7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129

1/8

1Kurora e Gjelbr

Kurorae

GjelbrGazet Periodike, Tiran (Viti i pesmbdhjet i botimit ) Nr. 129, korr ik 2013 shprndahet FALASFKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFKPKK

FederFederFederFederFederata Kombtare eata Kombtare eata Kombtare eata Kombtare eata Kombtare ePyjevePyjevePyjevePyjevePyjeve dhe Kullotavedhe Kullotavedhe Kullotavedhe Kullotavedhe KullotaveKomunalKomunalKomunalKomunalKomunale, Shqiprie, Shqiprie, Shqiprie, Shqiprie, Shqipri

www.shkpkk.org

APPKAPPKAPPKAPPKAPPK

Asosacioni iAsosacioni iAsosacioni iAsosacioni iAsosacioni iPPPPPronarve tronarve tronarve tronarve tronarve t PyjevePyjevePyjevePyjevePyjeve

Privat,Privat,Privat,Privat,Privat, KoKoKoKoKosovsovsovsovsov

www.akppp.org

Toka sht djepi i jets s

kombit. Ne ushqehemi me

at q prodhon toka. Vendi

yn i vogl e i brisht, ka pak tok

e shum shkmbinj. Dhjetvjeart

e fundit, toka shqiptare e ka dhn

sinjalin SOS. Pylli sht prer e

riprer, djegur e ridjegur, kullotur

e mbikullotur, derisa n shum

vende i sht zbuluar shkmbi.

Rrafshinat, kodrat e ujmbledhsit

i ka mbuluar betoni. Ky realitet nuk

sht pranuar nga institucionet

shtetrore. Pyllprersit njvjear

sapo jan dekoruar, duke marr

mandate 10 vjeare pr prerje.

Institucione t shtetit, me ekspert

e dijetar t mjedisit, natyrs, pyllit,

kullots e librave, q nuk u tregojn

taksa paguesve te tyre se sa pjes

e vendit digjet, prmbytet, pritet,

grmohet e betonizohet, se sa pyll

e tok humbet, nga frika se i mbetet

hatri padronit, duket se jan pro-

dhuar e punsuar me bollk. Ata

flasin e bjn libra pr ekosistemin

e prbrsit e tij, por nuk tregojn

as pr hallet e toks e as pr sh-

rimin e saj. Toka sht organizm.

Pjest e saj, ashtu si gjymtyrt e

organizmit ton, jan t ndrlidhura

me njra - tjetrn. Komunitetet

rurale kan br rrug t gjat, si

pjes e ktij ekosistemi. Ata trash-

gojn, nga dijet e krijuara nga

praktika jetsore e gjene ratave

paraardhse, njohuri mbi tokn ku

organizojn jetn, si n fermn

bujqsore ashtu edhe kur i drej-

tohen krasts, djerrins, ograjs,

korijes, zabelit, hamalls apo pro-

zhmes e kashnjetit, pyllit e kullots.

Kto dije shum her nuk pranohen

nga ekspertt e institucioneve e nuk

prdoren kur hartohen politika e ligje

pr raportet e komunitetit me tokn.

Nse skuadra q prgatitet t marr

nn menaxhim vendin, do e marr n

konsiderat thirrjen SOS t toks,

indikatori i par duhet t ishte q t

pranonte problematikn, t konsultohej

me organizma ndrkombtare e

bashke me ta t ndrtonte nj strategji

kujdesimi pr tokn ton, asetin

pothuaj prjetsisht t braktisur. Ky

do t ishte indikacion i fillimit t

ndryshimit t institucioneve, si dhe t

hapjes s rrugs pr zgjidhje. Nj etik

pr tokn do te reflektohej m pas si

sinjal q koshienca ekologjike e shtetit

ton po zgjohet dhe po e njeh dhe

delegon te komuniteti ku e ka

vendin, kujdesin dhe prgjegjsin

pr kurimin e mmdheut.

Toka pyjore vlersohet nga

shkenctart si thesar biologjik e

ekologjik dhe, njkohsisht, si mister

dhe enigm, n t ciln shkenca deri

tani ka zbuluar nj fraksion gati t

pakons ide rueshm. Bakteret e

krpudhat, q e popullojn, t

padukshme pr syrin e njeriut, jan

motori i toks normale pyjore dhe i

duhen toks aq sa i duhet pyllit

prania e drurve pr t mbajtur emrin

pyll. Si trup i gjall, ajo komunikon,

jep e merr, shndoshet e dobsohet,

prjeton lindjen, smundjen, deri dhe

vdekjen, n varsi t rrethanave t

vendndodhjes e trajtimit q i

nnshtrohet.

Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,themeli pr ringjalljen e shtetitthemeli pr ringjalljen e shtetitthemeli pr ringjalljen e shtetitthemeli pr ringjalljen e shtetitthemeli pr ringjalljen e shtetit

HAKI KOLA

Vijon n fq. 2

Komente tprgjithshme

Si shpjegohet kalimi nga

projektligj prpyjet, pr t cilin

ka nj platform dhe sht

diskutuar disa her, t prgatitet

projektl igj pr pyjet dhe

kullotat, n nj koh q pr

Komente prdraft-ligjin e ri prPyjet dhe KullotatNj grup pune i Federats Kombtare t Pyjeve e Kullotave Komunale, i prbr nga Prof.Dr. Vezir Muharremaj, Rexhep Ndreu dhe Albora Kacani, pasi stu dioi me hollsi dr aft-ligjin eri pr pyj et dhe kullotat, gjat periudhs 20 qershor - 10 korrik 2013, prgatiti nj material mekomente pr nene t veant, si dhe jep mendime pr prmirsimet q i duhen br ktijLigji. Kt material, si dhe disa mendime t specialis tve po i sjellim n vazhdim pr lexuesine gazets Kurora. Mendimet pr prmirsim jan me germa kursive apo italike.

kullotat nuk sht diskutuar

asnjher? Kjo nuk tregon

transparenc t plot, prpos q

deri tani sht punuar pa nj

platform t miratuar nga palt

e interesuara dhe pa nj program

t qart pune.

Kullotat jan pjes e bujqsis dhe

jo e pyjeve. Prandaj mendojm

q ti kalojn sektorit t

bujqsis. N Bullgari, kullotate prhershme prkufizohen si

siprfaqe bujqsore t prdorura

vazhdimisht pr pes a m

shum vjet nprmjet kultivimit

(mbjellje farash) me lloje bari pr

blegtorin ose nprmjet

riprtritjes natyrore dhe q nuk

prfsh ihet n qarkul limin

Vargmali i Deshatit, shtnj nga perlat m t

bukura malo re tShqipris. Ai shtrihet npjesn lindore t rrethit tDibrs, duke prshkuar gjith

pjesn kufitare me Maqedo-nin. Ky vargmal sht m i

vea nti n Shqi p ri dhe nMaqedoni, pasi ka majat m tlarta t maleve, Korabin dheKrcinin n Shqipri dhe Vali-

vari n n Maqedoni. Bukuritnatyrore jan mahnitse e tshumllojshme. Ato fillojn meshkmbinjt e malit t Korabit

N Vargmalin e Deshatit

FillonProjekti i zhvillimitt qndrueshm tturizmit rural e malor

BESNIK ALKU, MIFTAR DOCI

e Krcinit, vazhdojn mebjeshkt e fush s s Korabit,Grams, Skrtecit, Hinosks eKrcinit, me liqenin e zi nKorab dhe liqenin e Grams, me

Vijon n fq. 2Vijon n fq. 3

7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129

2/8

2 Kurora e Gjelbr

Shndetsimi prbn pikrishttrajtimin apo regjimin q i duhet

toks son pr t filluar ripr-

tritjen apo rilindjen e shtress s

saj t siprme, mbuless s saj t

gjall e pjellore, q sht prer,

djegur e sakatosur barbarisht,

veanrisht 20 vitet q lidhin

fundfillimin e shekujve. Ajo nuk ka

bim, e ka humbur humusin, nuk

e mban dot veten e as nuk i ruan

dot nga mbushja rezervuart e

hidrocentraleve, rrugt, kanalet e

tokn bujqsore t rrafshins. Nga

ushqyese e strehuese, ashtu si

sht katandisur, n rrethana tndryshme t motit shndrrohet n

prmbytse e krcnuese.

Edhe kjo na u desh n kt

rrnim ekonomik, po sa sht

kostoja e ringjalljes do pyes

dikush? Askush nuk ka pse t

trembet e ta heq nga prioritetet e

para. Nuk ka vend pr panik. Toka

sht e bekuar. Ajo kontribuon

edhe kur sht n kurim. Punson

njerzit. Rrit bim. Strehon kafsh.

Pastron e freskon ajrin. Shton

ujin. Nse bazohet n strategji e

pr ojek t t men ur, pu na p r

kujdesim e kurim t toks, nga

banort lokal, konsiderohet sishrbim global mjedisor dhe

shprblehet. Angazhimi dhe dhnia

e ksaj prgjegjsie pr t realizuar

shrbime mjedisore kuruese, do t

ishte sinjali i par i shpress se

dashuria pr token do t rilind.

Kjo duket si fjal e uditshme, nse

do u referohej mediave t krye-

qytetit apo mentalitetit sundues t

administrats e burokracis shte-

trore. Qndrimi pothuaj shekullor

dshmon q dashuria, respekti,

admirimi pr tokn e vlerat e saj,

jan terma t panjohur. Ndoshta

pengesa m serioze pr t evoluar

n etikn dhe respektin pr tokn

vjen nga fakti q sistemi yn

edukativ dhe ekonomik i deri-

tanishm sht orientuar pr nga

largimi, mohimi i traditave she-

kullor t popullit si t prapa-

mbetura, orientim pr braktisjen

e toks e t dashuruarit me

imazhin. Praktika e ruajtjes duhet

gjetur e duhet marr tek bindja sefar sht e rregullt nga pik-

pamja estetike e etike dhe far

sht pr mbar nga ana

ekonomike. Nj gj sht e rregullt,

vetm kur tenton t ruaj inte-

gritetin, stabilitetin dhe bukurin e

ekosistemit. Ekosistemi prfaq-

son si tokn edhe ajrin, ujrat,

faunn e florn, peizazhin, por

edhe vet komunitetin njerzor.

Vetm kshtu do t fillojm t

ndrgjegjsohemi: ideja e

prdorimit t arsyeshm human,

sht e pranueshme dhe shpr-

blehet, qoft edhe vetm pr aqsa nuk u shkatrron kushtet

jetsore banoreve apo organiz-

mave t tjera t toks. E prkthyer

n gjuhn e teoris s ekonomis,

vete ekosistemi me prbrsit e tij

mund t prshkruhen si kapital, i

cili sjell nj pako t shrbimeve pr

komunitetin e familjet prbrse,

disa prej t cilave jan t ndara dhe

t inkorporuara n produkte,

grumbulluar dhe / ose t konsu-

muara. Shrbime t tjera publike

jan mallrat apo shrbime q japin

prfitim t prbashkt n mjedisin

e prmirsuar dhe mirqenien e

komunitetit. T gjitha s bashku,kto shrbime mjedisore varen nga

aftsit riprtritse aktuale t

kapitalit t ekosistemit, rezultateve

qe arrihen n shtimin e ktij

kapitali, n raport me konsumin e

shrbimeve t ekosistemit.

Partnert tan ndrkombtar,

si Banka Botrore, Agjencia

Suedeze pr Zhvillim Ndrko-

mbtar, po e asistojn Shqiprin

n identifikimin dhe zbatimin e nj

projek ti , i ci li do t bazohe t

pikrisht n pagesat pr shrbime

mjedisore, apo thn me fjal t

tjera, pr t krijuar modelin se si

duhen organizuar e mbshtetur

kujdestart e ngjalljes s toks e

t mbuless s saj. Suksesi i ktij

pr oj ek ti tep r st ra tegj ik p r

ringjalljen e toks, varet s teprmi

se si do t ndrtohet kuadri politik

e ligjor pr t drejtat q do ken

komunitet pr tokat. Harmonizimi

i politikave mbshtetse, si dhe

Vijon nga fq. 1

Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,Ringjallja e toks,themeli prthemeli prthemeli prthemeli prthemeli pr

ringjalljen e shtetitringjalljen e shtetitringjalljen e shtetitringjalljen e shtetitringjalljen e shtetit

definimi i sakt i t drejtave e

detyrimeve t prdorimit apo t

pronsis, jan guri i themelit. do

progres e sukses i mundson

projektit shtr irjen e mtejshme

territoriale, shtimin e pjes-

marrsve (punsim) dhe kon-

tribuesve n kt projekt. Suksesi

mundson shtim t kontributit t

donatoreve ndrkombtar, t cilt

jan n ethet e gjetjes s nj modeli

t trajtimit t ekosistemit, pr t

p rb al luar sf id at e afr ta t

ndryshimeve klimatike. Relievi,

raportet fush - kodr - mal dhe

statusi aktual i toks e veshjes s

saj, si dhe potencialit pr ndryshim

shum t shpejt n Shqipri,

p rbjn nj sh ans t pap r-

sritshm demonstrimi. Shqipria

mund te paguhet pr kontribut pr

ruajtje t toks, detit, ujit,

kontribut n paksim t gazit

karbonik n natyr e shtim t

biodiv ers ite tit . Demons trimi i

suksesit i hap rrug shtimit t

ekoturizimit. Prfaqsues t

skuadrs n pritje pr menaxhim

t shtetit shqiptar, mund t

organizojn diskutime paraprakep r kt projek t, q sht n

zhvillim. Kjo i mundson ksaj

skuadre t shpress, q kt

problem shum t madh kombtar,

ta kthejnga problem n zgjidhje,

n nj burim punsimi e t

ardhurash, q vijn nga ringjallja e

toks shqiptare.

bur imet ujo re ter male t ll i-

xhave t Peshkopis, burimet

e ujit t ftoht t Vleshs,

burimet e bjeshks s Shehut e

ujin e Preshit, dhe vazhdojn

me ujvarat e Radomirs,

Bahuts, Pocestit dhe shum e

shum bukuri t tjera natyrore,

t cilat pa diskutim i ngjajn nj

mozaiku t perlave natyrore

malore. Ato prbjn nj po-tencial kryesor pr zhvillimin

e turizmit rural dhe malor.

Por, megjithse ka potencial

natyror pr zhvillimin e turi-

zmit malor, ky sektor sht pak,

pr t mos thn aspak, i

zhvilluar n kt zon. Banort

e Maqellars, Melanit, Peshko-

pis, Tominit, Kastriotit,

idhns, Sllovs e Kalas s

Dods, shum pak i shfryt-

zojn kto burime pr rritjen e

t ardhurave t familjeve t

tyre nga turizmi. Ka disa nisma

pr shfrytzimin e ujravetermale t llixhave pr turizm

kurativ n Peshkopi dhe n disa

shtpi pritse n Hinosk,

Rabdisht e Kalan e Dods, t

cilat jan sporadike dhe t

paorganizuara. Pushteti lokal

nuk sht i angazhuar sa duhet

n brjen e politikave zhvi-

lluese pr turizmin, n bashk-

rendimin e puns s struktu-

rave t administrats s tyre n

nxitjen dhe promovimin e

zhvillimit t turizmit. Sektori

privat nuk i ka hedhur sa duhet

syt nga turizmi dhe cilsia e

shrbimit turistik dhe n atoambiente q jan krijuar l

shum pr t dshiruar. Edhe

sektori jofitimprurs sht i

fragmentuar dhe sporadik n

prpjekjet e tij, duke qen m

shum nj z i heshtur e me pak

ndikim n zhvillimin e ktij

sektori.

Prirjet e zhvillimit t sekto-

rit t turizmit n Shqipri, por

dhe eksperienca e mir e

zhvillimit t turizmit n pjesn

kufitare t Maqedonis (kraha-

suar me vendin ton) si n

Mavrov, Rostush, Dibr e

Madhe, jan modele e shembuj

nxits pr zhvillimin e turizmit

rural dhe malor n zonn e

vargmalit t Deshatit n Dibr.

Kshtu, si pasoj dhe e shtimit

t investimeve private, q jan

br nga vet banort dibran,

prmirsimi i infrastrukturs

rrugore rurale dhe krijimi i

agjencive turistike lokale, jan

krijuar modele dhe aktor qpo e orientojn zhvillimin e

sektorit t turizmit edhe n kt

zon. Kontribut n kt fush,

sidomos prsa u prket mode-

leve, po japin programet

ndrkufitare IPA me Maqe-

donin, si sht edhe projekti

i financuar nga Komuniteti

Evropian Zhvillimi i qn-

drueshm rural n zonn e

vargma lit t Des hat it: LAG i

Deshatit q zbatohet nga

Qendra Kombtare Burimore

pr Trajnim dhe Asistenc

Teknike (ANTTARC) n par-

tneritet me FondacioninShqiptar pr Zhvillimin e Kapa-

citeteve Lokale (ALCDF). Ky

projekt po zbatohet edhe n

zonn e Deshatit n Maqedoni,

ku partnert e ANTTARC/

ALCDF jan Fo ndac io ni i

Zhvillimit t Komuniteteve

Lokale (LCDF) dhe Qendra pr

Zhvillim t Qndrueshm t

Komunitetit (CDSCD).

projekti, Grupi do t zhvillojkapacitetin e tij dhe prfshihet

n aktivitete t rndsishme,

prfshir zhvillimin e strate-

gjis rajonale pr turizmin,

promovimin e potencialit turi-

stik, prmirsimin e infra-

strukturs turistike, prfshir

shtegun turistik dhe tabelat

informuese, panairet me pro-

dukte tradicionale lokale, etj.

Ndryshimi rrnjsor nuk

mund t bhet brenda nats

(apo vitit). Sidoqoft, GLV

mund t jet pionieri dhe

promotori i aktorve lokal, q

me kalimin e kohs do tshumfishohen n numr e

ndikim dhe do t investojn,

organizojn, kontribuojn n

zhvillimin e turizmit rural dhe

malor n vargmalin e Deshatit.

N nj t ardhme t afrt,

be so jm se do t shkeli m

shtigjet turistike n vargmalin

e Deshatit, do t ngrem

kampingje n bjeshkt e tij, do

FillonProjekti i zhvillimitt qndrueshm tturizmit rural e malor

Vijon nga fq. 1

Grupet Lokale t Veprimit

jan krijuar n Peshkopi dhe nDibr t Madhe. Ato do t

koordinojn veprimet pr zhvi-

llimin e turizmit rural dhe

malor n zonn e vargmalit t

Deshatit. Grupi Lokal i Ve-

primit (GLV) sht themeluar

nga prfaqsues t Njsive

Ven dor e, sek tor it pri vat dhe

sektorit t shoqris civile nga

rajoni. Me mbshtetjen e

t kalojm nett n shtpit

pritse t Radomirs apoRabdishtit, do t shijojm

gatimet e shumta tradicionale

dibrane, do t marrim pjes n

festat folklorike dhe t Ods

Dibrane, do t bjm edhe ski

n qendrat e skive, q do t

ngrihen n kto male ... Ne

besojm q LAG Deshati do t

je t nd r pion iert e k ti j

zhvillimi.

7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129

3/8

3Kurora e Gjelbr

bujqsor t ferms. Kjo siprfaqe

mund t prdoret pr kullotje

ose kositje bari. Manuali LPIS i

vitit 2007 n sqarimin e tij pr

prkufizimet n EU Regulation,

thekson se kullotat e

prhershme jan zakonisht

siprfaqe q nuk kan qen

ndonjher t kultivuara (tok

ar) ose q nuk kan qen t

prf sh ira n qarkul limin

bujqsor pr mse 20-40 vjet.

Prvoja tregon se nuk mund t

bhet nj ligj i ri, pa analizuar se

far t metash e boshllqesh

pati ligji i mparshm, prvojat

e fituara dhe argumentimi pr

domosdoshmrin e nj ligji t

ri.

Normalisht, drafti i projektligjit

duhej t shoqrohej me nj

relacion, ku t shpjegohej si sht

punuar pr projektligjin, parimet

kryesore politike, organizative,

ekonomike, teknike e shoqrore,

q jan mbajtur parasysh,

dokumentacioni baz, prvojat e

ndryshme dhe prafrimi me

legjislacionin evropian, etj.

Mbi t gjitha, ky draft i

projektligjit nuk zgjidh problemin

themelor t shtruar pr zgjidhje

n vendin ton, problemin e

pr ivat iz imi t t py jeve e

kullotave, kalimin e pyjeve dhe

kullotave komunale nga

prdorimi n pronsi; kalimin s

bashku me pyjet edhe t gjahut

te pronart prkats; t drejtn

e prdoruesve t pyjeve

komunale pr t prodhuar e

shitur prodhime pyjore, pr tnxjerr t ardhura apo dhe nga

pyjet shtetrore n afrsi pr t

zbutur varfrin etj.

Prmendet Ministria prkatse q

mbulon pyjet e kullotat, por jo

Ministria q merret me NJQV,

tek t cilat sht transferuar mbi

50 % e siprfaqes s pyjeve dhe

kullotave.

N draft ka mjaft fjal q mund

t zvendsohen me t tjera m

t prshtatshme, si burime -

pasuri, rigjeneruese -prtritse,

rekomandim - kshillim, qendror

- qendror, natyrale -natyrore,

lokal - vendor, diversitet -llojshmri,fenomen - dukuri,etj.

Ligji duhet t garantoj dhnien e t

drejtave prdoruesve nga komunat

pr prdoruesi t e pyjeve dhe

kullotave komunale t identifikuar,

duke prfshir t drejtn pr

regjistrimin e ktyre t drejtave.

Pr rolin e aktorve

Esht e nevojshme q n projekt-

ligj t rregullohet m mir roli i do

aktori:

- Pronart (Shteti, NjQV, Privat).

- Prdoruesit (Komunitetet,

Individt).

- Menaxhert (Pronart si

menaxher dhe t tjer, q

marrin atributet e menaxhimin

prmes delegimit).

- Ofruesit e shrbimeve (Shrbimii ekstensionit t DSHP, Federatat

dhe ofrues shrbimesh t tjer

privat).

Delegimi i menaxhimit mund t jet

tek DSHP pr pyjet shtetrore.

Ndrsa pr pyje t komunal n

pron s i t NjQV, mund t

sigurohet me ligj q menaxhimi i

pyjeve t bhet me prfshirjen e

Shoqatave t Prdoruesve t

Pyjeve, t krijuara n nivel lokal.

Kto SHPP, sigurisht q duhet t

krijohen e funksionojn sipas

legjislacionit t organizatave t

shoqris civile / OJQ. Por e

rndsishme sht t rregullohetq komunat t menaxhojn pyjet

e tyre me prfshirjen e komunitetit,

p rm es SHPP-v e. Kjo n

prputhje dhe mbshtetje me pyjet

e kullotat n prdorim publik dhe

strategjin e pyjeve t Shqipris

(pyjet pr njerzit).

Komente

pr disa nene

Neni 3, pika 3 Brez ermbrojts,

- duhet prcaktuar gjersia e

brezit.

8. Ekonomi pyjore shtsiprfaqja e cila plotson

parimin e prodhimi t pyjor t

qndrueshm

- Kjo sht teori, pasi n asnj

ekonomi tek ne nuk zbatohet

dhe nuk mund t zbatohet ky

parim.

- N pyjet komunale apo private

nuk ka ekonomi pyjore po pyll

komunal pr pyjet e NJQV

dhe thjesht pyll privat pr

pyjet private.

10 . Fidanishte pyjore pr

prodhimin e fidanve t llojeve e

madhsive t ndryshme -pyjore

12. Fondi pyjor jan t gjitha

siprfaqet me grumbuj pyjor - e

shkurre, toka pyjore

16. Mbarshtimi

- Termi mbarshtrim (e jo

mbarshtim) sht diskutuar e

pr anua r pre j ko he ng a

pe rs on al it et et sh ke nc ore e

administrative pyjore t vendit

(sht diskutuar bile edhe me

punonjs shkencor t Akademis

s Shkencave sidomos Prof.

Dalip Habili) dhe nuk ka pse t

ndryshohet tashm. Termi

Mbarshtrim prdoret n terren

nga shrbimi pyjor prej dhjetra

vjetsh dhe nga Fakulteti i

Shkencave Pyjore e Shkolla e

Mesme Profe sionale Pyjore n

tekstet msimore e t specialitetit

qysh prej themelimit t tyre.

21. Prerje kulturore kujdesimisht trsia e punimeve

silvikulturore, n kuadrin e

qeverisjes s pyjeve, q prbhen

nga kujdesimet, lirimet, pastrimet,

rrallimet e shfrytzimet, t cilat

zbatohen gjat fazave t ndryshme

t jets s grumbullit.

- N asnj literatur shfrytzimet

nuk konsiderohen prerje

kujdesimi.

22. Pyll, sht siprfaqja e toks

, me drur pyjor lartsi mbi 3

m, i cili prfaqson nj ekosistem

kompleks dhe shumfunksional,

me ndikime n mjedisin rrethues.

- Mendojm se duhet krahasuarme prkufizimin e FAO-s.

29. Shfrytzimi i pyjeve , n

grumbujt q kan arritur moshn

e pleqris- Duhet moshn e shfrytzue

shmris.

35. Tok pyjore sht siprfaqja

e toks me drur, shkurre ...

- Mendojm se duhet krahasuar

me prkufizimin e FAO-s.

N nenin 3 mendojm se duhen

shtuar edhe kto terma: Dru;

Kullot; Pjes ekonomike; Rezerva

strategjike; Shfrytzueshmri;

Shkurre; Mjedis pyjor.

- Mendojm se sht koha t

ndrrojm gjuh e t bjm

dallimin n statistika midis termit

pyll dhe fond pyjor e t themi:

kemi pyjex ha dhe shkurrey ha, ejo s bashku, sikurse bhet sot,

duke u ngopur me lug t zbrazur.

Neni 5, 3. Planet e veprimit

afatgjat hartohen e zbatohen pr

nj periudh 10 vjeare,

- N planin e mbarshtimit, q

hartohet pr 10 vjet, bhen

parashikime pr periudh t paktn

40 vjet pr zhvillimin e pyjeve.

Neni 6, 2. Plani i mbarshtimit,

pavarsisht nga statusi i pyjeve dhe

kullotave dhe nga forma e pronsis

s tyre, hartohet mbshtetur n

metodikn e prgatitur dhe t

miratuar nga Drejtoria e Pyjeve dheKullotave n Ministri.

Komente pr draft-ligjin e ripr Pyjet dhe Kullotat

Vijon nga fq. 1

Vijon n fq. 4

- Mendojm se metodika duhet t

jet specifike pr pyjet shtetror,

pr pyjet komunal dhe pr pyjetprivat.

5. Plani i mbarshtimit rishikohet

e plotsohet gjat periudhs t

vlefshmris, zakonisht pas 5

vjetve te pare, n funksion t

situatave t reja t krijuara pas

ndrhyrjeve fillestare dhe

domosdoshmris pr ndrhyrje t

tjera para prfundimit t

vlefshmris s tij, n prputhje me

fazat ose periodicitetin e ktyre

ndrhyrjeve dhe ribhet pas 10

vjetve.

- Plani i mbarshtrimit nuk ka pse

t rishikohet pas 5 vjetve, pasi

sht shpenzim i panevojshm e ipa just if ikueshm, por pas 10

vjetve. Ndrkoh, bhet

evidentimi i punimeve dhe

prditsimi i planit lidhur me

ndryshimet e ndodhura.

- Duhet t prcaktohet se kush i

harton dhe miraton planet e

mbarshtrimit.

Neni 10, 1. Fondi pyjor e kullosor

kombtar:

-Nuk jan nj por dy fonde t veant,

si nga ana prmbajtsore ashtu dhe

ajo statistike, prfshire njsimin

me statistikat ndrkombtare.

3. Fondi kullosor prbhet nga:

Qendra Rajonale pr Pylltarin

dhe Zhvillimin Rural (REFORD)

mori pjes n Simpoziumin e 15-

t Ndrkombtar t IUFRO-s mbi

Aspektet Ligjore t Zhvillimit t

Qndrueshm t Pyjeve t

Evrops, i cili u mbajt n Tiran,

Shqipri, m 14 - 17 maj 2013, me

shoqatat antare nga Shqipria,

Maqedonia dhe Mali i Zi.

Gjat simpoziumit patm

mundsin t takonim z. Marius

Lazdinis, DG AgrEnv ngaBrukseli BE, prezantimi i t cilit

kishte t bnte me propozimin e

masave pr pylltarin n

programin e ri t IPARD pr vitin

2013 e tutje. Z. Lazdinis shpjegoi

q pylltaria po z vend gjithnj n

rritje brenda programit t Zhvillimit

Rural t BE.

Aktualisht, DG AgrEnv po

zhvillon masn specifike t

pylltaris, q ajo t prfshihet n

programin e ri t IPARD. Idet

p r p rf sh ir je , ak tu al is ht

p rf sh ij n py ll z im in ,

parandalimin e zjarreve n pyje

dhe aktivitetet restauruese.

Fokusimi tek pylltaria n

zhvillimin rural dhe idet e

prezantuara gjat simpoziumit

shkencor t IUFRO-s morn

komente pozitive pr prfshirjene pylltaris si mas. U rishikuan

aktivitetet specifike, gjithashtu n

p rgji ths i u sugjerua q t

ndryshohej pyllzimi n

restaurimin e pyjeve, duke u

fokusuar n prmirsimin e

pyjeve dhe prmirsimin e pyjeve

t degraduar.

Z. Marius, nga Komisioni i BE,

inkurajoi t gjitha organizatat

antare t REFORD nga Rajoni i

Ballkanit q secila t kontaktoj

drejtprdrejt Ministrit dhe

Departamentet e Zhvillimit Rural

t Institucioneve respektive dhe

tu sigurojn inputet dhe sugjerimet

e tyre pr programin IPARD pr

vitin 2013 e n vazhdim.

Me kt letr, ne mbshtesim

Shoqatat tona antare t

Pronarve/Prdoruesve t PyjevePrivate/Komunale n prpjekjet e

tyre pr zhvillimin e qndrueshm

t pyjeve. Prfshirja e duhur e

pylltaris n programet e zhvillimit

rural me masat specifike dhe

aktivitetet e pylltaris do t jet

dobiprurse pr zhvillimin rural n

prgji thsi . Pyjet prbjn nj

pjes t madhe t zonave rurale

t rajonit dhe jetesa e shum

njerzve varet nga burimet pyjore

n mnyr direkte apo indirekte.

Pyjet sigurojn funksione t

muara dhe shrbime pr mjedisin,

menaxhimin e ujrave dhe

energjin e rinovueshme. Ne ju

rekomandojm q t merrni n

konsiderat vendosjen e

aktiviteteve t duhura t pylltaris

n programet e zhvillimit rural n

nivel kombtar n prputhje me

politikn e BE pr Zhvillimin Rural.

Shpresojm q t gjejm

gjuhn e prbashkt dhe t

punojm sbashku mbi programin

e ri t IPARD-it pr vitin 2013, i

cili do t sjell t ardhme t mir

pr Pyjet Shtetrore, Private dhe

Komunale dhe pr shoqrin ton,

t cilt varen nga kto burime.

ProgramiIPARD

pr vitin2013 e nvazhdimDarko SKENDERSKI

President i REFORD

7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129

4/8

4 Kurora e Gjelbr

c. Siprfaqet me drur, shkurre

ose bimsi pyjore, q prdoren

pr kullotje, t paprfshira n

fondin pyjor

- Si bhet dallimi nse duhet ti

prkas in fondit pyjor apo ati j

kullosor?

Neni 11, 2A b - n administrim/

pronsi

- Me sa dim, jan n pronsi.

Neni 11 e kudo ku flitet pr kullotat,

- duhen prmendur dhe livadhet.

Neni 13 t administroj dhe

parqet e zonat e mbrojtura

Neni 14, 2 - Pran NJQV krijohet

njsi inxhiniero-teknike ose kt

detyr ua delegojn NJQV-e fqinje.

Neni 15, 5 t marr pjes dhe

Fakulteti i Shkencave Pyjore

Neni 19, 7 n afrsi t tyre - sa afr?

Neni 22, 2 - Ministria do vit t

raportoj n Kuvend pr gjendjen

e pyjeve dhe kullotave.

- Ministria pr do vit t prgatis

brenda dymujorit t vitit pasardhs

e t bj publik nj raport vjetor

p r tregue si t e mo ni to ri mi t,

ndryshimet n siprfaqe dhe pr

gjendjen e pyjeve e kullotave n

trsi.

Lefter Gjana: Pr sa i prketnenit 3 Ekonomi pyjore sht

siprfaqja brenda s cils

grumbujt pyjor i nnshtrohen nj

forme t caktuar regjimi qeveriss

dhe punimeve t trajtimit t

veant nga regjimet e tjer, e

organizuar me ngastra e nn

ngastra, e cila plotson parimin e

prodhimit pyjor t qndrueshm,

m duket Gabim . Mund t ishte

Ekonomi pyjore sht siprfa-

qja pyjore brenda nj territori

t NjQV, e ndar n ngastra e

nnngastra si njsi baz pr

drejtimin, organizimin, planifi-kimin dhe kontrollin e mbar-

shtimit t pyllit ...

Rexhep Ndreu: Lefter,

prvoja juaj e gjat dhe realiteti

n terren nuk arrihet t kuptohet

nga njerzit dhe e keqja ekziston

te drejtuesit brenda sektorit t

Pyjeve ... Terreni ka mbi 10 vjet

q punon me pyllin komunal, duke

iu referuar ngastrs e nnngastrs

si njsi baz pr planifikimin dhe

mbarshtimin e pyllit ... planet e

mbarshtimit ashtu jan miratuar

pr 240 njsi ... dhe vet i kan

miratuar strukturat ...Lefter Gjana: Normale dhe

un mendoj q nse ngelet termi

Ekonomi pyjore, ajo ti referohet

territorit t NjQV pr ndarjen e

ekonomis, pra Ekonomi pyjore

sht siprfaqja brenda nj territori

NjQV, kjo sh t n t gji tha

kuptimet e fjals Ekonomi ...

Vijon nga fq. 3

Komente pr draft-ligjin e ripr Pyjet dhe Kullotat

Diskutimet n median sociale

Neni 23: sht mbarshtrimi?

prkufizimi i FAO- s.

Neni 23, 2. Mbarshtimi i fondit

pyjor e kullosor organizohet mbi

bazn e ekonomive pyjore / pjesve

ekonomike ose pellgjeve

ujmbledhs, pavarsisht forms s

pro ns is , sip as kri tereve t

prcaktuar n metodikn prkatse.

- Krejtsisht e gabuar pr pyjet

komunale e private

Neni 23, 6. Mbarshtimi kryhet,

pr pyjet dhe kullotat:

- nga grupe specialistsh t DSHP,

oseNjQV

Neni 25, 1 dhe n projektet

prkatse

Neni 26, 4 dhe n baz t

projekteve t hartuara.

Neni 27 nuk shkon t jen n nj

nen si shfrytzimi i pyjeve ashtu dheai i kullotave!

Neni 27, 1. - Jo moshn e

shfrytzimit, por - moshn e

shfrytzueshmris apo t

pjekuris, sipas qllimit t caktuar

Neni 27, 2 duhet t caktohet

prparsia e shfrytzimit t pyjeve: ata

t djegur, t dmtuar rnd nga

smundjet ose insektet, t tejpjekur etj.

Neni 27, 6. Vllimi i materialit

drusor q do shfrytzohet do vit,

planifikohet brenda mundsis

vjetore t shfrytzimit, - t

llogaritur nga planet e

mbarshtimit

Neni 27, 8: - pun ka DSHP

ose NJQV se sa do t shfrytzoj

n vit privati? (ktu vepron ligji

kryesor i krkes-oferts)

Neni 17, 9 - t caktohet se kur

mbaron viti pyjor.

Neni 27, 14. T drejtn e damkimit

t drurve e kan specialistt e

lart t Drejtoris s Shrbimit

Pyjor,

- ata te NJQV-ve, at SHPKK apo

specialiste private pyjesh t

licensuar. Pr pyjet private vendos

vet pronari, por duke ruajtur

integritetin e pyllit t vet.

Neni 27,16. -Nuk ka pun DSHP

n pyjet komunale e private, vese

kur e dshirojnkta t fundit.

Neni 30, 7. Lerat, hauzet, koritat

dhe ezmat, ndrtohen n kullota

e livadhe,- si dhe n siprfaqe t caktuara

t fondit pyjor ku lejohet kullotja.

Neni 33. 6 - projektet pr pyjet

pri vat e edh e nga SHPKK dhe

specialist pyjesh t licensuar

Neni 45.

- familjet prdoruese n fshat t

ken t drejt t prodhojn e t

shesin material drusor e prodhime

t dyta pr gjenerim t ardhurash

kundrejt tarifave favorizuese ose

pa ta ri fa , p r pa k simi n e

varfris.

- familjeve n fshat mund tu jepen

n prdorim pjes nga pyjet

publike n afrsi pr gjenerim t

ardhurash

Neni 47, 6. Nuk lejohet dhnia

n prdorim ose kryerja e

veprimeve pr ndryshimin e

destinacionit t pjesve t pyjevee kullotave publike, komunale e

private, pa hartuar raportin teknik,

me prjashtim t rasteve kur pjes

t veanta t fondit pyjor e

kullosor kombtar, prfshihen n

studime urbanistike pr zhvillimin

e turizmit dhe me miratimin e

studimit urbanistik nga

KRRTRSH, pr ato pjes

zbatohen aktet ligjore e nnligjore

n fuqi pr zhvillimin e zonave q

kan prparsi turizmin.

- Jo pa plqimin e NJQV dhe

prdoruesve e privatve

Neni 52.2 - T parashikohen tdrejta, prgjegjsi dhe fonde pr

shrbimin pyjor komunal, njlloj

si dhe pr at shtetror.

Neni 54. 3 - NJ QV duhet t i

caktoj vet tarifat.

Neni 55 - Shrbimi pyjor t

mbshtet SHPKK financiarisht

dhe me prparsi pr projekte

zbatimi pr pyjet publike.

Neni 58. 3. Specialistt e lart t

strukturave t Shrbimit Pyjor n

nivel qendror dhe rajonal,

prfitojn statusin e npunsit civil.

4. Personeli inxhiniero-teknik dhe

administrativ n nivel lokal, si dhe

punonjsit e tjer n nivel rajonal

(prjashtuar ata q jan prfshir

n pikn 3, t ktij neni) dhe lokal,

trajtohet me ligjin Kodi i Puns.

- Ky sht diskriminim. Shrbimi

Pyjor n rrethe dhe n NJQV t

ket struktur n ministrin q

mbulon pushtetin vendor dhe n

NJQV. Statusi t jet i njjt pr

gjith specialistt e pyjeve.

Neni 60, 1 a.

- Programet kombtare dhe planet

e veprimit afatmesm dhe

afatgjat prmbajn dhe fatur

fi nanc iare , pr anda j duhe t t

firmosen nga ministrit prkatse.

- Shrbimi Pyjor dhe NjQV, kto

t fundit n bashkpunim me

pron ar t pr iv at dhe me

prfaqsuesit e grupeve t interesit,

n zbatim t programeve

kombtare dhe planeve t veprimit

afatmesm e afatgjat, hartojn

programet dhe planet e zhvillimit

afatshkurtr t pyjeve dhe

kullotave publike, komunale dhe

private.

- Bjn zbrthimin dhe prshtatjen

pr kushtet e qarkut dhe NJQV pr

periudh afatgjat, afatmesme dhe

afatshkurtr.

Ndriim ela: Nuk e di sefar kan pasur parasysh

hartuesit e draft-ligjit, por nj gj

sht e sigurt se t trajtosh dy

qenie t njjta t arsimuara n t

njjtn shkoll, si t pabarabarta,

sht njlloj sikur njrit i ofron

vdekjen e tjetrit prjetsin. Kjo

sht shum e uditshme, por dhe

kuptimplote, po t kemi parasysh

kompanin hartuese t ktij ligji.

Ka pasur inxhinier pyjesh ajo n

grup apo jo? Ajo mbase ka zbritur

nga hna dhe prfaqson

kompanin UFO. Mbase jam

gabim ...

Jakov Bodurri: Tani ka

ardhur ndoshta momenti q

komuniteti i Pylltarve t jet n

nivelin e duhur dhe t loboj fort

pr do diskriminim apo form

tjetr t ktij lloji, n t gjitha

instancat. Esht mir q t gjith

s bashku ta ngrem zrin deri sa

ligji sht pa u miratuar e jo ti

qajm hallin njri-tjetrit kur t jet

miratuar. Tani sht momenti q t

sensibilizohet gjith ky komunitet e

ta ngrem zrin fort.

Blerant Lushaj: Ky nen

sht m i miri n draft-ligjin prpyjet dhe shrbimin pyjor, sepse

sot 85 % e personelit pyjor sht

pa arsimin prkats dhe inxhiniert

e pyjeve jan rrugve!?

Agim Shpati: Nisur nga fakti

kush ka qen ministr kur sht

miratuar dhe cila qeveri e ka

miratuar, ky ligj sht i mir boll,

tani q qeveria shkoi n koshduhet t ik edhe ligji me t ...

Blerant Lushaj: Kjo sht,

por ligjin e kan br inxhinier

pyjesh dhe i prjashton gjith t

tjert, t paktn nuk u jep statutin

e npunsit civil atyre jasht profilit,

apo me arsim t mesm ...

sht far t prmirsojm, si emendojm ne?

Blerant Lushaj: Zoti

Rexhep, nse punon n strukturat

e pushtetit vendor inxhinier pyjesh

e merr statusin e npunsit civil

si punonjs i NJQV dhe nuk ke

t bsh me strukturat e shrbimit

Shyqyri Deliu: Statusin duhet

ta marrin vetm inxhiniert dhe

tekniket e mesm t pyjeve e jo

personat e punsuar t vendosur n

kto pun si militant partish ... Nligj duhet te parashikohet shum

mir n nen t veant statusi i

npunsit, duke filluar nga drejtort

deri te inspektort. Drejtoret t jen

inxhinier pyjesh e jo agronom,

pasi skemi dgjuar deri sot q nj

inxhinier pyjesh t punsohet n

sektorin e bujqsis apo drejtor n

shkolla, spitale apo gjetk ... drejtor

pyjesh sht br kushdo!!! Shum

mir i kemi t ndara profilet, po kur

vjen puna e t drejtuarit n praktik

i bjm turli dhe ndaj ekonomia dhe

punt shkojn keq e m keq. far

bn Akademia e Shkencave? Ndajka ardhur koha q me lobim t

fuqishm t ndryshojn nj her e

mir kto gjra. Le t jet drejtori

partiak, po ama t jet n profilin e

duhur arsimor e profesional, po

ashtu, specialisti nuk duhet t shihet

se far bindjesh partiake ka, ai

duhet ti nnshtrohet vetm ligjit dhe

t prgjigjet para tij kur nuk e zbaton.

N pyje specialist kan ardhur me

arsim 8-vjear dhe punojn

inspektor, deri n pozicione shefa

seksionesh npr DSHP, q skan

haber fare pr pyjet. Ja pra pse

duhet ndryshuar gjendja, duke

lobuar fort!

Bajram Sallaku: Edhe un

kam krkuar q t gjith t prfitojn

statusin e npunsit civil ...

Rexhep Ndreu: Ju falnde-

roj juve q keni mundsi t

kontribuoni pr prmirsimin e

neneve q po publikojm ...

Agim Shpati: Ata inxhinier

q e kan hartuar kan qen

fallso e servil, prandaj sht mir

q tani t dbohen nga puna ...

Rexhep Ndreu: Blerant,

diskriminimi ekziston, psh,

Agimi sht inxhinier nkomun ... Statusi t jet i njjt

pr gji th specialist t e pyjeve ,

apo jo?

Tonin Ndreka: Paradokse t

papara e t padgjuara m par

..., ska nevoj pr koment.

Rexhep Ndreu: Tonin, t

falndroj pr mendimin, por qllimi

pyjor, por NJQV n 70 % t

rasteve nuk kan marr n

struktur inxhinier pyjesh apo

specialist, por njerz pa arsimin

prkats!

Rexhep Ndreu: Jo Blerant,

statusi i specialistit t pyjeve tjet i njjt, pastaj dikush punon

n komun, dikush n DSHP,

dikush te privati, ska rendsi ...

shum komuna kan vendosur

inxhinier pyjesh dhe n ligj sht

vendosur t jet inxhinier ... por

ne flasim pr t drejtat, pra t

mos ket diskriminim ...

7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129

5/8

5Kurora e Gjelbr

N komuna dhe fshatra t ndryshm

t ktij rrethi ka modele t ndryshmepyjesh e kullotash, si dhe trajtime

t ndryshme. N disa fshatra trajtimi dhe

menaxhimi i tyre sht shum kompleks dhe

i qndrueshm edhe pr llojet e menaxhimit.

Gjithmon modelet kan qen dhe jan n

prdorues individ, individ-trung, individ-

lagje, individ-fis dhe model i gjith fshatit.

Modele tradicional individi ose, thn

ndryshe, zabelet, porenet, jan ato me kufij

t dalluar qart dhe q njihen nga gjith

fshati, lagjja apo fisi dhe po q nevoja kta

jan garanti m i madh ose m i sigurt pr

t vrtetuar prkatsin. Funksioni edhe n

koht e hershme e deri sot, ka qen dhe

sht i shumllojshm, mbrojts dheprodhues. T gjith kta prdorues kan

sakrifikuar do gj pr t pasur nj siprfaqe

pylli apo kullote pr t plotsuar nevojat pr

traditspr vllezr apo pr pushk, sikur

citohet n Kanunin e Lek Dukagjinit te Nyjae t ndames dhe prons, qoft pyll apo

kullos, po nganjher edhe kullot pr

kositje. Te ky model jan t gjith pyjet e

lisit, q prdoren pr gjethe, pr blegtorin,

e rrall pr lnd drusore. Nse dikush nga

lagjja apo fisi donte t priste dushk/gjeth

pr blegtorin ishte i detyruar t tregonte

kufijt me fqinjt, pra siprfaqen q i

prkiste, qoft model tradicional, qoft

model tradicional-trung, por me nj

ndryshim tek i dyti (Tradicional-Trung)

shkonte vetm nj prfaqsues, pasi kishin

rn dakord m prpara pr kt proces.

N kt model kan t drejt pr ta prdorur

vetm ata pjestar, dmth njlloj sikur te

modeli individ pr t gjith materialin drunorapo kullosor e prpjestojn qa sa vllezr

apo pjestar n mnyr t barabart, por

ruajtjen dhe kujdesimin e pyllit dhe t

kullots e kan t barabart. N territore

me kullot ky model mund t jet siprfaqe

kullote prkositje ose siprfaqe kullosore

prkullot. Siprfaqet kullosore pr kositje

mund t jet nj siprfaqe e caktuar q mund

t prdoret vetm nga pjestart si trung, e

cila sht me kufij t qart, t dallueshm e

t njohur nga t gjith.

Modele tradicional-fisijan t gjitha

siprfaqet pyjore e kullosor q

menaxhohen e trajtohen vetm nga nj fis i

nj fshati, ku kufijt e tyre jan t njohur

nga t gjith dhe jan t vetdijshm si pr

kapacitetin dhe sasin e materialit drusor

Ndryshe kto quhen edhe mera/korije e

gjith fshatit. T drejtn pr t menaxhuar

e trajtuar psh meran-pyll e kan t gjith

pjestart e fiseve, me prjashtim kur ka

vendime ndryshe. Ka raste q vetm fiset ecaktuara kan t drejt pr t menaxhuar

dhe pr t plotsuar nevojat pr dru zjarri

dhe pr lnd punimi. Ka mera q sht

vetm e nj fisi dhe nuk ka t drejt pr t

ndrhyr asnj fis apo individ tjetr. E njjta

situat sht edhe n siprfaqet kullosore,

q jan t gjith fshatit, por t drejtn pr t

veruar me bagti e kan vetm ata q kan

t drejtn pr t kositur n kullot apo thn

ndryshe, me 6 maj t do viti secili q ka

nj livadhe apo pjese kullote q kositet ngul

nj krane n mes si shenj q kjo siprfaqe

sht, pra sht me zot, por edhe q ka t

drejt sipas vendimeve t drejt tymi (sht

njlloj e drejt me t gjitha atributet

edhe pr t kullotur edhe pr t dal n

stan dhe pr t pir uj me tufa t

ndryshme me shum atribute q i prket

nj bjeshke apo meraje).

MODELETEPRDORIMITDHEMENAXHIMITTRADICIONALTPYJEVEDHEKULLOTAVE

N Rrethin e Kuksit ILMI GJANA

Model tradicional individi

kullot, pr bar, dhe pr lnd drusore. T

drejtat pr menaxhimin, trajtimin dhe

prdorimin e ktyre modeleve kan qen dhe

jan m s miri edhe n ditt tona (vendimi

Nr. 22, dt. 09.01.2008, pr administrimin e

pyjeve dhe kullotave komunale). Pr sa u

p rk et t dr ej tave t p rdor imit dh e

posedimit jan vet prdoruesit e ktyre

zabeleve me t gjitha atributet, si t ruajtjes,

dmtimet e ndryshme edhe po qe se nj i

tret do t bj transaksione (bler apo

shitur) n fillim pyet kufitarin, pastaj n fis

dhe n fund n fshat; e gjith kjo prdakordsin dhe respektimin e kufitarit, e

drejt kjo edhe n rregullat tradicionale dhe

n Kanunin e Lek Dukagjinit. Pr sa i prket

t drejts s menaxhimit, si pr variantin

pyll ashtu edhe pr at kullot, ka t drejt

vetm i zoti ose thn zyrtarisht n baz t

vendimit t siprprmendur, vetm

prd or uesi tr ad ic io na l. P rdor uesi

tradicional ka t drejt t veproj edhe n

modelin fshat, nse ka t drejt sipas

vendimeve t marra nga fshati, thn

ndryshe, atje ku i takon si fis kjo e fundit t

drejtat pr t marr material drusor dhe pr

t veruar n kullotat verore. Sipas treguesve

q kemi mbledhur n terren, jo t gjith ata

q kan zabel dhe kullot individuale kant drejt t menaxhojn e t prdorin n

variantin e t gjith fshatit, por logjika sht

edhe ai q ka zabel apo kullot ka t drejt

n variantin fis dhe n at fshat

Modele tradicional-trungjan njlloj

si modeli tradicional individ pr menaxhimin

e trajtimin, por prdorimi sht krejt i

ndryshm, sepse sht e pandar sipas

Model tr adicional fisi

q do t merret dhe sasin e barit q kositetdhe t drejtat edhe pr sasin q merr. Kto

t drejta jan vendosur q n kohet e vjetra

dhe funksionale edhe sot, pasi kan shuar

shum konflikte e mosmarrveshje q lindin

pr kullotat dhe pr pyjet, s i pr sasin e

druve t zjarrit, gjethit pr bagtin dhe

lndn e punimit. Ky model sht shum i

pranishm sidomos n siprfaqet me kullota

n aj, Shishtavec, Topojan, Shtiqen, Bicaj,

Ujmisht, Trthore, Surroj e Malzi, ku edhe

sot njihen me emra toponimesh si Bjeshka

e Koks, Dllinja e Musas, Zaja e Topojanit,

Korija e Becirve apo Livadhi i Spahis. Vetm

kto fise kan t drejt pr t veruar n kto

parcela, jo gjithkush nga fsha ti, po me

rregulla t qarta, si i kan pasur prparaviteve 90. Pr sa i prket ktij modeli e

theksuam edhe m lart vetm fisi i caktuar

ka t drejt pr t marr e menaxhuar n

kto parcela apo kullota, por pr t ruajtur

dhe mbrojtur sht detyr e gjith fisit, si

nga zjarret apo prerjet pa kriter.

Modeli i gjith fshatit,jan siprfaqet

pyjore e kullosore, q njihen si t tilla.

Modeli i gjith fshatit, Bicaj

nuk ka t drejt. I pari q ka t drejt,

si e theksuam edhe m lart, sht aiq nuk i plotson nevojat nga asnj

parcel, q nuk ka as n rreng trungu

as n rreng fisi por ka t drejt vetm

n rreng fshati.

4. Meraja-kullot n rreng fshati edhe kjo

e prcaktuar se kush ka t drejt pr t

ngulurShtyllStani dhe pr t kullotur,

por n korijen e kullots kan t drejt

pr t kullotur gjithkush sepse mund t

ket banimin afr stanit t dikujt q ka

dal pr verim nga nj fis apo territor

tjetr brenda fshatit.

Jo t gjith i kan kto atribute por

ndryshon, nj pjestar i fshatit q ka

bjeshkn afr me nj pjestar q ka dal n

stan pr sa i prket kullots, dokush mund

t kullot n bjeshke por jo dokush del n

bjeshke me stan. Meraja Pyll sht ln pr

disa arsye:

1. Jo gjithkush i plotson nevojat e

prvitshme me lnde drusore e kullot,

por sht ln q krahas pjess me kufij

t prdor edhe n mera t fshatit, por

gjithmon sipas kritereve t marra me

vendime dhe dakordsi.

2. N fshat ka m shume se dy-tri mera

dhe cila t jet m afr dhe sa t

mbrrihet ka qen dhe sht prsri pr

ta prdorur sidomos meran-pyll, sepse

edhe shprndarja e fiseve dhe e

familjeve sht e vendosur e atill.

3. Jo dokush q ka nj poren apo zabel

nuk ka t drejt pr t prer e prdorur,

por edhe dokush nuk e prdor nse

Ler uji, Ujmisht

5. Si merat-pyll edhe merat-kullot dhe

korijet kan t drejtat si pr rrug edhe

pr vade uji pr t ujitur dhe t drejtat

q ka nj Bjeshke apo nj Mera. Nuk

mund t lviz gjithkush andej nga nuk

ka t drejt pr t lvizur me tuf, me

kuaj t barrs apo edhe me pende t

qeve.

N fshat ka rrugt t ndryshme, si:

Rrug me tufe pr t kullotur n Mera

apo Korie atje ku ka t drejt dhe dy

her n vit njher pr t dal n Bjeshke

dhe njher pr t zbritur nga Bjeshka.

N qoft se nuk ka t drejt n kt

Mera ose nuk ekziston nj e tille

absolutisht nuk ka t drejt t lviz me

tufe andej.

Rruge Kali pr t transportuar materialin

drusor apo rrug me pend qesh pr t

marr material drusor dhe bar apo pr

t punuar ndonj ar Stanit.

Rrug me kal sht rruga pr t shkuar

nga bjeshka n mulli apo n fshat simysafir, por jo t gjith i kan kto t

drejta apo rrug.

Kullo t fisi, Topojan

Kullot fisi, aj

Rrug t prgjithshme, q lvizin jo

vetm pjestar t fshatit, po edhe t

fshatrave t tjer kufitar q n gjuhen

e popullit quhet rruge (Gazaje) q mund

t lvizin me fardo lloj mjeti, qoft

me tuf, me kuaj, me pend t qeve

nga tregu, q mund blej ose pr verim

n kullota n nj fshat kufi, ose me nj

mulli apo fark t fshatit kufi.

7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129

6/8

6 Kurora e Gjelbr

E mendoja nj vend t virgjr

Shqiprin. Kjo n pamundsi pr ta

par n vend, si dhe nga mungesa e

t dhnave t nevojshme pr

gjendjen e mjedisit. Dhe, nj dit t

bukur erdha e u zhgnjeva me bindjet

e mia, pasi ky vend sht nga m t

virgjrit n Ballkan e ndoshta n

Evrop. Kshtu u shpreh prfa-

qsuesi i FAO-s pr erozionin

(sistemimin dhe mobilimin e toks),

francezi Zhan Rrepie, kur jepte

leksione pr mbrojtjen dhe sistemimin

e toks bujqsore dhe asaj pyjore

para pedagogve e studen tve t

Institutit Bujqsor n vitin 1970. Ai

vazhdonte t shpjegonte pr

gjendjen e mjerueshme t natyrs

shqiptare, ndrsa profesor Llazar

Treska, mbaruar studimet n Franc,

prkthente i pezmatuar dialogun e

Francezit me fam botrore, sispecialist i ksaj fushe (n pamundsi

pr ti shprehur francezit se un jam

Llazar Treska dhe e njoh m mir kt

realitet, po nuk kam t bj). Pr

periudhn njmujore t qndrimit, ai

mundi t bnte disa studime t

shpejta n basenet ujmbledhs t

Shushics, Osumit e Devollit dhe

nxori kt prfundim: Sa sjell

Danubi n 10 vjet material t ngurt

sjell Semani n nj vit. Vlerat e

grryerjes sot kalojn parametrat

maksimal t studiuar n kuadrin e

MEDO e Blue, Plan Pr zhvillimin e

Mjedisit ne Territorin e Mesdheut

(Mediteranean Enviroment Deve-

lopment Obsevavory) dhe nuk jan

prrenjt e Senegalit ata me prurje

m t madhe n bot, po lumi i

Shushics n rrethin e Vlors (Ky

lum merrte kupn e botes pr te

sjellat e ngurta, gjithnj krahasuar

pr nj si sip rf aqe t bas eni t).

Profesori i huaj vazhdonte te

shpjegonte rrugt dhe format e

sistemimit t toks atje ku erozioni i

shkalls s par sa kishte filluar dhe

mundsit pr korrigjimin e tij ishin

sa m efikase, nga salla dikush beri

nj pyetje: Po pr kto lloj basenesh

me erozion kaq aktiv, q tek ne n

Shqipri jan shum, si do t

veprohet? Profesori u prgjigj: Tenderuar zotrinj! Mjeksia bhet m

e rrezikshme se smundja. Kuptohet,

q t ndrhysh pr t korrigjuar kt

dukuri, q ka shprthyer n t gjitha

format e mundsit e veta, nuk bn

gj tjetr vese prshpejton procesin

e zhvillimit t ktij kanceri t madh

grryes n shpatullat dhe gjoksin e

toks tuaj.

Ishin fillimet e viteve 70 q

paraqisnin kt gjendje mse reale,

por duhet ta thoshte nj shkenctar i

huaj, mbasi n kokn ton ekzistonin

bind jet se vend i yn sh t m i

virgjri n Evrop, ku natyra i ka

qndisur e stolisur bukurit etj., etj.,

por edhe ndonjri q mund ta dinte

kt t vrtet ... e pastaj! Duke par

me syrin e zhvillimit t sotm ku kemi

pare dhe br krahasimet me boten,

kur kufiri me vendet fqinje ndan

vetm me toke te djegur nga nj ane

dhe me pyje nga ana tjetr, kur ne

Maqedoni fshatra t jene brenda

pyjeve, vjen prfundimi se kjo gjendje

nuk erdhi menjher, por gradualisht.

Vendi yn para dhe pas ksaj

periudhe gati 50 vjeare, q kur

zhduku nocionin pron, e nisi dhe e

bitisi duke shfrytzuar barbarisht

natyrn bujare, si forma m e leht e

me m pake shpenzime. Rreth ktyre

viteve u shpyllzuan 280 mij ha

masive pyjore, miliona m3 dru zjarri e

lnd punimi prdorej pr ngrohje,

shtylla miniere, traversa hekurudhe

etj., te merrte malli te shihje nj

fshat midiskorijesh me pyje lisi apo

lloje te tjera dhe mbas te gjitha ktyre

veprimeve shkatrruese uhodh

parulla pr te shtuar dhin si lopa

e fukaras, e cila prfundimisht

vulosi njher e prgjithmon

epokn e shkatrrimit t natyrs

shqiptare.

Krahas ktyre shkatrrimeve ne

ato vite nga tregohej kujdes pr tokn

bujqsore, duke u munduar pr tasistemuar e mobiluar sidomos n

zonn fushore . Umbolln miliona

fidan pyjore, duke krijuar masive

pyjore artificiale dhe kryesisht me

pishe te egr, t zeze dhe plep, duke

vlersuar terrenet e shkatrruara

por dhe pa perspekt iv pr

zhvillimin e nj bimsie pyjore te

mirfillt. Nuk duhet mohuar puna e

madhe ne drejtim te bonifikimit dhe

krijimit te baseneve ujmbledhs

pot hua j ne te gj ith vendi n ku

sistemimi i tyre ishte detyra kryesore

e ndrmarrjeve pyjore te asaj

periudhe, duke kryer ne to punime

komplekse si pyllzime, sistemime

malore. Kto punime ne shkalle vendi

zinin mesatarisht nj siprfaqe rreth

8 mije ha pyllzime dherreth 60 mije

m3 sistemime malore.

Kjo ishte pak a shume gjendja e

mjedisit shqiptar para viteve 90. M

pas, kur nuk funksiononte shteti,

pyjet dhe natyra shqiptare psuan

harain m te madh te shkatrrimit t

ksaj pasurie themelore t nj vendi.

Investimet ne drejtim te pyllzimeve

gjate periudhs se tranzicionit nuk

zinin as 1 pr qind te punimeve qe

kryheshin para viteve 90, kurse

investimet dhe puna qe kryhej ne

drejtim te sistemimeve malore qofte

edhe te meremetimeve te tyre deri

tani sht zero . Ne qofte se pr

pyllzime si komponent i rndsi-

shm ne kompleksin biologjik pr

mbrojtjen e toks nga grryerja u

bene shume pak, nga komponenti i

Banks Botrore mbshtetur mekushtin qe ne nuk ishim ne gjendje te

mbronim ato qe na kishin ngelur, pr

sistemimet malore si vepra preventive

te domosdoshme dhe te garantuara

nga dmtimet (kullotja, prerja etj.)

nuk u prmendn fare si element te

domosdoshm ne mbrojtjen e toks

nga erozioni dhe m e pafalshmja

sht se jo vetmnuk u planifikuan

sistemime malore te reja (prjashto

rreth 8 mije m3 mure e gjerdhe te

thate), por qe i ka shkaktuar nj dem

te pallogaritshm ekonomis se

vendit shtmosvnia dore edhe pr

nj gur ne veprat e dmtuara,te cilat

sot ndodhen n gjendje te mje-

rueshme. Shkatrrimi i nj prite sollihumbjen e ekuilibrit ne gjith prroin

si dhe shkatrrimin zinxhir te veprave

te ndrtuara n t dhe materialet e

grumbulluara shprthyen fuqishm

duke mbushur rrugt, rezervuart,

kanalet, etj. Filloi periudha e shkat-

rrimit te toks pyjore nga erozioni sa

ne shume siprfaqe pyjore dikur te

mirfillta si rezultat i shfrytzimit pa

kriter dhe i djegies, shprthyen

prrenj t, u grrye siprfaqja m

aktive e toks dhe at qe beri njeriu

me duart e veta natyra nuk mund ta

riparoje dot edhe pr miliona vjet.

Kohet e fundit vrshimet e

p rr en jv e dhe lu me nj ve ka neshkatrruar rrugt, veprat e artit,

rezervuart.Fenomeni Lezha etj.si

shume i prfolur vitet e fundit apo

dmtimi i syrit te kaltr etj. nuk

jan rastsi por pasojat e nj pune

te pakontrolluar veprime qe ne nj

te ardhme jo shume te largt ky vend

do ta paguaj shtrenjt. Ligji pr

token bujqsore ia jep atij qe e punon

dhe qe nuk prgjigjet pr ruajtjen e

saj, e jo te zotit, e shkatrroi prfu-

ndimisht edhe at pak toke bujq-

sore pr nj kohe kur lvizja

demografike e vendit ishte ne kulmin

e vet, beri qe ne pjesn me te madhe

te siprfaqes ajo te abandonohet dhe

erodohet, mbasi ngeli pa zotin evrtet, ajo po shitet e blihet pr disa

duar dhe i zoti i saj nuk ka te drejte

te ngatrrohet ne kto gjera.

Nse n Marilyand te SHBA ne

vitin 1996 1 m2 toke ans oqeanit blihej

pr 70 cent n Shqipri 1 m2 toke ne

bregdet arrinte 50 USD. Por, nse ne

Amerike taksa pr token sht disa

here me e larte se mimi, ne Shqipri

nuk ka takse pr token. Te gjitha aktet

ligjore te dala pr token jo vetm qe

nuk njohn pronarin e ligjshm por

edhe pr tokat e abandonuara qe

ishin te papranueshme nga ana e

atyre qe i punonin shteti ra dakord

qe ato te shkatrrohen plotsisht

dhe pronari i ligjshm t mos i

merrte. Mungesa e prons beri qe

gradualisht te humbiste tradita e

fshatarit pr mbrojtjene toks duke

ndrtuar mure mbajts, brezare,

gjerdhe te thate e te gjalle. Krahas

rnies se investimeve pr mbrojtjen

nga erozioni si pr pyllzime dhe

sistemime malore e veprime te tjera

antierodive te prdorura ne kompleks,

detyrimisht u venit edhe rndsia e

muajit dhjetor si muaji simbol i

lufts kundr grryerjeve, duke u

mjaftuar vetm me ndonj kronik

televizive ku presidentet apo kryemi-

nistrat mbjellin ndonj fidan, kur

sponsorizimet nga biznesmen dheshoqata te ndryshme pothuaj mun-

gojn ndrkohe sponsorizohet pr

gjera pa rndsi jetike e kombtare.

Fushata e muajit dhjetor e tha

dikush duhet te filloje shume hert

ne drejtim te ans propagandistike

duke rrnjosur te qytetaret

domosdoshmrin jetike pr te

kontribuar ne drejtim te shtimit te

pyjeve dhe te mbrojtjes toks nga

grryerja me pune direkte dhe

sponsorizime duke dhn shembuj

dhe msime pr mire, por edhe pr

keq kur gjendja dhe dmtimi i ktij

soji te on ne kt lloj shkrettire apo

katastrofe.

Nj burr i moshuar e i menur

shpjegonte. Nuk e kuptoj se po

behet te ne? T paren qe duhet te

bnte shteti demokratik ne Shqipri

ishte njohja e prons te zotit dhe

nxjerrja e kritereve te domosdoshme

se duke patur nj pronar te ligjshm

pr to ken ke dh e te zo ti n qe

prgjigjet para ligjit dhe para shtetit.

Pr dhjete vjet te ln ne

mshirn e fatit, pa te zotin e vrtet

toka bujqsore ne terrenet malore,

kodrinore dhe pse ato fushore filloi

te degradohet gradualisht, erozioni

vepronte pa u ndjere dhe mbas kaq

e kaq vitesh te ln ne mshir te

fatit ne nj dite te bukur ky erozion

shprtheu fuqishm dhe ubashkohej formave te tjera erodive.

Kto ishin disa grimca kujtese

pr te arritur tek parulla qe i qndron

vrtet realitetit Arm iku me i

rrezikshm sht ai q harrohet.

Ndrsa dora e njeriut vepronte ne

forma te ndryshme dhe pa u kuptuar

po degrad onte e sh ka t rr on te

natyrn e tij shume faktor te

disfavorshem ndihmonin ne

shpejtimin e ktij procesi si:

- Ener gj ia e re li ev it me

konfiguracion te larmishm, malor,

me pjerrsi te mdha, ku tekat

bujqsor te vendosura ne pjerrsi

te konsiderueshme nga 20-70 pr

qind me formacion amnor ku

predominojn flyshet dhe argjilat, te

cilat jan te prirura pr grryerje.

- Ku sh te t kl im at ik e me

ekstreme te theksuara ne drejtim te

reshjeve dhe te temperaturave etj.

Edhe pse ne te rr ene te

kultivuara me pjerrsi deri 15 %

materialet e grryera arrijn deri25

ton/ha ne vit, ndrsane terrene me

pjerrsi 55-70 % vlerat jan mbi

150 ton/ha.

Ne terr en et e zh ve shur a,

sidomos ne zota malore fenomeni i

erozionit arrin ne vlerat e mdha deri

280 ton ne vit pr ha, dhe kjo me e

theksuar ne basenin e lumit Devoll.Pr trajtimin dhe luftimin e

fenomenit te erozionit duhet tu

referohemi modeleve te FAO duke

harmonizuar me mbarshtimin e

integruar te pellgjeve ujmbledhs te

cilt duhet te konsiderohen si pjese

integrale e mbarshtimit te

ekosistemevene prgjithsi me synim

evidentimin dhe zbatimin periodik te

punimeve te harmonizuara me punime

komplekse biologjike dhe hidroteknike.

Kr it er et e nevo jshm e ne

mbarshtimin e pellgjeve malore

duhe t t i ja pin zg ji dh je te

qndrueshme pr konservimin e

toks dhe prdorimin e energjis

ujore ne prputhje me parametrat

e zhvillimit me veprime konkret si

me posht.

- Evident imi i gje ndj es se

veprave malore dhe meremetimi

urgjent i tyre.

- Rruajtja dhe konservimi i

toks bujqsore dhe asaj pyjore.

-Pyllzimi dhe ripyllzimet.

- Ko nt ro ll i dhe nd al im i i

vrshimit te lumenjve ne objektet

me te rndsishme e strategjike te

vendit.

- Mbarshtimi dhe trajtimi i

kullotave e nj sr faktorsh te

rndsishm.

Pr te gjitha problemet qe u

trajtuan ne kt material, duke unisur nga thnia me mire tani se

kurr dhe se lufta kundr erozionit

fillon atje ku ai nuk ka filluar,

krkon bashkveprim te ngushte dhe

me shtrirje te gjere t t gjith insti-

tucioneve shtetrore e shkencore

dhe shoqatave pr te ndrmarr

veprime nga me te thjeshtat dhe deri

ato me kapitale.

EROZIONILUFTOHETATJEKUNUKKAFILLUARNga HAKI ZOTO

7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129

7/8

7Kurora e Gjelbr

Sustainable rural development inDeshati mountain range region:

Deshati LAGs

The project for the sustainable development of

rural and mountain tourism in the Deshati

mountain range is launched

Besnik Alku, Miftar Doci

The Deshati mountain range is one of pearls of mountainous Albania. It is

located on the eastern part of Dibra region across the border area between

Albania and Macedonia. This mountain range is characteristic in both

countries because includes the highest peaksKorab and Kercin in Albania

and Valivar in Macedonia. Natural resources are very diverse and

breathtaking. They include rocks of Korab and Kercin, high fields of Korab,

Grame, Skertec, Hinoske, and Kercin, black lake of Korab and lake of Grame,

thermal water resources of Peshkopi, cold spring water of Vleshe, water

springs of Shehu and Preshi, waterfalls of Radomire, Bahute, and Pocest.

These natural beauties create a mosaic of natural mountain pearls that are

one of main potentials regarding the development of rural mountain tourism.

Though there is a high potential for the development of mountain tourism

regarding natural resources, this sector is little if not developed at all.

Inhabitants of Maqellare, Melan, Peshkopi, Tomin, Kastriot, Cidhne, Sllove

and Kala e Dodes use very little these resources to increase their income

from tourism. There are some initial steps regarding use of thermal waters

for curative tourism in Peshkopi and some guest houses in Hinoske,

Rabdisht, and Kala e Dodes that are sporadic and unorganized. Local

government is not sufficiently engaged to develop policies about tourismand coordination of their structures to promote the development of tourism.

The private sector has not made tourism its priority and the quality of

services in their facilities is desirable. The non-profit sector efforts have

been fragmented and spontaneous, almost silent and not influential in the

development of the sector.

The current tendency in Albania that emphasize the development of tourism

sector and the good experiences from across the border in Macedonia

where Mavrova, Rostusha and Dibra e Madhe are good models encourage

development of rural mountain tourism in the Deshati mountain range region.

Due to increase in private investments by Dibra inhabitants, improvements

in the road infrastructure, and establishment of local touristic agencies,

some models are already established regarding development of tourism in

this region. In this context, IPA cross border Macedonia-Albania are a

great contribution. The Sustainable rural development in Deshati mountain

range region: Deshati LAGs project that is funded by the European Union

and implemented by the Albanian National Training and Technical

Assistance Resource Center (ANTTARC) in partnership with the Albanian

Local Capacity Development Foundation is another important contribution,

especially when it comes to models of development. The project makes

local action groups the center of rural mountain development. The project

is also implemented across the border, in Macedonia, where ANTTARC/

ALCDFs partners are the Local Community Development Foundation

(LCDF) and Association Center for Sustainable Community Development

(CDSCD).

The Local Action Groups are established in Peshkopi and Diber e Madhe.

They will coordinate their actions for the development of the rural mountain

tourism in the Deshati mountain range region. LAG is established with

representatives from Local Government Units, businesses, and non-profit

organizations of the region. With the support of the project, the Group will

develop its capacity and engage in important actions including development

of the regions strategy for tourism development, promotion of the touristic

potentials, improvement of the touristic infrastructure including tracks and

signs, fairs with traditional and local products, etc.The initiative does not pretend to drastically change overnight (or over

year) the situation in the sector. However, it can be a pioneer and promoter

of local actors that, over time will multiply in number and power and will

invest, organize, and develop rural mountain tourism in the Deshati mountain

range region. In the near future, we believe that we, in large numbers, wil l

walk in the touristic track of Deshati, camp in its mountains, overnight in

guest houses of Radomires or Rabdisht and taste traditional Dibra cooking,

participate in folk feasts of Odes Dibrane, and ski in Deshati mountains.

We believe that LAG will be the pioneer of such development.

This project is financed by the

European Union

Implemented by the

Albanian National Training and

Technical Assistance Resource Center

Pas nj pune t lavd-

rueshme profesionale e

shkencore n sektorin e

pyjeve, kullotave dhe inxhinieris

civile, Dr. Parim arani tashm

paraqet para lexuesit librin Mes

pasionit t gjuetis dhe konser-vimit t habitatit. Libri vjen si nj

prvoj e gjat teorike e praktike

e autorit dhe prcjell tek lexuesi

pasionin e veant e mbreslns

t sportit t gjuetis, traditat dhe

ndodhit shpesh t pabesueshme

t gjahtarve, por edhe momentet

e magjishme t kafshve e

shpendve t egra kur i sodit n

habitatin e tyre natyror, n mes

t pyllit, kullots, shkmbinjve,

ujrave dhe n atmosfern e

pastr t maleve. Pr m tepr,

n libr pasqyrohet mjaft qart

aspekti i theksuar shoqror emiqsor i gjuajtjes, prvoja e

kolektivitetit dhe humori i

mirnjohur i gjahtarve, shpesh

objekt qesndie nga ata q nuk e

njohin kt sport, por q Dr.

Parimi ua sjell t gjall nprmjet

skenave t prshkruara aq bukur

n libr.

Nu k mund t is ht e ka q

trheqs ky libr nse autori nuk

do t kishte njohuri t thella dhe

prvoj t gjer pr pyjet, drurt

dhe shkurret, pr llojet e ndry-

shme t kafshve e shpendve

t egra, pr karakterin e njerzve,me prparsit dhe mangsit e

tyre, q jan n natyrn njerzore.

Prve q Parimi ka mbaruar me

rezultate shum t mira studimet

universitare (un e njoh mjaft

mir qysh kur ishte student i

lavdruar), ai ka punuar pr

shum vite inxhinier pyjesh n

zona pyjore me vlera t larta

biodiversiteti dhe vlera ekono-

mike, me lloje gjahu mjaft t pa-

sura e t larmishme, ka ndrma-

rr studime e krkime shkencore

mjaft t ndryshme. Po ashtu, ai

ka shfrytzuar literatur t gjershkencore, profesionale e letrare,

sidomos pr gjuetin, ka mble-

dhur prvoja, rastisje e ndodhi

nga gjahtart, nga personeli pyjor

dhe njerzit e zakonshm, ata q

jan n kontakt t prditshm me

pyllin, gjahun dhe natyrn.

Mbi t gjitha, autori ka shpirtin

vrojtues, komunikues, miqsor e

mjaft t ndjeshm ndaj shoqris,

gjahut, natyrs, t cilat i ka mi-

shruar n libr. Veanrisht,duhet theksuar pasioni i tij i fort

pr gjuetin, i nxitur nga kolektivi

aq i pasionuar i gjahtarve e si-

domos nga i ati, Fatori, nj gjahtar

i urt, i msuar e i shtruar, q

shpesh u krkonte gjahtarve

vetm ta soditnin e jo ta vrisnin

gjahun. Parimi shprehte edhe kt

parim: Jepi kafshs s egr

shansin pr t shptuar dhe kna-

qur q e le t largohej n jetn

dhe habitatin e vet.

Prvoja e gjer e Dr. Parimit

nuk kufizohet vetm te gjuetia por

prfshin fusha t sektorit t py-jeve, kullotave, gjahut, prodhimet

e dyta e bimt mjeksore, etj.,

duke dhn kontribute mjaft t

vlefshme. Vlen t prmendim

studimet dhe projektet pr buri-

met biogjenetike e prmirsimin

gjenetik t drurve pyjor, pr

bimt mjeksore dhe shelgjishtet

e vendit, pr zonat e gjuetis dhe

inventarizimin e gjahut; hartimin

e projekteve t pyllzimeve dhe

mbrojtjes nga erozioni t base-

neve malore e t tokave bujq-

sore; studimin e kullotave malore

n zona t ndryshme t vendit,masat komplekse pr rritjen e

prodhimit t tyre dhe hartimin e

projekteve prkatse; hartimin e

udhzuesve pr trajtimin e

dafins, t shelgut dhe arrs.

Mjaft shtje t sektorit, Parimi i

ka trajtuar n artikuj shkencor,

pr kullotjen racionale, gjenetikn

pyjore, zgjedhjen e farave t

drurve pyjor, seleksionimin dhe

kultivimin e shelgut, trajtimin e

pyjeve t lisit, monografin prkultivimin dhe shfrytzimin pr

thupr t shelgjeve, udhzuesin

pr frutat dhe farat pyjore, etj.

Krahas ksaj prvoje t ven-

dit, njohja e tri gjuhve t huaja

(anglisht, frngjisht, italisht) dhe

disa kualifikime jasht shtetit, si

dhe pjesmarrja n mjaft akti-

vitete ndrkombtare, kan br

t mundur formimin e gjer pro-

fesional e kulturor t Parimit.

Mund t prmendim ndr t

tjera: kurse disamujore dhe

p rvoj a ja sh t sh te ti t p r

agropylltarin, ekologjin pyjore,mbrojtjen nga zjarret n pyje,

shelgun, gshtenjn, gjenetikn

pyjore; referimet jasht shtetit

pr mbrojtjen e pyjeve nga zjarret,

pr kulturn e lajthis , si dhe

botimin Shqipria, pyjet dhe

pr od hime t py jo re (bot im i

OKB); pjesmarrja n simpo-

ziume e kongrese ndrkombtare

pr probleme t sektorit t pyjeve.

N fakt, Parimi ka dhe meritn

e botimit koh m par t librit

arant e Fushbardhs.

Strnipr t Gjikajve t Qeparoit

dhe t elo Picarit, me t cilinka prjetsuar disa momente t

spikatura t jets, vlerave dhe

kontributit t ktij fisi t dgjuar

n trevat e Jugut.

Libri i Dr. Parim aranit Mes

pasionit t gjuetis dhe konservimit

t habitatit, prve q mund t

lexohet me ndje, mund t

shrbej edhe si manual pr ata q

interesohen pr jetn e kafshve

dhe shpendve t egra dhe habitatin

natyror t tyre, pr sportin tejet

trheqs t gjuetis dhe pr

dashurin q duhet t tregojm pr

natyrn e bukur dhe gjallesat e saj.Lexuesit i urojm lexim t

kndshm t librit, ndrsa autorit

i shprehim falnderimin e ngroht

pr kt libr t dashur, si dhe

suksese t mtejshme.

Kontribut me vler i Dr. Parim araniProf. Dr. Vezir MUHARREMAJ

E N G L I S H

N kt libr jepen n baz t praktiks son pyjore dhe

t asaj botrore, disa njohuri elementare, por edhe

shkencore bashkkohore pr lindjen, zhvillimin, ruajtjen,

mbarshtimin, biologjin dhe ekologjin e pyllit. T gjithakto do t kontribuojn pr edukimin ekologjik t

shoqris e sidomos specialistve t ksaj fushe. Synohet

t bhet m i ndrgjegjshm e i kulturuar opinioni publik

pr qndrim m t drejt ndaj ksaj pasurie.

Ky botim u realizua n kuadr t zbatimit te Projekti i

zhvillimit t burimeve natyrore mbshtetur edhe nga

Qendra Rajonale e Mjedisit (REC).

Pylli dhe njeriu, libr pr t gjithPylli dhe njeriu, libr pr t gjithPylli dhe njeriu, libr pr t gjithPylli dhe njeriu, libr pr t gjithPylli dhe njeriu, libr pr t gjith

7/28/2019 Kurora e Gjelbr 129

8/8

8 Kurora e Gjelbr

Kshilli Botues: A. Proko, N. ollaku, V. Tabaku, J . Male, B. Gashi, I. Zeka, B. HoxhaKryeredaktor: AHMET OSJA Zv.kryeredaktor: Nijazi IDRIZI, Ferdin LIAJ, Zef IMERAJRedaksia:V. Muharremaj, H. Kola, Gj. Fierza, M. Shehi. Redaktor prgj egjs:V. HoxhaAdresa: Bulevardi "Zogu I", Godina e ZP, kati II, Tiran

Mobile:068 40 75 975; e-mail: fkpkk@hotmail. com; velihoxha@yahoo.com

Gazet e FKPKK,Shqipri dhe eAPPK, Kos ov

KURORA EGJELBR

www.fkpkk.org

www.akppp.org

8 Kurora e Gjelbr E N G L I S H

Materialet u prshtatn n anglisht nga Arjol LiLA

The Regional Centre for Forestry and Rural Development (REFORD)

participated on the 15th IUFRO International Symposium on Legal

Aspects of European Forest Sustainable Development, which was held

in Tirana, Republic of Albania in May 14-17, 2013, with its member

Associations from Albania, Macedonia and Montenegro.

On the Symposium we hade opportunity to meet Mr. Marius Lazdinis,

DG AgrEnv from EU Brussels, whose presentation was about the

forestry measure proposal in the new IPARD programme for 2013

onwards. Mr. Lazdinis explained that forestry is receiving an increased

place within the Rural Development programme of EU. Currently the

DG AgrEnv is developing the specific forestry measure to be included

in the new IPARD programme. The ideas for inclusion currently include

afforestation and forest fire prevention and restoration activities.

The focus on forestry in rural development and ideas presented during

the IUFRO scientific symposium received positive comments that

forestry is included as measure. The specific activities were reviewed

as well and in general it was suggested to change afforestation to

forest restoration focusing on improvement of forest and improvement

of degraded forests.

Mr. Marius from the EU Commission encouraged all REFORD member

organizations from the Balkan Region to directly contact Ministries

and Rural Development Department Institutions, each in its own

country, and to provide their inputs and suggestions for the IPARD

programme for 2013 onwards.

With this letter we support our member Associations of Private and

Communal Forest Owners/Users in their effort for sustainable forest

development. Proper inclusion of forestry in the rural development

programmes with specific forestry measures and activities will be

beneficial to overall rural development. Forests comprise a large part

of rural areas in the region and many people are depending for their

livelihood on forests resources, directly or indirectly. Forests provide

valuable functions and service for environment, water management

and renewable energy. We recommend that you will consider placing

appropriate forestry activities in the rural development programmes at

national level in line with RD EU policy.

We hope that we will find mutual language and work together on thenew IPARD programme for 2013, which will bring good future for

State, Private and Communal Forests and our society depending on

these resources.

Darko Skenderski, PresidentRegional Centre for Forestry and Rural Development REFORD

Land is the carrycot of the nations

life. We feed with what land

produces . Our small and fragile

country has less land and a lot of

rocks. At last decades, Albanian

land has released the SOS alarm.

Forest is been cut and re-cut, grazedand overgrazed in that grade that in

many areas the rocks are revealed.

The plains, hills, and watersheds are

covered of concrete. This reality is

not admitted by state institutions.

One-year forest cutters are just

decorated by taking 10-year

mandate for cutting. State

institutions with experts and

scholars of the environment, nature,

forest, pasture and of books do not

tell to their tax payers what areas of

the country is being burnt, flooded,

cut, dug and concreted, how much

forest and land is being lost, and this

just to get on well with the boss, it

seems that are produced andemployed abundantly. They talk and

write books on ecosystem and its

components, but they do not tell the

land problems, nor how to cure them.

The land is an organism. Its parts

likewise as the limbs of our organism

are interconnected with each other.

Rural communities have made a long

way as part of this ecosystem. They

inherit from knowledge

accumulated by life practice of

ancient generations knowledge on

land where they organize their life,

as in the agricultural farm also even

when they head to djerrina, krasta,

ograja, kojrije, zabel, hamalle, orprozhme and kashnjet (traditional

terms of forest resources), forest and

pasture. This knowledge many times

is not admitted by the experts of

institutions and is not used when

policies and laws are drafted for the

relations of the community with the

land. If the team that is preparing to

manage the country, will take in

consideration the SOS alarm of the

land, the first indicator would be to

admit the problematic, to be

consulted with the international

organizations and altogether to build

a custody strategy for our land, the

asset almost perpetually abandoned.

This would be an indication of

beginning of the institution change,

as well as of the path of solution.

An ethic on land afterward would

be refl ected as a signal that theecological consciousness of our

state is awakening and is

recognizing and is delegating to the

community where its place is, the

custody and responsibility for

curing the motherland.

Forest land is estimated by the

scientists as a biological and

ecological treasure, and simulta-

neously as a mystery and enigma, inwhich the science so far, has revealed

a fraction almost inconsiderable.

Bacteria and mushrooms populating,

invisible for the human eye, are the

engine of the normal forest land and

are needed to the land as much as

the forest needs the presence of trees

for keeping the name forest. As a

living body, it communicates, gives

and takes, experiences the birth,

disease and even the death,

depending on the circumstances of

location and treatment that it

undergoes. Health comprises

precisely the treatment or regime that

is needed for our land to start

regeneration or resurrection of its

upper layer, its living and fertile

cover, that is been cut and burnt

barbarously, especially during the

last 20 years that connect the end-

start of the centuries. It has not

plants , the humus is lost, cannot

maintain itself, neither cannot protect

from filling in the reservoirs of

hydropower plants, roads, channels

and agricultural land. From

nutritional and housing, the way it is

descended, in various weather

circumstances its converted into

flood and threat. As it was not

enough in this economic destruc-

tion, but how much is thecost of revival? one might

ask. Nobody should be

afraid and remove it from the

first priorities. There is no

room for panic. Land is

bles sed. It cont ribu tes

even when it is on cure. It

employs people, growths

plants , houses ani mal s,

cleans and refreshes the air

and augments the water. If

the work for land custody and cure

is based on wise project and strategy,

by the loc al inhabi tants, it is

considered as a global enviro-

nmental service and it is rewarded.Engagement and giving of this

responsibility to realize environ-

mental curing services would be a

first signal of the hope that the

fondness on land will be revived.

This seems as a strange word if would

refer to the media of the Capital or

the prevailing mentality of admini-

stration and state bureaucracies. The

stay almost age-long, testifies thatthe fondness, respect and admiration

on land and its values are unknown

terms. Perhaps the most serious

obstacle to evolve in the ethic and

respect on land comes by the fact

that our so far educative and

economic system is oriented to

getaway, denying the age-long

traditions of our people as old-

fashioned orientation for abandon-

ment of the land and being in love to

the image. The maintenance practice

should be found and should be taken

at the conviction of what is regular

from esthetic and ethic point of view

and what is convenient from

economic point of view. One thing is

for sure regular only when tends to

maintain the integrity, stability and

beauty of ecosystem. Ecosystem

represents the land as well the air,

waters, flora and fauna, landscape but

even the human community. Only in

this way we will start to be aware: the

idea of human reasonable use is

acceptable and is rewarded, even if

only for that, that is not destroying

the living conditions to inhabitants

or other creatures of the land.

Translated into language of economic

theory, the ecosystem itself with its

components can be described as a

capital, which brings a service packet

for the community and comprisingfamilies, some of them are divided and

incorporated into products, gathered

and/or consumed. Other public

services are the goods or services

that give common benefits in the

improved environment and wellbeing

of the community. All together, these

environmental services depend on

the current regenerative abilities of

the ecosystem capital, results that

can be achieved in augmenting of

this capital in relation to the

consumption of ecosystem services.

Our international partners, such as

the World Bank and Swedish

International Development Agencyare assisting Albania in identifica-

tion and implementation of a project,

which will be based precisely on

Land resurrection, the base for revival of the

Albanian StateHAKI KOLA

payments for environmental servi-

ces, or in other words, to establish

the model how should be organized

and supported the custodians of

land resurrection and its cover. The

success of this highly strategic

proj ec t fo r la nd re su rr ec ti on ,

depends mostly on how will be builtthe policy and legal framework for

the rights that the communities will

have on land. Harmonization of the

supporting policies as well as the

exact definition of the rights and

obligations of use or ownership is

crucial. Any progress and success

enables to the project the further

territorial enlargement, increase of

part ic ipa nts (employment) and

contributors in this project. The

success enables the increase of

international donors contribution,

which are trying to find a model of

ecosystem treatment to handle the

coming challenges of climate

Supporting letter,

IPARD PROGRAMME

FOR 2013 ONWARDS

change. The territory relief, the field,

hill, mountain ratios and the current

statute of land and its cover, as well

as the potential for very rapid

change in Albania, comprise an

unrepeatable demonstration chance.

Albania can be paid for contributing

in preservation of land, sea, water,contribution in mitigation of carbo-

nic gas in nature and enhancement

of biodiversity. Demonstration of the

success leads to increase of eco-

tourism. Representatives of the

team, pending for management of

the Albanian state, can organize

pr el im in ar y di sc us si on s ab out

this project that is developing.

This enables to the team of hope

that this very big national

prob lem, to be convertedfrom a

problem to a solution, into an

employment and incomes source,

coming from resurrection of theAlbanian land.