LA ONDOde Esperanto

2009 4

Prezidanto Dasgupta

respondas

‹tatprezidento „e

Esperanto-budo

Nova±oj el Esperantujo

Eµropa Unio kaj Hinda

Unio samopinias pri

multlingvismo

Aktualaj problemoj de

zamenhofologio (3)

“Bemolo”: novelo de

Valerij Brjusov

Nia trezoro: La Revuo

E@I laboras ne nur

virtuale

Bonvenon al la

Sukcena Lando

Internacia sendependa magazino en Esperanto

INTERNACIA SENDEPENDA MAGAZINO 2009. ¹4 (174)

Aperas „iumonate

Fondita en 1909 de Aleksandr Sa†arov

Refondita en 1991

Eldonas kaj administras Halina Gorecka

Redaktas Aleksander Kor±enkov

Konstantaj kunlaborantoj Tatjana Auderskaja, Peter Balá�,István Ertl, Dafydd ab Iago, Wolfgang Kirschstein,Aleksej Kor±enkov, Alen Kris, Viktor Kulakov, Glebo Malcev,Floréal Martorell, Valentin Melnikov, Sergio Pokrovskij,Aloísio Sartorato, Serge Sire, Maria Sokolova

Adreso RU-236039 Kaliningrad, ab. ja. 1205, Ruslando

Telefono (4012) 656033

Elektronika po›to sezonoj@kanet.ru

Hejmpa•o http://Esperanto.Org/Ondo

Abontarifo por 2009Internacia tarifo: 38 eμrojOrienteµropa tarifo: 20 eμrojRuslanda tarifo: 450 rublojPollanda tarifo: 60 zlotojAerpo›ta aldono: 5 eμrojElektronika abono (pdf): 12 eμroj por „iuj landoj

Perantoj vidu la liston sur la 27a pa•o de la februara kajero.

Konto „e UEA avko-u

Recenzoj Bonvolu sendi du ekzemplerojn de la recenzota libro,kasedo, disko k.a. al la redakcia adreso.

Eldonkvanto 650 ekzempleroj

AnonctarifoPlena pa•o: 100 EUR (3000 rubloj)

Duona pa•o: 60 EUR (1800 rubloj)

Kvarona pa•o: 35 EUR (1000 rubloj)

Okona pa•o: 20 EUR (600 rubloj)

Malpligrandaj: 0,50 EUR aμ 15 rubloj por 1 cm²

Kovrilpa•a anonco kostas duoble. Triona rabato pro ripeto.

Donacoj La donacoj estas danke akceptataj „e la redakcia adreso(ruslandaj rubloj) aμ „e nia konto “avko-u” „e UEA.

Represoj Oni povas represi tekstojn kaj bildojn el La Ondo deEsperanto nur kun permeso de la redakcio aμ de la aμtoro kajkun indiko de la fonto.

© La Ondo de Esperanto, 2009.

“La Ondo de Esperanto” (Âîëíà ýñïåðàíòî). 2009, ¹4 (174).

Åæåìåñÿ÷íûé æóðíàë íà ìåæäóíàðîäíîì ÿçûêå ýñïåðàíòî.

Æóðíàë çàðåãèñòðèðîâàí Ìèíèñòåðñòâîì Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèèïî äåëàì ïå÷àòè, òåëåðàäèîâåùàíèÿ è ñðåäñòâ ìàññîâûõ êîììó-íèêàöèé. Ñâèäåòåëüñòâî î ðåãèñòðàöèè ÏÈ ¹ 77-9723.

Ó÷ðåäèòåëü è èçäàòåëü: Ãîðåöêàÿ Ã. Ð.

Ðåäàêòîð: Êîðæåíêîâ À. Â.

Ïîäïèñàíî â ïå÷àòü: 16 ìàðòà 2009 ã.

Öåíà ñâîáîäíàÿ. Òèðàæ: 650 ýêç.

Îòïå÷àòàíî â Ïîëüøå. Presita en Pollando.

‚iun trian kajeron „i-kolumne aperas redakcia komenta-rio pri nia agado. Pasint-foje, en januaro, vi legis „i tie,

ke „iam pli komplika i•as la trafiko inter Kaliningrado, kiela revuo estas redaktata, kaj Olsztyn, kie •i estas presata.Iam inter la du •emelurboj okazis 14 regulaj busvoja•oj„iusemajne (po du „iutage), poste estis unu voja•o „iutage,kaj en la fino de 2008 ni havis nur du bu›voja•ojn „iusemaj-ne. En februaro la buslinio estis “provizore nuligita”, „ar tromalmultaj kaliningradanoj sukcesas ricevi eμropajn vizojnpor plenigi almenaμ unu buson semajne…

Tio komplikas nian laboron. En februaro nia filo Aleksejfaris aventurecan „irkaμvoja•on, longan kaj kostan, por kevi povu •ustatempe ricevi la revuon. Vi ja ricevis •in, sed„u ankaμ „i tiun kajeron? Ni ne scias, „ar la aferoj de la“granda mondo” estas ekster nia influo. Ni ne povas ›an•i lamondon, sed ni devas adapti nin al •i.

Kaj en la granda mondo daμras ekonomia krizo. Kielantaμvidite, nia abonantaro ›rumpas. Je la unua de marto laperdo estis 23 abonoj kompare kun la sama tago antaμ unujaro, kaj tiu nombro kreskos. Ankaμ nia abonhelpa fonduso„i-jare estas pli magra ol pasint-jare. Krome, multaj el virimarkis, ke la marta (kaj la aprila) Ondo havas 24 pa•ojn,ne plu 28. En 2008 vi ricevadis „iumonate po kvar ekstrajnpa•ojn danke al tiucela donaco de nia amiko, sed „i-jare lipovis donaci nenion pro la drasta malalti•o de enspezo…Ankaμ la prezoj galopas.

En „i tiuj cirkonstancoj ni devis akcepti malagrablandecidon pri eldono de plia duobla kajero — maja-junia. Laμrealisma kalkulo, tio devos sufi„i. Ni petas vian kompren-emon pri tio, ke la sekvan kajeron vi ricevos nur post dumonatoj, sed la mondo estas tia, kia •i estas.

Cetere, en la mondo okazas ne nur malagrablaj eventoj.Ekzemple, hodiaμ, kiam la tuta kajero jam estis enpa•igita,ni devis anstataμigi la pretigitan gazet-rubrikon en la 21apa•o per lastmomente ricevita informo pri la sukceso de lakampanjo de la partio EDE en Germanio.

Alia evento el la granda mondo spronis nin al eksperi-mento, kies komencon vi povas jam vidi en nia retejo nun,kiam vi legas „i tiujn liniojn. Temas pri interesa sperto deruslanda verkisto Dmitrij Glu†ovskij, kiu, spite al skeptik-emuloj, po„apitre enretigas siajn librojn antaμ la apero dela papera eldono. Kaj la papera eldono de lia romano Metro2033 pasintjare i•is la plej vendita libro en Ruslando, nemalgraµ, sed danke al la reta eldono. Centmiloj da rus-landaj retlegantoj entuziasmi•is kaj a„etis paperan libron.Same okazas nun „e la romano Metro 2034 duono el kiujam estas en la reto, kaj la unuaj miloj da libroj, aperintaj la12an de marto en moskvaj librovendejoj, estis tuj a„etitaj.‚u la romano pri terorismo Serpentoj en la puto de IstvánNemere simile furoros en la Bjalistoka libroservo fine dejulio post aperigo de la komencaj „apitroj en nia retejo? Aμdenove, malkiel en la “granda mondo”, en nia furorlisto plejaltos lerniloj kaj aliaj didaktika±oj?

HaGo AlKo

Sur la kovrilpa•o estas Svetlogorsk, kiun vidos tiuj, kiujekskursos en Kaliningrado somere post la Bjalistoka UK.(Fotis Olga ‹ipovalenko)

Redakcie

Temo 3

‚ar vi ±us plenumis duonon de viade±oro kiel la prezidanto de UEA,ver›ajne vi jam scias, „u via agadoestas tia, kia vi imagis •in „e via kan-didati•o, aμ vi frontis neantaμvid-itajn taskojn kaj cirkonstancojn?

La evoluo de la eventoj kaj kolektivajsentoj ne estis tre malsimila al tio, kionmi imagis „e mia kandidati•o. Tamen midevus klarigi, ke mi neniam havas la luk-son sufi„e klarege antaμvidi, kiel aspek-tos kuntekstoj por mi novaj, kaj do mi„iam reviziadas mian mensan bildon dela kuntekstoj kaj de la farendoj. Mi enirisla agadon kun la kompreno, ke gvidisignifas esti laμeble aμskultema kaj lern-ema. Devas esti ia kerno de fidinda en-havo en la ideo de Tolstoj esprimita enMilito kaj paco, ke estas optimuma gvid-anto tiu, kiu plej sekvas kaj lernas — kajpensis, ke mi sukcesos komuniki al lahomoj mian pretecon lerni de kiel ebleplej multaj fontoj. La ceteron mi estisvolinta lasi al la efektiva fluo.

Kiel kandidato en majo 2007 viprezentis al niaj legantoj vian mova-dan programon, kies kerno estis stre-bo “atingi daμripovajn agordojnbazitajn sur la reala±oj de la reta epo-ko”. Vi skribis: “Mi volas kunkon-strui movadon, kie la tradiciaj mem-broj, kro„itaj al eventuale ne tre•isdataj ideoj pri Esperanto kaj pri lafunkciado, ne sentos sin ekskluziv-ataj”. Kiel vi realigas „i tiun strebon?

En 2007 mi havis bildon pri la ebloj,kiu estis bazita sur la tiutempe reliefajfaktoroj. Mia konkreta celo estis lan„itripolusan konversacion inter UEA, larealigontoj de la reta modernigo de niajaran•oj, kaj la liverontoj de la necesamono. Iugrade tiu konversacio fari•ispli celtrafa ol •i estis en la antaμaj jaroj.Tamen, „i-momente, ni sidas meze dela nova tasko digesti la mondan ekono-

mian krizon. Pro tio, malrapidi•is tiuspecifa konversacio, „ar ni evidentedevos malpli rapide ensalti en la novajnaran•ojn, ol ni pensis. Tamen, dume, ladiskutoj en la retlisto de la Komitato deUEA, kaj en la revuo, pri la eblaj kajindaj manieroj reagordi nian sistemonde membrecoj jam trafis novan elanon.Tiu evoluo estas ekster la tripolusa kon-versacio, kiun la asocio malrapidedaμrigas. Mi atribuas la novan elanon alla sukcesaj komuniki•oj kun la eksteramondo en aprilo en ¤enevo kaj endecembro en Parizo; la dinamiko de lamovado ne dependas nur de specifaj ini-ciatoj kaj tiufadenaj rimedoj, sed ankaμde la plivigli•o, kiun ni „iuj spertas postunuopaj sukcesoj.

… kaj kun kiuj vi kunkonstruas lamovadon?

Mi havas la sperton esti „efe kun-aganta kun la estraranoj, komitatanoj,komisiitoj kaj stabanoj de UEA. Sedsendepende de tio mi restas en rektakontakto kun la gazetaro kaj kun lapubliko. Tiun kontakton foje peras unu-opaj reliefigantoj de tiu aμ alia sektorode la publika opinio, kiuj plugas speci-fajn retajn konversaciojn kun mi. Sed›ajnas esti •enerale konate, ke mi estasmalfermita al konversacioj kun la •ene-rala publiko. Pro tio mi ofte ricevas ret-mesa•ojn de konkretaj plendantoj, reag-antoj, sugestantoj, kiuj parolas nur porsi mem, kaj ne por aliaj; ankaμ kun ilimi daμrigas konversaciojn, kiujn mirecenzus kiel sukcesajn. Mi trovis trehelpa la rolon de la gazetaro.

Kio pri alia celo, evoluigado deuzebla prezento de la “pontada”enhavo de Esperanto, kiu, laμ vi“pontas inter landoj kaj landoj, interkoroj kaj koroj, inter komprenoj kajkomprenoj, e„ inter pontoj kaj pon-toj”.

Tio estis unu formulo de la enhavakerno de mia ideo, ke ni devas prezentiEsperanton „efe pozitive, kiel valoronen si mem, kaj malpli ofte negative, kielalternativon al ekzemple la angla aμaliaj interkomunikiloj. Mi ne strebis kreiel tiu ponta formulo ian sloganon, „arofte la sloganaj ›ablonoj malservas al lamovado. Ni estas tre diversaj, kaj miacelo estas, ke la tegmenta asocio en siajiniciatoj donu al la lokaj agantaroj mate-rialon, el kiu ili sukcese faru proprajnelektojn, remiksojn kaj modifojn. Midirus, ke nia estraro sukcesis komunikial la lokaj agantaroj de la movado, ke nirespektas •ian diversecon de celoj kajkonkretaj strategioj.

Revene al la unua demando: laμ lastatuto de UEA, la prezidanto repre-zentas la asocion, subskribas la „efajndokumentojn kaj prezidas la estraronkaj la Universalajn Kongresojn. Ladua kaj la tria “devoj” estas klaraj,sed kio pri la reprezentado? Kiel vireprezentas la plej grandan esper-antistan asocion en kaj ekster Esper-antujo?

En Esperantujo, mi komprenas laelekti•on al la prezidanteco kiel okazonpor konsciigi la movadanojn pri tio, kela parolantoj de emfaze maleμropaj lin-gvoj evoluigis proprajn komprenojn deEsperanto kaj de •iaj perspektivoj, kajke pri tiuj komprenoj kaj perspektivoj ni„iuj devas pli serioze dialogi, anstataμsupozi, ke ni jam havas pretan kaj „iesantagordon, kiun oni simple efektivigu.Alidire, mi konscie agas por iniciati aμdaμrigi konversaciojn pri la enhavo dela esperantisteco. Sur la idea nivelo, mine trovas grandan diferencon inter latasko reprezenti UEA kaj la tasko repre-zenti la esperantistecon kiel tuton.Ekster Esperantujo, mi vidas kiel mianplej reliefan tujan taskon la konstruadon

Prezidmezaj meditoj

Prezidanto de UEA, ProbalDasgupta, respondas al“La Ondo de Esperanto”

4 Temo

de solida profilo kiel serioza lingvisto,kies lingvisteco absolute kerne prezen-tas la ideon Esperanto kaj detalajn util-ecojn por esperanteroj. Por la jaro2008–09 la Barata Konsilio de FilozofiaEsplorado nomumis min la nacia vizit-profesoro pri la filozofio. Tiurole minun verkas libron, bazitan sur prelegojen kvar universitatoj. La prelegoj pre-zentis kaj la libro prezentos lingvistikanvizion — mi uzas la terminon substanc-ismo kiel nomon de mia lingvistika vojo— bazitan sur la ideo de pontado kajspecife reliefiganta Esperanton. Sur „itiu profilo mi ofte trafas bazi specifanaliron al la ekstera publiko. Sed en iujmedioj kompreneble mi elektas pli•eneralajn diskutpremisojn kaj funkciasmalpli persone; tie mi reprezentas •ene-rale la lingvanaron kaj specife la Aso-cion.

Via antaμulo duon›erce nomis sin“prezidanto de „iuj esperantistoj”.‚u vi iusence reprenis la stafeton?

Mi min rigardas kiel kreanton desinergio inter la tre diversaj agantaroj,kies laboro havas ›losilan lokon porEsperanto. Tiun sinergion oni malfacilefunkciigos en la praktiko, se niaj kon-versacioj ne atingos konver•ajn klavojnen la teorio. Mi agnoskas la specifanvaloron de la praktikaj intertraktoj, sedmi trovas, ke ser„i samtempe komunajnkomprenajn klavojn estas helpe ankaμal la praktiko de la intertraktado. Mi

provas prezidi dialogon inter diversajesperantistecoj. Tio ofte signifas, kemeze de specifaj intertraktadoj mi nepovas akcepti la respondecon sincerereprezenti interesojn, kiuj sin difinaskontraμule al la pli •eneralaj interesoj.Tiam mi foje lan„as seriozan dialogonkun tiuj gravaj malplimultoj — kaj tia-maniere esprimas pretecon labori porestonteco, en kiu prezidanto de UEApovos ankaμ ilin sincere reprezenti.

‚u vi havas kontaktojn kun SAT?Kun la Esperanta Civito?

Formale, mi havis •is nun kontak-tojn kun neniu alia mondskala Esperan-to-organiza±o. Neformale, mi havaskontaktojn jam de jaroj kun membrojkaj de SAT kaj de la Esperanta Civito.En la nuna momento, aparte reliefekreskis kontaktoj kun pluraj membrojde SAT, kaj tiu dialogo floras, parte prosia noveco.

Kiun efektivan rolon en la nun-tempa UEA havas la prezidanto, laestraro, la komitato kaj la CentraOficejo?

La Oficejo solide daμrigas sianfidindan laboradon por ke la aran•ojbone meblu. La estraro kaj la komitatostiras ne nur la funkciigon de la sistemosed la viziadon por ke ni havu baldaμsistemerojn, kiuj kontentigos la divers-i•antajn postulojn de niaj partneroj. Laprezidanto provas interpreti la tutonkohere, prezenti bildon, fliki specifajntruojn, kaj entrepreni fojan fajrobriga-dan laboron.

Kvankam inter la kvar lastaj pre-zidantoj de UEA estis unu eμropano,unu aμstraliano kaj du azianoj(inkluzive de vi), Esperantujo estastro eμropa. Sufi„as kompari la mem-brostatistikon de UEA kaj la laμmon-dopartan distribuon de la mondalo•antaro. Kial, laμ vi, baratano,Esperanto restas plejparte eμropafenomeno? ‚u kaj kiel UEA povas›an•i la situacion?

La iniciatintoj de la Esperantaj kon-versacioj estas eμropanoj. Venadis tra lajardekoj reagoj kaj kontribuoj de alilo-ke. Se la eμropaj iniciatintoj de la kon-versacioj digestos tion, kion ni aliajkontribuis, kaj kvazaμ revenos al ni kunrespondoj al niaj respondoj, tiam nihavos seriozan progreson en „i tiu kon-versacio inter Eμropo kaj la cetera mon-do. Oni kutimas „i-rilate paroli „efe priazianoj kaj afrikanoj. Sed mi havas laimpreson, ke ankaμ la kontribuon deekzemple usonaj esperantistoj niajeμropanoj nesufi„e kompreneme taksas.

Mi devus diri, ke tion mi mencias apartepro tio, ke kvar jarojn mi knabis en Uso-no, kaj ke mi ne rigardas min senmiksekiel baratanon laμ psika konsisto.

‚iu postenulo neeviteble ricevaskritikon. Kiun kritikon vi ricevas?

Mi ricevas kritikon „efe pri tio, kemi nesufi„e rapide kaj insiste agas por›an•i la agadstilon de la malnova buro-kratio de nia Asocio, kaj pri la nekom-prenebleco de miaj tekstoj.

Sed kio pri la kritikoj, kiujn UEAnun ricevas pro aferoj, komencitajantaμ via prezidanti•o? Ekzemple,temas pri la asertoj, ke la PragaManifesto devas esti for±etita aμreverkita, kaj ke UEA devus ne kon-gresi en landoj, kiujn iuj taksas ne-demokratiaj?

Ha, vi demandas nun pri kritikojdirektitaj al la Asocio mem. Kaj la kriti-koj kontraμ la Praga Manifesto kaj lakritikoj kontraμ kongresoj en landoj kunlaμ iuj nedemokratiaj registaroj ›ajnas almi respeguli delongan neaμskultemonfare de iuj okcidenteμropanoj al kritikojkontraμ la hegemoniaj bildoj pri lademokratio mem. La demokratio temaspri konversacioj. Multaj okcident-eμropanoj ne komprenas, ke la sanon detiuj konversacioj povas garantii nurseriozaj streboj al la universaligo de labazo de tiuj konversacioj. La opoziciokontraμ la Praga Manifesto estas laμ laenhavo opozicio kontraμ la solidarecokun la malgrandaj lingvokomunumoj.Mi provas laμ miaj kapabloj klere opo-zicii al tiu opozicio. Sed vi kaptas minen momento, kiam mi ›uldas seriozanrespondon al longa tiutema retmesa•ode Gary Mickle*.

‚u via “socia laboro” en UEAkomplikas vian profesian laboron kajvian familian vivon?

Iugrade jes, sed tio estis klara, kiammi akceptis la respondecon.

Se vi revenus tempoma›ine al laprintempo 2007 kun la nunaj scioj, „uvi tamen kandidati•us por la prezi-danteco en UEA?

Iuj el la intertraktadoj montri•ismalfacilaj kaj stre„aj, sed tamen larespondo estas jesa.

Intervjuis Aleksander Kor±enkov

* La interesa reta konversacio interGary Mickle kaj Probal Dasgupta pri lasocia aspekto de Esperanto daμras dumpluraj monatoj en la retlisto Sennaci-ismo (malsama ol SAT-diskuto). ProbalDasgupta promesis resumi •in en unu ella venontaj Ondoj.

Eventoj 5

Amendoj de Novak malakceptitaj

(Eµropa Bulteno) 17 feb en la Kul-tura Komisiono de la Eμropa Parlamen-to okazis vo„dono pri la tri amendoj deLjudmila Novak rilate la proponon deprilingva dokumento (LOdE, 2009, ¹3,p. 5). Ljudmila Novak aperigis „e siablogo vo„donilon por aμ kontraμ laamendoj. Dum kvar semajnoj estis pli olkvin mil vo„oj, kaj 99% subtenis laamendojn. Estis ankaμ 150 interesajkomentoj.

18 feb la slovena ±urnalo Delo aper-igis artikolon, en kiu •i diras, ke laamendoj de Novak pri Esperanto estismalakceptitaj. Simile skribis hispana±urnalo, eble kelkaj aliaj, sed neniu aper-igis la konkretajn rezultojn de la vo„-donado.

Ljudmila Novak mem ne reagis almia peto priskribi la kunvenon, sed en lakunveno „eestis ankaμ la prezidanto deEEU, Sean Ó Riain, kiu mallonge pri-skribis la eventon jene:

«Fakte mi miris pri la tuto. Ili egerapide vo„donis, nur per levo de manoj.Dum unu horo ili vo„donis pri ses doku-mentoj, kaj „iu dokumento havis 30–40amendojn. Estis tiom rapide, ke oni e„ne povis nombri. Nur unu fojon dum latuta horo ili kalkulis precize — estis iopri la bud•eto, kaj la vo„donado estis 14por kaj 14 kontraμ, do “malakceptita”,ili diris».

La kunveno sekve funkciis strange.La prezidantino de la Komitato tute nepermesis debaton. Okazis nur vo„don-adoj per levado de manoj. Oni do efekti-ve ne scias, „u la plimulto de la komitat-anoj estis por aμ kontraμ la amendoj.

La tuta afero montras, ke efektiveekzistas klaraj direktivoj agi kontraμ „iuserioza klopodo, en kiu Esperanto rice-vus iun ›ancon. Ne sciante efektive, „uEsperanto reale povus havi subtenon,tiuj kiuj havas potencon (mi supozas iujfortoj en eμropaj organoj kiuj batalaspor la venko de la angla), instrukciis laprezidantinon tiel agi.

Zlatko Tišljar

‹tatprezidento „e Esperanto-budo

15–20 feb okazis en la kongres-cen-tro Binjane Hauma la 24a „iudujaraInternacia Libro-Foiro de Jerusalemo.Same kiel antaμ du jaroj, Esperanto-Ligo en Israelo funkciigis tie dum la tutasemajno Esperanto-budon, „e kiu de±o-ris pli ol dek aktivuloj de ELI.

Reprezentantoj de ELI estis invititajal la malferma ceremonio, kie salutis la›tat-prezidento ‹imon Peres kaj la urb-estro de Jerusalemo Nir Barkat. La famaJapana verkisto Hiroki Murakami rice-vis la literaturan premion de Jerusa-lemo, kaj faris imponan paroladon.

Resumo pri ELI aperis en la oficialakatalogo de la Foiro. Centoj da vizitan-toj haltis „e la budo kaj interesi•is priEsperanto, kaj dekoj lasis kontaktinfor-mon. Multaj petis ali•i al Esperanto-kursoj (ni afi›is la okazontan kurson enJerusalemo kaj la daμran kurson en Tel-Avivo) aμ diris, ke ili lernas per Lernu.Kelkaj rakontis ke ili lernis Esperantoneksterlande, sed ne havis kontakton kunesperantistoj post kiam ili alvenis alIsraelo. Pluraj el ili diris ke ili volasekviziti la Esperanto-klubojn en Tel-Avivo kaj Jerusalemo. Vendi•is lerno-libroj, vortaroj, kompakt-diskoj kaj aliajvaroj por centoj da sikloj.

19 feb okazis publika prelego deAmri Wandel Esperanto kaj Zamenhof:kial internacia lingvo? anoncita en laoficiala programo de la Foiro.

Inter la famaj vizitantoj de nia budoestis prezidento ‹imon Peres (alta pro-tektanto de la UK en 2000), eksmini-stroj Josi Sarid, Josi Bejlin, kaj Mo›eArens, kaj la famaj verkistoj DavidGrosman kaj Meir ‹alev. Ili ricevis lakompaktdiskon Bonvenu Paco.

Amri Wandel

Lju

dmil

aN

ovak

Granda interesi•o pri IKU

Nekutime granda nombro de kandi-datoj proponis prelegon por la 62a sesiode la Internacia Kongresa Universitatokadre de la 94a Universala Kongreso deEsperanto en Bjalistoko.

‚i-foje UEA ricevis entute 30 pro-ponojn, dum kutime en la lastaj jaroj lanombro estis „. 20. La rikolto estis ri„aankaμ teme. Proponoj alvenis en lakampoj de astronomio, etnologio, eko-nomio, edukado, historio, interpretado,komunikado, lingvistiko, literaturo,matematiko, muziko, religio, turismo,esperantologio kaj Zamenhofologio.

La Komisiono pri IKU nun priju•asla proponojn por prepari rekomendon alla Estraro de UEA, kiu decidos pri ladefinitiva programo de IKU en sia kun-sido fine de marto. La resumoj de laelektitaj prelegoj aperos en la IKU-pa•ode la UEA-retejo http://uea.org/doku-mentoj/IKU, kie jam trovi•as prelegtek-stoj de pluraj antaμaj sesioj de IKU.

GK UEA

Neµ›atelo por Esperanto

La Kantona Konsilio de la provincoNeμ›atelo (Neuchâtel) en Svislandoakceptis pozitivan rezolucion pri Esper-anto per 60 vo„oj “por” kaj 41 kontraμajvo„oj.

¤in lan„is depu-tito Alain Bringolf,(sur la apuda foto)kiu ricevis apogonper subskribo de 27deputitoj, kiam •iestis oficiale trans-donita al la registaro de Neμ›atelo.

Alain Bringolf kaj Claude Gacondestis kolegoj en la kantona parlamentodum pluraj jaroj kaj kolegoj en la lern-ejoj de la urbo La Chaux-de-Fonds, kieili dedi„is sian tutan vivon al instruadoal infanoj. Tiel Bringolf povis konscii•ipri la valoro de la aktivecoj de sia kole-go Gacond, kiu estas arkivisto de laCentro pri Dokumentado kaj Esploro prila Lingvo Internacia (CDELI) en la urbabiblioteko de La Chaux-de-Fonds. Kielemerito li plu laboradas en tiu centro,instruas kaj prelegas sub la aμspicioj deSvisa Esperanto-Societo kaj Svisa sek-cio de ILEI.

Pli frue, en la jaro 2008 du deputitojel Neμ›atelo — Francine John kaj Gisè-le Ory — proponis UEA-n por la Nobel-premio por Paco.

Mireille Grosjean

Jerusalemo: Amri Wandel kaj ‹imon Peres

6 Eventoj

Nova volontulo en Bjalistoko

La lastan februaran tagon alvenis alBjalistoko el Francio Christophe Chaza-rein, kiu dum la tuta jaro helpados disva-stigi Esperanton.

Li eklaboris ordigante librojn por lavenonta Zamenhof-Centro kaj helpantegvidi la Esperanto-kurson en la 51a baz-lernejo Ludoviko Zamenhof. Estas plani-taj liaj franclingvaj prelegoj en AllianceFrancaise kaj en franca fakultato de laUniversitato en Bjalistoko. ‚iam aperasnovaj taskoj. Granda helpo estas liakorektado de tekstoj kaj verkado, dankeal kio malaperas “poleca” lingva±o depolaj aμtoroj kaj nacieca vido al la lin-gvo. Baldaμ li komencos helpadi ankaμpri aferoj rilataj al la 94a UniversalaKongreso: preparoj de ekskursaj itine-roj, kongresejo, informtabuloj ktp.

Pri lia sinteno rilate al Bjalistoko kajEsperanto oni povis legi intervjuon enbjalistoka Gazeta Wyborcza (5 mar) kajspekti en Bjalistoka Esperanto-Televido.

Eμropa Volontula Servo (EVS) estasebleco por „iu junulo, „efe eμropano,travivi senpage interesan aventuron enalia lando. Por volontulo •i estas tutesenpaga: kovritaj estas „iuj kostoj de laprogramo, transporto, lo•ado ktp; kro-me oni ricevas po›monon, havas certigi-tan asekuron, helpon kaj lingvan kurson.Antaμe kiel volontulo mi laboris en Tu-luzo kun similaj taskoj kiel Christophe;nun mi eklaboris kiel lia helpanto-pri-zorganto, kian havas „iu volontulo.

Pro EVS profitis jam multe du urboj,du volontuloj kaj •enerale la afero deEsperanto. Mi kredas ke aliaj Esperanto-asocioj interesi•os pri la programo, kiuja nenion postulas de tielaj invitantoj devolontulo: nur plenumi kelkajn kon-di„ojn kaj havi iom da bonvolo.

Przemys³aw Wierzbowski

Por ke Eµropo kompreni•u

De 27 feb •is 1 mar 2009 okazis enStrasburgo la 1a Internacia Konferencode la politika movado “Eμropo —Demokratio — Esperanto”.

Kun nur 16 partoprenantoj la kon-ferenco estis pli malgranda ol atendite,sed •i estis agrable internacia, „ar la dekpartoprenantoj el Germanio naski•is enses diversaj landoj (Bulgario, ‚inio,Germanio, Pollando, Ukrainio, Jugo-slavio), dum la ses francoj vivis en tridiversaj landoj (Belgio, Francio, Hun-gario).

Al la programo de la konferencoapartenis diskutoj pri la programo deEDE. Pro malsameco de la opinioj kajankaμ de la politikaj kulturoj en Eμropo,la partoprenantoj ne sukcesis interkon-senti pri iu difinita programo. Mi perso-ne estas por la akcepto de la Trakta±o deLisbono, sed apenaμ trovis apogon defrancaj EDE-anoj.

Same la propono el Francio, ke EUbezonas konstitucion, kiun proponu spe-ciala asembleo elektita nur tiucele kajkiun la eμropaj popoloj akceptu per refe-rendumoj, ne trovis multe da apogo degermanaj EDE-anoj: ja multaj bonajideoj kiel la eμro aμ la plilar•igo de EUal oriento eble ne estus reali•intaj, se lapopoloj devus akcepti ilin per referen-dumoj.

La •enerala tendenco estis fine, keEDE ne tro klopodu alpreni oficialajnopiniojn pri aliaj temoj ol lingva politi-ko. Fakte multaj germanaj subtenantojde EDE simple ›atas nian sloganon EDE— por ke Eµropo kompreni•u kaj ne troemas diskuti pri politikaj aferoj.

Informstando de EDE en Kehl

Sed „iukaze la atmosfero en Stras-burgo estis tre amika. Ni klopodis ankaμkomune prepari la partoprenon deEDE-Francio kaj EDE-Germanio en laEμropaj Balotoj de 2009, kaj tio brilesukcesis. ‚efe francaj EDE-anoj prepa-ris informstandon en la germana urboKehl apud Strasburgo — kaj ni „iujkolektis tie dum „. 5 horoj entute 50 sub-tenajn subskribojn por la partopreno deEDE-Germanio en la eμropaj balotoj.Mi antaμe timis, ke surstrate eble dumunu tago nur 2 aμ 3 homoj subskribusfavore al EDE, sed la favora sinteno dela homoj en Kehl kura•igis min ankaμorganizi tiajn standojn en mia urboWiesbaden.

Intertempe estas preskaμ certe, keEDE sukcesos denove partopreni laEμropajn Balotojn, kaj tre ver›ajne tiosukcesos nun unuafoje ankaμ en Germa-nio. ‚e la stando en Kehl ni, sufi„ememfide, skribis sur tabulo “Ankoraμ895 subskriboj kaj Eμropo kompren-i•os”, dum 10 tagojn poste jam mankisnur 300 subskriboj por atingi la necesankvanton de 4.000.

Ulrich Matthias

Esperanto en ALTE-laborgrupoj

Trideko da fakuloj reprezentis dekkvar lingvojn en la laborgrupoj deALTE (Asocio de LingvoTestistoj enEμropo), kiuj kunvenis 17–18 feb enAlcalá de Henares, apud Madrido, gastede Instituto Cervantes. La lingvoj estis:angla, bulgara, „e†a, dana, eμska, fran-ca, galega, germana, itala, kastilia, kim-ra, nederlanda, portugala kaj Esperanto.Nian lingvon reprezentis Kultura CentroEsperantista, komisiita de la EsperantaCivito, per sia delegito Giorgio Silfer.

La Esperanto-delegito precipe akti-vis en la laborgrupoj pri enmigrintoj:konsekvence, KCE estas invitita al laeμropa konferenco kunvokita al Berlino,en septembro 2009, pri lingvaj rajtoj kajmigrofluoj. Krome Silfer estis elektita alspecifa subgrupo.

Alia grava kontribuo de KCE venisokaze de la •enerala diskuto pri lainspektora reglamento. La profesiakompetento de Silfer helpis por pli taμgaformulado de kelkaj paragrafoj. Estasrimarkinde, ke nur plenaj ALTE-mem-broj •is nun rajtis diskuti pri tiu prepar-ata reglamento, kaj KCE estas la solanur “institutional affiliate” kiu parto-prenis: plia agnosko pri la statuso deEsperanto en ALTE.

HeKo

Eventoj 7

Jubilea fervojista skisemajno

Post 49 IFESoj (Internacia Fervoj-ista Esperanto-Skisemajno) la kluboAmikeco en Bra›ovo (Rumanio) okazi-gis 21–27 feb 2009 la jubilean 50anIFES kiel la 1an Vintran Internacian Fer-vojistan Esperanto-Semajnon (VIFES).¤in partoprenis pli ol 80 rimanoj kajgastoj el Aμstrio, Germanio kaj Belgio.

‚i-foje mankis skikonkurso, sedokazis la tradicia sledkonkurso en sun-brila kaj vintra tago kun fre›e falintane•o. Gajnis la pokalon Gina Cioban(Rumanio) kaj la duan premion Chris-tian Eppler (Aμstrio). Martin Stuppnigenmanigis al la gajnintino beleganpokalon, kiun ofertis „iama subtenantode nia aran•o, la urbestro de Arnold-stein, Erich Kessler…

La vesperajn prelegojn prezentisMartin Stuppnig kaj Peter Kuhnel.‚iuvespere okazis amuza programo.Kompletigis nian programon unuafojatutsemajna sta•o de Esperanto. Lerteinstruis la lingvon ‚e-metode al tridekoda komencantoj Peter Kuhnel. La lern-antoj ekzameni•is je la fino de la sta•okaj ricevis atestojn. E-lernolibrojn kajT-„emizojn ricevis studentino RusalcaButuc (la unua premio) kaj juna flegist-ino Adriana Baciu (dua premio).

Pluraj partoprenantoj esprimis ladeziron daμrigi la lernadon de Esperan-to, kaj tiucele „iumarde okazos vesperarenkonti•o en la sidejo de Amikeco.Laura Þibuleac, studentino en Buka-re›to, intencas traduki en la novlernitanlingvon propagandilojn por turismajagentejoj de la „efurbo kaj de la aliajdistriktoj de Rumanio.

La turisma programo proponis inte-resajn vidinda±ojn, interalie, la unikantransilvanian fortikigitan pre•ejonPre±mer, kiu estas hereda±o de Unesko.Ni ne forgesis fari komunan foton en laskvaro Esperanto, inaμgurita kadre de la57-a IFEF kongreso en Bra›ovo (2005).

Al la esperantista aran•o unuafojekontribuis asocioj de la rumana landasekcio de la internacia fervojista asocioFISAIC. Tiuj asocioj proponis popol-dancojn (Craiova), kanzonojn (Galati),ske„ojn (Iasi) k.a. La prezidanto de larumana sekcio Florin Dobrescu kaj ladirektoro de Fervoja Distrikto Bra›ovoAurel Dicu multe subtenis nin kaj parto-prenis la interkonan vesperon.

Ni dankas al tiuj geamikoj kiuj facil-igis al la organizantoj prezentadon de lahistorio de IFES okaze de tiu 50-a dat-reveno.

Rodica Todor

KCE pretas plu kreski

28 feb Kultura Centro Esperantistahavis sian ordinaran Asembleon en‚aμdefono, sub la prezido de sia doje-no, s-ino Sonja Brun. Krom pluraj apo-gantoj de KCE „eestis reprezentantoj deLF-koop, Esperanto-Societo Zürich,Svisa Esperanto-Societo.

La Asembleo unuanime renovigistrijaran mandaton al la Komitato, konsi-stanta el Perla Martinelli (prezidanto),Dieter Rooke (vicprezidanto) kaj DanielMuhlemann (sekretario). La Komitatorajtos alelekti pliajn membrojn: ili estospreskaμ certe du el la junulara komisio-no (Annette Muhlemann kaj CirilLäng). La Asembleo unuanime renovi-gis trijaran mandaton ankaμ al lakaskontrolantoj, David Buhlmann kajGiorgio Silfer; krome •i elektis vickon-trolanton Leontina Santos. ¤i ankaμratifis la nomumon de la esperanto-dele-gacio „e ALTE: konstantaj delegitojestas Giorgio Silfer kaj ElisabethAmstad.

La diskuto pri la komitataj raportojenfokusi•is al la forta kresko de la akti-veco dependa de la hotela dimensio dela Esperanto-Domo, kies enspezado proluigo de apartamentoj kaj lokaloj atingis80% de la jarkalkulo. La fakto, ke lanemovebla±o tra la jaroj i•is la „efaresurso de KCE, pruvas la sagacon de ladecido a„eti la domon en 1999. Des plike la koncerna ›uldo (hipoteka depruntokaj transpreno de pasivoj el GastejoEdmond Privat) en deko da jaroj mal-kreskis de „. 240 mil al „. 170 mil svisajfrankoj; kontraste al la valoro de ladomo, kiu kreskis de „. 450 mil al „. 550mil svisaj frankoj.

HeKo

Somerkursaro en januaro

11–25 jan 2009 la Internacia Domoen la Universitato de Sidnejo akceptispli ol kvindek lernantojn de la tradiciaSomera Esperanto-Kursaro. Kromaμstralianoj grupoj venis el Ruslandokaj el Nov-Zelando, ankaμ individuoj elNova Kaledonio, Italio, Francio, Ger-manio, Japanio kaj el Afriko.

‚iutage okazis po du naμdek-minu-taj lecionoj, kiujn gvidis Atilio OrellanaRojas el Hago, Monika Arnaud el Fran-cio kaj Sándor Horváth el Aμstralio.Fine de la kursaro „iu kursano ricevisateston pri la kurso. La ruslanda grupoprezentis du spektaklojn.

En la eksterleciona tempo oni pro-menis en Sidnejo kaj •iaj „irkaμa±oj,vizitis lokajn esperantistojn. Okazisekskurso al la Bluaj Montoj apudSidnejo, kovritaj de multaj eμkaliptoj.Nia restado en la belega Aμstralio nepovus esti plena sen konati•o kun maro,kanguruoj, koaloj kaj aliaj bestoj kajplantoj, nekutimaj por ruslandanoj.

Aμstralia esperantisto Igor Coutohelpis nin trovi en Sidnejo rusortodok-san katedralon de S-taj Petro kaj Paμlo,en kiu iam diservis esperantisto Inno-kentij Seri›ev.

Jekaterina Maly›eva

VIF

ESa

noj

post

lasl

eda

konk

urso

.

8 Eventoj

Prezidantino de PEA en Herzberg

Komence de februaro la prezidant-ino de la Pola Esperanto-Asocio, HalinaKomar, venis al la Esperanto-urbo Herz-berg por priparoli komunan agadonenkadre de Grundtvig-projekto (en laprogramo “Dumviva lernado” de laEμropa Parlamento kaj de Eμropa Kon-silio).

‹i konsulti•is kun la gvidantoj deInterkultura Centro (ICH), partoprenisurborigardadon kaj vizitis Esperanto-lecionon en loka lernejo.

Halina Komar estis oficiale akcept-ita de la urbestro Gerhard Walter en laurbodomo, kie ›i donis intervjuon al laregiona gazetaro. Pri „i tiu vizito aperislonga artikolo kun foto en Harz Kurier.

ICH

‚e†io: Renkonti•o en muzeo

Klubo de Esperanto-Amikoj en Svi-tavy 28 feb organizis tradician renkon-ti•on de esperantistoj. Malgraμ mal-favora vetero kunvenis 35 esperantistojel 16 lo•lokoj de ‚e†io.

Unue ili venis en la Esperanto-muze-on, kie multaj havis la lastan ›ancon vidila inaμguran ekspozicion. En marto •inanstataμos nova ekspozicio, dedi„ita alla 40-jari•o de ‚EA kaj ekspozicio deEsperanto-junularo okaze de la Interna-cia Junulara Kongreso de TEJO, oka-zonta „i-somere unuafoje en la ‚e†aRespubliko. La trarigardado estis daμr-igata en la Urba Muzeo, kie trovi•aspluraj novaj kaj daμraj ekspozicioj. Lapartoprenantojn akceptis en la urbodo-mo vicurbestrino Marcela Sezemská.Pri la historio de la bela vilao rakontisnova loka klubanino Milena Brzoòová.

Posttagmeza programo sekvis en ladomo de la Pedagogia-psikologia kon-sultejo, kie Kvido Janík el Šumperkrakontis kaj projekciis filmon pri voja•otra Turkio, Jordanio kaj Sirio.

Libuše Dvo¸áková

Daµras sub„ielaj lecionoj

Esperantistoj el Lorena, Guaratin-guetá kaj Taubaté partoprenis la 8an demarto plian Sub„ielan Lecionon. ‚i-foje•i okazis en la Florbieneto en la urboLorena. Tie oni ekspozicias kaj vendasflorojn kaj aliajn ornamplantojn en belaregiono, tiel ke la vizito fari•as agrablapromenado.

Inter la arboj kaj lagetoj ni legis kajtradukis tekston pri la bieneto mem kajpri nomoj de floroj. Sekvis amuza kajvigla konversacio pri tiu temo. Ni krome•uis la pejza•on, fotis kaj a„etis plan-tojn. ‚i tiu Sub„iela Leciono estas partode serio komencita pasintjare de laLorena Esperanto-Klubo. Ni invitasgesamideanojn al nia regiono por vizitividindajn lokojn kaj samtempe lerni kajpraktiki Esperanton kaj laμeble propa-gandi nian movadon.

Paulo Sérgio Viana

Por la 75a fojo en la Paraiba Valo

La 8an de marto okazis en la simpa-tia urbo Jambeiro, en ›tato San-Paμlo la75a (!) Renkonto de Esperantistoj en laParaiba Valo. Unuafoje •i okazis en tiuurbo, kaj tion ni ›uldas al la klopodadode loka s-ano Sergio Coelho, kiu bonegeregalis nin per perfekta organizo.

La evento okazis en urbocentra ler-nejo, kaj du budoj proponis librojn kajaliajn objektojn. Granda afi›o informisal preterpasantoj pri nia „eesto. Postsalutoj, oni legis protokolon (MiltonSerra) kaj aμskultis du altnivelajn prele-gojn: pri “Morala Inteligenteco” (Guil-herme Jardim) kaj pri “Japana Enmigr-ado en Brazilo” (Osmar Alves). La tutagrupo tagman•is en bona restoracio, kiuprovizis tipe regionan muzikon.Posttagmeze, oni prezentis “Guton daGramatiko” (Paulo S. Viana), Kvizonpri Esperanta Kulturo (Alexandre Sera-fim) kaj intervjuon kun geedzoj Concei-ção Rodrigues kaj José R. Tenório, dugravaj Esperanto-aktivuloj el la „efurboSan-Paμlo.

Paulo Sérgio Viana

Karnavaltempa konferenco de BEL

Kun trideko da kura•uloj, kiuj nefacile atingis la urbeton Bandeira do Sulen la ›tato Minas Gerais (Brazilo),22–23 feb okazis en bona etoso laBEL-konferencoj 2009.

En taμga katolika restadejo oni kom-forte kunsidis, man•is kaj tranoktis jefavora prezo kaj sub la ombro de impo-na Esperanta standardo en interna korto.La loka organizanto, João Otávio VeigaRodrigues, preskaμ sola regalis „iujnper zorgoplena dorlotado — dankon!

Post malferma parolado de SyllaChaves (“Publikaj Rilatoj por BrazilajEsperantaj Institucioj”), sekvis altnive-laj prelegoj: “La Historio de la Morto”(J.M.Progiante), “Eμropa Referenc-kadro: nova internacia sistemo por ling-vaj ekzamenoj” (P. Nascentes), “Relegode la Fundamenta Gramatiko” (GeraldoMattos), “Vortaroj, vortkolektado, bra-zila±oj en Esperanto” (Sylla Chaves kajTúlio Flores), “Artefarita Inteligento —„u ankoraμ eblas?” (Guilherme Jardim)kaj “Esperanta kulturo: „u Esperantistojestas bone informitaj?” (AlexandrePrado).

‚iujn prelegojn sekvis diskutoj, kajla publiko montri•is vigle interesata kajintervenema. ‚iu partoprenanto riceviskajeron kun la resumoj de „iuj prelegoj,kiun pretigis la eldonejo Oportuno.

Plej laμdata de „iuj estis la amikaetoso kaj la ne tro ›topita programo, tielke estis sufi„e da tempo kaj favoraj oka-zoj por koridoraj, man•o„ambraj kaj e„dormo„ambraj interparoloj, babilado,inter›an•ado de spertoj kaj informoj kajsimpla ripozado en Esperantista medio.

Tia estas la intenco de BEL-konfe-rencoj: ne kiel en kongresoj, ili estu purekleriga, kulturflega kaj altnivela uzadode nia lingvo por eduki•o kaj pliforti•ode nia komunumo. Fine, la partopren-antoj esprimis la esperon, ke similaj ren-kontoj plu okazu en karnavalaj tagoj.

Paulo Sérgio Viana

Sylla Chaves kaj Túlio Flores prezentasvortarajn problemojn en Bandeira do Sul.

Halina Komar „e la urbestro de Herzberg

Eventoj 9

Gaja semajnfino en Meksiko

Signifoplena estis la kvara MeksikaEsperanto-Semajnfino okazinta 28 febkaj 1 mar en Gvadala†aro (Guadalajara)— unu el la plej gravaj kaj grandaj urbojde la lando.

Sabate matene „iuj kunlaboris „e laorganizado: kelkaj kuiris, aliaj ›veligisbalonojn, plenigis pinjatojn* perdol„a±oj, metis librojn kaj diversanmaterialon sur la montrotablon, ktp.Post prezentado de la organizantoj kajestraranoj de MEF, Martin Schäffer kajMorayma Martínez prelegis •enerale priEsperanto, „efe por neesperantistoj,tamen ankaμ samideanoj eksciis pri gra-va±oj en Esperantujo.

La bonega tradicia man•a±o “vian-doj en sia suko”, preparita de Sara Gon-zález kaj Daniel Moreno, lasis al nibonan impreson pri la loka gastronomio,la Esperantaj ludoj bone amuzis kajinterkonatigis la partoprenantojn. Perdemandoj al spertuloj la komencantojekzercadis la lingvon. Kelkajn el ilisurprizis la kvanto da originalaj kaj tra-dukitaj verkoj en Esperanto. Plurajnesperanta±ojn akiris la „eestantoj kieldonacojn kaj a„eta±ojn, sed ankaμdekojn da dol„a±oj, kiujn „iu gajnis postla rompo de la du belaj Esperantaj pin-jatoj.

Kompreneble, ne mankis informadokaj diskutado pri agadoj, renkonti•oj kajplanoj, kiujn havas la anoj de Esperan-to-grupo de Guadalajara, kie en martoekfunkcios nova Esperanto-kurso porkomencantoj, gvidata de Kati, kiu ankaμcelas instrui la lingvon en la ‹tata Uni-versitato de la urbo. Diman„e ni kuneiris al la urbocentro kaj ekkonis la plejvizitindajn lokojn de la urbo.

Notu, ke 13–17 jun okazos SomeraKurso de Esperanto kaj Trejnseminariopor Esperanto-Aktivuloj, kaj tuj post •ikomenci•os la Meksika Esperanto-Kongreso en la „efurbo de Meksiko. Lakongreso daμros inter la 18a kaj la 21ade junio.

Mallely Martínez

* Pinjatoj (Hispane: Piñata) estaskoloraj figuroj kaj pupetoj kun kavakorpo ene, kovrita per facile rompeblamaterialo (argilo, kartono). En la inter-na±o de pinjato estas dol„a±oj, fruktojkaj aliaj surpriza±oj. Pinjatoj pendas sur›nuro, kaj infanoj aμ plenkreskuloj kunla ›irmitaj okuloj laμvice (komencas laplej juna infano) provas disbati pinja-tojn per bastono dum daμro de specialakanteto.

(Klarigo de Martin Schäffer)

Mediteranea Esperanto-Semajno

La tradicia Semajno en Agay apudSt Raphaël, bone disvolvi•is en agrablaetoso dum la unua semajno de marto.

Por 60 partoprenantoj funkciis triEsperanto-kursoj, kiujn gvidis MiguelGutiérrez (la unua grado), Carlo Bourlot(la dua) kaj Stefan MacGill (la tria).

‚i-jare oni multe prelegis pri diver-saj landoj kaj regionoj: Krimeo (Gis-leBerger kaj Robert Combes), Viaduc desFades (Robert Combes), Madagaskaro(Jean-François Coussineau), CentraAmeriko (Philip Chavignon), Kubo(Boris Arrate), Santander (Miguel Guti-érrez) kaj Benino (Monika Arnaud).Okazis promenadoj kaj ekskursoj post-tagmeze, dum vespere oni •uis lum-bildojn, videojn, ske„ojn kaj dancojn.

Necesas mencii ankaμ kursojn deSalsa kaj Merenge, kiujn gvidis dancistoBoris Arrate, kiu devenas de Kubo.

Monique Prezioso

Oma•o al la prezidanto Sempere

14 feb en Valencio okazis ¤eneralaKunveno de la urba Esperanto-grupo.Fine de la kunveno oni faris kortu›anoma•on al la prezidanto de la asocio,José Pérez Sempere, pro lia grandega,multjara kaj sindona laboro por la aso-cio. Oni enmanigis al li belan memor-›ildon, por kies a„eto kontribuis lamembroj de la asocio.

Sempere estas la animo de la grupo.Konstanta laboranto, „eestanto, solvantode la problemoj, li dum multaj jaroj tenasviva la tor„on de Esperanto en Valencio,kaj la amikecon inter la membroj.

Augusto Casquero

Esperanto I

Esperanto I estas la titolo de la ofi-ciala kurso, kiun de 5 jan •is 20 feb2009 profesoro Hugo Mora Poltronierigvidis en la filologia fakultato de la Uni-versitato de Kostariko.

La kurso, okazanta en la universitato„iujare jam dum dek jaroj, konsistas el16 trihoraj lecionoj. Kutime la kursoEsperanto I estas malfermita al „iujfakultatoj, sed „i-foje •i estis limigitanur al studentoj pri filologio. Por la dekdu estontaj kostarikaj filologoj, kiujali•is al la kurso kaj finis •in, •i estasvalida kiel poentodona studobjekto.

En la antaμlasta leciono profesoroAntonio Leoni, el la lingvistika fako dela filologia fakultato, prelegis en Espe-ranto pri la movado kaj pri la aplikadode Esperanto.

Dum la kurso esperantistoj el diver-saj landoj solidare sendis salutmesa•ojnen la Internacia Lingvo, danke al kiujje la fino de la kurso estis organizitaekspozicio.

La kurso Esperanto I okazos denoveen la venonta jaro.

Antonio LeoniSur la foto: Kursfina ekspozicio (Fotis HugoMora Poltronieri)

10 Eventoj

Venu, venu al Ol›tino fine de juni’

Per „i tiuj komencaj vortoj de kanto,verkita de Irena £owiñska, ol›tinaj espe-rantistoj invitas al la „efurbo de Varmiokaj Mazurio por partopreni la Frusome-ran Renkonti•on de Esperantistoj ‹at-antaj Ol›tinon (FRE‹O), kiu okazos de25 jun •is 1 jul 2009.

En la programo, tipe distra kaj turi-sma, estas Esperanto-kvizoj kaj konkur-soj (kun valoraj premioj) de la famaEsperanta kvizulo Marian Zdankowski;ekskursoj al interesaj lokoj en la regi-ono, pri kiuj vi povis legi en la martaOndo; Esperantaj bivakoj kun kolbas-etoj kaj biero; ripozo en la arbar•ar-deno; vizitado de la urbo; bankedo en larestoracio Kolorowa k.m.a.

Ne mankos prelegoj, kvankam ili neabundos. La „efa preleganto estos lakonata redaktoro Roman DobrzyŒski,kiu rakontos pri siaj voja•oj al Japaniokaj Brazilo. El¿bieta Frenszkowska kajWac³awa LedziŒska prezentos urbajnantikva±ojn kaj famajn ol›tinajn lo•-antojn: Nikolao Koperniko, FeliksNowowiejski kaj Erich Mendelsohn.

Koperniko estas por „iuj bone kona-ta mondfama astronomo, kiu lo•is en laol›tina kastelo dum 1516–1521.

Feliks Nowowiejski naski•is en1877 en Barczewo apud Ol›tino. Li estisorgenisto en la ol›tina pre•ejo de SanktaJakobo en 1898–1900. Danke al premio,kiun li ricevis en Londono pro sia kom-pona±o Sub standardo de paco, li studisen gravaj muziklernejoj en Eµropo kaji•is konata muzikisto kaj komponisto.

Erich Mendelsohn, naskita en 1887en Olsztyn, estas fama arkitekto. Objek-tojn, kiujn li projektis, oni povas vidi enGermanio, Usono kaj en Pollando.

FRE‹O-anoj lo•os en la internulejode Postlicea Lernejo, kien ne venas laurba bruo, kvankam •i situas preskaµ enla urbocentro.� 10-684 Olsztyn, ul. Or³owicza 35

m. 5 Pollando� efrenszkowska@wp.plhttp://www.esperantowolsztynie.pl.tl

La Kastelo en Lidzbark WarmiŒski

BET-45

La Baltaj Esperanto-Tagoj okazaslaµvice en Litovio, Latvio kaj Estonio.‚i-jare la 45a BET okazos 8–12 jul en laPolica Akademio de Paikuse. Paikuseestas antaµurbo de Pärnu.

La organizantoj konsideris spertonde antaµaj renkonti•oj por eviti kuti-majn erarojn. Amuzaj vesperoj devosesti por plejparto amuzaj. Sukceso de lasomera universitato dependas de intere-saj prelegantoj. La •enerala temo Kultu-ra kaj lingva diverseco estas vasta kajsenfina studobjekto. Interese estusaµskulti diversajn komprenojn pri tio.Ni volas, ke la ekskursa tago estu poziti-ve neforgesebla. Amatorarta konkursopostulas aktivan kontribuon de partopre-nantoj. Proponoj por la programo estasbonvenaj.� Tõnu Hirsik, Vana-Tartu mnt

5-5, Vaida, Harjumaa, Estonio 75302� esperant@hot.ee

Junia printempo „e la Balta Maro

9–17 jun okazos en Mielno (Pollan-do) la 31a ‚ebalta Esperantista Prin-

tempo. Ni kore invitaseksterlandajn kaj polajngesamideanojn al lapitoreske situanta ripoz-loko Mielno, por tie •ui

neripeteblan etoson de ‚EP kun multajinteresaj programeroj.� pk 30, 75-016 Koszalin-1, Pol-

lando� barslavo@wp.plhttp://www.esperanto.koszalin.pl

Junularo unuafoje en Harbino

La antaµlastan printempan semajnfi-non (23–24 maj) en la „ina urbo Harbinookazos la 1a Junulara Seminario enEsperanto kun la „eftemo “Junularo kajInterpaci•o”.

En Heilongjiang-a Scienc-teknikaInstituto oni pritraktos la „eftemon,aµskultos interesajn prelegojn, konat-i•os kun la centjara Esperanto-beletroen ‚inio, diskutos pri la junulara Espe-ranto-movado en Azio. Estos organizitajkursoj por komencantoj kaj progresan-toj. La sabatan programon kronos junu-lara arta vespero kun kantado kaj danca-do de „eestantoj.

Diman„e oni ekskursos al la pitore-ska insulo Suno kaj vizitos la lokon de la731a bakteriologia trupo de la japanaarmeo.� songheshu@126.com

Unufraze� La komisiono pri edukado de la brazi-la Senato pritraktos amendon al la fede-racia le•o pri edukado, proponitan desen. Cristovam Buarqu; pri la amendoraportos sen. Mozarildo Cavalcanti.(Landa Agado)

� Dana E-Asocio partoprenis en la 8aForumo de neregistaraj organizoj debaltaj landoj (Elsinore = Helsingor, 26feb – 1 mar 2009) kadre de la labor-grupo “Longodaµra instruado”. (EµropaBulteno)

� 7.885 koresponda±ojn ricevis laE-redakcio de ‚ina Radio Internaciadum 2008, pli multe ol en 2007, kiamvenis 6.738 mesa•oj. (Aµstria Fervoj-isto)

� 271 solidarecaj mesa•oj el 69 landojestis ekspoziciitaj en la Hirosima Centrode Virina Edukado okaze de la InternaciaVirina Tago; plej multajn mesa•ojn (62)sendis e-istoj el Francio. (Osioka Tieko)

� Je 14 mar 2009 al la 94a UK en Bjali-stoko ali•is 1336 personoj el 59 landoj:228 el Pollando, 204 el Francio, 120 elJapanio, 117 el Germanio, 53 el Neder-lando, 51 el Italio, 46 el Belgio, 45 el‚e†io, 39 el Ruslando, 38 el Brazilo.(uea.org)

� 7 mar en la Kibercentro de La Roche-sur-Yon (Francio) dudeko da membrojde la asocio Espéranto-Vendée parto-prenis unuafoje en eksperimento, kiukunligis per Skajpo lernantojn de la kur-soj kun E-parolantoj el Japanio, ‚inio kBrazilo. (Henri Masson)

� 15 feb en „eesto de „irkaµ 30 personojestis inaµgurita nova propra sidejo deAsocio E-ista de Rio-de-‡anejro. (Aloí-sio Sartorato)

� Razen Manandhar finis sian plurjaranlaboron pri Nepali-Eo Vortaro, nun estasser„ata subvencio por eldoni •in. (Esper-anto en Azio)

� Gliwice-a filio de Pola E-Asocioorganizis E-kurson en la Universitato deTria A•o en K¾dzierzyn-Ko¨le; instruasStanis³aw Mandrak. (Pola Esperantisto)

� 14 mar 2009 okazis estrarkunsido deAngola E-Asocio, kiu decidis okazigireelektojn, ali•i al UEA, eldoni poem-aron de Agostinho Neto, k konstruipropran sidejon en Luandi sur terenodonacita de Dialundama Michel. (LandaAgado)

� Ekde 8 mar la E-elsendoj de RadioVatikana estas aµskulteblaj podkaste,aldone al la tradiciaj elsendomanieroj.(Carlo Sarandrea)

Tribuno 11

EU kaj Hindujo samopiniaspri multlingvismo

Dafydd ab Iago el Bruselo

La Eμropa Unio kaj la Hinda Uniosubskribis en marto komunan deklaronpri multlingvismo. “La sperto de Hind-ujo, sukcese uzanta lingvan diversecon,estas unika en la mondo. Mi kredas, keEU kaj Hindujo povas lerni unu de laalia”, — diris Leonard Orban, EμropaKomisionano pri multlingvismo.

EU kaj Hindujo havas po 23 oficia-lajn lingvojn kaj multe pli da neoficialajkaj foje tute subpremitaj lingvoj. Lacelo de la deklaro, laμ Orban kaj lia hin-da samrangulino Daggubati Purandesh-wari, estas plifortigi kunlaboron kaj dia-logon pri gravaj temoj, ekzemple, prilingva diverseco, interkultura dialogo,dumviva lernado, novaj teknologioj porlingva lernado, efiko de lingvoj pordung-eblecoj, komerca konkurenco kajsocia kunteksto.

Kun pli ol unu miliardo da lo•antoj,Hindujo havas tre ri„an lingvan diverse-con. Laμ la lastaj oficialaj statistikoj, tieestas 29 lingvoj parolataj de pli ol unumiliono da denaskaj parolantoj, 122 lin-gvoj kun almenaμ 10 mil parolantoj, kajpliaj 234 lingvoj kun malpli grandaparolantaro.

La konstitucio de la Hinda Uniodeklaras, ke la hinda estas la oficiala lin-gvo de la Unio. La angla “povas” estiuzata por oficialaj kialoj, kaj la landohavas 22 oficialajn “regionajn” lingvojn.

“Tia ri„a lingva diverseco estas fakto dela hinduja historio, kaj •i estas konside-rata tute natura tiuloke”, — notas laEμropa Komisiono. Laμ la Komisiono,tio tre similas al la lingva kuni•o en laEμropa Unio. Pro tio Hindujo devas estiunuaranga partnero de EU en la sfero demultlingvismo.

Alia simila±o estas la „iam pli grandapremo de la angla en ambaμ Unioj, kajla daμra subpremo de “malpli oficialaj”kaj tute “neoficialaj” lingvoj.

“Ni devas sendi klaran mesa•on, ke„iuj niaj lingvoj estas same gravaj, kajni devas respekti „iujn lingvojn, sen-depende de iliaj oficialaj statusoj”, —diris la ministrino Daggubati Puran-deswari. “Esence, Hindujo estas mult-lingva lando, kie lingva diverseco estasparto de nia historia kaj kultura hered-a±o, kaj kerna ero en sia filozofio denacio-konstruado”, — daμrigis Puran-deswari.

‹i vidas la komunan deklaron kunEU kiel ›ancon por edukado.

© Eμropa aμd-vida departemento

‚u epidemio aµ endemioj?

Kun amuzi•o mi rimarkis ke Komitatano Z ironie aludis altio, ke (laμ li) mi “fari•is tute lirika en siaj [t.e. miaj] laμdojpri la reta kampanjo por subteni proponon al prezidento Oba-ma pri instruado de Esperanto” (LOdE, 2009, ¹3, p. 2). Faktemi antaμe reagis skeptike al tiuspecaj alvokoj, sed „i-foje mipublike komentis simple, ke mi samopinias al sa•aj homojkiel mia usona amiko Steven Brewer, je tio ke tiu kampanjotute ne influos la sintenon de la usona registaro nek la fremd-lingvoinstruan (ne)politikon, sed ke tamen •i montri•is inte-rese aktiviga por kaj eble atentiga pri Esperanto.

Min aparte motivigis la fakto ke •i okazis en serioza inter-reta “kampanjejo”, amase vizitata, kiun partoprenas kiel par-tneroj tre gravaj usonaj kampanjo-asocioj aμ la usonaj bran„ojde aliaj organiza±oj, agantaj favore al diversaj mondplibonigajcelaroj: homaj rajtoj (ekzemple, Amnestio Internacia),demokratio (ekzemple, People for the American Way), sociajusto kaj evoluiga helpo al malri„aj popoloj (ekzemple,Oxfam), paco (ekzemple, Americans for Peace Now), medi-protektado (ekzemple, Rainforest Alliance), ktp. Do, temispri •usta loko.

La kampanjo permesis, e„ se anekdote, iom testi la strate-gian proponon de Humphrey Tonkin, kiun mi subtenas, nome,ke nia movado, kaj aparte UEA, pli kaj pli sin modernigu laμla efika modelo de tiuspecaj kampanjo-asocioj, tamen ne flan-kenlasante sian necesan rolon provizi valorajn servojn por lamembroj. Tial, la procezo mem estis interesa, i.a. „ar la pro-pono estis prudente (do neblufe) formulita, iuj homoj lertekaptis la ›ancon informi kaj argumenti pri Esperanto, per la„i-kaze konvena lingvo (la angla), kaj la iniciato sukcesisaktivigi multajn homojn.

Mi forte dubas, „u surbaze de tiu sperto eblas diagnozi“epidemion” de tia±oj, kiel aplombe faras nia komitatano Z.Tamen, laμ tiu sama lingva±o miafaka, mi povus alternativediri, ke nia afero ja estas trafita de kelkaj endemioj, do persi-staj malsanoj. Unu el ili estas certagrada aμtismo de parto el la

movado, kiu ripetante kelkajn limigitajn rutinojn restas enfer-mita en la propraj cirkloj, kun serioza subevoluinteco de lakapabloj komuniki•i kaj socie interagi kun la „irkaμa mondo.

‚ar unu el la simptomoj de tio •uste estas la tute nesufi„ajalpropri•o kaj plena utiligo de la Manifesto de Prago flankede diversaj sekcioj de la movado, diversfoje mi klopodis ligi•in al la nunaj scenejo kaj taskoj: ekzemple, per propono al laKomitato de UEA festi •ian dekjari•on per la temo “Pra-go+10” por la Strategia Forumo (analoge al la Tera Pintkunsi-do “Rio+10” en Johanesburgo 2002, 10 jarojn post tiu deRio-de-‡anejro). Fakte okazis aparta kunsido pri la temo dumla UK en Florenco (2006), lige al la Nitobe-procezo, en kiuprelegis H. Tonkin, A. Kadar kaj mi. Simile, dum la Roterda-ma UK, mi alvokis la fakajn asociojn ser„i kaj trovi la manie-rojn ligi sian specifan agadon al tiu •enerala linio favora al lalingvaj ekologio kaj demokratio, dum la kunsidoj tiel deUMEA kiel de la subkomitato pri scienca kaj faka agado.

Laste, mi diru al komitatano Z ke mi estas konvinkita ke laprincipoj de la Manifesto de Prago restas daμre validaj kajdonas ankoraμan signifon al la pluekzisto de nia tuta afero. Per•i Mark Fettes faris unu el siaj multaj gravaj kontribua±oj al niaidearo. Feli„e, mi certas ke li sindone oferos aliajn espereble eliu gvida pozicio, kunlabore kun tiuj, kiuj plu spertas la mondonkiel esperantoj, socie enga•i•intaj, realismaj sed gajaj.

José Antonio Vergara

14 feb en Tuusula (Finnlando) forpasis post longa malsanoHeta Kesälä (1934–2009)

esperantistino ekde sia lerneja a•o, ›i ekaktivis movade postla 54a UK en Helsinko (1969), estrarano de la Esperanto-Asocio de Finnlando dum 1973–1995, delegito de UEAekde 1975, vicprezidanto de LKK de la 80a UK en Tampe-reo en 1995, „efdelegito kaj kotizperanto de UEA de 1990•is 2005. Profesie, ›i prizorgis bankajn komputilsistemojn.

Kiel peranto de La Ondo, Heta atingis tion, ke Finnlandoi•is unu el la landoj kun plej multaj abonantoj de nia revuo.

Ni funebras kaj kondolencas.

12 Zamenhof-150

Aktualaj problemojde zamenhofologio

La tria parto de la eseo de Aleksander Kor±enkov

LA IDEOLOGIO

Por ni, esperantistoj, Zamenhof estasla aμtoro de nia lingvo. Ni forgesas, kepor li mem Esperanto estis nur parto depli grava ideo: “la revo pri la unui•o dela homaro” [MEH, p. 100].

Tiu „i ideo estas la esenco kajcelo de mia tuta vivo, la aferoEsperanta estas nur parto de tiu„i ideo [MEH, p. 100]Danke al MEH ni havas nun sufi„e

kompletan kolekton de la ideologiaj stu-doj de Zamenhof kun entute 76 eseoj,artikoloj, paroladoj kaj leteroj kaj, aldo-ne, unu intervjuo. Pli frue dissemitaj enPVZ kaj en diverslingvaj gazetoj, nun,kunigitaj en unu volumo, ili ebligas vidila evoluon de la Zamenhofa socia dok-trino.

Por vidi ekzemplon de tiu evoluo,komparu liajn difinojn de la hilelismo/homaranismo en la jaroj 1901, 1906 kaj1917:

1901. «La hilelismo estas nova reli-gia partio, kiun ni intencas fondi en lasino de la nun ekzistanta hebrea religio,se nia nuna alvoko al hebrea intelektul-aro trovos sufi„an resonon en •iaj koroj.La hilelismo estas la sama hebrea reli-gio, kiun donis al ni Moseo kaj kiun pre-dikadis profetoj, sed liberigita de tiuflanka almikso, kiu siatempe estis nece-sa, sed kiu jam delonge fari•is absolutaanakronismo». [MEH, p. 67]

1906. «La Hilelismo estas instruo,kiu, ne de›irante la homon de lia naturapatrujo, nek de lia lingvo, nek de lia reli-gio, donas al li la eblon eviti „ian malve-recon kaj kontraμparolojn en siajnacia-religiaj principoj kaj komuni-ki•adi kun homoj de „iuj lingvoj kajreligioj sur fundamento neμtrale-homa,

sur principoj de reciproka frateco, ega-leco kaj justeco. La Hilelistoj esperas,ke per konstanta reciproka komunik-i•ado sur la bazo de neμtrala lingvo kajneμtralaj religiaj principoj kaj moroj lahomoj iam kunfandi•os en unu neμtrale-homan popolon». [MEH, p. 130]

1917. «Sub la nomo “Homaran-ismo” (el la Esperanta vorto “Homar-ano”, kiu signifas: “Membro de la homafamilio”) mi volas paroli pri strebado al“homeco”, al forigo de intergenta mal-amo kaj maljusteco kaj al tia vivmanie-ro, kiu iom post iom povus konduki neteorie, sed praktike al spirita unui•o dela homaro». [MEH, p. 235]

Kronologia trarigardo de la Zamen-hofaj tekstoj, montras kelkajn ›tupojnde liaj sociaj ideoj:

1. Establo de juda ›tato en Usono(1882)

2. Restarigo de juda regno en Pale-stino (1882)

3. Internacia lingvo, kiu povus, senentrudi•i en la hejman vivon de la popo-loj, esti ›tata lingvo en diverspopolajlandoj (1887)

4. Kritiko de cionismo kaj adoptode hilelismo kiel nova religia partio sinede la hebrea religio (1901)

5. Fondo de neμtrala popolo kunEsperanto kiel hereda lingvo (1901)

6. Hilelismo / Homaranismo, kielponto por „iuj popoloj kaj religioj (inter-na ideo de Esperanto, 1906)

7. Neμtrale-homa religio pordivers-eklezianoj kaj ateistoj (1913)

8. Unui•intaj ‹tatoj de Eμropo kajKonstanta Tuteμropa Tribunalo (1914)

9. Homaranismo, kiel strebado al“homeco” kaj spirita unui•o de la hom-aro (1917)

10. Filozofia klarigo de Dio kaj sen-morteco (1917)

Klarigi la evoluon de la Zamenhofaidearo kaj komprenigi •in estas gravatasko de zamenhofologio.

Zamenhof direktis siajn sociajn ide-ojn ne tiom al la esperantistoj, kiom al lamondo. Tamen la mondo mem apenaμinteresi•os pri ili. Nur ni, esperantistojkaj zamenhofologoj, povos diskonigi laideologian hereda±on de Zamenhof pereldono de tradukoj kun science bazitajenkondukoj kaj komentoj. Por tio nece-sas ne nur traduki la tekstojn, sed ankaμenkadrigi la ideojn de Zamenhof en lia-tempa socia penso, trovi la fontojn de liadoktrino, montri ties avanta•ojn kajmankojn. Necesas krome sistemigi laplej gravajn kritikojn de la homaran-ismo kaj interna ideo.

Zamenhof skribis en sia lasta studo,ke li “multe meditis kaj legis diversajnsciencajn kaj filozofiajn verkojn”[MEH, p. 244], sed ni ne scias, kiuj filo-zofiaj verkoj staris sur liaj librobretoj,nek pri kiuj temoj li interparolis kunneesperantistaj intelektuloj ktp. Ni dodevas mem ser„i la fontojn de la Zamen-hofa ideologio.

Laμ Igorj Simonov29, la ideologio deZamenhof formi•is sub influo de la rusafilozofo kaj poeto Vladimir Solovjov(1853–1900), la reformulinto de “tut-unueco” (vsejedinstvo), esprimanta laorganikan unuecon de la mondekzista-do, interpenetri•on kaj disecon de tieskonstituaj partoj. Kvankam „i tiu ideoestas preskaμ sama•a kun la filozofiomem, Solovjov en Pravigo de la bonodonis al •i etikan celon de la mondevo-luo:

Zamenhof-150 13

Mi nomas vera aμ pozitiva tut-unueco tiun, en kiu la unuecatuto ekzistas ne malavanta•e al„iuj kaj ne dama•e al ili, sed utileal ili. La falsa, negativa unuecosubpremas aμ englutas la ele-mentojn, kiuj konsistigas •in, kajper tio •i mem i•as malpleno. Lavera unueco konservas kaj fort-igas siajn elementojn…30

Kaj la esenco de la homaranismo deZamenhof estis •uste unueco de lahomaro, konsistanta el homaranoj,diversaj lingve, nacie, religie kaj ›tate.

Solovjov laboris ankaμ pri la dihom-eco (bogo„elove„estvo) — dieco de lahomo kaj homeco de Dio — kaj li estisinter la unuaj universalemaj kristanoj,traktintaj lar•e la socian mision de kri-stanismo kaj praktikintaj ekumenismon.

Solovjov, kiu instruis en la MoskvaUniversitato iom antaμ la studenti•o deZamenhof, estis alte taksata de laruslanda juda intelektularo pro la intere-so al judismo kaj pro la kontraμstaro alantisemitismo. En la internacia vivoSolovjov alvokis ami „iujn popolojn,kiel sian propran popolon. Liajn tiute-majn verkojn la palestinofila studentoZamenhof ver›ajne legis.

Pli rezerveme Simonov mencias lainfluon de la germania juda filozofoHermann Cohen (1842–1918), la fon-dinto de la novkantia Marburga Skolo.Cohen en sia studo Amo al proksimulojen Talmudo31 klopodis konformigi laideon de la elektiteco de la hebreoj kunla mesiisma ideo de la unueco de lahomaro, kiu sekvas el la unueco de Dio,kiu kreis la homon laμ sia bildo. Lahomo kaj Dio do estas kunkreantoj de launueca homaro. Sed Mesio venos porstarigi la regnon de Dio, nur kiam for-mi•os komunumoj da homoj, kunvivan-taj pace kaj harmonie, kiel modelo porla tuta homaro. Laμ Cohen, la judapopolo estas tia komunumo. Cohen do,same kiel Zamenhof, kontraμis la cion-ismon, en kies nacia karaktero li vidisperfidon de la mesiisma idealo.

Laμ Corry van Kleef32, Peter G. For-ster33 kaj Andreas Künzli34, Zamenhofpovus esti inspirita de la pozitivismareligio de la franca filozofo AugusteComte (1798–1857), kreita de li post lamorto de lia kunulino Clotilde de Vaux,unue kiel kulto (la altaro estis la fotelosur kiu ›i sidis dum siaj vizitoj, kaj lamesoj — trifoje en la tago — konsistisel recitado de latinaj, italaj kaj hispanajversoj), kaj poste kiel doktrino. La „efaen „i tiu religio estas ne Dio sed la

homaro, kiel unueca kaj vera GrandaEsta±o, kiun konsistigas „iuj vivantoj kajmortintoj. Comte, kiel la „efpastro,reglamentis la ekstera±ojn de la sen-diareligio, interalie, dividinte la jaron je 13monatoj kaj doninte nomojn ne nur al lamonatoj, sed ankaμ al la semajnoj. Postlia morto, dum la juna•o de Zamenhof,la pozitivisma religio populari•is en laSuda Ameriko, precipe en Brazilo, kie•iaj anoj en 1888 abolis la sklavecon kajen 1889 proklamis respublikon. Nun surla ›tata standardo de Brazilo estas vortojde Comte: “ordo kaj progreso”.

La ideoj de Zamenhof estas divers-grade parencaj kun la ideoj de la francarevolucio kaj de la usona “mikspoto”35,kun la rusa kosmismo (ne nur Solov-jov), kosmopolitismo, kristana ekume-nismo, framasonismo, bahaismo…

Tamen unue necesas esplori la influ-on de la „efaj tendencoj en tiutempa judasocia vivo, kiun Zamenhof partoprenisen sia juna•o: estingi•anta Haskala, asi-milismo, aμtonomismo de ‹imon Dub-nov (1860–1941), mememancipi•o deLeon Pinsker (1821–1891), la politikacionismo de Theodor Herzl (BenjaminZe’ev, 1860–1904), kaj — precipe — laspirita cionismo de A†ad †a-Am (A›erCvi Hinzberg, 1856–1927).

A†ad †a-Am (Unu el la popolo) opi-niis, ke por judoj estas necesa ne amasamigrado al Palestino, sed kultura kajspirita renaski•o, kiun povos efektiviginegranda elektita grupo da intelektuloj,kiu formi•is kiel framasoneca ordenoBnej-Mo›e kun A†ad †a-Am kiel gvi-danto. Laμ li la judo devus koncepti sinsamtempe kiel ano de sia nacio kaj de lahomaro. Palestino devus esti ne lamigrocelo, sed kulturcentro de la judadiasporo, kiu en diversaj urboj havu kul-turajn „elojn sen politika karaktero. ‚itiuj ideoj reaperas „e Zamenhof kieltemploj kaj rondoj hilelistaj.

Estas multe da laboro. Fakuloj prilingvistiko, filozofio, sociologio, reli-gio, historio, tekstologio estas bezonatajpor prilaboro kaj prezento de la Zamen-hofa idearo al la mondo. Estas bezonatajtradukantoj kaj provlegantoj. Kaj, kom-preneble, estas bezonata financado.

‚u Esperantujo havas sufi„e da inte-lektaj kaj financaj fortoj kaj rimedoj pordigne prezenti al la mondo la mesa•onde Zamenhof ne nur pri la solvo de lalingva problemo, sed ankaμ pri la pacakunekzistado de popoloj, ›tatoj kaj reli-gioj, kaj pri la estonta unui•o de lahomaro?

FINO

Bibliografio

29. Ñèìîíîâ È. Äåëî æèçíè Ëåéçåðà-Ëþäâèãà Çàìåíãîôà // Êîðíè, 1997,

¹7–8. Ñ. 56–73.

30. Ñîëîâüåâ Â. Ëèòåðàòóðíàÿ êðèòèêà. Ì.: Ñîâðåìåííèê, 1990. Ñ. 62.

31. Cohen H. Die Nächstenliebe im Talmud. Marburg: Elwert, 1886.32. Van Kleef C. La Homaranismo de D-ro L.L. Zamenhof: Historia enketo pri la

naski•o kaj la evoluo de la Zamenhofa Homaranismo / Trad. el la ned. C.Ribot. Mar-mande: Esperantaj Francaj Eldonoj, 1965.

33. Forster P. The Esperanto movement. The Hague, 1982.34. Künzli A. De hilelismo al homaranismo „e L.L. Zamenhof. Unua parto // Svi-

sa Esperanto-Societo Informas, 2006, ¹1. P. 12–22.35. ¯elazny W. Grava kiel la Fundamento // La Ondo de Esperanto, 2006. ¹10.

P. 18–19.

En sia ruslingva bro›uro de 1901 pri “Hilelismo”, li montris, kiel kaμzonka›itan de „iuj mizeroj de la judoj, la konfuzon, kiu markis, ekde Moseo, lahebrean religion, t.e. la proklamon de unu sola universala Dio, kiu tamen ligis sinekskluzive kun unu sola homa gento, alidire la kredon, ke la Kreinto de la universoestas samtempe la privata Dio de Abraham, Izaak kaj Jakob, aμ, pli resume, lastarigon de naciisma monoteismo, kiel ajn kontraμdiraj estas tiuj du vortoj. <…>

Tial li proponis al la elito el la judaro starigi sekton de Hilelistoj, kiuj, iompost iom liberigante sin de siaj kuirejaj, vestaj, kalendaraj ktp apartismoj, povosadori jam sennaciigitan Dion, kaj sekve esti rigardataj de la anoj de la ceterajmonoteistaj religioj kiel veraj fratoj, kiuj ne plu arogus al si privilegiajn rajtojnsuper la unu Dio. Kaj, por pli akcenti la sennaciecon de sia kredo, li proponis altiu juda elito uzi por siaj pre•oj, ceremonioj kaj interrilatoj ne la mortintan hebre-an lingvon aμ la judgermanan dialekton, sed la ±us naskitan Esperanton.

Waringhien G. Komentario pri la letero al Javal // Zamenhof L.L. Letero al ÉmileJaval (1905-09-24). Saarbrücken: Artur E. Iltis, 1973.

14 Kulturo

Tuj post kiam Anna Nikolajevnafinis la edukejon, por ›i estis

trovita posteno de vendistino en lapapervendejo “Bemolo”. Malfacilasdiri, kial la vendejo nomi•is tiel;ver›ajne, antaµe en •i estis vendatajankaµ muziknotoj. La vendejoloki•is ie en interstrato de bulvardo,a„etantoj malmultis, kaj Anna Niko-lajevna tutajn tagojn pasigis preskaµsola. ‹ia unusola helpanto, la knaboFe„jo, post matena tetrinkado „iamku›i•is dormi. Li veki•is, kiam nece-sis kuri en man•ejon por alporti latagman•on, kaj poste endormi•isdenove. ‚iuvespere por duonhorovenis la mastrino, maljuna german-ino Karolina Gustavovna, prenis laenspezon kaj ripro„is la junulinon,ke ›i ne scipovas allogi a„etantojn.Anna Nikolajevna ›in terure timiskaj aµskultis, ne kura•ante diri e„unu vorton. La vendejo fermi•is je lanaµa; veninte hejmen, al sia onklino,Anna Nikolajevna trinkis malfortanteon kun malfre›aj ringbulkoj kaj tujenliti•is.

Komence Anna Nikolajevna pen-sis amuzi•i per legado. ‹i akiris „ie,kie eblis, romanojn kaj malnovajnmagazinojn kaj diligente tralegis ilinpa•on post pa•o. Sed ›i konfuzis lanomojn de herooj en romanoj kaj nepovis kompreni, por kio oni rakon-tas pri diversaj elpensitaj Jeanne-ojkaj Blanche-oj kaj por kio oni pri-skribas belegajn matenojn, kiuj „iujsimilas unu al alia. La legado estispor ›i ne ripozo, sed laboro, kaj ›iforlasis la aferon. Strataj amindum-antoj ne tre tedis ›in per sia atento,„ar ili ne trovis ›in interesa. Se iu ella a„etantoj tro longe parolis al ›iafabla±ojn, ›i foriris en la „ambretonmalantaµ la vendejo kaj sendisFe„jon anstataµ si. Se oni alparolis›in, dum ›i iris hejmen, ›i, nerespondante e„ unu vorton,

plirapidi•is aµ simple kuris •is siapordo. ‹i ne havis konatojn, ›i kore-spondis kun neniu el siaj edukej-amikinoj, kun la onklino ›i inter-›an•is nur kelkajn vortojn tage. Tielpasis semajnoj kaj monatoj.

Anstataµe Anna Nikolajevnaamiki•is kun la mondo, kiu ›in„irkaµis, la mondo de papero, kover-toj, po›tkartoj, krajonoj, plumoj,glueblaj, reliefaj kaj eltran„eblaj bil-doj. Tiu mondo estis por ›i pli kom-prenebla, ol libroj, kaj rilatis al ›i pliamike, ol homoj. Baldaµ ›i ekkonis„iujn specojn de papero kaj plumoj,„iujn seriojn de po›tkartoj, donis alili nomojn por ne uzi numerojn,parolante pri ili. Unujn ›i ekamis,aliajn konsideris siaj malamikoj.Siajn favoratojn ›i metis en plejbonajn lokojn en la vendejo. Alpapero de unu Riga fabriko kunakvomarkoj, bildigantaj fi›ojn, ›idonis la plej novan skatolon, al kiesrandoj ›i algluis oran bendon. Glu-eblajn bildojn, prezentantajn tipojnde antikvaj egiptoj, ›i lokis en apar-tan tirkeston, kien krom ili ›i metisnur plumingojn kun kolombetoj surla pinto. Bildkartojn, montrantajn“la vojon al la stelo”, ›i „iun aparte„irkaµvolvis per rozkolora paperokaj glufermis per oblato kun nefor-gesumino. Male, ›i malamis dikajnvitrajn, kvazaµ satajn, inkujojn,malamis striitajn linifoliojn, kiuj„iam kurbi•is, kvazaµ mokante ›in,kaj volva±ojn de onda papero porlamp›irmiloj, pufajn kaj fierajn.Tiujn a±ojn ›i ka›is en la plej foranangulon de la vendejo.

Anna Nikolajevna •ojis, kiam onia„etis ›iajn ›atatajn a±ojn. Sed kiamtiu aµ alia speco de tiaj a±oj preskaµel„erpi•is, ›i komencis maltrankvil-i•i kaj e„ kura•is peti de KarolinaGustavovna kiel eble plej baldaµenstokigi pli. Foje neatendite

forvendi•is stoko da malgrandajleterpesiloj, kiujn oni malofte a„etiskaj kiujn Anna Nikolajevna ekamispro ilia malfortuneco; la lastan ven-dis vespere la mastrino mem, kaj ›ine volis mendi ilin denove. Post tioAnna Nikolajevna ploris du tagojn.Sed kiam estis vendataj ne›atataja±oj, Anna Nikolajevna koleris. Kiamoni a„etadis po tutaj dekduoj a„ajnkajerojn kun blua svaga ornamo surla kovriloj aµ a„e presitajn po›tkar-tojn kun portretoj de aktoroj, al ›i›ajnis, ke ›iaj favoratoj estas ofend-itaj. En tiaj okazoj ›i tiel insiste de-admonis de la a„eto, ke multaj for-iris el la vendejo, a„etinte nenion.

Anna Nikolajevna kredis, ke „iuja±oj en la vendejo ›in komprenas.Kiam ›i foliumis sian ›atatan pape-ron, •iaj folioj susuris tiel afable.Kiam ›i kisis kolombetojn sur plum-ingpintoj, ili tremetis per siaj lignajflugiletoj. Dum kvietaj vintraj tagoj,kiam ne•is malantaµ la prujnkovritafenestro kun malbelaj rondoj delampoj, kiam dum tutaj horoj neniueniris en la vendejon, ›i havis lon-gajn konversaciojn kun „io, kio sta-ris sur bretoj, kio ku›is en kestoj kajskatoloj. ‹i atente aµskultis senvor-tan paroladon kaj inter›an•is rid-etojn kaj rigardojn kun konataj a±oj.Ka›e ›i dismetis sur la vendotablosiajn ›atatajn bildojn — an•elojn,florojn, egiptojn — rakontis al ilifabelojn kaj aµskultis iliajn histo-riojn. Fojfoje „iuj a±oj kantis al ›i†ore apenaµ aµdeblan lulkanton.Anna Nikolajevna aµskultis •in, for-gesante „ion tiomgrade, ke enirantaja„etantoj malice subridis, pensante,ke ili vekis dormeman komizinon.

Antaµ Kristnasko Anna Nikola-jevna travivadis pezajn tagojn.A„etantoj venis aparte ofte. La ven-dejo estis plen›topita per arego daakrakoloraj, okultran„aj kartona±oj,

Bemolo

El la vivo de unu el „i tiuj malgranduloj

Novelo de Valerij Brjusov

Kulturo 15

per malbelegaj petardoj kaj orkolo-raj fi›oj en a„e gluitaj skatoloj. Sur lamuroj oni pendigis ›irfoliajn kalen-darojn kun portretoj de grandajhomoj. Estis homplene kaj nekom-forte. Sed kompense Anna Nikola-jevna ripozis somere. La komercopreskaµ „esis, nemalofte tago pasissen e„ kopeko da enspezo. Lamastrino forveturis el Moskvo portutaj monatoj. En la vendejo estispolve kaj sufoke, sed kviete. AnnaNikolajevna dismetis „ie siajn ›ata-tajn bildojn, en montrofenestrojmetis antaµen siajn ›atatajn krajo-nojn, plumingojn kaj frotgumojn. Elkolora silka papero ›i eltran„is mal-lar•ajn bendojn kaj „irkaµvolvis perili la trivitajn ›rank-kolonetojn. ‹ilaµtflustre parolis kun siaj favoratoj,rakontis al ili pri sia infana•o, pri siapatrino kaj ploris. Kaj ili, kiel ›ajnisal ›i, konsolis ›in. Tiel pasis monatojkaj jaroj.

Anna Nikolajevna e„ ne pensis,ke en ›ia vivo io povas ›an•i•i. Sedfoje aµtune Karolina Gustavovna,reveninte en Moskvon aparte kolerakaj kverelema, anoncis, ke estos•enerala inventarado. La sekvandiman„on sur la pordon estis alglu-ita afi›eto kun la surskribo “Hodiaµla vendejo estas fermita”. AnnaNikolajevna angore rigardis, kiel lamastrino per siaj dikaj fingroj rekal-kulis ›iajn elektitajn glueblajn bil-dojn, tiajn delikatajn kaj fajnajn,fleksante la randojn, kiel ›i krude±etis sur la tablon ›iajn plej ›atatajnplumingojn kun kolombetoj. En lavarlibro, plenigita per singarda kajpala skribo de Anna Nikolajevna, lamastrino faris krudajn notojn kunlongaj strekoj kaj ink›prucoj. IelKarolina Gustavovna trovis mank-anta multon: tutajn rismojn dapapero, kelkajn grocojn da krajonojkaj diversajn apartajn a±ojn — stere-oskopojn, lupeojn, kadrojn. AnnaNikolajevna estis konvinkita, ke ›ineniam e„ vidis ilin en la vendejo.Poste Karolina Gustavovna elkalku-lis, ke la enspezoj „iumonate kons-tante malgrandi•as. Tion ›i insulteripro„is al Anna Nikolajevna, nomis›in ›telistino kaj diris, ke ›iaj servojne plu bezonatas kaj ›i estas mal-dungita.

Anna Nikolajevna foriris ploran-te, ne kura•ante kontraµdiri e„ unuvorton. Hejme ›i devis, certe,aµskulti skoldadon ankaµ de la

onklino, kiu jen nomis ›in nenifar-anto, jen minacis ekprocesi kontraµla germanino por ne permesi ofendila nevinon. Sed Anna Nikolajevna netiom maltrankvili•is pro la perdo dela laboro kaj ne tiom turmenti•is prola maljusteco de Karolina Gustavov-na, kiom suferis pro la disi•o de laamataj a±oj el la vendejo. Anna Niko-lajevna pensis pri la reliefaj an•ele-toj, balanci•antaj sur nuboj, pri la„armaj kapoj de Mary Stuart, pri lapapero kun akvomarkoj, bildigantajfi›ojn, pri la konataj skatoloj kajkestoj kaj ploregis sen„ese. ‹i reme-moris la antaµvesperan horon, kiamoni jam lumigis lampojn, rememorissiajn senvortajn konversaciojn kunla amikoj, la apenaµ aµdeblan†oron, sonantan de la bretoj, kaj ›iakoro dis›iri•is pro malespero. ‚e lapenso, ke ›i neniam, neniam plupovos intervidi•i kun siaj favoratoj,›i ±etis sin viza•altere sur sian mal-grandan liton kaj petegis la dion primorto.

Post monato kaj duono la onkl-ino bon›ance trovis por Anna Niko-lajevna novan laborlokon, denove enpapervendejo, sed en vigla, homple-na strato. Anna Nikolajevna iris alsia nova laborejo kun korpremaangoro. Krom ›i, tie laboris ankoraµunu fraµlino kaj junulo. Ankaµ lamastro plejparton de la tago pasigisen la vendejo. A„etantoj multis, „arapude estis kelkaj lernejoj. La tutantagon Anna Nikolajevna devis estiantaµ la okuloj de aliaj homoj, pri-ridantaj kaj malestimantaj ›in. Siajnantaµajn favoratojn ›i „i tie ne tro-vis. Oni mendis „ion tra aliaj peran-toj de aliaj fabrikantoj. Papero, kra-jonoj, plumoj — „io ›ajnis „i tiesenviva. Kaj kvankam estis kelkaja±oj samaj, kiel en “Bemolo”, ili nerekonis ›in, kaj ›i vane, trovinteminuton, flustris al ili iliajn plejtenerajn nomojn.

La sola plezuro por Anna Nikola-jevna i•is alproksimi•i vespere, dumla vojo hejmen, al la fenestroj de siaantaµa vendejo, fermi•anta pli mal-frue. ‹i fiksrigardis tra la polva vitroen la konatan „ambron. Malantaµ lavendotablo staris nova vendistino,linda germanino kun bukloj sur lafrunto. Anstataµ Fe„jo estis altajunulo, „irkaµ dekkvinjara. A„etan-toj eliris el la vendejo ridante: ilibonhumoris. Sed Anna Nikolajevnakredis, ke ›iaj konataj bildoj,

plumingoj kaj kajeroj memoras ›inkaj amas ›in, kiel antaµe, kaj tiukredo konsolis ›in.

Longe Anna Nikolajevna revis, ke›i eniros ankoraµfoje en la vendejon,rigardos denove al la malnovaj ›ran-koj kaj vitrinoj, montros al siajfavoratoj, ke ankaµ ›i memoras ilin.‹i kelkfoje promesis al si, ke ›i farostion hodiaµ, sed „iam hezitis, apartetimante renkonti la mastrinon. Sedfoje vespere ›i vidis, ke KarolinaGustavovna eliris el la vendejo, pre-nis dro›kon kaj forveturis. Tiokura•igis la junulinon. ‹i malfermisla pordon kaj eniris kortreme. Lagermanino kun bukloj sur la fruntojam preparis „arman rideton, sed,taks-rigardinte la a„etantinon, nuriom klinis la kapon.

— Kion vi deziras, sinjorino?— Donu al mi… donu skrib-

paperon… du dekduojn… kun fi›oj.La germanino degne ridetis,

divenis, pri kio ›i estas petata, kajiris al la maldekstra ›ranko. AnnaNikolajevna perplekse kaj angoresekvis ›in per la okuloj. Pli frue tiupapero ku›is en skatolo kun orkolo-ra rando. Sed la tiamaj skatoloj jammalestis; ilin anstataµis a„aj nigrajkestoj kun surskriboj: “4-a: 20kop.”, “Ministreja: 40 kop.” En ›ran-koj en antaµajn lokojn estis metitajvitraj inkujoj. Amaso da onda pape-ro okupis la tutan malsupran breton.Po›tkartoj kun portretoj de aktorojestis multloke ventumil-simile al-najlitaj al la muroj. ‚io estis movita,translokita, ›an•ita.

La germanino metis antaµ AnnaNikolajevna la paperon, demand-ante: “‚u tiun?” Anna Nikolajevnaavide prenis en la manojn la belajnfoliojn, kiuj iam scipovis respondi al›iaj karesoj; sed nun ili estis rigidaj,kiel kadavroj, kaj same palaj. ‹isopire „irkaµrigardis: „io estis mor-ta, „io estis surda kaj muta.

— Bonvolu pagi 35 kopekojn,sinjorino.

E„ la prezo estis ›an•ita! AnnaNikolajevna pagis kaj eliris en lamalvarmon, premante en la manojla kunrulitan paperon. La oktobravento penetris ›in tra la mallongaeluzita palto. La lumo de lanternojdisfluis grandmakule en nebulo.Estis malvarme kaj senespere.

Tradukis el la rusaAnna kaj Mati Pentus

Laµda mencio en Liro-2008

16 Kulturo

Bjalistokon en beletra±oj oni ne pri-skribis tro amplekse. Ser„ante

menciojn pri „i tiu urbo „e la riveroBia³a, oni trovas nenion krom nur unu-opaj, ne „iam pozitivaj mencioj. Pli ofteBjalistoko ka›as sin sub nomo de ne-identigita, provinceca urbo, en kiu oka-zas iu rakonto, kaj nur bona kono de laafero permesas malka›i konatajn stra-tojn kaj konstrua±ojn.

Pli da loko oni dedi„as al la palacode Branicki, fiere nomata Pola aμ Pod-la†ia Versajlo, „efe en memorlibroj.

Elstara poetino El¿bieta Dru¿backaen siaj poemoj priskribadis perfekteconde la kortego de la familio Branicki,substrekante belecon de la palaco memkaj laμdante la mal›pareman gastamonde la geposedantoj. Sejma deputito,kastelestro el Brze¼¢ kaj poeto, MarcinMatuszewicz, en siaj memornotoj men-cias restadon de turka diplomato en labjalistoka kortego:

Tiu diplomato, „irkaµ 60-jara,estis kompreneble afabla, sa•akaj serioza laµ sia personeco.Antaµ ol la re•o al Wschowa alve-nis (el Dresdeno) li restis en Bjali-stoko „e la granda kronhetmanodum nemallonga tempo, trovantetie al si „ies estimon. Li scipovisankaµ fami•i havante kun si tur-kan poeton, al kiu li devigis pri-verki Bjalistokon kaj Choroszcz,kun grandaj laµdoj al la hetmano.Poste li mem tiujn kelkcent poe-mojn antaµ la hetmano per poet-eca vo„o ellegis kaj kopiojn de lapoemoj donacis al la hetmano.1

Multaj eksterlandanoj, voja•intaj traPodla†io, estis ravitaj de la urbo „e larivero Bia³a. Friedrich Schulz skribis:

Bjalistoko, al kiu mi venis je lasepa vespere post dekses-mejlavoja•o, estas la plej fre›a kaj laplej bela el la •is nun viditaj

urbetoj. ¤i trovi•as en Podla†io.La stratoj estas rektaj, meze trebone pavimitaj; la domoj, preskaµ„iuj regule konstruitaj el brikoj,staras kun ia distanco inter si,kreitaj preskaµ samstile, kun fron-taj partoj unueta•aj direktitaj alla stratoj. La foirplaco estaslar•a, kaj •in ornamas konstrua±okun alta turo. La urbeto estasvigla. En preskaµ „iuj dometojaµdeblas muziko, tra „iuj fene-stroj rigardas kaj antaµ dometojstaras grupetoj da homoj; iliajgajaj, festecaj, ru•i•itaj kaj ›velajviza•oj malka›as iuspecan •ojon.2

Simile priskribis Bjalistokon Wil-liam Coxe, kiu voja•is preskaμ sam-tempe3. Tamen antaμ „io la voja•antojdedi„is plej grandan spacon al la gran-dioza palaco de Branicki.

Joann Bernoulli skribis:… sekve ni vidas palacon. ¤in onikonstruis tre bonstile, •i havas dualojn „irkaµantajn la korton, kajkun „efa parto ligas ilin kolonaro.Sur la korto, krom ovoforma gazo-no limigita de arketo el etaj floroj,„e kies fino staras triumfa pord-ego, videblas obelisko, kaj sur •igrifo (blazono de Branicki) star-anta sur globo.4

La palaco kaj ties posedantoj estistemo en multaj romanoj de unu el la plejverkemaj polaj verkistoj, Józef IgnacyKraszewski. En sia romano Hetmanajpekoj. Bildoj de la fino de la 18a jarcen-to li skribis:

Dum la regado de Aµgusto la 3a,ne ekzistis en la tuta Pola Re•lan-do kaj Litvo palaco pli grandioza,pli grandsinjorece prizorgata, olla pola Versajlo, en kiu lo•is tiu-tempa Granda Hetmano, JanKlemens el Ruszcza Branicki, lalasta heredanto de la malnova

familio, kiu e„ en la epoko de Pja-stoj estis unu el la plej ri„aj, —ankaµ heredanto de HetmanoCzarniecki laµ la patrina linio.Veras, ke tiu grandioza palacoestis tute fre›a, kaj ne troveblis en•i spuroj de antikveco: •i estisloko kvazaµ tu›ita de magia vergokaj al podla†ia ebena±o transpor-tita de sub alia „ielo. — La magiavergo estis volo de unu homo kajliaj milionoj. Oni rakontis tiutem-pe, ke iom pli frue, probable antaµla kreo de la Versajlo, kiam laurbeto bruli•is, Hetmano Branic-ki diris, ke li preskaµ •ojas pro tiufakto, „ar jen li povas, laµ sia ima-go, nove el cindroj •in centoblepli grandiozan fari.Ankaµ nun la stratoj de Bjalistokoaspektis kvazaµ en fremda loko,plenaj de elegantaj biendomoj kun•ardenoj, blankaj, puraj, ridetan-taj: kaj tre multaj el tiuj dometoj,posedataj de oficistoj, korteganoj,oficialuloj, francoj kaj germanoj,konsistigantaj la tre grandan kort-egon de la Hetmano, estis dekor-itaj laµ la maniero „e ni ekster-ordinara, kaj estis plenaj je kom-forta±oj en nia lando neatenditaj.5

Ankaμ la juna frato de Józef, famaroman- kaj dramverkisto Kajetan Kra-szewski, ofte priskribis la ri„an histo-rion de la bjalistoka palaco:

Fieris tiutempa Bjalistoko ankaµpri grandega brikdomo uzata kielgastejo aµ kafejo. Tiu taverno,preparita laµ fremda maniero,trovi•is apud la „efa, lar•a vojoangule, regis •in Andruszko aµ liaedzino, kies pasinta vivo onidire fi-›ar•is la pasintecon de Branicki.6

Pli diskreta en siaj memorlibroj estisgrafino Anna W¹sowiczówna. Pri labjalistoka palaco ›i skribis:

Kulturo 17

Valoraj francaj tapetoj, speguloj,iloj, dekora±oj similis la versajlanstilon. Oni e„ ne povas imagigrandiozon de ludsalonoj kajantaµ„ambroj dekoritaj per mar-moraj kolonoj.7

Plurajn mirojn pri la palaco de Bra-nicki ni trovas en memorlibroj, sameinteresa ›ajnis esti vivo de •iaj lo•antoj,pri kio pli aμ malpli diskrete skribis,ekzemple, fratoj Kraszewski kaj HannaMuszyŒska-Hofmanowa. Tamen la urbomem estis neglektata kompare kun labelega palaco, kaj tia •i restis longe, e„dum la tempo de la plej granda prosperoen la epoko tre interesa en si mem.

La fino de la 19a jarcento estis porBjalistoko tempo de eksterordinaredinamika evoluo. Danke al la konstruode la fervojo inter Varsovio kaj Peter-burgo la urbo fari•is Promesita Tero almultaj ser„antoj de laboro kaj de sociapromocii•o. ‚i tie kruci•is religioj:romkatolika kaj juda, protestanta kajortodoksa. En la „efa foirplaco, nomataBazara Placo, super kiu altis la Urbo-domo, kvazaμ en la legenda Babelturosonis multaj lingvoj. ‚i tiu loko tiomfascinis la dek-jaran Ludovikon Zamen-hof, ke pri •i li verkis sian unuan ver-kon. ¤i estis kvinparta dramo Babel-turo, kies ideofonto estis bjalistokaUrbodomo kaj •in „irkaμanta bazaro.

La teksa industrio i•is la „efa indu-strio de la Man„estro de la Nordo, kieloni nomis Bjalistokon. Aperis novajfabrikoj: de Ma³ka Blochowa, Euge-niusz Becker, Hendricks, fratoj Commi-chau, Ch. Nowik, B. Polak, D. Szapiro,O. Trylling. Bjalistoko danko›uldas altiuj alvenintoj (el multaj eμropaj lokoj)ne nur evoluon de industrio, sed ankaμgrandan influon al kultura vivo, treri„an, „ar kreatan ja de multaj nacioj.Apud fabrikoj aperis belegaj urbopala-coj i•antaj kulturdiskutejoj de la urbo,ekzemple, la domo de Commichau „e lastrato Warszawska. Hugo Commichaulasis jenan priskribon de Bjalistoko:

La urbo Bjalistoko tiam havis eble20 mil lo•antojn, almenaµ tri kvar-onoj da ili estis judoj. ‚ar estis „itie preskaµ nur unueta•aj domoj,la urbo estis pli vasta ol urboj

same homplenaj en la okcidentaEµropo. La stratojn kovris mal-ebena pavimo, same kiel trotu-arojn. ‚ar mankis akvotuba siste-mo, preskaµ „iu domo estis ekipitade puto. Stratoj ne estis lumigitaj,nur sur la „efa placo kaj „e lapolicejo brulis kerosena lampo,sed nur dum senlunaj noktoj. Stra-tojn oni balais unufoje tage.8

Pri sia familia urbo skribis verkistokaj poeto Zusman Sega³owicz en siamembiografia trilibro Zeliks jorn. Elsta-ra muzikisto Nicolas Slonimsky en sialibro Absoluta aµdokapablo lasis treinteresan rememoron pri Bjalistoko, lafamilia urbo de sia avo, ¥aim ZeligS³onimski, matematikisto, verkisto kajinventisto.

Ver›ajne la plej interesan kaj la plejprofudan vidon al la urbo lasis MariaD¹browska en la jaro 1924. ‹ajnas kerimarkoj de la verkistino ne estis nur ›iapersona opinio pri Bjalistoko:

Jam post sunsubiro ni alvenas alBjalistoko. Al tiu abomena urbet-a„o, al tiu malpura truo, al tiurubujo kun nedifinita, kameleonaviza•o… En Bjalistoko, se oni sinprezentu “„e iu” — oni sin pre-zentu „e Ritz. Jen estas unuaklasapersoneco de Bjalistoko, „ar hote-lon kun tia komforto kaj purecohavas neniu provinceca urbo en lalandoparto iam okupata deRuslando. Jen estas la sama Ritzal kiu en Londono oni iras al “fiveo clock tea”.9

Rimarkoj de Maria D¹browska pripromenado en la urbo, bedaμrinde, nemontras Bjalistokon bone:

A„aj, trieta•aj brikdomoj estaskonstruitaj el kremkoloraj, palerozkoloraj kaj ru•aj brikoj, meta-taj strie, estas trapikitaj, trodekor-itaj, troabomenaj,

sed poste ›i skribas ankaμ:Bjalistoko havas potencon i•i trebela — kontraµ tre malgrandaprezo. ¤i havas „ion, kio mankasen Varsovio — lar•ajn perspekti-vojn, malplenajn terenojn, multanarboverdon, oni e„ la urbon nedevas alikonstrui.9

La intermilita Bjalistoko estis spe-ciala loko, kie videblis kunlaborado de„iuj nacioj lo•antaj tiuurbe. La ligiloestis kulturo — ankoraμ nova, form-i•anta post la regajno de la sendepend-eco, ser„anta apogon en iama, forgesitagrandiozeco de Bjalistoko, sed ankaμpliri„igata de fre›aj aspektoj alportatajde novaj urbanoj.

Komunaj bildekspozicioj, poeziajvesperoj, fine teatro kaj Esperanto-movado, tre grava por promociado deBlajlistoko — „io „i formis novan per-sonecon de la urbo. Sed la Dua Mond-milito kripligis Bjalistokon — 80% dela konstrua±oj estis tute detruitaj. De lacentmilhoma lo•antaro restis malpli olduono. Unu el la plej bonaj postmilitajpolaj poetoj, Wies³aw Kazanecki,naski•inta en Bjalistoko, skribis en siapoemo Foto — Malnova Bjalistoko:

Sed ne plu estas la urbokun vojetoj inter lignaj palisaroj,kun tegoloj flikitaj de ne•o.Kaj pavimaj ›tonoj en judaj „apetojkvereliskontraµ „araj radoj dum foirtago.Kaj ne plu estas la hospitalokiu aµdis mian unuan krion,eltran„ita funiklo,per ruboj cikatri•is la tegmento.Karbi•intaj judaj mantelojkolekti•as dum sunsubiro,sepopan kandelingon volvas

per luna lumo,kiel erojn de rosario kalkulas

bruligitajn ripojn de la sinagogo.

La nuntempa Bjalistoko estasmoderna urbo, kreanta daμre sian histo-rian kaj kulturan personecon. Multajjunaj verkistoj kaj poetoj, naski•intaj enaμ ligitaj kun la urbo, subtenas „i-proce-zon, pli kaj pli da spaco dedi„ante en siaverkaro al Bjalistoko.

Tradukis el la polaPrzemys³aw Wierzbowski

Referencoj1. Moscicki H., Bia³ystok. 1933, p. 51.2. Polska stanis³awowska w oczach

cudzoziemców. PIW, 1963, Vol. II, p. 399.3. Samloke, Vol. I, p. 677.4. Samloke, Vol. I, p. 344.5. Kraszewski J.I. Grzechy hetmaŒskie:

obrazy z koŒca XVIII wieku. Warszawa,1975, dtr. 10.

6. Dunin Koziecki Z. Bia³ystok w XVIIIw. Bia³ystok, 1932, p. 61.

7. Dziennik Bia³ostocki, 8. 03. 1936,¹67, p. 4.

8. Tomecka B., Szczygie³-Rogowska J.Cmentarz ewangelicki w Bia³ymstoku.Bia³ystok, 2008, p. 11.

9. DobroŒski A. Cz., Szczygie³-Rogow-ska J. Bia³ystok, lata 20-te, lata 30-te.Bia³ystok, 2003, p. 91.

Jolanta Szczygie³-Rogowska, naski•inta en Bjalistoko, estas historiistino. Dum25 jaroj ›i laboras en la Podla†ia Muzeo. ‹i ser„as spurojn de iamaj lo•antoj de Bja-listoko kaj priskribas ilin en siaj verkoj. Kune kun Daniel Bo¢kowski ›i eldonis lalibron Iam okazis… Kun profesoro Adam DobroŒski ›i priskribis historion de La1920-aj, la 1930-aj jaroj. Kun Barbara Tomecka ›i verkis Protestantan tombejon enBjalistoko „e la str. Wasilkowska. En 1999 ›ia verko estis ekspozicio BjalistokanoLudoviko Zamenhof kaj lia verkaro. Nun, kune kun Andrzej Lechowski, ›i preparasscenaron de multmedia ekspozicio en la Centro Zamenhof en Bjalistoko.

18 Kulturo

Nia trezoro

La Revuo

La Revuo estas la unua vera litera-tura gazeto en Esperanto. ¤ia unuanumero aperis la 1an de septembro 1906en Parizo „e la fama eldonejo Hachette,kun kiu Zamenhof estis kontrakte ligitaekde 1901.

Tegmentita de „i tiu solida eldonejo,La Revuo aperis akurate kaj bonkvalite,oni neniam vidis en •i — bedaμrinde,oftajn en la Esperanta gazetaro — plen-dojn pri malbona financa stato.

La Revuon fondis kaj direktis francasciencisto Carlo Bourlet; •i estis kom-petente redaktata de barono FélicienMenu de Ménil, konata ankaμ kiel lakomponinto de la Esperanta himno LaEspero.

La Revuo havis subtitolon “Inter-nacia monata literatura gazeto kun kon-stanta kunlaborado de D-ro L.L. Zamen-hof, Aμtoro de la lingvo Esperanto”. LaRevuo estis la dua Esperanto-gazeto,kun kiu Zamenhof estis forte ligita. Sedkontraste al (La) Esperantisto, Zamen-hof nun ne devis okupi•i pri tedaj redak-taj aferoj, nek verki bagatela±ojn kajprimovadajn komentojn. La Revuo estisfondita, ke li povu aperigi siajn tradu-kojn. Kaj la traduk-listo estas impona.

Plej grave estis, ke La Revuo publi-kigis fragmentojn el la Zamenhofa tra-duko de la Biblio, la plej legata verko enla mondo: La Predikanto, La Psalmaro,Genezo, Eliro, Levidoj, Nombroj, Read-mono. Sed ankaμ aliaj tradukoj deZamenhof aperis en „i tiu gazeto: Espe-ranta Proverbaro kaj proza±oj deAndersen, Orzeszko, ‹alom Alej†em,Heine.

Okulfrapas la nombro de teatra±oj:La Revizoro de Gogol, Ifigenio enTaµrido de Goeto, Georgo Dandin deMoliero, La Rabistoj de ‹ilero. Kromeen •i aperis ankaμ liaj Kongresaj Parol-adoj kaj Respondoj. ‚io „i poste aperis(kaj reaperis) libroforme.

Danke al la kunlaboro de AntoniGrabowski, Kabe, Henri Vallienne,Émile Boirac, Edmond Privat kaj aliajgravaj aμtoroj La Revuo estis la plejpresti•a Esperanta revuo antaμ la unuamondmilito.

En la unua numero de La Revuomankas atendebla alparolo de la legan-toj, kvazaμ •ia apero estus natura kaj nebezonanta iajn ajn pravigojn. Nur finede la revuo, en la rubriko Kroniko, sek-vas jena Avizo:

Nia legantoj vane ser„us, en tiukroniko, detalajn raportojn pri lamondo esperantista, „ar ni tute neintencas konkurenci la poresper-antajn propagandajn „u naciajn„u internaciajn gazetojn. LaRevuo estas kaj estos „iam pureliteratura. ¤i ne estas interesper-antista al „iuj malfermata diskut-ejo. Por ni, Esperanto estas fakto,kaj ni uzas •in tia, kia •i estas.Espereble ni tiamaniere ankaμhelpos al •ia disvasti•o, sed mal-rekte, pruvante •ian utilecon kajliteraturecon.Literaturaj konkursoj jam i•is tradi-

cio „e la Esperantaj revuoj. Ankaμ LaRevuo ne i•is escepto, anoncinte en launua numero pri Grava konkurso prioriginala proza±o. Pri •i aperis detalakomentario de la ju•antaro (Boirac,Kabe, Lambert), kiu listigis la plejoftajn erarojn en la ricevitaj konkurs-a±oj. ¤i ankaμ donis konsilojn pri bonastilo. Premiado kaj malka›ado de lanomo de la unua gajninto (franco RenéArtigues) okazis en speciala kunvenotuj post la Kembri•a UK (1907). Sekvispliaj konkursoj, inter ili, tiu por difini laplej bonan stiliston-literaturiston, en kiuunuarangi•is Kazimierz Bein (Kabe),aμ la poezia konkurso Floraj Ludoj, kiesunua re•ino i•is Marie Hankel.

La Revuo aspektis pli libre ol revue:dense presitaj tekstoj, manko de grafik-a±oj aμ bildoj, escepte de tutpa•aj foto-portretoj. Sed tiuj portretoj presitaj surbona glacea papero estis veraj arta±oj.Kompreneble, en la unua numero fotode la Majstro, sed estis ankaμ la trio por

la Tria, kaj la kvaro por la Kvara, la plejbona stilisto Kabe kaj la aktoroj, prezent-intaj Ifigenion en Taµrido… Neniu aliagazeto havis similan fotogalerion.

La detale strukturita indekso (lokitakomence de la binditaj kolektoj) ebligasrapidan ser„adon.

Jen la divido: Literaturo (originalakaj traduka), Teatra±oj, Poezioj, Diver-sa±oj. Al Diversa±oj apartenis kongresajparoladoj de Zamenhof, liaj lingvajrespondoj, prikongresaj artikoloj, kultu-raj eseoj kaj nekrologaj eseoj pri divers-fakaj renomuloj.

Enorman atenton ricevis la 4a Uni-versala Kongreso en Dresdeno (1908).Carlo Bourlet sur dek kvar pa•oj rapor-tis pri sia vizito al Dresden, prepari•antaakcepti la mondan esperantistaron.Duoble pli granda estas lia artikolo prila efektivi•inta kongreso. Ankaμ enaliaj jaroj la kongresaj raportoj venas„efe, sed ne ekskluzive, el lia plumo.

Bibliografia rubriko prezentas, pliaμ malpli amplekse, librojn kaj muzik-a±ojn. Foje ankaμ Esperanta gazetaroestas prezentata. En la rubriko Kronikooni trovas „efe priesperantajn infor-mojn. En septembro 1912 startis larubriko Internacia vivo, en kiu aperisartikoloj el La Vie Internationale pri tut-mondaj problemoj kaj sciigoj pri okaz-ontaj kaj okazintaj konferencoj, kongre-soj kaj kunvenoj.

Oni ne povas supertaksi la orga-nizajn talentojn de Carlo Bourlet, al kiuni ›uldas la fortiki•on de nia literaturo.Jene Zamenhof esprimis tion „e la tom-bo de Bourlet:

Al lia senlaca iniciatado, instig-ado kaj helpado ni ›uldas grandanri„i•on de nia literaturo kaj ape-ron de la plej gravaj verkoj pri kajen nia lingvo.Post la morto de Bourlet, en oktobro

1913 la nova direktoro de La Revuoestis elektita Félicien Menu de Ménil.

La Revuo aperis dum ok plenaj jaroj,•ia lasta numero estis tiu de aμgusto1914 — la eksplodo de la unua mond-milito malhelpis •ian pluan eldonadon.‚iumonataj 48-pa•aj numeroj havigissuman amplekson de 576 pa•oj jare(kelkfoje aldoni•is 4-8 pliaj pa•oj). Alili aldoni•is rozkoloraj pa•oj kun rekla-moj, kiuj mankas en la binditaj kolektoj.Dum la ok jaroj aperis 96 numeroj surentute 6144 pa•oj.

Ni resumu ankoraμfoje la „efajn atu-tojn de La Revuo: Hachette, Zamenhof,la konkursoj, la Universalaj Kongresoj.

Halina Gorecka

Kulturo 19

Eldona

laboro

de E@I

La unua eldona±o sub la marko deE@I aperis nur en 2003, tamen la fruk-toj de tiu eldonlaboro jam estas sufi„ekonataj inter esperantistoj. Kvankamkelkaj eroj jam estis priskribitaj„i-rubrike, nun ni prezentas ilin unua-foje komplete, por ke oni havu bonansuperrigardon pri la tuta “eksterreta”agado de Edukado@Interreto.

La presa±oj aperis komence kielflanka okupo, kiun instigis la uzantoj deretaj projektoj de E@I (ekz. KD Lernu!kaj la libro Komputeko). Same plej mul-taj eldona±oj estas rezulto de la reta kun-laboro de internacia teamo. La listo sek-vas laμ la vico de la varo-aperoj laμ-kalendare.

[2003] KD Lernu!

Danke al la teamo deLernu! ekestis tiu „ieksterreta plurlingva

versio de la pa•aro Lernu! En 2005 dan-ke al kunlaboro kun francaj esperant-istoj de JEFO la dua eldono estis presitaen kelkmil ekzempleroj kaj •i ankoraμa„eteblas.

[2005] Manl ibro

pri instruado de

Esperanto estaseldonita kune kunILEI, sub la redakto-ra gvido de KatalinKováts. Kontribuisal •i 13 aμtoroj. LaManlibro estas re-

zulto de la projekto “Flugiloj de Mal-facila Vento” kaj uzata dum •iaj semi-narioj kiel instru-libro. Aperis jam trieldonoj, la kvara eldono estas pretigata.

[2006] DVD Espe-

ranto elektronike.Internacia teamosub la gvido dePeter Balá� realigisprezentindan dis-kon kun bunta

enhavo. ¤i celas du publikojn. Al espe-rantistoj •i donas amason da interesaEsperanto-materialo (libroj, artikoloj,muziko…), al neesperantistoj •i liverasinformojn pri Esperanto, kursojn, vort-arojn… Bona antaμmenda strategio ebl-igis grandan eldonkvanton: entute 12mil pecoj! Esperanto elektronike havisdu eldonojn — la unua 9000 ekz., la dua— iom ampleksigita kaj korektita —

3000 ekz. La unua eldono havis tradu-kojn al 20 lingvoj , la dua jam al 26 lin-gvoj. ¤i daμre estas mendebla „edvd@ikso.net (pli da informoj „e: www.esperantodvd.net)

[2007] Vikipedio

— praktika man-

libro. Yves Nevel-steen, nuna estr-arano de E@I,debutis per furoraverko pri furorafenomeno. ¤i estasutila manlibro por

„iu, kiu interesi•as pri la libera retaenciklopedio Vikipedio. Temas priplenkolora 40-pa•a po›libreto. 1000ekzempleroj, presitaj en marto 2007,forvendi•is ene de unu jaro. Anstataμreeldono E@I decidis eldoni novan ver-kon pri Vikipedio — pli ampleksan tek-ston de Ziko van Dijk.

[2008] Komputeko

estas la dua furoraverko de YvesNevelsteen, kiu dumdu jaroj kolektadiskaj ordigadis pri-komputilajn vortojnen Esperanto. Lalibro enhavas pli ol

7500 terminojn de komputila fakoanglo-Esperante en la alfabeta ordo. Lapapera eldono estas rezulto de la retaprojekto www.komputeko.net, kiu celasliveri la komputilan terminologion enpluraj lingvoj. La tuta eldonkvanto (500ekz.) estas preskaμ forvendita. E@I pri-pensas novan eldonon.

[2008] KD Espe-

ranto. Danke al lakunlaboro de E@I(kiu kreis) kaj urboBjalistoko (kiupagis) aperis la10an de septembro

en la pollanda tag±urnalo GazetaWyborcza •is nun la plej multnombraEsperanto-eldona±o elektronika. Lakompakta disko kun simpla nomo Espe-ranto estis eldonita en 400.000 ekzem-pleroj. La disko estas dulingva (pole kajEsperante) kaj celas prezenti Esperan-ton al •enerala publiko per luda, amuzaformo.

[2008] Vikipedio por vi. Ziko van Dijk,konata (ne nur en Esperanta medio)historiisto kaj vikipediisto aμtoris „i tiun60-pa•an verkon, kiu eldoni•is en 1000

ekzempleroj. ‚i tiudetala verko klari-gas la fenomenonVikipedio kun mul-taj konsiloj, klarigojkaj pa›o post pa›ogvidas leganton i•ifacile ne nur uzantode tiu reta enciklo-

pedio sed •ia aktiva kontribuanto.

[2008] DVDEsperanto estas…

Internacia kunla-boro sub la gvidode talenta brazil-ano Rogener Pa-vinski (nuna estr-arano de TEJO)realigis modernan

informfilmon pri Esperanto, dedi„itan al•enerala publiko. ¤i celas prezentiEsperanton kiel vivan, modernan kajplene funkciantan internacian lingvonkun multaj trajtoj. La filmo havas 43minutojn kaj 6 partojn, „iu prezentantaalian aspekton de Esperanto. Entute lafilmo havas vo„-registron en 10 lingvojkaj subtekstojn en 26 lingvoj! ¤i aperisen 2 eldonoj — dividitaj laμlingve (ver-sioj A kaj B), ambaμ po 2000 pecoj. Plida informoj troveblas „e www.esperan-todvd.net. La filmoj spekteblas ankaμ„e: www.esperantoestas.blogspot.com

Krom libroj kaj diskoj aperis „e E@Iankaμ du reklamaj Esperanto-„emizoj,krome ±etteleroj kaj pluraj glumarkoj.E@I kunfinancis ankaμ eldonon defaldfolio pri Vikipedio.

Menciindas la financa subteno deEsperantic Studies Foundation, kiu kon-tribuis al pluraj eldona±oj de E@I, kajsen kies helpo ne povus pluraj verkojaperi. Kelkaj eldona±oj estas daμre men-deblaj de E@I. Sed atentu, ke E@I nezorgas pri etkvantaj mendoj — pri tiujkontaktu funkciantajn libroservojn.

Peter Balá�E@I-kunordiganto� petro@ikso.net

20 Kulturo

Malpli interesa ol UEA memvan Dijk, Ziko. La Asocio: Skizoj

kaj studoj pri la historio de UEA. —Antverpeno: Flandra Esperanto-Ligo, 2008. — 301 p., il.

En sia pasint-jara libro pri UEA(Utila Estas Ali•o) Ulrich Lins skribisenkonduke:

Plena analizo de la historio deUEA restas tasko farota,

kaj aldonis, ke per sia libro li volas “sti-muli al pliaj esploroj” (p. 7).

Pied-note li referencis “kompletige”al Lingvo kaj popolo (2006) de Tonkin,sed ne al la sam-jara disertacio de Mar-cus Sikosek (la knaba nomo de la nunaZiko van Dijk). Certe nek „i epizodeskadisertacio nek la recenzata La Asocioestas la “plena analizo” kiun celis Lins.

La libro rezultas el fosadoj de laaμtoro plenumitaj inter 2003 kaj 2005en la roterdama sidejo de UEA.

La verko konsistas el du partoj: en lakomenca trovi•as iom lar•a prezento dela historio de Biblioteko Hodler (kvan-kam sen esencaj nova±oj), analizo de ladivers-epokaj statutoj de UEA („apitroaparte teda) kaj (historiografia?) pre-zento de la „efaj Esperanto-historioj(„apitro sen rekta rilato al UEA). ‚ilastan „apitron karakterizas grandasupra±eco. Por ekzemplo Dijk ripro„asal Kor±enkov (p. 135):

…Kor±enkov misuzas la piedno-tojn por aldonaj informetoj kajkomentoj, kiujn li ial ne volismeti en la kutiman [kurantan? —R.H.] tekston

kaj ripro„as la ruson pro ties ne-uzo dela sikoseka kongres-fabelaro Sed homojkun homoj…

La duan parton de la mikspoto kon-sistigas deko da epizodoj el la historiode UEA. Pluraj restas sen baza informavaloro. Io mirigas „e historiisto (aμ „uSikosek-van Dijk tamen estas nuramovadulo?): lia vitriola sinteno al IvoLapenna kiu havas nenion komunan kunla sobro de Lins. ¤i senti•as aparte akreen la fina „apitro subtitolita “KialLapenna ne fari•is heroo de Novjorko”.Temas pri la subskribo-kampanjo de lajaroj 1966 k.s. kiu mobilizis la tiamanmembraron de UEA kaj donis okazonpor vasta informado pri Esperanto. Lademandon pri la intenco de Lapennavan Dijk respondas per diro de VictorSadler (kvazaμ el •i li ricevus revela-cion): “Private Lapenna diris al Sadlerke li lan„is la kampanjon por havitemon por kontakti la publikon, kaj por

doni al la esperantistoj ion, pri kio ilipovas okupi•i.” (p. 287) ‚u io nova porDijk naskita en 1973 kaj 14-jara kiamLapenna mortis? Al siaj spekulativoj litiel mem fortiras „ian bazon.

Por distri kiun li rakontas la histo-rion pri laμdire geja kongres-sekretarioNicolaison kaj ties eksigo el la ofico?Tia±oj impresas jam neniun.

Historion de UEA aμ almenaμ gra-vajn brikojn por ties konstruo mi imagasalia. ¤is nun ni apenaμ ion scias pri gvi-daj figuroj en la prezidanta ofico, porekzemplo: Bolingbroke Mudie, Canuto,Liniger (kiu konas la nomon?),Malmgren, Stettler, Yagi k. a. ‚u ilidirektis la agadon, donis impulsojn aμestis nuraj figuroj galionaj? Kian redak-tan politikon por la UEA-revuo havisAuld, Ertl, Fettes, Goldsmith, Hodler,Jakob, Mar£ek, Milojevi¢, Privat,Sadler, Zacho? Kio pri la Belartaj Kon-kursoj kaj ties efektiva rolo en la litera-tur-historio de Esperanto? Kio pri laInternaciaj Someraj (poste Kongresaj)Universitatoj kaj ties kontribuo al la uti-ligo de Esperanto por scienca laboro?Kio pri la labor-planoj de UEA, iliaefektivigo, fiasko aμ sukceso? Kio pri laeldona±oj de UEA dum tuta jar-cento(kial mankas bibliografio?)? Pri „io „isilentas same Sikosek kiel van Dijk. Lija allasas, ke la epizodoj en la dua partode la libro estas “iom pli ±urnalisme ver-kitaj” (p. 289). Nu, sed kia ±urnalismo?

Bilanco: e„ la Esperanta Civitodevos agnoski, ke UEA kaj ties historioestas pli interesaj ol „i tirkest-vakigaartikolaro apenaμ atento-kapta.

Reinhard Haupenthal

Peceto de ‚inio en via hejmoEsperanto kunligas nin: [Artikol-

aro] / Antaμparolo de Chen Haosu. —Pekino: ‚ina Fremdlingva Eldonejo.2008. — 223 p., il.

La libro Esperanto kunligas nin vereestas trezoro. La artikolaro enhavasbonan kolekton da voja•impresoj,raportoj, rememoroj de eksterlandajesperantistoj pri ‚inio. Dum la pasintajtridek jaroj ‚inion vizitis esperantistojel Italio, Germanio, Hungario, Francio,Japanio, Israelo, Hispanio, Vjetnamiokaj el aliaj landoj.

Ankaμ estas zorge kolektitaj similajraportoj de „inaj esperantistoj, kiuj vizi-tis la samideanojn en Azio, Ameriko kajEμropo. Malgraμ ke ordinaraj „inoj, laμla vortoj de germanaj esperantistoj,vivas modeste, ankaμ ili vizitas grandanmondon. Dum la periodo „inaj esperan-tistoj estis en Belgio, Nederlando, Svis-lando, Hispanio, Japanio, Kanado, Uso-no, Koreio, Germanio kaj en aliajlandoj.

Ambaμ tekstopartoj estas bonainformilo pri ‚inio kaj ties esperant-istoj. Apud la esperantlingva tekstoestas la sama teksto en la „ina lingvo.‚iujn artikolojn ornamas la fotoj deaμtoroj.

Certe, la artikolaro estas refre›igamemorilo por „inoj pri la mondo kaj pormondaj esperantistoj pri ‚inio. Estasbona ideo eldoni similajn artikolarojnsurbaze de materialo de El Popola ‚iniokaj La Mondo pri kulturo, arto, antikvahistorio, pri naciaj minoritatoj, primoroj kaj kutimoj, pri E-movado, primoderna evoluo de ‚inio.

A„etinte la libron, „iu havos pecetonde ‚inio en sia hejmo.

Anatolo Sidorov

Kulturo 21

Lastmomente

Por ke Eµropo kompreni•uPli ol du semajnojn antaμ la limdato

(la 31a de marto) la germana sekcio deEµropo — Demokratio — Esperanto(EDE) sukcesis venki la „efan obstaklonpor partopreni en la Eμropaj Balotoj2009. ¤i kolektis 4.000 subtenajn sub-skribojn, „iuj kun la necesa konfirmo dela respektiva urba administrejo pri tio, kela subskribinto havas vo„donrajton enGermanio. ‚ar multaj formularoj anko-raμ ne estas traktitaj, la suma nombro desubskribintoj estas multe pli alta.

Plej ver›ajne (se la balotestro ne tro-vos erarojn „e iuj formala±oj) EDE-Ger-manio do sukcesos partopreni en la balo-toj. Tio signifas, ke 62 milionoj dagermanoj povos vo„doni por EDE la 7ande junio; la nomo Eµropo - Demokratio -Esperanto trovi•os sur „iu balotilo. ‚arnur „. 40% de la rajtigitoj efektive iros alla balotoj, EDE-Germanio bezonos „.1,2 milionojn da vo„oj por superi la5%-an limon por ekhavi deputitojn en laparlamento. Dum tiu ›anco eble neaspektos alta, alia limo — la 0,5%-alimo por ricevi altan financan subtenonde la germana ›tato — povus esti ating-ebla, se oni konsideras la entuziasmon,kun kiu germanaj esperantistoj kolektisla subskribojn, kaj la ofte surprize poziti-van sintenon de neesperantistoj pri EDE.

La partopreno en la balotoj certigosal EDE grandan e†on en amaskomuniki-loj kaj la eblecon senpage elsendi varbanfilmeton en la germana televido. Ankaμen Francio la partopreno en la balotojplej ver›ajne sukcesos.

Intertempe EDE-Germanio jampovas komenci prepari sian elektokam-panjon. ¤ia „efa slogano estas: “EDE —damit Europa sich versteht” (EDE —por ke Eμropo kompreni•u).

Ulrich Matthias

Ricevitaj gazetojAμstria Fervojisto. 2009/1; Esperanta Finnlando. 2009/1; Esperanto aktuell. 2009/1; Espe-

ranto en Azio. 2009/62; Esperanto. 2009/2; ¤enerala Informilo. 2009/153; Heroldo de Espe-ranto. 2009/2; Informa Bulteno. 2009/1; Kataluna Esperantisto. 2008/348; Kontakto.2008/4-5; La Gazeto. 2009/141; La KancerKliniko. 2009/129; La Movado. 2009/696; LaOndo de Esperanto. 2009/3; La SAGO. 2009/52; Literatura Foiro. 2009/237; Monato. 2009/2;Norvega Esperantisto. 2009/1; Pola Esperantisto. 2008/6; REGo. 2009/1; Scienco kaj Kulturo.2009/1; Spegulo. 2009/1; Svisa Esperanto-Societo Informas. 2009/1; Usona Esperantisto.2009/1.

La libroservo de UEA bone vendis en 2008

La libroservo de UEA havas laμdindan kutimon „iujare resumi la vendostatisti-kon. Laμ la ±usa Gazetara Komuniko de UEA, la gvidilo Internaciaj Ekzamenoj deILEI/UEA, lan„ita en la 93a UK, estis la plej furora titolo de la Libroservo de UEAen 2008 kun 349 venditaj ekzempleroj. La jarvendoj sumi•is je 125.125 eμroj(122.420 eμroj en 2007). Estis venditaj 13 mil 707 ekzempleroj de 2 mil 554 mal-samaj libroj kaj diskoj, ne enkalkulante insignojn, glumarkojn k.s.

UEA diskonigis du listojn. La resuman liston (“vendoj entute”) influas mendojde aliaj libroservoj por la libroj de UEA. La alia listo montras vendojn al individuajklientoj. La kongresa libroservo estas traktata, kvazaμ •i estus unu granda eksterakliento. En la listo de „iuj vendoj 13 titoloj el 20 estas eldona±oj de UEA/TEJO kajen tiu de unuopaj vendoj 9. En la suba listo la roterdamaj eldona±oj estas asteriskitaj.

Vendoj entuteInternaciaj Ekzamenoj de ILEI/UEA*. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349Pasporta Servo: listo de gastigantoj* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284Voja•o en Esperanto lando, Boris Kolker* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229Utila Estas Ali•o, Ulrich Lins* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214Po›amiko, B. Allée & K. Kováts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186Gerda malaperis!, Claude Piron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181Tuj apude, Humphrey Tonkin* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170La Komuna Eµropa Referenckadro* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145Saluton!, A. Childs-Mee* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107Ksenofobia gvidlibro al la nederlandanoj, R. Bolt/S. Davies . . . . . . . . . . . . . 106Vivo de Zamenhof, Edmond Privat* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Initiation théorique et pratique à la langue internationale Esperanto, P. Denoel . 91Bona Espero, Roman DobrzyŒski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89La Trezoro, H.M. Al-Amily* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Naturaj vortordoj en Esperanto, Wim Jansen* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81Vikipedio — praktika manlibro, Red. Y. Nevelsteen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69Manlibro pri olimpikaj vortoj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Faktoj kaj fantazioj, Marjorie Boulton* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Lingvo kaj popolo, Humphrey Tonkin*. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Internacia Kongresa Universitato 2008, Red. J.A. Vergara* . . . . . . . . . . . . . . 64Unuopaj vendojPasporta Servo, listo de gastigantoj* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67Ksenofobia gvidlibro al la nederlandanoj, R. Bolt/S. Davies . . . . . . . . . . . . . . 42Beletra Almanako 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Utila Estas Ali•o, Ulrich Lins* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Dio, psi„jo kaj mi, Claude Piron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28La Trezoro, H.M. Al-Amily* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Beletra Almanako 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Concise Encyclopedia of the Original Literature of Esperanto, G. Sutton . . . . . . 22Esperanto via de directe methode, Stano Mar£ek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Plena ilustrita vortaro de Esperanto 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Komuna Eµropa Referenckadro por lingvoj* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Internaciaj Ekzamenoj de ILEI/UEA* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Initiation théorique et pratique à la langue internationale Esperanto, P. Denoel . 19Naturaj vortordoj en Esperanto, Wim Jansen* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Vivo de Zamenhof, Edmond Privat* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Rusoj lo•as en Rusujo, Red. Anna Löwenstein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16La Edda, S. Sturluson/B. Ragnarsson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Pri vagabondoj kaj friponoj, pri damoj kaj kavaliroj, L. Couperus/G. Berveling*. 16Vikipedio por vi, Ziko van Dijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16La Alkemiisto, P. Coelho/C. Valle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Tuj apude, Humphrey Tonkin* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Beletra Almanako 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

22 Mozaiko

Elektita celpublikoLernolibro por parolantoj de indaj lingvoj (Katalogo de la

Esperanto-kolekta±o de Károly Fajszi, parto II, Budapest,2005, p. XIX; rimarkis Ionel Oneþ)

Surpisita celpublikoNun vi provas premi min, •isostan esperantiston, kiu

komencis instrui Esperanton en Samarkando tiam, kiam viankoraμ… scipovis nur priurini la vindoturkojn. (Eμgeno S.Perevertajlo, http://groups.yahoo.com/group/uea-membroj/message/12120, 14 nov 2008)

Sur(…)ita celpubliko, aµ: Altruisma eltruismo… „e H[ungara] E[speranto]-A[socio] iam aperis la ideo,

puglikigi liston de instruantoj akceptindaj […] kun moralasubteno […]. (Blazio Vaha, http://groups.yahoo.com/group/esp-en-hung/message/15822, 17 feb 2008)

Konkordaj korkordojKaj tamen svingas la kordojn de la vira koro verdaj lumeroj

de espero. (Norbert Barthelmess. Ne plu ludo, SAT, 1973, p. 63)

Longdistance kaj anheleLINGVO-Studio, Budapest… Novajn kurojn ni planas

lan„i en mezo/fino de septembro 2008. (http://www.eszperanto-tanfolyam.hu, stato 27 sep 2008)

Kie ›i anas?, aµ: plaµdon al LKK-estrino!…mi substreku ke […] Anas Bakker-ten Hagen (prez. de

la LKK) (…) NE estis enga•ita en la afero. (Josef ‹emer: Netroigu, homoj! http://www.liberafolio.org/2008/aresto2/#1218193244 8 aμg 2008)

‚u servo per amikeco?‚iuj rejtoj reservitaj (Kolofono de Poemoj de Du Fu,

Esperanto-Asocio de Aμtonoma Regiono de Interna Mongo-lio, 2006)

Plukis István Ertl

Juda humuro

Post du jarojDu samurbaj judoj elmigris Israelon. Post du jaroj ili ren-

konti•as surstrate.Meirson: Nu, „u vi bone vin aran•is?Davidzon: Ne, mi ankoraμ laboras.

Komisio‚e mortolito de tre malsana infano kunvenis liaj sam-

familianoj kaj kelkaj najbaroj.Patrino: Avrejml, kiam vi estos „e Dio, petu lin, ke via

fratino trovu bonan kaj ri„an edzon, ke via patro „iam havuprosperon kaj ke viaj tri fratoj trovu bonan laboron.

Najbarino: Sara, se oni havas tiom da aferoj por diri alDio, oni ne sendas la infanon sed oni mem iras!

Estas agrable rememori…Berl: ‚u vi forgesis pri la mil rubloj kiujn mi pruntedonis

al vi?‹merl: Tute ne! Tio apartenas al miaj plej agrablaj memo-

roj.El la kolekto de Josi Shemer

or la februara Krucenigmo venis 18 respondoj, krom kvar,„iuj •ustaj. Ilin sendis: Jackie Huberdeau, Anne Jausions

(Francio), Hans-Burkhard Dietterle (Germanio), E-klubo enOlsztyn, Jadwiga Benicka, Dorota Burchardt, Janina D¾ga,Hanna Skalska, Zbigniew Ty³kowski (Pollando), Jurij Kiva-jev, Oleg Vasiljev (Ruslando), Mihailo Neši¢, SinišaVeli£kovi¢ (Serbio), Ludmila Orajevskaja (Ukrainio). La lotodonis libropremion al Mihailo Neši¢. Ni gratulas lin!

La •ustaj respondoj: Horizontale: 1. Klapo; 4. Mosto; 8. Abio;10. Erar’; 12. Stratosfero; 13. Aso; 15. Ido; 17. Boro; 18. Posteno;19.Gnom’; 22. Silko; 23. Monto; 25. Plon•’; 26. ‚ampano; 27. Pana-ceo; 31. Ruben’; 32. Opero; 33. Driad’; 34. Liro; 36. Negrino;39. Anim’; 41. Omo; 44. Obo; 45. Kiliman•aro; 47. Tria; 48. Anas’;49. Aromo; 50. Tremi. Vertikale: 1. Kis’; 2. Loto; 4. Pla•o; 5. Orfin’;6. Tero; 7. Oro; 8. Anso; 9. Lontana; 11. Rado; 13. Abism’; 14. Orel-tamburo; 15. Indoneziano; 16. Oma•o; 20. Komponi; 21. Aplaμdi; 23.Manio; 24. Omaro; 28. Uralo; 29. Februar’; 30. Adamo; 35. Imit’; 37.Enigm’; 38. Ne•er’; 40. Ibis’; 42. Tiar’; 43. Tram’; 45. Kia; 46. Oni.

Krucvortenigmo

Horizontale: 7. Piulo vivanta en soleco; 8. Kaj Atlantiko kajPacifiko estas tio; 14. Latinamerika danco; 16. Antikva greka monero;18. Mallonga sceno, kutime komika aμ satira, prezentata de unu aμpluraj aktoroj kaj kompleta en si mem; 20. Renkonti•o dedi„ita al artoofte perioda kaj internacia; 25. Granda birdo vivanta sur sekaj herb-ejoj; 28. Senorda konfuzo; 30. Aktiviga kialo (R); 31. Velocipedo (R);33. Tropika frukto.

Vertikale: 2. Reakcio de vivaj organoj, precipe nervoj, je ekscitoekstera; 3. Astro; 5. Animalo - “teksisto”; 6. Sopiro, maltrankvilo; 11.Alkohola trinka±o uzata kiel apetitvekilo; 18. Serio de universitatajprelegoj; 19. ‹tato sur Arabia duoninsulo; 21. Detruo de grundo rezul-te de vento kaj pluvo; 24. La lingvo parolata de la antikvaj romanoj;29. Restadejo de la helenaj gedioj (R); 30. ‚iu el la 12 partoj de jaro (R).

Laμ arkoj: 1. Insula ›tato en Mediteraneo; 4. Man•ebla maramolusko; 9. Insulo formita de koraloj; 10. Artifiko uzata en filmado(R); 12. La dua matenman•o (R); 13. Loko kie akvo eliras el la tero;15. Feli„o venas …, malfeli„o venas flue; 17. Kemia elemento Br (R);21. Scienco pri la moralo; 22. Sankta birdo de la antikvaj egiptoj (R);23. La persona indiko de la homo, donita „e naski•o; 24. Lo•anto deapudbalta ›tato; 26. Kiel akirite, … perdite; 27. Sabla monteto;32. Lumigilo; 33. = Diverskolora.

Indiko (R) signifas ke necesas enskribi nur la radikon. La solvojdevas atingi la redakcion antaμ la 15a de junio 2009.

Kompilis Viktor Alikin

Spritaj splitoj kaj preskerarojel la kolekto de reduktoro

Kroatio. 22 feb en karnavala parado en Rijeka partoprenis pliol ok mil maskitoj, kiujn spektis „. 120 mil personoj. Esperanto-Societo Rijeka havis sian 40-personan grupon Esperanto-Maskerada Kompanio “Pa�dro¢” = tohuvabohuo en la kroata„akava dialekto. (Vjekoslav Moranki¢ / Branko Popovi¢)

Germanio. 23 feb, je la Rozolundo, en la urboparto Pöhlde dela Esperanto-urbo Herzberg am Harz estis inaµguritaj novajlignaj bonvenigaj tabuloj en la germana kaj en Esperanto. Sur lafoto kun esperantistoj estas la prezidanto de la karnavala kluboUlli Müller kaj la princoparo de la karnavalo. (GEC/ICH)

Pollando. La tuta esperantistaro nun senpacience atendas la94an Universalan Kongreson en Bjalistoko, en kiu oniinaµguros la Esperanto-Centron Zamenhof. Sed en la koridorode la nova bjalistoka lernejo ¹51 Ludoviko Zamenhof oni jampovas vidi la fasadon de la Centro. (Nina Pietuchowska)

Sukcena Lando estas kutima nomo por Kaliningradaregiono — la plej okcidenta ruslanda regiono. Turistojnlogas „i tien la ri„a historio, milda klimato, maro kunbanurboj, unika naturparko en la Kur›a Terlango, kaj la“suna” ›tono. Konati•i kun la regiono vi povos dum lapostkongresa ekskurso 1-5 aµg 2009.

Tuttaga ekskurso gvidos nin al la Kur›a terlango. ¤iestas sabla lando, etendi•anta inter la Balta Maro kaj Kur›aGolfo. La terlango etendi•as je 98 km norden kie, apudKlaip¡da, la trinkebla akvo de la golfo venas al la maro. Viekscios pri formi•o de la terlango, pri apero de plantoj, prilo•atigo far prusoj kaj kur›oj, pri la vivo en fi›kaptistaj vila-•oj, pri konstruado de kasteloj kaj pri batalo kontraµ sablo.

La sablaj dunoj etendi•as laµ la bordoj kaj logas per siamajesteco. En mallar•aj lokoj pinoj, klini•intaj pro ventoj,estas nomataj “dancantaj” (vidu la suban foton).

Sukceno estas la „efa naturdota±o de la regiono. Ekde laantikva tempo sukceno danke al facileco en prilaboro, mul-teco de koloroj kaj ties nuancoj i•is valora materialo porprodukti unikajn arta±ojn. Multaj legendoj krei•is pri sukce-no, oni atribuis al •i diecajn kaj magiajn kvalitojn.

La plej granda rezervejo de sukceno kaj centro de •ia pri-laborado trovi•as en la urbeto Jantarnyj (antaµe Palmnic-ken). Iam „i tie komenci•is la Granda Sukcena Vojo. Lamultjarcenta agado de homoj pri eliminado de sukceno e„kontribuis al formado de bela marbordo kun vastaj sablajpla•oj. Sur la loko de la iamaj minejoj formi•is artefaritajlagoj kun mara aµ trinkebla akvo, dank’ al sukceno posedan-ta kuracajn ecojn. Vi vizitos la vidplaceton, kiu montraspanoramon al la minejo. Oni povas foti•i en la mezepokajvesta±oj. Ekzistas e„ pendumilo kun la gotika averto: “‚i tieestos pendumita „iu, kiu ›telis sukcenon de la ordeno. Her-mann von Salca”. En la muzeo ni ne nur pririgardos fajnajnarta±ojn, sed propramane faros memora±ojn el sukceno. Laricevitajn kvalifikojn pruvos diplomo de submajstro.

Plia ekskursocelo gvidos al Svetlogorsk (antaµe Rau-shen) — kurac- kaj ban-urbo „e la maro, kiun oni konsiderasla plej „arma urbo en la regiono. Apudmara promenejo,arbaro, lago, trankvila etoso, sablaj pla•oj kaj apudbordajkruta±oj — „io „i servas por agrabla ripozo de la korpo kaj dela spirito.

Halina Gorecka

Fot

ode

Olg

a‹

ipov

alen

ko

Jorge Luis Borges. La sekreta mirakloSerio Mondliteraturo, 16200 pa•oj, 18 eµroj

Volumo

Georges Simenon. La flava hundo.

120 pa•oj, 12 eµroj.Serio Mondliteraturo, Volumo 14

Mendu en via kutima libroservo

Jules Verne. ‚irkaµ la mondo dum okdek tagojSerio Mondliteraturo, 15208 pa•oj, 20 eµroj

Volumo

J.R.R. Tolkien. La hobito, aµ tien kaj reenSerio Mondliteraturo, Volumo 9224 pa•oj, 18 eµroj