;jzifh vuf0Jorm;rsm;onf vHk;0em;rvnfcJhay?

'kwd,0gusonf OD;pGmtm;jzifh ordkif;a=umif;t& rSm;,Gif;.? u|efawmfwdk@ aAmf&SDApfrsm;onf wefjyefawmfvSefa&; tusqHk;aom ygvDrefrsm;xJwGif yg0ifcJh.? xdk@jyif tawG@t}uHKu azmfjyvdkufonfrSm Todk@yg0ifjcif;onf±k&Sm;jynf yxrt}udrf "e&SifawmfvSefa&; (1905 ckESpf) aemufydkif; 'kwd,t}udrf "e&SifawmfvSefa&; (1917 ckESpf azazmf0g&D) twGuf vrf;cif;ay;&efESifhqdk&S,fvpfawmfvSefa&; (1917 ckESpf atmufwdkbm) twGuf vrf;cif;ay;&mYawmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;ygwDtwGuf toHk;us±Hkomru vdkvnf;vdktyfonf [lIyifjzpfonf? 'kwd,tm;jzifh T0gusonf tHh=oavmufatmifavm*spfenf;rusay? tu,fI ygvDrefonf wefjyefawmfvSefa&;. ,E©&m;ESifh“A[kdcsufr”(wu,fwrf;tm;jzifh ‚onf rnfonfhtcgrS“A[kdcsufr”wckrjzpfcJh? jzpfvnf;rjzpfEdkif? Tonfudk }uHK}udKufI xnfhajymjcif; jzpfonf) jzpfvmv#if wcsdefwnf;rSmyif tvkyform;rsm;onf qdkAD,ufrsm;o¿mefjzifh rdrdwdk@tm%m. ud&d,mrsm;udk wnfaqmufae+yD[k qdkygv#if tvkyform;rsm;onf ygvDrefudk qef@usifaom qdkAD,ufrsm;. wdkufyGJtwGufvnf;aumif;/qdkAD,ufrsm;u ygvDrefudk zsufodrf;a&;twGufvnf;aumif; awG;ac:r_t&/EdkifiHa&;t&ESifh twwfynmt& jyifqif&rnf[k t"dy`m,f&onf? odk@aomfwefjyefawmfvSefa&; ygvDrefxJwGifxJwGifxJwGifxJwGifxJwGif twdkuftcHqdkAD,uf&Sdaejcif;jzifh Tzsufodrf;r_onf aESmifhaES;oGm;onf odk@r[kwf cufcJoGm;onf[lonfh t"dym,fawmhr&ay? 'ifeDuifESifh aumhcsuf qefhusifonfh u|efawmfwdk@. atmifjrifaomwdkufyGJw av#mufY olwdk@*dk%f;xJwGif qdkAD,ufESifh ypPnf;rJhjzpfaom twdkuftcHwnf&Sd aer_onf u|efawmfwdk@atmifyGJrsm;ESifh rywfouf[k rnfonfhtcgr#rawG@ &SdcJhay? wefjyefawmfvSefa&; wdkif;jyKjynfjyKv$wfawmfxJwGif jywfom;aomaAmf&SDApfrsm;ESifhwuG rjywfom;aom vuf0Jqdk&S,fawmfvSefa&;rsm; yg0ifaom

60

twdkuftcHqdkAD,uf wck&SdcJhaomtcsufa=umifh 1918 ckESpf Zefe0g&Dv 5 &ufae@wGif wdkif;jyKjynfjyKv$wfawmf zsufodrf;r_udk raESmihfaES;ap±Hkru wu,fwrf;tm;jzifh vG,fulapcJha=umif; u|efawmfwdk@ aumif;pGmod&Sdonf? ppfwrf;a&;om;olrsm;onf vHk;0±_yfaxG;oGm;+yD; awmfvSefa&; tawG@t}uHKtm;vHk;eD;yg;udkarhypfvdkuf=uonf? TtawG@t}uHKrsm;u awmfvSefa&;twGif;wGif azmufjyefaom ygvDreftjyifbuf&Sd vlxkv_yf&Sm;r_udk ygvDrefwGif;&Sd awmfvSefa&;udkpmemaom (odk@r[kwf wdkuf±dkufaxmufcHv#if omIaumif;ao;onf) twdkuftcHwckESifh aygif;pyfjcif;aygif;pyfjcif;aygif;pyfjcif;aygif;pyfjcif;aygif;pyfjcif;onf rnfr#vGefpGm tusKd;&Sda=umif;udk azmfjyvdkufayonf? TbufwGif 'wfcsfESifh a,bk,s“vuf0Jorm;rsm;”onf w&m;aovuf0Jorm;rsm;uJhodk@ acsy=uonf? olwdk@onf wu,fhawmfvSefa&;xJ rnfonfhtcgrS ryg0ifzl;olrsm;/ awmfvSefa&;orm;rsm;. ordkif;udk rnfonfh tcgrSeufeuf±_dif;±_dif; rpOf;pm;cJhzl;olrsm; odk@r[kwf wpHkwckaom azmufjyefonfhtzGJ@tpnf;rsm;tm; qENpGJusus“jiif;qdkjcif;”udk yuwdbm0 ta=umif;&if;rsm;ESifh pkaygif;v_yf&Sm;r_jzifh TtzGJ@tpnf;rsm;udk vufawG@t& zsufqD;jcif;tjzpf ±dk;t˜pGmtxifrSm;cJh=uolrsm; jzpf=uonf?

EdkifiHa&; (xdk@jyif EdkifiHa&;omru) ,lqcsuftopfw&yfudk y,fcs&efESifhzsufqD;&ef taocsmqHk;enf;rSm ‚udk umuG,fonf[laom trnfjzifh ,kwWdrwefonfhtjzpfodk@ av#mcsjcif;yifjzpfonf? rnfonfhtrSefw&m;rqdk ('kdif,uf*sif t}uD;ajymqdkonfhtwdkif;) “tvGeftu|Hvkyfvmv#if”/ um;csJ@cJhv#if wu,fwrf; toHk;csEdkifr_abmifudk ausmfvGefoGm;cJhv#if ,kwWdrwefonfhtjzpfodk@ av#musoGm;Edkif+yD; Tta=umif;tcsufrsm;atmufwGif ,kwWdrwefonfht&m jzpfoGm;ayvdrfhrnf? Tum; qdkAD,ufo¿mef tpdk;&onf "e&Sif'Drdkua&pDygvDrefrsm;xuf xl;uJomvGefonf[laom trSefw&m;opftwGuf 'wfcsfESifh*smrefvuf0Jorm;rsm;u jyKtyfonfh qdk;usKd;rsKd;yifjzpfay.? "rRwmyif tjrifa[mif;udk vufcHxm;ol odk@r[kwf rnfonfhtajctaeatmufwGifrqdk "e&SifygvDrefrsm;xJwGif 0ifa&muf&efjiif;qdkjcif;udk cGifhrjyKEdkif[k a,bk,s qkyfudkifxm;ol rnfolrqdk rSm;,Gif;ayvdrfhrnf? oydwfarSmuf&efaumif;onfh ta=umif;tcsufrsm;udk Tae&mwGif u|efawmfazmfjy&ef r&nf&G,fyg? ta=umif;rl Tpmapmif.wm0efrSm ydkrdkao;i,fygonf? qdkvdkonfrSm EdkifiHwumhuGefjrLepf

61

enf;y&d,m,frsm;. wpHkwckaom vwfwavmjy\emrsm;ESifh qufpyfum±k&Sm;jynftawG@t}uHKudk avhvm&efjzpfay.? ±k&Sm;jynftawG@t}uHKu oydwfarSmufjcif;udk aAmf&SDApfrsm; toHk;jyK&mY atmifjrif+yD;rSefuefaom Oyrmwck(1905 ckESpf) ESifh rrSefuefaom Oyrmwck (1906 ckESpf) udk u|efawmfwdk@tm;ay;cJhay.? yxrudpPudk cGJjcrf;pdwfjzmygrl ygvDrefjyify&Sd awmfvSefaom vlxkv_yf&Sm;r_ (txl;ojzifh oydwfrsm;) tvGefvsifjrefpGm }uD;xGm;aecsdef ypPnf;rJhvlwef;pm;ESifh v,form;tpdwftydkif; wckwavurS azmufjyefaom tpdk;&udkrnfonfhenf;ESifhr# rulnDaomtcsdef oydwfwdkufyGJESifh v,f,mv_yf&Sm;r_rSwqifh awmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;u us,fjyef@aom acwfaemufusaom vlxkrsm;tay: =oZmoufaecsdefwGif u|efawmfwdk@onf azmufjyefaomtpdk;&u azmufjyefaom ygvDrefac:qdkjcif;udk wm;qD;&mY ac:qdkjcif;udk wm;qD;&mY ac:qdkjcif;udk wm;qD;&mY ac:qdkjcif;udk wm;qD;&mY ac:qdkjcif;udk wm;qD;&mY atmifjrifcJ ha=umif; u|efawmfwdk@awG@&SdcJh&ay.? TtawG@t}uHKudk rsufarSmufOa&myta=umif;tcsufrsm;ay:wGif toHk;rcsEdkifonfrSm tvGefyifxif&Sm;ayonf?tvm;wlyif tvGefxif&Sm;onfrSm txufygacsycsufrsm;u azmfjyonfhtwdkif; ygvDrefrsm;xJwGif 0ifa&mufa&;udk jiif;qefaom 'wfcsfESifhtjcm; “vuf0Jrsm;”. axmufcHajymqdkcsufonf c|if;csufrsm;jzpfapumrl tajccHt& rSm;,Gif;+yD; awmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;. ta&;awmfyHkudk xdcdkufapayonf?

taemufOa&myESifh tar&duefwdk@wGif ygvDrefonf tvkyform;vlwef;pm;. awmfvSefa&;wyfOD;twGuf txl;rkef;wD;p&m jzpfvmcJh.? Tum;rjiif;qdkEdkifay? Tum; tvG,fwulem;vnfEdkif.? ta=umif;rl ppftwGif;ESifhppf+yD;umvtwGif; qdk&S,fvpfESifh qdk&S,f'Drdkua&pD ygvDrefudk,fpm;vS,f trsm;wumhtrsm;pk}uD;. tusifhp±dkufuJhodk@ ydkrdkodrfzsif; =urf;=uKwf opPmazmufaom t&m[lI pOf;pm;r&aoma=umifhjzpf.? odk@aomf Ta,bk,s todtrSwf jyKxm;aom raumif;r_tm; rnfuJhodk@rnfuJhodk@rnfuJhodk@rnfuJhodk@rnfuJhodk@wdkufcdkuf&rnfudk qHk;jzwfaomtcgTpdwf"mwfudk tav#mhay;jcif;onf tusKd;ta=umif; rcdkifvHk±Hkru wu,fwrf; &mZ0wfjypfr_ usL;vGefjcif;yifjzpfvdrfhrnf? taemufOa&my wdkif;jynfrsm;pGm&Sd awmfvSefa&;pdwf"mwfonf“tcsnf;tESD;ESifh onf;rcHEdkifavmufatmif apmifhpm;ae&onfh”topfjzpfaom odk@r[kwf“&Sm;yg;aom”t&mjzpfonf[k u|efawmfwdk@ ,ckajymqdkEdkifayonf? xdk@a=umifhyif ‚pdwf"mwfonf

62

vlxktm; vG,fulpGm v$rf;rdk;oGm;jcif; jzpfwef&m.? trSefyif vlxkrsm;twGif;awmf vSefa&;pdwf"mwf r&Sdygu Tpdwf"mwfwdk;yGm;r_udk vG,fulapaom ta=umif;tcsufrsm;r&Sdygu awmfvSefa&; enf;y&d,m,frsm;onf jyKrlv_yf&Sm;r_tjzpfodk@ rnfonfhtcgrS ajymif;vJvdrfhrnf r[kwfay? odk@aomf u|efawmfwdk@onf ±k&Sm;jynfY awmfvSefa&;pdwf"mwf oufoufay:wGif awmfvSefa&; enf;y&d,m,frsm; rwnfaqmufEdkif[laom trSefw&m;udk tvGef&Snf=um+yD; emusifaom/ aoG;xGufaom tawG@t}uHKt& ,Hk=unfvmapcJh.? enf;y&d,m,frsm;udk oufqdkif&mwdkif;jynf (xdk@jyif tdrfeD;csif;wdkif;jynfrsm;ESifh urBmay:&Sdwdkif;jynftm;vHk;) twGif;&Sd vlwef;pm;tiftm; tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;ESifhwuG awmfvSefa&;v_yf&Sm;r_rsm;. tawG@t}uHKudk wnf+idrfpGmESifh wif;usyfpGm yuwdbm0usustuJjzwfr_tay: tajcjyK&rnf? rdrdonf rnfr# “awmfvSefa&;”qefa=umif;udkygvDreftacsmif0g'tm; ±_wfcsajymqdkjcif; oufoufjzifhvnf;aumif;/ ygvDrefrsm;xJwGif0ifjcif;tm; jiif;qdkjcif;oufoufjzifhvnf;aumif; jyo&efrSm tvGefvG,fulvSayonf? odk@aomf Tr#vG,fuljcif;a=umifhyif cufcJaom/ tvGefw&mcufcJvSaom jy\emtwGuf tajzr&Edkifay? Oa&myygvDrefxJwGif wu,fawmfvSefaom ygvDreftpkudk zefwD;&efrSm ±k&Sm;jynfrSmxuf ydkIydkIyif cufcJvSay.? Tum;"rRwmyifjzpfonf? odk@aomf TonfrSm a,bk,strSefw&m;wckvHk;. oD;jcm;azmfjycsufwckom jzpfayonf? ‚rSm 1917 ckESpf xl;jcm;aom/ ordkif;t& tvGefr}uHKzl;aom tajctaewGif qdk&S,fvpfawmfvSefa&;pwif&efpwif&efpwif&efpwif&efpwif&ef ±k&Sm;jynftwGuf vG,fulonf? odk@aomf awmfvSefa&;udk qufvufqufvufqufvufqufvufqufvuf&efESifh tqHk;owf ukefpifoGm;ap&efqdkv#if ±k&Sm;jynfonf Oa&mywdkif;jynfrsm;xuf ydkrdkcufcJvdrfhrnf? u|efawmfonf 1918 ckESpf tpydkif;wGifyif TtcsufudkazmfjycJhao;onf? xdk@jyif u|efawmfwdk@. vGefcJhaom 2 ESpfwm tawG@t}uHKuTtjrifrSefuefa=umif;udk vHk;0twnfjyKcJh.? wpHkwckaom/ xl;jcm;aomta=umif;tcsufrsm; ‚wdk@rSm (1) qdkAD,ufawmfvSefa&;ESifh TawmfvSefa&;.tusKd;qufjzpfaom tvkyform; v,form;rsm;tm; r,Hk=unfEdkifavmufatmif ajcukefvufyef;usaponfh e,fcsJ@ppf tqHk;owfr_udk aygif;pyfay;&efjzpfEdkifr_/ (2) rdrdwdk@.&efol qdkAD,ufudk qef@usif&ef nD!GwfEdkifpGrf;r&SdaomurBmhtiftm;}uD; e,fcsJ@"m;jy tkyfpk 2 pkt=um;&Sd taotvJwdkufyGJtay:

63

,m,D tcGifhaumif;,l&ef jzpfEdkifr_/ (3) wpdwfwydkif;t&qdkv#if wdkif;jynft&G,ftpm; }uD;rm;jcif;ESifh vrf;yef;qufoG,fa&; nHhzsif;r_wdk@a=umifh E_dif;,SOfjcif; t& =um&Snfaom jynfwGif;ppfudk wdkufcdkuf&ef jzpfEdkifr_/ (4) v,form;vlwef;pm;twGif; Todk@ euf±_dif;onfh "e&Sif'Drdkua&pD awmfvSefa&;v_yf&Sm;r_wnf&Sday&m ypPnf;rJhvlwef;pm;ygwDonf v,form;ygwD (‚rSm qdk&S,fawmfvSefa&; ygwDjzpf+yD; ‚.trsm;pkonf aAmf&SDApf0g'udk twdtvif; &efrlae=uonf) . awmfvSefa&; awmif;qdkcsufrsm;udk vufcH+yD; ypPnf;rJhvlwef;pm;uEdkifiHa&;tm%mudk &v#if&jcif; ‚wdk@tm; wcgwnf; taumiftxnfazmfEdkifr_ponfh Txl;jcm;aom ta=umif;tcsufrsm; taemufOa&mywGif ,cktcgrwnf&Sday? Todk@aom odk@r[kwf tvm;wlta=umif;tcsufrsm; xyfrHjzpfr_onf tvG,fwuljzifh a&mufvmvdrfhrnf r[kwfay? xdk@a=umifh tjcm;aomta=umif;rsm;tjyif Tta=umif;a=umifhyif taemufOa&mywGif qdk&S,fvpfawmfvSefa&; pwifpwifpwifpwifpwif&efrSm u|efawmfwdk@xuf ydkrdkcufcJayvdrfhrnf? awmfvSefa&;&nf&G,fcsuftwGuf azmufjyefaom ygvDrefrsm;udk toHk;csaom cufcJonfhtvkyfudk “a&SmifuGif;oGm;” jcif;jzifh TtcuftcJudk “ckefv$m;” &ef}udK;pm;jcif;onf vHk;0uav;qefvS.? oifonf vl@tzGJ@tpnf;opfudk zefwD;vdkygvsufwcsdefwnf;wGif ouf0if,Hk=unfpdwf&Sdaom/ opPm&Sdaom/ &J&ifhaom uGefjrLepfrsm;yg0ifonfh aumif;rGefaom ygvDreftpkudk azmufjyefaom ygvDrefxJwGifzGJ@pnf;&mY ay:xGufvmrnfh tcufcJrsm;udk oifa=umuf&GH@aeygwum;? TonfrSm uav;qefjcif; r[kwfygavm? tu,fI *smreD&Sd um;vpfbeufESifhqGD'if&Sd Zufa[mfvefwdk@onf atmufajcrS vlxkaxmufcHr_ r&SdbJESifhyif azmufjyefaom ygvDrefudk ppfrSefawmfvSefaom toHk;csr_wGif pHerlemrsm;jyEdkifcJhygv#ifppf+yD;umv vlxkrsm;. tjrifrSef&r_/ em=unf;r_rsm;tv,f&Sd v#ifjrefpGm }uD;xGm;aeonfh awmfvSefaom vlxkygwDonf tqdk;0g;qHk;ygvDrefxJY uGefjrLepftpkwckudk oGef;xk oGef;xk oGef;xk oGef;xk oGef;xk ray;Edkifp&mta=umif; tb,frSm &SdtHhenf;? tb,fa=umifhqdkaomf taemufOa&mywGif tvkyform;rsm;xJ&Sd acwfaemufusaom vlxkrsm;t=um;Yvnf;aumif;/ twdkif;twm ydkrdk}uD;rm;aom v,form;uav;rsm;xJ&Sd acwfaemufusaom vlxkrsm;t=um;Yvnf; ±k&Sm;jynfrSmxuf "e&Sif'Drdkua&pDESifh ygvDreftpGJtvef;rsm;jzifh ydkrdkpdrfh0ifaeaoma=umifhjzpf.?

64

xdk@a=umifhyif "e&SifygvDrefuJhodk@aom taqmuftOD twGif;omv#iomv#iomv#iomv#iomv#if uGefjrLepfrsm;onf rnfonfhtcuftcJa=umifhrS aemufrwGef@bJ TtpGJtvef;rsm;udkzGifhcs&ef/ wdkufzsuf&efESifh ausmfeif;&ef &Snf=um}uHhcdkifaom wdkufyGJudkqifE$JEdkif.(qifE$Jjcif;vnf;jyK&rnf)?

*smref“vuf0Jorm;rsm;”onf rdrdwdk@ygwDxJ&Sd “acgif;aqmifrsm;”nhHzsif;a=umif;udk tjypfwif=u/ pdwfysuf=u+yD;v#if acgif;aqmifrsm;udk “jiif;y,f”aom &,fp&mtjzpfodk@ a&muf&SdoGm;onf? odk@aomf “acgif;aqmifrsm;”udk ajratmufwGifykef;uG,fxm;&ef r=umc% vdktyfaom tajctae&Sdaeaomtcgaumif;rGefaom/ tm;xm;&aom/ tawG@t}uHK&Sdaom/ =oZmtm%m&Sdaom“acgif;aqmifrsm;”. jzpfay:wdk;yGm;r_jzpfay:wdk;yGm;r_jzpfay:wdk;yGm;r_jzpfay:wdk;yGm;r_jzpfay:wdk;yGm;r_rSm tvGefcufcJvSaom udpPjzpfonf?Oya'wGif;ESif h Oya'ytvkyf yl;aygif;jcif;r&SdbJ tjcm;enf;vrf;rsm;tjcm;enf;vrf;rsm;tjcm;enf;vrf;rsm;tjcm;enf;vrf;rsm;tjcm;enf;vrf;rsm;tjyifygvDrefZmwfcHkenf;vrf;t&yg/ ‚“acgif;aqmifrsm;”udk prf;oyfjcif;r&SdbJ“acgif;aqmifrsm;”udk prf;oyfjcif;r&SdbJ“acgif;aqmifrsm;”udk prf;oyfjcif;r&SdbJ“acgif;aqmifrsm;”udk prf;oyfjcif;r&SdbJ“acgif;aqmifrsm;”udk prf;oyfjcif;r&SdbJTtcuftcJrsm;udk atmifjrifpGm ausmfeif;Ir&Edkifay? ausmfeif;Ir&Edkifay? ausmfeif;Ir&Edkifay? ausmfeif;Ir&Edkifay? ausmfeif;Ir&Edkifay? a0zefa&; qdkvdkonfrSm txufjrufqHk;/ t=uifemuif;rJhqHk;ESifh taphpyfqHk;a0zefa&;onf ygvDref0g'odk@r[kwf ygvDref v_yf&Sm;r_rsm;udk OD;wnfqef@usif&ef r[kwfbJ awmfvSefaomuGefjrLepfvkyfyHkvkyfenf;jzifh ygvDref a&G;aumufyGJrsm;ESifhygvDrefw&m;a[mpifjrifhukd toHk;jyK&ef vkyfEkdifpGrf;r&Sdaom acgif;aqmif;aqmifrsm;ESifh txl;ojzifhTodk@vkyf&efqENr&SdqENr&SdqENr&SdqENr&SdqENr&Sd=uolrsm;udk ydkIyifqef@usifum OD;wnfxm;&rnf? Todk@aom a0zefa&;rsKd;udk "rRwmyif vkyf&nfudkif&nf r&Sdaom acgif;aqmifrsm;tm; z,fxkwfjcif;/ vkyf&nfudkif&nf&Sdaomolrsm;udk tpm;xdk;jcif;wd@kjzifhaygif;pyfjcif;&SdrSomv#if tusKd;aus;Zl;&SdI xda&mufr_&Sdaom awmfvSefonfhvkyfief; jzpfEdkifayvdrfhrnf? Tvkyfief;rsKd;onf wzufYqdkv#if acgif;aqmifrsm;udkynmay;+yD; olwdk@tm; tvkyform;vlwef;pm; vkyfom; jynfolwdk@. xdkufwefonfh acgif;aqmifjzpfvmap&rnf? wcsdefwnf;rSmyif vlxkudkvnf; EdkifiHa&;tajctaersm;udk rSefuefpGm cGJjcrf;pdwfjzmwwfap&ef TuJhodk@aom tajctaersKd;rS ay:xGufvmonfh r=umc% tvGef±_yfaxG; ayGvDaeonfh vkyfief; wm0ef

rsm;udk em;vnfwwfap&ef ynmay;&rnf? ·

--------------· tDwvDjynf&Sd “vuf0J*dk%f;” uGefjrLepf0g'udk od&Sdem;vnf&ef u|ef awmfhwGif

65

tcGifhtvrf; tvGefw&m enf;yg;vS.? &Jabmf abmf'D*gESifh ol. “uGefjrLepfoydwform;”(uGefjrLepfpwm tufpwm&Sifepfpwm) tpk. ygvDrefxJwGif ryg0ifa&;udk axmufcHjcif;rSmwu,fyif rSm;,Gif;.? odk@aomf ol.owif;pm tDvfqdkAD,uftDvfqdkAD,uftDvfqdkAD,uftDvfqdkAD,uftDvfqdkAD,uf (trSwf 3 ESifh 4/ Zefe0g&D17 ESifh azazmf0g&D 1 &uf/ 1920) 2 apmifrSvnf;aumif;/ &Jabmfqm&yfwD. ajymifajrmufaom tywfpOfpmapmif uGefjrLepfprdk uGefjrLepfprdk uGefjrLepfprdk uGefjrLepfprdk uGefjrLepfprdk (trSwf 1-4/ atmufwdkbm 1 ESifh Edk0ifbm 30/1919 ckESpf) 4 apmifrSvnf;aumif; zwf&or#aom tDwvD"e&Sif owif;pm tcsKd@rSvnf;aumif;/ tuJjzwfEdkifoavmufqdkv#if &Jabmf abmf'D*gonf tcsufwcsufwGifrSefuefonf[k u|efawmfxifonf? qdkAD,uftm%mESifh ypPnf;rJhtm%m&SifpepfudktodtrSwfjyKaom ygwDxJwGif qufvuf&Sdaeao;aomfvnf; ygvDrefrsm; tzGJ@0ifrsm;tjzpf rdrdwdk@. tE©&m,ft&SdqHk; tacsmiform; ay:vpDa[mif;udk qufvufjyKvkyfaeaom wl&yfwDESifh ol.taygif;tygrsm;udk &Jabmf abmf'D*gESifh ol.*dk%f;om;rsm;uwdkufcdkufjcif;onf rSefuefay.? "rRwmyif Tonfudk tav#mhay;jcif;tm;jzifh &Jabmfqm&yfwDESifh tDwvD qdk&S,fvpfygwD 1616161616 wckvHk;onf [efa*&DjynfwGif jzpfcJhonfhtwdkif;tE©&m,fay;+yD; tvm;wl tE©&m,frsm; ay:xGufapatmif +cdrf;ajcmufaom trSm;wckudkusL;vGefjcif;jzpf.? [efa*&DwGif [efa*&Dwl&yfwDrsm;onf twGif;rSaeI ygwDESifh qdkAD,uftpdk;&ESpfckpvHk;udk zsufqD;cJh.? Todk@aom tacsmiform;rsm; jzpfonfh ygvDreform;rsm;tay: rSm;,Gif;aom/ rjywfom;aom odk@r[kwf aysmhnHhaom oabmxm;onf wzufwGif“vuf0J*dk%f;” uGefjrLepf0g'udk ay:xGufap+yD; tjcm;wzufwGif ‚0g'.wnf&Sdr_udk wpHkwpHkwpHkwpHkwpHkwckaom twdkif;twmtxd wckaom twdkif;twmtxd wckaom twdkif;twmtxd wckaom twdkif;twmtxd wckaom twdkif;twmtxd rSefuefa=umif; azmfjyvdkuf.? &Jabmf qm&yfwDutrwfrif; wl&yfwDudk “rjywfom;”[k pGyfpGJjcif;rSm (uGefjrLepfprdk trSwf 3) vHk;0rSm;,Gif;.?ta=umif;rl wl&yfwDESifh taygif;ygrsm;uJhodk@ tacsmiform;rsm;jzpfonfh ygvDref orm;rsm;udk tav#mhay;&mwGif rjywfom;onfrSm tDwvDqdk&S,fvpf ygwDudk,fYyif jzpfaom

a=umifhwnf;?

-----------------

66

( 8 )( 8 )( 8 )( 8 )( 8 )

rnfonfh aphpyfa&;rS rvkyfbl;avmrnfonfh aphpyfa&;rS rvkyfbl;avmrnfonfh aphpyfa&;rS rvkyfbl;avmrnfonfh aphpyfa&;rS rvkyfbl;avmrnfonfh aphpyfa&;rS rvkyfbl;avm

z&ifhcfzwf pmapmifxJrS udk;um;csufxJwGif “vuf0Jorm;rsm;”onfTaqmifyk'fESifh ywfoufI rnfr#tav;xm; !efjyajymqdkcJhonfudk u|efawmfwdk@ awG@jrifEdkifayonf? rmhufpf0g'orm;[k rdrdudk,fudk oHo,r&Sd ,lq+yD;rmhufpf0g'orm; jzpfvdkaom qEN&Sdae=uolrsm;u rmhufpf0g'. tajccH trSefw&m;tm; arhaeonfudk awG@&onfhtwGuf 0rf;enf;zG,f aumif;vS.? tdef*,fonf rmhufpfuJhodk@ &SmrS&Sm;aom pma&;q&mrsm;xJwGif wa,muftyg t0ifjzpfonf? olwdk@. }uD;jrwfonfh pmtkyfwdkif;rS pma=umif;wdkif; pma=umif;wdkif;wGif tvGefw&mrSwfom;zG,f aumif;avmufatmif av;eufonfh t"dym,frsm;yg&Sdonf? bvefuGD*dk%f;bHktzGJ@orm; 33 a,muf1717171717 . a=unmpmwrf;udkqef@usifwdkufcdkufonfh taeESifh 1874 ckESpftwGif;u tdef*,f. ajymqdkcsufudk=unfh=uOD;pdk@?

“u|efawmfwdk@onf uGefjrLepfrsm;jzpf=uonf? tb,fa=umifh[lrlu|efawmfwdk@onf u|efawmfwdk@. yef;wdkifudk &&Sd&eftwGuf =um;ckvwf ae&mrsm;wGif &yfem;jcif; rjyKvkyf/ rnfonfhaphpyfa&;udkrS rjyKvkyf/ Todk@jyK vkyfjcif;onf atmifyGJcHrnfh ae@&ufudka&$@qdkif;ap+yD; u|efouf&Snfjcif;om jzpfapvdrfhrnf[k bvefuGD*dk%f; bHktzGJ@orm;rsm;u ‚wdk@. a=unm pmwrf;xJwGifa&;om;xm;onf?

“*smrefuGefjrLepfrsm;onf uGefjrLepfrsm;jzpf=uonf? tb,fa=umifh[lrl olwdk@onf olwdk@udk,fwdkifu zefwD;jcif;r[kwfbJ ordkif;qdkif&mjzpfay:wdk;yGm;r_. jzpfpOfu zefwD;ay;vdkufaom =um;ckvwfae&mtm;vHk;ESifh aphpyfr__ __ _tm;vHk;udk jzwfoef;I rdrdwdk@. aemufqHk;yef;wdkif (0g) vlwef;pm;rsm; zsufodrf;

67

a&;ESifh ajr,myk*~vdu ydkifqdkifr_pepf odk@r[kwf xkwfvkyfa&;ud&d,mrsm; yk*~vduydkifqdkifr_ pepfr&Sdawmhaom vl@tzGJ@tpnf; wnfaqmufa&;wdk@udk &Sif;&Sif;vif;vif; odjrif+yD; tpOfvdkufcJhaoma=umifhjzpf.? bvefuGD*dk%f; bHktzGJ@orm;33 a,mufonf uGefjrLepfrsm;jzpf=uonfrSm olwdk@onf =um;ckvyfae&mrsm;ESifh aphpyfa&;rsm;udk ckefv$m;oGm;jcif;jzifh udpPt00udk +yD;ajrmufvdrfhrnf[k pOf;pm;=uaoma=umifhvnf;aumif; xdk@jyif aemuf&uftenf;i,ftwGif; “tvkyfp”+yD; (Tum; [email protected];ao ,lqcsuf) tm%mudk &onfESifh eufzefobufwGif“uGefjrLepf0g' xGef;aygufawmhrnf”[kpOf;pm;rd=uaoma=umifhvnf;aumif; jzpfayonf? xdk@a=umifh tu,fI TudpPudk vufiif; rvkyfaqmifEdkifbl;qdkygu olwdk@onf uGefjrLepfrsm; r[kwf=uawmhacs?

“rdrdwdk@. pdwfr&Snfr_udk oabmw&m;a&;t& tcdkiftrm ta=umif;jycsuftjzpf xm;&Sdjcif;rSm tb,fr# uav;uvm;Edkifygoenf;?” (z&uf'&pftdef*,fa&;“bvefuGD*dk%f; bHktzGJ@orm;rsm;. vkyfief;pOf”aqmif;yg;/ *smrefqdk&S,f 'Drdku&ufowif;pm azmfcfwyf/ trSwf 73/ 1874 ckwGif ygcJhonf?±k&Sm;bmomjyefqdkcsuftjzpf 1871-1875 ckESpfrsm;twGif; aqmif;yg;rsm;/1919 ckESpf yDx±kd*&uf+rdK@/ pmrsufESm 52-53 wGif yg&Sdonf?)

tqdkyg aqmif;yg;xJwGifyif tdef*,fu aAvifhqdkoludk av;av;eufeuf csD;usL;*k%fjyKxm;I xdkol.“rjiif;Edkifaom aumif;r_rsm;”udk xkwfazmfajymqdkcJhonf? (aAvifhonf *Jpf'DuJhodk@yif qdk&S,fvpf0g'udk opPmrazmufao;rD1914 ckESpf=o*kwfvtxd EdkifiHwumh qdk&S,fvpf0g'. xdyfwef; acgif;aqmifwa,muf jzpfonf) odk@aomf tdef*,fonf tvGefxif&Sm;aom trSm;wckudktao;pdwfcGJjcrf;pdwfjzmjcif;rjyKbJ ausmfv$m;oGm;jcif; r&SdcJhay? "rRwmyiftvGefi,f&G,f+yD; tawG@t}uHK r&ifhusufao;onfh awmfvSefa&; orm;rsm;tzdk@vnf;aumif;/ tawmf touft&G,f}uD;+yD; tawG@t}uHK tawmf&ifhusufae+yDqdkEdkifonfh "e&Sifaygufp awmfvSefa&;orm;rsm;tzdk@vnf;aumif; “aphpyfa&;udkcGifhjyKjcif;”onf tvGeftrif; “tE©&m,f}uD;”vS+yD; em;rvnfEdkifIrrSefuefaom udpP&yfjzpfonf? ajrmufjrm;vSaom qifajcvdrf orm;wdk@onf(Tolrsm;onf olrwlatmif“tawG@t}uHK&S daom”Ed ki fiHa&;orm;rsm;jzpf=uonf) &Jabmfvefpfbm&D azmfjycJhaom +Ado#tacsmiform; acgif;aqmif

68

rsm;ESifh wax&mwnf; ajymqdkcJh=uonf? xdktacsmiform; acgif;aqmifrsm;u“tu,fI aAmf&SDApfrsm;twGuf wpHkwckaom aphpyfa&;udk vkyfcGifh&Sdygv#ifu|efawmfwdk@tzdk@ aphpyfa&;wckckudk tb,fa=umifh rvkyfEdkif&rnfenf;”[k ajym=uonf? odk@&mwGif oydwfwdkufyGJ tajrmuftjrm;twGif; (vlwef;pm;wdkufyGJ.Tazmfjycsufudkom ajym=uOD;pdk@) ynm&cJh=uonfh ypPnf;rJhwdk@onf tdef*,fu&Sif;vif;azmfjycJhonfh tvGefeufeJaom (tbd"rRmqdkif&m/ ordkif;qdkif&m/EdkifiHa&;qdkif&mESifh pdwWaA'qdkif&m) trSefw&m;udk tpOft+rJ aumif;aumif;em;vnfcJh=uonf? ypPnf;rJhwdkif;yif oydwfxJwGif yg0ifcJhzl;+yD; &GHrkef;p&m;aumif;aom zdESdyfolrsm; aoG;pkyfolrsm;ESifh “aphpyfr_rsm;”udkawG@}uHKcJhayonf? ‚rSmtvkyform;rsm;onf awmif;qdkcsufrsm; r&&SdbJESifhaomfvnf;aumif; odk@r[kwf olwdk@awmif;qdkcsufrsm;. wpdwfwydkif;ESifhom oabmwl auseyf=u&+yD;tvkyfjyef0if=u&onf? ypPnf;rJhwdkif;yif vlxkwdkufyGJESifh vlwef;pm; &efbufjzpfr_rsm; jyif;xefaom ta=umif;tcsufrsm;atmufwGif aexdkif&aoma=umifholwdk@onf atmufygaphpyfa&; 2 rsKd;t=um; jcm;em;r_udk odjrif=uonf? wrsKd;rSm yuwdbm0 ta=umif;tcsufrsm; (oydwf&efyHkaiG rvHkavmufjcif;/ jyifytultnDr&jcif;/ tvGeftrif; iwfrGwfacgif;yg;+yD; tm;tifukefcef;aejcif;)a=umifh rwwfombJ jyKvkyf&aom aphpyfa&;jzpf+yD; TuJhodk@aom aphpyfa&;rsKd;udkoabmwljcif;jzifh tvkyform;. awmfvSefa&;tay: opPm&Sdr_ESifh aemufqufvuf wdkufyGJqifa&;twGuf tqifoifhjzpfr_wdk@udk rnfonfhenf;ESifhr# avsmhenf;oGm;aprnfr[kwf? aphpyfa&;aemufwrsKd;rSm opPmazmufrsm;. aphpyfa&;jzpfonf? olwdk@onfrdrdwdk@. wudk,faumif;}uHr_/ (oydwfzsufqD;a&;orm;rsm;uvnf;“aphpyfa&;rsm;”xJodk@ yg0if=uayonf wum;) owWda=umifr_ESifht&if;&Sifwdk@tm; uyfyg;,yfyg; jyKvdkonfh qENwdk@udkvnf;aumif; t&if;&Sifrsm;. +cdrf;ajcmufr_/ qGJaqmifr_/ rufvHk;ay;r_/ ajr‡mufyifhr_xH tnHhcHvdkr_udkvnf;aumif; zHk;uG,fum jyifyta=umif;jycsufrsm;tay: yHkcs=uonf? (t*Fvdyf tvkyform; v_yf&Sm;r_ordkif;wGif TuJhodk@aom opPmazmuf aphpyfa&;rsKd;udk+Adwdo#tvkyform;or*~ acgif;aqmifrsm;u tajrmuftjrm; jyKvkyfcJh=uonf?odk@&mwGif wdkif;jynftm;vHk;&Sd tvkyform; tm;vHk;vdkvdkyif wrsKd;r[kwfwrsKd;qdkovdk TuJhodk@aom tvm;wl tjcif;t&mrsKd;udk rsufjrifudk,fawG@ }uHKcJhzl;

69

onf?)"rRwmyif tvGefcufcJ+yD; ±_yfaxG;aom wckcsif;udpPrsm; &Sdwwfay

onf? xdkxdkTTaom“aphpyfa&;”. wu,fhvuQ%mudk rSefuefpGm qHk;jzwfEdkif&ef }uD;rm;pGmtm;xkwf&ayonf? Oyrmtm;jzifh vlowfr_wckqdk=uygpdk@?‚onf vHk;0vkyfxdkufoavm (Oyrm w&m;ojzifh rdrdudk,fudkumuG,fcGifh)odk@r[kwf cGifhrv$wfEkdifonfh ayghqcsufa=umifhavm/ xdkr#ru aocsmpGmpDpOfIvkyf}uHowfjzwfoavmqdkonfudk qHk;jzwf&ef tawmfyif cJ,Of;ayonf? trSefyif EdkifiHa&;bufwGif wcgw&Hvlwef;pm;rsm;ESifh ygwDrsm;t=um; (trsKd;om;a&;ESifh EdkifiHwumt&) tvGeftrif; ±_yfaxG;onfh udpPrsm;&Sdaeojzifh oydwftwGif;vkyfoifhvkyfxdkufaom“aphpyfa&;”avm/ odk@r[kwf oydwftzsuform;rsm;opPmazmuf acgif;aqmifrsm; ponfwdk@u opPmazmufaom“aphpyfa&;”avmtp&Sdonfh jy\emrsm;xuf ydkrdkcufcJaom tajctae tajrmuftjrm; ay:xGufvmvdrfhrnf? a&m*gcyfodrf; aysmufuif;apaomaq;!¸ef; odk@r[kwftajctaetm;vHk; ESifhudkufnDaom a,bk,sw&m; (“rnfonfhaphpyfa&;rSrvkyf”)udk owfrSwf&efrSm &,fp&mjzpfayvdrfhrnf? wOD;wa,mufonf rdrd.OD;aESmufudk toHk;jyK&rnf? oD;jcm;udpPwdkif;Y rdrdbmom cGJjcrf;pdwfjzm EdkifpGrf;&Sd&rnf? *k%fESifhj'yfudkufnDaom ygwDtzGJ@tpnf;ESifh ygwDacgif;aqmifrsm;.

vkyfief;aqmifwm w&yfonf rdrdvlwef;pm;· twGif;&Sd cGJjcrf;em;vnfwwf

aomol rSefor#. a&&Snfaom/ }uHhcdkifaom/ trsKd;rsKd; tzHkzHkaom/ bufaygif;pHkaom }udK;yrf;csufjzifh ±_yfaxG;aom EdkifiHa&; jy\emrsm;udk vsifjrefI rSefuefpGm ajz&Sif;Edkifa&;twGuf vdktyfaom todynm/ tawG@t}uHK/ xdkr#ruvdktyfaom EdkifiHa&;tuif;yg;r_wdk@udk arG;jrLay;&rnf?----------------· tod m%f tyGifhvif;qHk; wdkif;jynfrsm;twGif;&Sd tajctaersm;twGif;Y yifjzpfap/

a&S@wef;ta&mufqHk; vlwef;pm; twGif;yifjzpfap rsufarSmuf tajc taersm;a=umifh‚.pdwf"mwfqdkif&m tiftm;tm;vHk;udk tjrifhrm;qHk; xGef;um;aponfh tcgrSmyifjzpfapvlwef;pm;wdkif;wGif rpOf;pm;rpOf;pm;rpOf;pm;rpOf;pm;rpOf;pm;aom/ pOf;pm; EdkifpGrf;r&Sdaom vlwef;pm;. udk,fpm;vS,frsm;

tpOfojzifh &Sdaevdrfhrnf? xdkr#ru vlwef;pm;rsm; &Sdaeor#umvywfvHk; vlwef;pm;rJh

70

a,bk,sa,bk,sa,bk,sa,bk,sa,bk,saphpyfa&;udk cGifhjyKjcif;onf u|efawmfwdk@u rajy+idrf;pwrf;wdkufyGJqifaeaom/ wdkufyGJqif&rnfjzpfaom tacsmif0g'ESifh awmfvSefaomrmhufpf0g' odk@r[kwf uGefjrLepf0g't=um;&Sd pnf;a=umif;udk y,fzsufypfjcif;jzpfEdkifonf[k ±dk;tolrsm;ESifh vHk;0tawG@t}uHKr&Sdolrsm;u rSwf,l=uonf?odk @aomftu,fI Tolrsm;onf obm0ESif h vl@tzG J @tpnf;twGif;rSm&Sd=uonfh pnf;a=umif;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;onf ajymif;vJaeonfudkvnf;aumif;/ xdk@jyifwpHkwckaom twdkif;twmxd wnfwef@Edkifr_udkvnf;aumif;/ rodem;rvnfao;u olwdk@tm; a&&Snfavhusifhr_/ ynmay;r_/ rsufpdzGifhay;r_rSwyg; EdkifiHa&;ESifh ae@pOftawG@t}uHKrsm;rSwyg; olwdk@udk rulnDEdkifay? oD;jcm;jzpfonfh odk@r[kwf xl;jcm;onfh ordkif;qdkif&m umvydkif;tvdkuf vufawG@EdkifiHa&; jy\emrsm;xJrS cGifhrjyKEdkifaom opPmazmufr_rsKd;jzpfonfh/ awmfvSefaom vlwef;pm;tm; touftE©&m,f jyKonfh/ tacsmif0g'udef;atmif;aeonfh aphpyfa&;rsKd;.t"duo¿mefudk ydkifEdkifpGmcGJxkwf&ef/ TuJhodk@ aphpyfa&;rsKd;. tEW&m,fudktpGrf;ukefzGifhcsazmfxkwf&efESifh wdkufyGJqif&efwdk@onf ta&;}uD;ayonf? vk,ufjcif;E Si f h &ufpuf,kwfrmr_rsm;wGif wrsK d ;wpm;wnf;jzpf =uaomwdkif;jynfrsm;. tkyfpkESpfckt=um;&Sd e,fcsJ@ppfyGJjzpfyGm;pOf 1914 ckESpfrS 1918ckESpftwGif;uqdkv#if tacsmif0g'. t"duESifhtjccHtrsKd;tpm;rSm qdk&S,fa&SmfAif0g'jzpfonf? qdkvdkonfrSm“tzEdkifiHumuG,fa&;”tm; axmufcHr_yifjzpfonf? TuJhodk@aom TuJhodk@aom TuJhodk@aom TuJhodk@aom TuJhodk@aom ppfyGJrsKd;Yqdkv#if “tzEdkifiHawmfumuG,fa&;”udkaxmufcHjcif;onf vufawG@t&“rdrdwdkif;jynf.”"e&Sifvlwef;pm; vk,ufaom tusKd;pD;yGm;rsm;udk umuG,fay;jcif;ESifh twlwlyifjzpfayonf? ppf+yD;aemuf olcdk;"m;jy “EdkifiHaygif;csKyftoif;}uD;1818181818 tm; umuG,fay;jcif;onfvnf;aumif;/ awmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;ESifh“qdkAD,uf”v_yf&Sm;r_rsm;udkqef@usifaom rdrdwdkif;jynf&Sd "e&Sifvlwef;pm;ESifh wdkuf±dkufjzpfap odk@r[kwfoG,f0dkufIjzpfap r[mrdwfzGJ@r_tm; umuG,fjcif;onfvnf;aumif;/ “qdkAD,uf-------------vl@tzGJ@tpnf;onf rdrdbmom awmifhwif;ckdifrmjcif; jynfhpHkpGm jzpfay: wkd;yGm;jcif;ESifhrdrdukd,fykdif tkwfjrpfrsm;ay:wGif wkd;yGm;jcif;r&Sdor#umvywfvHk; rvGJraoG &Sdayvdrfhr,rvGJraoG &Sdayvdrfhr,rvGJraoG &Sdayvdrfhr,rvGJraoG &Sdayvdrfhr,rvGJraoG &Sdayvdrfhr,f?Todk@r[kwfygrl t&if;&Sif0g'onf ,ck&SdouJhodk@ vlxktay: zdESdyfoljzpfvdrfhrnf r[kwfay?

71

tm%m”tm;qef@usifaom "e&Sifvlwef;pm;. 'Drdkua&pDpepfESifh "e&Sifvlwef;pm;. ygvDrefpepftm; umuG,fjcif;onfvnf;aumif; cGif hrjyKEd kifonfh/opPmazmufonfh aphpyfa&;rsm;. t"duazmfjycsufrsm;jzpfum aygif;csKyfvdkufaomf awmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;ESif h ‚.ta&;awmfyHktm;touftE©&m,fjyKonfh tacsmif0g'jzpfayonf?

“ æ tjcm;ygwDrsm;E Si f h ap hpy fa&;r Se for#ud kæy&d,m,f“ æ tjcm;ygwDrsm;E Si f h ap hpy fa&;r Se for#ud kæy&d,m,f“ æ tjcm;ygwDrsm;E Si f h ap hpy fa&;r Se for#ud kæy&d,m,f“ æ tjcm;ygwDrsm;E Si f h ap hpy fa&;r Se for#ud kæy&d,m,f“ æ tjcm;ygwDrsm;E Si f h ap hpy fa&;r Se for#ud kæy&d,m,fqifaom/ ap hpy fvd kufavsmaom ay:vpDr Se for#ud k tav;xm;qifaom/ ap hpy fvd kufavsmaom ay:vpDr Se for#ud k tav;xm;qifaom/ ap hpy fvd kufavsmaom ay:vpDr Se for#ud k tav;xm;qifaom/ ap hpy fvd kufavsmaom ay:vpDr Se for#ud k tav;xm;qifaom/ ap hpy fvd kufavsmaom ay:vpDr Se for#ud k tav;xm;uef@uGuf&rnf”uef@uGuf&rnf”uef@uGuf&rnf”uef@uGuf&rnf”uef@uGuf&rnf”[k *smref vuf0Jorm;rsm;u z&ifhzwfpmapmifxJY a&;cJh=uonf?

Todk@aom tjrifrsm;udk qkyfudkifxm;ygvsuf Tvuf0Jorm;rsm;onf aAmf&SDApf0g'udk jywfjywfom;om; jypfwif±_wfcsjcif; rjyKonfrSm tHh=ozG,f&maumif;ayonf? ta=umif;rl aAmf&SDApf0g' ordkif;wckvHk;twGif;Y atmufwdkbm awmfvSefa&;rwdkifrDjzpfap atmufwdkbmawmfvSefa&;+yD;onfh aemufrSmjzpfap "e&SifygwDrsm;tygt0if tjcm;aomygwDrsm;ESifh y&d,m,fqifjcif;/ vdkufavsmjcif;/ aphpyfjcif; om"ursm;jzifh jynfhESufjynfhESufjynfhESufjynfhESufjynfhESufaeayonf? ‚udk*smref “vuf0Jorm;rsm;”u rod=uonfr[kwfay?

EdkifiHwumh "e&Sifvlwef;pm;udk wGef;vSef&eftwGuf qifE$Jonfhppfum;wEdkifiHESifhwEdkifiHt=um; jzpfyGm;onfh acgif;trmqHk; omrefppfrsm;xuf tpw&mru ydkrdkcufcJ ydkrdk&Snf=um ydkrdk±_yfaxG;vSay&m y&d,m,foHk;jcif;/ rdrd &efolrsm; t=um;&SdtusKd;pD;yGm; twdkuftcHjzpfr_ (,m,Dyifjzpfygap) udk toHk;csjcif;&Edkifor# (,m,D/ rcdkif+rJaom/ ,drf;,dkifaom/ c|if;csufyifjzpfygap)r[mrdwfrsm;ESifh vdkufavsmvkyfudkifjcif;/ aphpyfjcif;wdk@udk }udKwifjiif;y,fonfrSmtvGefyif &,fp&maumif;onf r[kwfygavm? tcuftcJ twm;tqD;rsm;&Sdonfh/ vlolraygufa&mufonfh awmifudk wufrnfjyKaomtcg rwufrDuyifaumufaumufauG@auG@roGm;Edkif/ aemufa=umif;udk jyefIrvSnfhEdkif/ a&G;cs,f+yD;vrf;udk rpGef@v$wfEdkif/ tjcm;vrf;rsm;jzifh rwufEdkif[k wif}udKjiif;y,fjcif;uJhodk@yif r[kwfygoavm? xdk@jyif tawG@t}uHK r&Sdao;aom/ r&ifhusuf=uao;aomxdkolrsm;onf (tu,fI i,f&G,fao;aoma=umifh jzpfonf[kqdkygu rqdk;vSao;ay? i,f&G,folrsm;tm; umvwcktxd t"dym,frJhpum;rsm;udk ajymqdk&ef

72

bk&m;ocifudk,fwdkifuyif Asm'dwfawmfjrwf csrSwfcJhayonf) a[mfvefuGefjrLepfygwDrS ygwD0iftcsKd@. axmufcHr_udk wdkuf±dkuf odk@r[kwf oG,f0dkufIaomfvnf;aumif;/ twdtvif; odk@r[kwf wdwfwqdwfaomfvnf;aumif;/ tjynfhtpHk odk@r[kwf wpdwfwydkif;tm;jzifhaomfvnf;aumif; wenf;enf;jzifh &&Sdae=uonfudk u|efawmfwdk@ awG@jrifae&ayonfwum;?

ypPnf;rJ hvlwef;pm;. yxrt}udrf qd k&S,fvpfawmfvSefa&;+yD;onfhaemufwGifvnf;aumif;/ wdkif;jynfwjynfwGif;Y "e&Sifvlwef;pm;tm;wGef;vSef+yD;onfhaemufwGifvnf;aumif; xdkwdkif;jynf. ypPnf;rJhvlwef;pm;onftvGef&Snf=umonfh umvxdatmifyif tvGef&Snf=umonfh umvxdatmifyif tvGef&Snf=umonfh umvxdatmifyif tvGef&Snf=umonfh umvxdatmifyif tvGef&Snf=umonfh umvxdatmifyif "e&Sifvlwef;pm;xuf tiftm;csnfheJ@aevdrfhOD;rnf? tb,fa=umifhqdkaomf tvGef&Sif;aeonfrSm "e&Sifvlwef;pm;.tvGefus,fjyef@onfh EdkifiHwumh qufoG,fr_rsm;a=umifhvnf;aumif;/ xdkr#ru"e&Sifvlwef;pm;tm; wGef;vSefcJhonfh wdkif;jynfY ukefpnfxkwfvkyfoluav;rsm;u t&if;&Sif0g'ESifh "e&Sifvlwef;pm;wdk@tm; tvdktavsmufESifh tqufrjywf jyefvnfxlaxmifjcif;/ topfwzef aygufzGm;jcif;jzpfapaoma=umifhvnf;aumif; jzpfayonf? ydkrdktiftm; }uD;rm;awmifhwif;onfh &efoludk wdkufcdkufatmifjrifEdkif&ef tpGrf;ukef tm;xkwfrSomv#if jzpfEdkifayonf? &efolrsm;twGif;&Sd tao;i,fqHk;aom tufa=umif;yifjzpfygap “tufa=umif;” wdkif;udkvnf;aumif;/ wdkif;jynftoD;oD;&Sd "e&Sifrsm;t=um; xdk@jyif wdkif;jynf toD;oD;. twGif;ydkif;&Sd trsKd;rsKd;tzHkzHkaom "e&Siftkyfpkrsm;/ *dk%f;rsm;t=um;wdk@&SdtusKd;pD;yGm;jcif; &efbufjzpfr_wdkif;udkvnf;aumif; tukefpifqHk;/ *±kpdkufqHk;/tm±HktpdkufqHk;/ tu|rf;usifqHk;jzifh rysufruGuf rysufruGuf rysufruGuf rysufruGuf rysufruGuf toHk;csrSomv#if jzpfEdkifonf?,m,Djzpfonfh/ ,drf;,kdifonfh/ rwnf+idrfonfh/ pdwfrcs&onfh/ c|if;csuf&Sdonfhr[mrdwfyifjzpfygap r[mrdwftvHk;t&if; &&Sda&;twGuf tenf;qHk;aomtcGifhta&; yifjzpfygap tcGifhta&;wdkif;udk tcGifhaumif;,lrSom jzpfEdkifonf?Ttcsufudk em;rvnfolonf rmhufpf0g'tm; enf;enf;uav;rS em;rvnfol/ acwfrD ody`Henf;us qdk&S,fvpf0g'udk a,bk,stm;jzifhyif a,bk,stm;jzifhyif a,bk,stm;jzifhyif a,bk,stm;jzifhyif a,bk,stm;jzifhyif em;rvnfoljzpfayonf? tawmftwef&Snf=umonfh umvtwGif;Yvnf;aumif;/tawmftwef ±_yfaxG;onfh EdkifiHa&;tajctae atmufwGifvnf;aumif;/vufawG@vufawG@vufawG@vufawG@vufawG@tm;jzifh TtrSefw&m;udk rdrduydkifEdkifpGm toHk;csEdkifpGrf;&Sda=umif;udk

73

wu,fwrf; oufaorjyEdkifolrsm;onf aoG;pkyfolrsm;. zdESdyfr_atmufrSvkyftm;pdkufxkwfonfh vlom;w&yfvHk;tm; vGwfajrmufapa&;twGuf wdkufyGJqifaepOftwGif; wGifawmfvSefaom vlwef;pm;tm; tultnDay;a&;udkrwwfajrmufao;ay? xdk@jyifTonfrSm ypPnf;rJhvlwef;pm;u EdkifiHa&;tm%mr&rDr&rDr&rDr&rDr&rDumvESifh &+yD;&+yD;&+yD;&+yD;&+yD; umv ESpfckpvHk;twGuf xyfwlxyfr# t}uHK;0ifayonf?

u|efawmfwdk@. oabmw&m;onf w&m;aor[kwf/ jyKrlv_yf&Sm;r_.jyKrlv_yf&Sm;r_.jyKrlv_yf&Sm;r_.jyKrlv_yf&Sm;r_.jyKrlv_yf&Sm;r_.vrf;!efvrf;!efvrf;!efvrf;!efvrf;!ef jzpfonf[k rmhufpfESifh tdef*,fwdk@u ajymcJh=uonf? um;aumufpuD;/atmfwdkabm0g;ponfh“rlydkifjzpfaom”rmhufpf0g'orm;rsm;. t}uD;rm;qHk;aomtrSm;ESifh t}uD;rm;qHk;aom &mZ0wfjypfr_onf TtrSefw&m;udk em;rvnf=ujcif;ESifh ypPnf;rJhawmfvSefa&;. tvGefta&;}uD;onfh tcsdefumvY TtrSefw&m;udk toHk;rcsEdkifcJhjcif;wdk@yif jzpfayonf? “EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_um; eufzfpuDvrf;r}uD; (oef@&Sif;us,fjyef@ acsmarG@onfh pdefyDwmZbwf&Sd tvGefajzmifhwef;aom t"duvrf;r}uD;) r[kwfay”[k rmhufpf. acwfrwdkifrD&Sd }uD;jrwfaom±k&Sm;qdk&S,fvpf0g'D}uD;wOD;jzpfol tif*sDcsmeD&SufzfpuDu ajymavh&Sdayonf?TtrSefw&m;udk vspfvsL±_cJhaoma=umifh odk@r[kwf arhcJhaoma=umifh csmeD&SufzfpuDacwfrSpI ±k&Sm;awmfvSefa&;orm;rsm;onf ra&rwGufEdkifonfhepfemr_rsm;udk cHpm;cJh=u&onf? vuf0JuGefjrLepfrsm;/ tvkyform;vlwef;pm;tay: opP&Sdaom taemufOa&myESifh tar&duef&Sd awmfvSefa&;orm;rsm;tm;acwfaemufusonfh ±k&Sm;rsm;uJhodk@ TtrSefw&m;twGuf jrifhrm;onfhwefzdk;jrifhrm;onfhwefzdk;jrifhrm;onfhwefzdk;jrifhrm;onfhwefzdk;jrifhrm;onfhwefzdk;ay;&jcif;rsKd; rjzpfap&ef rjzpfap&ef rjzpfap&ef rjzpfap&ef rjzpfap&ef u|efawmfwdk@ tpGrf;ukef}udK;yrf;=u&rnf?

ZmpepfrusqHk;cifuyif ±k&Sm;&SdawmfvSefaom qdk&S,f'Drdku&ufrsm;uvpfb&,f"e&Sif vlwef;pm;. tultnDrsm;udk xyfwvJvJ toHk;cscJhayonf?TonfrSm olwdk@ESifhvufawG@ aphpyfa&;ajrmufjrm;pGmudk vufawG@vkyfcJhjcif;yifjzpfonf? xdk@jyif 1901-1902 ckESpf aAmf&SDApf0g' ray:aygufao;onfh tcsdefrSmyif tpPu&mtpPu&mtpPu&mtpPu&mtpPu&mowif;pm t,f'Dwm tzGJ@a[mif; (yvufcfaemhzf/ tufZ,fa&mh'f/ Zmqlvpf/ rm;awmhzf/ ydk@x&ufaqmhzfESifh u|efawmfwdk@ yg0if=uonf)onf"e&Sifvlwef;pm;. vpfb&,f0g' EdkifiHa&;acgif;aqmif px±kzfESifh twnfwusEdkifiHa&;r[mrdwf zGJ@cJh=uayonf (trSefyif tcsdefr=umcJhay)? wcsdefwnf;rSmyift,f'DwmtzGJ@u "e&Sifvlwef;pm;. vpfb&,f0g'udkvnf;aumif;/ tvkyf

74

orm;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;&Sd "e&Sifvpfb&,f0g' =oZmt&Sdef. tao;i,fqHk; azmfjycsufudkyifvnf;aumif; qef@usifum awG;ac:r_t&/ EdkifiHa&;t&t!‡mwmuif;rJhqHk;aom wdkufyGJudktqufrjywf qifE$JEdkifcJhayonf? Tay:vpDudk aAmf&SDApfrsm;u tpOfwpdkuf vdkufemvkyfaqmifcJh=uonf? olwdk@ onf1905 ckESpfrSp+yD; vpfb&,f"e&Sif vlwef;pm;ESifh Zmpepftm; qef@usifonfhtvkyform; v,form; r[mrdwfzGJ@r_udk wav#mufvHk; usifhoHk;cJh=uonf?odk@apumrl "e&Sifvlwef;pm;u Zmpepftm; qef@usifwdkufcdkuf&mwGif tultnDay;&ef rnfonfhtcgurS rjiif;y,fcJhay? (Oyrm 'kwd,ywf a&G;aumufyGJrsm;twGif; odk@r[kwf jyefvnfrJqENay;yGJrsm; twGif;wGifjzpfonf?) xdk@jyif"e&Sifvlwef;pm;. awmfvSefaom v,form;ygwD qdkvdkonfrSm“qdk&S,f awmfvSefa&;orm;”wdk@tm; qdk&S,fvpfrsufESmzHk; pGyfxm;onfh "e&Sifaygufp 'Drdku&ufrsm;[k zGifhcsum tawG;tac:t&ESifh EdkifiHa&;t& jywfjywfom;om;wdkufjcif;udkvnf; rnfonfhtcgr# r&yfem;cJhay? 1907 ckESpf 'l;rm; a&G;aumufyGJrsm;twGif;Y aAmf&SDApfrsm;onf tcdkuftwef@tm;jzifh qdk&S,fawmfvSefa&;orm;rsm;ESifh twnfwusEdkifiHa&; tkyfpkzGJ@r_udk jyKvkyfcJh=uonf? 1903 ckESpfrS1912 ckESpftxd ESpftawmf=umatmifyif qdk&S,f'Drdkua&pDygwD wckwnf;twGif;Y u|efawmfwdk@onf rif&SDApfrsm;ESifh o¿meft& twlyl;aygif; aqmif&GufcJh=uonfrSm t}udrftcsKd@jzpfonf? odk@aomf u|efawmfwdk@onf olwdk@tm;tacsmiform;rsm;tjzpf ypPnf;rJhvlwef;pm;twGif;&Sd "e&Sifvlwef;pm; =oZmoufr_rsm;udk jzef@csdolrsm;tjzpf tawG;tac:t&ESifh EdkifiHa&;t& wdkufyGJqif&efrnfonfhtcgr# r&yfem;cJhay? ppftwGif;u u|efawmfwdk@onf “aumufpuD;0g'Drsm;”ESifhvnf;aumif;/ vuf0Jrif&SDApfrsm; (rm;awmhzf)ESifhvnf;aumif;/ “qdk&S,fawmfvSefa&;orm;rsm;”(csm;aemhzfESifh emwefqif) wdk@. wpdwfwydkif;ESifhvnf;aumif; wpHkwckaom aphpyfa&;rsm; jyKvkyfcJh=uonf? Zifrm0J1919191919 ESifh uD,ifoJwGif u|efawmfwdk@onf olwdk@ESifhtwl pnf;a0;cJh=uum yl;wGJa=unmmcsufrsm;udkxkwfjyefcJh=uonf? odk@aomf u|efawmfwdk@onf tawG;tac:a&;&mESifh EdkifiHa&;&mwdkufyGJrsm;udk rnfonfhtcgr# r&yfqdkif;cJhbJ/ rnfonfhtcgr# vufrav#mhcJhbJ“aumufpuD;0g'Drsm;”/ rm;awmhzfESifh csm;aemhzfwdk@udk (emwefqifonf1919 wGif uG,fvGefcJhonf? olonf“awmfvSefaom uGefjrLepf0g'orm;”

75

ema&mhepfjzpfum u|efawmfwdk@ESifh tvGefeD;pyfI oabmxm;rSmvnf; xyfwlxyfr#eD;yg; jzpfcJhonf) qef@usifwdkufcdkufcJhonf? atmufwdkbm awmfvSefa&;umvuyif u|efawmfwdk@onf "e&Sifaygufpvlwef;pm;. v,form;xkESifhEdkifiHa&;tkyfpkzGJ@cJh=uonf? TtkyfpkzGJ@r_onf twnfwuszGJ@pnf;r_rsKd; r[kwfaomfvnf; tvGef@tvGef ta&;}uD;ayonf? (xdk@jyif tvGefw&m atmifjrifayonf?) xdktcsdefu u|efawmfwdk@onf qdk&S,fawmfvSefa&;ygwDqdk&S,fawmfvSefa&;ygwDqdk&S,fawmfvSefa&;ygwDqdk&S,fawmfvSefa&;ygwDqdk&S,fawmfvSefa&;ygwD. ajr,mvkyfief;pOf wpHkvHk;wpHkvHk;wpHkvHk;wpHkvHk;wpHkvHk;udk vufcHcJh=uum tenf;i,fr# jyifqifjznfhpGufjcif; rjyKcJhay? Tum; oHo,jzpfp&m rvdkaom aphpyfa&;udk u|efawmfwdk@ vkyfcJh=ujcif;yifjzpfonf? qdkvdkonfrSm u|efawmfwdk@onf v,form;rsm;tm; oufaojy&efjzpfayonf? wcsdefwnf;rSmyif u|efawmfwdk@onf twnfwusjzpfonfh EdkifiHa&;tkyfpkzGJ@+yD; tpdk;&xJyg0if&ef “vuf0J qdk&S,fawmfvSefa&;orm;rsm;”tm;urf;vSrf;cJhonf? (xdk@jyif r=umrDyif taumiftxnf ay:cJhayonf) odk@aomfb&ufvpfawmhzf +idrf;csrf;a&;pmcsKyf csKyfqdk+yD;onfhaemufY olwdk@onf TtkyfpkzGJ@r_udk zsufodrf;cJh+yD; 1918 ckESpf ZlvdkifvwGif vufeufudkif ykefuefr_udkyifvkyfum aemufydkif;wGifvnf; u|efawmfwdk@udk vufeufudkifwdkufyGJjzifh wdkufcdkufcJh=uavonf?

xdk@a=umifh &Sif;aeonfrSm *smrefuGefjrLepfygwD A[dkaumfrwDu “tif'Dyif;'ifhrsm;” (“*smreftif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdkua&pDygwD”/ qdkvdkonfrSm aumufpuD;0g'orm;) ESifh tkyfpkzGJ@a&;udk pOf;pm;aoma=umifh *smref“vuf0J orm;rsm;”u wdkufcdkufvmonf? Todk@wdkufcdkufcJhjcif;rSm vHk;0wnf=unf av;eufr_r&SdbJ “vuf0Jorm;rsm;” rSm;,Gif;a=umif;rSm;,Gif;a=umif;rSm;,Gif;a=umif;rSm;,Gif;a=umif;rSm;,Gif;a=umif; &Sif;vif;pGm oufaojyaeonf[ku|efawmfwdk@ ,lq=unf? u|efawmfwdk@ ±k&Sm;jynfYvnf; *smref &Sdwf'Drefrsm;ESifhwlaom vuf,mrif&SDApfrsm; (u&ifpuDtpdk;&tzGJ@xJodk@ yg0ifolrsm;)ESifhvuf,mrif&SDApfrsm;udk qef@usif+yD; *smrefaumufpuD;0g'orm;rsm;ESifhwlaomvuf0Jrif&SDApfrsm; (rm;awmhzf) wdk@&SdcJh=uayonf? rif&SDApfrsm;bufrS aAmf&SDApfrsm;bufodk@ tvkyform;vlxkrsm; wjznf;jznf; ul;ajymif;vmyHk w&yfudk1917 ckESpfwGif u|efawmfwdk@ xif&Sm;pGmawG@jrifEdkifavonf? 1917 ckESpf ZGefvwGif usif;yonfh yxrt}udrfajrmuf ±k&Sm;jynfvHk;qdkif&m qdkAD,ufrsm; uGef*&ufY u|efawmfwdk@onf rJ 13 &mcdkifE_ef;udkomv#if &&SdcJhayonf? qdk&S,fawmf

76

vSefa&;orm;rsm;ESifh rif&SDApfrsm;onf rJtrsm;pkudk &&SdchJ=uayonf? 'kwd,t}udrf qdkAD,ufuGef*&ufY (jyuQ'defa[mif;t& 1917 ckESpf atmuf wdkbm25 &uf) u|efawmfwdk@onf rJ 51 &mcdkifE_ef; &&SdcJh=uonf? tb,fa=umifh*smreD&Sd tvkyform;. tvm;wltvm;wltvm;wltvm;wltvm;wlaom/ vHk;0vuQ%mcsif;vuQ%mcsif;vuQ%mcsif;vuQ%mcsif;vuQ%mcsif;wlaom vuf,mrS vuf0Jodk@ ul;ajymif;aer_u uGefjrLepfrsm;tiftm;udk csufjcif;rwdk;rsm;apcJhbJa&S;OD;pGmtm;jzifh =um;wGif&Sdonfh“tif'Dyif;'ifh”ygwD (T“tif'Dyif;'ifhygwD”Y rnfonfhtcgur# trSDcdkuif;onfh EdkifiHa&;tjrifrsm;ESifh trSDcdkuif;onfh ay:vpDrsm;r&SdcJhbJ &Sdwf'Drefrsm;ESifh uGefjrLepfrsm;.tv,fwGif awGa0,drf;,dkifIomaeonf) . tiftm;rsm;udk wdk;rsm;ap&ygoenf;?

tvGefxif&Sm;onfh ta=umif;&if;rsm;teufrS wckum; *smrefuGefjrLepfrsm;. rSm;,Gif;aom rSm;,Gif;aom rSm;,Gif;aom rSm;,Gif;aom rSm;,Gif;aom enf;y&d,m,f a=umifhyifjzpfonf? *smrefuGefjrLepfrsm;onf TtrSm;tm; &J&J0Hh0Hh±dk;om;pGm 0efcH=u&rnf? TtrSm;udkjyKjyif&ef oif,l&rnf? TtrSm;um; azmufjyefonfh "e&Sifvlwef;pm;ygvDrefESifh azmufjyefonfh tvkyform;or*~rsm;xJodk@ yg0ifa&;udk jiif;y,fr_yifjzpfonf? TtrSm;um; “vuf0J” oli,fem. ra&wGufEdkifaom azmfjycsufrsm;yifjzpfI TuJhodk@a&m*grsKd;onf ,cktcg tvGefxif&Sm;pGm ay:xGufvmayonf? xdk@a=umifh xdkoli,femudk ydkrdkukefpifpGmESifh ydkrdkjrefqefpGm ukoEdkifvdrfhrnf? cE<mudk,ftm; ydkrdktusKd; &Sdapvdrfhrnfjzpfonf?

*smref“tif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdkua&pDygwD”twGif;Y wnDw!Gwfwnf; r&Sd=uonfrSm tvGefxif&Sm;ayonf? ‚ygwDtwGif;Y rdrdwdk@udk,fwdkifqdkAD,uftm%mESifh ypPnf;rJhvlwef;pm; tm%m&Sifpepfwdk@. ta&;ygr_udk em;rvnfEdkifa=umif;ESifh ypPnf;rJhvlwef;pm; awmfvSefa&;wdkufyGJtm; acgif;raqmifEdkifa=umif; azmfjycJh=uonf? tacsmif0g' acgif;aqmifa[mif;rsm; (aumufpuD;/[Dzm&ifwdk@ESifh tawmftwef tacsmifqefr_ xif&Sm;onfh u&pfyD,ef/ v,f'Dabmif;ESifh tjcm;olrsm;) ESifhwygwnf; tvGefvsifjrefpGm jzpfay:wdk;yGm;vmaom vuf0J*dk%f;/ qdkvdkonfrSm ypPnf;rJh *dk%f;w*dk%f; ay:aygufcJhonf? TygwD(cef@rSef;ajctm;jzifh ygwD0ifpkpkaygif; 7 odef; 5 aomif;cef@r# &Sdayonf). ygwD0ifodef;aygif;rsm;pGmonf &Sdwf'Drefrsm;udk pGef@cGmI uGefjrLepf0g'bufodk@ vsifjrefpGmul;ajymif;aeaom ypPnf;rJhrsm; jzpf=uonf? vdkufyZpf+rdK@wGif usif;yonfh

77

tif'Dyif;'ifhrsm;. uGef*&uf (1919) Y TypPnf;rJhvuf0J*dk%f;u wwd,tifwmae&Sife,fxJodk@ c|if;csufr&Sd csufjcif;yg0ifa&;udk wifjycJh+yD;jzpfonf?TygwD. tqdkygvuf0J*dk%f;ESifh“aphpyf&ef”a=umufaernfqdkygu trSefyif &,fp&maumif;ayonf? qef@usifpGmyif uGefjrLepfrsm;u olwdk@ESifh aphpyfa&;vkyf&eftwGuf oifhawmfrnfh o¿mefwrsKd;udk rkcsyifrkcsyifrkcsyifrkcsyifrkcsyif&SmazG&rnf? xdk@jyif &SmawG@&xdk@jyif &SmawG@&xdk@jyif &SmawG@&xdk@jyif &SmawG@&xdk@jyif &SmawG@&rnfrnfrnfrnfrnf? qdkvdkonfrSm Tvdkaphpyfa&;rsKd;onf wzufY T*dk%f;ESifh vdktyfonfhvHk;0wom;wnf;jzpfa&;udk vG,fulap&ef wGef;aqmfay;Edkif&rnf? tjcm;wzufYuGefjrLepfrsm;u“tif'Dyif;'ifhrsm;”twGif;&Sd tacsmif0g' vuf,m*dk%f;rsm;tm;tawG;tac:t&/ EdkifiHa&;t& wdkufyGJqifjcif;udk tenf;i,fr# twm;tqD;rjzpfap&ay? TuJhodk@aom oifhavsmfonfh aphpyfa&; o¿mefwckudk owfrSwf&efrSm rsm;pGmvG,fulvSonf r[kwfacs? odk@aomf vlvdrfvlnmrsm;uomv#if*syeftvkyform;rsm;ESifh *smrefuGefjrLepfrsm;tm; atmifyGJtwGuf“vG,fulonfh”vrf;udk &SmazGay;rnf[k uwday;Edkifayvdrfhrnf?

tu,fI ypPnf;rJh“pifppf”onf ypPnf;rJhrS ypPnf;rJhwydkif; (touf&Sifa&;twGuf vkyftm;udk wzufwvrf;rS a&mif;pm;ae&olrsm;) odk@vnf;aumif;/ypPnf;rJhwydkif;rS v,form;uav; (ESifh vufr_ynmonfuav;rsm;/ vufr_ynmtvkyform;ESifh a,bk,stm;jzifh vkyfief;ydkif&Sifuav;) odk@ vnf;aumif;/v,form;uav;rS tvwfwef;pm; v,form;odk@vnf;aumif; tp&Sdojzifhta&miftqif; trsKd;rsKd;&Sdum ra&rwGufEdkifonfh ul;ajymif;aeaom tv$mrsm;. 0dkif;0ef;jcif;udk rcH&ygv#if/ xdk@jyif ypPnf;rJhvlwef;pm; udk,fYyifv#if rsm;pGmzGH@+zdK; aomtv$mESifh rsm;pGmrzGH@+zdK;aom tv$mrsm;tjzpf jcm;em;raeygv#if Zmwda'otvdkuf/ toufarG;0rf;ausmif;tvdkuf/ wcgw&HwGif bmoma&; udk;uG,fr_tvdkuf tp&Sdonfh jcm;em;r_rsm; r&Sdygv#if/ t&if;&Sif0g'onfvnf;t&if;&Sif0g' jzpfawmhrnfr[kwfay? Tta=umif;&if; tm;vHk;a=umifhyif ypPnf;rJhvlwef;pm; wyfOD;ESifh ‚.vlwef;pm; Edk;=um;r_&Sdonfh tpdwftydkif;jzpfaomuGefjrLepfygwDonf ypPnf;rJhrsm;. tpktrsKd;rsKd;/ tvkyform;rsm;. EdkifiHa&;ygwDtrsKd;rsKd;ESifh vkyfief;ydkif&Sifuav;rsm;. EdkifiHa&;ygwDtrsKd;rsKd;wdk@ESifh enf;y&d,m,foHk;jcif;/ txdkuftavsmuf vkyfudkifaqmif&Gufjcif;ESifh aphpyfjcif;enf;rsm;udk usifhoHk;&efvdktyfayonf? tºuif;rJhvdktyfayonf? jy\em w&yfvHk;

78

onfum; ypPnf;rJhvlwef;pm;. vlwef;pm;Edk;=um;r_/ awmfvSefa&;pdwf"mwf/wdkufcdkufEdkifpGrf;ESifh atmifyGJcHEdkifpGrf;wdk@. a,bk,sa&csdeftm; ESdrfhcsypfjcif;r[kwfbJ jr‡ifhwifay;&eftwGufjr‡ifhwifay;&eftwGufjr‡ifhwifay;&eftwGufjr‡ifhwifay;&eftwGufjr‡ifhwifay;&eftwGuf Tenf;y&d,m,frsm;tm; rnfr# ydkifEdkifpGm ydkifEdkifpGm ydkifEdkifpGm ydkifEdkifpGm ydkifEdkifpGmtoHk;csonfqdkonfh tcsufay:wGif wnf&Sdaeayonf? ta=umif; tm;avsmfpGmazmfjy&rnfqdkaomf rif&SDApfrsm;tay: aAmf&SDApfrsm; tEdkif&&Sd&eftwGuf u|efawmfwdk@onf 1917 ckESpf atmufwdkbm awmfvSefa&;rwdkifrDomru awmfvSefa&;+yD;onfh aemufwGifvnf; aemufwGifvnf; aemufwGifvnf; aemufwGifvnf; aemufwGifvnf; enf;y&d,m,fusifhoHk;jcif;/ txdkuftavsmufvkyfudkifjcif;/ aphpyfjcif;wdk@udk usifhoHk;cJha=umif; azmfjyvdkayonf? odk@aomfobm0twdkif;yif u|efawmfwdk@usifhoHk;onfh Tenf;y&d,m,frsm;ESifh aphpyfa&;onf rif&S DApfrsm;udk tm;,kwfapI aAmf&S DApfrsm;udk ulnDwGef;aqmfcdkifrmawmifhwif;apvdrfhrnfjzpfonf? "e&Sifaygufp 'Drdkua&pDorm;rsm; (rif&SDApfrsm; tygt0if)um; "e&Sifvlwef;pm;ESifh ypPnf;rJhvlwef;pm; t=um;wGifvnf;aumif;/ "e&Sif'Drdkua&pDpepfESifh qdkAD,ufpepft=um;wGifvnf;aumif;/jyKjyifa&;0g'ESifh awmfvSefa&;0g't=um;wGifvnf;aumif;/ tvkyform;rsm;tm;cspfjrwfEdk;r_ESifh ypPnf;rJhtm%m&Sifpepftm; a=umufvef@r_t=um;wGifvnf;aumif; tp&Sdonfwdk@wGif rvGJ{uefyif awGa0,drf;,dkif ae=uayonf? uGefjrLepfrsm;. rSefuefaom enf;y&d,m,fonf T,drf;,dkifr_udk toHk;cs&ef toHk;cs&ef toHk;cs&ef toHk;cs&ef toHk;cs&ef jzpfonf? vspfvsL±_jcif;rjyK&? Todk@toHk;cs&eftwGuf ypPnf;rJhvlwef;pm;bufwdrf;!Gwfvmaom tpdwftydkif;rsm;udk ypPnf;rJhvlwef;pm;bufodk@ wdrf;!Gwfv#if wdrf;!GwfonfESifhtr# tav#mhay;jcif;jyK&ef vdktyfayonf? wcsdefwnf;rSmyif "e&Sifvlwef;pm;bufodk@ wdrf;!GwfoGm;onfh tpdwftydkif;rsm;udkwdkufcdkuf oGm;&rnf? u|efawmfwdk@u rSefuefonfh enf;y&d,m,fudk usifhoHk;onfhtusKd; qufa=umifh u|efawmfwdk@wdkif;jynfY rif&SDApf0g'onf +ydKuGJcJhav+yD? xdk@jyifwae@wjcm;qufvuf +ydKuGJvsuf&Sdayonf? acgif;rmonfh tacsmif0g' acgif;aqmifrsm;onfvnf; txD;usefjzpfukef=u+yD; taumif;qHk; tvkyform;rsm;ESifh"e&Sifaygufp 'Drdkua&pDorm;rsm;twGif;rS taumif;qHk; tpdwftydkif;rsm;onfu|efawmfwdk@bufodk@ a&mufcJh=uayonf? TonfrSm &Snf=umonfh jzpfpOfw&yfjzpf+yD;“raphpyfwrf;”/“y&d,m,frusifhoHk;wrf;”qdkonfh tavmw}uD;“qHk;jzwfcsufrsm;”onf awmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;. =oZmt&Sdefudk

79

wdk;jr‡ifha&;ESifh ‚.tiftm;udk wdk;csJ@a&;twGuf tusKd;,kwfapjcif;omv#ifjzpfEdkifayonf?

aemufqHk;tm;jzifh *smreD&Sd“vuf0Jorm;rsm;”. oHo,jzpfp&m rvdkaom trSm;rsm;teuf w&yfonfum; Amaq;+idrf;csrf;a&;pmcsKyff ff f2020202020 tm;todtrSwfrjyKa&;udk taoqkyfudkifxm;jcif; jzpfayonf? Ttjriftm;(aua[mfem azmfjyouJhodk@) ydkrdk“cdkifvHkonfxuf cdkifvHkatmif”ESifh “crf;em;}uD;us,fonfxuf crf;em;}uD;us,fatmif” yHkazmfavav/ “ydkrdkav;eufonfxufav;euf”I ydkrdkw&m;aoqefonfxufqefatmif yHkazmfxm;avavydkIt"dy`m,f,kwfavsmhavav jzpfayonf? ,ae@uJhodk@ EdkifiHwumh ypPnf;rJhawmfvSefa&; ta=umif;tcsufrsm;atmufY tifwGefEdkifiHrsm;2121212121 tm; qef@usifppfjyK&eftwGuf *smref"e&Sifvlwef;pm;ESifh tkyfpkzGJ@&ef &yfcHwifjyonf txdjzpfcJ haom “trsK d;om;aAmf&S DApf0g'”(avmfzifbufESif h tjcm;olrsm;).t"dy`m,fr&Sdaom r[kwfrrSefvkyfr_udk jiif;y,f±kHoufoufonf rvHkavmufay? qdkAD,uf *smreD (tu,fI *smrefqdkAD,uforRwEdkifiHonf r=umrDwGifay:aygufvmrnfqdkygu)onf Amaq;pmcsKyftm; umvwcktxd vufcH&efESifhemcH&ef jiif;y,fonfh enf;y&d,m,frsm;onf t&if;cHrSyif rSm;,Gif; aeonfudk em;vnf&rnf? odk@aomf ,if;twGufa=umifh &Sdwf'Drefrsm; tpdk;&tzGJ@twGif;Y &Sdae=uonfh tcsdefwGifvnf;aumif;/ [efa*&DY qdkAD,uftpdk;&onftwGef;vSefrcH&ao;onfh tcsdefwGifvnf;aumif;/ AD,memrS qdkAD,uf awmfvSefa&;jzifh qdkAD,uf[efa*&Dudk vHk;0tultnDray;Edkif[k rqdkEdkifao;onfhtcgwGifvnf;aumif; xdktcsdef&Sd TuJhodk@aom tajctaersKd;Y TuJhodk@aom tajctaersKd;Y TuJhodk@aom tajctaersKd;Y TuJhodk@aom tajctaersKd;Y TuJhodk@aom tajctaersKd;Y “tif'Dyif;'ifhrsm;”u Amaq;pmcsKyfwGif vufrSwfa&;xdk;&ef awmif;qdkjcif;rSm rSefuefonf[k t"dy`m,fr&ay? xdktcsdefu tif'Dyif;'ifhrsm; usifhoHk;cJhonfh tajctaet& y&d,m,fqifr_onf tvGefyifnHhzsif;ayonf? tb,fa=umifhqdkaomfolwdk@onf opPmazmuf &Sdwf'Drefrsm;tpm; tenf;ESifhtrsm; "m;pmcH vkyfvdkuf=uaoma=umifhvnf;aumif;/ olwdk@onf &Sdwf'Drefwdk@tm; r!‡mrwm (aoG;at;at;jzifh) wdkuf&rnfh vlwef;pm;wdkufyGJtjrifrS cGJcGmoGm;um “vlwef;pm;rJhonfh”odk@r[kwf“vlwef;pm;xufausmfvGefonfh”tjrifodk@ tenf;ESifhtrsm; av#musoGm;aoma=umifhvnf;aumif; jzpfonf?

80

odk@aomf vuf&SdtajctaewGif &Sif;vif;vSonfrSm *smrefuGefjrLepfrsm;onf uGefjrLepf0g' atmifyGJqifonfhtcgY Amaq;pmcsKyfudk rkcsy,fzsufypf&rnf[k twdtus *wday;jcif;jzifh rdrdwdk@. ajcvufrsm;udk wkyfaESmifrxm;oifhay? Todk@ jyKvkyfjcif;onf rdkufrJ&musayonf? &Sdwf'Drefrsm;ESifh aumufpuD;wdk@onf qdkAD,uf±k&Sm;ESifh qdkAD,uf[efa*&Dwdk@ESifh r[mrdwfzGJ@a&; tcGifhtvrf;udkwm;qD;aESmifhaES;aponfh (wpdwfwa'otm;jzifh wdkuf±dkufysufpD;apcJhonfh)opPmazmufr_rsm;udk t}udrf}udrfjyKusifhcJh=uonf[k ajymqdkoifhay.? u|efawmfwdk@ uGefjrLepfrsm;onf Todk@aom r[mrdwfzGJ@a&;udk vG,fulap+yD; vrf;zGifhvG,fulap+yD; vrf;zGifhvG,fulap+yD; vrf;zGifhvG,fulap+yD; vrf;zGifhvG,fulap+yD; vrf;zGifhay;&ef ay;&ef ay;&ef ay;&ef ay;&ef tpGrf;ukefjyKvkyf&vdrfhrnf? Amaq;+idrf;csrf;a&;pmcsKyfESifh ywfoufaomfu|efawmfwdk@onf rkcsjiif;y,fypf&efrvdkay? xdk@jyif csufjcif;jiif;y,fypf&efrvdkay?xdkpmcsKyfudk atmifjrifpGm jiif;y,fa&;um; *smrefqdkAD,uf v_yf&Sm;r_. atmifyGJtay:wGifvnf; rlwnfae±Hkru EdkifiHwumh qdkAD,ufv_yf&Sm;r_. atmifyGJtay:wGifvnf; rlwnfaeayvdrfhrnf? &Sdwf'Drefrsm;ESifh aumufpuD;rsm;u Tvdk v_yf&Sm;r_rsKd;tm; wm;qD;aESmifh,Sufaeonf? u|efawmfwdk@url TuJhodk@aom v_yf&Sm;r_rsKd;udk tm;ay;ulnDaeonf? Tum; jy\em. tESpfom&jzpfonf?Tum; tajccHjcm;em;csufyif jzpfayonf? xdk@jyiftu,fI u|[email protected];pm;&efol aoG;pkyfolrsm;ESifh ‚wdk@. aemufvdkufacG; &Sdwf'Drefrsm;ESifhaumufpuD;wdk@u *smreDESifh EdkifiHwum qdkAD,ufv_yf&Sm;r_wdk@tm; awmifhwif;apa&;twGuf ajrmufjrm;pGmaom tcGifhta&;rsm;udkvnf;aumif;/ *smreDESifhEdkifiHwum qdkAD,uf awmfvSefa&;wdk@tm; awmifhwif;apa&;twGuf ajrmufjrm;pGmaom tcGifhta&;rsm;udkvnf;aumif; vufv$wfcJhygu olwdk@udk tjypfwifoifhayonf? *smreD&Sd qdkAD,uf awmfvSefa&;onf Amaq;+idrf;csrf;a&; pmcsKyfudkvnf;aumif;/ a,bk,stm;jzifh EdkifiHwumh e,fcsJ@0g'tm;vnf;aumif; qef@usifonfh awmifhwif;qHk;aom cHwyf}uD; (xdk@jyif wckwnf;aom/ tm;udk;&aom+zdKcGJIr&Edkifonfh urBmhESifht0ef; pGrf;tm;}uD;rm;onfh cHwyf}uD;) jzpfaom EdkifiHwumh qdkAD,ufv_yf&Sm;r_tm; awmifhwif;apvdrfhrnf jzpfonf? Amaq;+idrf;csrf;a&;pmcsKyfrS vGwfajrmufa&;tm; tylwjyif; jy\emtjzpf t"duae&mwGifc|if;csufr&Sdxm;&Sdvdkjcif;/ ‚udk e,fcsJ@pepf. tzdESdyfcHae&aom tjcm;aomtjcm;aomtjcm;aomtjcm;aomtjcm;aomwdkif;jynfrsm;tm; e,fcsJ@xrf;ydk;atmufrS vGwfajrmufapa&; jy\emrsm;jy\emrsm;jy\emrsm;jy\emrsm;jy\emrsm;

81

xuf OD;pm;ay;vdkjcif;xuf OD;pm;ay;vdkjcif;xuf OD;pm;ay;vdkjcif;xuf OD;pm;ay;vdkjcif;xuf OD;pm;ay;vdkjcif;onf evydef;wHk;trsKd;om;a&;0g'(‚rSm aumufpuD;/[Dvfzm'if/ atmfwdkabm0g;ESifh taygif;tygrsm;wdk@ESifhom xdkufwefonf) jzpf+yD;awmfvSefaom EdkifiHwumh0g' r[kwfay? *smreDtygt0if Oa&mywdkuf&Sd rnfonfh wdkif;jynf}uD;wcktwGif;Yyifrqdk "e&Sifvlwef;pm;tm; +zdKcsjcif;onfEdkifiHwumh awmfvSefa&;twGuf tvGef}uD;rm;onfh atmifjrifr_wck jzpfvdrfhrnf? Todk@aom atmifyGJtwGufvdktyfygu Amaq;+idrf;csrf;a&;pmcsKyftm;Amaq;+idrf;csrf;a&;pmcsKyftm;Amaq;+idrf;csrf;a&;pmcsKyftm;Amaq;+idrf;csrf;a&;pmcsKyftm;Amaq;+idrf;csrf;a&;pmcsKyftm;tawmftwef&Snf=umatmif oD;cHEd kifayonf? tawmftwef&Snf=umatmif oD;cHEd kifayonf? tawmftwef&Snf=umatmif oD;cHEd kifayonf? tawmftwef&Snf=umatmif oD;cHEd kifayonf? tawmftwef&Snf=umatmif oD;cHEd kifayonf? Tonfudk onf;vnf;onf;cHI cGifhvnf;cGifhjyKoifhayonf? ±k&Sm;jynfudk,fwdkifuyif awmfvSefa&;.tusKd;aus;Zl;twGuf b&ufvpfawmhzf +idrf;csrf;a&;pmcsKyfudk vaygif;rsm;pGm=umonftxd wjynfwnf;awmifhcH aeEdkifcJhao;onfjzpf&m qdkAD,uf±k&Sm;ESifhr[mrdwfzGJ@xm;onfh qdkAD,uf*smreDu awmfvSefa&; tusKd;aus;Zl;twGufpmcsKyfudk tcsdefydkrdk&Snf=umpGm awmifhcHxm;a&;onf rjzpfEdkifp&m rnfonfhta=umif;r# r&Sday?

jyifopf/ t*Fvdyftp&Sdonfh e,fcsJ@orm;rsm;u *smrefuGefjrLepfrsm;tm;“Amaq;+idrf;csrf;a&; pmcsKyfay:wGif vufrSwfrxdk;vdk=ubl;[k oifwdk@ajym=uprf;yg”[k rcHcsifatmifajymum acsmufwGef;xm;=uavonf? “vuf0J”uGef jrLepfrsm;um; ^m%frsm;onfh rsufarSmufrsufarSmufrsufarSmufrsufarSmufrsufarSmufY yd kr d kawmif hwif;onf h&efoltay: usifvnfyg;eyfpGm enf;y&d,m,f oHk;&rnfhtpm;“,cku|efawmfwdk@Amaq;pmcsKyfudk vufrSwfa&;xdk;rnf”[kajym&rnfhtpm; oli,fESyfpm;yrmaxmifacsmufxJodk@ vSdrfhqif;cJh=uawmhonf? vuf&SdtcgY u|efawmfwdk@xufvufeufwyfqifr_ ydkrdkomvGefaom &efoltm; wdkufrnfrwdkufrnfudkvnf;aumif; rnfonfhtcsdefrSwdkufrnfudkvnf;aumif; ajAmifajymqdkI u|efawmfwdk@. vufrsm;udk }udKwifwkyfaESmifjcif;onf rdkufrJ+yD; awmfvSefa&;rusay? tvGefxif&Sm;pGmyif &efoltwGuf tusKd;&SdapI u|efawmfwdk@twGuf tusKd;rJhaponfhtcsdefY ppfwdkuf&efudk vufcHjcif;onf &mZ0wfr_usL;vGefjcif;yif jzpfavonf?rdrdtwGuf tusKd;r&SdonfrSm xif&Sm;aeonfhppfyGJudk a&Smif&Sm;&eftwGuf“enf;y&d,m,fusifhoHk;jcif;/ vdkufavsmjcif;/ aphpyfjcif;”wdk@udk rvkyfEdkifonfhawmfvSefaomvlwef;pm;. EdkifiHa&;acgif;aqmifonf wefzkd;vHk;0r&Sday?

82

( 9 )( 9 )( 9 )( 9 )( 9 )

*&dwf+Adwdef&S d “vuf0J*d k%f;” uGefjrLepf0g'*&dwf+Adwdef&S d “vuf0J*d k%f;” uGefjrLepf0g'*&dwf+Adwdef&S d “vuf0J*d k%f;” uGefjrLepf0g'*&dwf+Adwdef&S d “vuf0J*d k%f;” uGefjrLepf0g'*&dwf+Adwdef&S d “vuf0J*d k%f;” uGefjrLepf0g'

*&dwf+AdwdefY uGefjrLepfygwD r&Sdao;ay? odk@aomf tvkyform;rsm;twGif;wGifum; opfvGifus,fjyef@onfh/ tiftm;}uD;rm;onfh/ vsifjrefpGm }uD;xGm;aeonfh/ a&S@tvm;tvmtaumif;qHk;jzpfonfh uGefjrLepf0g'v_yf&Sm;r_&Sdaeayonf? EdkifiHa&;ygwDESifh EdkifiHa&;tzGJ@tpnf;tcsKd@ (Oyrm +Adwdo# qdk&S,fvpfygwD2222222222/ qdk&S,fvpfavbmygwD/ a0vawmifydkif; qdk&S,fvpftzGJ@/ tvkyform;rsm;. qdk&S,fvpftzGJ@csKyf2323232323) &Sdavonf? ‚wdk@onf uGefjrLepfygwDw&yfwnfaxmifvdk=uum TtwGuf ‚wdk@tcsif;csif; aphpyfaqG;aEG; wdkifyifae=uavonf?“tvkyform;rsm;. qdk&S,fvpftzGJ@csKyf”rSjzef@csdonfh 1920 ckESpf azazmf0g&D 21 &ufae@xkwf tvkyform;rsm;. '&uf'faemhtvkyform;rsm;. '&uf'faemhtvkyform;rsm;. '&uf'faemhtvkyform;rsm;. '&uf'faemhtvkyform;rsm;. '&uf'faemh tywfpOf*sme,ftwGJ 6/ trSwf 48 wGif t,f'Dwm &Jabmf qDvfAD;,m;yef[yfpf a&;om;onfh“uGefjrLepfygwD wnfaxmifa&;odk@”[k acgif;pOfwyfxm;onfh aqmif;yg;wapmifyg&Sdonf? Taqmif;yg;wGif wwd,tifwmae&Sife,fxJodk@ yg0ifa&;/ ygvDrefpepftpm; qdkAD,ufpepfESifh ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfudk todtrSwfjyKa&;wdk@udktajccHtjzpfxm;I wpnf;wvHk;wnf;&Sdaom uGefjrLepfygwDw&yf zGJ@pnf;a&;twGuf txufygtzGJ@tpnf; 4 ck. aphpyfa&;jzpfpOfudk azmfjycJhayonf? wpnf;wvHk;wnf;jzpfaom uGefjrLepfygwDw&yf tvsiftjref wnfaxmifa&;udk [ef@wm;aeonfh t}uD;rm;qHk;aom twm;tqD;wckrSm ygvDrefxJyg0ifa&; jy\emESifh topfjzpfaom uGefjrLepfygwDu tvkyform;or*~0g'/ tacsmif0g'/qdk&S,fa&SmfAif0g' ygwDjzpfaom avbmygwDta[mif;xJodk@ yg0ifa&;ryg0ifa&;

83

jy\emwdk@Y oabmuGJvGJae=ujcif; jzpfayonf? TavbmygwDonf tvkyform;or*~trsm;ydkif; yg0ifaeonfh ygwDjzpf.? tvkyform;rsm;. qdk&S,fvpf

tzGJ@csKyfESif h qdk&S,fvpfavbmygw D· wdk@u ygvDrefa&G;aumufyGJrsm;xJodk@

yg0ifa&;udkvnf;aumif;/ ygvDrefrsm;xJodk@ yg0ifa&;udkvnf;aumif; qef@usif=uonf? xdk@jyif avbmygwDxJodk@ yg0if&ef qef@usif=uonf? Tae&mwGif +Adwdo#qdk&S,fvpf ygwD0iftm;vHk; odk@r[kwf trsm;ydkif;ESifh oabmuGJvGJ=ujcif;jzpfonf?olwdk@u +Adwdo#qdk&S,fvpfygwDtm; t*Fvefjynf&Sd “uGefjrLepfygwDrsm;. vuf,m*dk%f;” tjzpf,lqxm;=uavonf? (qDvfAD;,m;yef[yfpf. txufygaqmif;yg;/ pmrsufESm 5 udk=unfhyg?)

odk@jzpfI oabmxm;uGJvGJr_. azmfjycsufo¿mefrsm; (*smreD&S do¿mefonf t*Fvefjynf&Sd o¿mefxuf “±k&Sm;o¿mef” ESifh ydkrdkeD;pyfonf)ESifh tjcm;aom tajctaersm;Y t}uD;tus,fjcm;em;r_ &Sdaomfvnf; t&if;cHuGJvGJcsufonf *smreDrSmuJhodk@yif jzpfayonf? “vuf0Jorm;rsm;”. jiif;qdkcsufrsm;udk u|efawmfwdk@ ppfaq;=unfh=uygpdk@?

ygvDrefxJodk@0ifa&; jy\emESifhywfoufI &Jabmf qDvfAD;,m;yef[yfpfu xdkowif;pmxJwGifygaom *vyfpf*dk+rdK@ paumhwveftvkyform; aumifpDtrnfESifh a&;xnfhxm;aom &Jabmf 'AvsL*gvmcsm. aqmif;yg;udk udk;um;azmfjyxm;avonf?

ola&;vdkufonfrSm “txufyg aumifpDonftwdtusyif ygvDrefqef@usifa&; jzpfayonf? xdk@jyif EdkifiHa&;ygwD tzGJ@tpnf;rsKd;pHkrS vuf0J*dk%f;tm;vHk;u xdkaumifpDtm; oabmwl axmufcH=uonf? u|efawmfwdk@onfpaumhwvef awmfvSefa&;v_yf&Sm;r_rsm;udk udk,fpm;jyKxm;onf? xkwfvkyfa&;twGif;Y (xkwfvkyfa&; vkyfief;cGJtoD;oD;twGif;Y) awmfvSefaom tzGJ@tpnf;rsm;udkvnf;aumif; ae&mtESH@&Sd qdk&S,faumfrwDrsm;udk tajccHxm;onfh uGefjrLepfygwDudkvnf;aumif;/ wnfaxmif&ef tqufrjywf tm;oGeff ff f}udK;yrf;ae=uonf? u|efawmfwdk@onf w&m;0ifpGm&Sdaom ygvDreftzGJ@0ifrsm;ESifh———— ——————————— ——————————— ——————————— ——————————— ———————· TygwDonf avbmygwDxJodk@ yg0ifa&;udkqef@usifjcif;jzpf+yD; ygwD0iftm;vHk;taeESifh

um; ygvDrefxJ yg0ifvkyfudkifa&;udk qef@usifjcif;r[kwf[k u|efawmf,Hk=unfayonf?

84

tcsdeftawmf=um=umyif pum;ppfxdk;cJh+yD;av+yD? u|efawmfwdk@onf olwdk@tay:twdtvif;ppfa=unm&ef vdkrnf[k r,lqcJhay? olwdk@onf u|efawmfwdk@tm;twdtvif;wdkufcdkuf&ef a=umufvef@ae=uayonf?

“odk@aomf TtajctaersKd; =um&Snfqufvuf wnf&SdEdkifvdrfhrnfr[kwfay? u|efawmfwdk@onf ppfrsufESmwckvHk;wGif atmifyGJrsm; qufwdkuf&cJhayonf?

“paumhwvefjynf tif'Dyif;'ifh tvkyform;ygwD. omrefygwD0ifvlxkonf ygvDrefpepfudk wae@xufwae@ ydkrdk&GH@rkef;vm=uonf? xdk@jyif qdkAD,ufrsm; (±k&Sm;pum;vHk;tm; t*FvdyftoHxGufjzif h a&;om;toHk;jyKxm;jcif;jzpfonf) odk@r[kwf tvkyform;aumifpDrsm;tm; XmecGJtm;vHk;eD;eD;uaxmufcHtm;ay;vsuf&Sd=uonf? "rRwmyif TonfrSm EdkifiHa&;vkyfpm;aeolvl}uD;rif;rsm;twGufqdkaomf tvGefw&mta&;}uD;ayonf? xdk@a=umifhyifolwdk@onf rdrdwdk@tzGJ@0ifrsm;tm; ygvDrefpepfbufodk@ jyefvnfvm&ef t}uHukef m%fukefxkwfI aoG;aqmifazsmif;zsae=uonf? awmfvSefaom &Jabmfrsm;onf Tvlqdk;*dk%f;tm; raxmufcHoifhay? (pmvHk;apmif;/ vkdif;wm;r_rsm;rSmpma&;ol. trSwftom; jzpfonf)? TbufrSm&Sdonfh u|efawmfwdk@. wdkufyGJonf tvGefcufcJayvdrfhrnf? TwdkufyGJtwGif;&Sd tqdk;0g;qHk;aom tcsufonfum; wOD;csif;tusKd;pD;yGm;udk awmfvSefa&;. tusKd;pD;yGm;xuf jr‡ifhwifxm;olwdk@. opPmazmufr_rsm; jzpfayvdrfhrnf? ygvDrefpepfESifh ywfoufIaxmufcHr_ rSefor#onf u|efawmfwdk@. +Adwdo# &Sdwf'Drefrsm;ESifh aemhuD;cfrsm;vufxufodk@ a&muf&Sd&ef ulnD,dkif;yif;jcif;yif jzpfonf? [if'gqif/ uvdkif;eufpfESifh taygif;ygwdk@onf urf;ukefatmif azmufjyefolrsm; jzpfayonf?w&m;0ifpGm&Sdaom tif'Dyif;'ifh avbmygwDonf =umav=umav "e&Sifvlwef;pm; vpfb&,fygwDrsm;. csKyfudkifr_udk cH&avjzpfonf? Tvpfb&,frsm;onf vl}uD;rif; rufa':e,fpEdk'ifESifh taygif;ygwdk@. t0ef;t0dkif;xJwGifrdrdwdk@. “pdwf"mwfcdkvH_&m”udk&SmazG awG@&SdcJh=uayonf? w&m;0ifpGm&Sdaomtif'Dyif;'ifh avbmygwDonf wwd,tifwmae&Sife,fudk tvGeftrif; rkef;wD;onf? ygwD0ifxkrSm wwd,tifwmae&Sife,fudk oabmwlaxmufcHonf?ygvDrefxJ&Sd tacsmif0g'Drsm;udk axmufcHr_rSefor#onf rnfonfhenf;ESifhjzpfap

85

txufazmfjyyg vl}uD;rif;rsm;tm; axmufcHulnDjcif;omv#if jzpfayonf?TbufYqdkv#if +Adwdo#qdk&S,fvpfygwDonf tenf;i,fr#toHk;r0ifay?Tae&mY vdktyfaeonfrSm cdkifrmawmifhwif;aom/ awmfvSefaom pufr_vkyfief;qdkif&m tzGJ@tpnf;wckESifh &Sif;vif;wdusjywfom;I 0dZ…menf;usaom/vrf;pOfrsm;jzifh vkyfudkifaeaom uGefjrLepfygwDw&yf jzpfayonf? tu,fIu|efawmfwdk@ &Jabmfrsm;onf TuJhodk@ tzGJ@tpnf;rsKd;ESifh ygwDrsKd;udk wnfaqmuf&mY u|efawmfwdk@tm; tultnDay;Edkifrnfqdkygu u|efawmfwdk@0rf;omtm;& }udK qdkyg rnf? tu,fI rulnDEdkifygu azmufjyefa&;orm;tm;axmufcH ulnDjcif;jzifh awmfvSefa&;tm; opPmazmufoGm;rnfudk pdk;&drf&ygubk&m;ociftvdkawmfus a0;&modk@a&Smif&Sm;ay;=uyg? Tazmufjyefa&; orm;rsm;um; ygvDref ‘*k%fxl;rsm;’(pma&;ol. ar;cGef;trSwfjzpfonf)udk irf;irf;wuf rufarmae+yD;‘ocif’vlwef;pm; EdkifiHa&;orm;rsm; udk,fwdkif tkyfcsKyfouJhodk@ yif rdrdwdk@ vnf; xda&mufpGm tkyfcsKyfEdkifa=umif;udk oufaoxljy&eftvGef pdwfapmae=uolrsm; jzpfayonf?”

u|efawmfh tjrift&qdkaomf Tay;pmonfum; Eke,faom uGefjrLepfrsm; odk@r[kwf uGefjrLepf0g'udk vufcHcgp omreftvkyform;rsm;. pdwfoabmESifh tjrifrsm;udk uGufuGufuGif;uGif; azmfjyxm;onf[k xifjrifonf?TpdwfoabmrsKd;um; ESpfvdkzG,faumif;I tzdk;wefvSayonf? u|efawmfwdk@onf TuJhodk@aom pdwfoabmrsKd;udk wef;zkd;xm;wwf&rnf? axmufcHwwf&rnf? tb,fa=umifhqdkaomf TuJhodk@ pdwfoabmrsKd;r&Sdygu *&dwf+AdwdefjynfwGif jzpfap/ tjcm;rnfonfh EdkifiHwGifjzpfap ypPnf;rJhvlwef;pm; awmfvSefa&;.atmifyGJudkar#mfvifh&ef rjzpfEdkifacs? vlxk. TuJhodk@aom pdwfoabmrsKd;udkazmfxkwfEdkifI vlxkxJwGif TuJhodk@ (r=umc%yif tdyfarmusaeonfh rodjrifao;onfh/ rEdk;=um;ao;onfh) pdwfoabmrsKd;udk E_d;qGEdkifonfholrsm;tm;wefzkd;xm;um tultnDtrsKd;rsKd;ay;&rnf? wcsdefwnf;rSmyif }uDrm;aomawmfvSefa&;wdkufyGJtwGif;wGif vlxkrsm;tm; acgif;aqmif&mY pdwfoabmwckwnf;oufoufjzihf wckwnf;oufoufjzihf wckwnf;oufoufjzihf wckwnf;oufoufjzihf wckwnf;oufoufjzihf rvkHavmufa=umif; awmfvSefa&; ta&;awmfyHktm;opPmt&SdqHk;olrsm;u usL;vGefrd=urnfh trSm;rsm; odk@r[kwf usL;vGefae=uonfh trSm;rsm;a=umifh awmfvSefa&; ta&;awmfyHktm; xdcdkufysufpD;

86

apEdkifa=umif;udk olwdk@tm; yGifhvif;pGmajymjy&rnf? &Jabmf*gvmcsm. ay;pmonf *smref “vuf0J”uGefjrLepfrsm; usL;vGefae=uonfh trSm;rsm;ESifh 1908ckESpfESifh 1918 ckESpfrsm;u ±k&Sm;“vuf0J”aAmf&SDApfrsm; usL;vGefcJh=uonfh trSm;rsm;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;. ta!‡mifhtwufrsm;udk azmfjyxm;onfrSm oHo,&Sdp&mrvdkay?

Tpmudka&;om;olrSm "e&Sif“vlwef;pm; EdkifiHa&;orm;rsm;”tm;jrifhjrwfaom ypPnf;rJhwdk@. rkef;wD;r_jzifh jynfhv#Haeonf? (Tonfudk ypPnf;rJhrsm;omru vkyfom;jynfoltm;vHk; *smreftoHk;tE_ef;twdkif;qd kaomf“atmufwef;pm;jynfol” tm;vHk;wdk@uyg em;vnf+yD; cHpm;rd=uonf) tzdESdyfcHESifh aoG;pkyfcHvlxkrsm;.udk,fpm; azmfjyxm;onfh TuJhodk@ rkef;wD;r_rsKd;onftrSefwu,fyif“^m%fynmyGifhvif;r_rSefor#. tp”jzpfonf? trSefwu,fyifqdk&S,fvpfv_yf&Sm;r_/ uGefjrLepfv_yf&Sm;r_rSefor#ESifh ‚wdk@. atmifjrifr_tajccHjzpfayonf? odk@aomf pma&;olonf EdkifiHa&;qdkonfrSm odyHynmw&yfjzpfonf?tEkynmw&yfjzpfonf? ‚onf aumif;uifrSusvmjcif;r[kwf/ tcrJh&onfht&mr[kwf? xdk@jyif TypPnf;rJhvlwef;pm;onf "e&Sifvlwef;pm;tm;tEdkifwd kufvdkygu "e&SifEd kifiHa&;orm;rsm;xuf rnHhaom rdrdud k,fyd ki frdrdud k,fyd ki frdrdud k,fyd ki frdrdud k,fyd ki frdrdud k,fyd ki fypPnf;rJhypPnf;rJhypPnf;rJhypPnf;rJhypPnf;rJh“vlwef;pm; EdkifiHa&;orm;rsm;”udk avhusifhay;&rnf? Tonfudkpma&;olu wGufqrd[efrwlay?

Tpmudka&;om;olonf ypPnf;rJhvlwef;pm;. &nfrSef;csufodk@ a&muf&SdapEdkifonfh ud&d,mrSm ygvDrefr[kwf tvkyform;. qdkAD,ufrsm;omv#ifjzpfa=umif;udk &Sif;vif;pGm em;vnfayonf? xdk@jyif "rRwmtwdkif;yif ,ckxufwdkif Ttcsufudk em;vnfolonf tjrifhqHk;ynm t&nftcsif;&Sd+yD; olrsm;/tawG@t}uHK&ifhusufqHk; EdkifiHa&;orm;rsm;/ opPmt&SdqHk; qdk&S,fvpfrsm;/pmayA[kokw ºu,f0qHk;aom rmhufpf0g'Drsm;/ t±dk;om;qHk;aom jynfom;rsm;ESifh tdrfaxmifpk tkyfxdef;olrsm;yif jzpfygap pufqkyfp&m taumif;qHk;aomazmufjyefa&;orm; jzpfawmhonf? odk@aomf Tpmudk a&;om;olonf qdkAD,ufudkvdkvm;aom EdkifiHa&;orm;rsm;tm; ygvDrefxJodk@xJodk@xJodk@xJodk@xJodk@ rxnfhoGif;ygu twGif;rStwGif;rStwGif;rStwGif;rStwGif;rSaeI ygvDrefpepfudk r+zdKcGJygu/ ygvDrefpepftm; zsufodrf;a&;jzpfonfh aemifvmrnfh vkyfief;wm0efudk qdkAD,ufrsm; atmifjrifr_&Sdapa&;twGuf ygvDreftwGif;Y

87

0ifa&mufvkyfudkifr_r&Sdygu qdkAD,ufrsm;u ygvDreftay: atmifyGJcH&ef jzpfEdkifrjzpfEdkifqdkonfudk wifjyr_r&SdcJhay? wifjy&efvdktyfonfudkvnf; rpOf;pm;rday?wcsdefwnf;rSmyif Tpmudka&;om;olu *&dwf+Adwdef&Sd uGefjrLepfygwDonfodyHenf;usodyHenf;usodyHenf;usodyHenf;usodyHenf;usrlrsm;t& jyKrlaqmif&Guf&rnf[laom vHk;0rSefuefonfh xifjrif,lqcsufw&yfudk wifjycJhavonf? odyHynm. awmif;qdkcsufum; yxrtm;jzifhtjcm;wdkif;jynfrsm;. tawG@t}uHKrsm;udk xnfhoGif;pOf;pm;&rnf? txl;ojzifht&if;&Sifwdkif;jynfrsm;yifjzpfaom tjcm;aomwdkif;jynfrsm;. jzwfoef;aeqJjzpfonfh odk@r[kwf r=umrDu jzwfoef;cJh&onfh tawG@t}uHKrsKd;ESifh tvGefwlaom tawG@t}uHKrsKd; jzpfayonf? 'kwd,tm;jzifh xdkwdkif;jynf&Sd v_yf&Sm;aeaom tiftm;rsm;/ tpkrsm;/ EdkifiHa&;ygwDrsm;/ vlwef;pm;ESifh vlxkrsm; tm; tm; tm; tm; tm;vHk;vHk;vHk;vHk;vHk;udk xnfhoGif;wGufq&efudkvnf;aumif;/ ay:vpDudkcsrSwf&mY tpkwpk odk@r[kwf ygwDw&yf.qENESifh tjrifrsm;/ vlwef;pm;toda&csdefESifh wdkufyGJtwGuftoifhjzpfr_oufoufwdk@jzifhom qHk;jzwfjcif;rjyK&efudkvnf;aumif; awmif;qdkvdkufayonf?

[if'gqifrsm;/ uvdkif;eufpfrsm;/ rufa':e,frsm;ESifh pEdk'ifrsm;wdk@onfar#mfvifhp&mr&Sdatmif azmufjyefonfqdkonfrSm rSefayonf? olwdk@onf tm%mudk rdrd.vuf0,f&&Sdvdk=uonf? ("e&Sifrsm;ESifh !Gef@aygif;zGJ@r_ukdum; vdkvm;=uonf?) "e&Sifvlwef;pm;. enf;vrf;a[mif;twdkif;“tkyfcsKyf”vdk=u onf?tm%m&onfESifhw+ydKifeuf &Sdwf'Drefrsm;/ aumhuD;cfrsm;uJhodk@ rvGJraoGjyKusifh=uvdrfhrnf qdkonfrSmvnf; rSefuefayonf? xdktcsuftm;vHk;onfrSefuefay.? odk@&mwGif Todk@qdkjcif;jzifh olwdk@tm; axmufcHtm;ay;jcif;onfawmfvSefa&;udk opPmazmufonf[k t"dym,fr&ay? tvkyform;vlwef;pm;awmfvSefa&;orm;rsm;u awmfvSefa&;. tusKd;pD;yGm;twGuf xdkvl}uD;rif;rsm;tm; ygvDrefqdkif&m axmufcHr_ toifhtwifhudk ay;oifhavonf? T,lqcsufudk &Sif;jya&;twGuf wcsdefwnf;ay:xGufvmaom +Adwdo#EdkifiHa&; rSwfwrf;2apmifudk udk;um;oGm;ygrnf? (1) 1920 ckESpf rwfv 18 &ufae@wGif ajym=um;aom eef;&if;0efvGKdufa*smh. rdef@cGef; (1920 ckESpfrwfv 19 &ufae@xkwfrefcsufpfwm *g'D,efrefcsufpfwm *g'D,efrefcsufpfwm *g'D,efrefcsufpfwm *g'D,efrefcsufpfwm *g'D,efxJwGif xnfhoGif;azmfjyxm;onf)? (2) txufwGifazmfjyxm;onfh aqmif;yg;xJ&Sd“vuf0J”uGefjrLepf wa,mufjzpfol &Jabmf

88

qDvfAD;,m;yef;[yfpf. acsycsufrsm;jzpfonf?vGKdufa*smhonf ol.rdef@cGef;YtufpfuGpf (‚tm; tpnf;ta0;odk@

wufa&muf&ef txl;wvnfzdwf=um;cJhaomfvnf; wufa&muf&ef jiif;qdkcJhonf?) tm;vnf;aumif;/ uGefqmaA;wpfrsm;ESifh !Gef@aygif;rzGJ@vdk=ubJ avbmygwDESifh yl;uyfpGm!Gef@aygif;zGJ@vdk=uaom vpfb&,frsm; (&Jabmf*gvmcsmuvnf;vpfb&,frsm;onf tif'Dyif;'ifh avbmygwDodk@ 0ifcJha=umif;udk ol.pmxJYazmfjyxm;onf)tm;vnf;aumif; wdkufcdkufajymxm;onf? vGKdufa*smhu vpfb&,frsm;ESifh uGefqmaA;wpfrsm;t=um; !Gef@aygif;zGJ@r_w&yf vdktyfa=umif;xdkr#rueD;uyfaom eD;uyfaom eD;uyfaom eD;uyfaom eD;uyfaom !Gef@aygif;zGJ@r_w&yf vdktyfa=umif;udk ajymcJhavonf? odk@r[kwfygu qdk&S,fvpf[kvnf;aumif;/ xkwfvkyfa&;ypPnf;rsm;tm;“pkaygif;ydkifqdkifa&;”twGuf }udK;yrf;aeonfh ygwD[kvnf;aumif; vGKdufa*smhtaeESifh ac:a0:csifyHk&aom avbmygwDrSm aocsmayguf atmifyGJ&oGm;rnfjzpfa=umif; ajymcJhonf?“Tonfudk jyifopfjynfYqdkv#if uGefjrLepf0g'[kac:onf?”“*smreDYqdkv#if qdk&S,fvpf0g'[kac:I ±k&Sm;Yqdkv#if aAmf&SDApf0g'[kac:onf”[lI +Adwdo#"e&Sifvlwef;pm;. acgif;aqmifu em;axmifoly&dowfrsm; em;vnfvG,faom pum;rsm;jzifh ,cifu Ttcsufudk odyHkr&ao;onfh ygvDreftzGJ@0ifvpfb&,frsm;tm; &Sif;jyajymqdkcJhavonf? vpfb&,frsm;twGuf TtcsufrSmrlt&yif vufrcHEdkifonfh t&mjzpfonf? tb,fa=umifhqdkaomf olwdk@onfyk*~vduydkifqdkifr_wGif rlt&&yfwnfaeaoma=umifh jzpfonf[k vGKdufa*smhuxyfrHIajymqdkcJhavonf?“,Ofaus;rlonf tE©&m,fESifh &ifqdkifae&+yD?”odk@a=umifhyif vpfb&,fESifh uGefqmaA;wpfrsm; pnf;vHk;=u&rnf[k ‚u xkwfazmfcJhonf?

vGKdufa*smhu ajymcJhonfrSm“tu,fIoifwdk@onf v,f,mvkyfief;a'orsm;odk@ oGm;a&mufrnfqdkygu ygwDtydkif;tjcm;rsm; rlvtwdkif;yif tajymif;tvJr&Sdonfudk oifwdk@awG@&Sdrnf[k u|efawmfxifygonf? ‚wdk@onf ab;tE©&m,f uif;a0;vsuf&Sdonf? xdkae&mwGif ab;tE©&m,f rusa&mufay?odk@ aomf v,f,mvkyfief;a'oodk@ ul;pufvmonfESifh xdkae&monfvnf;,ae@ pufr_vkyfief;a'otcsKd@rSm &SdouJhodk@yif tE©&m,ftvGef}uD;rm; ayvdrfhrnf jzpfonf? u|efawmfwdk@wdkif;jynf. vlOD;a&ig;yHk;av;yHkonf pufr_ESifh

89

ukefoG,fa&; vkyfief;rsm;vkyfudkif=uum v,f,mvkyfief; vkyfudkifolrsm;onfig;yHkwyHkr#om &Sdayvdrfhrnf? TonfrSm aemifvmrnhftEW&m,fudk pOf;pm;rdwdkif; u|efawmf tpOft+rJ trSwf&aeonfh tcsufwcsufyif jzpfayonf? jyifopfjynfwGif vlOD;a&trsm;pkrSm v,f,mvkyfief; vkyfudkif=uonf? xdkae&mYajymif;vJv_yf&Sm;r_rsm;pGm rjrefaomawmfvSefa&;v_yf&Sm;r_rsm;a=umif htvG,fwul ±dkufcwfjcif;rcH&aom t,ltqudk tpdkifvdkuftcJvdkuf awG@&ayrnf? u|efawmfwdk@ wdkif;jynfwGifrl Todk@r[kwfacs? u|efawmfwdk@ wdkif;jynfonf urBmay:&Sd rnfonfhEdkifiHxufrqdk +zdKcGJ&efvG,fulI Tta=umif;&if;a=umifhyif tu,fI ‚onf pwif,drf;,dkifpjyKonfESifh tjcm;aom wdkif;jynfrsm;. +ydKuGJr_xufydkrdk jyif;xefayvdrfhrnf?”

Tpum;t& vGdKufa*smhum; vdrRmyg;eyf±Hkomru rmhufpf0g'xJrS renf;vSonfht&mrsm;udk avhvmxm;oljzpfa=umif; pmzwfol odjrifayvdrfhrnf?u|efawmfwdk@onfvnf; vGKdufa*smhxHrS wpHkw&mudk avhvm,ljcif; jyKEdkifonf?

u|efawmfwdk@onf vGdKufa*smhajym=um;+yD;aemuf aqG;aEG;=uonfhtxJrSpdwf0ifpm;p&maumif;onfh atmufygtjzpftysufuav;wckudk udk;um;jyygrnf?

“ygvDreftrwf rpPwma0gavh-ar;ygvDreftrwf rpPwma0gavh-ar;ygvDreftrwf rpPwma0gavh-ar;ygvDreftrwf rpPwma0gavh-ar;ygvDreftrwf rpPwma0gavh-ar;? vuf&SdtcgrSm pufr_vkyfief;tvkyform;rsm;twGif;Y tajrmuftjrm;onf vpfb&,frsm; jzpf=uum u|efawmfwdk@onf olwdk@xHrS tultnDtajrmuftjrm; &cJhygonf? pufr_vkyfief;tvkyform;rsm;tay: usifhoHk;onfh oif.ay:vpDrsKd;onf rnfuJhodk@ tusKd;oufa&mufrnfudk eef;&if;0eftaeESifh rnfodk@ pOf;pm;xm;ygoenf;? rsufarSmufwGif u|efawmfwdk@udk pdwfa&mudk,fyg axmufcHolrsm;xJrS avbmygwDtwGufvufwavm wdk;yGm;aom {&mrtiftm;pkwcktjzpf jzpfvm&ef rjzpfEdkifaybl;avm?

“eef;&if;0ef-ajzeef;&if;0ef-ajzeef;&if;0ef-ajzeef;&if;0ef-ajzeef;&if;0ef-ajz? u|efawmfhtjrifrSm vHk;0rwlay? vpfb&,frsm;tcsif;csif; tjyeftvSef wdkufcdkufaeonfh jzpf&yfu vpfb&,ftawmf rsm;rsm;ukd ar#mfvifhcsufuif;rJhap+yD; avbmygwDbufodk@ wGef;ydk@aeonfrSm oHo,&Sdp&mrvdkay? avbmygwDtwGif;Y vkyf&nfudkif&nf&Sdaom vpfb&,f tajrmuftjrm;&SdI ,cktcgY olwdk@onftpdk;&. *k%foduQmudk zsufqD;ae=u

90

ayonf? tusKd;oufa&mufr_um; avbmygwDtm; vlxk.pmemr_rSm trSefyiftvGefwdk;rsm;ayonf? ‚pmemr_onf jyify&Sdvpfb&,frsm;xH a&S;±_jcif;r[kwfbJ avbmygwDxHodk@ a&S;±_oGm;ayonf? Tonfudk jznfhpGufa&G;aumufyGJrsm;u azmfjycJhonf?

}uHK}udKufI ajym&rnfqdkv#if Tacsycsufu "e&Sifvlwef;pm;xJrS vdrRmyg;eyfqHk; yk*~dKvfrsm;yifv#if rnfr#±_yfaxG;oGm;I jyKjyifr&Edkifonfh rdkufrJr_rsm;udkrusL;vGefbJ raeEdkifa=umif; txl;wvnfwifjycJhayonf? Ttcsuft&yif"e&Sifvlwef;pm;onfvnf; usqHk;vdrfhrnfjzpfonf? u|ef awmfwdk@. vlrsm;onfrdkufrJr_rsm; ("rRwmyif TrdkufrJr_onf odyfr}uD;rm;bJ tcsdefrDjyKjyifEdkif&ef vdktyfonf) udkusL;vGefrd=uayrnf? odk@aomf a&&SnfwGif olwdk@onf atmifyGJ&olrsm; jzpfvm=uayvdrfhrnf?

tjcm;aom EdkifiHa&;rSwfwrf;wapmifum;“vuf0J”uGefjrLepf0g'D &JabmfqDvfAD;,m;yef[yfpf. atmufazmfjyyg acsycsuf jzpfayonf?

“ææ &Jabmf tifhcfyif (+Adwdo#qdk&S,fvpfygwD. taxGaxGtwGif;a&;rSL;)u avbmygwDtm; ‘tvkyform; vlwef;pm;v_yf&Sm;r_. yifrtzGJ@tpnf;’[k ac:qdkxm;avonf? +Adwdo#qdk&S,fvpfygwDxJ&Sd tjcm;&JabmfwOD;ur=umcifu +yD;pD;oGm;aom wwd,tifwmae&Sife,f uGefz&ifhY +Adwdo# qdk&S,fvpfygwD. oabmxm;udk ydkrdkxif&Sm;atmif azmfjycJhayonf? ‘u|efawmfwdk@onfavbmygwDtm; pnf;±Hk;r_&Sdonfh tvkyform;vlwef;pm;tjzpf oabmxm;onf’[k oluajymonf?

“avbmygwDESifh ywfoufonfh TuJhodk@aom tjrifrsKd;udk u|efawmfwdk@ oabmrwl? avbmygwDonf ta&twGuft& tvGefrsm;onf? odk@&mwGif‚ygwD0if usm;-r trsm;pkonf rdrdwdk@. vkyfazmfudkifbufrsm;rSm tvkyform;or*~0ifrsm; jzpf=uaoma=umifhvnf;aumif;/ xdk@jyifolwdk@onf rdwfaqG tcsif;csif; tusKd;pD;yGm;rsm;udk r#a0cHpm;vdk=uaoma=umifhvnf;aumif; tvkyf orm;or*~rsm;xJodk@ yg0ifvm=uonfhtwGuf pdwfyg0ifpm;r_ESifh wufºur_rsm; r&Sd=uacs?

“odk@aomfvnf; avbmygwD }uD;xGm;vm&jcif;rSm ‚tm; tawG;tac: t,lwqw&yfu zefwD;vdkufjcif;jzpf+yD; +Adwdo#tvkyform; vlwef;pm;

91

. trsm;pkonf ‚tawG;tac: t,ltqrS ±kef;rxGufEdkifao;aoma=umifhjzpfonf? odk@aomf r=umrDumvtwGif; Ttajctaersm;udk vSnfhajymif;ypfrnfh }uD;rm;aom ajymif;vJr_rsm;onf jynfolrsm;. OD;aESmufwGif;0,fudef; atmif;aeonf?

“+Adwdo#avbmygwDonf tjcm;wdkif;jynfrsm;&Sd qdk&S,fjynfcspf tzGJ@tpnf;rsm;uJhodk@yif vl@tzGJ@tpnf;. obm0tavsmuf jzpfay:wdk;yGm;&mjzpfpOftwGif;wGif rvGJraoG tm%m&vmvdrfhrnfjzpfonf? uGefjrLepfrsm;.vkyfief;wm0efum; qdk&S,fjynfcspfrsm;tm; wGef;vSefypf&eftwGuf tiftm;rsm;udkpkpnf;&ef jzpfayonf? t*FvefjynfwGifvnf; u|efawmfwdk@onf Tvkyfief;udk vkyfaqmif&ef aESmifhaES;jcif;/ awGa0jcif;r&Sdap&?

“u|efawmfwdk@onf avbmygwDudk tiftm;jznfhwif;jcif;jzifh rdrdwdk@tiftm;udk jzKef;wD;rypf&? xdkygwD tm%m&vmrnfrSm rvGJra&Smifomay?u|efawmfwdk@onf xdkygwDudkacsr_ef;ypfrnfh uGefjrLepfv_yf&Sm;r_ ay:aygufvm&eftiftm;pkpnf;&rnf? avbmygwDonf r=umrD tpdk;&tzGJ@udk zGJ@awmhrnf?awmfvSefaom twdkuftcHrsm;onf xdktpdk;&udk wdkufyGJqif&ef toifh&Sdae&rnf? ææ”

Todk@jzifh vpfb&,f"e&Sifrsm;onf ordkif;wav#muf ESpf&Snfv=umtawG@t}uHKrsm;t& tjrwfwEdk; udk;uG,fxm;cJh=uonfh xdkr#ru aoG;pkyfolrsm;twGuf tvGef@tvGef tusKd;&Sdaponfh (aoG;pkyfolrsm;.)“2 ygwD” pepfudk pGef@v$wfypfvdkuf=uum ygwD 2 &yf. tiftm;rsm;udk yl;aygif;I avbmygwDudk wdkufyGJqif&rnf[k ,lqavonf? vpfb&,ftrsm;tjym;onf a&epfaeonfh oabFmay:rS ºuufrsm;yrm avbmygwDbufodk@ xGufajy;oGm;=uavonf? vuf0JuGefjrLepfrsm;onf avbmygwDu rvGJraoGtm%m&rnfudk,Hk=unfavonf? xdk@jyif vuf&SdtcgY ‚onf tvkyform;trsm;ydkif;.axmufcHr_&&Sdaeonfudkvnf; 0efcH=uayonf? TrSaeI olwdk@onf atmufygtwdkif; &Jabmf qD;vfAD;,m;yef[yfpfu wifjyxm;onfh xl;qef;onfh ed*Hk;csKyfcsufudk xkwf,lcJh=uavonf?

“uGefjrLepfygwDonf raphpyf&? æ rdrd=o0g'rsm;. oef@pifr_udk xdef;odrf;xm;&rnf? jyKjyifa&;0g'rS uif;&Sif;r_udkvnf; tzsufqD; rcHap&? ‚.

92

wm0efrSm uGefjrLepfawmfvSefa&;odk@ &yfem;jcif;/ au@GcsdK;jcif;rsm;r&SdbJ wnfhrwfpGm acgif;aqmifoGm;a&;jzpfonf?”

qef@usifpGmyif *&dwf+Adwdef&Sd tvkyform;trsm;ydkif;onf +Adwdo#u&ifpuDrsm; odk@r[kwf &Sdwf'Drefrsm;. acgif;aqmifr_ aemufvdkufaeI xdkolrsm;uzGJ@pnf;xm;aomtpdk;&. tawG@t}uHKrsKd;udk rcHpm;&ao;acs? ±k&Sm;ESifh *smreDwGifrl xdktawG@t}uHKrsKd;onf tvkyform;rsm;u uGefjrLepf0g'qDodk@ tvHk;t&if;ESifh ul;ajymif;EdkifapcJhonf? Ttcsufa=umifh +Adwdo#uGefjrLepfrsm;onfygvDrefxJwGif yg0ifv_yf&Sm;&rnf&rnf&rnf&rnf&rnf? ygvDreftwGif;twGif;twGif;twGif;twGif;rSaeI [if'gqifESifh pEdk'iftpdk;&. tusKd;oufa&mufr_udk vufawG@jrifvmap&ef tvkyform;vlxkrsm;tm; ulnDoifhonf? [if'gqifrsm; pEdk'ifrsm;tm; vGdKufa*smhESifh [email protected];aygif;tiftm;pkudk tEdkifwdkufa&;wGif ulnDoifhonf? TonfrSm oHo,&Sdp&mrvdkay? TuJhodk@ rvkyfudkifygu awmfvSefa&;vrf;a=umif;wGif tcuftcJrsm; jzpfay:vmapvdrfhrnf? ta=umif;rl tvkyform;vlwef;pm; trsm;pk.tjrifajymif;vJr_r&Sdygu awmfvSefa&;onfvnf; rjzpfEdkifay? xdk@jyif TuJhodk@ajymif;vJr_rsKd;onf 0g'jzef@csdr_ oufoufjzifh rnfonfhtcgrS rjzpfEdkifbJ vlxk.EdkifiHa&; tawG@t}uHKrSom jzpfEdkifonf? “aphpyfa&;rsm; rjyKvkyfbJ &yfem;jcif;/auG@csKd;jcif;rsm; rjyKbJa&S@aqmifoGm;&rnf”[k tiftm;enf;a=umif; xif&Sm;onfh tvkyform;tenf;pku wifjy=uonf? olwdk@taeESifh [if'gqifESifh pEdk'ifwdk@onf vGdKufa*smhESifh csmcsDwdk@udk atmifEdkifvdrfhrnf/ tvkyform;trsm;pkonf tcsdefwdktwGif;Y olwdk@. acgif;aqmifrsm;tay: pdwfysufvmumuGefjrLepf0g'udk pwifaxmufcHvmvdrfhrnf (tenf;qHk;tm;jzifh uGefjrLepfrsm;tay: =um;ae=u oabmxm;&Sdvdrfhrnf/ trsm;ydkif;u pmemonfh =um;aeoabmxm; &Sd=uvdrfhrnf)udk odxm;=uonf? (tenf;qHk;tm;jzifh odoifh=uonf?) odk@jzpfygu Taºu;a=umfoH rSm;,Gif;aeonfrSm xif&Sm;ayawmhonf?Tonfum; ppfom;waomif;onf &efolppfom;ig;aomif;ESifh &ifqdkifae&pOfcsufjcif;wdkufyGJ r0ifEdkifao;onfh vmaeqJwyful wodef;ra&mufrD tawmtwGif;“&yfem;jcif;” “auG@csKd;jcif;”odk@r[kwf“aphpyfa&;”rsm;vkyfI apmifhqdkif;&rnfhtpm; wdkufyGJ0ifypfvdkufouJhodk@yif jzpfawmhonf? ‚onf ynmwwf.uav;qefr_jzpf+yD; awmfvSefaom vlwef;pm;. av;eufaom enf;y&d,m,f

93

rsm; r[kwfay?awmfvSefa&;tm;vHk;u txl;ojzifh 20 &mpkESpftwGif;&Sd ±k&Sm; awmf

vSefa&; oHk;&yfpvHk;u twnfjyKxm;onfh awmfvSefa&;. tajccHw&m;onfum; atmufygtwdkif; jzpfayonf? awmfvSefa&;w&yf jzpfay:vm&efrSmaoG;pkyfcHESifh zdESdyfcHvlxkrsm;u enf;vrf;a[mif;twdkif; aexdkif&efrjzpfEdkifa=umif; odem;vnfI ajymif;vJr_udk awmif;qdkvm±Hkr#ESifh rvHkavmufay?awmfvSefa&;w&yf jzpfay:vm&efrSm aoG;pkyfolrsm;u enf;vrf;a[mif;twdkif;aexdkifum tkyfpdk;jcif; rjyKEdkif&efvnf; vdktyfayonf? “atmufajc“atmufajc“atmufajc“atmufajc“atmufajcwef;pm;rsm;u wef;pm;rsm;u wef;pm;rsm;u wef;pm;rsm;u wef;pm;rsm;u enf;vrf;a[mif;twdkif; aexdkif&ef tvdkr&SdbJ”tvdkr&SdbJ”tvdkr&SdbJ”tvdkr&SdbJ”tvdkr&SdbJ” txuftqifhwef;pm;rsm;u “enf;vrf;a[mif;twdkif; “enf;vrf;a[mif;twdkif; “enf;vrf;a[mif;twdkif; “enf;vrf;a[mif;twdkif; “enf;vrf;a[mif;twdkif; qufvufrvkyfaqmifEdkifaom tcgrSomv#if awmfvSefa&; atmifjrifEdkifayonf? TtrSefw&m;udktjcm;enf;jzifh azmfjy&rnfqdkaomf (aoG;pkyfcHESifh aoG;pkyffolrsm; 2 OD;pvHk;udkoufa&mufonfh) wEdkifiHvHk; twdkif;twmaqmifaom usyfwnf;r_uyf r&Sdygu awmfvSefa&;onf rjzpfEdkifacs? t"dym,f&onfum; awmfvSefa&;twGufr&Sdrjzpfvdktyfr_rSm atmufygtwdkif;jzpfonf? yxrtcsufrSm tvkyform;trsm;pk (,kwfpGtm;jzifh vlwef;pm;Edk;=um;r_ESifh pOf;pm;^m%f&Sd+yD; EdkifiHa&;t&wufºuaom tvkyform;xJrStrsm;pk) onf awmfvSefa&;w&yf vdktyfaea=umif;ESifh awmfvSefa&;twGuf [email protected];udk pGef@vSL&eftoifh&Sda=umif;udk vHk;0em;vnf&rnf? 'kwd,tcsufrSm tkyfpdk;olvlwef;pm;rsm;onftpdk;&tusyftwnf;ESifh }uHKawGI ‚tusyftwnf;u acwfaemuftusqHk;vlxkrsm;udkyif EdkifiHa&;xJodk@ a&muf&Sdvmapum (ppfrSefaom awmfvSefa&;wdkif;. vuQ%mw&yfrSm ,cifu tr_rJhtrSwfrJhaecJh=uonfh tzdESdyfcHvkyfom;vlxkrsm;twGif;wGif EdkifiHa&;wdkufyGJudk vkyfudkifEdkifol tajrmuftjrm; vsifjrefpGmay:xGufcJhjcif;jzpfI [email protected]&twGufrSm q,fqodk@r[kwf tqw&mxdatmifyif wdk;yGm;rsm;jym;vmjcif; jzpfayonf) awmfvSefa&;orm;rsm;u tpdk;&tm; csnfheJ@ap+yD; tpdk;&tzGJ@udk vsifjrefpGm wGef;vSefypfEdkifap&rnf?

*&dwf+AdwdefwGif ypPnf;rJhvlwef;pm; awmfvSefa&;tm; atmifyGJ&Edkifonfh Tta=umif;tcsuf ESpf&yfvHk;onf tjcm;t&mrsm;teuf xif&Sm;pGm&ifhrSnfhaea=umif;udk vGdKufa*smh. rdef@cGef;xJwGif awG@jrifEdkifayonf? vuf0J

94

uGefjrLepfrsm;. trSm;rsm;onf ,cktcsdefYqdkv#if txl;wvnf tE©&m,f}uD;ayonf? tb,fa=umifhqdkaomf tcsKd@aom awmfvSefa&;orm;rsm;onfTta=umif;tcsuf ESpf&yfpvHk;ESifhywfoufI vHkavmufaompOf;pm;r_/ vHkavmufaom *±kpdkufr_/ vHkavmufaom tod^m%fESifh vHkavmufaomvdrRmyg;eyfr_rsm; r&Sdaoma=umifhyif jzpfayonf? tu,fI u|efawmfwdk@onf awmfvSefaomtpkwpk. EdkifiHa&;ygwD r[kwfbJ awmfvSefaomvlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;. EdkifiHa&;ygwDjzpfygv#if/ tu,fIvlxkvlxkvlxkvlxkvlxktm; u|[email protected]@ vdkufapvdkygv#if (Ttwdkif;rjzpfv#if u|efawmfwdk@onf avtdk;rsm;oufouf jzpfvmvdrfhrnf) u|efawmfwdk@onf yxrqHk;tm;jzifh [if'gqif odk@r[kwf pEdk'ifwdk@udkvGdKufa*smhESifh csmcsDwdk@tm; jzKwfcsa&;wGif tultnDay;&rnf? (ydkrdkwduspGmajym&v#if yxrvludk aemufvltm; jzKwfcsatmif twif;apcdkif;&rnf? tb,fa=umifhqdkaomf yxrvlrsm;onf rdrdwdk@. atmifyG Judk a=umuf=uaomrdrdwdk@. atmifyG Judk a=umuf=uaomrdrdwdk@. atmifyG Judk a=umuf=uaomrdrdwdk@. atmifyG Judk a=umuf=uaomrdrdwdk@. atmifyG Judk a=umuf=uaoma=umifh jzpfayonfa=umifh jzpfayonfa=umifh jzpfayonfa=umifh jzpfayonfa=umifh jzpfayonf) 'kwd,tm;jzifh tvkyform;vlwef;pm; trsm;pktm;olwdk@. udk,fydkif tawG@t}uHKrsm;t& u|efawmfwdk@. rSefuefr_udk ,Hk=unfpdwfcsap&ef tultnDay;&rnf? qdkvdkonfrSm [if'gqifrsm;/ pEdk'ifwdk@udk vGdKufa*smhESifh csmcsDtm; jzKwfcsa&;wGif tultnDay;&rnf? qdkvdkonfrSm [if'gqifrsm;/pEdk'ifrsm;onf vHk;0toHk;rusa=umif;/ olwdk@onfADZt& "e&Sifaygufprsm;ESifhopPmazmufrsm;jzpfa=umif;/ xdkolrsm;onf rvGJraoGysufpD;vdrfhrnf jzpfa=umif;udk xif&Sm;pGm odjrifvmap&ef jzpfonf? wwd,tm;jzifh u|efawmfwdk@onf[if'gqifrsm;tay: tvkyform;trsm;pk. rauseyfcsufrsm;. tajccHay:wGiftajccHay:wGiftajccHay:wGiftajccHay:wGiftajccHay:wGif[if'gqifrsm;. tpdk;&tm;wcsufwnf;jzifh wGef;vSefypfEdkifrnfh atmifyGJtwGufwu,fhtcGifhtcgaumif;rsm; ay:xGef;vmrnfh tcsdeftcga&muf&ef wGef;aqmf&rnf? tb,fa=umifhqdkaomf usifvnfyg;eyfqHk;jzpfonfh "e&Sifaygufp vlwef;pm;r[kwfbJ "e&Sif}uD;vlwef;pm; ppfppfjzpfonfh vGdKufa*smhonfyifv#if tvGeftrif; a=umufvef@ajcmufjcm;aeI ,ae@wGif csmcsDESifh“pdwf0rf;uGJ”vdkufaemufae@wGif tufpfuGpfESifh “pdwf0rf;uGJ”vdkuf vkyfaejcif;jzifh rdrd. (xdk@jyif"e&Sifvlwef;pm; w&yfvHk;taejzifh) tiftm;rsm; wae@wjcm; csnfheJ@vmao;onfqdkygu [if'gqifuJhodk@aom tpdk;&onf rnfr#a=umufvef@ ajcmufjcm;rnfenf;?

95

Ttcsufudk u|efawmfonf ydkrdktcdkiftrmuspGm &Sif;jyrnf? u|efawmfhxifjrifcsuft&qdkv#if +Adwdo# uGefjrLepfrsm;onf ygwDESifhtpkav;pk (‚wdk@tm;vHk;onf tvGefcsnfheJ@ayonf? tcsKd@onf tvGef@tvGef csnfheJ@ayonf)udk wwd,tifwmae&Sife,f. rlrsm;ay:wGifvnf;aumif;/ rkcsrkcsrkcsrkcsrkcsyif ygvDrefxJodk@yg0ifa&; ay:wGifvnf;aumif;/ tajccHI wckwnf;aom uGefjrLepfygwDtjzpfodk@aygif;pnf;=u&rnf? uGefjrLepfygwDonf [if'gqifESif h pEdk'ifwdk@tm; a&G;aumufyGJ oabmwlnDcsufESifh ywfoufI atmufygtwdkif; “aphpyfa&;vkyf&ef”wifjy&ayrnf? u|efawmfwdk@onf vGdKufa*smhESifh uGefqmaA;wpfwdk@. r[mrdwftzGJ@udk twlwGJI wdkuf=uygpdk@[kvnf;/ u|efawmfwdk@onf tvkyform;rsm;uavbmygwDESifh uGefjrLepfygwDwdk@twGuf ay;cJhonfhrJta&twGuf (a&G;aumufyGJwGif&aom rJrsm;r[kwf/ txl;oD;oef@tm;jzifhay;onfh rJrsm;jzpfonf) tcsKd;tpm;t& ygvDreftwGif;&Sd trwfae&mrsm;udk cGJa0=uygpdk@[kvnf;aumif;/wcsdefwnf;rSmyif u|efawmfwdk@onf 0g'jzef@jcif; ynmay; v_H@aqmfjcif;ESifh EdkifiHa&;vkyfaqmifr_ udpPt00wdk@. vHk;0vGwfvyfr_udk vHk;0vGwfvyfr_udk vHk;0vGwfvyfr_udk vHk;0vGwfvyfr_udk vHk;0vGwfvyfr_udk qufvufxdef;odrf;xm;=uygpdk@[kvnf;aumif; olwdk@tm;wifjyoifhayonf? "rRwmyif aemufqHk; azmfjyyg ta=umif;tcsuf r&SdbJESifh u|efawmfwdk@onf tkyfpkzGJ@&ef oabmrwlEdkifay?tb,fa=umifhqdkaomf TonfrSm opPmazmufr_ jzpfvdrfhrnf? ±k&Sm;aAmf&SDApfrsm;u (1903 ckESpfrS 1917 ckESpfxd 15 ESpfwdkifwdkif15 ESpfwdkifwdkif15 ESpfwdkifwdkif15 ESpfwdkifwdkif15 ESpfwdkifwdkif) ±k&Sm;[if'gqifrsm;/pEdk'ifrsm; qdkvdkonfrSm rif&SDApfrsm;ESifh qufqH&mwGif ‚wdk@tm; vHk;0 vGwfvyfpGm zGifhcsa&;udkawmif;qdkI t&,lcJhouJhodk@yif +Adwdo#uGefjrLepfrsm;onf[if'gqifrsm;/ pEdk'ifrsm;tm; vHk;0vGwfvyfpGm zGifhcsa&;udk awmif;qdk t&,lxm;=u&rnf jzpfonf?

tu,fI [if'gqifrsm;ESifh pEdk'ifrsm;u Ttcsufrsm;t& tkyfpkzGJ@&efoabmwl=urnfqdkygu u|efawmfwdk@onf tjrwf&olrsm; jzpfvdrf hrnf?tb,fa=umifhqdkaomf ygvDreftrwfae&m ta&twGufonf u|efawmfwdk@tzdk@ta&;r}uD;ay? u|efawmfwdk@onf trwfae&m&a&;twGuf vkyfae=ujcif;r[kwfay? TtcsufESifhywfoufv#if u|efawmfwdk@av#mhay;vdrfhrnf (odk@aomf[if'gqifrsm;onf txl;ojzifh olwdk@. rdwfaqGopfrsm; odk@r[kwf ocifopfrsm;jzpf=uaom tif'Dyif;'ifh avbmygwDtzGJ@udk 0ifcJh=uaom vpfb&,frsm;

96

onf trwfae&mrsm; &a&;twGuf pdwfapmae=uolrsm; jzpfayonf)?u|efawmfwdk@onf tjrwf&olrsm; jzpfvdrf hrnf? tb,fa=umifh qdkaomfvGdKufa*smhudk,fwdkifudk,fwdkifudk,fwdkifudk,fwdkifudk,fwdkifu vlxkrsm;tm;“xdk;qG”aecsdefrsKd;wGif u|efawmf wdk@onfvlxkvlxkvlxkvlxkvlxkrsm;twGif;wGif u|efawmfwdk@. u|efawmfwdk@. u|efawmfwdk@. u|efawmfwdk@. u|efawmfwdk@. v_H@aqmfr_udk qufvufvkyfudkif vdrfhrnfjzpfaoma=umifhjzpfonf? xdk@a=umifh u|efawmfwdk@onf avbmtpdk;&tzGJ@udkvsifjrefpGmzGJ@pnf;&ef avbmygwDtm; ulnD±Hkr#ru [if'gqifrsm;udk qef@usifonfh u|efawmfwdk@ uGefjrLepfrsm;. 0g'jzef@csufw&yfvHk;tm; vlxk}uD;ydkrdkvsifjrefpGm em;vnfap&efvnf; ulnDayonf? u|efawmfwdk@onf [if'g qifrsm;udk qef@usifonfh Todk@aom 0gjzef@csdr_rsKd;udk tenf;i,fr# axmufxm;jcif;/xdefcsefjcif;r&SdbJ qufvufvkyfudkif aqmif&Gufoifhayonf?

tu,fI [if'gqifrsm;ESifh pEdk'ifrsm;u Ttcsufrsm;t& u|efawmfwdk@ESifh tkyfpkzGJ@a&;udk jiif;y,fygu u|efawmfwdk@onf ydkrdkI tjrwf&vdrfh rnfjzpfonf? tb,fa=umifhqdkaomf [if'gqifrsm;onf tvkyform;rsm;tm;vHk;pnf;vHk;nD!Gwfa&;xuf [email protected]&if;&Sifrsm;ESifhtwl eD;uyfpGm qufoG,fvdkr_udk vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;tm; (rif&SDApf0g'ppfppfjzpfI vHk;0tacsmifqefaom tif'Dyif;'ifhavbmygwDtwGif;rSmyif ygwD0ifxku qdkAD,ufrsm;tm; vdkvm;aer_udk owdjyKyg) u|efawmfwdk@ csufjcif;axmufjyEdkifrnf jzpfaoma=umifh jzpfayonf? u|efawmfwdk@onf vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;vlxkrsm;twGif;wGif csufjcif;,Hk=unfr_ &vmvdrfhrnfjzpfonf?Tvlxkrsm;onf vGdKufa*smh. tvGefrSefuefonfh (uGefjrLepf0g'twGuf tvGeftusKd;&Sdonfh awmufajymifonfh &Sif;jycsufudk=um;+yD;onfhaemufwGif vGdKufa*smh uGefqmaA;opfwdk@. r[mrdwftzGJ@udk qef@usif+yD; tvkyform;xkw&yfvHk;pnf;vHk;nD!Gwfa&; t,ltqudk txl;wvnf pmem=uvdrfhrnf? u|efawmfwdk@onf csufjcif;vufiif; tjrwf&vdrfhrnf? tb,fa=umifhqdkaomf u|efawmfwdk@onf vlxkrsm;tm; tif'gqifrsm;ESifh pEdk'ifrsm;wdk@. vGdKufa*smhtm; jzKwfcs&efESifh tm%mudkwOD;wnf;odrf;&ef a=umufvef@aea=umif;ESifh avbmygwDtm;qef@usif+yD; uGefqmaA;wpfrsm;tm; ajAmifajAmifajAmifajAmifajAmifvufurf;xm;onfh vGdKufa*smhxHrS wdwfwqdwfwdwfwqdwfwdwfwqdwfwdwfwqdwfwdwfwqdwfaxmufcHr_&&ef }udK;yrf;aea=umif;udk !ïefjyEdkifrnfjzpfaoma=umifhjzpfonf? ±k&Sm;jynfY 1917 ckESpf azazmf0g&D 27 (jyuQ'defa[mif;t&) awmfvSefa&;+yD;onfhaemufwGif aAmf&SDApfrsm;u rif&SDApfrsm;ESifh qdk&S,f

97

awmfvSefa&;orm;rsm; (qdkvdkonfrSm ±k&Sm;[if'gqifrsm;ESifh pEdkif'ifrsm;) tm;qef@usifonfh 0g'jzef@csufonf tvm;wltajctaersKd;a=umifhyif tusKd;jzpfxGef;cJhonfudk axmufjytyfayonf? u|efawmfwdk@u rif&SDApfrsm;ESifh qdk&S,fawmfvSefa&;orm;rsm;tm; oifwdk@onf qdkAD,ufrsm;twGif;Y trsm;pkjzpfaeaoma=umifh (1917 ckESpf ZGefv yxrt}udrfajrmuf qdkAD,ufrsm;. ±k&Sm;jynfvHk;u|wf uGefz&ifhY aAmf&SDApfrsm;onf rJ&mcdkifE_ef; 13 r#omv#if &&Sdayonf?) "e&Sifrsm;rygapbJ tm%mw&yfvHk;udk ,lxm;=uyg[k ajymcJhonf?odk@aomf ±k&Sm;[if'gqifrsm;ESifh pEdk'ifrsm;onf "e&Sifrsm;rygbJ tm%m,l&efa=umuf&GH@ae=uonf? a&G;aumufyGJrsm;wGif qdk&S,fawmfvSefa&;orm;rsm;ESifh

rif&SDApf· wdk@(TEdkifiHa&;ygwD 2 &yfonf &if;ESD;onfhEdkifiHa&; tkyfpkzGJ@cJh=uonf?

vufawG@Yvnf; olwdk@onf "e&Sifaygufp 'Drdkua&pD*dk%f; wckwnf;om wckwnf;om wckwnf;om wckwnf;om wckwnf;om jzpfayonf) u rJtrsm;pk&vdrfhrnfudk taotcsmod&Sdxm;ojzifh "e&Sifrsm;uwdkif;jyKjynfjyK v$wfawmf/ a&G;aumufyGJrsm;tm; aESmifhaES;=uef@=umatmifvkyf=uonf? xdktcgY qdk&S,fawmfvSefa&;orm;rsm;ESifh rif&SDApfwdk@onf TaESmifhaES;=uef@=umapr_rsm;udk tm;pdkufcGefpdkuf jywfjywfom;om; qef@usif&efrpGrf;aqmifEdkif=uay?

tu,fI [if'gqifrsm;ESifh pEdk'ifrsm;u uGefjrLepfrsm;ESifh tkyfpkzGJ@r_udky,fcsygu uGefjrLepfrsm;onf vlxk. pmemr_udkcsufjcif;&,l+yD; [if'gqifrsm;ESifhpEdk'ifrsm;onf =oZmusqif;oGm;ayrnf? TtwGufa=umifh u|efawmfwdk@onfygvDreftrwfae&m tenf;tusOf;udk qHk;±_H;cJh&apumrl u|efawmfwdk@twGufraxmif;wmonfh udpPyifjzpfayonf? u|efawmfwdk@onf u|efawmfwdk@. trwfavmif;rsm;tm; ta&twGuf tvGefenf;aomfvnf; tºuif;rJhpdwfcs&onfh

· ±k&Sm;jynfwGif 1917 Edk0ifbmvtwGif;u wdkif;jyKjynfjyKv$wfawmf a&G;aumufyGJ

.tajzrSm atmufygtwdkif; jzpfayonf? rJay;olaygif; 36 oef;&Sdonfhteuf aAmf&SDApfrsm;u pkpkaygif;rJ. 25 &mcdkifE_ef;&&Sdonf? ajr&SifESifh "e&Sifwdk@. EdkifiHa&; ygwDtrsKd;rsKd;urJ. 13 &mcdkifE_ef;udk &&Sdxm;onf? "e&Sifaygufp'Drdkua&pD/ qdkvdkonfrSm qdk&S,fawmfvSefa&;orm;rsm; rif&SDApfrsm;ESifh tvm;wl tpnf; t±Hk;av;rsm;u rJ 62 &mcdkifE_ef;udk&&SdcJhavonf?

---------------------------------------

98

a'orsm;Yom wifjy&rnf? qdkvdkonfrSm u|efawmfwdk@u trwfavmif;rsm;udkwifjyvdkufaoma=umifh avbmtrwfavmif;rsm;tay: vpfb&,frsm;utEdkif&roGm;apEdkifrnfh a'orsm;Yom jzpf&rnf? u|efawmfwdk@onf a&G;aumufyGJtwGuf pdkif;jyif;v_H@aqmfr_xJ yg0if=urnf? uGefjrLepf0g'twGuf v_H@aqmfaompm&Guf pmwrf;rsm;a0iSjzef@csdrnf? xdk@jyifu|efawmfwdk@. trwfavmif;r&Sdonfha'otm;vH k ;tm;vH k ;tm;vH k ;tm;vH k ;tm;vH k ;wGi f u|e fawmfwd k @onf r JqEN& Si frsm;tm; avbmygwDavbmygwDavbmygwDavbmygwDavbmygwDtrwfavmif;rsm;bufrS rJay;&efESi f h "e&Sifvlwef;pm; trwfavmif;trwfavmif;rsm;bufrS rJay;&efESi f h "e&Sifvlwef;pm; trwfavmif;trwfavmif;rsm;bufrS rJay;&efESi f h "e&Sifvlwef;pm; trwfavmif;trwfavmif;rsm;bufrS rJay;&efESi f h "e&Sifvlwef;pm; trwfavmif;trwfavmif;rsm;bufrS rJay;&efESi f h "e&Sifvlwef;pm; trwfavmif;rsm;udk rJray;&efrsm;udk rJray;&efrsm;udk rJray;&efrsm;udk rJray;&efrsm;udk rJray;&efwdkufwGef;rnf? tu,fI &JabmfqDvfAD;,m;yef[yfpfESifh&Jabmf*gvmcsmwdk@u Tvkyfaqmifr_rsKd;udk uGefjrLepf0g'tm; opPmazmufjcif;/odk@r[kwf qdk&S,fopPmazmufrsm;tm; qef@usifonfhwdkufyGJudk pGef@v$wfjcif;jzpfonf[k ,lqygu olwdk@rSm;awmhonf? qef@usifpGmyif uGefjrLepf0g'awmfvSefa&;ta&;awmfyHkonfum; TtwGufa=umifhyif aumif;usLd;&vdrfhrnfjzpfayonf?

rsufarSmufwGif +Adwdo#uGefjrLepfrsm;rSm vlxkudkcsOf;uyf&efaomfvnf;aumif;/ rdrdwdk@ajymonfh pum;rsm;udk vlxku vma&mufem;axmifap&efaomfvnf;aumif;/ r=uc%tcuftcJESifh awG@ae&ayonf? tu,fI u|efawmfwdk@onf uGefjrLepfwa,muftjzpfjzif h vGdKufa*smhtm; qef@usifI[if'gqiftm; rJay;=uyg[k tvkyform;rsm;tm; wdkufwGef;aomf u|efawmfwdk@. pum;rsm;udk olwdk@onf rkcsem;axmif=uayrnf? xdktcgu|efawmfonfvltrsm;em;vnfvG,fonfhenf;jzif h tb,fa=umif h qdkAD,ufpepfonfygvDrefpepfxuf omvGefaumif;rGefa=umif;/ tb,fa=umifh ypPnf;rJh tm%m&Sifpepfonf csmcsD. tm%m&Sifpepf ("e&Sif'Drdkua&pD[laom qdkif;bkwfjzifh±kyfzsufxm;onf) xuf omvGefaumif;rGefa=umif;udk &Sif;vif;jy±Hkru u|efawmhfrJjzifh [if'gqifudk axmufcHvdkufjcif;jzifh w&m;cHtm; vnfyif;}udK; uGif;pGyfay;vdkufonfhyrm jzpfoGm;rnfudkvnf; u|efawmf&Sif;jyEdkifayonf? [if'gqifrsm;. r=umrDzGJ@pnf;awmhrnfh tpdk;&u u|efawmfrSefa=umif;udk oufaojyvdrfhrnfjzpf+yD; u|efawmfbufodk@ vlxkrsm;a&muf&Sdvmapvdrfhrnf? xdk@jyif±k&Sm;ESifh*smreD&Sd olwdk@. wvrf;wnf;oGm;olrsm;enf;wl [if'gqifrsm;ESifhpEdk'ifrsm;onfvnf; EdkifiHa&;t& vsifjrefpGm ZD0defcsKyfoGm;ayvdrfhrnf?

99

tu,fI Tenf;y&d,m,frsm;onf“yg;eyf”vGef;onf/ odk@r[kwf±_yfaxG;vGef;onf/ ‚wdk@tm; vlxku em;vnfvdrfhrnfr[kwf/ Tenf;y&d,m,frsm;onf u|efawmfwdk@. tiftm;pkrsm;udk uGJ+yJjyef@usJapvdrfhrnf/u|efawmfwdk@ qdkAD,ufawmfvSefa&;twGuf tiftm;rsm;pkpnf;r_udk wm;qD;vdrfhrnf ponfjzifh uef@uGufvmygu uef@uGufvmol“vuf0Jorm;rsm;”udkoifwdk@. w&m;ao0g'rsm;tm; vlxkrsm;tay:odk@ v$JrcsygESifh[k ajymjy&vdrfhrnf? ±k&Sm;vlxkrsm;. ,Ofaus;r_a&csdefonf t*Fvefvlxkavmuf rjrifhrm;EdkifbJ t*Fvefvlxkxufyif edrfhayonf? odk@&mwGif vlxkonf aAmf&SDApfrsm;udkem;vnfcJh=uonf? qdkAD,ufawmfvSefa&;. t}udKumvt}udKumvt}udKumvt}udKumvt}udKumv / qdkvdkonfrSm 1917ckESpf pufwifbmvwGif aAmf&S DApfrsm;u "e&SifygvDref (wdkif;jyKjynfjyKv$wfawmf) xJ yg0ifrnfh trwfavmif;rsm;. pm&if;udk wifjycJhayonf? qdkAD,ufawmfvSefa&; +yD;onfhaemufae+yD;onfhaemufae+yD;onfhaemufae+yD;onfhaemufae+yD;onfhaemufae@wGif/ qdkvdkonfrSm 1917 ckESpf Edk0ifbmvwGifvnf; wdkif;jyKjynfjyK v$wfawmfa&G;aumufyGJrsm;wGif yg0ifcJhjyefao;onf?xdk@jyif 1918 ckESpf Zefe0g&D 5 &ufae@Y aAmf&SDApfrsm;onf Twdkif;jyKjynfjyKv$wfawmfudk zsufodrf;cJh=uayonf? Tonfu aAmf&SDApfrsm;udk rwm;qD;raESmifh,SufcJh±kHr#ru qef@usifpGmyif aAmf&SDApfrsm;udk ulnDcJhayonf?

Tae&mYu|efawmfonf +Adwdo#uGefjrLepfrsm;twGif;&S d 'kwd,oabmuGJvGJr_jzpfonfh avbmygwDxJ yg0ifa&; ryg0ifa&; jy\emta=umif;udkrajymEd kifay? Tjy\emESif hywfoufI u|efawmfod&S dxm;onfh tcsuftvufrsm;onf tvGefenf;onf? +Adwdo#“avbmygwD”tajctaeonftvGeftrif;xl;jcm;I zGJ@pnf;r_t& Oa&mywdkufr}uD;&Sd a,bk,s EdkifiHa&;ygwDrsm;ESifh odyfrwlnDvSaoma=umifh xdkjy\emonf txl;±_yfaxG;aejyefao;onf? rnfodk@yifjzpfap yxrOD;pGmtm;jzifh Tjy\emwGifvnf; “uGefjrLepfygwDonf rdrd=o0g'rsm;. oef@pifr_udk xdef;odrf;xm;&rnf? jyKjyifa&;0g'rSuif;&Sif;r_udkvnf; tzsufqD;rcHap&? ‚.wm0efrSm uGefjrLepf awmfvSefa&;odk@&yfem;jcif;/ auG@csKd;jcif;rsm; r&SdbJwnfhrwfpGm acgif;aqmif oGm;a&;jzpfonf”[laom rlrsKd;xJrS awmfvSefaom ypPnf;rJhrsm;. enf;y&d,m,frsm;udk xkwf,l&ef }udK;pGm;ygu rvGJraoGyif trSm;jyKrdayvdrfhrnf? tb,fa=umifhqdkaomfTuJhodk@aomrlrsm;onf 1874 ckESpfwkef;u aphpyfa&;tm;vHk;ESifh vrf;ckvwf

100

tqifhtm;vHk;udk “jiif;y,fxm;cJhonf”? jyifopfbvef uGD *dk%f;bHktzGJ@om;rsm;usL;vGefcJ honfhtrSm;rsm;udk xyfrHusL;vGef=uaoma=umif h jzpfayonf?'kwd,tm;jzif h Tjy\emwGifvnf; uGefjrLepfrsm;. vkyfief;wm0efrSmtcsdefra&G; &Sdaeonfh vkyfief;wm0efuJhodk@yif uGefjrLepf0g' a,bk,sESifhtajccHrlrsm;udk vlwef;pm;ESif h Ed kifiHa&;ygwDrsm;t=um;&S d xl;jcm;onfhxl;jcm;onfhxl;jcm;onfhxl;jcm;onfhxl;jcm;onfhqufqHa&;rsm;wGifvnf;aumif;/ uGefjrLepf0g'qDodk@ csDwufaeonfh yuwdbm0jzpfay:wdk;yGm;r_. xl;jcm;onfhvuQ%mxl;jcm;onfhvuQ%mxl;jcm;onfhvuQ%mxl;jcm;onfhvuQ%mxl;jcm;onfhvuQ%mrsm;wGifvnf;aumif;/ vufawG@toHk;cswwf&ef oif,l&rnfrSm oHo,&Sdp&mrvdkay? Txl;jcm;onfh tajctaersm;onf wdkif;jynfwjynfESifh wjynfrwl=uay&m u|efawmfwdk@onf ‚wdk@udkavhvm&rnf? &SmazG&rnf? awG;qodjrif&rnf?

odk@aomf Ttcsuftm; +Ado#uGefjrLepf0g'v_yf&Sm;r_ wckwnf;ESifhomv#if qufpyfaqG;aEG;&rnfr[kwfbJ t&if;&Sif wdkif;jynfrsm;tm;vHk;&Sd uGefjrLepf0g' jzpfay:wdk;yGm;r_ESifh ywfoufaeaom a,bk,sed*Hk;csKyfcsufESifh qufpyfIvnf; aqG;aEG;&rnfjzpfonf? ,cku|efawmfwdk@ Tjy\emrsm;udk azmfjyygawmhrnf?

101

( 10 )(10 )(10 )(10 )(10 )

ed* H k ;cs Ky fcsuftcsK d @e d* H k ;cs Ky fcsuftcsK d @e d* H k ;cs Ky fcsuftcsK d @e d* H k ;cs Ky fcsuftcsK d @e d* H k ;cs Ky fcsuftcsK d @

1905 ckESpf ±k&Sm;"e&SifawmfvSefa&;u urBmhordkif;Y tvGefxl;jcm;onfh tjymif;tvJwckudk xkwfazmfvdkufayonf? yxrt}udrftm;jzif hacwfaemuftusqHk;aom t&if;&SifEdkifiHwcktwGif;Y oydwfv_yf&Sm;r_onft0ef;t0dkif;t&/ tiftm;}uD;rm;r_t& urBmay:wGif r}uHKpbl;avmufaomtwdkif;twmtxd a&muf&SdcJhjcif;jzpfonf? 1905 ckESpf yxr wvwnf;Y1905 ckESpf yxr wvwnf;Y1905 ckESpf yxr wvwnf;Y1905 ckESpf yxr wvwnf;Y1905 ckESpf yxr wvwnf;Yyifv#if yifv#if yifv#if yifv#if yifv#if oydwfarSmufolOD;a&onf vGefcJhaom (1895 ckESpfrS 1904 ckESpftwGif;) q,fESpf. ESpfpOfESpfpOfESpfpOfESpfpOfESpfpOfysrf;r#jcif;xuf q,fqausmf+yD; 1905 ckESpfZefe0g&DvrS atmufwdkbmvtxd oydwfrsm;onf tqufrjywfwdk;rsm;vmum tvGef@tvGef }uD;rm;onfh twdkif;twmtxd a&muf&SdcJhayonf? ajrmufjrm;pGmaom tvGefxl;jcm;onfh ordkif;qdkif&m t=umif;tcsufrsm;. =oZmoufr_atmufwGif acwfaemufusaom ±k&Sm;u yxrt}udrftm;jzifh urBm}uD;tm; awmfvSefa&;umvtwGif;&Sd tzdESdyfcHvlxkrsm;. trSDcdkuif;pGm jyKrlv_yf&Sm;onfh ckefv$m;ausmfwuf}uD;xGm;vmr_ (TonfrSm awmfvSefa&;}uD;wdkif;wGifay:aygufp+rJ jzpfonf) udk azmfjycJh±Hkr#ru ypPnf;rJhvlwef;pm;. ta&;ygr_onfwjynfvHk;vlOD;a&twGif;&Sd tcsKd;tpm;ESifh E_dif;pmaomf ypPnf;rJh vlwef;pm;.&mcdkifE_ef;xuf tqaygif;ajrmufjrm;pGm }uD;rm;aer_udkvnf; azmfjycJhonf? ‚jyif pD;yGm;a&;ESifh EdkifiHa&;oydwfwdk@ aygif;pyfrdjcif; EdkifiHa&;oydwfrS vufeufudkifxºur_odk@ ul;ajymif;vmjcif;ESifh t&if;&Sifpepf. zdESdyfr_udkcHae&aomvlwef;pm;rsm;. vlxkwdkufyGJo¿mefopfESifh vlxkpnf;±Hk;a&; o¿mefopf/ qdkvdkonfrSm qdkAD,ufrsm; ay:xGufvmjcif;wdk@udk azmfjycJhayonf?

102

1917 ckESpf azazmf0g&DawmfvSefa&;ESifh atmufwdkbmawmfvSefa&;wdk@uqdkAD,ufrsm;tm; wjynfvHk; twdkif;twmt& bufpHk jzpfay:wdk;yGm;apcJh+yD;/aemifwGif ‚tm; ypPnf;rJhvlwef;pm; qdk&S,fvpfawmfvSefa&;twGif;Y atmifyGJ&&SdapcJhonf? 2 ESpfwm rjynfhrDtwGif;Yyif qdkAD,ufrsm;. EdkifiHwumhvuQ%mudkvnf;aumif;/ TuJhodk@aom wdkufyGJo¿mefrsKd;ESifh pnf;±Hk;a&;o¿mefrsKd;onf wurBmvHk;&Sd tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;Y jyef@ESH@a&muf&SdoGm;r_udkvnf;aumif;/ "e&SifygvDrefpepfESifh "e&Sif'Drdkua&pDwckvHk;. ocsõKif;wl;ol/ tarGpm;tarGcHESifh t±dkuft&m qufcHrnfholtjzpfESifh qdkAD,ufrsm;.ordkif;qdkif&m vkyfief;wm0efudkvnf;aumif; azmfjyvmcJhayonf?

xdkr#ru tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_. ordkif;u ,cktcgY azmfjycJhonfrSm wdkif;jynftm;vHk;&Sd tvkyform;v_yf&Sm;r_twGif;Y wae@wjcm;}uD;xGm;vmaom/ oefrmawmifhwif;vmaom/ wae@wjcm;atmifyGJodk@ vSrf;wufaeaom uGefjrLepf0g'onf OD;pGmESif ht"dutm;jzif h rdrdwd kif;jynf&S drdrdwd kif;jynf&S drdrdwd kif;jynf&S drdrdwd kif;jynf&S drdrdwd kif;jynf&S d(wdkif;jynfwjynfpDtvdkuf) rif&SDApf0g' qdkvdkonfrSm tacsmif0g'ESifh qdk&S,fa&SmfAif0g'udkvnf;aumif;/ 'kwd,tm;jzifh TjznfhpGufI wdkuf&rnfhwdkufyGJ[kajymEdkifaom “vuf0J*dk%f;” uGefjrLepf0g'udk qef@usifonfhwdkufyGJudk awG@}uHK&ef&Sdonf (xdk@jyifawG@}uHKpjyKae+yD) [lI jzpfayonf? yxrwdkufyGJrsKd; 'kwd,tifwmae&Sife,f (‚onf vufawG@t&qdkv#if csKyf+idrf;cJhav+yD)ESifh wwd,tifwm ae&Sife,fwdk@. t=um;&SdwdkufyGJtjzpf vHk;0c|if;csufr&SdbJ wdkif;jynftm;vHk;Y xif&Sm;pGm jzpfay:wdk;yGm;aeayonf? 'kwd,wdkufyGJrsKd;udk *smreD/ *&dwf+Adwdef/ tDwvD/ tar&duef (tenf;qHk;tm;jzifh urBmhpufr_ vkyfief;qdkif&mtvkyform;rsm;tzGJ@ESifh rif;rJhqif'Du,f0g'D*dk%f; wpdwfwydkif; wpdwfwydkif; wpdwfwydkif; wpdwfwydkif; wpdwfwydkif; wdk@onf tESH@tjym; eD;yg;r#vnf;aumif;/ wnDw!Gwfwnf; eD;yg;r#vnf;aumif; qdkAD,ufpepfudk todtrSwfjyKxm;jcif;ESifhtwl vuf0J*dk%f; uGefjrLepftrSm;udk qufvufqkyfudkifxm;ae=uao;onf) wdk@wGifvnf;aumif;/ jyifopf (qif'Du,fa[mif;rsm;. wpdwfwydkif;onf qdkAD,ufpepfudk vufcHxm;=uaomfvnf; EdkifiHa&;ygwDESif h ygvDrefpepfwdk@tay: rrSefuefonfh oabmxm;rsm;&S daeonf)wGifvnf;aumif; awG@ jrifEdkifayonf? tjcm; wenf;jzifh ajym&aomf TwdkufyGJonf tifwmae&Sife,f t0ef;t0dkif;t&omv#if ruao;bJ wurBmvHk;

103

us,fjyef@aom t0ef;t0dkif;t&vnf; qifE$JaeonfrSm oHo,&Sdp&mrvdkay?odk@aomf tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_onf ae&mwumY "e&Sif

vlwef;pm;tay: atmifyGJqifEdkifa&;twGuf wu,fwrf; wrsKd;wpm;wnf;jzpfonfh jyifqifa&;ausmif;rsm;udk jzwfoef;aepOfwGifyif wdkif;jynfwckpDY rdrdrdrdrdrdrdrdrdrdwdk@. enf;vrf;rsm;t& wdk@. enf;vrf;rsm;t& wdk@. enf;vrf;rsm;t& wdk@. enf;vrf;rsm;t& wdk@. enf;vrf;rsm;t& Tjzpfay:wdk;yGm;r_udk &&SdcJ h=uayonf? }uD;rm;Ia&S@wef;a&mufaeonfh t&if;&Sifwdkif;jynfrsm;onf Tvrf;udkav#muf&mYaAmf&S DApf0g'av#mufcJhonfxuf tvGefw&mydkIjrefqefonftvGefw&mydkIjrefqefonftvGefw&mydkIjrefqefonftvGefw&mydkIjrefqefonftvGefw&mydkIjrefqefonf? atmifyG JcHa&;twGuf pnf;±Hk;xm;onfh EdkifiHa&;*dk%f;wcktjzpf rdrdudk,fudk jyifqif&eftwGuf ordkif;uaAmf&SDApf0g'tm; 15 ESpf tcsdefay;cJhavonf? wkdawmif;onfhwESpfwm umvtwGif;Y wwd,tifwmae&Sife,fonf tqHk;tjzwfay;onfhatmifyGJudk &&Sd+yD;jzpfavonf? wwd,tifwmae&Sife,fonf vGefcJhonfhvtenf;i,fu ‚xuf rE_dif;,SOfEd kifavmufatmif awmifhwif;cJ haomwnf+idrfI tiftm;}uD;rm;[ef&Sdaom urBmh"e&Sifrsm;. ±kyf0wKt& (uJbDeuf&mxl;rsm;/ EdkifiHul;vufrSwfrSwfrsm;/ pme,fZif;rsm;)ESifh tawG; tac:qdkif&mt& tzufzufrS axmufyHhulnDr_udk wdkuf±dkufjzpfap/ oG,f0dkufIjzpfap &&SdcJhaom t0ga&mifqdk&S,fa&SmfAif0g'jzpfaom 'kwd,tifwmae&Sife,ftm; wdkufzsufcJhavonf?

,cktcgY jy\emw&yfvHk;onfum; wdkif;jynfwdkif;rS uGefjrLepfrsm;onf tacsmif0g'ESifhjzpfap/ “vuf0J”w&m;ao0g'ESifhjzpfap wdkufyGJqifonfhtajccHjzpfaom t"dujzpfaom vkyfief;wm0efrsm;udkvnf;aumif;/ wdkif;jynfwckpD. pD;yGm;a&;/ EdkifiHa&;/ ,Ofaus;r_/ trsKd;om;rsm;yg0ifyHk (tdkif,mvefponfh)/ ‚ydkifudkvdkeD/ bmoma&;*dk%f; tp&Sdonfwdk@. xl;jcm;csufrsm;ESifh avsmfnDaom TwdkufyGJrsKd;Yyg&Sdaeonfh/ xdk@jyif rvGJraoGyg&Sd&rnfh tcdkiftrm xl;tcdkiftrm xl;tcdkiftrm xl;tcdkiftrm xl;tcdkiftrm xl;jcm;csufrsm;jcm;csufrsm;jcm;csufrsm;jcm;csufrsm;jcm;csufrsm;udkvnf;aumif; ESpfckpvHk;tm; tvGeftod&SdpGmjzifh xnfhoGif;wGufq&ef jzpfayonf? ,cktcgY 'kwd,tifwmae&Sife,ftay: rauseyfcsufrsm;udk ae&mwumwGif awG@xdaeayonf? xdk@jyif ‚wdk@onf jyef@yGm;aeum}uD;xGm;vsuf&Sdayonf? Trauseyfr_rsKd;onf 'kwd,tifwmae&Sife,f.tacsmif0g'a=umifhvnf;aumif;/ urBmhqdkAD,uforRw EdkifiHawmf wnfaxmifa&;twGuf wdkufyGJqifaeonfhtwGif;Y awmfvSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;.

104

EdkifiHwumhenf;y&d,m,frsm;udk !¸ef=um;EdkifpGrf;&Sdonfh/ wu,fwrf;pkpnf;csKyfudkifr_&S donfh/ wu,fwrf;cgif;aqmifEd kifonfh A[dktcsuftcsmwckudkzefwD;&ef rpGrf;aqmifEdkifr_/ odk@r[kwf rwwfEdkifr_a=umifhvnf;aumif; jzpf&ayonf? Todk@aom acgif;aqmif A[dktcsuftjcmudk wyHkpHwnf;jzpfonfh/ puf,E©&m;qefqef ul;csxm;onfh/ xyfwljzpfonfh wdkufyGJenf;y&d,m,fqdkif&mOya'rsm;tay:wGif rnfonfhenf;ESifhr# rwnfaqmufEdkifa=umif;udk rkcsyif&Sif;&Sif;vif;vif;vif; od&Sdem;vnfxm;&rnf? vlrsKd;rsm;t=um;/ EdkifiHrsm;t=um;&Sd trsKd;om;jcm;em;r_rsm;ESifh EdkifiHawmfjcm;em;r_rsm; wnf&Sdaeor# umvywfvHk; urBmhtwdkif;twmt& ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfudk xlaxmif+yD;onfhaemufrSmyif tvGef@tvGef&Snf=umpGm qufvufwnf&Sdvdrfh rnfjzpfonf?Tjcm;em;r_ &Sdaeor#umvywfvHk; wdkif;jynftoD;oD;&Sd tvkyform;vlwef;pm; uGefjrLepf0g'v_yf&Sm;r_. EdkifiHwumhenf;y&d,m,f wnDw!Gwfwnf;&Sdr_uawmif;qdkonfrSm vuQ%muGJjym;r_wdk@udk zsufodrf;&efESifh trsKd;om;jcm;em;r_rsm;udk zsufodrf;&ef (,cktcsdefwGif TonfrSm rdkufrJonfh tdyfrufyif jzpfayonf) r[kwfbJ uGefjrLepf0g' tajccHrltajccHrltajccHrltajccHrltajccHrlrsm; (qdkAD,uftm%mESifh ypPnf;rJhtm%m&Sifpepf) udk toHk;jyK&mY tcsKd@aom tao;pdwftcsuf tvuftao;pdwftcsuf tvuftao;pdwftcsuf tvuftao;pdwftcsuf tvuftao;pdwftcsuf tvufrsm;rsm;rsm;rsm;rsm;wGif Trlrsm;tm; rSefuefpGm ajymif;vJay;a&;rSefuefpGm ajymif;vJay;a&;rSefuefpGm ajymif;vJay;a&;rSefuefpGm ajymif;vJay;a&;rSefuefpGm ajymif;vJay;a&;/ Trlrsm;tm; trsKd;om;jcm;em;r_rsm;ESifh trsKd;om; EdkifiHawmfwdk@. jcm;em;r_rsm;wdk@ESifh rSefuefpGm qDavsmfatmifvkyfa&;ESifh rSefuefpGm toHk;csa&;wdk@ jzpfayonf? wdkif;jynf toD;oD;wGif tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;&Sd tacsmif0g'ESifh“vuf0Jw&m;ao0g'wdk@udk wdkufcdkufatmif Edkifa&;/ "e&Sifvlwef;pm; wGef;vSefa&;ESifhqd kAD,uforRwEdkifiHESif h ypPnf;rJ htm%m&Sifpepf wnfaxmifa&;[lonfhwckwnf;aom EdkifiHwumh vkyfief;wm0efudk ajz&Sif;&eftwGuf tcdkiftrmtcdkiftrmtcdkiftrmtcdkiftrmtcdkiftrmenf;emenf;emenf;emenf;emenf;emrsm; usifhoHk;aomtcgY trsKd;om;xl;jcm;csufrsm;ESifh oD;jcm;vuQ%mrsm;udk pHkprf;axmufvSrf;jcif;/ avhvmjcif;/ &SmazGjcif;/ cef@rSef;jcif;/ qkyfudkifjcif;wdk@udk jyKvkyf&rnf? Tonfum; a&S@wef; a&mufwdkif;jynfrsm; (‚jyifa&S@wef;a&muf wdkif;jynfrsm;omv#if ruay) tm;vHk;wdk@. ,cktcg jzwfoef;aeaom ordkif;umvydkif;&Sd t"du vkyfief;wm0efyif jzpfayonf? tvkyform;vlwef;pm;. wyfOD;udk odrf;oGif;&&Sdjcif;/ TwyfOD;tm; qdkAD,uftpdk;&udk

105

axmufcHapI ygvDrefpepfudk qef@usifapjcif;/ ypPnf;rJh tm%m&SifpepfudkaxmufcHapI "e&Sif'Drdkua&pDpepfudk qef@usifapjcif;qdkonfh t"du udpP&yf}uD;udk vkyfudkifcJh+yD; jzpfayonf? ‚rSm t&mtwdkif;jzpf&ef tvGeftvSrf;a0;vSaomfvnf; t"duyif jzpfayonf? ,cktcg tm;xkwfr_ rSefor#ESifh *±kpdkufr_rSefor#udk aemufvSrf;rnfh ajcvSrf;ay:wGif pkpnf;xm;&rnf? TajcvSrf;onftajccHrus[k xif&ayonf? xdk@jyif wpHkwckaomtjrift& ajym&v#if wu,fyiftajccHrusay? odk@aomfvufawG@Yum; vkyfief;wm0eftm; vufawG@ajz&Sif;a&;ESifh tvGefeD;uyfaeayonf? xdkajcvSrf;rSm ypPnf;rJh awmfvSefa&;odk@ul;ajymif;onfhul;ajymif;onfhul;ajymif;onfhul;ajymif;onfhul;ajymif;onfh odk@r[kwf csOf;uyfonfhcsOf;uyfonfhcsOf;uyfonfhcsOf;uyfonfhcsOf;uyfonfh o¿mefrsm;udk &SmazGjcif; jzpfayonf?

ypPnf;rJhvlwef;pm;. wyfOD;udk tawG;tac:t& odrf;oGif;cJhav+yD?TonfrSm t"dut&mjzpfonf? Tt&mr&SdbJESifh atmifyGJodk@a&S;±_onfh yxrajcvSrf;yif vSrf;Edkifvdrfhrnf r[kwfay? odk@aomf TonfrSm atmifyGJESifh tawmfuGmvSrf;aeqJ jzpfonf? wyfOD;wckwnf;jzifh atmifyGJudkr&,lEdkifay? wyfOD;.wdkuf±dkuf axmufcHr_taetxm;udk vlwef;pm;w&yfvHk; us,fjyef@onfh vlxkrsm;u r,lao;rD odk@r[kwf tenf;qHk;pmemaom =um;aer_r&Sdao;rDESifh ‚wdk@u &efoludkraxmufcHEdkifaom tcsdefra&mufao;rD wyfOD;wckwnf; ,wdjywfwdkufyGJ 0ifa&mufwdkufcdkuf&efrSm rdkufrJr_ oufoufjzpf±Hkomru &mZ0wfr_wckvnf; jzpfvdrfhrnf? xdk@jyif wu,fwrf; vlwef;pm;w&yfvHk;ESifh t&if;tESD;.zdESdyfjcif;cH&olrsm;jzpfaom/ wu,fwrf;us,fjyef@aom vkyfom;jynfol vlxkrsm;twGuf Ttaetxm;rsKd;udk &&Sd&efrSm 0g'jzef@csd±Hk/ v_H@aqmf±Hkr#jzifh rvHkavmufay? ‚twGuf vlxkrsm;Y rdrdudk,fydkif EdkifiHa&;tawG@t}uHK &Sd&rnf?Tum; awmfvSefa&;}uD;tm;vHk;. tajccHw&m;yif jzpfayonf? Tw&m;udk±k&Sm;jynfYomru *smreDjynfwGifvnf; txl;tm;aumif;I yDjyifjywfom;pGm,cktcg twnfjyKvdkufayonf? uGefjrLepf0g'qDodk@ jywfom;pGm OD;vSnfhvm&efrSm ,Ofaus;r_a&csdef edrfhusonfh/ pmrwwfol tvGefrsm;jym;onfh ±k&Sm;vlxkrsm;omru ,Ofaus;r_tqifhtwef;jrifhonfh/ vlwdkif;pmwwf=uonfh*smrefvlxkrsm;onfvnf; 'kwd,tifwmae&Sife,f vlpGrf;aumif;rsm;. tpdk;&rsm;. vHk;0csnfheJ@tm;aysmhr_/ ausm±dk;rJhr_/ vHk;0rwwfEdkifr_/ "e&Sifvlwef;pm;xH

106

c,0yfwGm;aer_ESifh ,kwfrmr_wdk@udk [email protected];oD;aom tawG@t}uHKrsm;t&odjrifvm&ayonf? ypPnf;rJh tm%m&Sifpepf r[kwfv#if tvGefazmufjyefaomolrsm; (±k&Sm;wGif aumufeDavmhzf/ *smreDwGif uyf(yf) ESifh taygif;ygrsm;). tm%m&Sifpepf rkcsyifjzpfvdrfh&rnf[k tawG@t}uHKt& odjrif&ayrnf?

EdkifiHwumh tvkyform;v_yf&Sm;r_twGif; vlwef;pm;tod&Sdonfh wyfOD;/ qdkvdkonfrSm uGefjrLepfygwDrsm;/ uGefjrLepf0g'tkyfpkrsm;ESifh *dk%f;rsm;.avmavmq,f vkyfief;wm0efonfum; us,fjyef@onfh (,cktcgrSm trsm;ydkif;onf tdyfarmusae=uao;onfh/ or±kd;us jzpfr_a=umifh rwufºuao;onfhrwkefrv_yfjzpfae=uao;onfh wdrfjrKyfae=uao;onfh) vlxk}uD;tm; [email protected];topfqDodk@ acgif;aqmif acgif;aqmif acgif;aqmif acgif;aqmif acgif;aqmif EdkifpGrf;&Sda&;/ odk@r[kwf twd tusqdkaomf rdrdwdk@ygwDudk acgif;aqmifEdkifpGrf; &Sd±Hkru &Sd±Hkru &Sd±Hkru &Sd±Hkru &Sd±Hkru Tvlxkrsm;udkyg taetxm;topfqDodk@ wufvSrf;ul;ajymif;&mY acgif;aqmifEdkifpGrf; &Sda&;yifjzpfonf?tacsmif0g'ESifh qdk&S,fa&SmfAif0g'wdk@tm; tawG;tac:t&/ EdkifiHa&;t& vHk;0ratmifEdkifcJhygu ordkif;qdkif&m yxrvkyfief;wm0ef (ypPnf;rJhvlwef;pm;.tod&Sdaom wyfOD;tm; qdkAD,uftm%mESifh tvkyform;vlwef;pm; tm%m&Sifpepfbufodk@ a&mufvmatmif odrf;oGif;a&;wm0ef) udk ajz&Sif;Edkifvdrfhrnfr[kwfay? xdk@twl vuf0Jw&m;ao0g'udk acsr_ef;ypfjcif; vuf0Jw&m;ao0g'trSm;tm; vHk;0ausmfeif; okwfoifjcif;rjyKygu rsufarSmuf&ifqdkifae&aom'kwd,vkyfief;wm0ef qdkvdkonfrSm awmfvSefa&;twGif;Y wyfOD;tm; atmifyGJ&a&;udk tmrcHxm;Edkifonfh taetxm;topfodk@ vlxkrsm;tm; acgifaqmifoGm;Edkifa&;qdkonfh vkyfief;wm0efonfvnf; +yD;ajrmufEdkifvdrfhrnf r[kwfay?

u|efawmfwdk@. vkyfief;wm0efonf ypPnf;rJhvlwef;pm; wyfOD;tm;uGefjrLepf0g'bufodk@ odrf;oGif;a&; (,cktcgYvnf; wpHkwckaom twdkif;twmt& Todk@jzpfaeao;onf) jzpfaeonfESifhtr# 0g'jzef@csda&;vkyfief;onfyxrtqihfae&mwGif &S dcJ hayonf? TbufrSaeIajym&v#if tpkuav;pdwf"mwf csKd@,Gif;csufrsm; &Sdaeonfh 0g'jzef@csdonfh tpkuav;rsm;yifv#if tusKd;&SdI &vm'faumif;rsm;udk ay;Edkifayonf? odk@aomf ,ckuJhodk@ vlxkrsm;.vufawG@jyKrlaqmif&Gufcsufodk@ a&muf&Sdvmonfh tcsdefrSmqdkv#if aemufqHk;aemufqHk;aemufqHk;aemufqHk;aemufqHk;ydwf ,wdjywfppfyGJydwf ,wdjywfppfyGJydwf ,wdjywfppfyGJydwf ,wdjywfppfyGJydwf ,wdjywfppfyGJtwGuf tu,fI Todk@ajymEdkifcGifh&Sdrnfqdkygu rsm;jym;

107

vSonfh wyfrawmf}uD;rsm;udk pDpOfae&mcsxm;jcif;/ oufqdkif&mvl@tzGJ@tpnf;&Sdvlwef;pm;tiftm;pkrsm; tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;udk wef;pDae&mcsxm;jcif;qdkonfh umvodk@a&mufonfh tcsdefrSmqdkv#if vkyfaeus0g'jzef@csd±Hkr#ESifhvnf;aumif;/ “oef@pifaom” uGefjrLepf0g' trSefw&m;rsm;tm; xyfjyefwvJvJajym±Hkr#ESifhvnf;aumif; tusKd;r&Sdawmhay? TtcsdefYqdkv#if vlxktm; acgif;raqmifbl;ao;aom tpkuav;. 0g'jzef@csda&;orm;wOD; wGufcsufouJhodk@ aomif;*%ef;jzifhrwGufcsuf&? TuJhodk@tcsdefrsKd;Y odef;ESifhoef;ESifhcsDI wGufcsuf&rnf? TtajctaeYqdkv#if u|efawmfwdk@onf awmfvSefaomvlwef;pm;. wyfOD;udk ouf0if,Hk=unfvmatmif vkyf+yD;+yDavm[k rdrdudk,frdrdar;=u±Hkr#ru vuf&Sdvl@tzGJ@tpnf;&Sd vlwef;pm;tm;vHk; tm;vHk; tm;vHk; tm;vHk; tm;vHk; rkcsyifc|if;csufr&Sd vlwef;pm;tm;vHk;. ordkif;t& xda&mufaomtcef;rS yg0ifonfhtiftm;rsm;tm; wef;pDae&mcs+yD;jzpfI,wdjywfppfyGJtwGuf t&m&monf vHk;0&ifhrSnfh ae+yDavm qdkonfudkvnf;ar;&OD;rnf? qdkvdkonfrSm (1) u|efawmfwdk@udk&efrlaeonfh vlwef;pm; tiftm;pkrsm; tm;vHk;. tusOf;tusyfwGifusa&mufr_/ ‚wdk@tcsif;csif; cdkuf&efjzpfyGm;r_ [email protected];ESifh rr#onfh wdkufyGJtwGif;Y olwdk@udk,fwdkif tm;,kwfapr_rsm; tvHktavmufjzpfvm&rnf? (2) awGa0aom/ ,drf;,dkifaom/ rwnf+idrfaom/ =um;tpdwftydkif;jzpfaom/ qdkvdkonfrSm "e&Sifvlwef;pm;ESifh uGJjym;aom "e&Sifaygufpvlwef;pm; "e&Sifaygufp 'Drdku&ufrsm;onf jynfolrsm;a&S@arSmufwGif rdrdwdk@udk,frdrdwdk@ tjynfht0azmfxkwfjy+yD; rdrdwdk@. vufawG@t&c|wf+cHKusjcif;/ ysufpD;cJhjcif;tm;jzifh vHk;0 t&Suf&ap&rnf? (3) ypPnf;rJhvlwef;pm;twGif; "e&Sifvlwef;pm;udk qef@usifonfh tjywfom;qHk;/ t&J&ifhqHk;awmfvSefaom jyKrlvkyf&Sm;r_udk axmufcHonfh vlxk.pdwf"mwfonf wufºuvmI tiftm;}uD;rm;pGm }uD;xGm;pjyKvm&rnf? xdktcgY awmfvSef a&;onfwu,fwrf;&ifhrSnfhaeay+yD? xdktcgY tu,fI u|efawmfwdk@onf txufwGiftwdkcsKyfazmfjyonfh ta=umif;tcsufrsm;udk rSefuefpGmxnfhwGufxm;ygu/tcsdeftcgudk rSefuefpGma&G;cs,f owfrSwfxm;ygu u|efawmfwdk@. atmifyGJonftmrcHcsuf wu,fwrf; &Sdvmvdrfhrnfjzpfonf?

wzufwGif csmcsDrsm;ESifh vGdKufa*smhrsm;. (Todk@aom EdkifiHa&;yHkpHrsm;onf wdkif;jynftm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;Y&Sd=uI tvGefao;i,fonfh trsKd;om; jcm;em;

108

csufrsm; yg&Sdae=uayonf) t=um;&SduGJvGJcsufrsm;ESifh/ tjcm;wzufY [if'gqifrsm;ESifh vGdKufa*smhrsm;t=um;&Sd uGJvGJcsufrsm;onf oef@pifaom uGefjrLepf0g'qdkvkdonfrSm taumif;txnfrJhaom uGefjrLepf0g' (0g) vufawG@t& vlxk.EdkifiHa&; aqmif&Gufcsuftqifhxd &ifhrSnfhrvmao;onfh uGefjrLepf0g' tjrifrS=unfhv#if tvGefao;r$m;I rnfodk@r# ta&;r}uD;ay? odk@aomf vlxkrsm;.vufawG@aqmif&Gufcsuf tjrifrS=unfhcJhv#if TuGJvGJcsufonf tvGefw&mta&;}uD;ayonf? vlwef;pm;tod&Sdonfh tawG;tac:t& ,Hk=unf xufoefr_&Sdonfh 0g'jzef@csdol jzpfvdk±Hkr#ru awmfvSefa&;twGif;Y vlxkrsm;tm;vlxkrsm;tm;vlxkrsm;tm;vlxkrsm;tm;vlxkrsm;tm; vufawG@ acgif;aqmifolvnf; jzpfvdkonfh uGefjrLepfwOD;. vkyfief;wm0efESifh ta&;udpPw&yfvHk;onf TuGJvGJcsufrsm;udk xnfhoGif;pOf;pm;&ef/ T “rdwfaqGrsm;”. t=um;&S d & S d& S dor# TrdwfaqGrsm;tm;vH k ;wd k @tm; &S d& S dor# TrdwfaqGrsm;tm;vH k ;wd k @tm; &S d& S dor# TrdwfaqGrsm;tm;vH k ;wd k @tm; &S d& S dor# TrdwfaqGrsm;tm;vH k ;wd k @tm; &S d& S dor# TrdwfaqGrsm;tm;vH k ;wd k @tm; csnf he J @aponfhra&SmifvGJEdkifonfh twdkuftcHjzpfr_rsm; vHk;0&ifhrSnfhrnfh tcsdeftcgudk wGufqqHk;jzwf&ef jzpfayonf? uGefjrLepf0g' tawG;tac:rsm;tay: twdkif;tqr&SdopPm&Sdr_tm; vufawG@bufwGif vdktyfaomaphpyfa&;/ txdkuftav#mufvkyfjcif;/ oabmwlcsufjyKvkyfjcif;/ aumufaumufauG@auG@vkyfjcif;/ aemufqkwfjcif; tp&Sdonfwdk@udk usifhoHk;EdkifpGrf;&Sdr_ESifh aygif;pyfay;&rnf? Todk@jyKvkyfjcif;jzifh [if'gqifrsm; (yk*~dKvft&ajymjcif; r[kwfygu rdrdwdk@udk,fudk qdk&S,fvpfrsm;[k ac:xm;=uonfh "e&Sifaygufp'Drdkua&pD udk,fpm;vS,frsm;jzpfaom 'kwd,tifwmae&Sife,f ol&Jaumif;rsm;udk qdkvdkayonf) tm; EdkifiHa&;tm%m&a&;ESifh xdkrSwzef jyKwfusoGm;a&;udk jrefqefapvdrfhrnf? u|efawmfwdk@ tawG;tac:rsm;. pdwf"mwft& uGefjrLepf0g'qDodk@ vlxkrsm;tm; wu,fwrf;tod^m%fay;vdrfhrnf jzpfonfh vufawG@tm;jzifh [if'gqifrsm; rvGJraoGysufpD;a&;udk jrefqefapvdrfhrnf? [if'gqifrsm;/ vGdKufa*smhrsm;ESifh csmcsDrsm;(rif&SDApfrsm;ESifh qdk&S,fvpf awmfvSefa&;orm;rsm;/ zGJ@pnf;yHk'Drdku&ufrsm;ESifhbk&if*dk%f;om;rsm;/ &Sdwf'Drefrsm;/ "e&Sifrsm;ESifh uyfpf0g'Drsm; ponfwdk@) [email protected]=um;wGif ra&SmifvGJEdkifaom pdwf0rf;uGJr_rsm;/ &efjzpfr_rsm;/ twdkuftcHjzpfr_rsm;ESifh vHk;0oabmuGJvGJr_rsm;udk vsifjrefapvdrfhrnf? ypPnf;rJhvlwef;pm;.jywfom;onfhxdk;ppfjzifh ‚wdk@tm;vHk;udk wdkufzsuf+yD; EdkifiHa&;tm%mudk odrf;ydkufa&;twGuf txGwftjrwf yk*~vdu ydkifqdkifr_pepf. a'gufwdkif}uD;rsm;

109

t=um;&Sd oabmuGJvGJr_rsm; txGwftxdyfodk@ a&muf&Sdvmrnfh tcGifhtcgudka&G;cs,fEdkif&rnf?

a,bk,sordkif; txl;ojzifhawmfvSefa&;rsm;. ordkif;onf a&S@wef;ta&mufqHk;aom vlwef;pm;rsm;. taumif;qHk;ygwDrsm;ESifh vlwef;pm;todt&SdqHk;aom wyfOD;rsm;u awG;qxm;onfxuf ydkrd kItESpfom& jynfhpHkayonf? ydkrdkItrsKd;tpm;pHkvifI ydkrdkIbufaygif;pHkusayonf? ydkrdkItoufyg+yD;ydkrdk “yg;eyf”ayonf? Tonfudk em;vnfEdkifayonf? tb,fa=umifhqdkaomftaumif;qHk;aom wyfOD;onf vlaomif;tcsKd@. vlwef;pm;tod&Sdr_rsm;/ qENrsm;/ jyif;jyxufoefr_rsm;ESifh awG;qr_wdk@udkomv#if azmfjyEdkifI awmfvSefa&;rSmrl vl@pGrf;&nfrSefor# txl;wvnf tpGrf;ukefazmfjyvmonfhtcgY jrifhwufvm+yD; txufjrufqHk; vlwef;pm;wdkufyGJu v_H@aqmfay;vdkufonfh oef;aygif;rsm;pGm. vlwef;pm;tod&Sdr_/ qENxufoefr_ESifh awG;qr_wdk@jzifh azmfaqmif=uaoma=umifh jzpfonf? TrSaeI tvGef@tvGef ta&;}uD;onfh vufawG@usaomed*Hk;csKyfcsufESpf&yf xGufay:vmavonf? yxrtcsufrSm rdrd.vkyfief;wm0efudk+yD;ajrmufap&ef twGufqdkv#if awmfvSefaom vlwef;pm;onf vl@tzGJ@tpnf;v_yf&Sm;r_.o¿mefrsm; odk@r[kwf bufrsm;tm;vHk; tm;vHk; tm;vHk; tm;vHk; tm;vHk; c|if;csufr&SdydkifEdkif&rnf(EdkifiHa&;tm%m odrf;ydkuf+yD;onfhaemufY tm%mudkr&cifwkef;u r+yD;ajrmufcJhao;onfh t&mrsm;udk wcgw&HwGif }uD;rm;aompGefhpm;r_jyK+yD; tE©&m,fESifh&ifqdkif&um +yD;ajrmufapcJh&ayonf?) 'kwd,tcsufrSm awmfvSefaom vlwef;pm;onf o¿mefwckudk tjcm;o¿mefwckjzifh tjrefqefqHk; ±kwfw&uf tpm;xdk;Edkif&ef tqifoifhjzpfae&rnf?

ppfwyfwwyfonf &efolwGif&Sdaom odk@r[kwf &SdEdkifvdrfhrnfjzpfaomvufeuftm;vHk;/ wdkufyGJy&d,m,fESifh enf;emtm;vHk;wdk@udk toHk;jyKwwfatmifrdrdudk,fudkavhusifhrxm;ygu rdkufrJr_rsm;udk jyKrlaeonf odk@r[kwf &mZ0wfr_rsm;udkyif usL;vGefaeonf[k ,lq=uvdrfhrnfjzpfonf? odk@aomf Ttcsufonf ppfa&;xufEdkifiHa&;wGif ydkIta&;ygayonf? EdkifiHa&;bufwGifqdkv#ifaemifvmrnfh xl;jcm;onfh ta=umif;tcsufrsm;atmufY u|efawmfwdk@twGufrnfodk@aom wdkufyGJenf;emrsm;onf toHk;csEdkifI tcGifhaumif;&apEdkifrnfqdkonfudk }udKwifwGufq&ef tvGefyifcJ,Of;ayonf? wdkufyGJenf;emrsm;

110

tm;vHk;udk u|efawmfwdk@ rykdifEk difxm;ygu tjcm;vlwef;pm;rsm;. taetxm;onf u|efawmfwkd@ csKyfudkifEdkifr_xufausmfvGefI ajymif;vJr_rsm;vm+yD;‚a=umifh u|efawmfwdk@ txl;csnfheJ@aeonfh v_yf&Sm;r_o¿mefrsm; a&S@wef;odk@a&mufvmygu u|efawmfwdk@onf jyif;xefaom qHk;±_H;r_rsm;/ wcgw&H tqHk;tjzwfay;aom qHk;±_H;r_rsm;ESifh }uHKawG@&vdrfhrnf jzpfayonf? rnfodk@yif jzpfapu|efawmfwdk@onf wdkufyGJenf;emrsm;tm;vHk;udk yd kifEd kifxm;ygu &efoludktEW&m,f tay;EdkifqHk;/ tjrefqefqHk; aoapavmufaom vufeufrsm;udk u|efawmfwdk@xkwfoHk;&ef tajctaeu cGifhrjyKonfhwdkifatmif atmifyGJ&&ef aocsmapayonf? tb,fa=umifhqdkaomf wu,fa&S@wef;a&mufI wu,fawmfvSefaom vlwef;pm;udk u|efawmfwdk@ udk,fpm;jyKxm;aoma=umifh jzpfayonf?tawG@t}uHK r&Sdao;onfh awmfvSefa&;orm;rsm;u wdkufyGJ. Oya'yenf;rsm;onf awmfvSefa&;qef+yD; wdkufyGJ. Oya'wGif;enf;rsm;onf tacsmifqefonf[k r=umc% xifjrif,lqcJh=uonf? tb,fa=umifhqdkaomf txl;ojzifhOya'wGif;Yqdkv#if "e&Sifvlwef;pm;onf tvkyform;rsm;tm; r=umc%yif(twdtustm;jzifh qdk&aomf“+idrf;csrf;aom”awmfvSefa&; r[kwfaom tcsdefrsm;wGif) vdrfnmvSnfhzsm; wywf±dkufaoma=umifh jzpfayonf? odk@aomf TonfrSm rrSefay? Oyrm 1914-1918 ckESpf e,fcsJ@ppfuJhodkaom umvu tvGwfvyfqHk;aom 'Drdkua&pD wdkif;jynf&Sd "e&Sifrsm;u tvkyform;rsm;tm;apmfum;±dkif;pdkif;pGm vdrfnmvSnfhzsm;I trSefw&m;jzpfonfh ppfyGJ.vk,ufa&;vuQ%mrSefudk ajymqdkcGifhrjyKonfh tcgrsKd;Y wdkufyGJ.Oya'enf;rsm;udk rusifhoHk;Edkifaom odk@r[kwf usifhoHk;vdkpdwfr&Sdaom (rvkyfEdkif[k rajym=uygESifh vkyfvdkpdwf r&Sd[k ajym=uprf;yg) EdkifiHa&;ygwDrsm;ESifh acgif;aqmifrsm;onf t acsmif0g'Drsm;ESifh tvkyform;vlwef;pm;. opPazmufrsm; trSefyifjzpf=uonf? odk@aomfwdkufyGJ. Oya'yo¿mefrsm;tm; Oya'wGif;wdkufyGJ. o¿mefwdkif;ESifh aygif;pyfay;EdkifpGrf;r&Sdonfh awmfvSefa&;orm;rsm;onf wu,fyiftnHhzsif;qHk; awmfvSefa&;orm;rsm; jzpf=uayawmhonf? awmfvSefa&;onf aygufuGJvm+yD; t&Sdeft[kef jyif;xefaepOfwGifvnf;aumif;/ awmfvSefa&;. qGJaqmifoGm;jcif; cH&onfhtwGufa=umifhjzpfap/ awmfvSefa&;cwfpm;aeaoma=umifhjzpfap/ wcg w&HtacsmifyGaygufwdk;a&; &nf&G,fcsufrsm;a=umifhjzpfap vlwdkif;vlwdkif; awmfvSef

111

a&;xJygvm=uonfh tcsdefwGifvnf;aumif; awmfvSefa&;orm;wa,mufjzpfa&;onf rcJ,Of;vSay? atmifyGJ&+yD;onfhaemufwGif ypPnf;rJhvlwef;pm;onfcufcufcJcJ vHk;yrf;wdkufcdkuf+yD;rSom/ emusifyifyef;r_rsm;pGmwdk@udk cHpm;+yD;rSomTtwkta,mif awmfvSefa&;orm;rsm;xHrS vGwfajrmufEdkifayvdrfhrnf?wdkuf±dkuf twdtvif; wu,fhvlxkvuQ%maqmifaom awmfvSefaomwdkufyGJqifEGJ&ef ta=umif;tcsufrsm; rwnf&Sdao;aomrwnf&Sdao;aomrwnf&Sdao;aomrwnf&Sdao;aomrwnf&Sdao;aomtcsdefwGif awmfvSefa&;orm; jzpfa&;onfvnf;aumif;/ awmfvSefaomtzGJ@tpnf;rsm;ESifh wcgw&Hwu,fwrf; azmufjyefonfh tzGJ@tpnf;rsm;xJwGifjzpfap/ awmfvSefaomtajctaersm; wGifjzpfap/ awmfvSefaom v_yf&Sm;r_enf;emrsm;. vdktyfr_tm;csufjcif; vufiif;em;rvnfao;onfh vlxkrsm;twGif;wGifjzpfap awmfvSefa&;. tusKd;aus;Zl;rsm;tm; (0g'jzef@ynmay; v_H@aqmfpnf;±Hk;jcif;jzifh) umuG,f EdkifpGrf;&Sda&;onfvnf;aumif; ydkrd kcufcJayonf? jzpfvmyguvnf;tvGeftzkd;xdkufwef vSayonf? }uD;jrwfaom/ ppfrSefaom tqHk;tjzwfay;onfh tqHk;owfawmf vSefa&;wdkufyGJqDodk@ vlxkrsm;tm; a&S@aqmifa&S@aqmifa&S@aqmifa&S@aqmifa&S@aqmifEdkifrnfhtcdkiftrmvrf;a=umif; odk@r[kwf ta&;tcif;. xl;jcm;onfh tvSnfhtajymif;wdk@udk&SmazGa&;/ E_dufE_dufc|wfc|wf ppfaq;a&;ESifh rSefuefwduspGm qHk;jzwfa&;wdk@onf ,cktcg taemuf Oa&myESifh tar&duefwGif&Sdaom uGefjrLepf0g'.t"du vkyfief;wm0efrsm; jzpfayonf?

Oyrm *&dwf+Adwdefqdk=uygpdk@? Tae&mY ppfrSefaom ypPnf;rJhvlwef;pm;awmfvSefa&;onf rnfr#apmpGm awmufavmifvmrnf qdkonfudkvnf;aumif;/vuf&SdtcgwGif tdyfarmusae=uonfh tvGefus,fjyef@aom vlxkrsm;tm;Edk;=um;wufºuap+yD; wdkufyGJtwGif;odk@ ydk@aqmifa&;udk tusKd;jyKrnfrSm rnfonfhvufwavmta=umif;&if;rsm;enf;vufwavmta=umif;&if;rsm;enf;vufwavmta=umif;&if;rsm;enf;vufwavmta=umif;&if;rsm;enf;vufwavmta=umif;&if;rsm;enf; qdkonfudkvnf;aumif; u|efawmfwdk@rajymEdkif? xdk@jyif rnfolrSvnf;}udKwifI ajymEdkifvdrfhrnf r[kwfay? xdk@a=umifhajcav;acsmif;pvHk;tm; oHcGmaumif;aumif;±dkufxm;+yD; (uG,fvGefol yvufcfaemhzfonf rmhufpf0g'DESifh awmfvSefa&;orm; jzpfcJhpOfu r=umc%ajymcJh ouJhodk@) toifhjyifqifxm;a&;onf u|[email protected] jzpfayonf? ygvDrefpepf. tusyftwnf;a=umifhvnf;aumif;/ odk@r[kwf ar#mfvifhcsufuif;rJhatmif ±_yfaxG;um wae@wjcm;em=unf;zG,fjzpfvmI xufjrufvmaom udk

112

vdkeDESifh e,fcsJ@orm;wdk@. yËdyuQrsm;xJrS ay:xGufvmonfh tusyftwnf;a=umifhvnf;aumif;/ odk@r[kwf tjcm;aomta=umif;rsm; tp&Sdonfwdk@a=umifhvnf;aumif;“wmusKd;ayguf&ef”“a&cJxk+ydKuGJ&ef”jzpfEdkifayonf? u|efawmfwdk@onf *&dwf+Adwdef&Sd ypPnf;rJhawmfvSefa&;. uH=urRmudk tqHk;tjzwfay;rnfhwdkufyGJtrsKd;tpm;udk aqG;aEG;ae=uonf r[kwfay? (xdktcsufESifhywfoufIuGefjrLepfwOD;wavur# oHo,r&Sday? u|efawmfwdk@twGufqdkaomf Tjy\emonf ajz&Sif;+yD;om; jzpfayonf? wduspGm ajz&Sif;+yD;om; jzpfavonf)u|efawmfwdk@ aqG;aEG;aeonfrSm vuf&SdtcgY tdyfarmusaeonfh ypPnf;rJh vlxkrsm;tm; v_yf&Sm;vmaprnfh/ xdk@jyif‚wdk@tm; awmfvSefa&;odk@ wdkuf±dkuf acgif;aqmifoGm;rnfh vwfwavmta=umif;&if; vwfwavmta=umif;&if; vwfwavmta=umif;&if; vwfwavmta=umif;&if; vwfwavmta=umif;&if; jzpfayonf? Oyrm jyifopf"e&SiforRwEdkifiHtwGif;wGif EdkifiHwumESifh jynfwGif;ESpfzufpvHk;Y awmfvSefa&; ta=umif;tcsufrsm;&Sdr_onf vuf&Sdtcsdefcgxuf tqw&mru avsmhenf; aeonfhtcgwGif azmufjyefaomppfrsKd;EG,fwdk@. aumufuspfonfh vSnfhpm;npfywfr_aygif;rsm;pGmteufrS wck ('a&;zwfpftr_2424242424) uJhodk@aom“rar#mfvifhonfh”“ao;i,fonfh”vwfwavmta=umif;&if;uyif jynfwGif;ppf jzpfvkeD;txdjynfolrsm;tm; ac:aqmifEdkifcJhonfudk rarh=uESifh?

*&dwf+Adwdef&Sd uGefjrLepfrsm;onf ygvDrefa&G;aumufyGJrsm;ESifh +Adwdo#tpdk;&. tdkif,mvefay:vpD/ udkvdkeDay:vpDESifh wurBmvHk;twdkif;twm&Sdonfh e,fcsJ@0g'ay:vpDwdk@&Sd tajymif;tvJrSefor#udkvnf;aumif;/ trsm;jynfolb0. tjcm;aome,fy,f t0ef;t0dkif;ESifh buftm;vHk;udkvnf;aumif;tqufrjywf r,drf;r,dkif tav#mhray;bJ toHk;csoifhI Tbuftm;vHk;Yenf;opfrsm;twdkif;/ qdkvdkonfrSm uGefjrLepf0g'enf;rsm;twdkif; 'kwd ,tifwmae&Sife,f pdwf"mwfr[kwfonfh wwd,tifwmae&Sife,f. pdwf"mwft&vkyfaqmifoifhayonf? u|efawmfhtzkd@ Tae&mY ygvDref a&G;aumufyGJESifhygvDrefwdkufyGJtwGif;odk@ yg0ifonfh “±k&Sm;”enf;/ “aAmf&SDApf”enf;wdk@udk azmfjy&eftwGuf tcsdefvnf;r&/ ae&mvnf; r&Sday? odk@aomf ‚rSm jzpfaeustaemufOa&my ygvDrefwdkufyGJrsm;ESifh vHk;0rwlonfhtcsufudkum; wdkif;wyg;&SduGefjrLepfrsm;tm; u|efawmf wxpfcsajymEdkifcJhayonf? TrSaeI ed*Hk;csKyfcsufr=umc%qGJxkwf,l=uonfrSmæ“rSefayonf xdkudpPonf ±k&Sm;jynfwGif;

113

Yjzpfonf? u|efawmfwdk@ jynfwGif;wGifum; ygvDrefpepfonfum; jcm;em;ayonf” [lonfh rSm;,Gif;onfh ed*Hk;csKyfcsufw&yf jzpfonf? wdkif;jynftm;vHk;&SduGefjrLepfrsm;/ qdkvdkonfrSm wwd,tifwmae&Sife,ftm; axmufcHolrsm;.wm0efonf buftoD;oD;wGifvnf;aumif;/ b0.buftm;vHk;wGifvnf;aumif; qdk&S,fvpf tvkyform;or*~ qif'Du,f0g'wdk@. ygvDref vkyfudkifenf;a[mif;udk uGefjrLepfvkyfudkifenf;opftjzpfodk@ ajymif;vJypf&efajymif;vJypf&efajymif;vJypf&efajymif;vJypf&efajymif;vJypf&ef jzpfonf?±k&Sm;jynfYvnf; a&G;aumufyGJrsm; twGif;wGif tacsmiform;tjyKtrlrsm;/"e&SiftjrwftpGef;wGufr_ppfppfESifh t&if;&Sifvdrfnmr_ppfppf tajrmuftjrm;onf tpOf&SdcJhayonf? taemufOa&myESifh tar&du&Sd uGefjrLepfrsm;onf jzpf±dk;jzpfpOf r[kwfonfh tacsmif0g'r[kwfonfh udk,fusKd;&Smjcif; r[kwfonfh/ygvDref0g'topfw&yfudk zefwD;wwfatmif avhvmqnf;yl;&rnf? uGefjrLepfygwDrsm;u rdrdwdk@. aºu;a=umfoHrsm;udk xkwfjyef&rnf? ppfrSefonfh ypPnf;rJhrsm;onf pnf;±Hk;r_r&Sdonfh tESdrfcHqif;&Jom;wdk@. ulnDr_jzifh pm&Gufpmwrf;rsm;tm; tvkyform; aetdrfrsm;/ aus;vufypPnf;rJhrsm;ESifh vlolta&muftaygufenf;onfh aus;&Gmrsm; (ta=umif;nD!GwfyHkrSm ±k&Sm;ESifhpmv#if Oa&myYvlolta&muf taygufenf;onfh aus;&Gmta&twGufonf tawmfenf;ayonf? t*Fvef&Sd ta&twGufrSm tvGef@tvGefyif enf;ayonf) &Sdv,form;rsm;. wJukyfrsm;xJodk@ ta&mufjzef@a0oifhayonf? olwdk@onf omrefvlxkrsm;0ifxGuf&m pm;aomufqdkifrsm;odk@ oGm;oifhum omrefvlxkrsm;. or*~rsm;/toif;tzGJ@rsm;ESifh ta&;ay: tpnf;ta0;rsm;xJodk@ xdk;azmuf0ifa&mufIjynfolvlxkrsm;ESifh pum;ajymoifhayonf? odk@aomf ynm&Sdqefqef (odk@r[kwfygvDrefxJY ajymqdkouJhodk@) avoHrsKd;jzifh rajymoifhay? olwdk@onf ygvDreftwGif; “trwfae&mrsm;”&a&;twGuf tenf;i,fr# r}udK;pm;oifhbJ ae&mwumY vlxkrsm;. tawG;tac:udk E_d;qGay;+yD; wdkufyGJtwGif;okd@ olwdk@ yg0ifvma&;udkvnf;aumif;/ "e&Sifrsm;tm; [email protected];udkudkif+yD; ‚wdk@ wnfaxmifxm;onfh ,EW&m;rsm;/ ‚wdk@u owfrSwfxm;onfh a&G;aumufyGJrsm;jynfolvlxk w&yfvHk;tm; wifjyxm;onfh ‚wdk@. arwWm&yfcHcsufrsm;tm;toHk;csa&;udk }udK;yrf;oifhayonf? vlxkrsm;tm; aAmf&SDApf0g'ta=umif;udk&Sif;jy&rnf? ("e&Sifvlwef;pm;. tkyfcsKyfr_atmufY) a&G;aumufyGJ umvrSty

114

omref tcsdefwGif TuJhodk@aom tcGifhaumif;rsm;udk r&&SdEdkifa=umif; em;vnfxm;&ef vdkayonf? ("rRwmyif oydwf}uD;rsm; ay:aygufae onfh umvrSmt}uHK;r0ifay? tb,fa=umifhqdkaomf ±k&Sm;jynfY oydwf}uD;arSmufonfhtcgrSmqdkv#if jynfolw&yfvHk;udk v_H@aqmfonfh tvm;wtvm;wtvm;wtvm;wtvm;wl ,EW&m;. vkyfaqmifr_onf yd krd kIjyif;xefayonf) taemufOa&myESif h tar&duwGifTonfudkvkyfudkif&ef tvGefcufcJayonf? tar&duwGif tvGef@tvGef cufcJayonf? odk@aomf ‚udkvkyfudkifEdkifI vkyfvnf;vkyf&rnfjzpfonf? tb,fa=umifhqdkaomf uGefjrLepf0g'. vkyfief;wm0efrsm;onf }udK;yrf;tm;pdkufr_r&SdbJr+yD; ajrmufEdkifaoma=umifh jzpfonf? u|efawmfwdk@onf wae@wjcm; axGjym;vmonfh wae@wjcm; vl@tzGJ@tpnf;b0. XmecGJrsm; tm;vHk;ESifh eD;uyfpGmqufoG,faeonfh XmecGJ wck+yD;wck e,fy,fwck+yD;wckudk "e&Sifrsm;xHrS"e&Sifrsm;xHrS"e&Sifrsm;xHrS"e&Sifrsm;xHrS"e&Sifrsm;xHrSodrf;,odrf;,odrf;,odrf;,odrf;,laeonfh vufawGvufawGvufawGvufawGvufawG@vkyfief;wm0efrsm; +yD;ajrmufap&ef }udK;yrf;vkyfaqmif&rnf jzpfonf?

*&dwf+AdwdefwGif ppfwyfrsm;ESifh “rdrd” EdkifiH&Sd tzdESdyfcH&aom/ wef;wltcGifhta&; r&Sdaom/ trsKd;om;/ (tdkif,mvefESifh udkvdkeDrsm;) twGif;Yvnf;/enf;vrf;opft& (qdk&S,fvpfenf;vrf; t&r[kwfbJ uGefjrLepfenf;vrf;t&/jyKjyifa&;enf;vrf;t& r[kwfbJ awmfvSefa&;enf;vrf;t&) 0g'jzef@csda&; v_H@aqmfa&;ESifh pnf;±Hk;a&; vkyfief;rsm;udk vkyfudkif&ayrnf? tb,fa=umifhqdkaomfa,bk,se,fcsJ@0g' acwftwGif;Y txl;ojzifh ppf+yD;aom ,ckvdk tcsdefwGifppfu jynfolvlxktzkd@ yifyef;qif;&Jr_rsm; jzpfapcJh+yD; tjzpfrSef (oef; q,faygif;rsm;pGmaom jynfolvlxkrsm;. aoa=ur_ESifh udk,ft*FgcsKd@wJh=u&r_rsm;rSm+Adwdo#ESifh *smreD "m;jy 2 OD;teuf rnfol@tm; wdkif;jynf trsm;pk}uD;tm;vk,lEdkifcGifh &,laprnfh jy\emudk qHk;jzwfcsufay;&efomjzpfonf) udk jrifvm&ef vsifjrefpGm rsufpdzGifhay;cJhonfhtcsdefwGif vlr_a&;b0. e,fy,f toD;oD;wdk@Y avmifpmrsm;jzifh txl;wvnfjynfhESufaeum twdkuftcH jzpfaponfh/usyfwnf;r_uyf jzpfaponfh/ vlwef;pm;wdkufyG Jtm; yd krd k jyif;xefaponhfta=umif;tcsufrsm;udk txl;wvnf zefwD;ay;aeayonf? ,cktcgwGifwurBmhvHk;. pD;yGm;a&;usyfwnf;r_uyfESif h Ed kifiHa&;tusyftwnf;wdk@.*,ufatmufwGif wdkif;jynftm;vHk;twGif;Y ra&rwGufEd kifaom rD;yGm;

115

uav;rsm;onf ae&mtESH@jyef@vGifhvsuf&Sd&m rnfonfhrD;yGm;u vlxk}uD;udktxl;v_H @aqmfrnfh rD;awmufrD;v#H}uD;jzpfatmif awmufavmifaprnfhenf;qdkonfudk u|efawmfwdk@roday? odvnf;rodEdkifay? xdk@a=umifh u|efawmfwdk@onf rkcsyifu|efawmfwdk@. opfvGifaom uGefjrLepfrlrsm;jzifh ta[mif;qHk;aom/ ykyfodk;tysufpD;qHk;aom/ tenf;i,fr# ar#mfvifhp&mr&Sd[k xif&aomae&m toD;oD;odk@oGm;I “v_H@aqmfa&;”rsm; vkyfaqmif=u&rnf? odk@r[kwfyguu|efawmfwdk@onf rdrdwdk@vkyfief;wm0efrsm;udk xrf;aqmifEdkif=uvdrfhrnf r[kwfay? tzufzufudk axmufxm;Edkifvdrfhrnf r[kwfay? &Sd&Sdor#vufeufrsm;udkcsKyfudkifEdkifvdrfhrnf r[kwfay? "e&Sifvlwef;pm; ("e&Sifvlwef;pm;onf vl@tzGJ@tpnf;b0. buftoD;oD;udk "e&Sifvlwef;pm;. enf;vrf;t& pDpOfcJh=uonf?,ckrl "e&Sifvlwef;pm;. enf;vrf;twdkif; ‚wdk@tm; zsufqD;vdkufayonf)tm; tEdkifwdkufa&;udk jyifqifEdkifvdrfhrnf r[kwfay? TuJhodk@atmifyGJrsKd; &+yD;onfhaemufYvnf; b0. e,fy,fwdkif;udk uGefjrLepfo¿meft& jyefvnfjyKjyifpnf;±Hk;&efvnf; jzpfEdkifvdrfhrnf r[kwfay?

±k&Sm; ypPnf;rJhawmfvSefa&; atmifjrif+yD;onfhaemufwGifvnf;aumif;/awmfvSefa&;u "e&Sifvlwef;pm;ESifh evAdef;wHk;rsm; ar#mfvifhrxm;=uonfhEdkifiHwumhtwdkif;twmt& atmifyGJrsm;ukd cH+yD;onfhaemufwGifvnf;aumif;urBmwckvHk;onf ajymif;vJcJhayonf? xdk@jyif ae&mwdkif;Yvnf; "e&Sifvlwef;pm;rsm;onf ajymif;vJcJh=uayonf? "e&Sifrsm;onf “aAmf&SDApf”0g'udk a=umufvef@=uum tvGeftrif; a'goxGufcJh=uavonf? TtwGufa=umifhvnf;wzufwGif ta&;tcif;rsm; jzpfay:wdk;yGm;r_rsm;udk wGef;aqmfay;cJhI tjcm;wzufwGif aAmf&SDApf0g'tm; t=urf;zufzdESdyfypf&ef tm±Hkpdkufae=uayonf?odk@jzpfaoma=umifh tjcm;e,fy,frsm;pGmY ‚.taetxm;udk csnfheJ@ apayawmhonf? a&S@wef;a&muf wdkif;jynfrsm;tm;vHk;&Sd uGefjrLepfrsm;onf TtajctaeESpf&yfpvHk;udk rdrdwdk@. enf;y&d,m,frsm;wGif xnfhoGif; wGufq&rnf?

±k&Sm; u'ufESifh u&ifpuDwdk@onf aAmf&SDApfrsm;tm; t±l;trl; xdk;ESufvmonfhtcgrSm txl;ojzifh 1917 ckESpf {+yDvaemufydkif;wGif twdtusqdk&aomf 1917 ckESpf ZGefESifh Zlvdkifvrsm;wGif olwdk@onf “oJoJrJrJ”vkyfcJh=uayonf? "e&Sifowif;pm oef;aygif;rsm;pGmonf aAmf&SDApf0g'udk oHpHk[pf ykwf

116

cwfcJh=uayonf? Tonfyif vlxkrsm;u aAmf&SDApf0g'udk tuJjzwf&mwGifulnDvdkufjcif; jzpfayonf? owif;pm;rsm;tjyif trsm;jynfolb0wckvHk;twGif;Yvnf; "e&Sifvlwef;pm;. “pdwfjyif;jyr_”a=umifh aAmf&SDApf0g' ta=umif;ESifh ywfoufonfh aqG;aEG;jiif;cHkr_rsm; tus,ftjyef@ jzpfay:cJhavonf? ,cktcgwGif wdkif;jynftm;vHk;&Sd oef;ºu,folaX;}uD;rsm;. EdkifiHwumh twdkif;twmt& jyKrlaqmuf&Gufcsufonf u|efawmfwdk@u olwdk@udk ESpfESpfumumaus;Zl;wif&Sdapzkd@yif jzpfaeayonf? olwdk@. aAmf&SDApf0g'tm; xdk;ESuf wdkufcdkufaer_onfvnf; u&ifpuDESifhtaygif;tygwdk@ azmfjycJhonfh pdwfjyif;jyr_uJhodk@wxyfwnf;yif jzpfayonf? olwdk@onfvnf; u&ifpuDrsm;uJhodk@yif “oJoJrJrJvkyfjcif;jzifh”u|efawmfwdk@tm; ulnDulnDulnDulnDulnDae=uayonf? jyifopf"e&Sif vlwef;pm;u aAmf&SDApf0g' qef@usifa&;jy\emudk a&G;aumufyGJxkwfjyefcsuf. tcsuftcsmtjzpf vkyfudkifcJh+yD; E_dif;,SOfcsuft& tv,ftvwfjzpfonfh odk@r[kwfawGa0,drf;,dkifonfh qdk&S,fvpfrsm;udk aAmf&SDApfrsm; jzpfae=u+yD[lI pGyfpGJae=uonf? tar&duef "e&Sifvlwef;pm;onf ajcrudkifrd vufrudkifrdjzpfumaomif;aygif;rsm;pGmaomolrsm;udk aAmf&SDApf[k rouFmr_jzifh zrf;qD;I aAmf&SDApf t}uHqdkonfh vkyfZmwfrsm;udk v$ifhxkwfjcif;jzifh usD;vef@pmpm;tajctaejzpfvm&ef zefwD;=uonf? urBmwGif“0gt&ifh”qHk;aom +Adwdo#"e&Sifvlwef;pm;onf ‚Y m%fynmxufjrufr_ESifh tawG@t}uHKrsm; rnfodk@yif&Sdaeaomfvnf;r,HkEdkifavmufatmif rdkufrJr_rsm;udk jyKusifh=uonf? tv#Hy,f axmufyHhxm;onfh “aAmf&SDApf0g' qef@usifa&;toif;”rsm;udk zGJ@pnf;wnfaxmif=uonf?aAmf&SDApf0g' qef@usifa&; txl;pmayrsm;udk xkwfa0=uonf? aAmf&SDApf0g'udkwdkufcdkuf&eftwGuf rsm;pGmaom 0dZ…mynmonfrsm;/ v_H@aqmfa&;orm;rsm;ESifhbkef;}uD;rsm;tm; iSm;xm;=uonf? xdkta=umif;rsm;a=umifh u|efawmfwdk@onft&if;&Sif*k%foa&&Sd vl}uD;rif;rsm;tm; OD;!¸wf aus;Zl;wif&ayrnf? olwdk@onf u|efawmfwdk@twGuf tusKd;aqmifae=uayonf? olwdk@onf u|efawmfwdk@tm; aAmf&SDApf0g'. tESpfom&ESifh ta&;ygr_udk vlxkrsm;updwf0ifpm;vm&efulnDaeayonf? olwdk@twGuf Todk@rSrvkyfv#ifvnf; rjzpfawmhay? tb,fa=umifh qdkaomf aAmf&SDApf0g'udk udpPwHk;pD&ifa&;ESifh “a&iHkE_wfydwf” vkyfaea&;onf atmifjrifr_r&SdcJhawmhaoma=umifh jzpfayonf?

117

odk@aomf wcsdefwnf;rSmyif vufawG@tm;jzifh "e&Sifrsm;onf aAmf&SDApfwdk@. wzufwnf;udkomv#if awG@jrifcJh=uonf? qdkvdkonfrSm ykefuefxºur_/t=urf;zufr_/ txdwfwvef@jzpfapr_wdk@udkom awG@jrifcJh=uayonf? xdk@a=umifhvnf; TbufwGif ckcH&ef/ twdkuftcHjyK&eftwGuf rdrdudk,fudktxl;wvnfvHk;yef;jyifqifcJhayonf? wpHkwckaom tajctaeYvnf;aumif;/ wpHkwckaomwdkif;jynftwGif;Yvnf;aumif;/ wpHkwckaom umvwdkwckYvnf;aumif; TbufwGif atmifjrifr_ &Sdayvdrfhrnf? TjzpfEdkifr_udk u|efawmfwdk@ wGufqxm;&rnf? odk@rSomv#ifolwdk@ jzpfajrmufatmifjrifyguvnf; u|efawmfwdk@tzkd@ vHk;0xdwfvef@p&m jzpfvdrfhrnfr[kwfay? uGefjrLepf0g'onf trsm;jynfolb0.buftoD;oD;xJwGif wu,fyif }uD;xGm;vmaeonf[k ajymEdkifayonf? ‚ta!‡mifhtwufrsm;udk ae&mwumwGif twdkif;om; awG@jrifEdkifayonf?“ul;pufwwfonfha&m*g” (Tpum;vHk;rSm "e&Sifvlwef;pm;ESifh "e&Sifykvdyfwdk@. toHk;rsm;I “tESpfoufqHk;” jzpfonfh vl}udKufrsm;aom Oyrm ay;csufjzpfonf) onf cE<mudk,fwckvHk;twGif; tjyef@tESH@pdrfh0ifcJh+yD; vHk;0 tjrpfwG,fcJhayonf? tu,fI vrf;aygufwckudk“ydwfypf”&ef txl;vHk;yrf;ygu “ul;pufwwfonfha&m*g” onf tjcm;vrf;aygufwckudk awG@vdrfhrnf? wcgw&H vHk;0rar#mfvifhonfh vrf;aygufwckudkyif awG@&Sdwwfayonf? Tonfudk b0uazmfjyvdrfhrnf jzpfayonf? "e&Sifrsm; ua,mif*wrf;jzpfI aoG;±l;aoG;wef;vkyfjcif;/ tvGeftu|Hvkyfjcif;rsm; vkyfvdkyguvkyfygap? aAmf&SDApfrsm;udk wif}udKvufpm;acsvdkI (tdENd,/ [efa*&D/ *smreD tp&Sdonfh wdkif;jynfrsm;Y) taxmiftaomif;ruaom rae@ujzpf+yD;om; aAmf&SDApfrsm;ESifh reufzefjzpfrnfh aAmf&SDApfrsm;udk owfjzwfvdku owfjzwfygap/ TuJhodk@jyKrlaejcif;onf ordkif;upD&iftjypfay;cJhonfh vlwef;pm;tm;vHk;uJhodk@yif "e&Sifvlwef;pm;u jyKusifhaejcif;jzpfayonf? rnfodk@yifjzpfap tem*wfudk rdrdwdk@ydkifa=umif; uGefjrLepfrsm;odxm;oifhayonf? xdk@a=umifh u|efawmfwdk@onf }uD;jrwfaom awmfvSefa&;wdkufyGJtwGif;&Sd tjyif;xefqHk;aom jyif;jypdwftm; "e&Sifvlwef;pm;u *rl;&SL;xdk; ua,mifuwrf; jzpfr_wdk@ESifhywfoufI acgif;tat;qHk; twnf+idrfqHk;wGufcsufcef@rSef;jcif;ESifh aygif;pyfay;&rnf (rkcsvnf; aygif;pyfay;&rnf)? 1905ckESpfwGif ±k&Sm;awmfvSefa&;onf &ufpufpGmzdESdyfjcif;udk cHvdkuf&onf? 1917

118

ckESpf ZlvdkifvwGif ±k&Sm;aAmf&SDApfrsm;onf ±_H;edrfhcJh&onf? &Sdwf'DrefESifh aemhuD;cfrsm;u "e&Sifrsm;/ bk&if*dk%f;AdkvfcsKyfrsm;ESif yl;aygif;um tvGefusifvnf uvdefusI vdrfnmonfhenf;jzifh *smrefuGefjrLepf 15˜000 ausmfudk owfjzwfvdkuf=uonf? zifvefESifh [efa*&Dwdk@wGifvnf; a&mifjzL+cdrf;ajcmufr_onf tvGefaomif;usef;aeayonf? odk@aomf udpP&yfwdkif;ESifh wdkif;jynfwdkif;Y uGefjrL epf0g'onf xkom;awom;&cJhI }uD;xGm;aeayonf? cdkif+rJpGmtjrpfwG,fvsuf&Sdae+yDjzpfojzifh !‡Of;yef;yef;ESdyfpufjcif;jzifh ‚udkrcsnfheJ@apEdkif? cGeftm;,kwfav#mh roGm;apEdkifcJhbJ ‚udk tm;tifjynfh+zdK;aponf? u|efawmfwdk@tzkd@ atmifyGJqDodk@ ydkrdk,Hk=unfr_&SdpGm ydkrdkcdkif+rJpGm csDwufEdkifap&ef t&mwckom csKd@,Gif;aeayonf? ‚rSm [email protected];y&d,m,frsm;onf tpGrf;ukef aysmhaysmif;r_aysmhaysmif;r_aysmhaysmif;r_aysmhaysmif;r_aysmhaysmif;r_&Sdzkd@ vdktyfa=umif;udk wdkif;jynfwdkif;&Sd uGefjrLepfrsm;tm;vHk;u us,fjyef@IukefpifpGm odem;vnfr_ r&Sdjcif;yif jzpfayonf? txl;ojzifh a&S@wef;a&mufwdkif;jynfrsm;&Sd t}uD;tus,f jzpfay:wdk;yGm;aeaom uGefjrLepfv_yf&Sm;r_wGifTuJhodk@ odem;vnfr_ESifh ‚tm; vufawG@Y toHk;csEdkifpGrf;rsm; ,cktcgr&Sdjcif;yif jzpfayonf?

xdkuJhodk@aom 'kwd,tifwmae&Sife,f. acgif;aqmifrsm;jzpf+yD; qdk&S,fvpf0g'tay: opPm&Sdaom ynm&Sdrmhufpf0g' orm;rsm;jzpf=uonfh aumufpuD;/ atmfwdkabm0g;ESifh tjcm;olrsm; awG@}uHKcJh=uonfh t&mrsm;onf toHk;0ifaom oifcef;pmrsm; jzpfEdkifayonf? (jzpfvnf;jzpfoifhayonf)? olwdk@onfaysmhaysmif;aom enf;y&d,m,frsm;vdktyfa=umif; tjynfht0 odjrifcJh=u+yD;rmhufpf0g'tEkyËdavmr enf;rsm;udk udk,fwdkifavhvmoif,lcJhum tjcm;olrsm;udkvnf; oifay;cJhonf? (TbufwGif olwdk@. vkyfaqmifcsufrsm;onfyifqdk&S,fvpfpmaytm; wefzk d;&S donfh aumif;r_jyKcsufrsm;tjzpf xm0pOfwnf&SdoGm;vdrfhrnfjzpfonf?) odk@aomf olwdk@onf TtEkyËdavmrenf;rsm;udktoHk;cs&mYtoHk;cs&mYtoHk;cs&mYtoHk;cs&mYtoHk;cs&mY TuJhodk@aom trSm;rsm;udk usL;vGefcJh=uonf? odk@jzifholwdk@onfvufawG@xJwGif tEkyËdavmrorm; r[kwfolrsm; jzpfaea=umif; azmfjyvmonf? o¿mefrsm;. vsifjrefpGmajymif;vJaer_ESifh o¿mefa[mif;rsm;twGif;YtwGif;oabmopfrsm; vsifjrefpGm jynfhESufaer_wdk@udk vHk;0yifwGufcsufEdkifpGrf;r&Sdolrsm;jzpfa=umif;wdk@udk azmfjyvmonf? xdk@a=umifh olwdk@. uH=urRmonf

119

[if'Dref/ *ufpf'D/ yvufcfaemhzfwdk@ESifh jcm;em;r_r&SdvSay? olwdk@c|wf+cHKus&onfht"duta=umif;&if;rSm tvkyform;v_yf&Sm;r_ESifh qdk&S,fvpf0g' v_yf&Sm;[email protected]:wdk;yGm;r_ESifh ywfoufonfh twdtus o¿mefwck.“zrf;pm;r_”udkolwdk@cHvdkuf&jcif; jzpfayonf? ‚o¿mef. wzufowfusr_udk olwdk@arhcJh=uavonf? olwdk @onf yuwdbm0 ta=umif;tcsufrsm;a=umif h rkcsyifay:aygufvmonfh jyif;xefaom ajymif;vJr_udk jrifawG@&ef a=umufae=u+yD;oHk;onfESpfxuf}uD;onfqdkonfh omrefjzpfaom jrifjrifcsif; rjiif;EdkifaomtrSefw&m;udk tvGwfusufrSwfI xyfjyefwvJvJ vkyfudkifae=uayonf? odk@aomf EdkifiHa&;onf *%ef;ocFsmxuf tuQ&mocsFmESifh ydkI wlavonf? xdk@jyiftajccHocFsmaA'xuf tqifhjrifhocFsmaA'ESifh ydkIwlayao;onf? wu,fhjzpf&yfrSefrSm qdk&S,fvpf0g'v_yf&Sm;r_. o¿mefa[mif;tm;vHk;onf twGif;oabmopfrsm;udk &&Sd+yD;cJhav+yD? xdk@a=umifh *%ef;rsm;. a&S@wGif trSwftom;opfjzpfaom“tEkwfvuQ%m”ay:xGufvmayawmhonf? odk@aomfvnf; u|efawmfwdk@. ^m%f}uD;&Sifrsm;onf“tEkwfoHk;”onf“tEkwfESpf”xuf}uD;onf[k rdrdESifh tjcm;olrsm;udk acgif;rmpGm qufvuft,HkoGif;cJhayonf?

u|efawmfwdk@onf uGefjrLepfrsm;tm; tvm;wljzpfaom tjcm;wenf;t& usL;vGefaomtrSm;udk xyfIrusL;vGefrdap&ef enf;vrf;&Sm&rnf?odk@r[kwf twdtusqdkaomf “vuf0J”uGefjrLepfrsm; usL;vGefxm;onfh tjcm;wenf;t& usL;vGefxm;onfh tvm;wltrSm;udk apmEdkifor#apmpGm jyKjyifypfI jrefjrefESifh emusifr_enf;Edkifor# enf;pGmz,f&Sif;ypf&efjzpfonf? vuf,mw&m;ao0g'omv#if trSm;r[kwfao;ay? vuf0Jw&m;ao0g'onfvnf;trSm;jzpfonf? "rRwmyif uGefjrLepf0g'wGif;&Sd vuf0Jw&m;aotrSm;. tEW&m,fESifh twdkif;twmonf ,cktcgrSmqdkv#if vuf,mw&m;aotrSm;(qdkvdkonfrSm qdk&S,fa&SmfAif0g'ESif aumufpuD;0g') xuf tqaxmifaygif;ruavsmhyg;ayonf? odk@aomf trSeftm;jzifh Todk@jzpf&jcif;um; vuf0JuGefjrLepf0g'onf tvGefEkysK dao;onfh tEG,fw&yfjzpfaoma=umifhvnf;aumif;/pwifjzpfwnfumpr#omv#if jzpfaoma=umifhvnf;aumif; jzpf&ayonf?Tta=umif;a=umifhyif wpHkw&m ta=umif;tcsuf atmufwGif Ta&m*gudk

120

vG,fulpGm ukoEdkifayonf? u|efawmfwdk@onf tpGrf;ukeftm;xkwfIvnf;a&m*gudkuko&rnf? toGifo¿mefa[mif;rsm;onf tpdwfpdwftjrmjrm aygufuGJysufpD;cJhavonf? tb,fa=umifhqdkaomf toGifo¿mefa[mif;twGif;&SdtwGif;oabm opfjzpfaom ypPnf;rJhvlwef;pm;tm; qef@usifonfh/ azmufjyefonfh twGif;oabmonf tvGeftrif; jzpfay:wdk;yGm;cJhayonf? EdkifiHwumhuGefjrLepf0g' jzpfay: wdk;yGm;r_bufrS =unfhaomf u| efawmfwdk@. vuf&Sdvkyfief;YTuJhodk@cdkifcHhaom/ awmifhwif;aom/ tiftm;}uD;rm;aom vkyfief;twGif;oabm (qdkAD,uf tm%mtwGuf ypPnf;rJhvlwef;pm; tm%m&SifpepftwGuf)yg&Sdaeayonf? TtwGif;oabmonf o¿mefopfrSmyJjzpfjzpf/ o¿mefa[mif;rSmyJjzpfjzpf azmfjyEdkif I azmfvnf;azmfjy&rnfjzpfonf? o¿mefrSefor#o¿mefopfygru o¿mefa[mif;udkyg jyKjyifjcif;/ atmifEdkifjcif;/ odrf;oGif;jcif;wdk@udk jyKvkyfEdkifI jyKvnf; jyKvkyf&rnf jzpfonf? odk@aomf ‚onf o¿mefa[mif;ESifh ajy+idrf;&efr[kwfbJ &Sd&Sdor#o¿mefa[mif; o¿mefopfrSefor#udk+yD;jynfhpHkaom/ tqHk;owfjzpfaom/ tqHk;tjzwfay;aom ukefpifonfh uGefjrLepf0g' atmifyGJtwGuf vufeufjzpfvmatmif jyKvkyf&ef jzpfayonf?

uGefjrLepfrsm;onf tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_ESifh a,bk,svl@tzGJ@tpnf; jzpfay:wdk;yGm;r_wdk@tm; qdkAD,uftm%mESifh ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfwdk@. tESH@tjym;atmifyGJcHa&;qDodk@ tajzmifhwef;qHk;ESifh twdkqHk;vrf;twdkif; !¸ef=um;ay;a&;twGuf tpGrf;ukefvHk;yef;=u&rnf? Tonf rjiif;Edkifonfh trSefw&m;jzpfayonf? odk@aomf ‚ESifhOD;wnf&mbuf wxyfwnf;wGif&Sdonf[k xif&onfh ajcvSrf;wvSrf;r#ydkI vSrf;vdkuf±Hkjzifh trSefonf trSm;jzpfvmayawmhonf? *smrefESifh +Adwdo#vuf0J uGefjrLepfrsm;ajymouJhyif u|efawmfwdk@onf wvrf;wnf;udkom wdkuf±dkufvrf;udkom todtrSwf jyKonf[kvnf;aumif;/ u|efawmfwdk@onf enf;y&d,m,fqifjcif;/ txdkuftavsmufvkyfudkifjcif;/ aphpyfjcif;wdk@udk cGifhrjyK[lIvnf;aumif; ajym&awmhrnf jzpfayonf? TonfrSm trSm;jzpfawmhonf? TuJhodk@aom trSm;rsKd;onf uGefjrLepf0g'tm; tvGefjyif;xefonfh xdcdkufysufpD;r_ ay;vdrfhrnfjzpfonf? wpdwf wydkif;tm;jzifhvnf; ay;cJh+yDjzpfI ,ckvnf; qufvufay;aeqJ jzpfayonf? vuf,mw&m;ao0g'onfum; o¿mefa[mif;rsm;udkom todtrSwfjyKa&;tm;

121

taoqkyfudkifxm;cJhI c|wf+cHKuscJhayonf tb,fa=umifhqdkaomf ‚onftwGif;oabmopfudk vspfvsL±_aoma=umifhjzpfonf? vuf0Jw&m;ao0g'onfum; wpHkw&mo¿mefa[mif;udk c|if;csufr&Sd jiif;y,fr_tm; taoqkyfudkifxm;um twGif;oabmopfonf &Sd&Sdor#o¿mefrsm; tm;vHk;udk jzwfoef;I rdrdvrf;udk twif;xGifaer_tm; rjrifcJh=uay? uGefjrLepfrsm;. wm0efonfo¿mefrsm;tm;vHk;udk ydkifEdkifu|rf;usifa&;jzpfa=umif;/ o¿mefwckjzifh jznfhpGufay;a&;udkvnf;aumif;/ wckudktjcm;wckjzifh tpm;xdk;ay;a&;udkvnf;aumif; / u|efawmfwdk@. vlwef;pm; odk@r[kwf u|efawmfwdk@. }udK;yrf;r_jzifhay:aygufvmonf r[kwfaom Tajymif;vJr_rsm;ESifhtnD enf;y&d,m,f usifhoHk;&efudkvnf;aumif; tjrefqHk;avhvm oif,l&rnfjzpfa=umif;udkvnf;rodcJh=uay?

urBmhawmfvSefa&;onf urBmhe,fcsJ@0g'ppfyGJ}uD;. a=umuf&GH@xdwfvef@zG,f&mrsm;/ qdk;oGrf;r_rsm;/ rkef;wD;zG,f&mrsm;wdk@ESifhvnf;aumif;/ ‚ppfyGJ}uD;uzefwD;cJhonfh ar#mfvifhzG,fuif;rJhaom tajctaersm;rSaeI Todk@aom tiftm;}uD;rm;onfh wGef;tm;ESifh vsifjrefr_rsm;udk &&SdcJhayonf? TawmfvSefa&;onf Todk@}uD;us,faom t&Sdefjzifhvnf;aumif;/ Todk@o¿mefrsm; ajymif;vJaeonfh ajymif;vJr_trsKd;rsKd;jzifhvnf;aumif;/ Todk@w&m;ao0g' tm;vHk;udkrSwfom;avmufatmif vufawG@acsycJhjcif;jzifhvnf;aumif;/ us,f0ef;pGmESifheuf±_dif;pGm jzpfay:wdk;yGm;aeayonf? odk@jzpfI EdkifiHwumh uGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_tm; “vuf0J*dk%f;”uGefjrLepf0g'Drsm;. oli,fema&m*gudk jrefjrefESifh vHk;0aysmufuif;&ef ar#mfvifhcsufrsm;twGuf cdkifvHkonfh tusKd;ta=umif;rsm; &Sdaeayonf?

1920 ck/ {+yDv 27 &ufae@1920 ck/ {+yDv 27 &ufae@1920 ck/ {+yDv 27 &ufae@1920 ck/ {+yDv 27 &ufae@1920 ck/ {+yDv 27 &ufae@

122

aemufqufwG JaemufqufwG JaemufqufwG JaemufqufwG JaemufqufwG J

wurBmvHk;&Sd e,fcsJ@orm;rsm;u ypPnf;rJhawmfvSefa&;tm; vufpm;acsjcif;a=umifh u|efawmfwdk@ wdkif;jynfonf tvk,uftzsufqD; cH&onf? xdk@jyifrdrdwdk@. tvkyform;rsm;tm; ay;xm;onfh rdrdwdk@. uwdrsm;tm;vHk;udk raxmufxm;awmhbJ u|efawmfwdk@ wdkif;jynfudk vk,ufzsufqD;jcif;ESifh ydwfqdk@jcif;rsm; qufvufjyKvkyf aeao;onf? u|efawmfwdk@. wdkif;jynf&Sd pmay xkwfa0a&;Xmersm;u u|efawmf. pmapmifudk yHkESdyfxkwfa0jcif; rjyK&ao;rD tcsdefwGifEdkifiHjcm;rS jznfhpGufp&m tcsufftvufrsm; a&muf&Sdvmayonf? u|efawmf.pmapmifxJwGif EdkifiHa&;a0zefa&;orm;wOD;. tavmoHk;q,f a&;xm;aomrSwfpkxuf enf;enf;us,faom wifjyr_udk rjyKawmhbJ u|efawmfonf tcsuftcsKd@ESifh ywfoufI tusOf;r#azmfjyoGm;rnf?

1? *smrefuGef jrLepfrsm;twGif; uG J +y Jr _1? *smrefuGef jrLepfrsm;twGif; uG J +y Jr _1? *smrefuGef jrLepfrsm;twGif; uG J +y Jr _1? *smrefuGef jrLepfrsm;twGif; uG J +y Jr _1? *smrefuGef jrLepfrsm;twGif; uG J +y Jr _

*smreDjynfwGif uGefjrLepfrsm;twGif; uGJ+yJr_ay:aygufcJhav+yD? “vuf0Jorm;rsm;”odk@r[kwf“rlt&twdkuftcH”rsm;onf “uGefjrLepfygwD”ESifh uGJjym;jcm;em;aom oD;jcm;“uGefjrLepftvkyform;ygwD”w&yfudk zGJ@pnf;cJh=uonf?uGJ+yJr_onf tDwvDjynfwGifvnf; jzpfawmhrnfh t&dyfta&mif&Sdayonf? t&dyfta&mif &Sdayonf[k ajym&jcif;onf topfa&mufvmonfh vuf0Jowif;pmtDvfqdkAD,uf (trSwf 7 ESifh 8) ESpfapmifom u|efawmfhwGif &Sdaoma=umifhjzpfayonf? ‚wdk@xJwGif uGJ+yJEdkifr_ESifh uGJ+yJ&efvdktyfr_wdk@udk twdtvif; aqG;aEG;xm;avonf? xdk@jyif“rJay;&ef a&Smifaeonfh”*dk%f; (odk@r[kwf oydwform;rsm;/ qdkvdkonfrSm ygvDrefxJyg0ifa&;udk qef@usifolrsm;). uGef*&ufta=umif;udkyg azmfxkwfajymqdkxm;avonf? xdk*dk%f;onf tDwvD qdk&S,fvpfygwD. wpdwfwydkif;yif jzpfaeao;onf?

123

“vuf0Jorm;rsm;”qdkvd konfrSm ygvDrefqef@usifa&;orm;rsm;(‚txJ&Sd wpdwfwydkif;onf EdkifiHa&;udk qef@usif=uayonf? qdkvdkonfrSmEdkifiHa&;ygwDudkvnf;aumif;/ tvkyform;or*~rsm;twGif;Y tvkyfvkyfudkifa&;udkvnf;aumif;/ qef@usif=uayonf) ESifh uGJ+yJrlonf “A[dk0g'Drsm;” (odk@r[kwfaumufpuD;rsm;/ avmif*Gwfrsm; “tif'Dyif;'ifhrsm;”tp&Sdonfwdk@) ESifh uGJ+yJcJh&ouJhodk@ EdkifiHwumh tjcif;t&m jzpfvmrnfudk pdk;&drfp&mta=umif;&Sdayonf?jzpfvdkujzpfygap? uGJ+yJr_onf ±_yfaxG;r_xufpmv#if awmfayao;onf? tb,fa=umifhqdkaomf T±_yfaxG;r_rsm;onf ygwD. tawG;tc:t&/ oabm w&m;a&;t&/ awmfvSefa&;pdwf"mwft&/ }uD;xGm;r_ESifh &ifhusufr_rsm;udk wm;qD;xm;aoma=umifhvnf;aumif;/ ypPnf;rJhtm%m&SifpepftwGuf wu,fwrf;vrf;&Sif;ay;r_ jzpfaomygwD. wufnDvufnDjzpf+yD; wu,fwrf; pnf;±Hk;r_&SdonfhvufawG@vkyfief;udk wm;qD;xm;aoma=umifhvnf;aumif; jzpfayonf?

“vuf0Jorm;rsm;”tm; trsKd;om;twdkif;twmESif h Ed kifiHwumtwdkif;twmt& udk,fwdkifvufawG@ prf;oyf=uygap? ‚wdk@tm; oHr%dpnf;urf;ESifh wif;usyfaom A[dkcsKyfudkifr_&Sdonfh ygwDw&yfr&SdbJESifhvnf;aumif;/buftoD;oD;/ XmecGJtoD;oD; EdkifiHa&;&mESifh ,Ofaus;r_a&;&m vkyfief; trsKd;rsKd;udk vkyfudkifEdkifpGrf; r&SdbJESifhvnf;aumif;/ ypPnf;rJhtm%m&SifpepftwGuf jyifqif&ef (xdk@jyif taumiftxnfazmf&ef) }udK;pm;vdku }udK;pm;=uprf;ygap?r=umcif olwdk@udk vufawG@ tawG@t}uHKu ynmay;ayvdrfhrnf?

Tr#ru“vuf0Jorm;rsm;”ESifh uGJ+yJ&jcif;u qDkAD,uftpdk;&ESifh ypPnf;rJhtm%m&SifpepftwGuf ±dk;om;pGmESifh ajzmifhrSefpGm &yfwnf=uonfh tvkyform;vlwef;pm; v_yf&Sm;r_twGif;&Sd tpdwftydkif;tm;vHk;. aemifr=umrDtwGif; rvGJraoG ay:aygufvm=urnfjzpfonfh wckwnf;aom ygwDtwGif;odk@rkcsaygif;pnf;rd=urnfhta&;udk rwm;qD;ap&ef odk@r[kwf twm;tqD;jzpfr_enf;Edkifor#enf;ap&ef tpGrf;ukef}udK;pm;=u&rnf? ±k&Sm;aAmf&SDApfrsm;. txl;uHaumif;vSyHkrSm ypPnf;rJh tm%m&Sifpepf &,la&;twGuf vlxk. wdkuf±dkufwdkufyGJrqifrD &Snf=umpGmuwnf;uyif rif&SDApfrsm; (qdkvdkonfrSm tacsmif0g'Drsm;ESifh“tv,fA[dk*dk%f;om;rsm;”) udkvnf;aumif;/ “vuf0J*dk%f;om;rsm;”udkvnf;aumif;/ qef@usifonfh pepfusIukefpifaom wdkufyGJudk 15 ESpf

124

wdkifwdkif qifE$JcJh&jcif; jzpfayonf? Oa&myESifh tar&duwGifum; ,cktcgrwwfomawmhbJ“tjrefcsDwuf”&jcif;jzifh Tvkyfief;rsKd;udk vkyfudkifaeayonf?vlwcsKd@wavonf txl;ojzifh acgif;aqmifr_ae&mudk &,lvdk+yD; r&=uolrsm;onf (tu,fI olwdk@Y ypPnf;rJhpnf;urf;ESif h ±dk;om;yGifhvif;onfhoabmxm;rsm; csKd@wJhaeygu) olwdk@. trSm;rsm;udk =um&SnfpGm tao qkyfudkifxm;=uvdrfhrnf jzpfonf? odk@aomf tcsdeftcg&ifhrSnfhvmonfESifh w+ydKif euftvkyform; vlxkrsm;onf vsifjrefpGmESifh vG,fulpGm rdrdwdk@udk,fwdkif pnf;vHk;vm=uvdrfhrnf? xdk@jyif ±dk;om;opPm&Sdaom uGefjrLepfrSefor#udk pnf;vHk;I qdkAD,ufpepfESifh ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfwdk@udk taumiftxnf azmfEkdifpGrf;&Sdonfh

wckwnf; aom ygwDudkxlaxmif=uvdrfhrnfjzpfonf? ·

———————

· tem*wfwGif “vuf0J*dk%f;” uGefjrLepfrsm; (0g) ygvDrefqef@usifa&;orm;rsm;ESifh a,bk,suGefjrLepfrsm; aygif;pyfrd=urnfh jy\emESifhywfoufI atmufygtcsufrsm;udk u|efawmf!¸efjyvdkayao;onf? u|efawmf zwfcJh&or#aom *smreD&Sd“vuf0J*dk%f;” uGefjrLepfrsm;ESifh a,bk,suGefjrLepfrsm;. owif;pmrsm;t&qdkaomf“vuf0Jorm;rsm;”. wyef;omr_onfum; olwdk@onf a,bk,s uGefjrLepfrsm;xufpmaomf vlxktwGif;Y v_H@aqmfynmay;onfh vkyfief;vkyfaqmifr_udk ydkrdkpGrf;aqmifEdkifjcif;jzpfayonf? u|efawmfonf aAmf&SDApfygwD. ordkif;xJY tvm;wltjzpfrsm;udkxyfwvJvJawG@cJhayonf? odk@aomfvnf; twdkif;twmydkrdkao;i,fI a'oE©&tpnf;t±Hk;wckcsif;Yjzpf+yD; wjynfvHk;twdkif;twmt& r[kwfay? Oyrmqdkaomf 1907-1908ckESpftwGif;wGif “vuf0J*dk%f;”aAmf&SDApfrsm;onf wcgw&H tcsKd@aomae&mrsm;wGif vlxkudkv_H@aqmf ynmay;&mY u|efawmfwdk@xuf ydkrdkatmifjrifr_rsm; &Sd=uayonf? wpdwfwydkif;tm;jzifh Tonf awmfvSefa&;umvtwGif; odk@r[kwf awmfvSefa&;ESifh ywfoufI ylylaEG;aEG; trSwf&ae=uao;onfh umvtwGif;Y jiif;y,fr_“oufouf”enf;y&d,m,frsm;jzifh vlxkxH csOf;uyf&ef ydkrdkIvG,fulaoma=umifh jzpfayonf? rnfodk@yifjzpfap ‚onf

TuJhodk@aom enf;y&d,m,frsKd; rSefuefa=umif;udk jyoonfh taxmuftxm; r[kwfay?

rnfodk@yifjzpfap oHo,enf;enf;uav;rS &Sdp&mrvdkonfrSm awmfvSefaom vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;vlwef;pm;

(0g) ypPnf;rJh vlwef;pm;. ppfrSefonfhwyfOD;/ a&S@wef;a&muf wyfzGJ@ jzpfvkdonfh xkd@jyifxyfI

125

2? *smreDjynf&S d uGef jrLepfrsm;ESif h tif'Dyif;'if hrsm;2? *smreDjynf&S d uGef jrLepfrsm;ESif h tif'Dyif;'if hrsm;2? *smreDjynf&S d uGef jrLepfrsm;ESif h tif'Dyif;'if hrsm;2? *smreDjynf&S d uGef jrLepfrsm;ESif h tif'Dyif;'if hrsm;2? *smreDjynf&S d uGef jrLepfrsm;ESif h tif'Dyif;'if hrsm;

TpmapmifxJY uGefjrLepfrsm;ESifh tif'Dyif;'ifh vuf0J*dk%f;wdk@t=um;aphpyfa&;onf uGefjrLepf0g'twGuf vdktyfI tusKd;&Sda=umif;udkvnf;aumif;/odk@aomfTonf vG,fvG,fESifh jzpfajrmufEdkifvdrfhrnf r[kwfa=umif;udk vnf;aumif; u|efawmfazmfxkwf ajymqdkxm;ayonf? aemufydkif;wGif u|efawmf&&Sdaom owif;pmrsm;u Txifjrifcsuf ESpf&yfpvHk;udk cdkifrmapcJhonf? (1920ckESpf rwfv 26 pygwmuyftzGJ@csKyfrS xkwfa0aom) *smreDuGefjrLepfygwDA[dkaumfrwD. tmabmfjzpfaom tvHeDtvHeDtvHeDtvHeDtvHeD trSwfpOf 32 wGif uyf (yf) vwf0pfppfa&;t&JpGef@xºur_25 25 25 25 25 ESifhywfoufIvnf;aumif;/ “qdk&S,fvpftpdk;&”ESifhywfoufIvnfaumif; xdkA[dkaumfrwD. “a=unmcsuf”udk xnfhoGif; azmfjyxm;avonf? Ta=unmmcsufonf ‚.tajccH a&S@OD;vdktyfcsuf tjzpfjzifhvnf;aumif;/ vufawG@ed*Hk;csKyfcsufrsm; tjzpfjzifhvnf;aumif; =unfh±_yguvHk;0rSefuefayonf? tajccHa&S@OD; vdktyfcsufqdkonfrSm rsufarSmuftcgYypPnf;rJhvlwef;pm; tm%m&Sifpepf. “yuwdbm0tkwfjrpf”r&Sdjcif;jzpfayonf? tb,fa=umifhqdkaomf“+rdK@aetvkyform;trsm;pk”u tif'Dyif;'ifhrsm;udkaxmufcHaeaoma=umifh jzpfavonf? ed*Hk;csKyfcsufqdkonfrSm“"e&Sift&if;&SifEd kifiHa&;ygwDrsm;udk z,fxkwfxm;aom qdk&S,fvpftpdk;&”tay: “opPmapmifhaom twdkuftcHrsm;”(‚rSm“t=urf;zuf +zdKcs a&;”twGuf jyifqifr_rsm; tm; pGef@v$wfjcif;udk qdkvdkayonf) tjzpfae&ef uwdjyKjcif; jzpfayonf?

Tenf;y&d,m,frsm; tajccHtm;jzifh rSefuefaejcif;udk oHo,&Sd&efrvdkay? wifjy&mY ao;r$m;onfhrwdusr_ESifh ywfoufI avukefcH&efrvdk

ajymqkd&ygu us,fjyef@aom vlxvlxvlxvlxvlxkrsm;udk acgif;aqmif &ef ypPnf;rJhvlwef;pm;omv#ifruaoG;pkyfcHvkyfom;rsm;. ypPnf;rJhvlwef;pm; r[kwfaomr[kwfaomr[kwfaomr[kwfaomr[kwfaom vlxkrsm;udkyg acgif;aqmif&efwwfajrmufvdkaom uGefjrLepfygwDonf +rdK@aepuf±Hkvlxkrsm;ESifh aus;vufvlxkrsm;ESpf&yfpvHk;twGuf vufcHvG,fqHk;aom/ em;vnfvG,fqHk;aom/ t&Sif;vif;qHk;aom/toufygqHk;aom enf;vrf;rsm;t&jzifh rnfodk@0g'jzef@ pnf;±Hk;v_H@aqmf&rnfudk odem;vnfxm;&rnf jzpfonf?

----------------

126

aomfvnf; u|efawmfwdk@onf qdk&S,fopPazmufrsm;. tpdk;&udk “qdk&S,fvpf”tpdk;&[k (uGefjrLepfygwD. w&m;0ifxkwfjyefcsufrsm; twGif;Y) a&;om; razmfjyoifhay? &Sdwf'Drefrsm;ESifh vl}uD;rif;aumufpuD;rsm;/ u&pPyifrsm;. ygwD 2&yfpvHk;onf "e&Sifaygufp 'Drdkua&pDygwDrsm; jzpfae=uonfhtcgwGif “"e&Sift&if;&SifygwDrsm;”udk z,fxkwfvdkufonf[k rajymoifhay? a=unmcsuftydk'f(4) wGifyg&Sdaom ta=umif;t&mrsm;udk atmufazmfjyygtwdkif; a&;om;&efcGifhrjyKEdkifay?

“ æ EdkifiHa&;vGwfvyfr_rsm;udk tuef@towfr&Sd cHpm;Edkif+yD; "e&Sif'Drdkua&pDonf t&if;tESD;. tm%m&Sifpepf jzpfrvmEdkifonfh TuJhodk@ aomtajctaersKd;onf ypPnf;rJhtm%m&Sifpepf jzpfay:wdk;yGm;a&; tjrift& qdkaomfypPnf;rJhvlxkrsm;udk uGefjrLepf0g'bufodk@ a&mufvmatmif qufvuf odrf;oGif;a&;twGuf tvGef@tvGef ta&;}uD;ayonf? æ ”

TuJhodk@aom tajctaersKd;onf vHk;0r&SdEd kifay? "e&Sifaygufpacgif;aqmifrsm; jzpf=uaom *smreD&Sd [if'gqifrsm; (&Sdwf'Drefrsm;/ pEdk'ifrsm;/u&pPyifrsm;)onf "e&Sif'Drdkua&pD t0ef;t0dkif;rS ausmfxGufrvm=uay? ausmfvnf;rausmfvGef Edkif=uay? xdk@jyif TuJhodk@aom 'Drdkua&pDrsKd;onfvnf;t&if;tESD;. tm%m&Sifpepf rjzpfbJraeEdkifay? uGefjrLepfygwD A[dkaumfrwDonf vufawG@tusKd;oufa&mufr_rsm; &&Sd&efvHk;0rSefuefpGm tm;oGef}udK;yrf;aeonfqdkygu rlt& rrSefuefbJ EdkifiHa&;t& tE©&m,f}uD;onfh TuJhodk@aomt&mrsKd;udk vHk;0ra&;om;oifhay? (tu,fI ygvDrefpepf. avmuGwf pum;twdkif; qdkaomf) +rdK@aetvkyform; trsm;pkonf tif'Dyif;'ifhrsm;. aemufodk@vdkufaeor#umvywfvHk; Ttvkyform;rsm;onf olwdk@“udk,fydkif” tpdk;&rSwqifh &&SdonfhtawG@t}uHKtm;jzifh [email protected];jzpfaom evydef;wHk;'Drdkua&pD(qdkvdkonfrSm“"e&Sift&if;&Sif”) pdwful;,Ofr_rsm;udk ausmfv$m;a&;tm; u|efawmfwdk@ uGefjrLepfrsm;u rnfodk@r#wm;qD;&ef rvdkay[k ajymjcif;jzifh vHkavmufayonf? TonfrSm wu,fwrf;vdktyfaeaom aphpyfa&;twGuf vHkavmufaom tajccHjzpfayonf? ‚um;wpHkwckaom umvtwGif; +rdK@aetvkyform;trsm;pk. ,Hk=unfr_udk&&Sdae&aom tpdk;&tm;t"rR+zdKcs&ef }udK;yrf;csuftm;vHk; pGef@v$wfxm;&rnf [laomtcsufudk

127

xnfhoGif;oifhonf? odk@aomf ygvDrefpepf. w&m;0if avmuGwfvkyfr_rsm;.uef@owfr_rsm;udk rcH&onfhvlxktm; ynmay;v_H@aqmfonfh ae@pOfvkyfief;twGif; "rRwmyif atmufygtwdkif; xyfavmif;I ajymEdkifayonf? &Sdwf'DrefuJhodk@aom vl,kwfrmrsm;ESifh aumufpuD;/ u&pPyifrsm;uJhodk@aom evydef;wHk;rsm;onf rdrdwdk@udk,fwdkif rnfuJhodk@ t±l;vkyfcJhyHkeJ@ tvkyform;rsm;tm; rnfuJhokd@ t±l;vkyfaeyHkwdk@udk rdrdwdk@. jyKrlvkyfudkifr_rsm;jzifh azmfjyygap/ olwdk@. “oef@&Sif;aom”tpdk;&udk,fwdkifonf qdk&S,fvpf0g'/ qdk&S,f'Drdkua&pDESifh tjcm;aomqdk&S,fopPmazmufo¿mefrsm;. “atmf*sD,H” EGm;wif;ukwfudk “aq;a=umokwfoif”&mwGif “toef@&Sif;qHk;” jzpfatmif vkyfayvdrfhrnf?

*smreD tif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwD vuf&Sdacgif;aqmifrsm;(Tacgif;aqmifrsm;rSm vHk;0=oZmusqif;cJh+yD[k rSm;,Gif;pGm ajymae=uayonf?trSefrSmolwdk@onf udk,fhudk,fudk uGefjrLepfyHkzrf;xm;+yD; ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfudk “axmufcHygrnf”[k uwday;xm;onfh [efa*&D qdk&S,f'Drdku&ufrsm;xufyif ydkIypPnf;rJhvlwef;pm;twGuf tE©&m,f}uD;ayonf?) .Zmwd±kyfonf *smrefaumhedavmhzf tjzpftysuftwGif;Y qdkvdkonfrSm uyf (yf)vwf0pf ppfa&;t&JpGef@xºur_ ····· Y w}udrfxyfrHI azmfjycJhavonf? 1920 ckESpf rwfv 30&ufae@xkwf z&dwf[dwz&dwf[dwz&dwf[dwz&dwf[dwz&dwf[dwf(tif' Dyi f;'if hr sm;. tmabmf/ vGwfvyfa&;owif;pm)xJ&Sd um;aumufpuD;.“qHk;jzwfcsdef”[k acgif;pD;wyfxm;onfhaqmif;yg;ESifh ‚owif;pm. 1920 ckESpf {+yD 14 &ufae@xkwfxJwGifyg&Sdaomtmomc&pPyif.“EdkifiHa&;tajctae”[laom acgif;pD;wyfxm;onfh aqmif;yg;wdk 2 apmifonfvnf; xdrdvSayonf? Tvl}uD;rif;wdk@onf awmfvSefa&;orm;rsm;uJhodk@ awG;awmEdkifpGrf;ESifh qifjcifpOf;pm;EdkifpGrf; vHk;0r&Sd=uay? olwdk@onf [efaqmifI idkaeaomevydef;wHk; 'Drdku&ufrsm;omjzpfonf? qdkAD,uf

· TtcsufESifhywfoufI 1920 ckESpf rwfv 28 ESifh 30 ae@xkwf =opwD;,m;

uGefjrLepfygwD. taumif;qHk;tmabmf tvHeD (trSwf 266-267 wGifyg&Sdaomt,fvft,fvf. “*smrefawmfvSefa&;tqifhopf”) wGif rmhufpf0g'twdkif; wdkwdk&Sif;&Sif;ESifhwduspGma&;om; azmfjycJhavonf?

------------------

128

tpdk;&ESifh ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfwdk@udk axmufcHolrsm;tjzpf olwdk@ a=unmajymqdkaeonfhtcgwGif olwdk@onf ypPnf;rJ hvlwef;pm;twGuf tq&maxmifru tE©&m,f}uD;ayonf? tb,fa=umifhqdkaomf vufawG@wGifcufcJItEW&m,frsm;aom tajctaersm; ay:aygufvmwdkif; olwdk@onf rkcsyif opPmazmufr_udk usL;vGef=uonf? æ wcsdefwnf;rSmyif olwdk@onf ypPnf;rJh vlwef;pm;udk ulnDaeygonf[k “±dk;om;pGm” ,Hk=unfae=uao;onf? olwdk@udk,folwdk@uGefjrLepfrsm;[k jyefvnfuif;yGef;wyfxm;onfh [efa*&D qdk&S,f'Drdku&ufrsm;onf [email protected]&Jabmenf;r_ESifh aus±dk;rJhr_wdk@a=umifh olwdk@u [efa*&D&SdqdkAD,ufpepf.tajctaeonf ar#mfvifhp&mr&Sdawmh[k pOf;pm;=u+yD; tifwGeft&if;&Sifrsm;ESifh tifwGef yg;uGuftm%mom;wdk@. aemufvdkufacG;rsm;tm;idk,dkwdkifwef;aepOfrSmvnf; ypPnf;rJhvlwef;pm;udk“ulnD”vdkae=uao;onfr[kwfygoavm?

3? tDwvDjynf&S d wl&yfwDrsm;ESif h taygif;ygrsm;3? tDwvDjynf&S d wl&yfwDrsm;ESif h taygif;ygrsm;3? tDwvDjynf&S d wl&yfwDrsm;ESif h taygif;ygrsm;3? tDwvDjynf&S d wl&yfwDrsm;ESif h taygif;ygrsm;3? tDwvDjynf&S d wl&yfwDrsm;ESif h taygif;ygrsm;

TpmapmifxJY u|efawmfajymcJhonfhtcsufudk txufwGif udk;um;!efjyxm;onfh tDwvDowif;pm tDvfqdkAD,uftDvfqdkAD,uftDvfqdkAD,uftDvfqdkAD,uftDvfqdkAD,ufrsm;u vHk;0twnfjyKcJhonf?‚rSm tDwvDqdk&S,fvpfygwD. rdrdwyfzGJ@xJY TuJhodk@aom ygvDreftzGJ@0ifrsm;ESifh xdkxufru Todk@aom ygvDreftkyfpkrsm;udkyif vufcHcJhonfhtrSm;jzpfayonf? xdktcsuftm; jyifyrS tuJcwf&olwOD;jzpfaom t*Fvdyf"e&Sifvpfb&,fowif;pm refcsufpwm*g'D,efrefcsufpwm*g'D,efrefcsufpwm*g'D,efrefcsufpwm*g'D,efrefcsufpwm*g'D,ef. a&mr+rdK @owif;axmufuxyfrHI twnfjyKcJhao;onf? ‚owif;axmuf. wl&yfwDESifh awG@qHkaqG;aEG;cef;udk 1920 ckESpf rwfv 12 &ufae@xkwf owif;pmxJwGif xnfhoGif;azmfjycJhavonf? Towif;axmufu a&;om;xm;onfrSm -

“ æ awmfvSefa&;tEW&m,fonf tDwvDjynfwGif tajctjrpfr&Sdaompdk;&drfr_rsm;udk jzpfapavmufonfh tajctaeodk@ ra&mufao;yg[k vl}uD;rif;wl&yfwDu ,lqavonf? tqHk;pGeform;rsm;u qdkAD,uf oabmw&m;rsm;. rD;awmufudk ,yfcwfay;aejcif;onf vlxktm; Edk;=um;xºuaeapa&;ESifhaoG;qlaeapa&; twGufomv#if jzpfayonf? rnfodk@yifjzpfap Toabm

129

w&m;rsm;onf '¾m&DozG,f xifjrif,lqcsuf oufoufomjzpf+yD; vufawG@toHk;cs&ef rjzpfEdkifonfh r&ifhrSnfhao;aom vkyfief;pOfr#om jzpfayonf? ‚wdk@onf vkyfom;vlwef;pm;rsm;tm; ar#mfvifhaeonfh tajctaeYom xdef;odrf;xm;vkdjcif;r#om jzpfayonf? ypPnf;rJ hwdk@. rsufaphrsm;jyma0oGm;ap&efToabmw&m;rsm;udk jr‡LvHk;tjzpf toHk;jyKae=uonfh Tolrsm;onfyifv#ifr=umc%pD;yGm;a&; wdk;wufr_uav;rsm;&&Sd&ef aumif;rGefvma&;twGufae@pOfESifh tr# rjzpfraewdkufyGJ0ifae=uavonf? odk@jzifhvkyfom;vlwef;pm;updwful;,Ofr_ESif h olwd k @ jrwfEd k;vSaom '¾m&Drsm;tay: ,Hk =unfr_rsm;pGef@vGwfypf rnfhtcsdefudk aESmifhaES;apvdkufjcif; jzpfawmhonf? xdk@a=umifhr=umrDujzpfcJhaom pmwdkufESifh rD;&xm;oydwfrsm;txd tqufrjywf jzpfay:aeonfh ta=umif;a=umif;a=umifh jzpfay:aeaom oydwf}uD;i,f woDwwef;}uD;onf wdkif;jynf. jyif;xefcufcJvsuf&Sdaom tajctaersm;udk ydkrdkIyifqdk;0g;apcJh ayonf? wdkif;jynfonf at'&D;,m;wpf jy\emESifh qufpyfaeonfhtcuftcJrsm;a=umifh rcHr&yfEdkifjzpfum EdkifiHjcm;aºu;+rDrsm;a=umifh vnf;aumif; azmif;yGaom aiGpuULvSnfhywfr_wdk@a=umifhvnf;aumif; zdpD;jcif;cHae&ayonf? odk@yifjzpfjim;vnf; tpDtpOfwus vdkufema&;ESifh om,m0ajyma&;rsm;udk jyefvnfay;tyfEdkifaom wckwnf;aomt&mjzpfonfh tvkyfpnf;urf;csrSwfusifhoHk;a&; vdktyfaea=umif;udk od&Sdem;vnf&ef tvGeftvSrf; uGmaeayonf? æ”””””

wl&yfwDudk,fwdkifESifh tDwvDjynf&Sd ol.aemufvdkuf "e&SifudkumuG,folrsm;/ taygif;ygrsm;ESifh aoG;xdk;v_H@aqmfolrsm;u zHk;zdxm;I tvScs,fxm;[efwlaom tjzpftrSefudk Tt*Fvdyfowif;axmufu trSwfrJhtm;jzifhxkwfazmfajymqdkvdkufonfrSm ae@tvif;a&mifuJhodk@yif xif&Sm;vSayonf? TtrSefw&m;onfum; vl}uD;rif;wl&yfwD/ x&DApf/ rdk'pf*DvD,meD/ 'l*dkeDESifhtaygif;ygwdk@. tawG;tac:rsm;ESifh EdkifiHa&;vkyfaqmifr_rsm;onf t*Fvdyfowif;axmuf azmfjycJhonfrsm;ESifh wu,fyifwxyfwnf; wlnDaejcif; yifjzpfonf? Tqdk&S,fvpf0g'udk vHk;vHk;vsm;vsm; opPmazmufjcif;yif jzpfayonf?t&if;&Sifrsm;ºu,f0apa&;twGuf yifyef;}uD;pGm vkyfudkifae=u&onfh tcpm;aus;u|efrsm; jzpf=uaom tvkyform;rsm;twGif; tpDtpOfwus vdkufema&;/

130

pnf;urf;&Sda&;ESifh ywfoufI T&yfcHajymqdkcsufudkom =unfh=uygavmh?Trif&SDApfpum;rsm; tm;vHk;onf u|efawmfwdk@ ±k&Sm;rsm;tzdk@ em;,Ofae+yDr[kwfygoavm? vlxkrsm;onf qdkAD,uftpdk;&udk axmufcH=uonfaxmufcH=uonfaxmufcH=uonfaxmufcH=uonfaxmufcH=uonf [kajymjcif;onf tvGefyifwefzkd;&Sdaom 0efcHcsufyguvm;? tvdktavsmuf jyef@yGm;vmaom oydwfrsm;. awmfvSefaomtcef;udk em;rvnfjcif;onf rnfr#rdkufrJI ,kwfnHhaom "e&Sifvlwef;pm;qefjcif;ygenf;? wu,fyif t*Fvdyf"e&Sifvpfb&,fowif;pmrS owif;axmuf. apwemonf vl}uD;rif;wl&yfwDESifhtaygif;ygwdk@twGuf a0'emjzpfap+yD; &Jabmfabmf'D*gESif h tDvfqdkAD,uftDvfqdkAD,uftDvfqdkAD,uftDvfqdkAD,uftDvfqdkAD,ufowif;pm;xJrSol. rdwfaqGrsm;. awmif;qd kr_onf rSefuefa=umif;ud ktaumif;qHk; twnfjyKvdkufayonf? olwdk@awmif;qdkonfrSm tDwvD qdk&S,fvpfygwDonf wwd,tifwmae&Sife,fudk axmufcH&ef wu,fwrf; vdkvm;ygu vl}uD;rif; wl&yfwDESifh taygif;ygwdk@udk rdrd.wyfwGif;rS oHyHk;wD; awmxkwfypfI *k%fESifhj'yfudkufnDonfh uGefjrLepfygwD jzpfvmap&rnf[lI jzpfonf?

4? r Se fuefonf h a&S @O D ;ta=umif;tcsufxJr S r Sm;,Gi f ;onf h e d* H k ;cs Ky f4? r Se fuefonf h a&S @O D ;ta=umif;tcsufxJr S r Sm;,Gi f ;onf h e d* H k ;cs Ky f4? r Se fuefonf h a&S @O D ;ta=umif;tcsufxJr S r Sm;,Gi f ;onf h e d* H k ;cs Ky f4? r Se fuefonf h a&S @O D ;ta=umif;tcsufxJr S r Sm;,Gi f ;onf h e d* H k ;cs Ky f4? r Se fuefonf h a&S @O D ;ta=umif;tcsufxJr S r Sm;,Gi f ;onf h e d* H k ;cs Ky fc su fr sm ;c su fr sm ;c su fr sm ;c su fr sm ;c su fr sm ;

odk@aomf &Jabmf abmf'D*gESifh ol.“vuf0J”rdwfaqGrsm;wdk@onf vl}uD;rif; wl&yfwDESifh taygif;tygwdk@ESifh ywfoufI [email protected] a0zefcsufxJrS ygvDrefxJyg0ifvkyfudkifa&;onf a,bk,stm;jzifh tE©&m,f &Sdayonf[krSm;,Gif;aom ed*Hk;csKyfcsufudk qGJxkwfcJh=uavonf? tDwvD “vuf0Jorm;rsm;”onf TtjrifudkaxmufcH&mY av;eufonfh jiif;qdkcsufESifh ywfoufonfht&dyfta&mifyif rwifjyEdkif=uay? olwdk@onf ypPnf;rJh awmfvSefa&;twGufjyifqif&mY rjiif;Edkifavmufatmif wefzkd;&SdcJhonfh "e&SifygvDreftm; wu,fwrf; awmfvSefa&;qefI wu,fwrf; uGefjrLepfrqefaom toHk;jyKyHkESifh ywfoufonfh EdkifiHwumherlemrsm;udk olwdk@ rod&Sm =uay? (odk@r[kwf arhypf&ef}udK;pm;ae=uayonf?) olwdk@onf ygvDreftm; toHk;jyKonfh enf;“opf”udkrod em;rvnfEdkif=ubJ aAmf&SDApfrqefonfh enf;“a[mif;”udk rdk;rqHk;ajrrqHk;xyfjyefwvJvJ ajymqdkatmf[pfIom ae=uonf?

131

TonfrSm olwdk@. tajccHtrSm;yif jzpfawmhonf? uGefjrLepf0g'onfygvDrefpepf e,fy,fwGifomruao; v_yf&Sm;r_e,fy,f tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;tm;vHk;wGif 'kwd,tifwmae&Sife,f. tpOftvmrsm; ('kwd,tifwmae&Sife,f. aumif;rGefcsufrsm;udk xdef;odrf;I jzpfay:wdk;yGm;ap&if;)ESifh jywfom;pGm; tqufjzwfr_udk udk,fpm;jyKvdrfhrnfjzpfaom rlt& topfjzpfaomt&mrsm;udk rkcsrkcsrkcsrkcsrkcsay;tyf&rnf (=um&SnfpGm rav#mhaomZGJjzifh acgif;rmrm vHk;yeff;tm;xkwfjcif;r&Sdygu‚udkay;tyf&ef jzpfEdkifvdrfhrnf r[kwfayjzpfEdkifvdrfhrnf r[kwfayjzpfEdkifvdrfhrnf r[kwfayjzpfEdkifvdrfhrnf r[kwfayjzpfEdkifvdrfhrnf r[kwfay)?

pme,fZif;vkyfief;udk =unfh=uygpdk@? owif;pmrsm;/ pmapmifrsm;ESifha=unmpmwrf;rsm;jzifh 0g'jzef@csda&; v_H@aqmfa&;/ pnf;±Hk;a&;wdk@twGuf vdktyfaom vkyfief;udkvkyfudkifcJhayonf? tenf;ESifhtrsm; ,Ofaus;=uonfh wdkif;jynfwdkif;&Sd rnfonfhvlxkv_yf&Sm;r_rqdk pme,fZif;qdkif&m ,E©&m;udk vufv$wfrxm;Edkif=uay? “acgif;aqmifrsm;”tm; atmf[pfjypfwifjcif;onfvnf;aumif;/ vlxk}uD;tm; acgif;aqmifrsm;. v$rf;rdk;r_rS uif;a0;apa&;udk xdef;odrf;&ef av;eufpGmt"dÏmef jyKjcif;onfvnf;aumif;/ "e&Sifynmwwf ywf0ef;usifrSvmonfh olrsm;udk Tvkyfief;twGuf toHk;cs&efvdktyfr_udk z,f&Sm;ypfvdrfhrnf r[kwfay? odk@r[kwf t&if;&SifpepfatmufY Tvkyfief;udk vkyfukdifae&aom "e&Sif'Drdkua&pD yk*~vduydkifqdkifr_pepf ywf0ef;usif tajctaeESifhtodkif;t0dkif;xJrS vGwfxGufEdkifapvdrfhrnf r[kwfay? "e&Sifvlwef;pm;udk wGef;vSef+yD; ypPnf;rJhvlwef;pm;u EdkifiHa&;tm%mudk &&Sd+yD;onfhaemuf 2 ESpf=umonfhwdkif u|[email protected] Tywf0ef;usif tajctaersKd; T"e&Sif'Drdkua&pD yk*~vduydkif qufqHa&;. xkvdkufxnfvdkuf&Sdaom (v,form;ESifhvufr_ynmonfrsm;) ywf0ef;usifrsKd;onf qufvuf&Sdaeayao;onf?

ygvDrefpepfonf jyKrlaqmif&Gufcsuf. o¿mefwrsKd;jzpf+yD; pme,fZif;vkyfief;onf tjcm;aomo¿mefwrsKd; jzpfavonf? tu,fI TbufESpfzufpvHk;Y yg0ifvkyfudkifaeolrsm;onf uGefjrLepfppfppfrsm; jzpf=uygu ypPnf;rJhvlwef;pm;. vlxkvuQ%maqmifaom ygwD.tzGJ@0ifppfppfrsm; jzpf=uygu‚vkyfief; 2 ckpvHk;. twGif;oabmonf uGefjrLepfjzpfEdkifonf? jzpfvnf;jzpfoifhonf? odk@aomfjim;vnf; yxrwzufwGifjzpfap 'kwd,zufwGifjzpfapxdkr#ru t&if;&SifpepfatmufwGifvnf;aumif;/ t&if;&Sif0g'rS qdfk&S,fvpf0g

132

'odk@ ul;ajymif;onfh umvwGifvnf;aumif; rnfonfhbuf&Sd vkyfief; trnfonfhbuf&Sd vkyfief; trnfonfhbuf&Sd vkyfief; trnfonfhbuf&Sd vkyfief; trnfonfhbuf&Sd vkyfief; twGif;YwGif;YwGif;YwGif;YwGif;Yjzpfap rkcsrvGJraoGyif ausmfeif;&rnfh tcuftcJrsm;ESifh xl;jcm;onfhvkyfief;wm0efrsm;udk ypPnf;rJhvlwef;pm;onf ra&SmifuGif;Edkifay? ‚"e&Sifvlwef;pm;rS vm=uaomolrsm;udk rdrdwdk@.&nf&G,fcsufodk@ a&muf&Sd&ef toHk;csa&;/ "e&Sifvlwef;pm; ynmwwftpGJtvef;rsm;ESifh =oZmrsm;udk tEdkifwdkufypfa&;/ "e&Sifaygufp vlwef;pm; ywf0ef;usif. ckcHr_udkcsnfheJ@apa&; (tqHk;owftm;jzifh vHk;0jyKjyifajymif;vJypfa&;) [laom ypPnf;rJhvlwef;pm;u ajz&Sif;&rnfhxl;jcm;onfh vkyfief;wm0efrsm;udk a&SmifuGif;Ir&Edkifay?

1914-1918 ckESpf ppf}uD;rwdkifrDtvGef“vuf0Jqefonfh”rif;rJ h0g'Drsm;/ qif'Du,f0g'Drsm;ESifh tjcm;olrsm;onf ygvDrefpepfudk jypfwifqJa&;jcif;/ "e&Sifvlwef;pm;. v_dufpm;r_udkcH&aom qdk&S,fvpfygvDref trwfrsm;udk oa&mfcJhjcif;/ olwdk@. tqifhae&m vdkufpm;r_udk ±_wfcswdkufcdkufjcif; ponfwdk@udk vkyfcJhaomfvnf; olwdk@udk,fwdkifrSmrl pme,fZif;vkyfief;rS wqiwqiwqiwqiwqifh/ tvkyform;or*~vkyfief;rSwqifh tvm;wltvm;wltvm;wltvm;wltvm;wl "e&Sifvlwef;pm;. tqifhae&mvkdufpm;r_rsKd;udk vkyfudkifae=ur_ tyHktyifudk wdkif;jynftm;vHk;wGif u|efawmfwdk@awG@jrifcJh+yD;+yD r[kwfygavm? tu,fI jyifopfjynfwjynfxJudkom ajym&rnfqdku vl}uD;rif;*sLa[mESifh rm[def;wdk@onf pHxm;avmufonfh Oyrmrsm;yifr[kwfygoavm?

ygvDrefwGif;0ifa&mufr_udk“jiif;y,f”=uonfholrsm;. uav;qefr_onfum; tvkyform;v_yf&Sm;r_twGif;&Sd "e&Sif'Drdkua&pD. =oZm*,ufESifhwdkufyGJqif&onfh cufcJonfhvkyfief;wm0efudk Todk@ “±dk;±dk;jzpfonfh” “vG,fulonfh”awmfvSefonf[k ,lqxm;onfhenf;jzifh“ajz&Sif;”Edkifonf[k awG;xif=ur_tay:wGif wnf&Sdaeayonf? vufawG@wGifum; olwdk@onf udk,fht&dyfudk udk,fvef@aejcif;r#om jzpfavonf? tcuftcJrsm;udk r=unfhrlI rsufpdrSdwfxm;jcif;r#om jzpfavonf? tajymoufoufjzifh tcuftcJrsm;udk a&Smif&Sm;jcif;om jzpfavonf? t&Sufuif;rJhqHk;aom tqifhae&m vdkufpm;a&;0g'ygvDreftrwfae&mrsm;tm; "e&SifqefqeftoHk;csr_/ ygvDrefvkyfaqmifr_rsm;tay: txift&Sm; jyKjyifa&;qefaom tjrifvGJrSm;r_rsm; ,kwfnHhodrfzsif;onfh"e&Sifaygufpwdk@. or±dk;ustavhtusifhrsm;onfum; t&if;&Sifpepf a=umifh

133

tvkyform;v_yf&Sm;r_. tjyifbufwGifomru tvkyform;v_yf&Sm;r_.twGif;yd kif;wGifyg ae&mwumY jzpfyGm;apcJhonfh/ rjiif;Ed kifavmufonfhtpOft+rJ jrifawG@ae&onfh tjyef@ESH@qHk;aom xl;jcm;csufrsm; jzpfavonf?odk@aomf t&if;&SifpepfESifh ‚uzefwD;cJhaom "e&Sifvlwef;pm;ywf0ef;usif(TuJhodk@ ywf0ef;usifrsKd;onf "e&Sifvlwef;pm;udk wGef;vSef+yD;onfh aemufwGifyif csKyf+idrf;r_onf tvGefaES;ayonf? tb,fa=umifhqdkaomf v,form;rsm;onf "e&Sifvlwef;pm;udk tqufrjywf jyefvnfaygufzGm;apaoma=umifhjzpfayonf) wdk@u jyKrlv_yf&Sm;r_ESifh b0e,fy,ftm;vHk;Y o¿meft& tenf;i,fom jcm;em;r_&Sd+yD; tESpfom&vHk;0wlnDonfh "e&Sifvlwef;pm; tqifhae&mvdkufpm;r_0g'/ trsKd;om;a&SmfAif0g'/ "e&Sifaygufp ,kwfnHhodrfzsif;r_ ponfwdk@udkjzpfyGm;apavonf?

cspfvSpGmaomygvDrefudk oydwfarSmufol qef@usifol vl}uD;rif;rsm;cifAsm;/ oifwdk@udk,fudkoifwdk@ “tvGefawmfvSefa&;qefonf” [k ,lqxm;=uaomfvnf; wu,fhvufawG@Y oifwdk@onf tvkyform; v_yf&Sm;r_twGif;&Sd"e&Sifvlwef;pm;. =oZm*,ufrsm;ESifh wdkufyGJqif&mrSm ay:aygufvmonfhE_ dif;,SOfjcif;t& r}uD;rm;onfh tcuftcJrsm;a=umifh oifwdk@a=umuf&G H @oifwdk@a=umuf&G H @oifwdk@a=umuf&G H @oifwdk@a=umuf&G H @oifwdk@a=umuf&G H @cJh=uoncJh=uoncJh=uoncJh=uoncJh=uonf? [email protected] qdkvdkonfrSm "e&Sifvlwef;pm;udk+zdKcsI ypPnf;rJhvlwef;pm;u tm%mudkodrf;yd kufjcif;wdk@onf yd kI}uD;rm;+yD; wdkif;wmIr&atmif }uD;rm;onfh Todk@aomTodk@aomTodk@aomTodk@aomTodk@aom tvm;wl tcuftcJrsKd;udk zefwD;ay;vdrfhrnf? oifwdk@onf uav;oli,fuJhodk@yif ,ae@&ifqdkifae&onfh tcuftcJuav;. ajcmufvSef@r_ udkcHcJh&+yD; eufjzefobufwGif tvm;wltcuftcJrsKd;rrSef;qEd kifavmuf atmif}uD;rm;onfh twdkif;twm&Sdaom tvm;wltcuftcJrsKd;udk ausmfv$m; &efydkifEdkifatmif avhvmoif,l=u&OD;rnf qdkonfudkoifwdk@ rod=uao;ay?

qdkAD,uftm%matmufwGif ydkrdkrsm;jym;onfh "e&Sifynmwwfrsm;onf oifwdk@ESifh u|efawmfwdk@. ypPnf;rJhygwDxJodk@ wdk;0ifvm=uvdrfh OD;rnfjzpfonf? olwdk@onf qdkAD,ufrsm;xJodk@vnf;aumif;/ w&m;±Hk;rsm;xJodk@ vnf;aumif;/ tkyfcsKyfa&; tzGJ@tpnf;rsm;xJodk@vnf;aumif; wdk;0ifvm=uvdrfhrnf?tb,fa=umifhqdkaomf u|efawmfwdk@onf t&if;&Sif0g'u zefwD;xm;onfh vl[l

134

aom±kyf0wK. tultnDryg&SdbJuGefjrLepf0g'udk rwnfaqmufEdkifaoma=umifhjzpfonf? tb,fa=umifhqdkaomf "e&Sifynmwwfrsm;udk armif;xkwfjcif;/zsufqD;jcif;rjyKEdkifaoma=umifh jzpfavonf? u|efawmfwdk@onf olwdk@udkwdkuf,lodrf;oGif;&rnf? jyefvnfyHkoGif;&rnf? jyKjyif&rnf? jyefvnf ynmay;&rnf?ypPnf;rJhrsm;udk,fwdkifonf rdrdwdk@. "e&Sifaygufp tpGJtvef;rsm;udk [email protected];jzifhvnf;aumif;/ r,fawmfrm&D. Asm'dwfpum;jzifhvnf;aumif;/ aºu;a=umfoH/ qHk;jzwfcsuf odk@r[kwf trdef@jyefwrf;csrSwf vdkufjcif;jzifh vnf; aumif;wcsufwnf;razsmufzsufEdkif=uay? us,fjyef@onfh "e&Sifaygufp =oZm*,ufrsm;udk qef@usifonfh/ &Snf=umIcufcJonfh us,fjyef@aom wdkufyGJ twGif;Yomv#if azsmufzsufEdkifayonf? ypPnf;rJhtm%m&Sifpepf. tajccH tkwfjrpfay:wGif &Snf=umonfh wdkufyGJtwGif;Y ypPnf;rJhvlwef;pm;onf rdrdudk,frdrdxyfrHI ynmay;&ouJhodk@yif olwdk@udkvnf; xyfrHarG;jrLynmay;&rnf? ,cktcg qdkAD,uftm%matmufY ygvDrefqef@usifa&;orm;rsm;u vufwcsuf&rf;vdkuf±Hkr#jzifh z,f&Sm;ypfEdkifonf[k rme}uD;pGm/ b0ifjrifhpGm/ ayghwefpGm/uav;qefpGm pOf;pm;xm;onf? TuJhodk@aomtvm;wTuJhodk@aomtvm;wTuJhodk@aomtvm;wTuJhodk@aomtvm;wTuJhodk@aomtvm;wl vkyfief;wm0efrsm;onf qd kAD,ufrsm;twGif;wGiftwGif;wGiftwGif;wGiftwGif;wGiftwGif;wGifvnf;aumif;/ qd kA D,uftkyfcsKyfa&;tzGJ@tpnf;rsm;wGifvnf;aumif; qdkAD,uf “Oya'tusKd;aqmif”(±k&Sm;jynfYu|efawmfwdk@onf "e&Sifvlwef;pm; a&S@aepepfudk zsufodrf;cJhonf? TpepfrsKd;udkzsufodrf;jcif;onfvnf; tvGefrSefuefayonf? odk@aomfvnf; ‚onf “qdkAD,uf”“Oya'tusKd;aqmif”trnfjzifhxyfrH touf0ifvmjyefayonf) twGif;wGif vnf;aumif;/ xyfrHay:aygufvmayonf? qdkAD,uf tif*sifeD,mrsm; twGif;wGifvnf;aumif;/ qdkAD,uf ausmif;q&mrsm; twGif;wGifvnf;aumif;/qdkAD,ufpuf±Hkrsm;xJ&Sd tcGifhxl;rsm;udk &cHaeonfh/ qdkvdkonfrSm u|rf;usifr_tjrifhrm;qHk;ESifh taumif;qHk; cHpm;cGifhudk&aeonfh tvkyform;rsm; tvkyform;rsm; tvkyform;rsm; tvkyform;rsm; tvkyform;rsm; twGif;wGifvnf;aumif; "e&Sifvlwef;pm; ygvDrefpepfrSm&SdcJhonfh raumif;r_tm;vHk;onf tqufrjywfjyefvnf aygufzGm;aer_udk u|efawmfwdk@ awG@jrifEdkifonf?ypPnf;rJhvlwef;pm;. pnf;±Hk;r_/ pnf;urf;&Sdr_wdk@jzifh rarmryef;tqufrjywfa&&Snftav#mh ray;onfh wdkufyGJqifEGJrSom Tqdk;0g;onfhtEW&m,fudk wjznf;jznf; tEdkifwdkufEdkifayvdrfhrnf?

135

"rRwmyif "e&Sifvlwef;pm;. tkyfpdk;r_atmufYqdkv#if u|efawmfwdk@onf u|efawmfwdk@ygwDtwGif;&Sd qdkvdkonfrSm tvkyform;rsm;. ygwDwGif;&Sd"e&Siftusifh"avhrsm;udk ausmfeif;&ef“tvGefcufcJ”ayonf? "e&SiftpGJtvrf;rsm;a=umifh ar#mfvifhp&mr&Sdatmif ysufpD;cJh=uonhf awG@aeus ygvDrefacgif;aqmifrsm;tm; ygwDwGif;rS armif;xkwfypfa&;onf“tvGefcufcJ”ayonf? u|efawmfwkd@ tºuif;rJhvdktyfaom "e&Sifvlwef;pm;rS xGufvm=uonfh olrsm;tm; (tvGefenf;onfh ta&twGufyifjzpfygap) ypPnf;rJhvlwef;pm;. pnf;urf;udk emcHapa&;onf “tvGefcufcJ” ayonf? "e&Sifvlwef;pm; ygvDreftwGif;Ytvkyform;vlwef;pm;udk wu,fwrf;udk,fpm;jyKonfh uGefjrLepftpkudk zGJ@pnf;a&;onf “tvGefcufcJ”ayonf? uGefjrLepftrwfrsm;tm; "e&SifygvDref. +iD;aiG@zG,f&m upm;r_rsKd;udk rjyKvkyfapbJ vlxktwGif; tvGefta&;w}uD; vdktyfaom 0g'jzef@csda&;/ v_H@aqmfa&;/ pnf;±Hk;a&;vkyfief;rsm;udk vkyfudkifap&efrSm“tvGefcufcJ”ayonf? Tt&mtm;vHk “cufcJonf” qdkonfrSm rSefayonf?Tt&monf ±k&Sm;jynfY tcuftcJjzpfcJhI "e&Sifvlwef;pm;rsm;pGm awmifhwif;ae+yD; "e&Sif'Drdkua&pD tpOftvmrsm; ydkrdktm;aumif;aeonfh taemufOa&myESifh tar&duwGifqdkaomf rE_dif;,SOfEdkifavmufatmif ydkrdkcufcJayawmhonf?

odk@aomfjim;vnf;“tcuftcJ”rSefor#tm;vHk;onf ypPnf;rJhvlwef;pm; awmfvSefa&;umvtwGif;wGifvnf;aumif;/ tm%modrf;,l+yD; aemufwGifvnf;aumif;/ ypPnf;rJhrsm;u awmfvSefa&; atmifyGJ&a&;twGuf rvGJraoGajz&Sif;ypf&rnfjzpfaom tvm;wlwrsKd;wpm;wnf;tvm;wlwrsKd;wpm;wnf;tvm;wlwrsKd;wpm;wnf;tvm;wlwrsKd;wpm;wnf;tvm;wlwrsKd;wpm;wnf; jzpfonfhvkyfief; wm0efrsm;ESifh E_dif;pmvdkufonf&Sdaomf uav;upm;p&mr#om jzpfayawmhonf?ypPnf;rJhtm%m&SifpepfatmufwGif oef;aygif;rsm;pGmaom v,form;rsm;ESifhvkyfief;ydkif&Sifuav;rsm;/ &maygif;axmifaygif; rsm;pGmaom±Hk;tr_xrf; vkyfom;rsm;/ t&m&Sdrsm;/ "e&Sifynmwwfrsm;udk rkcsyifjyefvnf ynmay;a&;/ ‚wdk@tm;vHk;tm; ypPnf;rJhEdkifiHawmfESifh ypPnf;rJhacgif;aqmifr_udk emcHapa&;/ ‚wdk@."e&Siftusifh"avhrsm;ESifh tpOftvmrsm;udk tEdkifwdkufypfa&;wdk@onf wu,fwrf;tm;jzifh tvGef@tvGef}uD;rm;onfh vkyfief;wm0efjzpfonf? Tonfwdk@Tonfwdk@Tonfwdk@Tonfwdk@Tonfwdk@ESifhE_dif;pmvdkufonf&Sdaomf "e&Siftkyfpdk;r_atmufY "e&SifygvDreftwGif;wGif ppfrSef

136

aom ypPnf;rJhygwD. uGefjrLepftpkppfppfudk zGJ@pnf;wnfaxmifa&;qdkonfrSmuav;rsm;upm;ouJhodk@yif vG,fulvSayonf?

tu,fI u|efawmfwdk@. “vuf0J”&Jabmfrsm;ESifh ygvDrefqef@usifonfh &Jabmfrsm;onf ,cktcgY Todk@ao;i,fonfh tcuftcJuav;udkyifausmfv$m;ajz&Sif;&ef ravhvm rwwfajrmufEdkif=uygv#if olwdk@onfaemiftcgYypPnf;rJhtm%m&Sifpepfudk taumiftxnfazmfEdkifpGrf; &Sdvdrfhrnfr[kwf/ }uD;rm;onfh twdkif;twmt& "e&Sifynmwwfrsm;ESifh "e&SiftzGJ@tpnf;rsm;tm;emcHvmap+yD; jyefvnfyHkoGif;EdkifpGrf; &Sdvdrfhrnfr[kwf? odk@r[kwf olwdk@. oif,lolwdk@. oif,lolwdk@. oif,lolwdk@. oif,lolwdk@. oif,lr_udk t&ifpvdk +yD;ajrmufapr_udk t&ifpvdk +yD;ajrmufapr_udk t&ifpvdk +yD;ajrmufapr_udk t&ifpvdk +yD;ajrmufapr_udk t&ifpvdk +yD;ajrmufap &vdrfhrnfjzpfonf? xdk@jyifTodk@ t&ifpvdkjzpfr_uypPnf;rJhvlwef;pm;. ta&;awmfyHkudk t}uD;tus,f xdcdkufepfemapvdrfhrnfjzpf+yD; olwdk@onf omrefxufydkrsm;aom trSm;rsm;udk usL;vGefrd=uvdrfhrnf?omrefxufydkrsm;aom csnfheJ@r_udk azmfjyvm=uvdrfhrnfponfjzifh cdkifrmpGmajymEdkifayonf?

"e&Sifvlwef;pm;onf twGef;vSefrcH&ao;or# xdk@aemufwGifvnf;pD;yGm;a&;uav;ESifh ukefpnfxkwfvkyfr_ uav;wdk@onf vHk;0 ruG,faysmufao;or# umvywfvHk; "e&Sifvlwef;pm;. todkif;t0dkif;/ yk*~vduydkifqdkifol tusifh"avhrsm;ESifh "e&Sifaygufp tpOftvmrsm;wdk@onf ypPnf;rJhvlwef;pm; v_yf&Sm;r_. twGif;tjyif 2 &yfpvHk;&Sd ypPnf;rJhvlwef;pm;. vkyfief;udkxdcdkuf ysufpD;apvdrfhrnf? xdk@jyif xdcdkufysufpD;onfh t0ef;t0dkif;onf jyKrlaqmif&Gufcsuf.bufwzuf (0g) ygvDrefqdkif&m jyKrlaqmif&Gufcsuf bufwzufwnf;omv#ifr[kwfao;bJ rvGJraoGyif,Ofaus;r_ESifh EdkifiHa&;e,fy,frsm;ygrusef vl@tzGJ@tpnf;. jyKrlaqmif&Gufcsuf. e,fy,ftm;vHk;txd jzpfayonf? xdk@jyifjyKrlaqmif&Gufcsuf. e,fy,fwcktwGif;&Sd “rcsrf;ajrhzG,f&m”aom jy\emrsm;odk@r[kwf tcuftcJrsm;xJrS wckckudk a&Smif&Sm;&ef uif;&Sif;pGmae&ef }udK;yrf;r_onf tvGefw&m}uD;av;onfh trSm;jzpfawmhonf? ‚twGuf aemifqdkv#ifjyefvnfay;qyf&rnfrSm aocsmvSayonf? u|efawmfwdk@onf vkyfief;ESifh jyKrlaqmif&Gufcsufwdk@. e,fy,fwdkif;udk c|if;csufr&Sd ydkifEdkifu|rf;usifaeap&efESifhae&mwumwGif tcuftcJrsm;tm;vHk;/ "e&Siftavhtusifhrsm; "avhxHk;pHrsm;/tpOftvmrsm; tm;vHk;wdk@udk ausmfv$m;ajz&Sif;&ef wwfajrmufatmif avhvm

137

&rnf? jy\emudk tjcm;enf;jzifh wifjycsufrSefor#onf ao;odrfI uav;qefayonf?

1920 - arv 12 &uf?5 ?5 ?5 ?5 ?5 ?

±k&Sm;bmomjzifh yHkESdyfxm;aom TpmtkyfxJY EdkifiHwumhawmfvSefa&;ay:vpDESifhywfoufI a[mfvef uGefjrLepfygwDw&yfvHk;. jyKrlaqmif&Gufcsufudku|efawmfonf wpHkw&mrrSefruef azmfjyrdcJhayonf? xdk@a=umifh u|efawmfonfvuf&SdtcGifhta&; &onfhtwdkif; Tjy\emESifhywfoufI 'wfcsf&Jabmfrsm;xHrSay;pmudk atmufwGif azmfjyxm;ygonf? xdk@jyif ±k&Sm;pmtkyfxJY u|efawmfoHk;E_ef;xm;onfh“'wfcsform"d*dk%f;om;rsm;”qdkonfh toHk;tE_ef;udk“a[mfvefuGefjrLepfygwD. tcsKd@aomygwD0ifrsm;”[laom toHk;tElef;jzifhtpm;xdk;oHk;pGJ&ef ,ckwifjyvdkufygonf?

tif - vDeitif - vDeitif - vDeitif - vDeitif - vDeif

138

0d ki fukyfxHrSay;pm0d ki fukyfxHrSay;pm0d ki fukyfxHrSay;pm0d ki fukyfxHrSay;pm0d ki fukyfxHrSay;pm

armfpudk/ 1920 ckESpf Zlvdkifv 30 &ufcspfvSpGmaom &JabmfvDeif

uGefjrLepftifwmae&Sife,f 'kwd,t}udrfajrmuf uGef*&uf. 'wfcsfudk,fpm;vS,f tzGJ@0ifrsm;jzpfaom u|efawmfwdk@onf oif. uGefjrLepf0g'uGefjrLepf0g'uGefjrLepf0g'uGefjrLepf0g'uGefjrLepf0g'v_yf &Sm;r_twGif;&S d “vuf0J*d k%f;oli,fem” v_yf &Sm;r_twGif;&S d “vuf0J*d k%f;oli,fem” v_yf &Sm;r_twGif;&S d “vuf0J*d k%f;oli,fem” v_yf &Sm;r_twGif;&S d “vuf0J*d k%f;oli,fem” v_yf &Sm;r_twGif;&S d “vuf0J*d k%f;oli,fem” pmtkyftm; Oa&mybmom&yfrsm;jzifh yHkESdyfxkwfa0jcif;rjyKrD }udKwifzwf±_cGifh&cJhojzifh aus;Zl;txl; wif&Sdygonf? TpmtkyftwGif; ae&mtajrmuftjrm;Y EdkifiHwumhEdkifiHa&;wGifa[mfvef uGefjrLepfygwD. tcsKd@aomygwD0ifrsm;. yg0if&mtcef;ESifhywfoufIoifoabm rwla=umif;udk tav;xm; azmfjycJhayonf?

odk@&mwGif u|efawmfwdk@onf xdkolrsm;. jyKrlaqmif&Gufcsufrsm;twGuf ,l&rnfhwm0efudk uGefjrLepfygwDtay:odk@ yHkcsr_udkqef@usif uef@uGuf&vdrfhrnf[kxifygonf? Tonf tvGefyifrwdusay? xyfIqdk&aomf Tonf rw&m;ay? tb,fa=umifhqdkaomf a[mfvefuGefjrLepfygwD. xdkygwD0ifrsm;onfygwD. ae@pOfrsufarSmufjyKrl aqmif&Gufcsufrsm;xJwGif tenf;i,fom yg0ifcJhonf? odk@r[kwf vHk;0ryg0ifcJh=uay? xdk@jyifolwdk@onf twdkuftcH aºu;a=umfoHrsm;udk a[mfvef uGefjrLepfygwDxJY wdkuf±dkufjzpfap/ oG,f0dkufIjzpfap taumiftxnfazmf&ef }udK;yrf;ae=uonf? Taºu;a=umfoHrsm;udk ygwDESifhygwD.

139

tzGJ@tpnf;rsm;u tifwdkuftm;wdkuf qef@usifwdkufyGJqifcJh=uonf? ,ae@xdatmifyif qufvufwdkufyGJ qifae=uonf?

nD&if;tpfudkozG,f E_wfqufjcif;jzifh 'D - tdkif 0dkifukyf

('wfcsfudk,fpm;vS,[email protected],fpm;)

1920 ckESpf {+yD/ arv wGifa&;onf?1920 ZGefvwGif pmapmiftjzpfyxrt}udrf xkwfa0jzef@csdonf?

140

&Si f ;vif;csufrsm;& Si f ;vif;csufrsm;& Si f ;vif;csufrsm;& Si f ;vif;csufrsm;& Si f ;vif;csufrsm;

1?1?1?1?1? vDeifonf uGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&Sd “vuf0J*dk%f;oli,fem”uGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&Sd “vuf0J*dk%f;oli,fem”uGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&Sd “vuf0J*dk%f;oli,fem”uGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&Sd “vuf0J*dk%f;oli,fem”uGefjrLepf0g' v_yf&Sm;r_twGif;&Sd “vuf0J*dk%f;oli,fem”pmtkyfudk 1920 ckESpf {+yDvwGifvnf;aumif;/ aemufqufwGJudk 1920 ckESp/f arv 12&uf ae@wGifvnf;aumif; a&;om;cJh.? Tpmtkyfonf ±k&Sm;bmomjzifh 1920 ckESpf/ ZGefv8-10 &ufae@wGifxGufcJh+yD; wcsdefwnf;vdkvdkyif ZlvdkifvwGif *smref/ jyifopf/ t*Fvdyfbmom yHkESdyfjcif;rsm; ay:xGufcJhonf? vDeifonf 'kwd,t}udrfajrmuf uGefjrLepf tifwmae&Sife,f uGef*&uftrD xkwfa0Edkif&eftwGuf yHkESdyfaepOftawmtwGif; txl;*±kpdkufppfaq;cJhonf? pmtkyfudk uGef*&ufudk,fpm;vS,frsm; tm;vHk;udk a0iScJh.? 1920 ckESpfZlvdkifvrS Edk0ifbmvtxd vdkufyZpf+rdK@wGif *smrefbmom/ yg&pf+rdK@wGif jyifopfbmom/vef'efwGif t*Fvdyfbmomjzifh jyefvnfxkwfa0cJh.?

uGefjrLepfv_yf&Sm;r_twGif;&Sd “vuf0J*dk%f;” vufa&;xJwGif 'kwd,acgif;pOf“rmhufpf0g'aoe*FAsL[mESifh enf;y&d,m,fudk trsm;em;vnfvG,f&ef }udK;pm;csuf” [kyg&SdcJhonf? ‚udk vDeif&SdpOfumvwGif xkwfa0aom yHkESdyfjcif;tm;vHk;wGif csefvSyfxm;cJh.?vuf&SdbmomjyefrSm yHkESdyf+yD; rl=urf;rsm;udk vDeifudk,fwdkif ppfaq;cJhonfh yxrt}udrf±k&Sm;bmom yHkESdyfjcif;rSjzpfygonf? (ESm - 7)

2? vDemta&;tcif;2? vDemta&;tcif;2? vDemta&;tcif;2? vDemta&;tcif;2? vDemta&;tcif; 1912 ckESpf {+yDvwGif qdkufaA;&D;,m;&Sd vDema&$wGif;YZmppfwyfrsm;u tvkyform;rsm;tm; aoewfESifhypfowfjcif;udk &nf!ef;jcif;jzpfonf?vDemtvkyform;rsm;onf pDrHtkyfcsKyfr_. &ufpuf±dkif;jyaom aoG;pkyfr_udk qef@usifuef@uGuf oydwfarSmufcJh=uonf? ±k&Sm;jynfae&mtESH@&Sd tvkyform;rsm;u vDemypfcwfr_tm;EdkifiHa&;oydwfrsm;/ pDwef;vSnfhvnfqENjyr_rsm;jzifh wkH@jyefcJhayonf? Tvlxk EdkifiHa&;oydwfrsm; pDwef;vSnfhvnf qENjyr_rsm;rS awmfvSefaom tvkyform;vlwef;pm;v_yf&Sm;r_. jyif;xefaom xºur_ay:xGufvmaponf? (ESm - 18)

141

3? avmif*Gwf0g'3? avmif*Gwf0g'3? avmif*Gwf0g'3? avmif*Gwf0g'3? avmif*Gwf0g' jyifopfqdk&S,fvpf ygwDtwGif;wGif tv,fA[dk*dk%f;wckjzpfI,ef;avmif*Gwfu acgif;aqmifonf?

yxrurBmppftwGif; avmif*Gwf0g'Drsm;onf qdk&S,fa&$jynfat;0g'bufrS&yfwnfcJh=uonf? ±k&Sm;jynfY r[matmufwdkbm qdk&S,fvpfawmfvSefa&; atmifyGJcH+yD;onfh aemufwGif olwdk@onf ypPnf;rJhtm%m&SifpepfESifh ywfoufIolwdk@. axmuf cHcsufudk a=unmcJhonf? odk@aomfvnf; wu,fwGifrl ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfudk qufvuf&efrlqJyifjzpfonf? olwdk@onf qdk&S,fa&SmfAif0g'Drsm;ESifh ajy+idrf;a&;ay:vpDudk qufvufvkyfaqmifae+yD; vk,ufzsufpD;onfh Amaq;+idrf;csrf;a&;pmcsKyfudk axmufcHayonf? 1920ckESpf 'DZifbmvwGif avmif*Gwf0g'Drsm;onf ajAmifjyKjyifa&;orm;rsm;ESifhtwl jyifopfqdk&S,fvpfygwDrS cGJxGufoGm;+yD; ac:qdkavh&Sdonfh (ESpf - ESpfydkif;wydkif;) tifwmae&Sife,fodk@ yg0ifcJhavonf? xdktzGJ@tpnf; +ydKuGJysufpD;+yD;onfhaemufwGif 'kwd, tifwmae&Sife,fxJodk@ jyefvm=uavonf? (ESm - 19)

4? tif'Dyif;'ifhavbmygwDudk4? tif'Dyif;'ifhavbmygwDudk4? tif'Dyif;'ifhavbmygwDudk4? tif'Dyif;'ifhavbmygwDudk4? tif'Dyif;'ifhavbmygwDudk 1893 wGif pwifzGJ@pnf;cJhI *sdrf;pfudkif[m'D/&rfaq;ruUa':e,fESifh tjcm;olrsm;u acgif;aqmifcJhonfh jyKjyifa&;ygwDw&yfjzpfonf?‚u"e&SifygwDrsm;ESifh EdkifiHa&;t& trSDcdkuif;onf[k a=unmajymqdkcJhonf? wu,frSmum; “‚onf qdk&S,fvpf0g'ESifh trSDcdkuif;cJh+yD; vpfb&,f0g'tay: rSDcdkcJhavonf”[k vDeifu ajymcJhavonf? (ESm - 19)

5? azbD,Hrsm;5? azbD,Hrsm;5? azbD,Hrsm;5? azbD,Hrsm;5? azbD,Hrsm; 1884 ckESpfwGif t*FvefjynfY "e&SifynmwwftpkwckuzGJ@pnf;cJhonfh jyKjyifa&;qefonfh/ tacsmifqefonfh azbD,Htoif;. toif;0ifrsm;jzpf=uonf? ‚u a&mrAdkvfcsKyf azbD,yfpfuef@awwm (“tcsdefqGJol”) trnfudk ,lxm;avonf? xdkolum; tqHk;tjzwfppfyGJrsm;ESifh ywfoufI ol. a&$@qdkif;enf;y&d,m,frsm;ESifha&Smif&Sm;r_rsm;a=umifh emrnfausmfol jzpfavonf? azbD,Htoif;onfum; vDeif ajymqdkouJhodk@yif “tacsmif0g'ESifh vpfb&,f avbmEdkifiHa&;rsm;ESifh ywfouf+yD; t+yD;owfqHk;tacsmudkifxm;onfh azmfjycsuf”udk udk,fpm;jyKcJhavonf? azbD,Hrsm;onf ypPnf;rJhvlwef;pm;tm; vlwef;pm;wdkufyGJrS vrf;vGJoGm;ap&ef }uHpnfcJh+yD; t&if;&SifpepfrS qdk&S,fvpfpepfodk@ ao;r$m;aom jyKjyifa&;enf;rsm;jzifh +idrf;csrf;pGm wpwp ul;ajymif;a&;. jzpfEdkif

r_udk &yfcHajymqdkcJh=uonf? 1914-1918 ckESpf e,fcsJ@urBmppftwGif;Y azbD,Hrsm;onfqdk&S,fa&SmfAif0g'bufrS &yfwnfcJh=uonf? azbD,Hrsm;ESifhywfoufI vuQ%m owfrSwfa&;twGuf vDeif.“tdkif-tufufzfbufum;/ a*s-'k dif,uf*sif;/ tufzf“tdkif-tufufzfbufum;/ a*s-'k dif,uf*sif;/ tufzf“tdkif-tufufzfbufum;/ a*s-'k dif,uf*sif;/ tufzf“tdkif-tufufzfbufum;/ a*s-'k dif,uf*sif;/ tufzf“tdkif-tufufzfbufum;/ a*s-'k dif,uf*sif;/ tufzftdef*,f/ um;rmhufpfESifh tjcm;olrsm;. tufzfataqmf*DESifh tjcm;olrsm;xHotdef*,f/ um;rmhufpfESifh tjcm;olrsm;. tufzfataqmf*DESifh tjcm;olrsm;xHotdef*,f/ um;rmhufpfESifh tjcm;olrsm;. tufzfataqmf*DESifh tjcm;olrsm;xHotdef*,f/ um;rmhufpfESifh tjcm;olrsm;. tufzfataqmf*DESifh tjcm;olrsm;xHotdef*,f/ um;rmhufpfESifh tjcm;olrsm;. tufzfataqmf*DESifh tjcm;olrsm;xHodk@ay;pmrsm;ay;pmrsm;ay;pmrsm;ay;pmrsm;ay;pmrsm;”±k&Sm;bmomyHkESdyfxkwfa0r_twGuf pum;csD;udkvnf;aumif;/ “±k&Sm;awmfvSef

142

a&;twGif;&Sd qdk&S,f'Drdkua&pD. ajr,mvkyfief;pOf” udkvnf;aumif;/ “t*Fvdyf a&$jynfat;0g'ESifh oabmw&m;udk t*Fvdyfrsm;rESpfoufr_”udkvnf;aumif;/ tjcm; pmapmifrsm;udkvnf;aumif; =unfhyg? (ESm - 19)

6? *smreftif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwD6? *smreftif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwD6? *smreftif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwD6? *smreftif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwD6? *smreftif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwD 1917 ckESpf {+yDvwGifpwifzGJ@pnf;cJhonfh tv,fA[dk0g' wckjzpfonf?

1920 ckESpf atmufwdkbmvwGif‚. a[mvfuGef*&ufY ygwDuGJcJh+yD; xdkESpf'DZifbmvwGif ‚. ygwD0iftawmfrsm;rsm;onf *smreDuGefjrLepfygwDESifh yl;aygif;cJh=uonf? vuf,m*dk%f;onf oD;jcm;ygwDw&yf zGJ@pnf;cJh+yD; 1922 ckESpftxd tif'Dyif;'ifhqdk&S,f'Drdku&ufwpf ygwD[laom trnfa[mif;jzifh wnf&SdcJhonf? 1922 ckwGif “tif'Dyif;'ifh”rsm;onf *smrefqdk&S,f 'Drdku&ufwpfygwDxJodk@ jyefvnf0ifa&mufcJh=uonf?

(ESm - 20)7? “*smreftvkyform; v_yf&Sm;r_twGif;rS yHkwlrul;oifhonfht&mrsm;”7? “*smreftvkyform; v_yf&Sm;r_twGif;rS yHkwlrul;oifhonfht&mrsm;”7? “*smreftvkyform; v_yf&Sm;r_twGif;rS yHkwlrul;oifhonfht&mrsm;”7? “*smreftvkyform; v_yf&Sm;r_twGif;rS yHkwlrul;oifhonfht&mrsm;”7? “*smreftvkyform; v_yf&Sm;r_twGif;rS yHkwlrul;oifhonfht&mrsm;”

qdkonfh vDeif. aqmif;yg;udk=unfh? (vufa&G;pifusrf; twGJ 4/ ESm 334-338/t*FvdyfbmomyHkESdyfjcif;/ e,l;a,muf) (ESm - 25)

8? pyg;wmhpftzGJ@0ifrsm8? pyg;wmhpftzGJ@0ifrsm8? pyg;wmhpftzGJ@0ifrsm8? pyg;wmhpftzGJ@0ifrsm8? pyg;wmhpftzGJ@0ifrsm;onf yxrurBmppftwGif; 1916 ckESpf Zefe0g&DvwGifzGJ@pnf;cJhonfh pygwmuyf toif;0ifrsm; jzpf=uonf? urBmppfpwifpwGif *smrefvuf0Jqdk&S,f'Drdku&ufrsm;onf um;vpfbeuf/ ±kdZmvlZifbuf/ z&ef@ar&if;/ uvm&m Zufuif;ESifh tjcm;olwdk@acgif;aqmifaom “tifwmae&Sife,f” tpkudk zGJ@pnf;cJh=uavonf?“pygwmuyftoif;”[k pwifac:qdkvm=uonfhtpku vlxkrsm;twGif;wGif e,fcsJ@ppfyGJudkqef@usifonfh awmfvSefaom 0g'jzef@csdr_rsm;udk vkyfudkif aqmif&GufcJh+yD; *smrefe,fcsJ@0g'.vk,ufzsufpD;a&;ay:vpDESifh qdk&S,f'Drdku&uf acgif;aqmifrsm;. opPmazmufr_wdk@udk azmfxkwfzGifhcscJh=uavonf? odk@aomfvnf; pyg;wmhpftzGJ@0if *smref vuf0Jorm;rsm;onfoabmw&m;ESifh enf;y&d,m,fqdkif&m tcsuftjcm jy\emrsm;wGif rif&SDApfwydkif; trSm;rsm;. tuef@towfcHae&r_rS ±kef;rxGufEdkifcJhay? *smrefvuf0Jrsm;. trSm;rsm;ESifh ywfoufI a0zefcsufrsm;udk ADtdkifvDeif. “*sL;eD;,yfpf.pmapmif” (usrf;aygif;pHk/ pwkwt}udrf ±k&Sm;bmomxkwf twGJ 22/ ESm 291 -305) “rmhufpf0g'tm; o±kyfzsufjcif;”ESifh“e,fcsJ@orm;. pD;yGm;a&;0g'” (txufygpmtkytxufygpmtkytxufygpmtkytxufygpmtkytxufygpmtkyf twGJ 23/ ESm 16 -64)ESifh tjcm;aoma&;om;csufrsm;xJwGifvnf;aumif;/ a*sADG pwmvif.“aAmf&SDApf0g' ordkif;qdkif&m jy\emtcsKd@”(vDeif0g'jy\emrsm;vDeif0g'jy\emrsm;vDeif0g'jy\emrsm;vDeif0g'jy\emrsm;vDeif0g'jy\emrsm; 1947 armfpudk xkwf/ ESm 378 - 389) xJwGifvnf;aumif;azmfjyxm;avonf? 1917 ckESpfY pyg;wmhpf0g'Drsm;onf rdrdwdk@. pnf;±Hk;a&;t&trSDcdkuif;r_udkxdef;odrf;xm;&if; tv,fA[dk0g'*smref“tif'Dyif;'ifh”qdk&S,f 'Drdku&uf

143

ygwDodk@ 0ifcJh=uonf? 1918 ckESpf Edk0ifbmv *smreDawmfvSefa&; +yD;onfhaemufwGifpyg;wmhpftzGJ@0ifrsm;onf“tif'Dyif;'ihfrsm;”xHrS cGJxGufcJh=u+yD; xdkESpf 'DZifbmvwGif *smreDuGefjrLepfygwDudk wnfaxmifcJh=uavonf? (ESm - 25)

9? b&uf (odk@r[kwf b&ufvpfawmhzf) +idrf;csrf;a&;9? b&uf (odk@r[kwf b&ufvpfawmhzf) +idrf;csrf;a&;9? b&uf (odk@r[kwf b&ufvpfawmhzf) +idrf;csrf;a&;9? b&uf (odk@r[kwf b&ufvpfawmhzf) +idrf;csrf;a&;9? b&uf (odk@r[kwf b&ufvpfawmhzf) +idrf;csrf;a&;onf e,fcsJ@*smreDESifh‚.r[mrdwfrsm;jzpf=uaom =opwD;,m;/ [efa*&D/ bla*;&D;,m;/ wl&uDu 1918 wGifi,f&G,fao;+yD; csnfheJ@tm;enf;wkef;yif &Sdao;onfh qdkAD,uforRwEdkifiHawmftay: wifpD;xm;onfh vk,ufaom +idrf;csrf;a&;pmcsKyf jzpfavonf? xdkpmcsKyfudk 1918 rwfv 3&ufae@wGif vufrSwfa&;xdk;cJhonf? pmcsKyfygtcsufrsm;rSm qdkAD,uf±k&Sm;twGuf tvGefxdcdkufaponf? ydkvefjynf/ abmfvfwpfEdkifiH tm;vHk;vdkvdkESifh bdkifvdk±k&Sm;wydkif;udk *smreD/=opwD;,m;/ [efa*&Dwdk@vufodk@ ay;vdkuf&.? ,lu&def;rSm qdkAD,uf±k&Sm;rS cGJxkwfcH&+yD;*smreD.trSDcdkwdkif;jynfjzpfoGm;cJhonf? *smreDjynf 1918 Edk0ifbm awmfvSefa&;+yD;onfhaemufwGif qdkAD,uftpdk;&u ‚udk y,fzsufvdkufavonf? (ESm - 26)

10? avbmygwD0ifrsm;10? avbmygwD0ifrsm;10? avbmygwD0ifrsm;10? avbmygwD0ifrsm;10? avbmygwD0ifrsm;rSm +Adwdo#avbmygwD0ifrsm;udk qdkvdkonf? +Adwd+Adwd+Adwd+Adwd+Adwdo#avbmygwo#avbmygwo#avbmygwo#avbmygwo#avbmygwDudk tvkyform;vlwef;pm; tpnf;t±Hk;rsm;jzpfonfh tvkyform; or*~

rsm;/ qdk&S,fvpfygwDrsm;ESifh tpkrsm;wdk@udkyl;aygif;I 1900 jynfhESpfwGif zGJ@pnf;cJhavonf?ygvDrefodk@ tvkyform;rsm;. udk,fpm;vS,frsm; a&G;cs,fa&;tmrcHcsuf&Sdap&ef &nf&G,f

onf? (odk@a=umifhyif ‚.trnf&if;rSm tvkyform;udk,fpm;jyK aumfrwDjzpf avonf?)1903 wGif avbmygwDtrnfudk cH,lcJhonf? rdrd.tawG;tac:rsm;ESifh enf;y&d,m,frsm;twGif;wGif tvGeftrif; tacsmifqefI vDeifajymouJhodk@ “ajcqHk;acgif;qHk; "e&Sif”jzpf=uonf? (ESm - 29)

11? u&ifpuD11? u&ifpuD11? u&ifpuD11? u&ifpuD11? u&ifpuD }uD;jrwfaom atmufwdkbm qdk&S,fvpfawmfvSefa&;. wGef;vSefjcif;udk cHvdkuf&aom ±k&Sm;"e&Sif ,m,Dtpdk;&. 0ef}uD;csKyfjzpfonf?

aumhcsufESifh 'ifeDuifaumhcsufESifh 'ifeDuifaumhcsufESifh 'ifeDuifaumhcsufESifh 'ifeDuifaumhcsufESifh 'ifeDuifwdk@onf EdkifiHjcm;usL;ausmfpGufzufa&; tiftm;rsm;.axmufyHhr_jzifh qdkAD,uforRwEdkifiHudk qef@usifaom jynfwGif;ppfyGJudk vkyfudkifaeonfhwefjyefawmfvSefa&; wyfrawmfrsm;udk OD;pD;trdef@ay;cJh=uonf? (ESm - 31)

12? u'ufrsm12? u'ufrsm12? u'ufrsm12? u'ufrsm12? u'ufrsm; (zGJ@pnf;yHk'Drdku&ufygwD)onf ±k&Sm;jynf&Sd t"du"e&Sif ygwDonfvpfb&,frif;rJh "e&Sifvlwef;pm;. ygwDjzpfonf? 1905 ckESpf atmufwdkbmvxJwGifzGJ@pnf;cJhonfh twkta,mif'Drdkua&pD rsufESmzHk;jzifh rdrdwdk@udk,fudk/ “jynfol@ vGwfvyfa&;”ygwD[kac:qdk&if;jzifh u'ufrsm;onf v,form;xkudk olwdk@bufygatmif }udK;pm;cJhavonf? olwdk@onf zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk&Sdaom bk&ifpepfo¿mefjzifh Zmpepfudk xdef;odrf;&ef}udK;pm;cJhonf? wqufwnf;rSmyif u'ufrsm;onf e,fcsJ@"e&Sifvlwef;pm;ygwD jzpfcJh

144

ayonf? atmufwdkbm qdk&S,fvpfawmfvSefa&; atmifyG JcH+yD;onfhaemufwGifu'ufrsm;onf qdkAD,uforRwEdkifiHudk qef@usifIwefjyefawmfvSefa&; vkyf}uHr_rsm;ESifhykefuefxºur_rsm;udk pnf;±Hk;cJhonf? (ESm - 31)

13? w±la'ghADuD13? w±la'ghADuD13? w±la'ghADuD13? w±la'ghADuD13? w±la'ghADuDonf yxrEdkifiHawmf 'l;rm;v$wfawmf. v,form; tzGJ@0ifwdk@ESifh 1906 ckESpf {+yDvwGif zGJ@pnf;xm;onfh "e&Sifaygufp 'Drdkua&pDtpkjzpfonf? x±la'ghADuDtpkonf 'l;rm; 4 ckpvHk;Y wnf+rJcJhonf? 1914 - 1918 ckESpf e,fcsJ@urBmppf twGif;Yx±la'ghADuDonf a&SmfAif0g'&yfwnfr_udk,lcJh+yD; 1917 ckESpf azazmf0g&Dv "e&Sif'Drdk ua&pDawmfvSefa&;Y yg0ifcJhum csrf;omv,form;rsm;. tusKd;pD;yGm;udk udk,fpm;jyKI wefjyefawmfvSefa&;ESifh aygif;cJhavonf? (ESm - 43)

14?14?14?14?14? ygwD0ifOD;a&onf 1917 ckESpf azazmf0g&D awmfvSefa&;t+yD;rS 1919 ckESpfESpfukefumvydkif;twGif; atmufygtwdkif; ajymif;vJcJhonf? 1917 ckESpf ±k&Sm; qdk&S,f'Drdku&ufavbmygwD (aAmf&SDApf) . ±k&Sm;jynfvHk;qdkif&m 7 }udrfajrmufuGefz&ifh ({+yDv)usif;ycsdefY ygwD0if 80˜000 &Sdonf? 1917 ckESpf ZlvdkifvrS =o*kwfvxd usif;yaom±k&Sm;qdk&S,f'Drdku&uf avbmygwD 6 }udrfajrmuf uGef*&ufumvY ygwD0if 240˜000 &Sdonf? 1918 ckESpf rwfvwGif usif;yaom ±k&Sm;uGefjrLepfygwD (aAmf&SDApf) 7 }udrfajrmufuGef*&ufumvY tenf;qHk;ygwD0if 270˜000 &Sd+yD; 1919 ckESpf rwfvwGif usif;yaom±k&Sm;uGefjrLepfygwD (aAmf&SDApf) 8 }udrfajrmuf uGef*&ufumvY ygwD0if 313˜766 &Sdonf?

(ESm - 44)15? urBmhpufr_tvkyform;rsm;tzGJ15? urBmhpufr_tvkyform;rsm;tzGJ15? urBmhpufr_tvkyform;rsm;tzGJ15? urBmhpufr_tvkyform;rsm;tzGJ15? urBmhpufr_tvkyform;rsm;tzGJ@onf 1905 ckESpfwGif wnfaxmifcJh

aom tar&duef tvkyform;tpnf;t±Hk; jzpfonf? ‚. v_yf&Sm;r_rsm;wGif rif;rJhqif'Du,f t&dyfvuQ%mrsm;jzpf=uaom ypPnf;rJhvlwef;pm;. EdkifiHa&;wdkufyGJ vdktyfr_udktodtrSwfrjyKjcif;/ ypPnf;rJhvlwef;pm;ygwD. acgif;aqmifr_tcef;/ t&if;&Sif pepf+zdKcs&ef/vufeufudkifykefuefa&; vdktyfr_ESifh ypPnf;rJhtm%m&SifpepftwGuf wdkufyGJqifr_wdk@tm;jiif;y,fjcif;wdk@udk txift&Sm;awG@&onf? urBmhpufr_tvkyform;rsm; tzGJ@onf tar&dueftvkyform; or*~toif;csKyftwGif; 0ifa&mufvkyfudkif&efvnf; jiif;qdkonf?‚aemufwGif *dk%f;*%qefaom rif;rJhqif'Du,f tpktjzpfodk@ av#musoGm;um tvkyform;rsm;twGif;wGif =oZmoufa&mufr_ r&Sdawmhay? (ESm - 54)

16? tDwvDqdk&S,fvpfygw16? tDwvDqdk&S,fvpfygw16? tDwvDqdk&S,fvpfygw16? tDwvDqdk&S,fvpfygw16? tDwvDqdk&S,fvpfygwDudk 1892 ckESpfwGif tDwvDtvkyform;ygwDtrnfjzifh zGJ@pnf;cJh+yD; 1893 ckESpfwGif tDwvDqdk&S,fvpfygwD[k ajymif;vJrSnfhac:cJhonf? ±k&Sm;jynf atmufwdkbmawmfvSefa&;}uD; +yD;onfhaemufwGif vuf0J*dk%f;onftiftm;awmifhwif;vmonf? xdk@jyif 1921 ckESpf Zefem0g&DvwGif usif;yaom vpfAdkEdk

145

uGef*&ufY vuf0Jorm;rsm;onf ygwDrScGJxGufoGm;=uonf? ‚wdk@bmom uGef*&ufwckudk usif;ycJh=u+yD; tDwvDuGefjrLepfygwDudk xlaxmifcJh=uonf? (ESm - 70)

17? bvefuGD0g'Drsm;17? bvefuGD0g'Drsm;17? bvefuGD0g'Drsm;17? bvefuGD0g'Drsm;17? bvefuGD0g'Drsm;um; jyifopfawmfvSefa&;orm; vl0D=o*wfpf bvefuGD(1805 - 1881 ckESpf) . aemufvdkufrsm; jzpf=uonf? rmhufpfvDeif0g' pHwifusrf;rsm;ubvefuGDudk xl;c|efaom awmfvSefa&;orm; wa,muftjzpfjzifhvnf;aumif;/ qdk&S,fvpf0g'udk ouf0if,Hk=unfolwa,muftjzpfjzifhvnf;aumif; rSwf,lcJh&if; wcsdefwnf;wGifol.*dk%f;cGJa&;0g'ESifh vkyf}uHa&;v_yf&Sm;r_enf;emrsm;tm; a0zefxm;avonf?“bvefuGD0g'onf vlwef;pm; wdkufyGJudkypfy,fonfh oabmw&m;jzpfonf? ‚onftcpm;u|efb0rS vlom;wdk@. vGwfajrmufa&;udk ypPnf;rJhvlwef;pm;. vlwef;pm; wdkufyGJenf;jzifh r[kwfbJ ynmwwftenf;pkuav;. vkyf}uHa&;enf;rsm;jzifh &,l&ef ar#mfrSef;cJhonf”[k vDeifua&;om;cJhonf? (uGef*&ufed*Hk;csKyf/ vDeifusrf;aygif;pHk/ ±k&Sm;bmompwkwESdyfjcif;/ wGJ 10/ ESm - 360) (ESm - 71)

18?EdkifiHaygif;csKyftoif;18?EdkifiHaygif;csKyftoif;18?EdkifiHaygif;csKyftoif;18?EdkifiHaygif;csKyftoif;18?EdkifiHaygif;csKyftoif;onf yxrurBmhppfESifh 'kwd,urBmppf ESpfckt=um;wGif wnf&SdcJhaom urBmhtzGJ@tpnf; wckjzpfonf? 1919 ckESpfwGif urBmppfudktEdkif&aomtiftm;rsm;. yJ&pf+idrf;csrf;a&;uGefz&ihfrS pwifwnfaxmifcJhonf? EdkifiHaygif;csKyftoif;.oabmwlnDr_tcsufrsm;rSm 1919 ckESpf Amaq;pmcsKyft&jzpf+yD; 44 EdkifiHu yg0if vufrSwfa&;xdk;=uonf? ‚yËdnmOft&qdkygu usL;ausmfr_qef@usifa&;/ vufeufav#mhaygha&;/+idrf;csrf;a&;ESifh vHk+cHKr_cdkifrma&;wdk@udk &nf&G,faomfvnf; vufawG@wGif usL;ausmfr_udktumtuG,fjyK&ef/ vufeuf+ydKifqdkif&ef/ 'kwd,urBmppf twGuf jyifqif&efom jzpfcJhonf?1920ESifh 1934 twGif; Ttoif;onf qdkAD,uf ,leD,Hudk &efjyKcJhonf? 1920 ESifh 1921twGif; qdkAD,ufudk vufeufpGufzuf&mY tcsuftcsmwck jzpfcJhonf? (ESm - 75)

19? Zifrm0JuGefz&ifh19? Zifrm0JuGefz&ifh19? Zifrm0JuGefz&ifh19? Zifrm0JuGefz&ifh19? Zifrm0JuGefz&ifhonf 1915 ckESpf pufwifbm 5 &ufrS 8 &uftxdqGpfZmvefjynf Zifrm0JwGifusif;yaom yxrt}udrf EdkifiHwumhqdk&S,fvpf uGefz&ifhjzpfonf? vDeifu TuGefz&ifhtm; ppfqef@usifa&; EdkifiHwumhv_yf&Sm;r_ jzpfay:wdk;yGm;r_.“yxrajcvSrf;” [kazmfjycJhonf? uD,ifoJuGefz&ifhrSm 1916 ckESpf {+yDv 24 rS 30 txduD,ifoJ+rdK@uav;wGif usif;yaom 'kwd,t}udrfajrmuf EdkifiHwumhqdk&S,fvpf uGefz&ifhjzpfonf? TuGefz&ifhrsm;onf taemufOa&my qdk&S,f'Drdkua&pDv_yf&Sm;r_ vuf0J*dk%f;om;rsm; twGuf rmhufpf0g'vDeif0g'tajccHay:wGif tawG;tac:t& nD!Gwfr_udk &&Sdap onf?‚wdk@onf xdkEdkifiHrsm;wGif uGefjrLepfygwDrsm; xlaxmif&;/ wwd,uGefjrLepf tif wmae&Sife,f xlaxmifa&;twGuf wufºuaomtcef;rS yg0ifcJh=uonf? (ESm - 79)

20? Amaq;pmcsKyf20? Amaq;pmcsKyf20? Amaq;pmcsKyf20? Amaq;pmcsKyf20? Amaq;pmcsKyfonf yxrurBmppft+yD;wGif csKyfqdkaompmcsKyfjzpfonf?

146

1919 ckESpf ZGefv 28 &ufae@wGif tar&duef/ +Adwdo#/ jyifopf/ tDwvD/ *syefESifh r[mrdwfEdkifiHrsm;uwzuf/ *smreDuwzuf vufrSwfa&;xdk;jcif; jzpfonf? ppfEdkifaomwdkif;jynfrsm;u urBm}uD;udkcGJa0,lonfh pmcsKyfjzpfonf? urBmhawmfvSefa&; v_yf&Sm;r_udkESdrfeif;&ef &nf&G,faompmcsKyfjzpfonf? (ESm - 84)

21? tifwGef21? tifwGef21? tifwGef21? tifwGef21? tifwGef (jyifopfpum;t& oabmwlr_jzpfonf) onf 20 &mpktpydkif;ue,fcsJ@EdkifiH}uD;rsm; jzpf=uonfh t*Fvdyf/ jyifopf/ ±k&Sm;wdk@. r[mrdwftzGJ@tjzpf 1890ckESpf/ ESpfpwGif *smreDjynfu wnfaxmifcJhonfh usL;ausmfa&; 3 EdkifiHr[mrdwf (*smreD/=opwD;,m;/ [efa*&DESifh tDwvD) ESifh qef@usifhbuf r[mrdwftjzpf ay:xGufvmonf?1904 ckESpfwGif t*FvdyfESifh jyifopf 1907 ckESpfwGif t*FvdyfESifh ±k&Sm;wdk@t=um; oabmwl=u+yD;aemuf 3 EdkifiH oabmwlcsuftjzpf tifwGefay:xGufvmonf? ‚tkyfpk 2 ckvHk;

onf urBm}uD;udk topfwzefcGJa0,la&;twGuf t"dut&if;&SifEdkifiH}uD;rsm;. }udK;yrf;csufjzpfonf (txl;ojzifh *smreDonf 1871 ckESpfrS 1913 ckESpftxd t*FvdyfESifhtjcm;Oa&mywdkif;jynfrsm;odk@ pD;yGm;a&;t& ausmfvGefoGm;cJhonf?) tifwGefzGJ@pnf;vdkufjcif;jzifh t*Fvdyf/ jyifopf/ ±k&Sm;t=um; wnf&Sdaeaom yËdyuQrsm;udk ravsmhyg;oGm;aponfhtjyif *smreDESifh ‚wkdif;jynfrsm;. yËdyuQrSm ykdrkdonf;oefvm+yD; urBmppfukdaygufyGm;vmaponf? ppfyGJtwGif; tifwGefxJokd@ tar&duef/ *syef/ tDwvDESifh tjcm;wkdif;jynfrsm; pkpkaygif; 25 jynf yg0ifvmcJhonf? r[matmufwkdbm qkd&S,fvpf awmfvSefa&; atmifjrif+yD;aemuf qkdAD,uforRwEkdifiHonf ppfyGJxJrS EkwfxGufcJhojzifh tifwGefEkdifiHrsm;u ±k&Sm;jynfukd ppfa&;t& usL;ausmfum qkdAD,uftm%m +zdKcs&ef }udKyrf;cJh=uonf? tifwGefe,fcsJ@ EkdifiHrsm;onf ±k&Sm;wefjyefawmfvSefa&;orm;rsm;ESifh yl;aygif;IqkdAD,uftm; ppfa&;usL;ausmfr_ jyKvkyfonf? okd@aomftifwGef. usL;ausmfr_onft±_H;ESifhtqHk;owfcJh&onf? (ESm - 84)

22? +Adwdo#qdk&S,fvpfygw22? +Adwdo#qdk&S,fvpfygw22? +Adwdo#qdk&S,fvpfygw22? +Adwdo#qdk&S,fvpfygw22? +Adwdo#qdk&S,fvpfygwDudk 1911 ckESpfwGif refcsufpwm+rdK@Y zGJ@pnf;cJhonf?‚onf rmhufpf0g'pdwf"mwftwdkif; 0g'jzef@csda&;ESifh v_H@aqmfa&;rsm;udk vkyfaqmifcJhonf?‚ygwDonf“tacsmiform;r[kwf/ vpfb&,frsm;rS wu,fwrf;wu,fwrf;wu,fwrf;wu,fwrf;wu,fwrf; trSDtcdk uif;onf?”[k vDeifuajymcJhonf? ‚. ygwD0ifOD;a&enf;r_ESifh vlxkrsm;ESifh oD;jcm;uif;uGmaer_wdk@uygwDtm;wpHkw&maom *dk%f;*%vuQ%mudk jzpfapcJhonf?

yxre,fcsJ@urBmppf}uD; (1914-1918) twGif;u ygwDwGif;wGif *dk%f; 2 zGJ@ ay:vmcJhonf? [if'ref acgif;aqmifonfh ajAmifusaom qdk&S,fa&SmfAif0g'*dk%f;ESifh tjcm;wckonf attifhcfyifESifh tjcm;olrsm; acgif;aqmifonfh EdkifiHwumh0g'*dk%f;jzpfonf? 1916ckESpf {+yDvwGif ygwDuGJr_w&yf jzpfcJhonf? [if'refESifh ol@udkaxmufcHolrsm;onf tenf;

147

pkjzpfoGm;=u+yD; ygwDrSE_wfxGufcJh=uonf? xdktcsdefrSpI EdkifiHwmh0g'Drsm;onf +Adwdo#qdk&S,fvpfygwD. acgif;aqmifr_udk &&SdcJh=uonf? +Adwdo#qdk&S,fvpfygwDonf 1920 ckESpfwGifzGJ@pnf;onfh *&d+Adwdef uGefjrLepfygwD. tpysKd;olrsm; jzpf=uonf? (ESm - 87)

23? qdk&S,fvpfavbmygw23? qdk&S,fvpfavbmygw23? qdk&S,fvpfavbmygw23? qdk&S,fvpfavbmygw23? qdk&S,fvpfavbmygwDudk 1903 ckESpfY qdk&S,f'Drdkua&pDtzGJ@csKyfrScGJxGufoGm;onfh vuf0Jqdk&S,f 'Drdku&ufrsm;u zGJ@pnf;cJhonf? a0vawmifydkif; qdk&S,fa0vawmifydkif; qdk&S,fa0vawmifydkif; qdk&S,fa0vawmifydkif; qdk&S,fa0vawmifydkif; qdk&S,fvpftoif;vpftoif;vpftoif;vpftoif;vpftoif;/ a0vausmufrD;aoG; tvkyform;trsm;pkjzifh zGJ@xm;onfh tpkuav;jzpfonf? tvkyform;qdk&S,fvpftzGJ@csKytvkyform;qdk&S,fvpftzGJ@csKytvkyform;qdk&S,fvpftzGJ@csKytvkyform;qdk&S,fvpftzGJ@csKytvkyform;qdk&S,fvpftzGJ@csKyfqdkonfh tzGJ@tpnf;uav;rSm“trsKd;orD;rsm; rJay;cGifh&a&;toif;csKyf”rS aygufzGm;cJhI trsKd;orD;trsm;pkjzifh zGJ@pnf;xm; onf?

T “vuf0J”tzGJ@tpnf;rsm;onf *&dwf+AdwdefuGefjrLepfygwD wnfaxmifonfhtcgwGif (yxrqHk;t}udrf zGifhvSpfonfh uGef*&ufudk 1920 ckESpf Zlvdkifv 31 rS=o*kwf 1&ufae@ xd usif;ycJhonf?) ‚ygwDxJodk@ yg0if&efjiif;qdkcJh=uonf? ta=umif;rSm ‚.vkyfief;pOfxJY ygvDrefa&G;aumufyGJrsm;odk@ yg0ifa&;ESifh avbmygwDodk@ yl;aygif;a&;wdk@udkwifjyxm;onfh pmydk'fygaeaoma=umifhjzpfonf? a0vawmifydkif; qdk&S,fvpftoif;ESifhtvkyform;qdk&S,fvpftzGJ@csKyf (‚wdk@ emrnfrsm;udk uGefjrLepfavbmygwDESifh uGefjrLepfygwD[lI toD;oD;ajymif;vJcJh=uonf?) wdk@onf *&dwf+AdwdefuGefjrLepfygwDESifh 1921ckESpfwGif usif;y=uonfh *&dwf+AdwdefuGefjrLepfygwD uGef*&ufY yl;aygif;vdkuf=uI *&dwf+Adwdef ,lEdkufwuf uGefjrLepfygwD trnfudk,lcJh=uonf? qdk&S,fvpfavbmygwD. acgif;aqmifrsm;url yl;aygif;&ef jiif;qdkcJh=uonf? (ESm - 84)

24? 'a&;zwfpftr_tcif24? 'a&;zwfpftr_tcif24? 'a&;zwfpftr_tcif24? 'a&;zwfpftr_tcif24? 'a&;zwfpftr_tcif; qdkonfrSm jyifopfppfOD;pD;XmecsKyfrS *sL;vlrsKd; t&m&Sdjzpfol 'a&;zwfpftm; jyifopf&Sd azmufjyefonfh rif;rsKd;rif;EG,f ppfa&;*dk%f;u 1894ckESpfwGif trlqifppfaq;r_ jzpfavonf? 'a&;zwfpfonf olv#Kdr_/ EdkifiHawmf opPm azmufr_[laom rw&m;pGJqdkcsufrsm;jzifh axmif'%fwouf ay;cH&oljzpfonf?

pD&ifcsuftm; jyefvnfppfaq;a&;twGuf trsm;jynfolwdk@. tESH@tjym;wdkufyGJqifr_onf orRw*dk%f;om;rsm;ESifh rif;rsKd;rif;EG,f *dk%f;om;rsm;wdk@t=um; jyif;xefaomwdkufyGJtjzpf xif&Sm;vmI 1906 ckESpfwGif 'a&;zwfpftr_udk yvyf&onftxd jzpfcJhavonf? (ESm - 117)

25? uyfvwf0pf25? uyfvwf0pf25? uyfvwf0pf25? uyfvwf0pf25? uyfvwf0pf ppfa&;t&JpGef@xºur_ ppfa&;t&JpGef@xºur_ ppfa&;t&JpGef@xºur_ ppfa&;t&JpGef@xºur_ ppfa&;t&JpGef@xºur_ 1920 ckESpf rwfvY uyfvwf0pfESifhtjcm;aom rif;rJh0g'Drsm;wdk@u vkyfudkif=uonfh *smreDjynf wefjyefawmfvSefa&;tm%mvkyf}uHr_jzpfavonf? bmviftvkyform;rsm;. tifwdkuftm;wdkuf jyKrlaqmif&Gufcsufa=umifhom Tt}uHtpnfudk &uftenf;i,ftwGif;Y acsr_ef;ypfcJhavonf? (ESm - 130)

148

trnft!¸ef;rsm;trnft!¸ef;rsm;trnft!¸ef;rsm;trnft!¸ef;rsm;trnft!¸ef;rsm;

aumufpuD;aumufpuD;aumufpuD;aumufpuD;aumufpuD; (um;aumufpuD; 1854 - 1938) onf *smrefqdk&S,f'Drdku&ufESifh'kwd,tifwmae&Sife,f acgif;aqmifwOD; jzpfonf? tpydkif;wGif rmhufpf0g' orm;wOD;jzpfcJhavonf? aemifwGif opPmazmufoGm;onf? tE©&m,ft}uD;qHk;jzpfaom tv,f

A[kd tacsmif0g'Djzpfonf? urBmhpufr_tvkyform;rsm; tzGJ@twGif; EdkifiHwumh0g' ta&+cHKxm;aom qdk&S,fa&SmfAif0g'orm; jzpfonf? e,fcsJ@pepfESifh ywfoufI azmufjyefaom oabmw&m;udk zefwD;cJholjzpfonf? ypPnf;rJhtm%m&SifpepfESifh ypPnf;rJh awmfvSefa&;udk twdtvif; qef@usifcJhonf? atmufwdkbm qdk&S,fvpfawmfvSefa&;udk twdtvif;qef@usif wdkufcdkufcJholjzpfonf?

*gvmcsm*gvmcsm*gvmcsm*gvmcsm*gvmcsm (0DvD,H*gvmcsm 1881 - ) onf t*Fveftvkyform; v_yf&Sm;r_twGif;rS xif&Sm;aom acgif;aqmifwa,mufjzpf+yD; +Adwdefjynf uGefjrLepfygwD. acgif;aqmifwOD;jzpfonf? yxrurBmppftwGif; ypPnf;rJhvlwef;pm;.“tvkyf±HkpwD;0yf” vlxk

v_yf&Sm;r_wGif acgif;aqmifcJhonf? tvkyf±HkpwD;0yfaumfrwD. udk,fpvS,ftjzpf wwd,tifwmae&Sife,f/ 'kwd,t}udrf uGef*&ufudk wufcJhonf? vuf0J*dk%f;*% trSm; rsm;udkpGJudkif+yD; "e&SifygvDrefwGif uGefjrLepfrsm;yg0ifr_ESifh avbmygwDodk@ yg0ifjcif;udk qef@usifcJhonf? ‚tm;a0zefr_rsm;jyKojzifh trSm;rsm;udk ausmfeif;EdkifcJhonf? 1921 ckESpfwGif*gvmcsmonf t*FvefuGefjrLepfygwDodk@ 0ifcJhonf? A[dkaumfrwD0ifESifh EdkifiHa&; OD;aqmiftzGJ@0iftjzpf t}udrfrsm;pGmta&G;cHcJh&onf? 1935 ckESpfrS 50 ckESpfrsm;txd t*FvefygvDreftzGJ@0if jzpfcJhonf? 1943 ckESpfrS 56 ckESpftxd +AdwdefuGefjrLepfygwD tr_aqmifobmywd jzpfcJhonf? ‚onf zufqpf0g'ESifh ppfqef@usifa&;/ +idrf;csrf;a&;ESifh qdk&S,fvpfa&;wdkufyGJrsm;wGif wufºupGmyg0ifcJhonf?

149

wl&yfwDwl&yfwDwl&yfwDwl&yfwDwl&yfwD (zdvpfydkwl&yfwD 1857 - 1932) onf tDwvDtvkyform; v_yf&Sm;r_wGif tDwvDqdk&S,fvpfygwDudk pnf;±Hk;olwOD; jzpfonf? ‚ygwD. vuf,mjyKjyifa&;*dk%f;acgif;aqmifjzpfonf? urBmhpufr_tvkyform;rsm;tzGJ@wGif tv,fA[dk*dk%f;om;jzpfIatmufwdkbmqdk&S,fvpf awmfvSefa&;udk &efjyKcJhonf? 1922 ckESpfwGif tDwvD qdk&S,fvpfygwDuGJ+yD;aemuf jyKjyifa&;ygwDjzpfonfh “qdk&S,fvpfnD!Gwfa&;ygwD”udk acgif; aqmifcJhonf?

yef[yfpyef[yfpyef[yfpyef[yfpyef[yfpf (qDvfAD;,m; tufpw,fvm yef[yfpf 1882 - 1960) onf t*Fvdyftvkyform; v_yf&Sm;r_wGif yg0ifonf? urBmhpufr_tvkyform;rsm;tzGJ@wGif a&$jynfat;0g'udk &yfwnfcJhonf? olronf atmufwdkbm qdk&S,fvpfawmfvSefa&;+yD;aemuf qdkAD,uf±k&Sm;udk e,fcsJ@EdkifiHrsm;u usL;ausmfwdkufcdkuf=ujcif;udk &yfqdkif;&ef ajyma[mv_H@aqmfcJhonf? tvkyform; qdk&S,fvpftzGJ@csKyfwGifyg0ifum ‚tzGJ@csKyf. vuf0JtvGeftu|H acgif;aqmifwOD; jzpfcJhonf? “tvkyform;'&ufaemh”owif;pm t,f' Dwmjzpfonf? wwd,tifwmae&Sife,f 'kwd,uGef*&ufodk@ wufa&mufcJhonf? 1921ckESpfwGif +AdwdefuGefjrLepfygwDodk@0ifcJhonf? 1921 ckESpfwGif ygwDrS ygwDpnf;urf; rvdkufemonfh twGuf xkwfy,fjcif;cH&onf?

abmf'D*gabmf'D*gabmf'D*gabmf'D*gabmf'D*g (tmrm'D,dkabmf'D*g 1889 - ) onf tDwvDEdkifiHa&;orm;wOD;jzpf+yD; 1910 ckESpfwGif tDwvDqdk&S,fvpf ygwD0ifwOD;jzpfonf? 1912 ckESpfrSpIrif;rJh0g'DESifh eD;pyfonf? 1919 wGif "e&SifygvDrefrsm;udk oydwfarSmuf&ef vkyfief;pOfudkwifjy+yD; ac:qdkavh&Sdaom uGefjrLepfoydwform;tkyfpkudk acgif;aqmifonf? ‚onf 'kwd, tifwmae&Sife,f udk,fpm;vS,fjzpfonf? 1921 ckESpfwGif tDwvDuGefjrLepfygwDudkwnfaxmif&mwGif yg0ifcJhonf? 1926 ckESpftxd acgif;aqmifr_tzGJ@wGif yg0ifcJhonf?abmf'D*gonf wwd,tifwmae&Sife,f. zufqpfqef@usifa&; wyfaygif;pk enf;y&d,m,fudk qef@usif+yD; vuf0J*dk%f;cGJa&; vkyfaqmifcJhonf? qufvufI xa&mfpuD t,ltqrsm;udk jzef@jzL;+yD; tDwvDuGefjrLepfygwDvrf;pOfudk *dk%f;*%t& wdkufcdkufrljyKcJhonf?xdk@a=umifh 1930 wGif ygwDrSxkwfypfcH&onf? 1944 ckESpfwGif ac:qdkavh&Sdaom “uGefjrLepfEdkifiH wumh 0g'Drsm;ygwD”udkxlaxmifcJhonf?

abm0g;abm0g;abm0g;abm0g;abm0g; (atmfwdkabm0g; 1882 - 1938) onf =opwD;,m; qdk&S,f'Drdku&ufESifh 'kwd,tifwmae&Sife,f acgif;aqmifwOD;jzpfonf? =opwD;,m; rmhufpf0g'oabmw&m;q&mjzpfonf? "e&SifjyKjyifa&;orm; wOD;vnf;jzpfonf? ,Ofaus;r_ trsKd;om; udk,fydkiftkyfcsKyfa&;/ "e&SiftrsKd;om;a&;0g'udk wDxGifolwOD;jzpfonf? atmufwdkbmqdk&S,fvpf awmfvSefa&;udk vufrcHcJhay? 1918 - 1919 ckESpfwGif =opwD;,m; "e&Sif

150

orRwEdkifiH. EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;jzpfonf? uGefjrLepf0g' qef@usifa&;orm; zufqpf0g'axmufcHoljzpfonf?

&Sdwf'Dre&Sdwf'Dre&Sdwf'Dre&Sdwf'Dre&Sdwf'Dref (zdvpf&Sdwf'Dref 1865 - 1939) onf *smrefqdk&S,f'Drdku&ufygwD.tacsmif0g'D*dk%f; vuf,mtvGeftu|H acgif;aqmifwOD;jzpfonf? 1918 ckESpf *smreDjynfEdkif0ifbmawmfvSefa&;wGif trsKd;om;tr_aqmif aumfrwDwGif yg0ifcJhonf? ‚aumfrwDonf "e&Sifvlwef;pm; wefjyefawmfvSefa&; tusKd;pD;yGm;udk udk,fpm;jyKonf? 1919ckESpf azazmf0g&DrS ZGefvtxd bpfpfrwforRwEdkifiH. !Gef@aygif;tpdk;&udk acgif;aqmifonf?‚onf 1918 ckESpfrS 1921 ckESpftxd *smreftvkyform; v_yf&Sm;r_udk aoG;acsmif;pD;ESdrfeif;&mY pnf;±Hk;olwOD;jzpfonf? ‚aemuf EdkifiHa&;orm; b0udk pGef@v$wfcJhonf?

vpfbeuvpfbeuvpfbeuvpfbeuvpfbeuf (um;vpfbeuf 1871-1919) onf xif&Sm;aom*smrefESifhEdkifiHwumh tvkyform;v_yf&Sm;r_ acgif;aqmifjzpf+yD; *smrefqdk&S,f 'Drdku&ufygwD.vuf0J*dk%f; acgif;aqmifjzpfonf? 1912 ckESpfwGif &def;pwwf vGwfawmftrwf ta&G;cH&onf? yxrurBmppfwGif awmfvSefaom EdkifiHwumh&yfwnfr_udk &yfwnfcJhonf? EdkifiHwumh0g' “pygwmuyftzGJ@”udk pnf;±Hk;oljzpfcJhonf? 1916 ckESpfwGif e,fcsJ@ppfqef@usifa&;

0g'jzef@r_a=umifh tjypf'%fay;jcif;cH&onf? 1918 ckESpf *smreDjynf Edk0ifbm awmfvSefa&;wGif ±dkZmvlZifbwfESifhtwl *smref tvkyform;wyfOD;udk acgif;aqmifcJhonf? “tvHeD”owif;pmudk xkwfa0cJh+yD; *smreDuGefjrLepfygwDudk pwifwnfaxmifolwOD; jzpfcJhonf?1919 ckESpf Zefe0g&DvwGif bmviftvkyform;ykefuefr_udk acgif;aqmifcJhonf? ykefuefr_ta&;edrfh+yD; wefjyefawmfvSefa&;orm;rsm;. vkyf}uHowfjzwfjcif; cHcJh&onf?

vefpfbm&vefpfbm&vefpfbm&vefpfbm&vefpfbm&D (a*smhvefpfbm&D 1859-1940) onf t*FvefavbmygwD acgif;aqmifjzpfonf? 1892 ckESpfwGif qdk&S,f'Drdku&ufwpf zD'a&;&Sif;xJodk@0if+yD; 1906 ckESpfwGifavbmygwDodk@0ifcJhonf (1910 rS 1912) ESifh (1922 rS 1940) ckESpfrsm; txdygvDreftzGJ@0ifjzpfonf? 1912 ckESpfrS 1922 ckESpfxd“a'vD[m&,f”owif;pmudk xkwfa0+yD;‚rS t,f'Dwmjzpfonf? 1929 rS 1931 xd vlr_vkyfief;0ef}uD;jzpf+yD; 1931 rS 1935 xdavbmygwDOuUÏ jzpfonf?

0dkifukyf 0dkifukyf 0dkifukyf 0dkifukyf 0dkifukyf (a';Apf0dkifukyf 1877-1941) onf a[mfvefqdk&S,f'Drdku&uf ygwD0ifjzpf+yD; ‚aemuf a[mfvefuGefjrLepfygwD0ifjzpfonf? 1907 ckESpfwGif a[mfvefqdk&S,f'Drdku&ufwpf tvkyform;ygwD. vuf0Jaºu;a=umfoHjzpfaom“'Dx&DA|ef;” owif;pmwnfaxmifolESifh ‚.t,f'DwmcsKyf jzpfonf? 1909 ckESpfwGif a[mfvef qdk&S,f'Drdku&ufygwDudkwnfaxmifoljzpf+yD; OuUÏjzpfcJhonf? ‚ygwDudk 1918 ckESpfwGif a[mfvef uGefjrLepfygwDtjzpf jyefvnfzGJ@pnf;onf? yxre,fcsJ@urBmppfyGJwGif EdkifiHwumh 0g'Djzpfonf? Zifrm0J

151

vuf0J*dk%f;. oabmw&m;a&; *sme,f “aAmabmh”*sme,fwGif yg0ifaqmif&GufcJhonf?a[mfvefuGefjrLepfygwD. acgif;aqmifwOD;tjzpf vuf0J tvGeftu|H *dk%f;*% &yfwnfcsufudk &yfwnfcJhonf? 1918 rS 1925 txdESifh 1929 rSpI a[mfvefygvDref tzGJ@0ifjzpfonf? wwd,tifwmae&Sife,f 'kwd,uGef*&ufwGif tr_ aqmif aumfrwD0iftjzpfta&G;cH&onf? 1925 ckESpfwGif wwd,tifwmae&Sife,f. udkvdkeDESifh tvkyform; jy\emrsm;tjyif tjcm;jy\emrsm;udkyg qef@usifbufjyKojzifh 1926 ckESpfwGif uGefjrLepfygwDrS xkwfy,fypfcJhonf? 1930 ckESpfwGif rdrdtrSm;rsm;udk odjrif vmojzifh ygwDwGif;wGifjyefvufcHcJhonf? 1935 ckESpfwGif uGefjrLepfygwD A[dkaumfrwD0if tjzpf ta&G;cH&onf?

[if'gqif[if'gqif[if'gqif[if'gqif[if'gqif (tyfwdk;[if'gqif 1863-1935) onf t*Fvdyftvkyform;or*~v_yf&Sm;r_ESifh avbmygwDacgif;aqmifwOD;jzpfonf? 1908 - 1910 ckESpfESifh 1914- 1917 ckESpf rsm;txd avbmygwD. ygvDreftpk. OuUÏjzpfonf? yxrurBmppfwGifqdk&S,fa&SmfAif0g'D wOD;jzpfonf? ±k&Sm;jynf azazmf0g&D"e&Sif 'Drdkua&pD awmfvSefa&;t+yD;wGif ±k&Sm;jynfodk@vm+yD; urBmppfqufwdkufa&;udk v_H@aqmfwdkufwGef;cJhonf? 1919 wGifbef; 'kwd,tifwmae&Sife,fudk pnf;±Hk;olwOD;jzpfonf? 1923 ckESpfrSpI ac:qdkavh&Sdaom“qdk&S,fvpf tvkyform;tifwmae&Sife,f” tr_aqmifobmywdjzpfonf? t*Fvdyftpdk;& tzGJ@Y tzGJ@0iftjzpf t}udrf}udrfyg0ifcJhonf?

[Dzm'if[Dzm'if[Dzm'if[Dzm'if[Dzm'if (±l;a'gh[Dzm'if; 1877 - 1941) *smrefqdk&S,f'Drdku&ufwpfygwD.tacsmiform;acgif;aqmifESifh 'kwd, tifwmae&Sife,f acgif;aqmifwOD;jzpfonf? ac:qdkavh&Sdaom =opwD;,m; rmhufpf0g'oabmw&m;a&; q&mwOD;jzpfonf? 1907 ckESpfrS1915 ckESpfxd *smrefqdk&S,f'Drdku&ufygwD. A[dktmabmf “a&S@odk@”owif;pm t,f'DwmjzpfcJhonf? yxrurBmppfwGif tv,fA[dk0g'D wOD;jzpf+yD; qdk&S,fe,fcsJ@0g'orm;rsm;ESifhyl;aygif;cJhonf? ppf+yD;aemuf pnf;±Hk;xm;aom t&if;&Sifpepfoabmw&m;udk wDxGifoljzpf+yD; EdkifiHawmfvuf0g;}uD;tkyf t&if;&Sif0g'udk &yfcHajymqdkol jzpfonf? 1917 ckESpfrSpI*smreftif'Dyif;'ifh qdk&S,f'Drdku&ufygwD. acgif;aqmifjzpf+yD; qdkAD,uftm%mESifh ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfudk twdtvif;qef@usifol jzpfonf? *smreDbpfprwforRwEdkifiH. "e&Sif tpdk;&tzGJ@odk@ t}udrfrsm;pGm yg0ifcJhonf? zufqpfrsm; tm%modrf;+yD;aemuf *smreDrS

xGufcGm+yD; jyifopfwGif aexdkifcJhonf?

ppfaq;+yD; &ufpGJ? 2015 Zlvkdif 10 &uf?