L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student

5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student

1/286

Niveli i studimeve: Bachelor

Lnda:

Etika n Kontabilitet dhe

Auditim

Prof.dr.Muhamet Aliu


2/286

Literatura dhe Web sajtet

Literatura baz:

Ethical Issues in Accounting, Catherine

Gowthorpe & John Blake, 2005Accounting & Business Ethics, Ken Methail &Diane Walters, 2009

Literatura shtes:

Principles of Accounting and Other Assurance Services, 14thEdition, O. Ray Whittington & Kurt Pany. 2004 Kontabiliteti financiar, (pjesa e par dhe pjesa e dyt) dr.SknderAhmeti. Kontabiliteti financiar Robert Ingram, Thomas Albright dhe

Bruce Baldwin (teksti i prkthyer n shqip), Kontabiliteti financiar, Meigs & Meigs Financial accounting, Albregt, Stice, Stice, Skousen.


3/286

Kapitulli 1

Prgjegjsit profesionale dhe shoqroret kontabilistve dhe auditorve

Prof.dr.M.Aliu


4/286

Prof.dr.M.Aliu

Prmbajtja:

1. Prgjegjsit profesionale dhe ligjore

2. Pse duhet t brengosemi pr etikn

3. Sjellja etike

4. Prfitimet nga sjellja etike5. Etika e dobt dhe pasojat

6. Ndikimi i etiks n shoqri

7. Ndikimi i etiks n individ

8. Vendimet etike

9. Negocimi si veprim etik


5/286

Prgjegjsit profesionale dhe shoqrore

Biznesi dhe profesionistt (kontabilistt, auditort)nuk veprojn t izoluar nga mjedisi

Ekziston brenda prbrenda kufijve te shoqris

Pr kt arsye ka prgjegjsi Ekonomike

Ligjore

Mjedisore

Filantropi (bamirsi)

Etike

Prof.dr.M.Aliu


6/286

Pse duhet t brengosemi pr etikn?

A sht etika vetm nj trend? sht apo nuk sht? A mund t mendoni pr dika, e cila sht e ligjshme por jo etike?

Etike por jo ligjore?

Industria Tobacco lobon ju bn presion grupeve Mir ? Keq? Shrbimet profesionale t kontabilitetit dhe auditimit promovojn rritje t

fitimeve dhe cilsi t shrbimeve,! Ligjore? Etike

A duhet thjesht t ndalohen t gjith duhanxhit? A duhet thjesht t ndalohen t gjitha promovimet? Promovim i

pranueshm sht reklamimi i cili sht informativ dhe i bazuar n fakte

leht t verifikueshme. Prezantimi i: Shrbimeve t cilat ofrohen, Certifikatat dhe gradat e kontabilistve apo auditorve, Tarifat pr shrbimet q ofrohen.

Prof.dr.M.Aliu


7/286

Po kjo nuk zbatohet tek ne apo jo?

Pse ne duhet t lexojm pr etikn profesionale?

Ne t gjith jemi t mir, t menur, t denj Nuk ndikon tek ne, apo jo?

Gabim! Jasht ktyre mureve t fakultetit, ekzistojn mashtrues, gangster,

kontabilist dhe auditor t korruptuar, politikan t korruptuar,rregullues t vulave, njerz t sigurimeve dhe disa miq t kqij nprgjithsi!

Ne kemi nevoj pr mbrojtje para se t bhet shum von!

A mundet dikush t jap nj shembull t ndonj situate etiken punn kontabile dhe audituese me t ciln ne mund tndeshemi?

Prof.dr.M.Aliu


8/286

Definicioni pr sjelljen etike

Sjellja e cila prbhet nga principet, normat dhe standardete praktiks n kontabilitet dhe auditim, e t cilat jan tpranueshme nga shoqria.

Sjellja e mbshtetur n vlerat morale t cilat drejtojn veprimet

dhe vendimet e nj individi apo t nj grupi n punn

profesionale kontabile.

"Kjo "roja publike krkon q kontabilisti gjat funksionit truaj pavarsin e plot nga klienti n t gjitha kohrat,

krkon besnikri dhe besimit t plot ndaj publikut.Warren Burger Shefi i Drejtsis (1984)

A mundet dikush t jap nj definicion m t mir apo m pakt mrzitshm se ky?

Prof.dr.M.Aliu


9/286

Definicioni pr sjelljen etike

Etika sht shkenca mbi moralin, grshetim i koncepteve tshkruara dhe tpashkruara dhe i rregullave prmes t cilaveprcaktohen sjelljet e dshiruara individuale dhe grupit nhapsira t ndryshme t raporteve ndrnjerzore.

Etika si shkenc, bazohet n normat zakonore, traditn,

kushtet ligjore dhe t ngjajshme.

Prof.dr.M.Aliu


10/286

Etika ka t bj me individin apo kolektivitetin si trsi. Si njkategori q luan rol t rndsishm n zbatimin e profesionit,etika posedon nj mundsi t madhe q mund t ndahet n disakategori:

Arsyeshmria

Individuale, individi vetveten e prjeton si personalitet me moral tshndosh dhe t prgjegjshm.

Kolektive, n harmoni me profesionin, me vizion t qart,

pretendimeve dhe mbrojtjes s vleraveKrenariandjenj e suksesit, vlerave dhe vetndershmris. Ndjenj ekrenaris si pjestar i atij profesioni.

Durimilidhet me qetsin e veprimit. Suksesi afatgjat sht rezultat iveprimit etik n kuadr t profeiosnit.

Kmbngulsiai prcaktuar pr aritjen e qllimit. Prkushtim ndajprocedurave t puns n kuadr t koncepteve etike.

Perspektivamendimi i prditshm, vlersimi dhe prcaktimi i mnyrave prprmbushjen e qllimit.

Prof.dr.M.Aliu


11/286

Fushat t cilat ndikohen nga sjellja etike

Vrtetsia e t dhnave (informacionit) kontabl tpasqyrave dhe raporteve financiare

Dhnia e siguris prdoruesve t raportevefinanciare

Reklamimi (promovimi)

Siguria e cilsis s produktit Prgjegjsit e njerzve prgjegjs Reputacioni i Korporats (apo tregtarve t vetm) Siguria dhe Shndeti i Stafit Mjedisi

Prof.dr.M.Aliu


12/286

Motivi pr t qen Etik

Teoria klasike e ekonomis thot: qenjet njerzorejan t motivuara parimisht nga interesat personale

Merr vendime bazuar n principet e kostove \

benefiteve (prfitimeve) W.I.F.Ms(far ka brenda saj pr Mua)

Pyetje

A pajtoheni? A mund t jen t motivuar nga arsyet tjera?

Prof.dr.M.Aliu


13/286

Gjithsesi.

Ekzistojn raste (fakte) t cilat sugjerojn qveprohet pr arsye altruiste dhe morale! Kthimi prapa i kuletave me para t humbura

Ndihmon t tjert n raste pikllimi Dhurimi I gjakut \ organeve \ etj

Prmirsimi (korrigjimi) i pasqyrave financiare

Raportimi i drejt pr gabimet dhe lshimeteventuale t ndodhura m hert

Pra, mund t veprojm sipas dy arsyeve!

Prof.dr.M.Aliu


14/286

Motivimi i Organizats

Organizatat kan motive t ngjashme

Interesa personal Ikja nga procedurat ligjore

Ankimi ndaj legjislacionit qeveritar

Mohimi i detyrimeve kriminale Largimi i reputacionit t keq me konsumator

Altruistik Me kontribuar n komunitet

Donacione vullnetare

Skemat pr prmirsimin e mjedisit

Kontribut ndaj prdoruesve me informacione t sakt

Ndrgjegja pr vendimin e tjetritfar do t jet ai?

Prof.dr.M.Aliu


15/286

Prfitimet nga sjellja Etike

T jashtme Ndrtonreputacion tek konsumatort Krijon besimbrenda komunitetit biznesor Ritja e besimit t investitorve dhe kreditorve Zvoglon Kostot e biznesit (furnizimi me mallra dhe shrbime m t

lira, m shum parapagime, m shum mundsi pr financim m t

lir; prmes Ll.Pagueshme) T brendshme

Ngrit moralin e kolegve Rrit besimin e puntorve

Puntort observojn t gjitha sjelljet e kontabilistve dheauditorve.

Ata nuk do tju besojn mbikqyrsve t tyre edhe n qoftse shohin nj sjellje shum t vogl jo etike!!! Ritja e mirqenjes t nj numri t madh t individve apo grupeve.

A mund t mendoni pr prfitime tjera?

Prof.dr.M.Aliu


16/286

Etika e dobt..Ndikimi n organizat dhe shoqri

Rezultati i sjelljes joetike apo mashtruese norganizat mund t jet shkatrrues apo shokues! Enron (Houston, Texas) 2002 Ngjarjet u bn rrmuj brenda 5 ditve

Kompania e $105bn u b e pavlefshme Tregtia u suspendua nga tregu i kapitalit Mbi 20.000 puntor t reduktuar (n mbar botn..) Pensioni i puntorve i pavlefshm

Firma kryesore e Kontabilitetit(Kush?) sht shkatrruar Drejtort burgosen*marr nga The Smartest Guys in the Room (M t menurit n dhom) nga

Bethany McLean dhe Peter Elkind

Prof.dr.M.Aliu


17/286

Ndikimet n Organizat

Worldcom Drejtort me vetdije kan rritur shpenzimet n pasqyrn e t

ardhurave Rezultate jo t sakta(e shkruar ajo q nuk sht e vrtet) Ekstra para u jan paguar menaxherve senior Jan mbuluar nga auditort Prap drejtort dhe auditort u burgosn Dnime t rnda nga SEC pr Worldcom

Rezultati Ndryshime t mdha n ligjet pr korporata n Shtetet e

Bashkuara t Ameriks (U shtua ligji Sarbannes Oxley nga SenatiI Shteteve te Bashkuara)!

Shtrngime apo kufizime t rndsishme sa i prket rregullavepr qeverisje t korporatave dhe firmave kontabiliste dheaudituese pr sjelljet ndaj klientve t tyre

Prof.dr.M.Aliu


18/286

Ndikimi n shoqrin m t gjer

Ekonomia e tregut t lir ndrtohet mbi besimin! Tregu ngritet nga besimi dhe prceptimi i pjesmarsve Pr kt arsye humbja e besimit t investitorit shpie deri te

zvoglimi i investimit, konsumit Organizatat nuk kan dshir q tregu i tyre t vuaj disa

dme n kredibilitet dhe besueshmri (pse do t investoshn nj mall apo aksion kur e din q parat tua do tvjedhen?)

Njerzit humbin punn dhe bukn e gojs

Pensionet bhen t pavlefshm Veshtirsit financiare shkaktojn problemeshoqrore

Prof.dr.M.Aliu


19/286

Ndikimet n individ?

Humbja e karriers (reputacionit) nse merreni me

shtje joetike! Suspendim nga antarsia

Humbja e licencs

Humbja e Statusit(pozits) N shoqri

N familje

N vendin e puns

Humbja e liris Burgosja (Prgjegjsi civile dhe penale)

Humbja e pavarsis ekonomike Papunsi, munges t t hyrave, pa perspektiv

Prof.dr.M.Aliu


20/286

Disa lajme t mira..

Situatat etike n punn profesionale mund t jen tparashikueshme

N nj faz t karriers suaj mund t gjendeni paranj situate ku pronari-kontraktuesi ju ofron para apondonj stimulim tjetr (pushim t cilin gjithmon ekeni ndrruaruhh) pr t bler produktin e tij... Kjo meq ra fjala quhet ryshfet(mito)!!! Mos t przihet me pagesatndihmse

Do t jeni m t prgatitur t merreni vesh me ta kurparashikoni m hert far do t ndodh nga kjo

Prof.dr.M.Aliu


21/286

Nj mendimDiskriminimi..

A sht diskriminimi problem etik?

A mund t jet delikat

N faz e punsimit

Gjat vendimeve t promovimit Gjat pushimeve nga puna

Deprtimi n zemr t konceptit human pr drejtsi, mundt ndikoj direkt m moralin e puntorit!!

A mendoni q ndikon vetm tek qenjet njerzore tdiskriminuara?

Prof.dr.M.Aliu


22/286

Konflikti i Interesit

sht nj situat n t ciln nj prfitim i nj paleapo grupi mund t rezultoj me nj dm t madh prpaln ose grupin tjetr.

Shpesh konflikti i interesit ndrlidhet me personin icili sjell vendime t caktuara ose ka mekanizma przbatimin e tij.

Prof.dr.M.Aliu


23/286

Konflikt Interesash

Ryshfetet e hapura.. Gjra t mira apo t kqija? Diskutoni.

N far bazash duhet t vendosni q t bleni dika prkompanin tuaj? Mbi bazn e konkurencs s lir dhe

transparencs s plot! far mund t shkoj gabim nse bleni nj produkt inferior

pr arsye t gabueshme?

Nse punsoni nj mik tuajin prkundr kandidatve

m t shquara fiton apo humb kompania juaj?

Prof.dr.M.Aliu


24/286

Si veprojm me Vendimet etike

Rreziku se mund t bhemi shum filozofik

Mund t prqendroheni n rezultate far mund t ndodh nse..

Cili sht neto bilanci i rezultateve t mira mbi t kqijat.

Ose, mund t prqendroheni n Detyra dhePrincipe Cila sht tani detyra ime kur e di?

A mbshtetet n parimet e drejtsis/ndershmris, etj

Patjetr, q duke ditur cila detyr sht primarendonjher mund t jet mashtruese..

Prof.dr.M.Aliu


25/286

5 (pes) aspekte t sjelljeve etike

1. Ndershmria: Trajto t tjert ashtu si ke dshir t tjertme t trajtua ty

2. Serioziteti: Konsumatori duhet t llogarit q ju dheprodukti apo shrbimi juaj do t jet n rregull

3. Mirsjellja: Bhu I sjellshm, miqsor dhe I dashur

4. Respekt: Konsideroi njerzit tjer si t vlefshm dhe trndsishm

5. Komunikimi: Trego respekt pr t tjert dhe vetveten dukeprdorur gjuhn e duhur

Prof.dr.M.Aliu


26/286

8 hapat pr tu dukur etik n marrjen evendimeve!

Mos merrni vendime kur jeni t pasigurt dhe jo rehat mekrkesn..

1. Grumbulloni faktet2. Definoni shtjet etike

3. Identifikoni grupet e ndikuara4. Identifikoni rezultatet Rezultatet afatgjata prball atyre afatshkurtra Rezultatet simbolike Rezultatet e fshehta

5. Identifikoni obligimet6. Merrni parasysh karakterin dhe ndershmrin tuaj7. Mendoni n mnyr kreative pr veprimet potenciale8. Kontrolloni ndjenjat e brendshme

Prof.dr.M.Aliu


27/286

Korniza pr vendime etike

1. Identifikimi i problemit.

2. Identifikimi i alternativave t ndryshme prveprim.

3. Identifikimi i ndonj detyrimi lidhur mevendimin.

4. Analizimi i pasojave t mundshme talternativave.

5. Zgjedhja e alternativs m t mir prveprim.

Prof.dr.M.Aliu


28/286

Goditja vrshllyese

Paraqet nj efekt specifik prmes s cils pretendohet q meshum zhurm (buj) t manifestojn dyshimet e caktuaradhe t informojn n lidhje me veprimet (ngjarjet)joprofesionale dhe joetike t kontabilistve apo firmskontabileaudituese.

Gjendjen e till duhet ta zgjidhin vet kontabilistt, antart eshoqats apo t firms, por ndonjher krkohet edhendrhyrja e jashtme.

Prof.dr.M.Aliu


29/286

Goditja vrshllyese

Si mjet t fundit, njeriu etik(mashkull apo femr)vendos kur mjaft sht mjaft koha pr tkomunikuar me media apo kdo q dgjon!

sht qndrim i guximshm. sht vendim etik....por.. Cilat jan rezultatet e goditjes vrshllyese? Kur t goditni? Filloni betejat

Kujt ti tregoni? Mbikqyrsve, menaxherve, shokve,familjes, shtypit, Kombeve t Bashkuara..Dhe cilat jan benefitet (prfitimet) potenciale?

Prof.dr.M.Aliu


30/286

Vrshllima e cila nuk sht dgjuarmjaftme rezultate tragjike

Sfiduesi Katastrofal 1986 Dshtimi i unazave pas 90 sekondave t nisjes Humbja totale e orbits dhe ekipit

Nga hetimi bhet e ditur q Nnkontraktort ishin t brengosur pr dshtimin dhe

vigjilencn, e NASA pr interesat e saj pas regjistrimeve tulta t prkohshme n Florida

E mbuluar nga vendimet e dobta/joetike dhe interesatkanotiere gjat nisjes

A e msoj NASA msimin?

Prof.dr.M.Aliu


31/286

Negocimi sht pr kompromis

Mbaj n mend!

Negocimi sht pr kompromis, jo pr fitore

Kompromisi sht ofrimi I disa gjrave pr t marrur

dika q dshiron Personi tjetr q negocioni nuk sht armiku

Negociatat m t mira jan ato fitues/fitues

marrveshje

Mund ti hupsh t gjitha duke mos dhuruar pak!

Prof.dr.M.Aliu


32/286

Rregullat pr negocim

Vendos qllimet dhe organizo mendimet

Vendos se ku e ke kufirin dhe mos e tejkalo

Vendose vetveten n pozit t tyre dhe vendos se cila shtmnyra m e mir pr t negociuar

Mos bisedoni pr shuma t parave deri n kohn kur sht eobligueshme

Lejoni personin tjetr q ta thot mimin ipari

Prof.dr.M.Aliu


33/286

Rregullat pr tu mbajtur n mendgjat negociatave

Qetsia sht nj mjet i rndsishm

Mendo para se t`i prgjigjesh pyetjes.

Bhu i gatshm pr kompromis

Tento me marr vendim.

Thnia JOsht m e mir n koh afatgjate se sa thniaNDOSHTA

Prof.dr.M.AliuModule 7


34/286

34

Ju faleminderit pr vmendje

T mos presim nga t tjert


35/286

Ligjerat 2

Rndsia e etiks profesionale n kontabilitetdhe auditim

Prof.dr.M.Aliu


36/286

Prof.dr.M.Aliu

Prmbajtja:

1. Profesionalizmi dhe morali

2. ka sht profesioni

3. ka sht etika

4. Rndsia e etiks profesionale5. Parakushtet themelore etike

6. Mendimet e hershme filozofike mbi etikn

7. Rregullat, idealet dhe maturia

8. Vizioni utopik


37/286

Profesionalizmi dhe morali

Disa pyetje t prgjithshme: A sht nj detyrim moral pr t qen profesional nnj pun?

mundsisht sa t jet e mundur!

A sht nj shenj e profesionalizmit t vepruaritmoralisht? Po? Jo?

A mos profesionalizmi dhe morali nuk kan asgj tbjn me njri-tjetrin?

A sht e moralshme ndonjher t krkojm sjellje

joprofesionale? A duhet ndonjher t shkelen standardet

profesionale n emr t dikaje m t rndsishme?

Prof.dr.M.Aliu


38/286

ka sht nj profesion?

Prkufizimi i ngusht: kufizohet vetm me profesionet

e msuara n: mjeksi, ekonomi, drejtsi, arkitektur, etj.

Prkufizimi i gjer: pothuajse t gjitha profesionet kannj prkufizim t prbashkt: profesione t msuara

apo t studiuara si: msues, inxhinier, shkenctar, kontabilistt, specialist t

biznesit, gazetar, zyrtar t qeveris, etj.

Profesioni, sht nj aftsi apo nj zotsi dhe paraqet

bashksin e aftsive, dijeve dhe e talentit q individine bn kompetent pr nj ose dy fysha t caktuara.

Prof.dr.M.Aliu


39/286

ka sht nj profesion?

Nj profesion i shrben mirqenies sprgjithshme n nj shoqrie komplekse.Mirqenja e prgjithshme mund t arrihet

vetm me caktimin e prgjegjsive praspekte t veanta t ekspertve tspecializuar dhe t grupeve t veanta.

Prof.dr.M.Aliu


40/286

far sht etika?

Etika i referohet idealeve dhe aspiratave, si dhe rregullave

t sjelljes

Shqetsimi nuk vjen nga rregullat, por nga opinioni;konceptimi i misionit dhe prgjegjsis q pasqyrojm;

Norma gjithprfshirse q gjenerojn rregulla apoobjektiva konkrete, ose mnyrat e t qnit.

Trsia e parimeve q drejtojn sjelljen e njeriut eindividit ose t nj grupi t caktuar njerzish.

Prof.dr.M.Aliu


41/286

Rndsia e Etiks Profesionale

Profesionistt zn nj pozit strategjike nshoqrin moderne (bashkkohore)

Formsojn idet tona

Marin vendime q ndikojn n nj numr t madhnjerzish pa plqimin e tyre apo pa njohurin e tyre

Shrbimet e tyre mohen shum

shrbime t mdha ekonomike, politike dhe tinstitucioneve kulturore e shoqris industriale.

Prof.dr.M.Aliu


42/286

Dilemat etike

Dilem etike sht ajo situat me t cilnballafaqohet nj individ rreth vendimit pr sjelljeadekuate (t prshtatshme).

Profesionist t cilt prballen me dilemaetike, se si ata t zgjidhin (tejkalojn) njveprim t prcaktuar.

Pr tejkaluar dilemn etike ata duhet t ken: cilsin morale gjat jets s tyre

t veprojn pr t mirn e atyre q preken nga

veprimi i tyreProf.dr.M.Aliu


43/286

Premisa (parakushtet) themelore etike

N do rast, duhet t jemi t gatshm pr tkryer at akt moral q reflekton (ndikon)arsyeshm, premton maksimalizimin e

prfitimeve pr komunitetin dhe bhetshprndarja e tyre n mnyr t drejt

Fokusi sht n karakterin personal, te

prgjegjsia pr t marr pjes dhe prbartjen e pasojave pr veprimet individuale

Prof.dr.M.Aliu


44/286

Tri filozofit fillestare t etiks

Deontologjik: prqndrohet n detyrimet absolute(m shum se ligji) q sundojn nj argument tthjesht, si pr nga dshira ashtu edhe pr pasojat e

nj veprimi. Teleologjik: prqndrohet n shumn krahasuese t

t mirave t prodhuara si rezultat i nj veprimi.

Kontraktorial: prqndrohet n kontratat e

drejtprdrejta dhe t trthorta t cilat krijohen -formohen shpesh si norma shoqrore dhennkuptohen qart n shoqri.

Prof.dr.M.Aliu


45/286

Parimi i shrbimeve Pr t gjykuar mbi veprimet morale, ne duhet

t vlersojn dobin e tyre. Dobishmrin eshrbimeve.

D,m.th. Dobishmria e shrbimeve matet mekontributin e tij/saj n lumturi dhe nreduktimin e hidhrimit.

Sa m pak kontribut n hidhrim dhe nreduktimin e lumturis s njerzve.

Kjo vler prcaktohet mbi baza intuitive. Bruto knaqsia pr kok banori!

Sa ne e raportom knaqsin?Prof.dr.M.Aliu


46/286

Parimi i shrbimeve

Ne duhet t njohim pashmangshminjorancn ton pr t tjer, e t cilt mund tndikohen nga veprimet tona.

N ann tjetr, ne duhet t supozojm seinteresat e caktuara jan themelore pr tgjith.

Prandaj prceptimi i jon pr nevojat tona nuksht gjithmon i sakt.

Prof.dr.M.Aliu


47/286

Parimi i shrbimeve

Deri ne identifikimin e dallimeve n mesin eatyre q preken nga veprimet tona, ne duhett'i trajtojn ata njsoj.

Q nga ne fillon t menduarit n drejtim tnevojave baz, ne duhet t prpiqemi q tshohim se t gjith marrin nj pjes t drejtt ktyre t mirave.

Mallra kryesor jan pikrisht t gjith ato, met cilat pothuajse t gjith njerzit eplotsojn nevojn pr lumturi.

Prof.dr.M.Aliu


48/286

Parimi i shrbimeve

Individt shikuar hollsisht jan zakonishtgjyqtart m t mir t asaj q do t'i bj atat lumtur, edhe pse ata shpesh duhet t

prdorin shrbimet e ekspertve pr t arriturat.

Profesionistt kompetent duhet t`i shtyjn

(prkrahin) klientt pr dshirat e tyre.

Prof.dr.M.Aliu


49/286

Morali i Komunitetit

Komuniteti moral prfshin t gjitha qeniet njerzoreme etik t lart, dhe ndikon te do person johumanq t kthehet.

Konsiderata morale do t thot marrja seriozisht me

interesa t komunitetit dhe mbshtetja e interesavet tij. Parimi i indiferencs krkon q ne t`i trajtojm

personat njsoj, kur ne e dim q ekzistojn dallime.

Parimi mbi individualitetin e krkon nga ne q tkrkojm nga dallimet. Klonimi po apo jo?

Prof.dr.M.Aliu

El i D j i


50/286

Element i Drejtsis

sht nj standard q bie n kundrshtim me parimin eshrbimeve, sepse sanksionon sakrificn e disa personave nfavor t t tjerve.

Nse profesionalizmi si sistem shton lumturi totale tshoqris. Sipas drejtsis kjo tregon se ndjenjat ton jan

shkelur me mendimin se profesionistt jan grup njerzish qshrbejn dhe jan grup m pak i privilegjuar se t tjert. Pra kjo mund t shprehet n tregtin e lir n mes t

shrbimeve n ndrmarrje dhe drejtsis. Nse padrejtsia sht e madhe dhe n rritje, kurse shrbimet jan t

vogla, ne zgjedhim drejtsin. Nse shrbimet jan m t madha dhe padrejtsia sht e vogl, neduhet t ndikojm n rritjen e shrbimeve.

Prof.dr.M.Aliu


51/286

Element i Drejtsis

Konfliktet n mes t drejtsis dhe tshrbimeve jan t rralla. Prfitimet zakonisht jan m t shumta nga

shprndarja n mnyr t barabart e shrbimeveansore se t njjtat t koncentruara n nj vendt vetm

Antart moral t nj komuniteti e meritojn

konsideratn morale, sepse zakonisht vetm ata ekan nj mundsi pr t ndikuar edhe te personatn afrsin ton

Prof.dr.M.Aliu


52/286

Element i Drejtsis

Ne duhet t'i trajtojn t gjith personat enjejt t mos ket dallime individuale, disa tjan m relevant (t rndsishm).

Rndsia ktu sht n funksion t nevojavet veanta personale. I rndsishm sht aiq ka nevoj

Prof.dr.M.Aliu


53/286

Rregullat, Idealet dhe maturia

Nuk bjm shrbim vetm n respektimin erregullave, por ather me rndsi kur veprojm prrespektimin e rasteve ku vendoset pr nj precedent,

kur forcohet nj praktik ose forcohet nj zakon(tradit).

Rregullat jan mjete pr t justifikuar lumturin eprbashkt, por n qoft se gjenden mjete t tjera

me t cilat punojm m mir, rregullat bhen tneveritshme.

Prof.dr.M.Aliu


54/286

Rregullat, Idealet dhe maturia

Gjykimi mbi rregullat e kodeve profesionalenganjher kualifikimet ojn t supozohet se kaveprime t prshkruara t cilat nuk jan tobligueshme dhe t gjitha veprimet q nuk jan t

ndaluara jan t lejuara! Shoqria duhet t sjellj rregulla vetm pr atshkall e cila sht e nevojshme pr t siguruarshtjet thelbsore, t parandaloj dmet e mdha,dhe t mbshtes nj sistem q krijon pritje t

besueshme dhe detyrime t ndrsjella n njkomunitet moral. Detajet e jets duhet t lihen ngjykimin e individit dhe t negociatave.

Prof.dr.M.Aliu

k l


55/286

Pikpamja Morale Vlersohet n aspektin e marrdhnieve, kushtet,

parimet, pasojat, dhe praktikat, n ndryshimetimpulsive, injorancn, dhe traditn q ndikon nreagimet me pasion.

Dy njerz me pozicione t ndryshme mund t bien

dakord pr mnyrn se secili nga ata si duhet t silletnse duan q t dy t kontribuojn n nj prfundim tvetm

Profesionalistt duhet t krkojn mnyra pr tngritur nivelin e moralit te kolegt dhe te t tjert

Mos harroni qllimin e profesionit: si mund t shrbejnjerzimit?

Prof.dr.M.Aliu


56/286

Vizioni utopik

Profesionet dhe Institucionet Prderisa ka konsiderata individuale se duhet t

bhet si nj profesionist, parametrat pr zgjedhjeindividuale dhe pasojat e tyre jan t prcaktuaranga konteksti i tyre institucional.

Institucionet brenda t cilave profesionistt praktikduhet t`i fuqizojn ata t veprojn dhe t`u sigurojnatyre autonomi t konsiderueshme n veprim,ndrsa t vendosen afate pr ato veprime.

Prof.dr.M.Aliu


57/286

Profesionet si Institucionet

Individt q marrin pjes n institucionemund t zvendsohen pa prekur pritjet prtrashgimtart e tyre, institucionet e durojn

qndrimin e veant dhe roli i tyre qndron tekarakteristikat e ndryshme nga tzvendsuarit.

Prof.dr.M.Aliu


58/286

Profesionet si Institucionet

Individt duhet t zgjedhin nse do t hyjn n njprofesion dhe far profesioni pr t hyr.

Ata duhet t vendosin vet pr t zgjedhurprofesionin e tyre dhe institucionet dhe se si t

luajn rolin e tyre atje. Ata duhet t vendosin dhe t prpiqen pr

ndryshimin e efekteve t profesionit, strukturn e tijdhe praktikat.

Struktura shoqrore sht nj e dhn, por kjo nuksht aq e fort dhe e ngurt sa t parandalojmaturin.

Prof.dr.M.Aliu


59/286

Konsideratat personale

far sht e vrtet n profesionin tim? K nuk dua ta shrbej dhe si? far qndrimi duhet t marr ndaj praktikave t

pushtimit t akuzuar pr kt lloj pune?

A duhet t ndjek kodin e grupit ose vetm mendjentime?

A duhet t jem akti n organizata formale tprofesionit ose t`i injoroj ato?

A duhet t ndjek kauzn e grupit? A duhet t`i kushtoj koh pr t ndikuar n praktikat e

saj apo t politikave?

Prof.dr.M.Aliu


60/286

Konsideratat personale

Pyetni veten: A jam un n gjendje pr tvendosur nse nj profesion sht i denj prprkushtim gjat gjith jets nse nuk e kam

vlersuar ndikimin tim n mirqenien enjeriut?

Prof.dr.M.Aliu


61/286

Profesionet, Institucionet dhe Shoqria

Vet shoqria jon nuk sht nj organizm iprkryer dhe moral, as profesioni i jon nuk shtorganizm i prsosur n shoqri, por pr drejtimin eshoqris ata jan mjaft persona ideal pr t`i

shfrytzuar ato si mjete pr veprim moral. Nuk ka asnj mnyr pr t vepruar shoqria nga

larg.

Jeta morale mund t arrihet n nj shoqri tprkryer vetm duke punuar m tej dhe dukesiguruar nga institucionet rolet e e pakryera.

Prof.dr.M.Aliu


62/286

Disa mendime pr veprimet etike

Profesionistt duhet t jet prgjegjs ndaj shoqrispr vendimet e tyre.

Ndoshta ky konceptim i etiks do t t mjaftoj nse

obligimet e profesionistve kan qen t qart dhese dukshm mund t plotsohen pa vshtirsi aposakrific, n qoft se profesionistt nuk ballafaqohenme dilemat etike dhe nse gjithmon llogarisin pr t

br at q sht e drejt si nj shtje e rutin (eprditshme).

Prof.dr.M.Aliu

Di di i t tik


63/286

Disa mendime pr veprimet etike

Individt nuk mund t strehohen (ikin) nga

prgjegjsia morale prapa rregullave pa marrparasysh se sa mir jan t hartuara.

N prgjithsi:

n qoft se padrejtsia e shkaktuar sht e madhedhe n rritje, kurse shrbimet jan t vogla,zgjidhni drejtsin.

Nse shrbimet jan t mdha dhe padrejtsiasht zgjedhur apo sht e vog, angazhohuni prshrbime.

Prof.dr.M.Aliu

J f l i d i dj


64/286

64

Ju faleminderit pr vmendje

Pr do dit nga pak


65/286

Ligjerat 3

Institucionet Profesionale si mbrojtse t EtiksKontabl dhe Audituese

Prof.dr.M.Aliu

b j j


66/286

Prof.dr.M.Aliu

Prmbajtja:

1. Institucionet profesionale tkontabilitetit dhe auditimit si mbrojts tetiks profesionale

2. Organizamat ndrkombtar tkontabilitetit dhe auditimit

3. Organizamat vendor t kontabilitetit

dhe auditimit

Organizatat dhe institucionet profesionale si


67/286

g pmbrojts t etiks n paraktikn kontabl dhe t

auditimit

Federata Ndrkombtare e Kontabilistve (FNK-IFAC)

Bordi i Standardeve Ndrkombtare t Kontabilitetit(BSNK-IASB)

Komiteti i Standardeve Ndrkombtare tKontabilitetit (KSNK-IASC)

Bordi i Standardeve Ndrkombtare t Kontabilitetitpr Sektorin Publik (BSNKSP-IPSASB)

Bordi i Standardeve Ndrkombtare t EdukimitKontabl

Prof.dr.M.Aliu

Organizatat dhe institucionet profesionale si mbrojts


68/286

Organizatat dhe institucionet profesionale si mbrojtst etiks n paraktikn kontabl dhe t auditimit

Bordi i Standardeve Ndrkombtare tAuditimit dhe Dhnies s Siguris (BSNEKS-IAASB)

Bordi i Standardeve Ndrkombtare t Etikspr Kontabilistt

Panelli Kshillimor i Pajtueshmris

Komiteti i Profesionistve Kontabl tPunsuar (KPKP-PAIB)

Prof.dr.M.Aliu

Organizatat dhe institucionet profesionale si


69/286

g pmbrojts t etiks n paraktikn kontabl dhe t

auditimit

Shoqata Evropiane e Kontabilistve

Federata Evropiane e Kontabilistve

Prof.dr.M.Aliu

Organizatat dhe institucionet profesionale n paraktikn


70/286

g p pkontabl dhe t auditimit n Kosov

Shoqata e Kontabilistve t ertifikuar dhe Auditorve t

Kosovs SHKAK Bordi Kosovar mbi Standardet pr Raportim Financiar BKSRF

Kshilli I Kosovs pr Raportim Finanaciar KKRF

Komisioni pr standardet e kontabilitetit dhe auditimit

Komisioni pr standardet profesionale dhe sigurimin ecilsis

Komisioni pr licencim t auditorve, firmave audituese dheshoqatave profesionale t kontabilitetit dhe auditimit

Komisioni pr hetime dhe disiplin dhe

Komisione tjera sipas nevojs.

Prof.dr.M.Aliu

Nismat e organizimeve profesionale


71/286

Nismat e organizimeve profesionale Shoqata ndrkombtare e Kontabilistve m s pari sht

themeluar n Kongresin e par ndrkombtar t kontabilistve

n vitin 1904 t mbajtur n SHBA. Pas nj kohe t gjat m 1972 sht formuar Komitetindrkombtar pr kordinimin e profesionistve t kontabilitetit.

Gjat shek.XX themelimi i organizatave kombtare endrkombtare t kontabilistve pati jehon t madhe.

Federata Ndrkombtar e Kontabilistve, sht organizatndrkombtare e organizatave dhe shoqatave kombtare tkontabilstve. sht themeluar n vitin 1976 n Nju Jork. Nkt federat jan antarsuar 153 organizata kombtare tkontabilitetit t 113 vendeve t bots. Kjo organizat numron

mbi 2milion kontabilist t autorizuar apo publik, kontabilistprivat (kontabilist t subjekteve ekonomike) dhe kontabilist tsektorit publik.

Prof.dr.M.Aliu

Qlli i i F d t Nd k bt t K t bili t


72/286

Qllimi i Federats Ndrkombtare t Kontabilistve

1. Ngritjen e cilsis s raportimit financiar e q paraqetudhrfuess pr auditim ndrkombtar.2. Vendosjen dhe zhvillimin e kodeksit etik t kontabilistve.3. Prcaktimin dhe zgjedhjen e programeve arsimore dhe

trajnuese (trajnime) pr kontabilist.

4. Vlersimin dhe zhvillimin e teknikave t procesit tkontabilitetit menaxherial.5. Hulumtimin dhe analizn e infromatave mbi praktikn e

menaxhmentit t sektorit publik.6. Vendosjen e bashkpunimit t ngusht mes organizatave

regjionale dhe kombtare t kontabilitetit pr t ndihmuar nkrijimin e programeve dhe aktiviteteve prmes informataveteknike, materialit edukativ, pyetsorve, buletineve, etj.

Prof.dr.M.Aliu

Q d i i tik


73/286

Qndrimi etik

Robert Stack, Bazuarn eksperiencn time, t

sapodiplomuarit jan idealistfalemenderojm Zotin pr kt. Megjithat,sht mjaft e rrezikshme t mendosh se

mburoja juaj sht e plot dhe duhet t themikurrnuk do t dorzohemi. Presionet nuk nashkatrojn, ato rriten dhe, ne shpesh, nuk i

njohim ather, kur na zotrojn.

Prof.dr.M.Aliu

Entitetet e Biznesit


74/286

Standardet e Kontabilitetit

Interpretimet dhe RevistatProf.dr.M.Aliu

Entitetet e Biznesit

Firmat kontabl dhe

kontabilistt e miratuar

Komuniteti Financiar

(analist, bankier, etj.)

Instituti i ZbatimeveFinanciare

IKPM-AICPAInstituti Amerikan i Kontabil.

Publik t Miratuar

Akademikt

Publiku investues

Qeveria

Shoqatat industriale

Bordi i Standardeve tKontabilitetit Financiar

BSKF - FASB


75/286

Ballafaqimet profesionale dhe etika

Fokusimi i bizneseve n:

Rritjen e linjs minimale

Prballja e sfidave t konkurencs

Prqndrimi n rezultatet afatshkurtra

Qndrimet e cekura,

kontabilistt i vendos n nj mjedis konflikteshdhe presionesh

Prof.dr.M.Aliu



76/286


Pyetjet e shpeshta me t cilat ballafaqohemi gjat marrjes s nj

vendimi etik! far duhet br n rrethana t tilla? A sht kjo mnyr e shkmbimit t informacioneve financiare e

mir apo jo?, A sht e drejt apo e gabuar?

A i kam prshtatur rregullat? A po luaj sipas rregullave t lojs? A t`i injoroj rregullat? A do t ndikoj vendimi im negativisht n performancn e puns

sime? A do t shqetsohen eprort e mi? A do t mrziten kolegt e mi?

Prof.dr.M.Aliu

Sa jemi t gatshm pr vendim etik?!


77/286

Sa jemi t gatshm pr vendim etik?!

Shpesh nuk sht e leht!

T bsh veprimin m t drejt, T marrsh vendimin e duhur.

E drejta nuk sht gjithmon e leht pr t`ukonceptuar!

Vendimi bhet m i vshtir pr faktin se, nuk ekzistonnj konsensus publik n formulimin e nj sistemi etik t

pranueshm dhe q mundson zbatimin e protokollevet ndryshme.

Prof.dr.M.Aliu

Vendimi etik me vendosshmri!


78/286

Vendimi etik me vendosshmri!

A duhet t mbjells far apo fidane n tok zallore?

Toka zallore shpejt e lshon ujin, bima ose pemathahet!

A t pranohet sygjerimi mos mbjell n kt tok sevetm humb!

Jam i vetdijshm pr faktin por, do t mbjell sepsenga gjith kto bim ose fidane q po mbjell do tgjenden disa t tilla q do t lulzojn e japin frytinpara se t thahen! A ka lidhje me mua?

A ka lidhje me ty?

A ka lidhje me t gjith ne?

Prof.dr.M.Aliu

i j


79/286

Ligjerat 4-5

Parimet e Kontabilitetit dhe Auditimit siMbrojts t Etiks Profesionale

Prof.dr.M.Aliu

Prmbajtja:


80/286

Prof.dr.M.Aliu

Prmbajtja:

1. Parimet profesionale dhe etike tkontabilitetit

2. Parimet profesionale dhe etike tauditimit

h h b h l


81/286

Prgjithsisht mbi Parimet themelore

Fakti i pranimit t prgjegjsis pr t vepruarn interes t publikut, profesionin ekontabilitetit e vlersojm si pun apoveprimtari e cila ushtrohet mbi bazn eparimeve.

Kontabilistt profesional nuk kan prgjegjsiq t knaqin n mnyr specifike vetm

nevojat e nj klienti ose t nj pundhnsi tcaktuar.

Prof.dr.M.Aliu

Parimet e Kontabilitetit Prgjithshisht t


82/286

Parimet e Kontabilitetit Prgjithshisht tPranuara (GAAP-PKPP)

PKPP, jan parime themelore mbi t cilat mbshtett ushtruarit e profesionit kontabl q nga pikafillestare e deri n procesin e t raportuaritfinanciar.

PKPP, jan kuadr q prcakton cilat informata janprfshir n pasqyra financiare dhe si atoinformacione duhet t pasqyrohen.

PKPP, ngrthejn n vete qllimet themelore traportimit financiar dhe nj numr t madh tnocioneve dhe rregullave t prgjithshme e tveanta

Prof.dr.M.Aliu

Parimet e Kontabilitetit Prgjithshisht t


83/286

Parimet e Kontabilitetit Prgjithshisht tPranuara (GAAP-PKPP)

Shprehjet si jan: qllimet, standardet,konceptet, prcaktimet, metodat dhe rregullat,shpesh jan shfrytzuar pr prshkrimin e PKPP.

Profesionistt kontabl duhet t zbatojn PKPP,sepse aplikimi i ktyre parimeve sht masmbrojtse ndaj krcnimeve ndryshme t cilat

komprementojn profesionin kontabl.

Prof.dr.M.Aliu

Konceptet prgjithsht t pranuara t


84/286

Konceptet prgjithsht t pranuara tkontabilitetit

Koncepti i njsis ekonomike ( bussines entityconcept),

Koncepti i vazhdimsis s vrtet apo i

vijueshmris s veprimtaris (continuing concernconcept),

Koncepti i valuts stabile, d.m.th.stabiliteti i njsismonetare (stableperiod concept),

Koncepti i prcaktimit kohor, d.m.th.periudhsraportuese (timeperiod concept)

Prof.dr.M.Aliu

Koncepti i njsis ekonomike (bussines


85/286

Koncepti i njsis ekonomike (bussinesentity concept),

Sipas ktij koncepti njsia ekonomike (ndrmarrjaapo shoqria tregtare) sht njsi e vetme, e pavarurnga ndrmarrje t tjera apo pronar, pavarsisht asht fjala pr nj apo m shum pronar.

Ky subjekt gjat raportimit t gjendjes dhe suksesitfinanciar, n raportet financiare prfshin vetm atotransaksione t cilat kan t bjn vetm me atsubjekt. P.sh. Nse pronari i subjekt posedonautomjet, ai automjet nuk prfshihet n pasuris e

ndrmarrjes. Gjithashtu, shpenzimet pr derivatedhe mirmbajtje nuk mund t trajtohen si shpenzimet afarizmit.

Prof.dr.M.Aliu

Koncepti i vazhdimsis s vrtet apo i(


86/286

vijueshmris s veprimtaris (continuingconcernconcept),

Sipas ktij koncepti supozohet se njsia ekonomike(ndrmarrja apo shoqria tregtare) veprimtarin evet do ta vazhdoj ta ushtroj edhe n t ardhmendhe se nuk do t zvogloj ndjeshm aktivitetin e saj.

Mendohet se veprimtarin do ta vazhdoj edhe nrast se punon me humbje, deri n kohn sa ekzistonshpresa pr nj fitim n t ardhmen.

N kundrshtim me kt koncept, sht e mundur tflitet pr ndalimin e funksionimit apo likuidimin.

Prof.dr.M.Aliu

Koncepti i prcaktimit kohor, d.m.th.periudhs


87/286

Koncepti i prcaktimit kohor, d.m.th.periudhsraportuese (timeperiod concept)

Ky koncept sht i lidhur me konceptin evazhdimsis s vrtet apo t vijueshmris sveprimtaris dhe krkon q raportimi financiar t

bhet n periudha t caktuara kohore. Ajo mundt jet njher n vit, dy her, katr her apoedhe m shkurt apo m gjat.

Si zakonisht pr nevoja t shfrytzuesve tjashtm pasqyrat financiare dorzohen nj hern vit.

Prof.dr.M.Aliu

Koncepti i valuts stabile, d.m.th.stabiliteti i njsis( bl )


88/286

monetare (stablecurrency concept),

Sipas ktij koncepti supozohet se aftsia blerse e

njsis monetare gjat asaj periudhe nuk ndryshon. T gjiitha kategorit ekonomike dhe aktivitetet afariste

jan vlersuar n njsi monetare. Pasyrat financiare hartohen pr nj periudh t caktuar

kohore, andaj n rast t inflacionit apo deflacionitpozicionet bilancore nuk jan vlersuar me njsimonetare t vlers s njjt.

Kshtu mund t ndryshoj dukshm pasqyrimi real igjendjes dhe i suksesit financiar t subjektit.

N rast t inflacionit duhet t bhet rivalorizimi sipaskoeficientit t cilin e publikon institucioni prkats ivendit t subjektit afarist.

Prof.dr.M.Aliu

Parimet prgjithsisht t pranuara t


89/286

p gj pkontabilitetit

Parimi i vlers furnizuese apo kostoja e furnizimit(cost principle),

Parimi i objektivitetit (objectivity principle), Parimi i realizimit (realization principle),

Parimi i prputhjes (matching principle), Parimi i materialitetit (materiality principle), Parimi i plotsis (full-disclosure principle), Parimi i vazhdimsis apo i konsistencs (consistency

principle), Parimi i kujdesit apo maturis (conservatism

principle)

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i vlers furnizuese apo kostoja e


90/286

p jfurnizimit (cost principle)

Sipas ktij parimi, krkohet q evidentimi i transaksioneve t bazohetn vlern furnizuese apo koston e furnizimit. Ky parim ndryshon ngaparimi i vlersimit me mimet e tregut (market value principle) ose ikostos s zavendsimit (replacement kost principle).

Sipas parimit t kostos historike, t gjitha veprimet q lidhen mesigurimin e t ardhurave, pagesn e shpenzimeve dhe me lindjen e t

drejtave e t detyrimeve financiare duhet t rregjistrohen nkontabilitet me vlern e tyre n datn e kryerjes s veprimeve.

Ky parim krkon q aktivet dhe detyrimet t vazhdojn t mbahen nkontabilitet me t njjtn kosto historike.

Kur nj veprim ekonomiko-financiar shoqrohet me lvizjet monetare

(me pagesa ose arktime), ather kostoja historike konsiderohetbaraz me shumn monetare t paguar ose t arktuar efektivisht.

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i vlers furnizuese apo kostoja e


91/286

p jfurnizimit (cost principle)

Baza pr vlersimin e vlers furnizuese (kostos furnizuese)jan t dalat reale monetare q kan ndodhur apo do tndodhin pr pagesn e detyrimeve gjat furinizimit tndonj pasurie.

Nse pr furnizimin e nj aseti sipas dokumentacionitkontabl jan paguar 20,000, ai aset evidentohet sipasasaj vlere t paguar, pavarasisht nga ajo se sa realisht vlenai aset.

Vlera furnizuese sht baza e cila meret pr prllogaritjen ezhvlerimit vjetor t asetit prkats.

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i objektivitetit (objectivity principle)


92/286

Sipas ktij parimi, krkohet q t gjitha rregjistrimet kontabl duhet tbazohen sa t jet e mundur m shum n t dhna q mund tprcaktohen n mnyr objektive.

Prcaktimi i objektivitetit krkon q do rregjistrim t bazohet ndokumenta q pasqyrojn veprimet direkte ndrmejt dy ose mshum palve q kan interesa t kundrta ndrmjet tyre. interesi i shitsit sht q t shes me mim sa m lart kurse, interesi i blersit sht q t paguaj nj mim sa t jet e mundur

m t vogl Kjo pasqyrohet n dokumntat e secils pal!

N rastet e pamundsis s prcaktimit objektiv t vlers s njshpenzimi (si sht amortizimi), ather lejohet prdorimi i kriterevetjera t prcaktimit, si psht kriteri i kostos reale t aktivit dhe

jetgjatsis s prdorimit t tij. Sipas ktij parimi raportet financiare duhet t hartohen sipas tdhnave objektive t cilat jan t dokumentuara apo n baz tdhnave t cilat mund t verifikohen n do moment nga do auditor ibrendshm apo i jashtm.

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i realizimit apo i fitimit t t ardhurave( li ti i i l )


93/286

(realization principle)

Sipas ktij parimi, krkohet q t ardhurat t njihen ather kur

ato realisht jan realizuar (fituar), kurse jo n kohn kur realishtjan pranuar parat. Sipas ktij parimi edhe shpenzimet njihen njsoj n kohn kur

kan ndodhur e jo n kohn kur jan paguar. T ardhurat nuk jan t barabarta me arktimet dhe shpenzimet

nuk jan t barabarta me pagesat. E ardhura prkufizohet si dobi ekonomike e cila e rrit ekuitetin

nprmjet rrjedhave brenda, ose nprmjet shtimit t pasurisose paksimit t detyrimeve.

Shembuj t rrjedhave brenda t dobive ekonomike q nuk

paraqesin t hyra jan mbledhja e t arktueshmeve dhe pranimiavanc i parave pr shrbimet q ende nuk jan kryer.

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i realizimit apo i fitimit t t ardhurave


94/286

p(realization principle)

Kushtet pr njohjen e t ardhurave:Malli apo shrbimi t jet dhn blersit,

Blersi t mos ket vrejtje pr cilsin

Pronsia dhe rreziku t kish kaluar teblersi,

Q shitja t mund t shprehet n vler dhe

T mos ket paqartsi n pages.

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i prputhjes (matching principle)


95/286


Sipas ktij parimi duhet t bhet prputhja e tardhurave dhe shpenzimeve pr periudhn prkatsedhe t konstatohet rezultati financiar, q mund t jet: Fitim apo Humbje

Shpenzimet e nj periudhe prkatse prfshijn t gjithapaksimet e elementeve pasuror t njsis ekonomikeq kan kontribuar n krijimin e t ardhurave t ksaj

periudhe.

Ky parim me cilin parim sht i lidhur?

Prof.dr.M.Aliu



96/286


Parimi akrual (rrjedhs) Parimi i prputhjes s prkatsis kohore

krkon kryerjen e rregjitrimeve kontabl sipas

parimit t t drejtave t konstatuara, qbazohet n momentin e realizimit (maturimit)t nj veprimi dhe jo sipas parimit t bazsmonetare (pagess faktike t nj shpenzimi

ose t arktimit faktik t nj t ardhure)

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i materialitetit (materiality principle)


97/286

Sipas ktij parimi, krkohet q t`u

prmbahemi t gjitha rregullave t cilat kanrndsi pr krijimin e pasqyrs reale prsubjektin afarist q raportojm.

Prmbajtja mbi formn Mund t mos paraqiten ato informacione

financiare t cilat nuk ndikojn n cilsin e

raportimit financiar apo mund t ndikojnnegativisht n vendimarjen e atyreshfrytzuesve.

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i materialitetit


98/286

T gjith zrat material duhet t prezentohen ndaras n pasqyrafinanciare. Shumat jomateriale duhet t grumbullohen nshuma q i prkasin natyrs s njejt apo funksionit tngjashm, dhe nuk nevojitet t prezentohen ndaras.

Pasqyrat financiare jan rezultat i prpunimit t nj numri tmadh t transaksioneve t cilat mblidhen sipas natyrs s tyre(p.sh. pagat, shpenzimet e vendqndrimit) apo sipas funksionit

(p.sh. shpenzimet administrative apo t shitjes). Nj z i cili nuk sht aq i materializuar pr tu prezentuar

posarisht n ballinn e pasqyrave financiare, mundet t jetaq i materializuar sa t mund t prezentohet ndaras n shnimetsqaruese.

Materialiteti varet nga madhsia dhe natyra e zrit t vlersuarn rrethanat e posame t lnies s tij jasht, apo n krahasimme zrat e tjer t cilt vlersohen s bashku.

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i plotsis (full-disclosure principle)


99/286

p ( p p )

Sipas ktij parimi, krkohet q raportet financiare t

prmbajn t gjitha informatat e rndsishme pr tvlersuar mbi afarizmin e ndrmarrjes.

Kjo nuk don t thot se raportet duhet t jen t ngarkuarame detaje t parndsishme, por me plotsi nnkuptojm

se asnj informat q sht e rndsishme pr shfytzuesite informacioneve nuk mund t lehet jasht raportevefinanciare.

Prmbajtja mbi formn

Ky parim ka t bj me regjistrimin e plot ttransaksioneve dhe me raportimin e plot t tyre.

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i vazhdimsis apo i konsistencs


100/286

(consistency principle)

Sipas ktij parimi, krkohet q rigorozisht t zbatohenrregullat dhe procedurat e aprovuara pr hartimin dheprezantimin e pasqyrave financiare.

Ky parim sht kusht pr krahasimin e raporteve

financiare prgjat periudhave t ndryshme raportuese. Aktivitetet afariste duhet prej nj periudhe raportuese n

tjetrn t evidentohen sipas rregullave t aprovuara mhert.

Nse vjen deri te ndonj ndryshim duhet t tregohetarsyeja e ndrimit dhe t kuantifikohet ai ndikim nrezultatin financiar.

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i vazhdimsis sipas SKK1


101/286

p

Gjat prgatitjes s pasqyrs financiare, menaxhmenti duhet tvlersoj mundsin e ndrmarrjes pr t vazhduar veprimin esaj.

Pasqyrat financiare duhet t prgatiten n baz t Parimit tvazhdueshmris s afarizmit, prve se ne rastet kur

menaxhmenti mendon t ndal afarizmin, apo nuk ka ndonjalternativ tjetr reale prve ndprerjes.

N nj rast t till, pasqyrat financiare nuk duhet t prgatitenn baz t parimit t vazhdueshmris s afarizmit, si dhe njgj e till duhet t tregohet si dhe t tregohet arsyeja pse

ndrmarrja nuk sht n prputhje me kt parim.

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i kujdesit apo maturis - konservatorizmit( ti i i l )


102/286

(conservatism principle)

Sipas ktij parimi, pasiguria sht pjes prbrse eafarizmit, pikrisht kur sht fjala pr ardhmrin e biznesit.

Sipas ktij parimi, si rregjistrimi kontab i veprimeve q kant bjn me t ardhurat, shpenzimet ose me treguesit etjer t veprimtaris s nj njsie ekonomike, ashtu edheparaqitja e tyre n pasqyrat financiare duhet t bhet mekujdes t madh pa teprime dhe eufori. Ato duhet tpasqyrohen me nj madhsi realisht t garantuar, kursevlersimet e llojeve t ndryshme t aktiveve dhe t pasiveve

nuk duhet t karakterizohen as nga mbivlersime, as ngannvlersime.

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i kujdesit apo maturis - konservatorizmit


103/286


Sipas ktij parimi, fitimet e teprta q mund t rrjedhin ngangritja e vlers s aktiveve t ndryshme do t rregjistrohenvetm mbas realizimit t tyre faktik, kurse humbjet emundshme t elemenetve pasuror duhet t regjistrohenvetm n momentin e ndodhjes dhe t matjes s tyre.

Kur kostoja sht m e ult se mimi i tregut, ather gjendjamateriale duhet t vlersohet me koston, kurse kur kostojasht m e lart se mimi i tregut ather kto rezerva duhett vlersohen me mimin e tregut.

N kt mnyr bjm nj korrigjim t rndsishm t parimitt kostos historike.

Prof.dr.M.Aliu

Parimi i kujdesit apo maturis - konservatorizmit


104/286


Parimi i konservatorizmit, t hyrat i njohim vetmather kur ato realisht jan realizuar, kur jan fituar,gjegjsisht kur jan t sigurta, kurse shpenzimet edheather kur jan t mundshme.

Pr shkak t paqartsis n vitin afarist tentohet ttregohet fitim mundsisht m i vogl, ashtu q nj pjese tij t bartet pr periudha t ardhshme raportuese.

Pasuria nnvlersohet kurse detyrimet mbivlersohen.

Ky aprim nuk mund t prdoret pr qllim t mshefjesapo ikjes nga tatimi n fitim.

Prof.dr.M.Aliu

Parimet e puns profesionale


105/286

Instituti Amerikan i Ekspertve Kontabl iprcakton kto parime:

Pavarsia, ndershmria dhe objektiviteti,

Aftsia (kompetenc) profesionale dhe

standarde teknike Prgjegjsia ndaj klientve

Prgjegjsia ndaj kolegve

Prgjegjegjsi t tjera dhe praktik profesionale

Prof.dr.M.Aliu

Pavarsi ndershmri dhe objektivitet


106/286

Pavarsi, ndershmri dhe objektivitet

Eksperti kontabl profesionin e vet duhet ta ushtroji pavarur nga ata q ai u ofron shrbime,

Duhet t ruajn ndershmrin dhe objektivitetingjat ushtrimit t profesionit.

Nuk duhet t shtrembrojn faktet

Gjykimet e tyre nuk duhet t varen nga t tjerr

Trego n cilat raste mund t cnohet apo kufizohetpavarsia e ekspertit kontabl?

Prof.dr.M.Aliu

Aftsia profesionale (kompetenc) dhe


107/286

standarde teknike

Eksperti kontabl duhet t respektojstandardet teknike t degs prkatse dhe tsynoj vazhdimisht rritjen e aftsis

profesionale dhe t cilsis s shrbimeve ttij.

Prof.dr.M.Aliu

Prgjegjsia ndaj klientve


108/286

Prgjegjsia ndaj klientve

Eksperti kontabl duhet t jet i drejt dhe indershm me klientt e tij dhe t`u shrbej sam mir, duke treguar korrektsi profesionalepr intresat e tyre dhe duke qndruar gjithmonkmbnguls pr prgjegjsisit q ka parapublikut

Prof.dr.M.Aliu

Prgjegjsia ndaj kolegve


109/286

gj gj j g

Eksperti kontabl duhet t sillet n at mnyrt q t nxit bashkpunimin dhe t ruajmarrdhnie t mira me antart e nj

profesioni.

Prof.dr.M.Aliu

Prgjegjegjsi t tjera dhe praktikprofesionale


110/286

profesionale

Eksperti kontabl duhet t sillet n nj mnyrt till q t ndikoj n ngritjen e nivelitprofesional t degs dhe t aftsive t tija pr

t`i shrbyer sa m mir publikut.

Prof.dr.M.Aliu

Ligjerat 6


111/286

Ligjerat 6

Dilemat Etike dhe Ushtrimi i Profesionit tKontabilitetit dhe Auditimit

Prof.dr.M.Aliu

Prmbajtja:


112/286

Prof.dr.M.Aliu

j j

1. Ngjarjet me dilema etike

2. Krcnimet q ndikojn n mos

respektimin e parimeve themelore

3. Masat mbrojtse pr zvoglimin ekrcnimeve

4. Zgjidhja e konfliketeve etike

Ngjarjet me dilema etike


113/286

Ngjarjet me dilema etike

Prof.dr.M.Aliu

Skandali !


114/286

N Itali alarmohet pr nj kriz financiare t firms Parmelat,kompani e njohur n industrin ushqimore, si prodhuese equmshtit dhe produkteve qumshtore me afat tqndrueshmris.

Kompania prjetoj nj humbje t pashpjegueshme prejdhjetra miliard dollarve nga llogarit e saja financiare.

Shum bujq nuk jan paguar pr qumshtin q e kan furnizuarkt kompani.

35 mij puntor i humbn vendet e tyre t puns.

Ish kreu i kompanis dhe dy drejtor financiare jan n mes t20 personave t hetuar pr mashtrim kriminal!?

Prof.dr.M.Aliu

Skandali !

!Skandali


115/286

Auditort dhe bankat menjher muarn n vshtrim nga afrgjendjen financiare dhe librat e kompanis dhe gjetn se mshum se 38% t totalit t aktiveve t Parmalat ishin depozituarn llogarin bankare t Banks s Ameriks t degs n ishujtKajman.

N dhjetor t 2003 Banka e Ameriks zyrtarisht njoftoi se nllogarin e fondeve nuk ekziston kjo ngarkes.

Hetimet q pasuan nga prokurort italian kan gjetur sedrejtuesit e kompanis falsifikuan dokumentet zyrtare, dhe kanpasqyruar pasuri t imagjinuara n llogarit bankare. Kshtu,gjat nj periudh 15-vjeare, ata kan fshehur m shum se16.2 miliard dollar detyrime dhe kompania ka falimentuar m

27 Dhjetor 2003. Rasti ishte jashtzakonisht i popullarizuar (prfolur), kishim t

bjm me nj kompani shumkombshe me kapital m t madhse 9.2 miliard dollar.

Prof.dr.M.Aliu

!

Skandali


116/286

N vitin 2001, Enron Corporation, ishte nj ndr shtat shoqrit

shumkombshe, e cila merej me tregtimin e energjis me seli nHjuston, Teksas, SHBA e cila u shemb si nj grmadh, kur firmatvlersuese t kreditit prgatitn vlersimet e tyre pr borxhet ekompanis.

Borxhi ishte prdorur pr t shtrir veprimet e biznesit t saj n tregjedhe produkte t reja.

Disa nga aktivitet e reja prfunduan me humbje e q nuk u deklaruan siduhet nga menaxhert e korporats. Kur kto humbje u deklaruan u vshtirsua mundsia q korporata t

mar financime shtes dhe ajo ishte e paaft t prmbush detyrimetndaj borxhlijve.

Vlera e korporats n treg ra shum, krijoj humbje pr shum

investitor. Shum puntor humbn vendet e tyre t puns Humbn kursimet e pensioneve, Kreditort nuk aritn t kthejn shumat e dhna.

Prof.dr.M.Aliu

Skandali

Skandali


117/286

Investitort e Enron-it dhe kreditort i paditn menaxherr ekompanis, me akuzn se ata ishin keqinformuar nga raportet e

dhnanga menaxhert. Menaxhert kishin marr rroga t larta dhe kompensime tjera lidhur

mefitimine lart dhe rritjenq ata kishin paraqitur pr kompanin. Xhef Skilling, drejtor ekzekutiv dha dorheqje m 14 gusht 2001. Ai i

kishte trhjekur investimet e veta!

Investitort dhe kreditort dhe shum antar t Kongresit Amerikan,t cilt falimentuan e falimentimin e Enron-it, argumentuan semenaxhert kishin prfituar nga veprimet e biznesit pr fitimepersonale n vend t fitimeve pr pronart e kompanis.

Andrew Fastow -shef i zyrs s financave t kompanis, kishte fituar45 miljard $ nga nj partner i tij.

Edhe avokatt e firms ishin bashkfajtor si prfaqsues t firms.

Prof.dr.M.Aliu

a da

Skandali


118/286

Firma m e vjetr n kontabilitet Artur Andersen, audituesi i saj, u gjetfajtor nga drejtsia pr shkak t asgjsismit t dokumentave t Enron-

it, dhe u padit pr 20miljard$ Andrew Fastowshef i zyrs s financave t kompanis, u padit me 78

akuza pr t mashtrimit dhe pastrimit t parave. U cilsua hajdut i cilie shkatroi Enron-in

Ndihmsi i financave Copper u dnua pr mshefjen e detyrimeve,

Timothy Belden u dnua me 5 vjet burg dhe gjob prej 250,000$ prmanipulimet me mimet e energjis. Klif Baster nj menaxher i Enron-it, i zemruar dhe i penduar Mundt

kesh gjithka anga pasuria, por nse e humbsh shprtin ke humburgjithshka

Prof.dr.M.Aliu

Procesi i skandaleve t kompanive


119/286

Prof.dr.M.Aliu

Procesimikontabl

Informacionikontabl

Auditimi iprocesit dhe

Pasqyravefinanciare

Menaxhmenti

Investitortdhe kreditort)

Puntortdhe

publiku

Zanafilla eproblemit

Psuesitm t

mdhej

Skandali


120/286

N vitin 1999 kjo kompania WorldCom ishtevlersuar me 180 bilion dollar.

Fillimisht ajo ishte nj agjenci e vogl vendore etelekomunikacioneve, por shpejt u b njra ndr

furnizueset kryesore t ksaj industrie. Si pasoj e veprimeve t parregullta mashtruese t

bra me shpenzimet dhe investimet kapitale, u krijuanj mbivlersim i aksioneve t World-Com-it.

N dhjetor t 2002 njsia e ngarkuar pr investigimhetoi gjasht drejtuesit e saj.

Prof.dr.M.Aliu


121/286

Prof.dr.M.Aliu

Plani i pensioneve

Shum pensionist humbn kursimet e pensioneve

Distancimi i plot i kontabilistve dhe auditorve ngaveprimet joprofesionale dhe joetike


122/286

veprimet joprofesionale dhe joetike

Profesionistt kontabl (kontabilist dheauditor), ka ndrmorn pr tejkalimin e ksajgjendje dhe pr rikthimin e besimit tek publiku?

T gjtha veprimet joetike e kan nj shkaktar tprbashkt;

- veprimet joprofesionale dhe joetike

T gjitha pasojat fillimisht rndojn mbi tvegjlit,

m von edhe mbi t mdhejt dhe

n fund mbi t gjith ne.Prof.dr.M.Aliu

?


123/286

Tregoni se n rajon dhe n Kosov, a kemi pasndonj rast t ngjajshm pr t`a krahasuar merastet e prmendura q kan ndodh n vendete bots

Por,

normalisht duke pas pr baz kushtet dherrethanat ekzistuese n rajon dhe n vend?

Prof.dr.M.Aliu

Gjykoni n aspektin etik pr prfitimin!


124/286

jy p p p

Prof.dr.M.Aliu

Prfitimi Etika

Gjykoni n aspektin etik pr prgjegjsin!


125/286

jy p p p gj gj

Prof.dr.M.Aliu

Prgjegjsia Etika

Mnyrat e t prceptuarit t bizneseve


126/286

y p p

Prceptimi tradicional i biznesit Prceptimi bashkkohor apo etik i biznesit

Prceptimi tradicional i biznesit Prona shoqrore

Pasuria e ndrmarrjes prbn nj pasuri t prbashkt pr pronartkurse,

Punonjsit e trajtojn si pron t huaj

Prceptimi bashkkohor etik i biznesit Pasuria e nj biznesi individual apo e nj kompanie prbn nj pasuri t

prbashkt pr: t punsuarit dhe menaxhert n njrn an dhe pronart dhe shtetin n ann tjetr

Prof.dr.M.Aliu

Prceptimi tradicional dhe ai bashkkohor


127/286

p

Sipas prceptimit tradicional mbi biznesin, tpunsuarit e menaxhert n njrn an dhe pronart eshteti n ann tjetr referencn e kan t njanshme,sepse vetveten e shohin vetm si kontribues, kurse si

prfitues t vetm t biznesit i konsiderojn pronart. Sipas prceptimit bashkkohor apo etik, pr biznesin t

punsuarit e menaxhert n njrn an dhe pronart eshteti n ann tjetr referencn e kan t dyanshme,

sepse vetveten fillimisht e shohin si kontribues, kursem von edhe si prfitues.

Prof.dr.M.Aliu

Kuadri konceptual i t vepruarit etik


128/286

Rrethanat, n t cilat punojn profesionistt kontabl,mund t ojn n krcnime specifike ndaj respektimitt parimeve themelore.

sht e pamundur q t prkufizohet do situat e cilakrijon krcnime dhe t specifikohet veprimi iprshtatshm q on n zvoglimin e efekteve t tyre.

Mund t ndryshojn si natyra e angazhimeve ashtuedhe punt q duhet kryer, andaj pr rreziqet(krcnimet) e ndryshme q mund t ekzistojn do t

duhet t zbatohen masa mbrojtse t ndryshme.

Prof.dr.M.Aliu



129/286

Ishin disa nga arsyet q krkohet q nj profesionist kontablt identifikoj, vlersoj dhe t trajtoj krcnimet q i bhenrespektimit t parimeve themelore

dhe jo

Thjesht t respektoj nj paket t rregullave specifike, t

cilat mund t jen arbitrare. N qoft se krcnimet e identifikuara nuk jan krejt t pa

parndsishme, nj profesionist kontabl duhet q, atje ku kjosht e prshtatshme, t zbatoj ato masa mbrojtse, t cilateleminojn krcnimet ose i zvoglojn ato n nj nivel t ult,t atill q nuk kompromenton respektimin e parimevethemelore.

Prof.dr.M.Aliu



130/286

Nj profesionist kontabl sht i detyruar tvlersoj do krcnim q i bhet respektimitt parimeve themelore, kur ai ka dijeni pr

kto krcnime ose, kur n mnyr tarsyshme, mund t parashikohet se ai ka dijenipr rrethanat apo marrdhniet q mund tkompromentojn respektimin e parimevethemelore.

Prof.dr.M.Aliu



131/286

Pr vlersimin e rndsis s nj krcnimi, njprofesionist kontabl duhet t mbaj parasyshsi faktor sasior ashtu edhe ata cilsor.

Prof.dr.M.Aliu

Krcnimet q ndikojn n mos respektimin e parimevethemelore


132/286

Respektimi i parimeve themelore, mund t krcnohetpotencialisht nga nj shumllojshmri. Por ndr to

jan:

egoizmi (interesi vetiak)

vet rishikimi

favorizimi (prkrahja)

familjariteti dhe

friksimi

Prof.dr.M.Aliu

Krcnimet q ndikojn n mos respektimin eparimeve themelore


133/286

parimeve themelore

egoizmi (interesi vetiak), si krcnim i respektimit tparimeve themelore ndodh si rrjedhoj e interesavefinanciare ose t intereseve t tjera t njprofesionisti kontabl, ose t nj antari tdrejtprdrejt apo t ngusht t familjes s tij. Varsia e tepruar nga shuma e honorareve t pagesave nga

nj klient. Ekzistenca e nj marrdhnie t ngusht biznesi me

klientin. Shqetsimi pr humbjen e mundshme t nj klienti. Punsimi potencial tek nj klient.

Prof.dr.M.Aliu



134/286

parimeve themelore

vet rishikimi, si krcnim i respektimit t parimevethemelore mund t ndodh n rastet kur nj gjykim idhn duhet t rivlersohet nga vet profesionistikontabl q sht prgjegjs pr dhnien e ktijgjykimi. Zbulimi i nj gabimi t rndsishm gjat procesit t

rivlersimit t puns t profesionistit kontabl. Raportimi lidhur me mnyrn e funksionimit t sistemeve

financiare, ku profesionisti kontabl ka marr pjes nhartimin dhe zbatimin e tyre.

Prgatitja e t dhnave origjinale, q prdoren pr tgjeneruar regjistrimet, t cilat prbjn shtjet pr t`ushqyrtuar n kuadrin e angazhimit.

Prof.dr.M.Aliu



135/286

parimeve themelore

favorizimi (prkrahja), si krcnim i respektimitt parimeve themelore mund t ndodh kurnj profesionist kontabl favorizon nj

qndrim apo nj opinion deri n at pik, saq kompromentohet objektiviteti imvonshm.

Prof.dr.M.Aliu



136/286

parimeve themelore

Familjariteti, si krcnim i respektimit tparimeve themelore mund t ndodh nrastet kur pr shkak t nj marrnie t afrt,

nj profesionist kontabl bhet shumdashamirs (tregon shum simpati) ndajinteresave t t tjerve.

Prof.dr.M.Aliu



137/286

parimeve themelore

Friksimi, si krcnim i respektimit t parimevethemelore mund t ndodh kur njprofesionist kontabl, n kryerjen e nj

veprimi me objektivitet, mund t frenohetprej rreziqeve aktuale ose t marra me mend(rreziqet q mund t rrjedhin m von).

Prof.dr.M.Aliu

Zgjidhja e konflikete etike


138/286

Gjat vlersimit t respektimit t parimevethemelore, nga nj profesionist kontabl mund tkrkohet t zgjidh nj konflikt q ka t bj mezbatimin e parimeve themelore.

Profesionisti kontabl inicon nj proces jo formal tzgjidhjes s konfliktit, ai duhet t marr nkonsiderat, si pjes prbrse t proesit t

zgjidhjes, qoft individualisht ose edhe s bashku,faktort e mposhtm:

Prof.dr.M.Aliu

Zgjidhja e konflikteve etike - faktet


139/286

Faktet prkatse; shtjet etike q lidhen me faktet;

Parimet themelore q lidhen me shtjen n

fjal; Procedurat e brendshme t vendosura dhe

Drejtimet alternative t veprimit.

Prof.dr.M.Aliu

Masat mbrojtse pr zvoglimin e krcnimeve


140/286

Masat mbrojtse t cilat mund t eleminojnose t zvoglojnp krcnimet n nj nivel tult t pranueshm, ndahen n dy kategori t

mdha: masat mbrojtse q krijohen nga profesioni,

legjislacioni ose rregullat; dhe

masat mbrojtse t mjedisit t puns.

Prof.dr.M.Aliu


141/286

Prof.dr.M.Aliu

A mund t premtoni

T thoni t vrtetn,Vetm t vrtetn, dhe

Asgj tjetr pos tVrtets?

Mundem.Un jam njkontabilist.

Ligjerata 7


142/286

Ligjerata 7

Pasojat nga dshtimi I etiks s kotabilistve dheauditorve

T kuptuarit e Etiks s Kontabilitetit

Nj Dshtim i profesionalizmit

dhe Integritetit

142

Historiku i pjesrishm i blerjeve( t i ) t W ldC


143/286

(prvetsimeve) t WorldCom

Williams Telecom $2.5 billion

MFS Communications,

TCL Telecom $12.4 billion

BLT Technologies, NLnet

Brooks Fiber Properties $2 billion

CompuServe merger

MCI $40 billion

ActiveNet

CAI Wireless Systems

SkyTel

Intermedia Communications $6 billion

143

Strategjia e Bernie Ebbers-itBernie Ebbers


144/286

Ai kishte msuar nj formul shum t thjesht t blerjes

q garantonte sukses.Nj rishits i cili ishte i interesuar pr shitjen e LDDS kishtethir n zyr dhe kishte drguar me faks nj pyetsor tshkurtr, duke krkuar pasqyrat financiare dhe disa sendet tjera.

"Ne do t shikojm n ndrkoh dhe do t vendosim se sane mund t paguajm," tha nj ish-llogaritar i LDDS.Nse t ardhurat e tij ishin t mira dhe ai ishte me mim idrejt, ather standardi i pageses pr te ishte gjasht hert ardhurat vjetore t kompanis.

M t mirn q ai mund t marr ishte tre apo katr fishi.Ne duhet ta pranojm, 12 fishin e t ardhurave pr tremujorin e ardhshm. Ky sht fundi. Ishte nj marrveshje eshklqyer. Dhe kemi gjetur njerz t till gjat gjith dits."-Nga L. Jeter

144


145/286

Ritja dhe Rnia e WorldCom

145

Raporti i Shpenzimeve dhe tArdhurave


146/286

Ardhurave

Shpenzimet

______________ = (jo m shum se) 42%

T ardhurat

Sipas nj analize t thjesht:

Shpenzimet mernin pjes me 42% kurse

T ardhurat mernin pjes me 58%

146

Presioni i madh pr t Raportuar t Ardhura t mdha

"WorldCom e prezantonte veten si nj kompani me nj rritje tlart dhe se rritja e t ardhurave sht n mnyr t qart


147/286

lart, dhe se rritja e t ardhurave sht n mnyr t qartnj komponent i rndsishm pr suksesin e WorldCom-it n

fillim.Prgjithsisht n vitin 2000 dhe 2001, kushtet e tregut prindustrin e telekomunikacionit u prkeqsuan, WorldCom ...vazhdoi megjithat t posqyroi t dhna mbreslnse mbirritjen e t ardhurave, kshtu Ebbers dhe Sullivan vazhduan tsigurojn Wall Street q WorldCom mund ta mbaj kt nivelt rritjes.

N thelb, WorldCom pohoi se suksesi i saj ishte menaxhimi itrendeve t industris e q kan dmtuar t gjithkonkurrentt e saj. Kto premtime, pr rritjen me dy shifrasht prkthyern presion brenda WorldCom pr t arritur

kto rezultate.Nj zyrtar na tha, theksi mbi t ardhurat sht n do tull t

ndrtess . (El Beresford)

147

Kim Emigh, Kontabiliteti pr Dhembje(i mjer)


148/286

Fotografia e Worldcom dhe MCItregon se ata jan nj biznes meprobleme dhe se gjendja e tyre poprkeqsohet pr do dit e m keq,"tha Pat Brogan, nj analist i telekomitn firmn Grupi Paralajmrues,investitor pr ann krkimore."Ekonomiksi i industris sht imjerueshm. Praktikat e kontabilitetitpo vendosin nj rrjedh n industridhe kjo sht n qendr t vmendjes.Rritjet e larta q po trbonin industrinn fund t viteve '90 mund t kenqen t nxitura nga praktikat ekontabilitetit.

Kim Emight e ndihmoj Worldcom-int shihte dritn, ata i treguan dern.

148

Nga: Kontabiliteti pr Dhembje

"Direktiva zbriti m 12 dhjetor 2000, nga Frank Guckes, nj menaxher i kontabilitetit, por


149/286

j , g , j , pme urdhr, e-maili i tij thoshte, nga zyrtari m i lart teknik i Worldcom-it, Fred Briggs.Urdhri, n thelb, ishte pr t gjith punonjsit q ndrlidheshin me projekte kapitale n

divizionin e sistemit t rrjeteve. Tani e tutje divizioni i sistemit t rrjeteve t mosllogariten si pjese e projekteve kapitale, por t jen t njihen si nj shpenzim. E-mailshkoi edhe n divizionet tjera n kompani.

"Shumica e jo-kontabilistvei mbylln syt n kt pik, por dallimi sht se kjo mund

t prshkruaj nj tablo false t gjendjes financiare t kompanis. N qoft se parat eshpenzuara pr puntor jan pjes e nj projekti kapital, ather ato para jan pjes enj aseti dhe jo nj shpenzim. N afat t gjat, n qoft se pjest e kapitalit janshkruar si shpenzime, ato reduktojn fitimin neto t kompanis dhe gjithashtureduktojn taksat e saj. sht problem i kundrt nga far hetuesit zakonisht shohin -por ende mund t ket pasoja ligjore.

"Emigh kishte vlersuar se direktiva mund t ket ndikuar 35,000,000$ t shpenzimevekapitale pr puntor, dhe ndoshta shum m tepr, n varsi t asaj q sht br nndarjet.

149

Katr Aspektet e mashtrimit t WorldCom


150/286

Mbylljen (rregullimin, lirimin) e padrejt t akrualeve.

Regjistrimi i t ardhurave t padokumentuara, regjistruar sifitimii pashprdar (i mbajtuar) i korporatave".

Mbyllja e hendekut "Nj qasje e prditshme ekontabilitetit ndaj ktij vendimi.

Kapitalizimi i kostove t linjs (repartit).

150

Aspekt i par:Lirimin e paarsyeshm t akrualeve


151/286

p y

Lshimi jo i drejte i akrualeve kishte disa tipare tprbashkta.

Ato ishin t drejtuara nga antar t lart t financavekorporative t organizats....

Ato nuk shfaqen n rrjedhn normale dit-pr-dit, por nvend te ksaj shfaqen n javt pas prfundimit t tremujoritn fjal.

Koha dhe shumat e lshuara nuk jan mbshtetur nga analizabashkkohore ose dokumentacione.

M domethns ishte fakti se, punonjsit e WorldCom-it tprfshir n deklaratat e njohura, kuptuan q ato ishin tpadrejta. Disa madje ngriten edhe shqetsime pas lshimit tdeklaratave. "(Beresford)

151

Aspekti i dyt:Njohja e t ardhurave t larta t padokumentuara


152/286

N fillim t vitit 1999, personeli i WorldCom bri nj rritje t madhe

t t ardhurave kontabile pas mbylljes s shum periudhave tremujore me qllim pr t raportuar se ajo kishte arritur objektivat esaj pr rritjen m t lart t t ardhurave q Ebbers dhe Sullivankishte vendosur ....

Shumica e t ardhurave t dyshimta ... ishin rezervuar pr llogarite t ardhurave.... shnimet e diskutueshme t t ardhurave t pashprndara n korporat ishin t shumta (n miliona apo dhjetramiliona dollar).

Ato n prgjithsi shfaqeshin vetm n tremujorin e fundin, dhe ato

nuk ishin t regjistruara gjat tremujorit, por n javn e fundit ttremujorit q kishte prfunduar. "(Beresford)

152

Aspekti i tret:Strategjit e Kontabilitetit

Mbyllja e hendekut


153/286

"Gjat gjith vitit 2001, operator t biznesit

dhe grupi i Kontabilitetit t t ardhurave tWorldCom-it gjurmuan dallimin n mes thyrave t projektuara dhe t realizuara dhe prkt mbanin n pun nj grup kontabilistsh. ishtquajturi grupi i mundsive q

shfrytzohej pr t mbushur at boshllk.far doli m pas?

Ishte nj proces i koordinuar dhe iinstitucionalizuar n t cilin t ardhurat

opurtune" jan identifikuar, matur dherezervuar n shumn e nevojshme pr t arriturrritjen e jashtme t parashikuar.

153

Aspekti katr:Kapitalizimi i Kostove t Linjs

Sugjerimet e Tony Minert-it:


154/286

gj y

"Un kam br disa telefonata duke u prpjekur pr t gjetur se prse

shpenzimet tona jan n rritje pr kt tremujor, dhe nga ajo qun kam mbledh tingllon q ne kemi filluar t marrim nj rrjet qka shum kapacitet ekstra ...

Nse ne disi mund t marrim at rrjet n shfrytzim ...

Si nj inventar ose

T krijojm llogari me parapages.Jemi t obliguar t mos krijojm shpenzime, sepse kemi t ardhurat

pr ti arritur, ather kjo mund t na ndihmoj pr realizimin eprofitit ton.

Un mendoj se kshtu kostoja jon do t jet 42% n raport me t

ardhurat.Un definitivisht do t shkoj prgjat ksaj rruge, sepse kjo do t

ndihmoj n kauzen ton t jashtzakonshme, dhe un mendoj seka dika q ne mund t bjm. "

154

Refuzimi n Korrik t 2000.


155/286

Yates to Minert: Tony, David Myers edhe un e kemishqyrtuar dhe diskutuar logjikn tuaj t kapitalizimit t

kapaciteteve t teprta dhe nuk kemi mund t gjejm asnjmbshtetje brenda udhzimeve kontabile aktuale q do tlejojn nj trajtim t till kontabl.

Yates to Myers:David, un mund t

mos kem njohuri t mjaftueshme,por un nuk shoh nj rruglogjike pr kapitalizimin ekapaciteteve t teprta. Mendim i

juaj?

David MyersBuford Yates

155

E zbatuar nga Scott Sullivan n kuartaline 3-t 2000


156/286

Forma evendosur meNdrmjetsim

Shpenzimet e

Raportuarasipas Linjs s

Shpenzimeve

Shpenzimet

Aktuale tLinjs

T ardhurat e

RaportuaraPrpara

Taksave dhe

Intereseve t

Pakics

T ardhurat

(humbja)Aktuale prpara

Taksave dhe

Intereseve t

Pakics

10-Q, 3rd Qtr 2000 $3.867 billion $4.695 billion $1.736 billion $908 million

10-K, 2000 $15.462 billion $16.697 billion $7.568 billion $6.333 billion

10-Q, 1st Qtr 2001 $4.108 billion $4.879 billion $988 million $217 million

10-Q, 2nd Qtr 2001 $3.73 billion $4.29 billion $159 million ($401 million)

10-Q, 3rd Qtr 2001 $3.745 billion $4.488 billion $845 million $102 million

10-K, 2001 $14.739 billion $17.754 billion $2.393 billion ($622 million)

10-Q, 1st Qtr 2002 $3.479 billion $4.297 billion $240 million ($578 million)

156

Pes Arsyet pse ky ndryshim n Kontabilitetitka qen mashtrim


157/286

Arsyeja e par:

Sullivan nuk kishte asnj argument binds pr kt ndryshimn trajtimin e kontabilitetit. Kur mashtrimi u zbulua nvern e vitit 2002 nga Cynthia Cooper, ather Komiteti iAuditimit t WorldCom-it i krkoi Sullivan-it t jap njjustifikim!

Ai dorzoi vetm dy faqe Bardh e Zi", t cilat ai i shkruajtipr ta shpjeguar praktikn q kishin aplikuar.

Prshkrimi ishte krejtsisht ad hoc, duke prmendurrregulla t parndsishme t kontabilitetit, dhe nuk arriti

t paraqes argumente bindse pr periudhn prkatse.

157



158/286

Arsyeja e dyt:Rregullimet pr shpenzimet e linjs dhe bilancet

e mandatuara nga Sullivan nuk kishin asnj

lidhje me kapacitetin aktual q e kishin nshfrytzim por pikrisht ishin br ato veprimeq kishin qen t nevojshme pr tprmbushur kriterin e 42% SH / A (profit).

158



159/286

Arsyeja e tret:Kapitalizimet nuk ishinvendosur n kategorit e tyret duhura, por t shprndararastsisht prmes bilancit,sikur kishin pr qllim tfshehin fakte.

159

Arsyeja e katrt:



160/286

Arsyeja e katrt:

Sullivan kurr nuk diskutoi pr ndryshimine trajtimit kontabl me auditort ejashtm, si do t ishte e zakonshme pr

nj vendim nga nje telefonat e br nbesim t mir.

160



161/286

Arsyeja e pest:

Nse ndryshimi n kontabilitet ishte futurn besim t mir, ather me sa duketkjo do t ishte publikuar haptazi n

fushat publike (Shnimet sqaruese).

161

Pjesmarja e Kontabilistve t Brendshm


162/286

Skandali WorldCom u b i mundur pr shkak se disa kontabilist

nuk arritn t jetsojn virtytet e kontabilitetit, dhe nuk arritnt`u prmbahen parimeve dhe idealeve t profesionit t tyre.

M e keqe se kjo: Ebbers, Sullivan, dhe Myers supozuan se dot ishte kshtu.

Kontabilistt vepruan me supozimin se po t`i kundrshtojmpr bashkpunim ata t cilt kishin nevoj, pr t kryermashtrimet e tyre do t na kushtzonin (me mimin e humbjest vendit t puns), ose duhet t bjm nj sy qorr, dhe tfrigsuar pr t thn (reaguar) kt, ata menduan se kishin tdrejt n kt veprim.

162

Nj Udhzim KundrthnsDr Leo Alexander

5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kont

Documents

L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student