Upload
others
View
8
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
2 3DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
กลมบรษทดชมลลเลงเหนความสำาคญในการพฒนา
สงเสรมใหความรความเขาใจดานการจดการโคนมและ
เพอเกษตรกรโคนมไทยมสขภาพทดขนโดยบรษทฯไดใหการ
สนบสนนงานโคนมแหงชาตทกปอยางตอเนองเวทสำาคญ
ระดบชาต นกวชาการอาจารย และเกษตรกรรวมถงผท
สนใจในกจการโคนมและในป2556นถอเปนโอกาสพเศษ
เตรยมพรอมกาวสปท30ของบรษทดชมลลพรอมๆกบ
การเปดตววารสารDutchmillDairyFarmวารสารเลมใหม
ลาสดจะแจกในงานโคนมแหงชาตและแจกใหกบเกษตรกร
ทวประเทศทางบรษทฯขอขอบคณทมนกวชาการและผ
เชยวชาญจากสถาบนการศกษาทกรณาสละเวลามารวมจด
ทำาบทความดๆ ทเกยวของกบดานการจดการโคนมตลอด
จนไปถงการสรางความรความเขาใจในการจดการอาหาร
และฟารมโคนมเพอใหวารสารฉบบนมเนอหาทางวชาการ
พรอมสาระดๆ มประโยชนสำาหรบใชเผยแพรในวงกวางทว
ประเทศทงในรปแบบหนงสอและหนงสออเลกทรอนกส
(e-Magazine) เพอประโยชนสงสดและสรางความยงยน
ตอเกษตรกรโคนมไทย
สำาหรบวารสารDutchmillDairyFarmฉบบปฐมฤกษน
ม7บทความดๆทนาสนใจ
บรษทฯหวงเปนอยางยงวาวารสารDutchmillDairyFarm
จะเปนประโยชนตอเกษตรกรโคนมไทยทกทานและสามารถ
นำาความรความเขาใจไปใชชวตประจำาวนไดอยางถกตอง
รวมทงชวยการจดการฟารมโคนมใหเกษตรกรโคนมมรายไดท
ยงยนทานสามารถแนะนำาตชมไดท[email protected]
ดวยความปรารถนาดกลมบรษทดชมลล
พรชยสวสดสขสบชยกรรมการผจดการ
บรษทดชมลลจำากด
ขอขอบคณผสนบสนน :พรชยสวสดสขสบชย, มธวลสถตยทธการบรรณาธการ : วทยาสายลงกา
กลมบรษทดชมลลสำานกงานใหญ98อาคารสาทรสแควรออฟฟศทาวเวอรชน29ถนนสาทรเหนอแขวงสลมเขตบางรกกรงเทพฯ10500เบอรโทร02-869-2000แฟกซ02-869-2231ศนยขอมลผบรโภคดชมลล02-881-2222website:[email protected]
ทปรกษา :จตศกดไชยพาน
กราฟฟค : ศรนทพยชยศรมตร,วทยาสายลงกา
อาน“DutchmillDairyFarm“ในรปแบบe-Magazineไดทเวบไซตwww.dutchmill.co.th
จดทำาโดยกลมบรษทดชมลล
ContentsเกษตรกรผเลยงโคนมควรพฒนาการเลยงโคนมอยางไรในยคAEC 4
โภชนะสงสำาคญในการเลยงโคนม 9
การจดการการใหอาหารหยาบกบอาหารขนในการเลยงโคนม 11
การเลยงโคทดแทนอยางเกษตรกรมออาชพ 16
การเสรมแรธาตอนทรยในอาหารชวยปกปอง
เตานมจากการรกลำาโดยเชอโรคตางๆได 21
เตานมอกเสบแทจรงมสาเหตเรมตนจากเครองรดนมนนเอง 24
ฟารมตนแบบคนเกง 27
4 5DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
นำ านมรายฟารมและศนยรวบรวมนำ านมดบยงตำากวา
เกณฑมาตรฐาน อยเปนจำานวนมาก โดยมปรมาณเชอ
แบคทเรยสงกวามาตรฐานคาเฉลยเซลลโซมาตกใน
นำานมดบของถงนมรวมประมาณ600,000เซลลตอซซ
ปรมาณโปรตนในนำานมเฉลยอยท 3.00 เปอรเซนต ม
ฟารมทมปญหาดานของแขงรวมในนำ านมเปนจำานวน
มากแสดงใหเหนวาประเทศไทยมปญหาทงดานปรมาณ
และคณภาพของผลผลตนำ านมและระบบสบพนธของ
โคนมซงเปนปญหาทเกดขนทวประเทศ
ปญหาดงกลาวเกดขนมาโดยตลอด เรมตน
มาจากปญหาในระดบฟารมของเกษตรกรแลวสงผล
กระทบมาถงคณภาพนำานมของถงนมรวมปญหาพนฐาน
อยางหนงทพบคอการทแมโคของเกษตรกรมรางกายไม
สมบรณ โดยดจากคาคะแนนรางกาย ปญหานเกดขน
ทวไป โดยเฉพาะอยางยงในฟารมทขาดแคลนอาหาร
หยาบโดยมผลกระทบอยางชดเจนในแมโค
หลงคลอดซงมผลผลตนำานมมากเพราะแมโคไมไดรบ
สารอาหารเพยงพอเพอชดเชยพลงงานทใชในการสราง
นำานม โดยมเกษตรกรหลายรายทคดวาการใหอาหาร
ขนเปนจำานวนมากจะสามารถเปนแหลงพลงงานทดแก
แมโคอยางไรกตามหากแมโคไมไดรบอาหารหยาบท
เพยงพอแกการกระตนใหมการเคยวเอองทด จะทำาให
เกดปญหาอาหารในกระเพาะอาหารหมกเปนกรดใน
กรณเชนนเมอเกษตรกรใหอาหารหยาบแกแมโคมากขน
ปญหาดงกลาวจะลดลงมากและมผลทำาใหแมโคผลต
นำานมมากขนและมองคประกอบนำานมทดขน
ปญหาดานสขภาพไมเพยงแตเกดจากการ
จดการดานอาหารแตพบวาในชวงหลายปทผานมานน
มรายงานการเกดโรคระบาดทสงผลตอสขภาพและอาจ
ทำาใหลกโคเสยชวตไดเชนโรคปากและเทาเปอย(Foot
and mouth disease) ในหลายพนทของประเทศไทย
ซงมกเกดจากเชอไวรสซโรไทปAซโรไทปAลพบรซ
โรไทปAสกลนครและซโรไทปOการระบาดของโรค
ปากและเทาเปอยบางครงเปนไปอยางรวดเรวกรม
ปศสตว (2556) รายงานพบการเกดโรคกระจายในทก
ภมภาคซงพบการระบาดอยเปนประจำาจนถงปจจบน
แมจะมการออกมาตรการเพอควบคมและปองกนมา
มากเพยงใดแตกไมสามารถกำาจดโรคออกไปจากพนท
ได ทงนเนองจากมปจจยอนอกมากมายทเกยวของกบ
การเกดโรคและการแพรของโรคเชนสภาพภมประเทศ
ภมอากาศรปแบบการเลยงการขนยายสตวรวมไปถง
ความรความเขาใจเกยวกบโรคการควบคมปองกน
และการจดการเมอเกดการระบาด
เหนไดวาปญหาตางๆดงกลาวขางตนสงผล
ตอสขภาพและผลผลตโคนมและมผลตอเนองไปยง
ตนทนการผลตนำานมดบในประเทศไทยดงนนจงมความ
จำาเปนในการเพมประสทธภาพการผลตนำ านมซง
ประสทธภาพการผลตนำานมโคของเกษตรกรไทยอยใน
ระดบทตำามากเมอเปรยบเทยบกบประเทศทพฒนาแลว
ปญหาทเกดขนกบเกษตรกรนนเกดจากเกษตรกรและ
สหกรณสวนใหญมโอกาสทจะรบขอมลขาวสารวชาการ
และการฝกอบรมเชงปฏบตการเพอนำาไปปฏบตใหเกด
ผลจรงๆ นอยมากจงมผลตอเนองตอการทจะปรบปรง
เกษตรกรผเลยงโคนมควรพฒนาการเลยงโคนมอยางไรในยคAEC
เนองจากการเปดเขตประชาคมเศรษฐกจ
อาเซยนในป พ.ศ. 2558 ยอมทำาใหมการเปลยนแปลง
อยางมากตอการคาขายและการดำา เนนชวตของ
ประชาชนในเขตนถงแมรฐบาลอาจไมมองนำานมวาเปน
สนคาสงออกทจะทำาใหเกดรายไดใหกบประเทศอยาง
จรงจงแตอยางไรกตามเกษตรกรผเลยงโคนมและ
องคกรเกษตรกรควรมมมมองในการพฒนาการเลยง
โคนมอยางจรงจงเนองจากการแขงขนของตลาดนำานม
ในเขตนจะตองเพมขนอยางแนนอนโดยเฉพาะอยางยง
ในประเทศจนและเวยดนาม อกทงพมาทเปดประเทศ
ชาวตางชาตไดเ ดนทางเขาไปทองเ ทยวหรอทำา
ธรกรรมดงน นประสทธภาพการแขงขนของ
อตสาหกรรมนำ านมไทยยอมเปนสงทละเลยไมได
สถานการณปจจบนการเลยงโคนมในประเทศไทยกำาลง
ประสบกบปญหาอยางมากเกยวกบการแขงขนดาน
ราคาของนำานมดบกบนมผงจากตางประเทศปญหานม
แนวโนมทจะรนแรงมากขนเพราะกำาแพงภาษซงเปน
เครองมอของภาครฐ ในการปกปองอตสาหกรรมการ
เลยงโคนมของไทยนนกำาลงถกกำาหนดใหลดลงเรอยๆ
ตามขอกำาหนดทางการคาเสรระหวางประเทศ
(Free trade area) และการเปดเขตประชาคมเศรษฐกจ
อาเซยนดงนนสหกรณและเกษตรกรผเลยงโคนมจะ
ตองพฒนาประสทธภาพการจดการฟารมใหดขน เพอ
ทำาใหมตนทนการผลตตำาลงและผลตนำานมคณภาพตาม
มาตรฐานจงมความสำาคญอยางมากในการพฒนา
ประสทธภาพการเลยงโคนมเพอตอสกบวกฤตการณท
กำาลงจะเกดขนกบอตสาหกรรมการผลตนำ านมของ
ประเทศไทยปญหาของเกษตรกรรายยอยคอ
มตนทนการผลตทสงโดยขอมลของสำานกงาน
เศรษฐกจการเกษตร(2556)แสดงใหเหนวาตนทนการ
ผลตในภาพรวมของประเทศไทยมากกวา 15 บาทตอ
กโลกรมนำ านมโดยสาเหตททำาใหตนทนการผลตสง
เนองมาจากประสทธภาพการจดการฟารมทยงไมด
ประเทศไทยตงอยในเขตทอณหภมรอนและความชนท
สงอยเกอบตลอดปมผลกระทบทำาใหโคนมม
ประสทธภาพการผลตนอยกวาทควร เพราะความรอน
ชนทำาใหแมโคนมสามารถกนอาหารไดจ ำากดอกทง
เกษตรกรสวนใหญมประสทธภาพการจดการพชอาหาร
หยาบทไมดนกดงขอมลของกรมปศสตวทชใหเหนวา
ระยะหางระหวางคลอดของแมโคมากกวา450วนใน
ขณะทผลผลตเฉลยของแมโคในประเทศไทยอยในระดบ
ตำากวา 12 กโลกรมตอตวตอวน อกทงปญหาคณภาพ
รศ.น.สพ.ดร.สวชยโรจนเสถยร
ภาควชาคลนกสตวบรโภค
คณะสตวแพทยศาสตร
มหาวทยาลยเชยงใหม
6 7DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
แรง
5.การจดการระบบสบพนธในฟารมโคนม
6.การจดการฝงโคทดแทน
7.การจดการสขภาพเตานมและคณภาพนำานม
8.ขอมลสารสนเทศทใชในการจดการฟารมโคนม
9.การจดการระบบบญชฟารมโคนมและตนทนการผลต
10.การบรณาการความรเพอวเคราะหปญหาและหา
หนทางแกไขปญหาดานสขภาพผลผลตและระบบ
สบพนธโคนมในระดบฟารม
11.การดำาเนนงานการจดการดแลสขภาพผลผลตและ
ระบบสบพนธในระดบสหกรณ/ศนยรบนำานม
เอกสารอางอง
สวชยโรจนเสถยรขวญชายเครอสคนธนพ
ดล โนนคำาวงศ วระศกด ปญญาพรวทยา เทอด เทศ
ประทปและสรชยพรหมมา 2546ผลการจดการดแล
สขภาพและผลผลตระดบฝงในฟารมโคนมของ
เกษตรกรรายยอยสมาชกสหกรณการเกษตรไชยปราการ
จำากด จงหวดเชยงใหม ใน เรองเตมการประชมทาง
วชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 41:
สาขาสตวสาขาสตวแพทยศาสตร.กรงเทพฯ,หนา471-
480
สรป
การเลยงโคนมใหย งยนสรางผลกำาไรเปนอาชพไดนนเกษตรกรตองมการปฏบตทดมประสทธภาพกลาว
คอเกษตรกรตองมการประเมนและทบทวนการทำางานอยบอยครง เพอการปรบปรงและพฒนาประสทธภาพการ
ผลตหรอการจดการฟารมของตนเองการจดบนทกขอมลเปนสงสำาคญพนฐานขอมลทตองจดบนทกนนไมใชแค
ขอมลเกยวกบตวโคเทานน ขอมลรายรบรายจายเปนสงทสำาคญมากเชนกน เกษตรกรจะตองหาจดออนหรอขอ
บกพรองใหเจอ แลวจงพยายามแกไขปญหาตาง ๆ ซงไมใชเรองงายนก โดยเฉพาะเกษตรกรทมรายไดนอย แต
อยางไรกตาม มตวอยางมากมายจากเกษตรกรใหมทเรมตนไดด โดยมรปแบบการจดการดแลโคนมทด มการใช
เทคโนโลยทเหมาะสมและประยกตใชไดจรง
สวชย โรจนเสถยร; จรญลกษณ ยวงกาศ;
ฉตรชยอภยโรจน;สวทยประชม2552การประยกต
ใชโปรแกรมสารสนเทศการจดการสขภาพและผลผลต
ระดบฝงในฟารมโคนมรายยอย จงหวดเชยงใหมและ
ลำาพนในเรองเตมการประชมทางวชาการของ
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 47: สาขาสตว
แพทยศาสตร.กรงเทพฯ,2552,หนา38-46(342
หนา)
เพอเพมประสทธภาพการผลตของตนเองไดนอยตาม
ไปดวย รปแบบการใหบรการดานสขภาพและผลผลต
โคนมจะเนนทการบรณาการความรดานตางๆเพอ
ปรบปรงการจดการฟารมซงครอบคลมไปจนถงสภาพ
ทางเศรษฐกจของฟารมผลจากการทำางานดานนมา
หลายปแสดงใหเหนวาการแกไขปญหาเชงรกเกยวกบ
สขภาพและผลผลตในฟารมโคนมดวยการวาง
มาตรการดำาเนนการเพอแกไขปญหาและการหาทาง
ปองกนการเกดปญหาในฟารมซงดำาเนนการอยาง
ตอเนองเปนประจำาทกเดอนโดยอาศยขอมลจากการ
จดบนทกขอเทจจรงในฟารมนำาสงดงกลาวมาวเคราะห
แลวจงรายงานใหเกษตรกรไดทราบสถานะภาพและ
ขอควรปรบปรงของตนเองพบวาเกดผลดตอประสทธภาพ
การจดการของเกษตรกรผเลยงโคนมอยางมากโดย
สามารถทำาใหเกษตรกรมกำาไรเพมขนทงนผลการศกษา
สวนใหญยงอยในภาคเหนอตอนบนโดยชใหเหนวาผล
สมฤทธทดตองการสามปจจยใหญๆคอความตงใจของ
เกษตรกรผใหค ำาแนะนำาในการปรบปรงการจดการ
(เจาหนาทสงเสรม)และแรงสนบสนนของสหกรณในการ
ดำาเนนการจากการจดบนทกขอเทจจรงในฟารมนำาสง
ดงกลาวมาวเคราะหแลวจงรายงานใหเกษตรกรได
ทราบสถานะภาพและขอควรปรบปรงของตนเองพบวา
เกดผลดตอประสทธภาพการจดการของเกษตรกร
ผเลยงโคนมอยางมากโดยสามารถทำาใหเกษตรกรมกำาไร
เพมขน
ทงนผลการศกษาสวนใหญยงอยในภาคเหนอ
ตอนบนโดยชใหเหนวาผลสมฤทธทดตองการสาม
ปจจยใหญๆ คอ ความตงใจของเกษตรกร ผใหค ำา
แนะนำาในการปรบปรงการจดการ(เจาหนาทสงเสรม)
และแรงสนบสนนของสหกรณในการดำาเนนการจาก
การจดบนทก ขอเทจจรงในฟารม นำาสงดงกลาวมา
ว เคราะหแลว จงรายงานให เกษตรกรไดทราบ
สถานภาพและขอควรปรบปรงของตนเอง พบวาเกด
ผลดตอประสทธภาพการจดการของเกษตรกรผเลยง
โคนมอยางมาก โดยสามารถทำาใหเกษตรกรมกำาไร
เพมขน
ปญหาเรองคณภาพนำ านมดบของเกษตรกรสามารถ
แกไขไดเปนอยางด หากไดรบความรวมมอจาก
เกษตรกรและสหกรณโดยสามารถทำาใหปรมาณเซลล
โซมาตกในถงนมรวมของสหกรณลดลงตำากวา500,000
เซลล/ซซภายหลงปรบปรงการจดการเกยวกบคณภาพ
นำานมดบ ปจจยหนงซงสงผลตอเกษตรกรคอการเขม
งวดในการรบซอนำานมดบตามมาตรฐานคณภาพ ซง
จำาเปนตองอาศยผประกอบการแปรรปนำานม ซงเปน
ผรบซอและกำาหนดราคาตามคณภาพ ดงนนปจจยนจง
เปนสวนทมความสำาคญมากเชนกนหากผแปรรป
กำาหนดการรบซอตามมาตรฐานคณภาพอยางตอเนอง
นาจะสงผลทำาใหเกษตรกรหนมาสนใจในการผลตนำานม
ดบคณภาพสงไดเปนอยางด
แนวโนมการเพมคณคาใหกบผลตภณฑนม
ทำาไดหลายทางแตตองมพนฐานจากคณภาพนำานมดบ
ทดตามมาตรฐานสากลทงสนดงนนหากเกษตรกร
ผเลยงโคนมรายยอยและสหกรณผเลยงโคนมของ
ประเทศไทยมความสามารถทจะผลตนำ านมดบทม
คณภาพดตามมาตรฐานอกทงอยในระบบการเฝาระวง
และมการตรวจสอบเพอประกนคณภาพอยางสมำาเสมอ
นาจะทำาใหผบรโภคหนมาสนบสนนใหอาชพเลยงโคนม
ของประเทศไทยมนคงและยงยนได
ดงนนองคประกอบทสำาคญและเกยวของกบ
การจดการดแลสขภาพผลผลตและระบบสบพนธใน
โคนม ซงทงสตวแพทย เจาหนาทสงเสรมการเลยง
โคนมเกษตรกรและสหกรณผเลยงโคนมจะตอง
ทำาความเขาใจและมความรเพอนำาไปปรบปรง
ประสทธภาพการจดการฟารมโคนมไดแก
1. หลกการและจดประสงคการจดการดแลสขภาพ
ผลผลตและระบบสบพนธโคนม
2.การจดการดานโรงเรอนและสภาพแวดลอมในฟารม
โคนม
3. การจดการดานอาหารและการใหอาหารโคนม
4.การจดการดานการควบคมและปองกนโรคตดตอราย
8 9DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
โคนมจะใชโภชนะเพอการเจรญเตบโต การ
เพมนำาหนกการผลตนำานมและองคประกอบของนำานม
ตลอดจนเพอการสบพนธของแมโคโดยทโคนมจะไดรบ
โภชนะตางๆจากกระบวนการยอยและการหมกอาหารท
โคกนเขาไป จากการทำางานของจลนทรยในกระเพาะ
หมกเปนหลก ไดแก กรดไขมนระเหยงาย แรธาต
วตามน โภชนะไหลผาน และเซลลจลนทรย โภชนะ
ตางๆจะถกดดซมผานกระเพาะหมกหรอถกยอยและดด
ซมทลำาไสเลกเขาสกระแสเลอดเพอเปนสารต งตน
สำาหรบกระบวนการผลตตางๆของรางกายโคนม
โดยเฉพาะอยางยงการนำาโภชนะไปทเตานมเพอเปนสารตง
ตนสำาหรบการผลตนำ านมและเปนองคประกอบของ
นำานมเปนตน
โภชนะทเปนสารต งตนสำาหรบการผลต
พลงงานในโคนมอาจกลาวไดวากรดไขมนระเหยงายท
ผลตไดจากกระบวนการยอยและหมกอาหารโดย
จลนทรยในกระเพาะหมกเปนแหลงสารตงตนหลกใน
กระบวนการผลตพลงงานสำาหรบรางกายโคนม
โภชนะทเปนสารต งตนสำาหรบการผลต
โปรตนนมและโปรตนทสะสมในรางกาย รางกาย
โคนมไดรบกรดอะมโนจากโปรตนของเซลลจลนทรยทถก
ขบออกจากกระเพาะหมกและโปรตนจากอาหารทไหล
ผานกระเพาะหมกทงโปรตนจากเซลลจลนทรยและ
โปรตนไหลผานจะถกยอยและดดซมสำาหรบการสราง
โปรตนนมทเตานมและโปรตนในกลามเนอของอวยวะ
ตางๆ
โภชนะทเปนสารต งตนสำาหรบการผลต
นำาตาลนม กลโคสเปนสารตงตนหลกสำาหรบการผลต
นำาตาลนม หากกลโคสในกระแสเลอดถกลำาเลยงมาท
เตานมมากตามความสามารถในการผลตนำานม เตานม
จะผลตนำาตาลและนำานมในปรมาณมากดวยถากลโคส
ถกลำาเลยงมาทเตานมนอยกวาความตองการ เตานมจะ
ผลตนำานมในปรมาณนอยกวาศกยภาพทเตานมจะทำาได
ดงนนเพอใหโคนมไดแสดงศกยภาพในการผลตนำานมได
เตมทจำาเปนอยางยงทจะตองใหอาหารขนหรออาหารท
ใหพลงงาน
โภชนะทเปนสารต งตนสำาหรบการผลต
ไขมนนมและไขมนในรางกายโคกรดไขมนระเหยงาย
ไดแกกรดอะซตกกรดโปรปโอนกและกรดบวไทรก
และกรดไขมนสายยาวจะเปนสารตงตนสำาหรบการผลต
ไขมนนมและไขมนทสะสมตามอวยวะตางๆของรางกายโค
ปรมาณไขมนนมจะมากหรอนอยเพยงใดขนอยกบ
ปรมาณกรดอะซตกทผลตไดจากกระเพาะหมกเปนหลก
ปรมาณกรดอะซตกจะผนแปรตามสดสวนของอาหาร
หยาบหรอเยอใย นนคอ ปรมาณกรดอะซตกจะสงเมอ
โคนมไดรบอาหารหยาบหรอเยอใยคณภาพดในปรมาณ
โภชนะสงสำาคญในการเลยงโคนม
รศ.ดร.สรยะสะวานนท
ภาควชาสตวบาล
คณะเกษตร
มหาวทยาลยเกษตรศาสตรกำาแพงแสน
10 11DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
คณภาพของอาหารหยาบและปรมาณการกนอาหารหยาบจะเปนตวกำาหนดสารอาหารทแมโคไดรบเชน
แมโคกนอาหารหยาบคณภาพดและกนในปรมาณทมากเชนขาวโพดหมกทงเมลดหรอหญาเนเปยรทตดในระยะท
เหมาะสมกจะทำาใหโคไดรบสารอาหารมากกวาแมโคทกนอาหารหยาบคณภาพตำาและกนไดนอยดงนนจงทำาให
อาหารขนทจะใชเสรมนนแตกตางกน คอ อาหารขนจะตองมสารอาหารหรอความเขมขนแตกตางกน มใชใหใน
ปรมาณทแตกตางกนเทานน มฉะนนแลวจะมผลตอการกนอาหารหยาบตามมา เพราะกระเพาะโคมขนาดทจำากด
และคงทการจดการการใหอาหารหยาบและอาหารขนพอสรปไดดงนคอ
1. คณภาพของอาหารทโคนมไดรบ ในความเปนจรงแลวคณภาพของอาหารขนนอกจากจะคำานงถงปรมาณ
โปรตนในอาหารแลวยงตองคำานงถงพลงงานในอาหารขนดวยซงพลงงานเปนสารอาหารทจำาเปนอยางมากในแม
โคทกำาลงใหนม อยางไรกตามคำาแนะนำาอยางงาย คอถาแมโคของทานมความสามารถในการใหนมสง แตทาน
จำาเปนตองใหอาหารหยาบคณภาพตำา เชนฟางขาวหรอตองใหโคเดนแทะเลมในทงหญาธรรมชาตเปนระยะทาง
ไกลๆทานควรจะเสรมอาหารพลงงานเชนกากนำาตาลนอกเหนอจากอาหารหยาบและอาหารขนทกลาวถงแลว
แตทานกไมควรคาดหวงถงการใหนมไดสงสดคงจะเปนเพยงชวยไมใหการใหนมของแมโคลดลงอยางรวดเรวเทานน
2. การผสมสตรอาหารขนและการเลอกใชวตถดบผสมอาหารขน ในกรณทเกษตรกรทำาการผสมอาหารเพอใช
เองภายในฟารม เกษตรกรสามารถเลอกใชวตถดบอาหารสตวไดหลายอยาง เพอนำามาผสมเปนอาหารขนแตสงท
ควรระมดระวงในการเลอกใชวตถดบตางๆคออยาคดถงราคาตอกโลกรมเพยงอยางเดยวเพราะวตถดบบางชนด
มราคาตอกโลกรมตำากวาแตเมอเปรยบเทยบสารอาหารทมอยเชนโปรตนและพลงงานอาจจะทำาใหราคาตอสาร
อาหารนนสงกวากได
3.ปรมาณการกนอาหารของแมโค แมโคนมแมจะตองการสารอาหารมากเพยงไรแตปรมาณอาหารทแมโคกน
ไดนนมอยางจำากด ซงเกดมาจากความจของกระเพาะโคเองทมขนาดจำากดและคณภาพของอาหารทโคไดรบดวย
ฉะนนเกษตรกรผเลยงโคนมควรจะทราบดวยวาโคนมของทานแตละตวสามารถกนอาหารไดวนละเทาใดเพอทจะ
ทำาใหทราบวาสารอาหารทแมโคไดรบนนเพยงพอหรอไมกบการใหนำานมของแมโคการผลตนำานมใหไดมากๆนนไม
ไดขนอยกบปรมาณอาหารทไดรบเพยงอยางเดยวแตยงขนอยกบคณภาพของอาหารทใหเปนสำาคญการประมาณ
การจดการการใหอาหารหยาบกบอาหารขนในการเลยงโคนม
รศ.ดร.สรยะสะวานนท
ภาควชาสตวบาล
คณะเกษตร
มหาวทยาลยเกษตรศาสตรกำาแพงแสน
มาก เนองจากจลนทรยในกระเพาะหมกกลมทยอยเยอ
ใยไดดจะผลตกรดอะซตกออกมาเปนหลก
ขอจำากดของอาหารหยาบในประเทศไทย
คณคาทางโภชนะของอาหารหยาบจดเปนสง
สำาคญทมอทธพลตอปรมาณการกนไดและการใช
ประโยชนไดของโคนมอาหารหยาบหรอพชอาหารสตว
ทเจรญเตบโตในประเทศไทย มกมลกษณะโครงสราง
แขงแรง และ/หรอมสารตาน โภชนะอาหารหยาบ
สวนใหญจะมองคประกอบของโปรตนและแปงในระดบตำา
มเยอใยและลกโนเซลลโลสสง และมแรธาตตางๆโดย
เฉพาะกำามะถนและฟอสฟอรสในระดบตำาซงไมเพยงพอ
ตอความตองการของจลนทรยในกระเพาะหมก
ทำาใหอาหารหยาบในประเทศไทยมคาการยอยได
คอนขางตำาดงนนการนำาอาหารหยาบมาใชเลยงโคนมใน
ประเทศไทยจำาเปนอยางยงทจะตองปรบโภชนะอนๆ
เชนโปรตนแปงแรธาตและวตามนใหเหมาะสมโดย
การเสรมในรปของอาหารขนและ/หรอทำาการปรบปรง
คณคาทางโภชนะของอาหารหยาบใหดขนเพอเพมการ
ยอยได เชน การทำาอาหารหยาบหมก และนอกจากน
ตองมการคดเลอกหรอปรบปรงพนธพชอาหารสตวทม
โปรตนและแปงในระดบสงหรอเลอกใชอาหารหยาบท
มองคประกอบของแปงและนำ าตาลคอนขางสงเชน
หญาเนเปยรขาวโพดหมกทงเมลดเปนตน
12 13DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
แมโคนมแตละตวมความตองการสารอาหารแตกตางกน นอกจากนนในแมโคตวเดยวกน กยงมความ
ตองการสารอาหารในแตละชวงการผลตทแตกตางกนไปอกขนอยกบชวงระยะการใหนำานมแมโคนมทอยในระยะ
ใกลคลอดหรอหลงคลอดใหมๆจนถงใหนำ านมสงสด(2เดอนแรกของการใหนม)การใหนมชวงกลางการใหนมใน
ชวงปลายและชวงหยดการรดนมจะมความตองการสารอาหารในแตละระยะการใหนมทแตกตางกนทงนเพราะ
ปรมาณนำานมทแมโคผลตไดในแตละชวงจะแตกตางกนรวมทงสภาพของรางกายโคนมทสามารถใหนำานมไดเตมท
สขภาพของแมโคกอนการรดนมจะตองพรอมคอไมควรอวนหรอผอมจนเกนไปดงนนจงจำาเปนทจะตองใหโคไดรบ
สารอาหารในปรมาณทเหมาะสมในระหวางการตงทอง
5.ปรมาณอาหารขนทควรใหกบแมโคนม เมอเราทราบแลววาในอาหารขนมความเขมขนของสารอาหาร
ในปรมาณเทาใดแลวความจำาเปนตอมาเกษตรกรตองมาพจาณาวาจะใหอาหารขนแกแมโคในปรมาณเทาไรเมอแมโค
แตละตวมการใหนำานมในปรมาณทไมเทากนและอาหารหยาบทมคณภาพตางๆกนในทนจงไดสรปปรมาณอาหารขน
ทควรจะใหแกแมโคนมแตละตวตามปรมาณนำานมทแมโคผลตไดและคณภาพของอาหารหยาบทใชเลยงดงน
5.1 ปรมาณอาหารขนทแมโคนมควรไดรบเมอใหอาหารหยาบคณภาพตำา เชน แมโคไดรบฟางขาว ตน
ขาวโพดแหงหญาแกเปนตนปรมาณอาหารขนทแมโคนมควรไดรบจะผนแปรโดยตรงกบปรมาณนำานมทแมโคผลตได
ดงแสดงในตารางท 2 เมอโคไดรบอาหารหยาบคณภาพตำาเกษตรกรจำาเปนอยางยงทจะตองใหอาหารขนทมความ
เขมขนของโภชนะสงเชนถาแมโคมการใหนม22กก./วนควรจะใหอาหารขนทมระดบโปรตน22%ประมาณ9.5
กก./ตว/วนแตถาแมโคมการใหนมมากกวา22กก./วนขนไปควรจะใหอาหารขนแกแมโคอยางเตมทหลงจากทแมโค
ไดรบอาหารหยาบเพยงพอตามคำาแนะนำาคอ1.0เปอรเซนตของนำาหนกตวซงเปนระดบทตำาสดทแมโคตองการแต
อยางไรกตามเกษตรกรกอยาไปคาดหวงกบแมโคมากวาจะตองไดนำ านมในปรมาณสงทสด
5.2ปรมาณอาหารขนทแมโคนมควรไดรบเมอใหอาหารหยาบคณภาพปานกลางเชนหญาขนสดเปลอก
และไหมขาวโพดฝกออนตนขาวโพดฟกออนเปนตนแมโคนมควรไดรบอาหารขนดงแสดงในตารางท3
5.3 ปรมาณอาหารขนทแมโคนมควรไดรบเมอใหอาหารหยาบคณภาพด เชน ตนขาวโพดรวมฝก
หญาเนเปยรทตดเมออายประมาณ60วนเปนตนแมโคนมควรไดรบอาหารขนดงแสดงในตารางท4
ตารางท2ปรมาณอาหารขนทควรใหกบแมโคนมตารางท3ปรมาณอาหารขนทควรใหกบแมโคนม
เมอใหอาหารหยาบคณภาพตำา เมอใหอาหารหยาบคณภาพปานกลาง
การกนอาหารของโคจะมความสมพนธกบปจจยหลก2ปจจยคอ
1)นำาหนกตวของแมโคเกษตรกรมกจะไมทราบนำาหนกโคทแนนอนเพราะเกษตรกรสวนใหญไมมเครอง
ชงสตวในฟารมแตกพอจะประมาณไดเพราะแมโคนมลกผสมขาว-ดำาในเมองไทยจะมนำาหนกโดยประมาณ400-
600กโลกรมดงนนจงสามารถคำานวณปรมาณอาหารทกนไดตอตวตอวนไดในเบองตน
2)ปรมาณนำานมทแมโคผลตไดในแตละวนนนคอโคทใหปรมาณนำานมมากตองไดรบโภชนะหรอสาร
อาหารในปรมาณมากตามไปดวยแตไมไดหมายความวาโคตวนนจะตองไดรบหรอกนอาหารในปรมาณมากตามไป
ดวย เมอพจารณารวมระหวางนำาหนกตวของแมโคกบปรมาณนำานมทผลตได สามารถประมาณปรมาณการกน
อาหารของแมโคไดดงน
ตารางท1ปรมาณอาหารทคาดวาแมโคนมจะกนไดตอวนคดเปนรอยละของนำาหนกตว
ทมา:ดดแปลงจากตารางมาตรฐานความตองการโภชนะของแมโคนมNRC1988
เมอดตารางท1แลวเกษตรกรอาจสงสยวาทำาไมแมโคนมทมนำาหนกมากจงกนอาหารไดนอยกวาแมโคท
มนำาหนกนอยกวาถาแมโคตวนนใหนมเทากนทงนเพราะวาเปนการแสดงในคารอยละของนำาหนกตวแมโคซงทจรง
แลวแมโคทมนำาหนกมากกวาจะกนอาหารไดมากกวาแมโคทมนำาหนกนอยกวาถาคดเปนจำานวนกโลกรมของอาหาร
เชนแมโคทมนำาหนกประมาณ400กก.และสามารถใหนมวนละ10กโลกรมแมโคจะกนอาหารไดประมาณ2.5
เปอรเซนตของนำาหนกตวหรอเทากบ(2.5x400)/100=10.0กโลกรมนำาหนกแหงแตถาเปนแมโคทมนำาหนกตว
500กก.และใหผลผลตนำานม10กโลกรมตอวนเหมอนกนแมโคจะกนอาหารไดประมาณ2.3เปอรเซนตของนำา
หนกตวหรอเทากบ(2.3x500)/100=11.5กโลกรมเปนตน
4.ความตองการโภชนะของโคนมแมโคนมตองการโภชนะตางๆไดแกโปรตนพลงงานไขมนวตามน
แรธาตตางๆไวใชเพอการดำารงชพความตองการโภชนะเพอการดำารงชพจะมากหรอนอยขนกบขนาดของรางกาย
ความตองการโภชนะเพอการเจรญเตบโตของรางกายกรณโคยงเจรญเตบโตยงไมเตมทความตองการโภชนะเพอ
การอมทองความตองการโภชนะสำาหรบการอมทองชวง6เดอนแรกนนไมมากแตชวง3เดอนกอนคลอดแมโคจะ
ตองการโภชนะเพมขนอยางมากความตองการโภชนะเพอการสะสมไขมนหรอเตบโตทดแทนนำาหนกทสญหายไป
ระหวางการใหนมหรอชวงพกรดนมความตองการโภชนะเพอการใหผลผลตนำานมจะผนแปรไปตามปรมาณนำานม
และสวนประกอบของนำานม
14 15DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
ทมา:ดดแปลงจากตารางมาตรฐานความตองการโภชนะของแมโคนมNRC1988
ตารางท4ปรมาณอาหารขนทควรใหกบแมโคนมเมอใหอาหารหยาบคณภาพด
ทมา:ดดแปลงจากตารางมาตรฐานความตองการโภชนะของแมโคนมNRC1988
16 17DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
การจดการลกโคอาย4-90วน
-ใหกนนมสดจากแมโคโดยรดมาใหกนหรอนมผงละลายนำา
(นมผง:นำา=1:8)ปรมาณ4ลตร/ตว/วนแบงใหวนละ2มอเชาบาย
- ชวงอาย 7-10 วน เรมฝกกนอาหารขนและอาหารหยาบ โดยให
อาหารขนทมโปรตน20%(ไมผสมยเรย)ประมาณ100กรม/ตว/วน
เพมปรมาณทกๆ 10 วน ครงละประมาณ 100 กรม แตไมควรเกน
900กรมอาหารหยาบเปนฟางหรอหญาแหงปรมาณ500-900กรม/
วนแบงใหวนละ2มอจะใหแบบแยกอาหารขนและอาหารหยาบหรอ
ใหรวมกไดแตตองหนอาหารหยาบกอนจนถงอาย90วน(หยานม)
- ชวงอาย 1 เดอน ทำาเครองหมายประจำาตวโดย สกเบอรหหรอ ตด
เบอรห(Eartag)
-ชวงอาย1.5เดอนจเขาตดเตานมเกน
-ชวงอาย90วนหรอกอนหยานมถายพยาธภายในแบบกรอกปาก
-ชงนำ าหนกทกเดอนเพอหาอตราการเจรญเตบโต
-หมนทำาความสะอาดคอกพนยาฆาเชอทกๆสปดาห
-ควรทำาการจดบนทกขอมลการปวยตายการใหอาหาร
การจดการลกโคหลงหยานม–อาย8เดอน
- พนทควรมเพยงพอตอจำานวนโคไมแออดพนคอกแหงสะอาด
-ใหอาหารขนมโปรตน18%(ไมผสมยเรย)ในปรมาณ2.5-3.5กก./
ตว/วน ขนอยกบคณภาพอาหารหยาบ โดยแบงใหวนละ 2 มอ เชา
บาย
-อาหารหยาบปลอยแทะเลมกนเตมทหรอตดหญาสดใหกนประมาณ
6-8กก/ตว/วนรวมกบหญาแหงประมาณ2.5กก./ตว/วนแบงใหวน
ละ2มอเชาบาย
-ชวงอาย4เดอนทำาวคซนปองกนโรคปากและเทาเปอย
-พนยากำาจดพยาธภายนอกและไลแมลงทกๆ15วน
-โรยปนขาวบรเวณพนคอกเดอนละครง
-วดนำาหนกตวโคเดอนละครง
-ใหแรธาตเลยรางหรอแรธาตกอนใหกนตลอดเวลา
-ววทเลยงในบรเวณคอกกกชนแฉะหรอในฤดฝนควรมการจมกบเทา
เพอเพมความแขงแรงของกบโดยใชคอปเปอรซลเฟต5%หรอฟอรมาลน
3%ผสมลงในอางนำ า จมแชประมาณ1-2นาท เดอนละครงๆละ
7วนตดตอกน
-ควรทำาการจดบนทกขอมลการปวยตายการใหอาหาร
การเลยงโคทดแทนอยางเกษตรกรมออาชพ
ชวงระยะเวลาของการเลยงโคนมทนานและมคาใชจายสง คอการเลยงโคทดแทนฝง เพอจะไดแมโครด
นมทดเขาฝงสรางรายได เพราะฉะนนเปาหมายของการเลยงในชวงนไดแก พนฐานการเจรญเตบโตทางสรระ
รางกายนนเองถาเลยงไมดจะมผลกระทบทงระยะสนและระยะยาวอตราการปวยการตายสงการเจรญเตบโตชา
ใชเวลาเลยงนาน ผสมไมตด กนฟร เมอโตขนเปนววรดนมแลวใหปรมาณนำานมนอยเพราะระบบโครงสรางเตา
นมชะงกตงแตยงเลก เกษตรกรอาจใหความสำาคญนอยกวาววรดเพราะไดเงนทกวน กวาจะรเมอสาย เมอโตชา
ผสมตดชาเงนเขากระเปากชาดวย
โดยทวไปพบวา เกษตรกรเรมผสมววสาวทอาย24 เดอนโดยเฉลยและคลอดลกตวแรกทอาย32-33 เดอน
แตจากขอมลฟารมใหญ ทมระบบการจดการทถกตองเหมาะสม จะเรมผสมโคสาวทอายประมาณ 16-18 เดอน
คลอดลกตวแรกท25-17 เดอนจะเหนวาตางกน5-7 เดอนนนคอการเสยโอกาสเรองรายไดแตมโอกาสเสยคาใช
จายเพมขนนนเอง
การจะไดโคทดแทนทดจะตองดแลตงแตกอนเกดเรมตงแตการจดการเตรยมคอกคลอดใหแหงและสะอาด
พนยาฆาเชอหรอโรยปนขาวพนคอกคลอดกอนววจะคลอดอยางนอย2-3วนปทบดวยฟางหรอหญาแหงรองพนอก
ครง หลงจากนนเตรยมแมโคเขาคอกคลอด หมนเฝาดอาการจนกวาจะคลอด หรอหากมความจำาเปนอาจจะชวย
คลอด หลงจากลกโคคลอดออกมาปลอยใหแมโคเลยลก ประมาณ 5-10 นาท เพอกระตนการหายใจของลกและ
ความสมพนธในการหลงฮอรโมนขบนำานมชวยทำาความสะอาดลกโคดวยผาแหงสะอาดตดสายสะดอใหหางจากตว
โคประมาณ2นวจมสายสะดอดวยทงเจอรไอโอดน2.5%ทำาการวดนำาหนกกอนแยกลกโคไปเลยงทำาการปอน
นำานมเหลองทนทใน2ชวโมงแรกประมาณ1-2ลตรและพยายามแบงปอนทกๆ4ชวโมงในวนแรกหลงจากนน
ใหวนละ2มอเชาบายวนละ4ลตรจนครบ3วน
อำานาจปญญาปร
นกวชาการอาวโส
ดานกจกรรมความรฟารมโคนม
ฟารมโชคชย
18 19DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
อตราการเจรญเตบโตและเปาหมาย
ทมา:ฟารมโชคชย2545
การจดการโครนอาย8-12เดอน
-ใหอาหารขนมโปรตน18%(ไมผสมยเรย)ในปรมาณ2.5-3กก./ตว/วนขนอยกบคณภาพอาหารหยาบโดยแบง
ใหวนละ2มอเชาบาย
-อาหารหยาบปลอยแทะเลมกนเตมทหรอตดหญาสดใหกนประมาณ8กก/ตว/วนรวมกบหญาแหงประมาณ3
กก./ตว/วนแบงใหวนละ2มอเชาบาย
-อาย9เดอนทำาวคซนปองกนโรคปากและเทาเปอย
-อาย12เดอนถายพยาธภายใน
-พนยากำาจดพยาธภายนอกและไลแมลงทกๆ15วน
-โรยปนขาวบรเวณพนคอกเดอนละครง
-วดนำาหนกตวโคเดอนละครง
-ใหแรธาตเลยรางหรอแรธาตกอนตลอดเวลา
-ววทเลยงในบรเวณคอกกกชนแฉะหรอในฤดฝนควรมการจมกบเทาเพอเพมความแขงแรงของกบโดยใชคอปเปอร
ซลเฟต5%หรอฟอรมาลน3%ผสมลงในอางนำาจมแชประมาณ1-2นาทเดอนละครงๆละ7วนตดตอกน
-ควรทำาการจดบนทกขอมลการปวยตายการใหอาหาร
การจดการโคสาวอาย13-16เดอน
-ใหอาหารขนมโปรตน16%(ผสมยเรยไมเกน2%ในปรมาณ2.5-3กก./ตว/วน ขนอยกบคณภาพอาหารหยาบ
โดยแบงใหวนละ2มอเชาบาย
-อาหารหยาบปลอยแทะเลมกนเตมทหรอตดหญาสดใหกนประมาณ8กก/ตว/วนรวมกบหญาแหงประมาณ
3กก./ตว/วนแบงใหวนละ2มอเชาบาย
-ทำาวคซนปองกนโรคปากและเทาเปอยทก4เดอน
-พนยากำาจดพยาธภายนอกและไลแมลงทกๆ15วน
-โรยปนขาวบรเวณพนคอกเดอนละครง
- วดนำาหนกตวโคเดอนละครงโคทมนำาหนก300กก.ขนไปเตรยมจบสดเพอผสมพนธตอไป
-ใหแรธาตเลยรางหรอแรธาตกอนตลอดเวลา
-ววทเลยงในบรเวณคอกกกชนแฉะหรอในฤดฝนควรมการจมกบเทาเพอเพมความแขงแรงของกบโดยใชคอปเปอร
ซลเฟต5%หรอฟอรมาลน3%ผสมลงในอางนำาจมแชประมาณ1-2นาทเดอนละครงๆละ7วนตดตอกน
-ควรทำาการจดบนทกขอมลการปวยตายการใหอาหารและบนทกการผสมเทยม
20 21DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
คณวเชยรเลาใหฟงวา“บดาไดซอโคพนเมองมาให2ตว
เพอใชในการเทยมเกวยนหลงจากทเรมมประสบการณ
ครงแรกกบการเลยงโคกทำาใหเกดความรสกผกพนกบโค
ตอมาเมอไดมโอกาสเขาศกษาตอในระดบประกาศวชาชพ
ณวทยาลยเกษตรกรรมแพรกไดเลอกเรยนวชาเอก
โคนม-โคเนอทำาใหสนกกบการเลยงโคนมมาโดยตลอด
และเมอไดเขามาทำางานทสหกรณโคนมการเกษตรไชย
ปราการจำากดกยงทำาใหเรารสกมนใจในการประกอบ
อาชพการเลยงโคนมเพราะสมาชกสหกรณโคนมถอวา
อาชพการเลยงโคนมเปนอาชพพระราชทานโดยเรมตน
จากการซอลกโคนม เดอนละ1ตวจากสมาชกโชค
ดททางคณลงบญเตงกาวนไดแบงพนทใหเราเลยงลก
โคนมจำานวน7ตวจากฝนทตอนแรกกเหมอนวามนไกล
เกนฝนแตมนกไมไกลเกนไปสำาหรบการเปนเจาของฟารม
โคนม เพราะเมอปพ.ศ.2546 มเกษตรกรทเลยงโคนม
รายหนงประกาศขายยกฟารมจงไดตดสนใจซอในราคา
190,000บาทโดยการผอนชำาระกบทางสหกรณฯซงใช
ระยะเวลา5ปกผอนชำาระหมดหลงจากนนกไดยดอาชพการเลยงโคนมมาโดยตลอด”
จดเดนของฟารมโคนมแกววงศศรฟารม
เนนการพฒนาการเลยงโคนมตามหลกวชาการอยาง
เปนระบบและตอเนองมาโดยตลอดโดยการทำางานภายใน
ฟารมอยางเปนระบบแบบแผนเชน
1.การจดการดานอาหารแกววงศศรฟารม ใช
อตราสวนของอาหารขนและอาหารหยาบกบแมโคตาม
ชวงอาย
2.การจดการดานสขาภบาลแกววงศศรฟารมค ำานง
ถงสขภาพโคเปนสงสำาคญอนหนงเนนการปองกนโรค
มากกวาการรกษา
3.การจดการดานการรดนมแกววงศศรฟารมใสใจ
การรดทกขนตอนและใหความสำาคญเรองความสะอาดของ
เครองรด เนนทำาความสะอาดยางไลเนอรทก1อาทตย
เปลยนยางไลเนอรทก6เดอน
4. ไมเลยงสตวอนๆปะปนภายในฟารม ซงจะกอ
ใหเกดโรค
การไดรบรางวลการนตคณภาพเหรยญทองDutch
MillSelectedGoldenAward เปนรางวลทสรางความ
ภาคภมใจใหทงตวเองและครอบครวซงเปนสวนสำาคญ
การยกระดบมาตรฐานคณภาพอตสาหกรรมนมไทย
ใหสามารถแขงขนไดเมอเปดประชาคมเศรษฐกจอาเซยน
(AEC)ในป2558รวมทงการใหคนไทยไดดมนมสดคณภาพ
สงเพอความปลอดภยและประโยชนตอสขภาพถอเปน
วาระแหงชาต
“ดชมลล”ในฐานะผน ำาอตสาหกรรมนมรายใหญทสด
ของประเทศไทยเดนหนาพฒนาคณภาพนำานมโคตลอด
หวงโซตงแตตนนำาจนถงปลายนำาโดยไดรเรม“โครงการ
ความรวมมอไตรภาค เพมศกยภาพการผลตนำานมดบ”
ซงเปนการทำางานรวมกน 3 ฝาย ระหวาง เกษตรกร
สหกรณโคนมหรอศนยรบนำานมดบและผผลตคอดชมลล
สนบสนนเกษตรกรโคนมไทยใหพฒนาคณภาพนำานมดบ
และจดการฟารมอยางมประสทธภาพ ชวยเพมผลผลต
ลดตนทนและลดการปนเปอนของจลนทรยในนำานมดบ
และลาสดดชมลลไดจดประกวดฟารมโคนมคณภาพ
เหรยญทองDutchMill SelectedGoldenAwardครง
แรกในเมองไทยมอบรางวลใหแกเกษตรกรโคนมดเดนท
มผลงานคณภาพนำานมดบทดระดบพรเมยมและมการ
บรหารจดการฟารมโคนมยอดเยยม เพอสงเสรมและ
สรางขวญกำาลงใจใหเกษตรกรไทยพฒนาคณภาพนำานม
ดบเตรยมพรอมรองรบAEC
สำาหรบรางวลชนะเลศเหรยญทองไดแกคณวเชยร
สนกาว เจาของแกววงศศรฟารม จ.เชยงใหม ซงจด
เรมตนของการทำาฟารมโคนม เรมตนขนเมอป 2532
ฟารมโคนมคณภาพเหรยญทองDutchMillSelectedGoldenAwardการนตนำานมดบคณภาพดสผบรโภค
คณวเชยรสนกาว
22 23DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
สขภาพของเตานมทไมดและภาวะเตานมอกเสบ นอกจากเปนสาเหตของผลผลตนำานมทลดลงแลว ยง
เปนอกหนงในเหตผลหลกททำาใหมการคดทงโคในแตละป
ภาวะเตานมอกเสบไมเพยงแตสงผลกระทบตอรายจายของเกษตรกรในแงของการรบการรกษาและ
บรการจากสตวแพทยเทานน แตยงสงผลทางออมตอรายรบทลดลงจากการทมการทงนมทเสยเพมมากขน, ม
ปรมาณผลผลตนำานมและคณภาพทลดลง, โคมปญหาดานระบบสบพนธและการผสมตด, คาใชจายในการหาโค
ทดแทน,โคสญเสยความสามารถในการผลตนำานมตามศกยภาพของสายพนธและคาใชจายในการจางคนงานเพอ
การรกษาและดแลโคทมภาวะเตานมอกเสบ จากการศกษาผลกระทบจากภาวะเตานมอกเสบตอคาใชจายภายใน
ฟารมเฉลยอยท5,400บาท/ตว/ป
โรคเตานมอกเสบม 2 แบบ คอ 1. โรคเตานมอกเสบตดตอและ 2. โรคเตานมอกเสบทมสาเหตจากสง
แวดลอมการทจะพจารณาวาเปนเตานมอกเสบแบบใดนนผผลตจะตองมการตรวจถงรวมนมเพอหาเชอแบคทเรย
ทเปนสาเหตโดยหากเปนเตานมอกเสบตดตอผผลตควรมการแกไขปญหารวมกบสตวแพทยในการทจะพจารณา
วาโรคมความรนแรงมากเพยงใด แตหากเปนเตานมอกเสบทมสาเหตจากสงแวดลอม ผผลตควรมการเฝาระวงใน
การทจะลดปรมาณของแบคทเรยในสงแวดลอมโดยปรบปรงดานการจดการเชนปรบปรงสงรองนอนและมการ
เสรมสรางภมคมกนของรางกายสตว
“จากประสบการณของผมอตสาหกรรมโคนมในประเทศสหรฐอเมรกามกจะอยภายใตปญหาหลกคออาย
การใชงานของแมโคและหนงในเหตผลหลกททำาใหตองมการคดทงโคกคอเตานมอกเสบ”คำากลาวจากดร.ไซมอน
ทมเมอรแมนส
ดร.ไซมอน ซงเปนนกโภชนาการอสระและสตวแพทยจาก Sibley รฐ Iowa ไดทำาการศกษาเกยวกบวธ
การปรบปรงสขภาพของเตานม กลาววา “ในภาวะปกตทไมมการตดเชอ โคนมเองกมกลไกระบบภมคมกนของ
รางกายทจะปกปองเตานมจากการรกรานของเชอโรคดวยตวมนเองอยแลว แตการทมการจดการการเลยงแบบ
รวมฝงทำาใหเปนอกหนงสาเหตทไปกระทบตอระบบภมคมกนตามธรรมชาตของสตวได”
เขากลาววาการจดการเพอทจะลดปรมาณแบคทเรยโดยการจดการสงแวดลอมใหแหงและสะอาดเปนกลยทธพน
ฐานในการทจะลดปญหาเตานมทเกดจากสงแวดลอมไดแตอยางไรกตามยงมโคนมบางกลมทยงคงมปญหาเตานม
อกเสบอยถงแมจะวาจะมการจดการสงรองนอนอยางเปนประจำาแลวกตาม
“สงทสามารถเปนตวขบเคลอนระบบภมคมกนมหลายสวนแตสงทเปนกญแจสำาคญคอการหาวาอะไรคอ
จดวกฤตซงหากสวนนนคอสถานะของแรธาตในรางกายสตวแลวเรากควรทจะกลบมาคดวาเราจะสามารถเสรม
แรธาตในอาหารสตวไดอยางไรบาง”และเพอเปนการเสรมการทำางานของระบบภมคมกนดร.ไซมอนแนะนำาใหม
การเสรมแรธาตอนทรยในอาหารชวยปกปองเตานมจากการรกลำาโดยเชอโรคตางๆได สพ.ญ.วรญญากนหาชน
นกวชาการและผแทนขาย
บ.ออลเทคไบโอเทคโนโลยคอรปอเรชนจ ำากด
เปนแรงผลกดนเปนกำาลงใจทำาใหประกอบอาชพการเลยงโคนมและยงเปนแรงกระตนใหมแรงใจในการผลตนำานม
ดบคณภาพดสผบรโภคตอไปขอบคณบรษทดชมลลทจดกจกรรมดๆอยางนขนมา
สดทายนสงทผมอยากจะฝากถงเกษตรกรโคนมและผบรโภคคอ“ฟารมโคนมคณภาพเปนฟารมทคดสรรนำานม
ดบทมคณภาพดมการควบคมเรองความสะอาดปลอดภยอยางเครงครดทำาใหไดนำานมดบคณภาพดถงมอผบรโภคซง
ประกอบดวยสารอาหารสำาคญของนมทครบถวนและปราศจากสารปนเปอนผบรโภคสามารถเลอกดมนมทมคณภาพ
ดมมาตรฐานในการผลตและมคณคาทางอาหารซงจะเปนสวนสำาคญทชวยเตมเตมสารอาหารทมความจำาเปนตอ
รางกายชวยเสรมสรางสขภาพทสมบรณแขงแรงและมผวพรรณทสดใสสมวยโดยไมตองลงทนซอผลตภณฑอาหาร
เสรมราคาแพงเกนความจำาเปนเรยกไดวานมเปนอาหารทมประโยชนครบถวน”และนคอสวนหนงของความคด
ความสำาเรจของผชายคนนคณวเชยรสนกาวเจาของรางวลDutchMillSelectedGoldenAward2012...
24 25DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
การเสรมแรธาตอนทรยในอาหารของสตว
“ในอดต เราแกไขปญหาการใชประโยชนของรางกายสตวจากการใชแรธาตอนนทรย ดวยการเพม
ปรมาณการใชใหสงขนเพอเปนการเพมโอกาสใหสตวสามารถนำาไปใชประโยชนไดมากขนเนองจากแรธาตอนนทรย
มการดดซมไดนอย แตมราคาถก แตผมชอบกลยทธทจะใชแรธาตคณภาพสงและดดซมไดด โดยไมตองใชใน
ปรมาณทสงๆเกนความจำาเปน”ค ำากลาวของดร.ไซมอน
แรธาตอนทรยสามารถชวยปองกนไดหลายโรครวมถงเตานมอกเสบดวยเซลลเมดเลอดขาวททำาหนาท
ในการตอสกบเชอโรคตองการแรธาตสงกะสแมงกานสและทองแดงในการเจรญและทำาหนาทตอสกบเชอโรคได
อยางมประสทธภาพนอกจากนนแลวสงกะสยงเปนองคประกอบสำาคญของเคอราตนททำาหนาทปกปองรหวนม
จากการสมผสกบเชอโรคในสงแวดลอมอกดวย
ลกษณะเดนของแรธาตอนทรยคอเปนรปแบบทพบตามธรรมชาตและสตวสามารถนำาไปใชประโยชนได
มการดดซมไปใชไดงาย,สะสมในเซลลไดดและตอบสนองตอความตองการของรายกายสตวในรปแบบการเลยงใน
ปจจบนในปค.ศ. 1993มหาวทยาลยมซซร ไดมการทำาการศกษาผลการใชแรธาตสงกะส ในรปอนนทรย (ซงค
ออกไซด)เปรยบเทยบกบการใชแรธาตสงกะสในรปอนทรย(ซงคคเลท)โดยทำาการศกษาในแมโครดจำานวน40
ตวหลงจากการทดลอง20สปดาหพบวาแมโครดทไดรบแรธาตในรปอนทรยมอบตการการตดเชอทตอมนำานม
นอยกวากลมทใชแรธาตรปอนนทรย
ความแตกตางระหวางแรธาตในรปอนนทรยและรปอนทรย
ประโยชนทโคจะไดรบจากการใชแรธาตในรปอนทรยทมความปลอดภยและดดซมไดด
1.สขภาพของเตานมดขนจากหลายๆงานวจยพบวามการลดลงของเซลลเมดเลอดขาว(โซมาตกเซลล)เฉลยอย
ท40-50เปอรเซนตอยางมนยสำาคญทางสถตหลงจากการใชท100วน
2.ปรบปรงระบบสบพนธจากงานวจยตางๆพบวามการพฒนาระบบสบพนธในหลายๆสวนเชนอตราการผสม
ตดดขน,จำานวนครงของการผสมตดลดลง,จำานวนวนทองวางลดลงและเพมคณภาพและอตราการอยรอดของตว
ออนหลงจากการผสมตด
3.ลดปญหากบอกเสบแรธาตสงกะสมสวนชวยในการปองกนปญหากบอกเสบโดยการเพมความแขงแรงของกบ
และลดความรนแรงของภาวะกบอกเสบหลงจากทเกดปญหาแลว
26 27DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
สงทเราเชอหรอฟงมานานแลวเปนเรองทเราตองทบทวนดวา...ถกตองจรงหรอ..คอ
1.ตองรดนมใหหมดทกๆหยดทไหลออกมาจะนานแคไหนกจะรดอย-เพอจะใหไดนมมากทสด-คดวาจะไดกำาไร
บางคนถงกบบอกวารดทกหยดอยาใหเหลอคางจะไมด
2. เครองทรดไดกใชไปกอนไมตองซอมบำารงจนกวาจะเสยคอยซอมบำารงหรอเปลยนอะไหลตามอายการ
ใชงาน-จะไดประหยดเงน
3.แรงดดมากไปนอยไป-จงหวะของเครองรดททำาใหววจะรสกสบายๆขณะรดกไมไดสนใจปรบใหดบอยๆขอ
ใหรดนมไดกพอแลว
ตองถอวาววนมคอหนสวนธรกจเราชวยกนทำามาหากนเราตองใหมนอยสบายกนอมและรดนมอยาง
นมนวลมนจงจะตอบแทนใหผลผลตเราดและยงยนตอเนองเพราะไมเจบปวย
การรดนมตองมจงหวะรดทดและเหมาะสมเชน60ครง/นาทในระยะเวลารดทจำากดเชนไมเกน4-5
นาทเพราะววพรอมจะปลอยนมตอครงนานแคนนนานกวานนแรงดดทสะสมมากๆจะทำาอนตรายใหกบเตานม
และเรมอกเสบสะสมได
นำ านมทเหลอคางเตาจรงๆแลวกไมหายไปไหนถงรดไมหมด กไมมผลเสยอะไร และ จะรดออกมาได
ในครงตอไปแนนอนแตการรดนานๆเพอจะใหไดนมมากจะมผลเสยมากกวาผลด
การรดนมดวยเครองมความจำาเปนในปจจบนแมจะเปนสาเหตเตานมอกเสบแตกมทางเลอกทจะรดนม
ดวยความนมนวล และไมทำาใหเกดเตานมอกเสบได ดวยการเอาใจใส ดแลเปนพเศษ ผลกคอ ววไมเปนเตานม
อกเสบไดนมคณภาพดปรมาณมากเพยงพอและไมตองเสยคารกษา
การบำารงรกษาเครอง กไมตองรอผเชยวชาญมาเชคให ถาหากรอไมได ทำาไดงายๆโดยทดลองใหเครอง
ใหมๆ ทตงมาตรฐานดๆ มาทดสอบใหดดนวหวแมมอดดแทน ก แทบจะพอรคราวๆไดแลววา จงหวะดดกครง
และแรงดดแรงปกตดจำาความรสกทดนเอาไวเพอมาใชปรบและเปรยบเทยบกนกบเครองรดทใชไปนานๆแลว
และสงสยวาจะตองปรบใหม
ผทมความชำานาญสามารถทดสอบเครองรดดวยนวมอไดหากใหเครองดดนวหวแมมอตามแบบทเรา
รดนมโคแลวเกดหอเลอดหรอเจบผดปกตกคดเอาไดเลยวาเครองนตองปรบใหม
การเปลยนอะไหลตางๆใหมเชนเครองใหจงหวะยางรดนมไลเนอรทอยางตางๆทกๆ6เดอนหรอเมอ
ชำารด ใบพดในปมสญญากาศทกๆ 1-2 ป หรอ เมอชำารด จะทำาให การรดเปนปกต เปนสงทนาลงทนเหมอน
เปนการ ประกนไมใหเกดเตานมอกเสบในโคนม เปนการฝากใหคด สำาหรบ ผเลยงโคนม นาจะลองปรบการรด
นมดแบบใหมนเพอเปรยบเทยบกบสงทเคยทำามานานแตปญหาเตานมอกเสบกยงคงมอยตลอดเวลาอยาเสยนอย
เสยยากเสยมากเสยงายและไมเอาใจใสดแลเครองรดนม
เตานมอกเสบ เปนปญหา ทสำาคญในการเลยงโคนม เนองจากเปนปญหาหลกทพบบอยๆและเกอบทก
ตวในโคทรดนมดวยเครองรดนมอตโนมต เปนภาระเสยคารกษาและทำาใหไดนมคณภาพตำาและเพมตนทนการ
เลยงซงจรงๆแลวควรจะหลกเลยงไดไมยากเลย
สาเหตหลกของการเกดโรคเตานมอกเสบเนองจากไมเขาใจถงการใชเครองรดนมทถกตองและสาเหต
หลกทแทจรงกอนทจะเกดเตานมอกเสบอยางทเหน
การรดดวยเครอง คอการ สรางสภาพการชำาบวมทจะคอยๆสะสมของรทอนมทหวนม หากแรงดด
และจงหวะการรดทไมเหมาะสมหรอระยะเวลาทรดแตละครงนานเกนไปหวนมโคกจะทนแรงดดนนๆไมไดเปน
สาเหตแรกทจะเรมทำาใหเกดการชำาบวมสะสมของทอนมในหวนมและเตานมอกเสบเพมขนเรอยๆกอนทเชอโรคท
มอยแลวโดยรอบจะเขาโจมตซำ าเตมใหมความอกเสบรนแรงยงขนการทำาความสะอาดจมนำายาฆาเชอทงกอนและ
หลงรดนมไมไดแกปญหาการชำาบวมสะสมของหวนมและเตานมอนเนองมาจากการดดวยเครองดงกลาวซงเรา
มกเขาใจผดวาลางฆาเชอแลวจะไมเกดการอกเสบ
เปนเรองนาคดวาทำาไมแมโคตามธรรมชาต ทลกดดนมจงไมเคยเปนเตานมอกเสบทงททนอนลกนงยน
พนกไมไดสะอาดและไมเคยทำาความสะอาดฆาเชอเตานมกอนใหลกกนดวยซำาไปกเพราะลกมนดดเปนจงหวะและ
แรงดดทไมมากหรอนอยไปและไมดดนานมากไปในแตละครงทำาใหแมววมโอกาสพกการอกเสบซำาบวมกจะไมเกด
ถงจะมเชอโรค บรเวณนนๆก ไมสามารถ ทำาใหเกดเตานมอกเสบไดงายๆ เชนเดยว กบผวหนงเราทปกต จะ
ปองกนไมใหเชอโรคเขารางกายได แตเมอมการอกเสบซำ าบวมเมอไร กจะเปดชองทาง ใหเชอโรคเขามาซำ าเตม
ทำาใหการอกเสบลกลามเพมขนทนท
เตานมอกเสบแทจรงมสาเหตเรมตนจากเครองรดนมนนเอง
น.สพ.สมพลศรอดมเศรษฐ
บ.กสสมาเกตตงจำากด
28 29DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
การจดการสายพนธพนธโคนมเรมแรกในฟารมเปนพนธโฮลสไตนฟรเซยนหรอขาวดำาทไดจากกรม
ปศสตวรนแรกๆของโครงการสงเสรมการเลยงโคนม และไดพฒนาสายพนธโดยการนำานำาเชอสายพนธ เจอรซ
และบราวนสวสซงปจจบนไดใหผลผลตนำานมแลวซงคาเฉลยนำานมแรกคลอด20กก./วน
การจดการอาหาร คณปอ ไดเนนการจดการใหโคไดกนเตมอม และใหโคไดเคยวเออง และได
พยายามปรบเพอลดตนทนอาหารทมราคาแพง เมอคณปอ ประสบปญหาขาดแคลนอาหารหยาบคณภาพด กน
ฟางขาวเปนหลก ซงมคณภาพตำา จงไดหาเพอนบานทมทดนใกลๆ ฟารม เพอปลกหญาเนเปยรปากชอง 1
จ ำานวน3ไรตดสงใหทกวนตกลงซอทราคา1บาท/กก.และหาวตถดบเหลอใชจากโรงงานใกลๆ เชนกาก
มนสำาปะหลงสด กากเบยร เปลอกขาวโพด และ กากถวเหลอง ททางบรษทไดนำามาใหสหกรณเพอบรการ
สมาชกโดยมเทคนคการใหอาหารโครดนมแบบเทฟางขาวหญาเนเปยรเปลอกขาวโพดและกากถวเหลองเปน
ชนๆหนารางอาหารสวนอาหารขนใหตอนรดนมตามปรมาณนำานมแมโคแตละตวอตราสวนนำานม2กก.ตอ
อาหาร1กก.จงทำาใหลดตนทนคาอาหารขนลงไดและมผลผลตนำานมทเพมขน
ปรชาฟารมบรหารฟารมโดยคณนตพฒนแกนจนทรหรอคณปอ
ทตงฟารมเลขท1หม5ต.หนองบวอ.เมองจ.กาญจนบรความเปนมา
เรมเลยงโคนมป2534โดยสบทอดอาชพการเลยงโคนมจากคณพอปรชาแกนจนทร
ไดจบการศกษาปรญญาตรสาขาสตวศาสตร
จากมหาวทยาลยราชมงคลวทยาเขตปทม
ปจจบนมจำานวนโคทงหมด
คณปอไดบรหารจดการฟารมโดยนำาเอาเอาความรจากทเรยนมาปรบใชกบฟารมมทงสำาเรจบางครงก
ไมสำาเรจและไดลองผดลองถกกระทงป2554ไดเขารวมโครงการพฒนาฟารมโคนมตนแบบททางสหกรณ
โคนมกาญจนบร ไดรวมกบ บรษท ดชมลล จำากด ภายใตโครงการความรวมมอไตรภาค เพมศกยภาพการผลต
นำานมดบทางบรษทไดสงทมเจาหนาทสงเสรมลงมาใหความรถงฟารมการจดการคณภาพนำานมดบการจดการ
อาหารและการปรบปรงสายพนธโคและตดตามอยางตอเนองประกอบกบคณปอเปนคนรนใหมทมทศนคตทด
เปดใจรบสงใหมๆ และนำาไปปฏบต อยางจรงจง และหาความรใหมๆ เพอนำามาพฒนาฟารมโดยยดหลกการ
จดการฟารมพนธดอาหารดและการจดการทดใชเวลาสวนใหญอยกบโคในฟารมและขยนทมเทใหทง3ดาน
ดงน
ฟารมตนแบบคนเกง
30 31DUTCH MILLDairy Farm
DUTCH MILLDairy Farm
การจดการฟารมคณปอไดจดการฟารมโคนมโดยเนนการผลตนำานมดบทสะอาดโดยนำานมทสะอาด
บงบอกถงสขภาพโคทดไมเปนเตานมอกเสบและปฏบตตามขนตอนทเจาหนาทสงเสรมไดแนะนำาอยางตอเนอง
จงทำาใหนำานมดบทสงใหสหกรณไดเกรดMBทสงทำาใหขายนมไดราคาสงสด
ผลคณภาพนำานมดบดานMB