LA ONDOde Esperanto

La Tria Tutmonda

Ekzamentago

Partioj kaj lingvaj rajtoj

Konatigu kun “‹an•o”

Dennis Keefe:

La subfakoj de

merkatiko aplikataj al la

Esperanto-movadoj (3)

Sergio Pokrovskij:

Okazo kaj kazo (3)

Vilmos Benczik:

Eldonado sen mitoj

Rusa Antologio:

Apollon Majkov

Nia trezoro:

Zenon Klemensiewicz

2014 7

Internacia sendependa magazino en Esperanto

INTERNACIA SENDEPENDA MAGAZINO 2014. ¹7 (237)

Aperas „iumonate, krom aμgustoFondita en 1909 de Aleksandr Sa†arovRefondita en 1991Eldonas kaj administras Halina GoreckaRedaktas Aleksander Kor±enkovKonstantaj kunlaborantoj Peter Balá�, István Ertl,Dafydd ab Iago, Povilas Jegorovas, Wolfgang Kirschstein,Aleksej Kor±enkov, Alen Kris, Floréal Martorell,Valentin Melnikov, Paμlo Mo±ajev, Sergio Pokrovskij,Serge Sire, Andrzej Sochacki, Marian ZdankowskiAdreso RU-236039 Kaliningrad, ab. ja. 1205, RuslandoElektronika po›to sezonoj@kanet.ruRetejoj http://esperanto-ondo.ru, http://sezonoj.ru/Abontarifo por 2014Internacia tarifo: 42 eμrojOrienteµropa tarifo: 22 eμrojRuslanda tarifo: 690 rublojPollanda tarifo: 69 zlotojAerpo›ta aldono: 5 eμrojElektronika abono (pdf): 12 eμroj por „iuj landojPerantoj vidu la liston sur la 27a pa•o de la februara kajero.Konto „e UEA avko-uRecenzoj Bonvolu sendi du ekzemplerojn de la recenzota libro,kasedo, disko k. a. al la redakcia adreso.Eldonkvanto 500 ekzemplerojAnonctarifoPlena pa•o: 100 EUR (4000 rubloj).Duona pa•o: 60 EUR (2400 rubloj)Kvarona pa•o: 35 EUR (1400 rubloj)Okona pa•o: 20 EUR (800 rubloj)Malpligrandaj: 0,50 EUR aμ 15 rubloj por 1 cm²Kovrilpa•a anonco kostas duoble. Triona rabato pro ripeto.Donacoj La donacoj estas danke akceptataj „e la redakcia adreso(ruslandaj rubloj) aμ „e nia konto “avko-u” „e UEA.Represoj Oni povas represi tekstojn kaj bildojn nur kun permesode la redakcio aμ de la aμtoro kaj kun indiko de la fonto.© La Ondo de Esperanto, 2014.

“La Ondo de Esperanto” (Âîëíà ýñïåðàíòî). 2014, ¹7 (237).

Åæåìåñÿ÷íûé æóðíàë íà ìåæäóíàðîäíîì ÿçûêå ýñïåðàíòî.

Æóðíàë çàðåãèñòðèðîâàí Ìèíèñòåðñòâîì Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèèïî äåëàì ïå÷àòè, òåëåðàäèîâåùàíèÿ è ñðåäñòâ ìàññîâûõ êîììó-íèêàöèé. Ñâèäåòåëüñòâî î ðåãèñòðàöèè ÏÈ ¹ 77-9723.

Ó÷ðåäèòåëü è èçäàòåëü: Ãîðåöêàÿ Ã. Ð. Ðåäàêòîð: Êîðæåíêîâ À. Â.

Ïîäïèñàíî â ïå÷àòü: 16 èþíÿ 2014 ã.

Öåíà ñâîáîäíàÿ. Òèðàæ: 500 ýêç.

Îòïå÷àòàíî â Ïîëüøå. Presita en Pollando.

2

1. Antaμ 400 jaroj mortis Isaac de Casaubon (Casaubonus,1559-1614), la plej klera homo en la tiutempa Eμropo. Antaμ 175jaroj mortis la Otomana sultano Mahmud II (1785-1839).

2. Antaμ 50 jaroj (1964) prezidento Lyndon Johnson subskribisle•an akton, kiu malpermesis segregacion en Usono. Antaμ 300jaroj naski•is Christoph von Gluck (1714-87 ), germana-aμstriakomponisto. Antaμ 25 jaroj mortis Andrej Gromyko (1909-89),ministro de eksteraj aferoj de USSR (1957-85), prezidanto de laprezidantaro de la Supera Soveto de USSR (1985-88).

3. Antaμ 1050 jaroj (964) la armeo de la Rusa Regno sub la gvi-do de la novgoroda kaj kieva princo Svjatoslav venkis la armeon de¥azarujo.

5. Antaμ 125 jaroj naski•is Jean Cocteau (1889-1963), francaverkisto, pentristo kaj re•isoro.

6. Antaμ 25 jaroj mortis János Kádár (Csermanek, 1912-89),•enerala sekretario de Hungara socialista laborista partio (1956-88).

8. Antaμ 125 jaroj (1889) aperis la unua numero de la usona±urnalo The Wall Street Journal. Antaμ 175 jaroj naski•is JohnDavison Rockefeller (1839-1937), usona entreprenisto, la unuadolara miliardulo en la mondo.

9. Antaμ 300 jaroj naski•is Ann Radcliffe (fraμline: Ward,1764-1823), angla verkistino, aμtorino de t. n. gotikaj romanoj.

11. Antaμ 50 jaroj mortis Maurice Thorez (1900-64), •eneralasekretario de la Franca komunista partio (1930-64).

12. Antaμ 25 jaroj mortis la japana esperantista verkisto Miya-moto Masao (1913-89).

14. Antaμ 225 jaroj (1789) ribelantoj okupis la parizan prizo-non Bastilio; „i tiu tago estas nun la nacia festo en Francio. Antaμ75 jaroj naski•is la „e†a kantisto Karel Gott (1939-).

15. Antaμ 75 jaroj naski•is la sovetunia kaj usona esperantistoBoris Kolker (1939-), aμtoro de kelkaj E-lernolibroj.

16. Antaμ 25 jaroj mortis Herbert von Karajan (1908-89),aμstria dirigento.

17. Antaμ 125 jaroj naski•is la usona verkisto Erle StanleyGardner (1889-1970), aμtoro de pli ol cent krimromanoj.

18. Antaμ 1950 jaroj (64 p. K.) en Romo komenci•is incendiokiu detruis preskaμ la tutan urbon.

19. Antaμ 200 jaroj naski•is Samuel Colt (1814-62), usonaarmilfabrikisto, inventinto de la fama revolvero “Kolto”. Antaμ125 jaroj naski•is Johannes Rijk Gerardus Isbrücker (1889-1967),nederlanda in•eniero kaj esperantisto, prezidanto de la Akademiode Esperanto (1937-63).

20. Antaμ 150 jaroj naski•is Erik Axel Karlfeldt (1864-1931),sveda poeto, laμreato de la literatura Nobel-premio (1931).

21. Antaμ 600 jaroj naski•is Francesco della Rovere (1414-84), papo Siksto IV dum 1471-84. Antaμ 50 jaroj naski•is la ger-mana skisaltisto Jens Weißflog (1964-), trifoja olimpika „ampiono,kvarfoja venkinto de la Turneo de kvar trampolinoj.

24. Antaμ 50 jaroj naski•is Mahoko Yoshimoto (1964-), japanaverkistino kun la pseμdonimo Banana Yoshimoto.

25. Antaμ 450 jaroj mortis Ferdinand I (1503-64), imperiestrode S-ta Romia Imperio (1558-64).

26. En Bonaero komenci•os la 99a UK.28. Antaμ 100 jaroj (1914) Aμstrio-Hungario deklaris militon

kontraμ Serbio. Komenci•is la Unua Mondmilito.29. Antaμ 1000 jaroj (1014) „e Belasica la armeo de la bizanca

imperiestro Bazilo I venkis la armeon de Bulgario. Antaμ 75 jaroj(1939) en Vieno komenci•is la 31a UK. Antaμ 25 jaroj (1989) enBrajtono komenci•is la 74a UK.

30. Antaμ 100 jaroj naski•is la franca filmaktoro kaj re•isoroLouis de Funès (1914-83).

31. Antaμ 100 jaroj Raoul Villain en pariza kafejo murdis lafrancan socialiston kaj pacifiston Jean Jaurès (1859-1914). Antaμ150 jaroj mortis Louis Christophe François Hachette (1800-64),franca eldonisto, fondinto de la eldonejo Hachette, kiu komence dela 20a jc eldonis multajn librojn en/pri Esperanto.

Julio 2014

Sur la kovropa•o de la julia Ondo estas la pentra±o Foliarbaro(1897) de la rusa pentristo Ivan Ivanovi„ ‹i›kin (1832-1898).En la nuna sezono oni povas vidi tiajn pejza•ojn ne nur surbildoj, sed ankaμ en la arbaroj de Ruslando. Venu, ekzemple, alSES apud Moskvo kaj vidu!

mailto:sezonoj@kanet.ruhttp://esperanto-ondo.ruhttp://sezonoj.ru/

Temo 3

La 17an de majo 2014 okazis laTria Tutmonda Ekzamensesio,lan„ita kaj organizita de KatalinKováts, redaktoro de www.edukado.net.

La eventon „i-jare partoprenis 17urboj el 12 landoj, entute kun 164 perso-noj. Jen la listo de la lokoj kun la nom-bro de la kandidatoj: Arras 11, Bogoto16, Bonaero 5, ‚eboksaro 4, Hago 5,Kuritibo 11, Chaux-de-Fonds 9, Limo-•o 8, Managvo 4, Monterrey 4, Moskvo10, Osako 5, Parizo 7, Seulo 21, Tecá-mac 14, Tianjin 19, Zaozhuang 11.

Plej multe da kandidatoj varbi•is enla „efurbo de Koreio, danke al la varb-ado de UEA-estrarano Lee Jungkee.Gratulojn kaj dankon al li! En la serio dela tutmondaj ekzamenoj aperis ‚inio —tuj kun du urboj kaj multaj kandidatoj.Bonvenon kaj dankon ankaμ al ili! Kel-kaj urboj, antaμe partoprenintaj, „i-jaredecidis ripozi por pretigi por la sekvajaro pli grandan nombron de kandidatoj.

En kvin lokoj ni okazigis ankaμparolajn partojn. Arras, La Chaux-de-Fonds, Limo•o kaj Tecámac jam pasint-jare havis spertojn, dum Kuritibo launuan fojon provis la novte†nologianmanieron. Nun ni uzis la programonHangout de Google+, kaj relative bonefunkciis la teknika±oj.

En la okazigo de la tria TutmondaEkzameno kunlaboris pli ol 50 per-sonoj; sur la lokoj mem kaj ankaμ „e laadministrado de pagoj, kaj liverado detestoj. En la reta ekzamenado partopre-nis Katalin Kováts (Nederlando), MártaKovács (Hungario), Petra Smidéliusz

(Argentino), Zsófia Kóródy (Germa-nio).

Por faciligi la organizajn taskojn kajproceduron kun la subteno de UEA,edukado.net konstruigis retan KER-agendon, kie la organizantoj povis sekvilaμpa›e siajn farenda±ojn, ricevis aver-ton pri proksimaj kaj pasintaj limdatoj,povis marki siajn farita±ojn. La organiz-antoj esperas per tio havi malpli dakorespondaj taskoj kaj limigi la pli olmil mesa•ojn, inter›an•itajn pri ekza-menoj en ambaμ pasintaj jaroj. Multaj ella kunlaborintoj ›atis tiun novan labor-formon.

La testojn oni skribis en du geogra-fiaj blokoj; eμropanoj kun azianoj, kaj laalian blokon formis la amerikaj ekza-menlokoj. Ni aplikis diversajn manie-

rojn por sendi la testojn en sigelitajkovertoj, tamen al du lokoj e„ •is hodiaμili ne alvenis. En Zaozhuang kaj enManagvo ni aplikis la B-planon, laμ kiuni kun sekurigaj kondi„oj rete sendis lataskojn ±us antaμ la ekzameno. Konk-ludo: sekvontjare necesos e„ pli longatempo inter la fermo de la ali•oj kaj laekzamentago.

La preti•o al la ekzameno por la par-toprenintoj signifis sisteman kaj serio-zan lernadon de la lingvo. La komunasperto de la ekzameno fortigas la komu-numojn kaj donas okazon je fiero. Portio ni lan„is la pa•on Pri kiu ni fieras,kie la diplomitaj ekzameni•intoj povasmalka›i sian nomon. Jam legeblas el ilitie pli ol 400. Vidu •in: http://edukado.net/ekzamenoj/kandidatoj

Post la efektiva ekzamentago restisankoraμ multaj administraj laboroj. Enjunio kaj julio okazos la korektado kajtaksado. La rezultoj de kelkaj urboj(Hago, Osako, La Chaux-de-Fonds,Seulo kaj Limo•o), kies testoj plej rapi-de atingis Budape›ton, legeblas ekdemezo de junio en la retejo de ITK. Laatestilojn ni planas enmanigi dum UKen Bonaero al la „eestaj kandidatoj aμ alla reprezentantoj de la ekzamenlokoj.

Pri la evento preti•as resumpa•okun ligoj al rilataj informoj kaj fotoj:

http://edukado.net/ekzamenoj/ker/tutmonda/tria

Se „iuj el la nunaj ekzameni•intojsukcesos, ni havos entute 1456 sukces-intojn, kaj ni havas ›ancon jarfine atingila nombron 1500.

Katalin Kováts

Tutmonda ekzameno la trian fojon

La monda ekzameno, unuafoje okazinta en ‚inio, kaμzis grandan intereson inter „inaj samideanoj, multnombre venintaj al Tianjin.

Managvo: KER-ekzameno estas ne movadaamuza±o, sed serioza kaj afero.

4 Eventoj

Partioj kaj lingvaj rajtoj

Okaze de la eμropa balotado Kata-luna Esperanto-Asocio (KEA) sendisdemandaron pri lingvaj rajtoj al la par-tioj, kiuj ilin partoprenas. Respondis sespartioj. La respondoj montras la malsi-milan vidpunkton de la politikaj partiojpri ilia maniero interpreti la lingvanjustecon kadre de la Eμropa Unio (EU).

Jen respondoj al la 4a demando: “‚uvi konsideras, ke la internacia lingvoEsperanto povas esti konsiderinda kielilo por garantii efektivan interkomu-nikadon en egaleca situacio por „iujcivitanoj de EU sendepende de ilia ge-patra lingvo?”

Compromís (Kompromiso): “Ni ege•ojus se ni povus malferme diskuti laaferon”.

Esquerra Republicana de Catalunya(Respublika Maldekstro): “La FakaKomisio pri Lingva Politiko de ERC netraktis tiun temon”.

Iniciativa per Catalunya Verds (Ini-ciativo por Katalunio — Verduloj):“Kvankam povus esti dezirebla kaj kon-siderante ke Esperanto estas vivanta lin-gvo, ni observas certajn malfacila±ojn en•ia utiligado kiel komunikadlingvo enla sino de EU. ‚iukaze, Esperanto estastute normala lingvo kaj entenas grandanpotencialon por favorigi la ekvilibronkaj la kulturan reciprokecon inter laeμropaj popoloj”.

Confederació Pirata (Piratoj): “Lademando estus „u la civitanaro volasutiligi Esperanton kiel pera lingvo.Kvankam la eμropaj institucioj prenus•in en konsidero, tiu devigo el Eμropoestus sentita kiel trudo kaj kreus rifuzansenton por la elektita opcio. Male se •ifontus el civitana iniciato •i havus lanecesan akcepton”.

Partit Popular de Catalunya (PopolaPartio): “Kvankam ni ne adoptis pozi-cion sur tiu temo, ne facilas estigi›an•on en la Traktato por enkondukikomunan lingvon, ankoraμ pli se temaspri artefarita lingvo”.

La kataluna sekcio de Unión, Prog-reso y Democracia (Unuigo, Progresokaj Demokratio): “Ni kredas ke laenkonduko de nova lingvo en la tuta EUhavus enormajn kostojn kaj ties praktikarealigo estus ege diskutebla, nun memtute ne realigebla. Tamen ni opinias egeinteresa profundigi en la diskonigo de lasamaj valoroj pri eμropa civitaneco en latuta EU, kaj tiel garantii la egalecon de„iuj eμropanoj”.

KEA

Ne nur Herzberg, ankaµ Sieber

Herzberg-am-Harz ne estus la Esper-anto-urbo, se ne estus multaj diverstipajEsperanto-servoj kaj kulturagadoj. Interili estas la hotelo Zum Pass en la najbaravila•o Sieber. ¤in gvidas la esperantlin-gvaj familioj Liberski kaj Khan. La afa-blaj familioj povas servi en Esperanto.E„ la man•okarto estas en Esperanto.

La „arma hotelo en la bela ferio-vila•o Sieber disponas pri 20 litoj porkomforta tranoktado. Pli ol 250 divers-landaj esperantistoj jam tranoktis tie.

En la montara vila•o Sieber (7 km deHerzberg) jam kelkfoje Esperanto-gru-poj, klubanoj kaj geamikoj festis Silves-tron, karnavalajn balojn, polan balon kajla Valpurgan Nokton. Ne nur la fest-man•oj, elegantaj kaj bongustegajbufedtabloj kontentigas la gastojn, sedankaμ la bona oferto de malmultekostajtipaj germanaj kaj polaj pladoj.

La posedantino Barbara Khan oftezorgas pri muzikgrupoj, kiuj prezentasdiverstipajn muzikstilojn kaj instigas alamuzado, dancado. Al la hotelo aparte-nas bela “bier•ardeno”, kie ofte okazasrostadfestoj, sub„ielaj koncertoj, muzik-vesperoj.

En Sieber trovi•as ankaμ sub„ielana•ejo kaj granda parko, ludejo porfamilioj kun infanoj. Klara akvo estasen la samnoma rivereto Sieber, apudaspromenvojoj, ekzemple, la nova “Bau-denstieg” (kabana pado). Proksime estasla montoj Knollen (700 m) kaj Hans-kühnenburg (811 m). Sur ambaμ montojestas restoracioj kaj elvidturoj.

Bonvenon al la Esperanto-urbo Herz-berg kune kun la vila•o Sieber.

ICH

Frislando kaj la frisa kulturo

Kadre de internacia kunlaboro, sub-tenata de la Grundtvig-projekto “Tut-viva Lernado” la nederlanda fonda±oEdukado.net inter la 22a kaj 25a demajo organizis seminarion, kies temoestis Frislando kaj la frisa kulturo.

La internacian programon partopre-nis kvar organiza±oj, entute kun 60 per-sonoj. Ili venis el Centro de InterkulturaEdukado (Nowy S¹cz, Pollando), Fond-a±o Edukado.net (Hago, Nederlando),Filio de Germana Esperanto-Asocio porKlerigado kaj Kulturo (Herzberg, Ger-manio) kaj Kultura Esperanto-Asocio(KEA) (Budape›to, Hungario). Lanederlandan asocion Esperanto-Neder-land reprezentis Ineke Immelkamp kajArjen-Sjoerd de Vries.

En la unuaj du tagoj la gastoj unueturismis en Amsterdamo kaj Hago kunla gvido de la gastigantoj KatalinKováts kaj Sylvain Lelarge, respektivedirektoro kaj estarano de Edukado.net.

La semajnfina programo la 24–25ande majo okazis en Frislando, kie multehelpis en la programo la frisa-Esperantomuzikgrupo Kajto. La gastoj vizitis lafrisajn urbojn Sneek, Hindeloopen kajLeeuwarden, kie sabate ili •uis ankaμ laaran•ojn de la tiea stratfestivalo. En lahotelo de Sneek la folklora dancgrupoDe Ljouwerter Skotsploech prezentissian programon kaj rakontis pri kutimojkaj vesta±oj.

Sekvonttage du frisaj Esperanto-muzikgrupoj okazigis seminarion kunmuzika akompano kaj dancigo.

Kapriol’ prelegis pri Frislando kaj lafrisa lingvo, Kajto pri unikaj aspektoj deFrislando kaj ties kulturo (sporto,bestoj, man•kutimoj kaj trinka±oj). Nemankis ankaμ viva gustumado. Frisaparo rakontis pri siaj vesta±oj kaj vivo.La muziko kaj dancoj, en kiuj ankaμ lagastoj partoprenis, faris la programonri„a traviva±o.

Pri la prelego kaj aliaj temoj pri Fris-lando en la sekcio “Liberaj studoj” „ewww.edukado.net aperos deklecionareta kurso pri Frislando kun tekstoj,testoj, sonmaterialoj kaj filmoj por keesperantistoj tutmonde povu ekkoniniajn malkovrojn pri tiu minoritato deNederlando.

La sekva projekto-renkonti•o okazosen septembro en Hungario, kie la temoestos vino, ties kultivado, produktado.

Katalin Kovátsdirektoro de la Fondajo

Edukado.net

Frislando: “Tutviva Lernado”, sed ankaμmuziko kaj regaloj.

Eventoj 5

Prezidento akceptis esperantistojn

La 11an de junio la prezidento deKroatio Ivo Josipovi¢ akceptis delega-cion de esperantistoj okaze de la baldaμaEμropa Esperanto-Kongreso en Rijeka,kies aμspicianto li estas. En la delegacioestis prezidanto de la Eμropa Esper-anto-Unio (EEU) Seán Ó Riain, sekreta-rio de EEU Zlatko Tišljar, estrarano deEEU Nikola Raši¢, prezidanto de Kroa-tia Esperanto-Ligo (KEL) Anto Mlinar,sekretariino de KEL Spomenka Štimec,prezidanto de Loka Kongresa KomitatoBoris Di Costanzo kaj la prezidanto deKroatia Esperanto-Junularo Ðivo Puliti-ka.

La interparolo daμris 30 minutojn.La delegacio prezentis al Josipovi¢ lalaboron de eμropaj esperantistoj kajtransdonis informmaterialon. Ili apartepetis lin subteni la proponon de EEU alBuroo de la Eμropa Parlamento okazigiunu sesion de Euroscola en Esperanto.

Josipovi¢, kiu profesie estas ankaμmuzikisto-komponisto, interesi•is primuziko en Esperanto kaj petis sendi al liinformojn pri tio kaj la Esperanto-tradu-kon de la kroatia himno.

Zlatko Tišljar

Nova estraro de EEU elektota

Laμ la statuto de la Eμropa Esper-anto-Unio (EEU) •ia estraro havas tri-jaran mandaton. La lastaj elektoj okazisen 2011 kaj „i-jare dum la asembleakunsido en Rijeka oni elektos novanestraron. La proponon por nova estrarofaras la estraro, kaj dum la asembleakunsido la asembleanoj povas proponipliajn kandidatojn.

La estraro de EEU, konstatinte ke la•isnuna estraro tre bone laboris, propo-nas, ke la nuna unueca teamo plu gvidula Eμropan movadon dum plia mandatokun unu plia membro.

La estraro proponas la jenan listonpor 2014-2017: Seán Ó Riain (irlandadiplomato en Bruselo, kandidato por laprezidanto), Flory Witdoeckt (belgaentreprenistino, kandidato por vicprezid-antino kaj kasistino), Zlatko Tišljar (slo-vena kaj kroata emerito, kandidato por lasekretario), Nikola Raši¢ (nederlandainterpretisto kaj lingvisto, kandidato porla estrarano pri sciencaj aferoj), PeterBalá� (slovaka entreprenisto, kandidatopor estrarano pri novaj teknologioj),Sandra Schweder (germana tradukistinoen Bruselo, kandidatino por la estraran-ino pri junularaj demandoj).

Laµ Eµropa Bulteno

Srilanko: La unua kongreso

La unua Srilanka Esperanto-Kong-reso okazis la 23–25an de majo en Ja-Ela. Vendrede, la 23an de majo, la sole-na malfermo, kiun „eestis la urbestro deJa-Ela Anju Perera, komenci•is per lahimnoj de Srilanko kaj Esperanto kajtradicia bruligo de tor„o.

Post legado de salutmesa•oj kajvesperman•o oni rekunvenis por kelkajinteresaj ludoj.

La sabatan matenon Rafael Zerbettoparolis pri siaj Esperanto-spertoj kajmalkovris, kial Esperanto estas bezonataen la mondo kaj kiel ni povas akcepti •inkiel komunan lingvon.

Poste s-ino Evlali, skolta instruist-ino, defendis la lingvan justecon kajmontris, ke kun Esperanto ni povas sper-ti novajn a±ojn, kiujn ni neniam spertis.Estas nur pordo, kiu estas malferma al ni„iuj. Zeiter Perera, prezidanto de SLEA,paroladis pri lingva diskriminacio kajtu›is la historion de Esperanto-Movadoen Srilanko.

Posttagemze Adeel Butt prelegis priEsperanto-movado en Pakistano kajinstruis Esperanton al „eestantoj.

Diman„e oni diskutis, kiel antaμen-igi la movadon en Srilanko kaj akceptiskelkajn decidojn:

1. ‚iumonate okazigi kunsidon;2. Regule aran•i E-kursojn; 3. Lan„ipo›tkurson; 4. Organizi ekskurson por„iuj srilankaj esperantistoj; 5. Formijunularan sekcion de SLEA; 6. Reklamipri Esperanto en lokaj gazetoj; 7. Formilokajn grupojn de SLEA; 8. Alproksim-igi la najbarajn landojn per Esperantokaj fortigi la regionan movadon, orga-nizante la 3an Sud-Azian Seminarionpost du jaroj.

Adeel M. Butt

Alternativaj fontoj de energio

La tradicia Esperanto-migrado fran-ca-germana en la Nigra Arbaro okazis la24an de majo. La deksesopo vizitis mez-epokan lignan muelejon, kiu muzeoceleestas funkciigata por vizitantoj. La muel-ejan radon turnas eta rojo fluanta el lamezmontaro. La sama rivereto funkci-igas vicon da etaj elektrocentraloj, kiujsume liveras la saman kvanton da elek-troenergio kiel moderna ventocentralo.

La altindustriigita Germanio sub la›oko de la katastrofoj en ‚ernobilo(1986) kaj Fukusimo (2011), decidisrezigni pri atomcentraloj kaj bazi sianenergibezonon sur nenukleaj kaj renov-igeblaj energifontoj. La publika konsciopri la protektindeco de la naturo kaj laakceptiteco de la renovigebla energio enGermanio estas relative alta.

Alois Eder

Esp

eran

tist

ojsu

rpi

nto

(Fot

o:F

rank

Hub

er)

Esperantistoj konversacias kun la prezidento de Kroatio (Foto: Domagoj Opa£ak)

6 Eventoj

Esperantaj Tagoj de Krakovo

La 28aj EsperantajTagoj de Krakovo(Pollando) okazis dela 30a de majo •is la1a de junio. La Tagoj,organizitaj kiel kutime

de la Krakova Societo Esperanto,kongruis kun la festa solenado de la650a datreveno de la Jagelona Universi-tato, kies historion rememorigis LidiaLig¾za.

La Esperantaj Tagoj de Krakovo„iam havis ambicion prezenti kulturonkaj arton. Same okazis ankaμ „i-foje.Diversaj programeroj intense plenigis latempon, destinitan al ni de la kultur-domo Podgórze kaj Shinoda-Kuracejo.

Ni havis okazon travivi la poemonde Karol Wojty³a (Johano Paμlo la 2a)Roma Triptiko, tradukitan de LidiaLig¾za kaj prezentitan de la profesiaaktorino Anna Ramza-Kozio³. Interes-i•on vekis refera±o de Robert KamiŒskipri la 98a UK en Rejkjaviko kaj fotoj ella fama salminejo Wieliczka prezentitajde Andrzej Sochacki kun komentario deMagda Tatara. La ampleksa prelego kunkantoj, dedi„ita al Wiera Gran, famakantistino el la juda geto, prezentita deTomasz Chmielik vere impresis lapublikon.

Adam £omnicki kaj Andrzej Feuerel diametre malsamaj pozicioj okupi•ispri didaktikaj procezoj. Magda Tataraprezentis al la publiko provlecionon porla baza kurso. Andrzej Ko³panowiczinterese parolis pri diversaj aspektoj dekoloro ne nur en la pentroarto. La junagimnaziano Tobiasz Kubisiowski

Denove en la Paraiba Valo

La 1an de junio okazis en la urboLorena, en la brazila ›tato San-Paμlo,unu plia Renkonto de Esperantistoj en laParaiba Valo. En la Kulturdomo deLorena post akcepta lun„o AleksandroPrado prelegis pri rimedoj por havigo deflueco en fremda lingvo — inkluzive deEsperanto. La publiko vigle diskutis laaferon.

Antaμ la tagman•o la tuta grupo pro-menis tra la urbocentro kun Esperantajflago kaj rubandoj, disdonante centojnda flugfolioj, kaj vizitante historiajnkonstrua±ojn. Posttagmeze oni aμskultis“Guton da gramatiko” kaj paroliganekzercon per projekciado de filmeto subla gvido de José Roberto Tenório. Sek-vis informoj de Givanildo Ramos Costa,Alan Argolo kaj José Roberto Tenório.Poste prelegis Maria Nazaré Laroca prila temo “‚u poezio estas necesa?” kajFrancisco S. Wechsler pri la revuo Bra-zila Esperantisto.

Dum la tuta tago funkciis libroservokaj vendejo de Esperanto-„emizoj kajaliaj objektoj. La radiostacio Aparecidainformis pri la evento. La sekva renkon-to en la Paraiba Valo okazos en oktobro2014 en la ›tato Rio-de-‡anejro.

Paulo Sergio Viana

Denove en la ‚e†a Paradizo

Tra verda naturo kaj flavaj kampojde kolzo 27 esperantistoj venis al la pen-siono Espero en la ‚e†a Paradizo en lavila•o Skokovy, kie la 12–18an de majookazis la 39a Esperanto-seminario.

‚ar estis inter ni nederlandano PeterBreems, lia rusa amikino Olga kaj hun-garino Judith Kovács la problemo kro-kodili ne estis. ‚iuj seminarianoj estislaboremaj, kaj la komputiloj funkciiskonstante. Eble niaj vo„oj restos porlonga tempo memorataj danke al Pavla,Jan kaj Mira. Ni laboris por aperigiparoladojn en la asocia retejo www.esperanto.cz.

La loko, kien ni revenadas, estas ielmagia, eble pro tio, ke multaj el ni jamne povas tien ne reveni, kaj pro tio, ke laideo de Zamenhof estas vere forta.

Kvar el ni kaj la eksterlandanojnakceptis la vicurbestro en MnichovoHradištì, kaj ni povis viziti la Centronpor libera tempo en rekonstruita domo,kie diversaj asocioj povas senpage uziekipitajn „ambrojn. Kia rara okazo…

La 40a seminario komenci•os la 8ande septembro 2014.

Jind¸iška Drahotová

rakontis pri kontaktoj inter Esperantajunularo.

La diman„an antaμtagmezon lagastoj pasigis en Shinoda-Kuracejo, kiuaplikas japanan metodon masa•i. ¤iadirektoro, d-ro W³odzimierz Opokarakontis pri historio de la centro. Lageedza paro Markéta kaj Adam Wilkussukcese prelegis pri la 73a HispanaEsperanto-Kongreso kaj pri sub„ielajvoja•birdoj.

La artistan parton de la programoplenigis du signifaj eventoj.

Kantojn de Morde†aj Gebirtig enEsperanto kaj en la jida kortu›eplenumis la krakova kantistino IrenaUrbaŒska kun piana akompano de JacekBylica. Tomasz Chmielik kun vervo kajvigleco proksimigis al la publiko la per-sonecon de Morde†aj Gebirtig, famapopola poeto kaj bardo dum la tuta vivoligita kun la krakova juda kvartalo Kazi-mierz.

La dua evento estis koncerto de dujunaj artistoj, gefratoj Ko³panowicz,Julia (violono) kaj Joachim (piano), kiujpost interpreto de kompona±oj de Liszt,Mozart kaj Ravel estis varmege aplaμd-itaj.

Krakovo, unu el centroj de la eμropakulturo, eksa „efurbo de Pollando, al-logas „iujare milojn da turistoj el la tutamondo. Sen„ese okazas kulturfestoj kungranda nombro da ekspozicioj, koncer-toj kaj amasaj aran•oj. Ni dankas al niajfidelaj esperantistaj gastoj, kiuj elektisnian modestan programon, sed ne lasamtempan “Grandan paradon de dra-koj” „e la rivero Vistulo, apud la re•akastelo Vavelo.

Andrzej Ko³panowicz

Krakovo: Irena UrbaŒska kantas kanzonojn de Morde†aj Gebirtig kun la piana akompano deJacek Bylica. (Foto: Andrzej Sochacki)

Eventoj 7

Vroclavo kantas en Esperanto

La 23an de majo en Vroclavo (Pol-lando) okazis la 2a Eμropa Festivalo deEsperantaj kantoj, preparita de esperant-istoj (Centro de Interkultura Edukado,Regiona Buroo en Vroclavo) kaj ne-esperantistoj (elementa lernejo ¹9 enVroclavo).

La publikon kaj la partoprenantojnen la lerneja salonego salutis la direk-torino de la lernejo Anna Szanin kaj lakunordigantino de la evento, direktorinode la Centro de Interkultura Edukado(Buroo en Vroclavo) Ma³gosia Komar-nicka. Komence „iuj kune kantis laEμropan himnon en Esperanto, kaj posteMa³gosia Komarnicka tralegis la salut-leterojn de la patronoj.

‚i-jara festivalo havis rimarkeble plialtan nivelon ol la pasintjara, kaj la ±uriohavis malfacilan taskon por alju•i pre-miojn. Dum la kunveno de la ±urio Hele-na Biskup deklamis pole kaj Esperantepopularajn versa±ojn, kaj Bogdan Dem-biec sukcese instruis al la neesperantapubliko kanzoneton en Esperanto.

Post longa diskuto la ±urio alju•is tripremiojn en la kategorio “Solisto” al:Kamila Jasionowicz el Z³otoryja (launua premio), Tobiasz Kubisiowski elKrakovo (la dua premio) kaj BogusiaNowak el Nadolice Ma³e (la tria pre-mio). En la kategorio “koruso aμ ensem-blo” la ±urio alju•is nur du premiojn. Ilinricevis la ensemblo Cicha woda el Vroc-lavo (la unua premio) kaj la dueto Julia i£ucja el Vroclavo (la dua premio).

La konkursintoj ricevis diplomon,kaj la premiitoj diplomon, pokalon kajdonacon. Diplomoj estis donitaj ankaμal instruistoj, kiuj motivis kaj preparissiajn lernantojn partopreni la festivalon.La plenumantoj, instruistoj kaj gepatrojestis invititaj al bongusta man•o, dumkiu oni jam iomete priparolis venont-jaran festivalon.

‚iuj „eestantoj revenis hejmen kon-tentaj, promesante plivastigi sian reper-tuaron de Esperantaj kantoj. Ili certeestos bonaj ambasadoroj de Esperantodes pli, ke la 29an de majo okazis profe-sia surdiskigo de la premiitaj kantoj.

La organizantoj konstatis surprizegrandan intereson en neesperanta mediopor prezenti Esperantajn kantojn, kiesvortojn oni devis parkeri, kaj bedaμris,ke estis nur unu esperantisto…

La festivalo okazos „iujare, la trianvendredon de majo, en du kategorioj:“koruso aμ ensemblo” kaj “solisto”.

Ma³gosia Komarnicka

Konati•u kun “‹an•o”

Ne pasis ankoraμ duonjaro ekde ladebuto de la grupo en la Esperantamondo, sed •i i•as „iam pli populara enEsperantujo kvankam la grupanoj tutene parolas Esperante! Temas pri lagrupo ‹an•o, kiu debutis en „i-jara JES(Junulara E- Semajno en Szczawno-Zdrój). La junaj muzikistoj el Vroclavokun multaj, ofte strang-aspektaj muzik-iloj, ravis la publikon per sia nekutimamuziko kun Esperantaj tekstoj.

Malofte okazas, ke popularaj muzik-istoj elektas Esperanton. La anoj de‹an•o agas en grupoj, konataj kaj ›at-ataj en Pollando. Ekzemple, KamilRogiŒski, la fondinto de ‹an•o, muzik-umis, interalie, en Orkiestra Rivendell,R.U.T.A, Klinika Lalek kaj Ocelot.

La elekto de Esperanto estas forteligita kun la ideologio de ‹an•o: ilikredas je paca mondo de egalaj homoj,devenintaj de diversaj kulturoj kaj mon-dopartoj, kiuj povas kompreni unu laaliajn kaj vivi en amikeco, kvazaμ“granda rondo familia”. Kiam mi unua-foje interparolis kun ili, mi tuj kompre-nis, kial ili elektis Esperanton — iliestas esperantistoj en siaj koroj!

Post dujara laboro ili eldonis sianunuan K-diskon! En •i Esperante kantas,interalie: Maciej Balcar el la pollandablusroka grupo D¿em, portugala fado-kantisto João de Sousa, aktorino Nata-sza So³tanowicz, hungara ›amaninoHalina Bergerné Wilk. ‹an•on subtenasla grupo Foliba, kies speciala±o estastradiciaj ritmoj el okcidenta Afriko. Lakovrilon ornamas bildoj de la gvidantode ‹an•o Kamil RogiŒski.

La JESa koncerto tiom pla„is aljunuloj, ke PEJanoj decidis plivastigikunlaboron kun la grupo. La PEJa logoaperis sur la kovrilo de la debuta diskode ‹an•o, kies titolo estas ‹an•o de lavibrado de la terglobo. La grupokomencis koncertvoja•on: la unua kon-certo okazis en Kautzen (Aμstrio). Bal-daμ okazos koncertoj en Varsovio kajVroclavo. Kiam denove en Esperantakongreso? Ni atendas senpacience.

Romualda Jeziorowska

Migri en Burgundio

En la fama regiono Burgundio la 11–16an de majo grupo da esperantistoj elkvar landoj partoprenis la unuan Prin-tempan Migradon. Ni profitis la pejza-•an diversecon inter vinplantejoj, arb-aroj, montetoj kaj herbejoj. La migradopermesis la malkovron de pluraj vidind-a±oj „irkaμ Di±ono, interalie, la montoAfrique kaj la natura rezervejo de la val-eto Lavaux. La plej ›atata estis la nokt-i•a promenado supre de la lago Kir.

Malgraμ kelkaj pluvetoj kaj mal-varmeta temperaturo la etoso restis trevarma kun viglaj diskutoj. Post la sukce-so de la unua aran•o, la dua PrintempaMigrado okazos en aprilo 2015.

Olivier Buisson

8 Eventoj

Koncize� Delegacio de TEJO estis inter „. 5000partoprenantoj de EYE2014 (renkonti•ode reprezentantoj de internaciaj asociojde EU), okazinta 9-11 maj 2014 en laEμropa Parlamento en Strasburgo.(Eµropa Bulteno)

� 31 maj la Maribora E-Societo havisstandon kun aliaj neregistaraj organizojen la urbeto Kidri£evo (Kroatio); multajvizitantoj de la E-stando solvadis etantaskon pri Eo. (Zlatko Tišljar)� 22-23 maj kadre de la internaciascienca konferenco dedi„ita al la 200-jari•o de Taras ‹ev„enko „e la Orient-eμropa universitato Lesja Ukrainka enLucjk (Ukrainio) okazis festado de la25-jari•o de la Ukraina E-Asocio, kiesprezidanto rakontis pri la plano okazigiUKon en 2017 en Ukrainio. (LandaAgado)� Studenta Scienca E-Rondo de laJagelona Universitato partoprenis la14an sciencan festivalon de Krakovo,kiun okazigas superaj lernejoj k sciencajinstitutoj de la urbo. (Landa Agado)� 17 maj en la litovia radiostacio Lais-voji banga la prezidanto de TutmondaE-ista ‡urnalista Asocio Audrys Anta-naitis dum 40 minutoj interparolis kun laprezidanto de Litova E-Asocio PovilasJegorovas. (P. J.)� 17 maj pli ol 300 studentoj partopre-nis konkurson pri Eo en la Zaozhuang-aUniversitato; la konkurson gajnis grupoel la fremdlingva instituto. (El Popola‚inio)� Kotdivuara E-Asocio ali•is al la Pak-to por la Ea Civito; samtempe kun laakcepto de KEA, la Forumo de la EaCivito konstatis la „eson de la teatroEspero (Varsovio), post la forpaso deJerzy Fornal. Du establoj (el Pollando kKongolando) ne estis trakteblaj promanko de kompletaj dokumentoj.(HeKo)� La prezidantino de Indonezia E-Aso-cio Ilia Sumilfia Dewi fine de majo dumnaμ tagoj restadis en Koreio; ›i parolisen E-leciono de la Universitato Kyun-ghee en Seulo, prelegis pri Indonezio enla Rondo Verdulo, vizitis kelkajn E-kursojn. (Lee Jungkee)

� 10 jun 2014 estis efektivigita la 143asendo de la kampanjo “Esperanto en laBibliotekojn” de Kultura Kooperativode E-istoj (Rio de ‡anejro), „i-foje al labiblioteko Cuca Barra en Fortalezo.Ekde julio 2001 estas senditaj pli ol1400 libroj en/pri Eo al 131 brazilaj k 12alilandaj bibliotekoj. (Karlo Alberto)

Razgrad: Konkurso kaj du jubileoj

La 6–8an de junio en Razgrad (Bul-gario) por la 23a fojo okazis la tradiciafesto EKRA — Esperantista Krea Ren-konti•o Abritus. ¤in organizis la esper-antista kulturdomo “D-ro Kir„ev” kaj laurba Esperanto-societo “D-ro L. L.Zamenhof”. Partoprenis multaj esperant-istoj el la tuta lando, kiujn Maja Gorova,vicprezidanto de la Bulgara Esperanto-Asocio (BEA), salutis nome de la Centraestraro de BEA.

Kadre de la festo estis anoncitaj larezultoj de la Internacia literatura kon-kurso por la originala Esperanta poeziokaj humuro. La ±urio donis la unuajnpremiojn pri poezio al Jevgenij Geor-giev el Kaza†stano kaj Nicolino Rossi elItalio. La duajn premiojn ricevis LenkeSzász el Rumanio kaj Radoica Petrovi¢el Serbio. La trian premion kaj premiojnpor humuro la ±urio ne donis.

Por la dua fojo estis anoncita landakonkurso pri tradukado. ‚i-jare oni tra-dukis fragmenton el la romano Tabakode Dimitar Dimov okaze de lia 95-jaradatreveno. Kadre de la festo ankaμ estisanoncitaj la rezultoj de la traduk-kon-kurso.

La razgradaj esperantistoj celebris la90-jari•on de la organizita esperantistamovado en la urbo kaj la 30-jari•on dela esperantista kulturdomo. Radka Sto-janova, multjara prezidanto de la Esper-anto-societo, rakontis pri la komencokaj historio de la Esperanto-movado enRazgrad kaj •iaj pioniroj. Ivani„kaMad•arova, multjara prezidantino de lakulturdomo prelegis pri •ia fondo kaj•ia fondinto d-ro Ivan Kir„ev. Kursfin-intoj ricevis atestilojn pri la ekzameno.Komence de la festo tre talentaj razgra-daj infanoj salutis partoprenantojn perbelaj kantoj. Fine kantis la kantgrupoSopiro, funkcianta „e la kulturdomo.

Dimitrinka Kateva

Kiam gajnas kvanto, sed ne kvalito

Aklame: “Per Esperanto por amik-eco kaj kunlaboro. ¤is la revido!” la 11ande majo fini•is la sepa, tradicia tendar-eto-seminario de litoviaj esperantistoj-±urnalistoj. ¤i okazis en vila•a somer-umejo de gesinjoroj Bielinis, „e la sud-orienta litovia urbeto Auštadvaris.

Por la partopreno registri•is preskaμ40 personoj, efektive venis 37. Inter iliesperantistoj-±urnalistoj ne faris la pli-multon. Veraj ±urnalistoj estis e„ plimalmultaj (ne „iuj esperantistoj). La„eforganizanto, konata litova ±urnalistoAudrys Antanaitis, tamen esprimis siankontenti•on pro la partopreno pli mult-nombra ol antaμe. ‚iu veninto ricevisaran•noman skribilon kaj novan kantar-eton de Vytautas Šilas Kantu kun mi. ‚upravas la proverbo: “Komenco bona —laboro duona”?

Post la tagman•o sekvis la vigladiskuto “Esperanto per la okuloj de ne-esperantistoj”. Gvidis •in konsultantaentreprenisto Bernardas Šatkovskis.Kompreneble, en la litova. ¤in mi ne„eestis — mi gvidis paroligan rondonpor kvin komencantoj. Ne opiniu, ke„iuj ceteraj estis Esperanto-parolantoj.

Konkludu mem: kiam laμprogramedevis komenci•i komuna kantado, tiujatingis, ke anstataμe oni televiduEμrovido-Kantokonkurson. Kiam KazysSvidenis komencis esperantlingverakonti siajn prihindiajn impresojn, onipostulis, ke li daμrigu en la litova! Mi tujrememoris la sovetian tempon, kiam enmia uzino kunsido, kiun partoprenis nurunu ruso, laμ lia postulo okazis en larusa — “por ke „iuj komprenu”.

La okazinta priesperanta kvizo elvo-kis grandan interesi•on („iu respondintoricevis bonan premion). La litovlingvanparton de la kvizo gvidis la verkistoJeronimas Lau£ius, la esperantlingvan— Audrys Antanaitis. Sendube, multajposte tre volonte •uis banadon en varm-ega banejo, ktp., ktp.

Multaj partoprenintoj sincere dankisal la organizantoj “pro la plezure pasig-ita semajnfino en la rondo de demokra-tiaj, sinceraj kaj bonanimaj esperant-istoj”. Impresoj do estis.

Mi proponis al kelkaj kontentulojverki ion por La Ondo. Senrezulte…Tial vian lega±on verkis mi mem,

Vytautas Šilas

Audrys Antanaitis kaj Vytautas Šilas gvidasE-kvizon (Foto: Virginija Valuckien¡)

ARKONES XXXPoznano, 26–28 sep 2014

Tribuno 9

Vide el Bruselo

‚u Bruselo decidos pri klimato?

La EU-balotoj montris, ke kreskis partioj kaj politikistoj, kiujkontraμas la ideon de Eμropo, kaj ankaμ tiuj, kiuj kontraμaskelkajn bazajn ideojn de homaj rajtoj. La Eμropa Parlamento(EP) devos ankoraμfoje bonvenigi Marie Le Pen, gvidantinonde la Nacia Fronto, kiu atingis 25% da vo„oj en Francio. ‹ivolas konstrui ekstremdekstrularan politikan partion enEμropo. La brita kontraμeμropa Sendependa Partio (UKIP)atingis 27.5% — antaμ aliaj britaj partioj. La „efo de UKIPNigel Farage volas, ke Britio forlasu la Eμropan Union (EU).

Tamen la esperantistoj povas esti kontentaj pri la rezulto deEμropo-Demokratio-Esperanto, kiu atingis 33 mil 115 vo„ojn enFrancio kompare al 28 945 en 2009 kaj 25 259 en 2004.

Post la elektoj EU estos malpli ambicia. Unu el la plej gra-vaj defioj povas esti senresponda — la minaco de klimata›an•i•o. En oktobro la gvidantoj de EU-landoj planas decidipri la politiko pri klimato kaj energio. Jam komence de la jarola Eμropa Komisiono proponis 40-procentan redukton de forc-ejaj efikaj gasoj kaj uzadon de pli da renovigebla energio.

Kvankam facilas interkonsenti pri komunaj komunikoj, neestas facile por la 28 EU-landoj interkonsenti pri novaj le•oj.Nun Eμropaj gvidantoj ›ajnas malpli decidemaj pri novaj rime-doj por redukti la uzadon de la fosiliaj (mineralaj) brula±oj.

Colin Roche, kampanjanto por Amikoj de la Tero Eμropo,timas, ke la gvidantoj nun pu›as “malpurajn” fosiliajn ener-giojn sub la preteksto de energia sekureco. “La sola vojo alenergia sekureco estas rompi la dominadon de importitaj fosi-liaj brula±oj”, — diras Roche. Li ankaμ alvokas la EU-landojnal evoluigo de propra, pura kaj renovigebla energio.

Laμ Roche, la EU-propono por klimata kaj energia politikopor 2030 jam estas “dan•ere netaμga”. Roche diras, ke Eμropoelspezas miliardojn da eμroj „iujare, importante tergason kajnafton. Li volas, ke EU tran„u forcejajn gasojn per almenaμ60% •is 2030, reduktu la uzon de energio je 50% kaj pliigu laparton de renovigebla±oj al 45%.

Dafydd ab Iago

Lingvolernado per la reto

Inter multaj aferoj, Interreto estas apartetaμga por lernado, interalie de lingvoj. Nunoni ne nepre devas iri al lingvokursoj aμ a„etikostajn lernolibrojn: ebloj lerni lingvojn retetre multi•is en la lastaj jaroj. Estus tro longe

listigi „iujn retejojn por lerni unuopajn lingvojn, sed indasmencii la plurlingvajn retejojn http://www.deutsch.info por lagermana kaj http://www.slovake.eu por la slovaka.

Tre populara estas Duolingo (http://www.duolingo.com),kiu instruas „efe per tradukado. En „iu leciono oni petas vintraduki frazojn al via lingvo aμ al la cellingvo, aμ skribi aμd-atajn frazojn. Duolingo estas kritikata pro tio, ke •i pli instruastraduki ol paroli kaj havas multajn strangajn frazojn, „efekomence (“La hundo man•as abelon”), sed •i estas tre bonapor lerni vortojn kaj bazojn de lingvo. Nun •i ebligas lerni kel-kajn lingvoj per la angla, kaj la anglan per kelkaj lingvoj, sedmultaj kursoj estas preparataj kaj kelkaj estas jam en uzeblatesta versio (la hispana per la franca, aμ la germana per la rusa).

Potenciale utila retejo estas Vikilibroj (http://www.wikibooks.org/), fratprojekto de Vikipedio por krei liberajnlernolibrojn (ne nepre pri lingvoj). Kontrolu •in, ver›ajne ekzi-stas en via lingvo lerniloj por lingvoj.

Havenda programo estas Anki (http://ankisrs.net/). ¤i ebl-igas konservi informojn en sia memoro per sistemo de ripetatajdemandoj kaj respondoj. Oni povas lerni ion ajn per •i (ekzem-ple historiajn datojn aμ „efurbojn), sed •i estas aparte taμga porlingvoj. Ekzistas multaj el›uteblaj kartaroj: vi ver›ajne trovosiun pri la lingvo, kiu interesas vin, sed se ne, vi povas facilekrei propran kartaron. Anki estas disponebla por „iaj komput-iloj kaj po›telefonoj. Retejo kun simila koncepto estas Mem-rise (http://www.memrise.com/), kiu enhavas multajn sen-pagajn kursojn pri lingvoj kaj aliaj temoj.

Sed la plej granda avanta•o de la reto estas, ke vi povasekzerci•i kun aliaj homoj. Por praktiki skriban lingvon, mirekomendas Lang-8 (http://lang-8.com/). La principo estas sim-pla: skribu tekston, kaj denaskuloj korektos vin. Se vi korektasla tekston de alia uzanto, via teksto aperos pli alte en la listo dekorektendaj tekstoj, kaj vi pli ver›ajne ricevos korekton.

Por ekzerci•i parole, unu el la plej bonaj retejoj estas italki(http://www.italki.com/). Eblas pagi por individuaj kursoj kunprofesoro, sed eblas ankaμ tute senpage ser„i uzantojn laμdiversaj kriterioj kaj facile trovi partneron por lingva inter-›an•o per Skajpo.

Matthieu Desplantes

Por pacienca kaj komprenema kunlaboro

Nia estimata Komitatano Z ›atas verdikti; sed pli valoraspacienca kaj komprenema kunlaboro.

Malkontento estas bonvena, kompreneble, se •i naskaskonstruan kritikon kaj novajn impulsojn. Ni bezonas pli da tiuj.

Aliflanke ne estas sa•e deskribi la laboron de la novaredaktoro post nur kelkaj monatoj, kiam tiu venis tute fre›a alsia kompleksa taskaro. Similsence, turni la ›ipon UEA en pliesperiga direkto same postulos tempon, kaj la komunajnklopodojn de multaj homoj.

La ideoj de Kamarado Z estas diskutindaj. Sed „efe gravas— kiel li mem diras — ne vortoj sed faroj.

Lin, kaj aliajn homojn de kritika tendenco, ni volonte bon-venigos en la plankunsidoj de Bonaero!

Mark FettesPrezidanto de UEA

Komitatano Z misvojas

En la junia Ondo (2014) Komitatano Z ridindigas la nov-stilan revuon kaj la strategion de UEA. Ofte mi aprezis tieskritikojn, sed tiun fojon mi kontraμdiras. Liaj argumentojsignalas konservemon, dum la evoluo rapide plueniras.

La unuaj numeroj de la revuo Esperanto, verkitaj de Fabri-cio Valle, estis provoj kun mankoj. Nun la organo de UEAelstaras aspekte kaj parte ankaμ enhave. Nu ankaμ mi pridubisla fantaziemon de la redaktoro, sed nia movado bezonas entu-ziasmon kaj vivas de •i. En la kolofono la redaktoro elektis lavorton “misio” kaj klarigas, kiel li konceptas sian taskon.Postuli la demision estas pli ol impertinente. ‚iukaze mi reko-mendus al scivolema esperantisto aboni tiun revuon.

Komitatano Z lamentas, ke Esperanto estu la unuarangaafero por UEA. Kiel do? ‚u iam estis alie? Absurda konkludo.Ni estas en la 21a jarcento kaj devas havi adekvatan strategion,kvankam •i ne estas garantio por sukceso, sed utila bazo. Dumjaroj la asocio ne havis veran strategion, nur laborprogramojn.

Nia nekonata komitatano Z maljuni•as kiel ni „iuj. Oni neplu komprenas la mondon.

Bruno Graf

http://www.deutsch.infohttp://www.slovake.euhttp://www.duolingo.comhttp://www.wikibooks.org/http://www.wikibooks.org/http://ankisrs.net/http://http://www.italki.com/

10 Tribuno

En la du lastaj numeroj de La Ondo deEsperanto, mi skribis pri la aplikado

de la principoj de la arto kaj scienco demerkatiko al la lokaj, landaj kaj inter-naciaj kluboj kaj asocioj kiuj volasantaμenigi la lingvon Esperanto. Misubstrekis, ke kiam mi parolas pri mer-katiko kaj Esperanto, mi ne parolas pri lalingvo mem — pri •iaj gramatiko kajvortostoko, pri •iaj historio, kulturo kajkomunumo — sed pri la varbado, inform-ado kaj reklamado de Esperanto. Miskribas, kiel varbi novajn membrojn,kiel informi al ekstera publiko, kielutiligi reklamadon, por ke la movadoj neforvelku, sed sukcesu.

Ni ne pensu, ke merkatika aliro al ladefioj trovi novajn lernantojn kaj varbinovajn membrojn al niaj asocioj bezo-nas multe da mono por investi en merka-tikaj projektoj. Fakte, la filozofio, ke peraldono da pli da mono por multekostajinterretaj projektoj, ni povas sukcesigi laEsperanto-movadon probable estas erar-iga. Multe da progreso por Esperantoeblas sen mono, kiel montras al ni LuWunsch-Rolshoven kaj lia apliko de la“gerila” flanko de merkatiko.

La centro de „iu movado devas estila homoj. Esperanto bezonos pli kaj plida emfazo sur homoj kaj kulturo. Postemerkatiko povos pli bone ludi sian ser-van rolon. La nocioj varbado, inform-ado, reklamado estas duarangaj ideoj;plej gravas la kerno de Esperanto: la lin-gvo mem, la verkado de libroj kaj eseoj,la produktado de valora muziko kaj sen-cohavaj filmoj. La lingvo, la homoj kajla kulturo.

Nun ni reiru al la temo: aplikado dela subfakoj de merkatiko al la Esper-anto-movadoj. En la du antaμaj artikolojmi parolis pri sep el tiuj fakoj: reklam-ado, prezo-strategio, varmarko-strate-gio, klientoservo-sistemoj, segmentado,

La subfakoj de merkatiko,aplikataj al la Esperanto-movadoj (3)de Dennis Keefe

kanalo-servado, kaj internacia merka-tiko. En „i tiu artikolo, mi prikomentostri aliajn subfakojn de merkatiko: mer-kato-esplorado (alinomebla, statistikokaj enketado), merkatiko de firmao alfirmao (FAFO), kaj publikaj rilatoj. Kielen antaμaj artikoloj, unue mi iometeklarigos el kio konsistas tiuj subfakoj,kaj poste mi prikomentos sukcesan kajeventuale malsukcesan aplikon de tiujsubfakoj al varbado kaj informado deEsperanto. Nun, ek!

1. Merkato-esploradoMultaj Esperantistoj jam scias, ke la

nocio celgrupo estas unu el la plej utilajnocioj por informado kaj varbado. Niesploris tiun temon antaμe sub la rubrikoSegmentado. Sed kiaj estas la celgrupoj?Per enketoj, per kvanta kaj kvalita anali-zo, per statistikoj, tio estas, per merka-to-esplorado ni priskribas, ni kompre-nas, kaj ni boninformite agas rilate niajncelgrupojn.

Merkato-esplorado montras al ni•uste kiaj estas la celgrupoj prikonsider-ataj. Utiligante statistikon kaj enketante„iun subcelgrupon, ni pli bone kompre-nas, kiuj celgrupoj indas je nia priatento,laboro kaj investo de mono. Ekzemple,se vi volas starigi Lingvan Festivalon enLondono, via esplorado probable pri-traktos en kiu kvartalo estas relativemulte da eksterlandanoj kaj studentoj(tiaj homoj kutime pli aktive partopre-nas Lingvajn Festivalojn). Via enketadoankaμ pritraktos, •uste kiuj instancoj, „ula urbo-kvartalo mem, „u universitato,„u alia sponsoro, plej favoras vian aga-don. Alivorte, se estas 20 kvartaloj enLondono, vi celumas la plej bonan, laμla rezultoj de via merkato-esplorado;simile, se estas 50 eblaj sponsoroj, vielektas la plej bonan laμ viaj kriterioj.

Sen merkato-esplorado vi devoselekti tro intuicie, tro blinde. Bona,tamen malmultekosta, merkato-esploraaliro povas multobligi viajn ›ancojn porsukceso.

Se jam okazis relative sukcesa enket-ado kaj esplorado de la fenomeno

Esperanto, tio ofte devenas de homojkiuj fakas pri sociologio, bone trejnitajpri enketado kaj statistiko. Pensu pri lalibro The Esperanto Movement deForster aμ pri La Rondo Famila de Nico-la Raši¢.

Tamen en Esperantujo ne oftassufi„e profesia apliko de la principoj demerkato-esplorado. Plejparto de niajhomaj esploroj estas nuraj punkto-esploroj. Ekzemple, iu esperantisto star-igas la demandon al homo surstrate:“Sinjoro, „u vi scias, kio estas Esper-anto?” Post kompilado de la statistiko,ni eklernas, ke X% de la homoj de iuurbo de iu lando scias, kio estas nialingvo. Sed en merkato-esplorado, „iodevas esti rigardata relative.

Bezonatas multe da aliaj konsideroj.Ekzemple, kia estas la tendenco?Kreskanta, malkreskanta, stagnanta?Kia estas la rilato de Esperanto kunsimilaj temoj? Ekzemple, se vi deman-das, “‚u vi iam aμdis pri Esperanto?”demandu ankaμ “‚u vi aμdis pri Vola-puko, pri Novial, pri alia planlingvo?”Se vi ne faras tiajn kontrol-demandojn,ne eblas kompreni, kion signifas jesarespondo al via demando pri Esperanto.La subfako merkato-esplorado pritrak-tas tiajn kaj centojn da aliaj principojrilate bonan enketadon.

Speciale ridinda ekzemplo de nepro-fesia aplikado de merkato-esploradodevenas de mi mem, kiam mi „eestis laRoterdaman UK en 2008 kaj demandisal homoj proksime de la Centra Oficejode UEA: “Pardonu, sinjoro, „u vi povasdiri al mi, kio estas Esperanto?” Mienketis eble 20 homojn, kaj en profesiaenketado bezonatas almenaμ 600 porhavi iom fidindajn rezultojn.

2. Merkato de firmao al firmaoEn merkatiko oni klare distingas

inter merkatiko de firmao al konsuman-toj (do kiam la firmao Mikrosofto pro-vas vendi ion al vi, la konsumanto) kajfirmao al firmao (kiam la sama Mikro-softo klopodas vendi ion al alia firmao,asocio aμ registaro). Ni, provizore por „i

Tribuno 11

tiu artikolo, nomu la unuan specon demerkatiko FAKO (firmao al konsum-anto), kaj la duan FAFO (firmao al fir-mao).

Ni „iuj „iutage vidas la FAKO-fir-maojn kaj produktojn, kiaj trinka±oj deCoca-Cola, man•a±oj de McDonalds,›uoj de Nike, telefonoj de Apple, ktp.Tamen, ni kutime tute ne konas lamondon de FAFO, firmao al firmao.Kiam firmao vendas al alia firmao, la„iutagaj rilatoj radikale ›an•i•as. FAFOkoncernas longdaμran interrilatadon,kelkfoje •is jardekoj, inter firmaoj;FAKO, aliflanke, estas ofte provizora,supra±a rilato inter firmao kaj konsum-anto, kiu rilato kelkfoje daμras nurtagojn, e„ horojn, e„ minutojn.

Alia diferenco inter FAFO kajFAKO estas, ke FAFO-varoj kutimeestas kompleksaj kaj kreitaj speciale laμla veraj bezonoj de alia firmao;FAKO-varoj, kontraμe, ne estas „e-komence petataj de la konsumantoj, sed„efe altrudataj al ili. Ankoraμ alia dife-renco estas, ke FAFO-reklamado estasofte teksta, tre longa, tre detala, trehonesta, kaj tre problemsolva; FAKO-reklamado, aliflanke, estas ofte bilda,mallonga, supra±a kaj ka›a, troiga kajmensoga, kaj celas profiton per iom damistifiko. La Esperanto-movadestrojur•e bezonas agi malpli klaμnece kajmulte pli FAFE, ni diru.

En Esperantujo ofte aμdi•as homoj,kiuj volas utiligi principojn de merka-tiko por antaμenigi nian aferon. Kelkajesperantistoj pensas, ke se Coca-Colasukcesis per bildri„aj reklamoj kun geju-nuloj petolantaj sur pla•o, ankaμ Esper-anto per tia informado povas simile suk-cesi. Ili ankaμ kredas, ke se Apple, Nike

kaj McDonalds havas ege interesajnretejojn, ankaμ UEA povas profiti imi-tante ilin (oni forgesas, tamen, ke tiajretejoj ›an•i•as preskaμ „iusemajne kajhavas bud•eton de milionoj da eμroj„iujare!). Tio estas, pro la fakto, ke nor-malaj homoj vidas nur la mondonFAKO, ili kredas, ke imitado de aliesstrategio povas helpi al UEA. ¤is certagrado, jes, sed mi kredas, ke antaμ olelekti strategion, Esperantistoj povasprofiti je la principoj de FAFO.

3. Publikaj rilatoj‚i tiu subfako estas unu el la plej

valoraj iloj por helpi antaμenigi laEsperanto-movadojn. Laμ multaj esper-antistoj, la „efa vojo por sukcesigi nianlingvon trovi•as en 1) informado priEsperanto al neesperanta publiko; 2)instruado, lernado de la lingvo; 3) utilig-ado de la lingvo por komunikaj kaj kul-turaj celoj; kaj 4) uzado de Esperantopor komercaj kaj laboraj aferoj je inter-nacia nivelo (nocioj antaμnelongeemfazitaj de Fabricio Valle de Brazilokaj ‚ielismo de ‚inio). Publikaj rilatoj,kune kun la aliaj subfakoj de merkatikopovas multe helpi por tiuj kvar celoj.

Por atingi diversajn celojn de laEsperanto-movado, Publik-rilatistopovas publikigi senpagajn anoncojn,nova±ojn kaj artikolojn en amaskomunik-iloj. Do firmao, organizo aμ asocio oftedisdonas anoncojn, disaμdigas nova±ojnkaj verkas artikolojn por tag±urnaloj,revuoj, radiostacioj kaj televidaj kana-loj. Publikaj rilatoj ankaμ okupi•as prisponsorado de eventoj, starigo de festi-valoj, kaj similaj.

Profesiuloj pri publikaj rilatoj sci-povas pli bone ol la Esperantaj amatorojaperigi favorajn, interesajn, efikajn arti-kolojn pri Esperanto. Mi scias tion pro-prasperte, „ar dum mi lo•is en Hispaniokaj Francio, mi ofte sukcesis aperigiartikolon en loka ±urnalo kaj partopreniintervjuon en radio kaj televido (Mi flueparolas hispane kaj france). Tamen laefikeco de miaj senpagaj aperoj en laamaskomunikiloj certe ne estos tiomsukcesa kiom tiu de profesiulo.

Tamen estas kelkaj, laμ mi, bonajsukcesoj kiuj montras belan vojon por lautiligado de publikaj rilatoj. En Francio

en 1988, en la radiostacio France Interdum tuta monato, ses tagojn „iusemajne,dek minutojn „iutage prezenti•is kursopri Esperanto. Tiu kurso estis aμdita deeble milionoj da homoj kaj estigis eblekvin milojn da leteroj senditaj al laradiostacio.

Alia kura•iga sukceso estas tiu deEDE ankaμ en Francio, kiu per siaEμropa kampanjo en majo 2014 sukce-sis estigi dekojn da artikoloj en dekoj da±urnaloj, artikoloj poste listigitaj rete deHenri Masson.

Estas multe da aliaj interesaj sukce-soj en multaj landoj. Ekzemple, amuzasukceso estas la artikolo pri kato›atantojkaj Esperanto, verkita en Japanio, kiuaperis japanlingve en tutlanda revuo porkato›atantoj. La artikolo parolis pri lakunveno de kato›atantoj en la Universa-la Kongreso de Esperanto en Jokohamo(2007).

Mi profunde kredas, ke la esperant-istoj kaj la Esperanto-movadoj, utilig-ante merkatikon kaj publikajn rilatojn,povas aperigi centojn, e„ milojn da arti-koloj „iujare pri nia afero tra la tutamondo. La amaskomunikiloj „iamser„as ion interesan, ion novan, ion uni-kan por publikigo. Nia problemo estasne manko de interesaj homoj, aferoj kajtemoj; nia problemo estas, ke ni ankoraμne sukcesis altiri la profesiulojn kiujkapablas informi al ekstera publiko priEsperanto kaj kontakti ±urnalojn, revu-ojn, radiostaciojn kaj televidojn. Indivi-duaj Esperantistoj, kiaj Lu Wunsch-Rolshoven, Ian Fantom, Henri Masson,László Szilvási, Emilio Cid kaj aliajfaras multon, tamen estus bone havi cel-streban strategion: fokusi•i sur inform-ado por neesperantistoj kaj peti helponkaj e„ fervoron de profesiuloj pri publi-kaj rilatoj.

En „i tiuj tri artikoloj en La Ondo deEsperanto mi tute ne volas troigi lagravecon de merkatiko por nia lingvo.Merkatiko povas ludi sian rolon, sed laplej grava afero estas „iam lerni lalingvon, uzi la lingvon, krei kulturon.Per „i tiuj artikoloj mi ankaμ volas mon-tri al esperantistoj, ke merkatiko estas„ielarko da prikonsiderindaj fakoj,abundo da utiligeblaj metodoj. Ke •iestas arto kaj scienco. Oni unue devaskompreni, kaj ankaμ oni devas informitekaj celstrebe agi.

Estas probable, ke neniu fakkampopovas helpi al la Esperanto-movadoj pliol merkatiko, „ar ekster la lingvo memestas la gravaj temoj informado kajvarbado, kaj tiaj temoj estas la kerno dela fako kaj subfakoj de merkatiko.

Coca-Cola estas la plej konata varmarko(“brand”) en la nuna mondo, kiun rekonas98% de la teranoj. ‚iutage okazas „. unumiliardo da a„etoj de Kolao. Ne pro la ecojde la “delica kaj refre›iga” trinka±o, sed prola konsekvenca reklamado, komencita en lafino de la 19a jc.

12 Lingvo

‚u negramatika kazo precizigas ion?

Do, se ni tamen akceptos la indikitajn ob±etojn kiel atent-indajn problemojn, „u la anstataμa uzo de kazo solvos ilin kajprecizigos la sciencan lingva±on?

Tiuj argumentoj atribuas al la ekstergramatika kazo preci-zon kian •i ne havas.

Antaμ „io, ties signifo ne estas kontentige difinita. La difi-no de PV estas tro vasta, la difino de la PIV-oj estas tro mal-vasta por granda parto de la realaj (mis)uzoj. Fakte la kazulojuzas la vorton paμsante la kutimon de nacia lingvo, precipe dela angla aμ de la franca. Sed en tiuj lingvoj la vorto cas(e)

• ne estas pli preciza ol okazo, kaj• povas enteni la semantikan eron “tio, kio okazas” (kion,

cetere, malimplice indikas la francaj vortaroj).Interalie, cas(e) havas „iujn tri signifojn, listigitajn ob±ete

al okazo:• “konkreta okazo” aperas en la PIV-difinoj medicina kaj

jura (kaj “In some cases people have had to wait …”)• “hipoteza okazo” (“The company only dismisses its

employees in cases of gross misconduct”)• la disjunkcia okazo (“Proof: There are two cases to con-

sider: …”)Kp ankaμ la modelan ekzemplon el PV: “en tiu kazo mi

prenas pluvombrelon” – „u temas pri abstrakta alternativarezonado, aμ pri „i-minuta, kuranta situacio?

La PIVa ekzemplo “en plej bona okazo ni povos alveni nurnoktomeze” evidente temas pri plej bona el la eblaj okazoj –kaj •iaj kli›aj tradukoj angla kaj franca estas “in the best case”kaj “dans le meilleur des cas”.

Mi koncedas, ke estas signifoj de okazo, kiujn case norma-le ne havas – ekz-e la signifo opportunity. Tamen tiu signifonature sekvas el la signifo situacio, kiu estas por ili komuna:profiti okazon = profiti la situacion. Tio ne estas difekto deokazo, tio estas kaprico de case (kaj la franca vorto tiun signi-fon ja povas havi: c’est le cas ou jamais; vd ankaμ „i-supre lasamsencajn ekzemplojn pri la latina casus).

Cetere, strangas tiu maniero apartigi signifojn, kro„anteilin al signife senrilata termino gramatika (kiun Zamenhofokonscie izolis por eviti homonimion).

Disaj rompopecoj

Flegante latina±ojn, en sia longa historia evoluo la okciden-taj lingvoj akumulis multe da pruntitaj vortoj, kies kernansignifon ili ne bezonis, kaj tial pruntis nur kelkajn signifojnperiferiajn. Senigite je la trunko, tiuj tigoj, ofte tre malproksi-maj, ne plu prezentas konceptan unuecon kaj aspektas kiel

kapricaj homonimoj. Ekzemploj estas jam menciita sankcio,kaj la vortoj akuta, solvi. Mi prezentu ilin pli detale, kiel analo-gion por la angla case (sur kiu estas bazitaj la negramatikajuzoj de kazo).

Akuta

Tiu vorto estas milda okazo de homonimio, oni ja ankoraμklare perceptas •ian „efideon. Jen estas la PIV-a difino de lavorto akuta:

akut²a1. � (pp angulo) Malpli granda ol orto …2. MED Prezentanta fortajn simptomojn, rapide gravi•-anta …3. (pp sono) havanta altajn frekvencojn: akuta vo„o deknabino …

‚u el tiuj difinoj eblas kompreni, kiun ideon esprimas lakapvorta adjektivo? Kio estas la komuna±o de angula speco,karaktero de malsano, kaj tembro de vo„o? Kial tiujn mal-samajn signifojn oni esprimu per unu sama vorto?

Historie temas pri metaforaj signifoj de la nocio akra, kajen multaj lingvoj tiujn signifojn oni esprimas per tiuj metafo-roj. Ankaμ en Esperanto •in uzas bonaj aμtoroj:

• akrangula supra±o [Auld];akra nazo [J. Modest], mentono, barbeto;akraj montpintoj [E. Privat] …

• tiaj periodoj de akra malsani•o ofte okazas en la daµrode „iu kronika kataro [KKK];akraj internaj krizoj [LOdE] …

• eksonis virina vo„o akra kaj penetranta [Marta];la akra vo„o de la virino [Pro I›tar],›riko tiom terura kaj akra [Usher-domo] …

La metaforaj uzoj de akra pre-zentas konceptan unuecon, ili estasfacile lerneblaj kaj kompreneblaj. Lasignifoj de akuta estas disaj ›irpecoj,lernendaj aparte, al kiuj mankaskomuna kerno. Tiaj vortoj estasinsulto al sistemema menso, ili sen-bezone malfaciligas la lingvon.

La 3a signifo de akuta „i-supreevidente respondas al la metaforasignifo de akra: “Malagrable kajofende impresanta la sentojn”. Simileal akra vo„o oni povas paroli pri akragusto, akra tono, akra kritiko … ‚ueblas en tiuj okazoj uzi akuta? NPIVtion ne ebligas. Nur kelkaj el la

Okazo kaj kazo (3)

Studa±o de Sergio Pokrovskij

Lingvo 13

metaforaj signifoj de akra estas elektitaj, kaj e„ tiuj subsignifojnur en kelkaj kapricaj kombinoj.

Paradokse, sed •uste pro tiu difekto (manko de kerna signi-fo kaj kaprica kombineblo) la vortaristoj devas listigi „iujnkombinojn de tiaj vortoj (dum por la vortoj konceptaj la form-adon de tiaj kombinoj oni povas lasi al la inteligento de lauzanto). Tial lernanto (aμ e„ pli malbone, la redaktoro) trovaspretajn kombinojn •uste en la malesperantecaj kombinoj meta-stazaj – kaj tio pu›as la lingvon al plua degenero.

Solvi

Pli frapa ekzemplo estas la vorto solvi. Laμ NPIV:*solv/i (tr)

1. ¥EMIO Homogene kaj stabile miksi kun likvo solidon,alian likvon aμ gason:solvi salon en akvo [B] (…)2. Trovi la nekonata±on de problemo, la respondon aldemando, la rimedon al malfacila±o: solvi enigmon (…)

Estas nenio komuna inter tiuj du signifoj, kaj (ekz-e) ruseaμ turke ilin esprimas tute senrilataj vortoj. ‚i tie la kerna ideoestas tute forgesita.

Fakte la kerna ideo de la latina solvo estas malplekti, disigi.Oni disigas salon en akvo; oni malplektas, malkomponas enig-mon (kp la sammetaforan grekan analizi). Sed tiu liganta (!)ideo malaperis, kaj oni ne plu povas, imitante Ovidion, “solvila geamantojn” (kvankam anglalingve ankoraμ eblas to dis-solve Parliament).

La negramatikaj signifoj de kazo estas simile fragmentig-itaj rompopecoj sen klara koncepta unueco. Tiun konglomer-a±on tenas kune nur kaprica ekstera tradicio de iuj okcidentajlingvoj.

LINGVOPOLITIKO

Statuta tasko de la Akademio estas konservi kaj protekti lafundamentajn principojn de Esperanto. Kiam •i per la Akade-miaj korektoj precizigis la UV-tradukojn anglan, francan kajpolan de la vorto kazo aldonante la markon gramatika, tio estiskonforma al •ia devo. ¤i ankaμ devus aldoni la tradukojn cas,case por la vorto okazo en la partoj franca kaj angla (kiel Fallestas aldonita en la parton germanan).

La Akademio devus ankaμ protesti kontraμ la apero de lanegramatikaj signifoj „e kazo en PV. ¤i tamen ne protestis; e„pli malbone, tio okazis sub la prizorgo de la direktoro de laakademia sekcio pri la komuna vortaro Gro±an-Mopeno (Gros-jean-Maupin), kiu ankaμ estis la „efredaktoro de PV. (Onipovus ob±eti, ke plena vortaro devas registri la faktan uzon;konsentite, sed en multaj okazoj PV komentas lingvajn era-rojn, aμ simple markas misuzojn per “Ev”itinda; nenio similaaperas „e kazo.2, kaj e„ male, „e okazo.2 aperas referenco al tiumisa kazo.2, kio aspektas kiel rekomendo – oni ja normale nereferencas el norma uzo al misuzo.)

La rekomendon de PV transprenis la tradukvortaroj (men-ciindas, ke antaμe Gro±an-Mopeno en siaj vortaroj Esperanta-franca kaj franca-Esperanta donis al kazo nur la signifongramatikan). Post tio la lernantoj (kiuj plejparte havis nurtradukvortaron) ne povis ne konkludi, ke case = kazo (resp. cas= kazo). Verdire, tio koliziis kun la klasikaj tekstoj; nu, onifacile pardonis al Zamenhofo kaj Kabe ilian orienteμropanmalkleron.

PIV provis iom ripari la troan misuzon de kazo, redukti •inal faka terminaro. Tiu provo plene fiaskis, „ar

• ne eblas klare disigi la signifojn de cas(e) kaj okazo, „arla semantika kampo de cas(e) plejparte koincidas kun laklasika okazo;

• en la tradukvortaroj la fakajn markojn “medicino, juro”oni perceptas ne kiel limigilojn, markojn de faklingvo –sed kiel indikilojn pri la celata subsignifo; t. e. ke ekz-ecase temas ne pri skatolo aμ uskleco, sed pri la signifojuzataj interalie en juro kaj medicino.

La lasta estas komparebla kun la tradukvortaroj nacilin-gvaj, kp:

kaz/o case (gram; med; law; instance) [JW]Fall m (Sturz) fall, tumble; (Gram, Med, Jur) case

La koncerna vortaro germana-angla estas kvaroble pligranda ol JW; la germana Fall ankaμ komunlingve ofterespondas al case; sed tiujn responda±ojn la vortaro aludas nur„e la samaj fakmarkoj, kiel JW kaj PIV.

Tamen ne „iuj cedis al la supra±a simileco, kaj la Zamen-hofa tradicio plu vivas „e lingve atentaj aμtoroj. Ekz-e en la“Matematika vortaro” de M. Bavant (2003) konsekvenceaperas okazo:

Tiun difinon oni vastigas ankaμ al la okazo, kiam la du“unuaj” rektoj ne estas paralelaj [050.2, p. 34].

En PMEG aperas neniom da negramatikaj kazoj, sed jes ja“en tiaj okazoj”, “specialaj okazoj”, “limokazo”, “ekstremajokazoj” ktp.

En la Akademia dokumento pri vortfarado:

Rilate la vortfaradon, oni devas distingi du okazojn: enla unua, la fina±o trovi•as post unu radiko de la samakategorio kaj sekve aldonas nenian signifon en la vorto(ekz-e: patro, egala, ami); en la dua okazo, la fina±otrovi•as post unu radiko de alia kategorio kaj tiam •ialdonas al tiu radiko sian signifon (ekz-e: patra, egali,amo).

La kunekzisto de la du tradicioj kaμzas perpleksi•on kajhezitojn „e diversaj aμtoroj. En unu sama artikolo (fare de hun-garo) mi vidas:

… tiam devus esti la ebeno de la aksoj y,z paralelaj al labildebeno. En tiu okazo la projekcia±o de la angulo y,zestus orta …

Kaj kelkajn alineojn poste:

Pli malfacila demando estas la dua kazo pri la linioj.(Szabó J. Bazoj de la stereografio. Debrecen, 1989.)

Jen verkas franco, kaj sur unu sama pa•o aperas:

G. Scheffers konsideras unue la •eneralan okazon kiamoni havas same dÔ = dw . Ô' sed poste limigas sin perla okazo pli interesa, kiam la multiplikado estas komuta.(…) Same Scheffers starigis nian fundamentan teore-mon, laμ kiu paraanalitika funkcio de paraanalitika fun-kcio estas paraanalitika, nur en specialaj kazoj.(Fréchet M. La kanonaj formoj de la 2, 3, 4-dimensiajparaanalitikaj funkcioj // Compositio Mathematica,Vol. 12, p. 95.)

Kp ankaμ:• [tia talento] en la plej bona okazo estas kapabla krei

nur objektojn kriplajn, †aosajn kaj nekompletajn[Marta]

• la tiam indikita abonprezo kovris tiam en la plej bonaokazo niajn elspezojn (Ferenc Szilágyi)

• en plej bona okazo ni povos alveni nur noktomeze [PIV,NPIV]

14 Lingvo

• e„ kleraj personoj havas preskaμ nenian aμ, en la plejbona kazo, nur mankan kaj tial deformitan bildon[Lapenna I. Por pli efika informado]

La provoj kompromisi, limigante ekstergramatikajn“kazo”jn al la signifoj fakaj fiaskis. La sola praktika maniero•in nemiskompreneble limigi kaj „esigi la hezitojn estas markila “kazo”n per unu sola marko: gramatiko – t. e. reveni al lasa•a dispartigo Zamenhofa.

Laμ la prudenta rekomendo de kamarado ‚e, “Estu real-isto, postulu la maleblan!”

KONKLUDO

‚i tiujn ob±etojn kontraμ la ekstergramatikaj uzoj de kazomotivas ne religia kulto de la Fundamento aμ Zamenhofo, sedla malracieco de tiaj uzoj. Kontraste, mi senhezite aprobas laenkondukon de hazard²o, vorto kiu utile kaj klare transprenisunu el la eksaj signifoj de la Zamenhofa okazo. Nun hazardarenkonti•o, sukceso prave forpu›is la adjektivon okaza el tiusignifo; hazardigi (eksperimenton, ser„on) havas tute aliansignifon (= to randomize) ol okazigi (eksperimenton, ser„on)ktp.

Same akceptindaj kaj utilaj estas kelkaj aliaj precizigoj,klaraj kaj unusignifaj: akcident²o, event8o, eventual1a, fakt1o,fenomen1o …

Ne tiel estas pri la ekstergramatikaj signifoj de kazo. Ili neprezentas unu klaran koncepton, kaj iliajn multajn signifojnplejparte kaj pli klare kovras la fundamentaj vortoj okazo kajafero.

Iuj plendas, ke la rekomendo de kelkaj vortaroj “2. kazo =okazo.2” estas ne „iam taμga. Efektive tiel estas, kaj plej oftetio signifas, ke por esprimi la celatan signifon oni prefere ser„ualian, pli •ustan esprimmanieron. La kaμzo estas facile kom-prenebla:

“Okazo” havas konceptan unuecon, kaj tial estas imunakontraμ kapricaj kromsignifoj (alia vorto, ri„a je figuraj signi-foj, kaj tamen koncepte unueca, estas aran•o). Case tian unu-econ malhavas, kaj tial se oni trudas iujn el ties signifoj al kazo,mankas kriterio, kiujn oni akceptu en Esperanto: tio estas tutearbitra decido. Por iuj esperantistoj estos akcepteblaj (ekz-e)

“forta kazo”, “se tio estas la kazo”; dum la francecan-PIVan“militkazo”n (kiu en la angla case malhavas bazon) la samajpersonoj ju•os malakceptebla. Kio ›ajnas akceptebla por unuj,estas malakceptebla por aliaj.

‚u ekzistas ›anco reveni al la Zamenhofa uzo? Plu estasbonaj aμtoroj kiuj zamenhofe uzas tiujn vortojn, kaj supozebleili opinias tion ebla. Granda plimulto da esperantistoj simplene estas informita – kvankam neeviteble spertas •enon kajhezitojn pri la uzo: „u kazo aμ okazo? La Zamenhofa uzo kon-siderinde simpligas la aferon:

• Krom se temas pri gramatika termino, preferu “okazo”n.• Se “okazo” ne bone konvenas, ser„u alian vorton, ekz-e

ju•afero, esploro, skandalo, ekzemplo, fakto, formo,kriterio, paciento, kliento …; se, do … Kutime tio kon-siderinde plibonigas la kompreneblon de la teksto.

La Zamenhofa tradicio ja plu vivas, e„ se reduktita al lauzado de konscia malplimulto. ¤in „iam komprenis kaj prakti-kis ne nur orientanoj, kiel Zamenhofo kaj Kabe, sed ankaμokcidentanoj, kiel Henri Vallienne en la jaro 1907a, kaj MarcBavant en la jaro 2003a.

Granda plimulto da esperantistoj simple ne konscias pri laproblemo, erarigite de la vortaroj kaj nacilingva inercio. Nurparto da kazuloj preferas kazon pro konscia vorta feti„ismo.Ankoraμ restas ›anco, ke konsciigo pri la problemo revenigosnin al la racia uzo Zamenhofa.

REFERENCOJ

AF. Zamenhof L. Antaμparolo al la Fundamento de Esper-anto.

AK. Akademiaj korektoj de la Universala Vortaro. En:Zamenhof L. L.: Fundamento de Esperanto. 10a eld / Red. A.Albault. Pisa: Edistudio, 1991. P. 237–283.

FK. Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto deDro L. L. Zamenhof.

GW. Waringhien G. Grand dictionnaire Espéranto-Fran-çais.

JW. Wells J. C. Concise Esperanto and English Dictio-nary.

KKK Kronika katara konjunktivito / Trad. L. Zamenhof.En: FK.

KP Vallienne H. Kastelo de Prelongo.Marta. Orzeszkowa E. Marta / Tr. L. Zamenhof.PG. Zamenhof L. Plena gramatiko de Esperanto. En: FK.

Antaµ cent jaroj, la 28an de junio 1914, la Bosnia serbo Gav-

rila Princip pafmortigis en Sarajevo la „efdukon de Aµstrio-

Hungario Franz Ferdinand kaj ties edzinon Sofia. La atenco

de Princip i•is casus belli de la Unua Mondmilito — „u temas

pri kazo? kaµzo? preteksto? formala pravigo?

Tria Interlingvistika Simpozio

La Interlingvistikaj Studoj „e la Lingvistika Institutode la universitato Adam Mickiewicz (Poznano, Pollan-do) la 25–26an de septembro 2014 organizos sian trianinternacian Interlingvistikan simpozion Problemoj deinternacia lingva komunikado kaj iliaj solvoj.

Prelegoj pri la sekvaj temoj estas bonvenaj:1. Naturaj lingvoj en internacia komunikado.2. Lingvopolitiko en plurkulturaj kaj -lingvaj

landoj.3. Esperanto.4. Aliaj internaciaj helplingvoj.5. Lingvaj utopioj kaj artaj lingvoj.http://www.amu.edu.pl/~interl/

http://akademio-de-esperanto.org/fundamento/antauparolo.htmlhttp://www.amu.edu.pl/~interl/

Lingvo 15

Simpozio pri lingvo kaj egaleco

La simpozio pri lingvo kaj egal-eco okazis la 29an de aprilo enNovjorko sub aμspicio de la Cen-tro de Esploro kaj Dokumentadopri Mondaj Lingvaj Problemoj(CED), la Laborgrupo pri Lingvoj

„e Unui•intaj Nacioj, kaj la universitato de Hartford.UEA rolis kiel la gastiga organiza±o kun parta subven-

cio de Esperantic Studies Foundation (ESF). La evento al-tiris „irkaμ 70 homojn, inter kiuj estis reprezentantoj deneregistaraj organiza±oj, oficistoj de UN, universitatanoj,tradukistoj, anoj de UN-misioj, kaj aliaj lingvolaboristoj.

Malfermis la programon Filippe Savadogo, ambasado-ro kaj konstanta reprezentanto „e UN de la tutmondakomunumo de parolantoj de la franca lingvo, kaj sinjorinoFrançoise Cestac, iama asista •enerala sekretario de UN prikonferencaj servoj. Humphrey Tonkin el la universitato deHartford, iama prezidanto de UEA, prezidis la simpozion.

En sia inaμgura parolado Mark Fettes el la UniversitatoSimon Fraser (Kanado), nuna prezidanto de UEA, emfazisla gravecon de la lingvoj kiel faktoron en internaciaj aferoj•enerale kaj daμripova evoluigo specife. Li atentigis, keUN donas malmultan atenton al lingvaj demandoj. Tiumanko de atento kondukas al •ia emo, en multa •ia laboro,funkcii desupre malsupren anstataμ demalsupre supren.

Dek du pliaj refera±oj estis prezentitaj:— Lisa McEntee-Atalianis, de la Londona universi-

tato, alfrontis problemojn en la apliko de la oficiala mult-lingvisma politiko de UN, specife en la ekzemplo de laInternacia Martrafika Organiza±o.

— Britta Schneider, de la libera universitato Berlino,esploris la simbolajn funkciojn de la lingvoj preter etnajdemandoj, donante apartan atenton al popularaj uzoj delingvoj, precipe en populara muziko.

— Terrence G. Wiley kaj M. Beatriz Arias, de la centropor aplika lingvistiko (Va›ingtono), ekzamenis la limigojntruditajn al edukado kiel homa rajto pro neegaleca lingvale•farado kaj praktiko en Usono.

— Esther Schor, de la universitato Princeton, retro-rigardis al la fondi•o de la Esperanto-movado fine de la19a jarcento kaj komence de la 20a, en la kadro de la deba-to inter liberalaj memportataj rajtoj kaj la rajtoj de komun-umoj.

— Yael Peled, de la universitato de Montrealo kaj launiversitato McGill, ekzamenis la temon “Egaleco plurale:La lingvo kaj kompleksa egaleco”, en kiu ›i pridemandis laterminojn lingvo kaj egaleco, montrante misperceptojneventuale proprajn al ambaμ.

— Daniel Ward, redaktoro de la usona perioda±o Lan-guage Magazine, traktis la problemon de mondlingva eduk-ado en la angleparolanta mondo, kie en lernejoj kaj univer-sitatoj lingvostudado daμre falas, precipe en Usono.

— Helder de Schutter, de la Katolika universitatoLeuven kaj la universitato Princeton, esploris la implicojnde mondo, en kiu la proprietado de la angla lingvo transirasal dualingvaj parolantoj, kies neegaleca rilato al la anglanaskas eventualajn nejusta±ojn.

— Rosemary Salomone, de St. John’s University, Uso-no, alfrontis la implicojn de la kreskanta emo de universi-tatoj en neangleparolantaj landoj proponi edukadon en laangla, precipe en postdiplomaj studoj.

— Anshuman Pandey, de la Universitato de Mi„igano,esploris tutmondajn komputajn normojn por lingvoj kajskribsistemoj kaj la defiojn en klopodoj krei ekvilibran„irkaμa±on por uzantoj de „iuj lingvoj.

— Eva Daussà, de la ‹tata universitato de Novjorkio(Buffalo), proponis la ekzemplon de la kataluna kiel grandaminoritata lingvo en pli vasta ›tata kunteksto, kaj la mal-facila±ojn en kreo de egaleca lingvopolitiko, kiu konservaskaj plifortigas la minoritaton.

— Dipika Mukherjee, de la universitato Northwestern,ekzamenis religian identecon en rilato al lingvoj en Malaj-zio, montrante, ke oni nesufi„e frontas la rilaton inter lin-gvo kaj religio, kaj atentigante, ke en Malajzio okazis faloen la rolo de la angla kiel interlingvo.

— Andrea Schalley kaj Susan Eisenchlas, de la univer-sitato Griffith (Aμstralio), atentigis, ke en Aμstralio laenlandan kreskon de multlingveco akompanas kvalita falode la aran•oj por tia multlingveco.

Por fermi la simpozion, Mark Fettes gvidis •eneralandiskuton pri “tagordo por esploroj pri lingva egaleco”. Unuel la elementoj en tia tagordo, laμ iuj partoprenantoj en laofte vigla diskuto, devas esti esploro de la lingva situacioen UN mem.

ESF

Stipendioj por Poznano

En septembro 2014 ekos nova grupo de trijaraj postdiplo-maj interlingvistikaj studoj „e la Universitato Adam Mic-kiewicz (UAM) en Poznano.

Por tiuj, kiuj volus partopreni la studojn, sed kies enspe-zoj ne ebligas pagi „ion, ekzistas stipendioj, kiuj kovrosalmenaμ la „iusemestrajn universitatajn kotizojn. Ilindisponigas la usona fonda±o Esperantic Studies Foundation(ESF), kun apogo de UEA kaj ILEI.

Tripersona mastruma teamo estis starigita inter ESF kajUAM por prizorgi la administradon de la stipendioj. Lakomisiono decidos pri la nombro kaj valoro de la asignotajstipendioj por la studjaro 2014-2015, kun eblo je ›an•ojpor la postaj jaroj. Oni atendas povi disponigi stipendiojnpor la tuta trijara periodo.

La limdato por kandidati•i por stipendio estas la 15a dejulio 2014. La decidon oni komunikos al la petintoj •is la10a de aμgusto.

Legu pli detale en la retejo de la studoj:http://www.amu.edu.pl/~interl/

http://www.amu.edu.pl/~interl/

16 Kulturo

Inter 1976 kaj 1990 funkciis en Hun-gario signifa libroeldona aktivado.‚ar mi havis la ›ancon partopreni en

•i kaj preskaμ sola difinis la eldonpoliti-kon de HEA (Hungara Esperanto-Asocio), pluraj amikoj instigis min resu-mi la atingojn de tiuj 15 jaroj. Komencemi rezistis, sed kun la paso de la tempo„iam pli mi emas rekoni, ke tio povashavi iom da utilo. Se ne alian utilon, dotion, ke tiamaniere eblos eviti naski•onde mitoj pozitivaj kaj negativaj.

Atentu, ke temas ne pri la literaturaaμ didaktika valoro de la eldona±oj deHEA, sed pri la problemoj de la eldon-ado kaj vendado de libroj.

Esperanto en la mola diktaturoLa plej trafa vorto, kiu karakterizis

tiun situacion, estas librosoifo. Ekde lamezo de la 1960aj jaroj, paralele kun laiompostioma moli•o de la diktaturo, lainteresi•o por Esperanto vigli•is, lanombro de la esperantistoj kreskis, sedlega±oj mankis. Libroeldonado estispraktike ›tata monopolo; e„ okaze de la51a UK en Budape›to (1966) rezulte deneproporcie grandaj klopodoj povis ape-ri nur du esperantlingvaj libroj: La tra-gedio de l’ homo kaj Ora duopo.

La librosoifon de hungaraj esperant-istoj principe oni povus kontentigi perdu eblaj manieroj: enlanda libroprodukt-ado kaj libroimporto. Libroimportonmalebligis du cirkonstancoj. La impor-ton el soclandoj (Socialismaj landoj)draste limigis tiu cirkonstanco, ke libro-eldonado en tiuj landoj estis same ›tatamonopolo, tial nur sporade aperis esper-antlingva libro tie kaj tie. La importon ella ceteraj landoj bremsis e„ du kaμzoj:

1. La socialismaj ›tatoj daμre timispri enfiltri•o de nesocialismaj ideoj, kajtial per burokrataj rimedoj daμre mal-helpis importadon de kulturaj varoj elnesocialismaj landoj;

2. la prezniveloj de soclandoj kajokcidentaj landoj estis treege malsamaj:ekzemple, libro de la eldonejo Stafetodum la sesdekaj jaroj kostis en Hungario„. dudekoblon de samampleksa hungar-

lingva libro — tiamaniere evidente man-kis vasta a„etpovo por tiuj libroj.

Kiel supre jam estis aludite, la en-landan libroeldonadon longe malebligismalpermesoj politikaj kaj ekonomiaj. ‚ilastaj post 1968 komencis mildi•i, „arpro la krizo de la centrisma ekonomiadirektado la politika gvidantaro de lalando decidis fari kelkajn timemajnpa›etojn al merkata ekonomio: tio sia-vice rezultigis ankaμ ioman moli•on dediktaturo.

Dank’ al tiuj cirkonstancoj povisokazi, ke en 1975 Tibor Vaskó, sekreta-rio de HEA, akiris malgrandan uzitanpresma›inon (iu alta ›tata oficejo ricevisnovan, kaj la malnovan •i ne plu bezo-nis). Per tiu ma›ino HEA pretigis pres-a±ojn (teknikajn priskribojn kaj simil-a±ojn) por diversaj entreprenoj, kaj pertio •i enspezis signifajn sumojn —signifajn almenaμ kompare al la •is-tiamaj rimedoj fontantaj el kotizoj kaj ella magra subvencio, ricevita de la ›tato.

La eldonado komenci•asLa akirita presma›ino — primitiva,

trivita, „iutage paneanta, tamen: verapresma›ino! — memevidente naskis laideon produkti esperantlingvajn librojn,e„ se komence en tre modesta teknikakvalito. Restis nur ricevi prespermeson„e la cenzura oficejo, sed dank’ al ladaμra moli•o de la diktaturo solvi•isankaμ tio. Komence la oficejo volispostuli hungaran tradukon de „iu eldon-ota libro, sed post iom da argumentadoflanke de mi la oficistoj lasis sin pers-vadi, ke tio tamen ne necesas.

La uverturo de la eldona agado estiskvarlibra serio: Koko krias jam! deFerenc Szilágyi, la poemaro Kvaropo(de Auld, Dinwoodie, Francis kaj Ros-setti), la esearo de Lajos Tárkony Depa•o al pa•o, kaj kolekto de unuakta±ojde Julio Baghy sub la titolo En masko-balo. Kiel videble, „iuj kvar libroj estisoriginale verkitaj en Esperanto, kaj „iujkvar libroj estis represoj. Ne hazarde. Lacelo de la eldonpolitiko ekde la komen-co estis akceli la kulturan integri•on de

la hungara esperantistaro en la inter-nacian movadon, kaj tiun celon plejbone servis la akirebligo de la jam kanon-i•intaj pintaj verkoj de la Esperanta lite-raturo. Tio, ke represi estas pli facile, olprepari novajn verkojn, rolis nur kielduaranga vidpunkto.

‹losila punkto de la tuta projektoestis la realisma organizado de la vend-ado. Tio ne estis facila afero, almenaμpro du kaμzoj. Unue pro tio, ke komenceeblis kalkuli nur pri la hungarlanda mer-kato (pere de UEA ni povis vendi nurkelkajn dekojn da ekzempleroj el „iutitolo); kaj due pro tio, „ar la hungarapubliko kutimi•is al la forte subvenciitajmalaltaj prezoj de la hungarlingvajlibroj. La starto tamen sukcesis tre bone:la unuajn kvar librojn eblis aboni kune(ni nomis tion “Libroserio 1”), „. por60% de la kuna prezo de la kvar libroj —kaj dum nur tri monatoj kolekti•is „. 900abonantoj (kun antaμpagoj)! Mi emfa-zas, ke nur en Hungario! La tiama hun-gara esperantistaro meritas „ian laμdon,ja manke de ia ajn subvencio la prezo detiuj libroj superis „. trioble la prezon desimilampleksaj hungarlingvaj libroj.Tiu starto bazis la esperon, ke ni povosfunkciigi libroeldonan entreprenon, kiukapablos finance vivteni sin mem. Kajtiel fari•is.

En Hungario formi•is solida libro-merkato. HEA funkciigis „iutage plen-tempe malfermitan librovendejon enBudape›to, kies oferto daμre vasti•isdank’ al tio, ke per inter›an•oj venis alHungario amaso da alilande eldonitajEsperantaj libroj. Kompreneble tiulibroservo liveris ankaμ po›te; menditajlibroj alvenis al la mendinto •eneraleene de unu semajno.

Kiel vendi al Sovetunio?Post la enlanda vendado la plej gran-

dan parton de la Esperantaj libroj, el-donitaj en Hungario, englutis la sovet-unia merkato.

Sovetunio estis merkato ekstremegrava por la hungarlanda Esperantalibroeldonado, pro pluraj kialoj.

Libroeldonado sen mitoj

de Vilmos Benczik

Kulturo 17

Unue pro la normala Esperanta soli-dareco: havigi al sovetuniaj esperant-istoj librojn, per kiuj ili povas intimeligi•i al la internacia Esperanta kulturo.Tio gravis „efe, „ar tiuj malmultajEsperantaj libroj, kiuj povis aperi enSovetunio, estis traduka±oj aμ de klasik-a±oj el sovetuniaj lingvoj, aμ traduka±ojde politikaj bro›uroj — „iukaze ili havisnete endogenan karakteron.

Due, tiu vendado estis gravegaankaμ el financa vidpunkto, ja sovet-uniaj esperantistoj estis multnombraj kajsoifaj je libroj. La vendado al sovetuniajesperantistoj ebligis al ni atingi eldon-kvantojn, kiuj grave superis la tiam kuti-majn ciferojn de la tutmonda Esperantalibroeldonado, kaj dank’ al tio la pro-duktokostoj por unu ekzemplero mal-plii•is. Tiamaniere ankaμ aliaj a„etantojde hungarlandaj Esperantaj eldona±ojprofitis el la vendado al Sovetunio.

Tamen realigi tiun vendadon ne estissimpla afero. Malhelpoj amasis, ilin onipovas klasifiki je tri grupoj: valutaj, cen-zuraj kaj burokratiaj. El ili la plej gravajestis valutaj malhelpoj (tiujn en la nunainternacii•anta mondo junaj legantojapenaμ povas kompreni). Lo•antoj de lalandoj de la soctendaro estis nepagi-povaj ne nur al kapitalismaj landoj, sedankaμ al socialismaj. Socvalutoj e„ intersi ne estis libere ›an•eblaj. Cenzurajmalhelpoj ankaμ ekzistis, ja soclandojalmenaμ formale cenzuris ankaμ send-a±ojn, kiuj venis el alia soclando; tamen,certe mapli rigore ol tiujn, kiuj devenisel kapitalismaj landoj.

Danke al sinoferaj perantojLa vendado al Sovetunio komenci•is

dank’ al la kunlaboro de kelkaj sinoferajlokaj esperantistoj, inter kiuj la plej ag-ema estis Johannes Palu el Estonio. Oninotu, ke en Sovetunio tia agado estisstrikte malpermesita, do niaj perantojentreprenis konsiderindan riskon.

Signifis plian problemon la sorto de

la kolektita mono, kiun ne eblis simpletranssendi al Hungario. La problemosolvi•is dank’ al la klopodoj de unu el latiamaj vicprezidantoj de HEA, kiu havisaltan funkcion en la Ministerio de Ekste-raj Rilatoj (dum kelka tempo li estisambasadoro en Belgio). La rubloj kolekt-itaj de la perantoj estis portitaj al la hun-gara ambasadejo en Moskvo, kaj postcerta tempo la forinta ekvivalento aperisen la Budape›ta bankokonto de HEA,kaj •i povis esti investita en la produkt-adon de pliaj Esperantaj libroj.

Tiu peranta sistemo funkciis, tamen•i ne estis ideala, almenaμ pro dukaμzoj. Unue pro tio, ke •i ofendis lavalidajn sovetuniajn kaj hungarajnle•ojn en almenaμ deko da punktoj, dola risko estis tro granda. Due pro tio, „arla vendoprezoj, kiujn aplikis la perantoj,estis konformaj al la hungarlandaj pre-zoj — kaj tiuj superis du-trioble la kuti-majn (forte subvenciitajn) libroprezojnen Sovetunio. Tiu proporcio validisankaμ por salajroj, do la hungaraj Esper-antaj libroj montri•is tre multekostaj porla avera•a a„etpovo de sovetuniaj esper-antistoj.

La solvo trovitaSovetunio subvenciis ne nur sian

propran libroeldonadon, sed ankaμ lalibroimporton. La ›tata libroeksporta/importa entrepreno Me±kniga (Me±du-narodnaja kniga = Internacia libro, mal-fondita en marto 2013) zorge kribris(unuavice laμ ideologiaj vidpunktoj) kajkvante limigis importitajn librojn, sed lavendoprezon de tiuj, kiujn •i decidisimporti, •i konformigis al la kutimapreznivelo de libroj, eldonitaj en Sovet-unio. Tiun fakton mi spertis jam pli frue,„ar kiel instruisto de la rusa lingvo miofte veturis al Sovetunio, kaj multeko-stajn hungarajn librojn (vortarojn,enciklopediojn ktp.) mi a„etis duonpre-ze en la internacia librovendejo deMoskvo.

La celo do estis, ke Esperantaj librojiru al Sovetunio per la oficialaj kanaloj.Al la hungara ›tata libroeksporta/impor-ta firmao Kultúra „iujare ni faris oferton(kun detalaj priskriboj pri la libroj), kiun•i pludonis al la sovetunia Me±kniga,sed tiu lasta persiste rifuzis mendi ionajn. Post kelkjara malsukceso mi decidisfari provon: mi formulis la priskribojnde la ofertataj libroj ruslingve (•is tiamlaμ la deziro de Kultúra la priskribojestis en la hungara, kaj la firmao ilin tra-dukis al la rusa) en la kutima propagan-da-patosa stilo de la sovetunia gazetaro.Ekzemple La verda koro de Julio Baghyricevis tian priskribon: “La romaneto dela granda Esperanta verkisto-realistopriskribas la heroan batalon de la Ru•aArmeo kontraμ la imperiismaj invad-antoj dum la civila milito”. Kaj la efikoestis mirakla: Me±kniga mendis tiam(kaj ankoraμ dum pluraj jaroj poste, •is1990) grandan kvanton el la hungarajEsperantaj libroj, kaj •i vendis ilin en lasovetuniaj librovendejoj por „. la trionode tiu prezo, kiun •i mem pagis por ili.

Tio tamen ne faris superflua la labo-ron de la perantoj, pro du kaμzoj; unue,„ar la importokvanto ne povis kontentigi„iujn a„etemulojn, kaj due, „ar Me±kni-ga dividis la menditajn kvantojn inter lasovetaj respublikoj proporcie al tieslo•antaro. Tio rezultigis, ke ekzempleTurkmenio (kie vivis eble dek esperant-istoj) ricevis trioble pli grandan kvantonol Estonio kun miloj da esperantistoj. Lanevenditajn kvantojn Me±kniga jarfineresendis al Hungario. Dank’ al la sagacode la sovetuniaj esperantistoj tiu resend-ita kvanto neniam superis dek procen-tojn de la tuto — Esperantaj librojku›antaj sur la bretoj de l