KËSHILLA MBI FINANCAT PERSONALE · kurse Mira përgatiti dy zarfe: një me 30 000 lekë për blerjet ushqimore dhe një me 15 000 lekë për të paguar faturat mujore të energjisë

1KËSHILLA MBI FINANCAT PERSONALE

KËSHILLA MBI FINANCAT PERSONALEPjesa 1

Bashkëbisedimi i parë: NDRYSHO TË (MOS) MENDUARIT MBI KURSIMET

“Më mirë të dish apo më mirë të kesh”. (Proverbë Shqiptare)

Historia e Fatmirit:Fatmiri jeton në një fshat, në Shqipëri, dhe udhëton thuajse çdo ditë në qytetin më të afërt për të shitur perimet e serrës së tij. Me këto të ardhura Fatmiri mban familjen e tij (gruan dhe dy fëmijët në shkollë të mesme). Fatmirësisht, moti ka qenë i mirë këtë vit dhe Fatmiri ka mjaftueshëm produkte për të shitur.

2 fedinvest.al

Por, sot, makina e Fatmirit u prish papritmas në një nga rrugët rurale. Për fat, aty ishte një mekanik që i premtoi ta rregullonte makinën, por Fatmirit i duhet të paguajë për rregullimin e makinës. Fatmiri menjëherë mendoi sesa gabim bëri që bleu celularin e ri, tani mund t’i përdorte ato lekë për riparimin e makinës.

Këto janë opsionet që mund të zgjedhë Fatmiri për të siguruar paratë për riparimin e makinës:

a) të marrë para borxh;b) të shesë diçka të vlefshme (psh. bizhuteritë e gruas);c) t’i marrë borxh makinën një shoku deri sa të rregullojë të tijën;d) të pyesi Mirën nëse ka kursyer diçka apo ka bërë llotari shoqërore.

Sado të përpiqet Fatmiri, çdo vendim i tij do të ketë disavantazhe.

Le të supozojmë se Fatmiri kishte disa kursime në shtëpi, jo shumë, por sa për të mbuluar koston e riparimit të makinës. Kështu, ai mund të shesë me të njëjtin ritëm të nesërmen, nuk do të vihet në siklet të marrë borxh. Marrja borxh e makinës së shokut mund të jetë një tjetër zgjidhje për Fatmirin, por si mund t’ia dalë shoku pa makinë?

Shumë prej nesh e kanë përjetuar këtë situatë, ndoshta jo me makinën e prishur, por me pajisje shtëpiake të prishura, etj.

NDIHMË!


Dhurata Veshmbathje Shpenzime ditore

Riparimetë Ndryshme

Arsye Shëndetësore

Humbja e të ardhurave

Rregullime shtepiake

Kosto Shkollore

Shpenzimet e paparashikuara, emergjencat, humbja e përkohshme e të ardhurave për shkak të ndonjë sëmundjeje ose humbjes së vendit të punës, etj. Në këto raste, zakonisht, dilet nga situata më lehtë kur janë lënë para mënjanë.

Le ta ndihmojmë Fatmirin të përgatitet për situata të papritura në të ardhmen.

Kemi një ushtrim argëtues për ju!

Idetë e gabuara që na pengojnë të kursejmë:

■ Vetëm shumat e mëdha mund të quhen kursime!■ Të ardhurat e mia nuk janë të mjaftueshme që të filloj të kursej!■ Të kursesh do të thotë të sakrifikosh diçka të rëndësishme!■ Mënyra më e mirë për të kursyer është trashëgimnia ose shitja e një aseti me vlerë

USHTRIMI 1:

“Kursimet mund të përdoren për…..”

Në cilat situata mund të përdoren kursimet? Ju paraqesim disa shembuj dhe lutemi të plotësoni kutitë boshe. Flisni me miqtë dhe familjarët dhe mendoni për shembuj specifike.

“Kursimet nuk duhen përdorur lidhur me…..”Mendoni lidhur me situatat kur NUK duhen prekur kursimet! Plotësoni kutite boshe.

4 fedinvest.al

KËSHILLA MBI FINANCAT PERSONALEPjesa 2 BASHKËBISEDIMI I DYTË: TË FLASIM MBI KURSIMET

“Mendja edhe harron, llogaritë nuk gabojnë” Nga librat japoneze KAKEIBO

Ndërsa Fatmiri mendon se kujt duhet t’i marrë para borxh për të riparuar makinën, shpejt vihet në merak. Ai nuk para pëlqen të marrë para borxh, por nuk ka zgjidhje tjetër. Fatmiri duhet të kursejë ca kohë, por nuk është i sigurt nëse është e mundur. Ai di sa fiton në muaj dhe sa janë faturat mujore, p.sh. energjia elektrike dhe shpenzimet e serrës së tij, por nuk mund të detajojë sa shpenzime shkojnë për ushqime, karburant apo veshmbathje. Një gjë e dinte me siguri: në fund të çdo muaji harxhoheshin të gjitha paratë.

HARXHIME

KURSIME


Na ndodh të gjithëve të shpenzojmë sa kemi. Nëse jemi me fat, bilanci në fund të muajit është 0. Por, nëse arsyetojmë pse nuk heqim ca para mënjanë çdo muaj, gjëja e parë që na vjen ndër mend është: nuk ngel asnjë lekë. Duhet të mendojmë se sa dhe për çfarë shpenzojmë.

Nëse Fatmiri do ishte Japonez, nuk do të kishte asnjë dyshim në zgjedhjen e tij: KAKEIBO (që përkthehet si Ditari i Ekonomisë Shtëpiake). Kakeibo është një përqasje japoneze për të kursyer para, që në thelb është një libër llogarie i thjeshtë që ndihmon njerëzit të kontrollojnë shpenzimet në mënyrë që të rritin kursimet pa ndikuar në cilësinë e jetës. Të gjithë japonezët përdorin këtë model, që nga fëmijëria deri në daljen në pension. Në Japoni ekziston ky model i qëndrueshëm i të kursyerit, pavarësisht moshës apo statusit social.

KAKEIBO ka katër pyetje të thjeshta:

■ Sa para kam?■ Sa duhet të kursej?■ Sa jam duke shpenzuar?■ Çfarë mund të përmirësoj?

Fatmiri kuptoi se, pas heqjes së kostove fikse, d.m.th shpenzimeve bazë, ca para mund të lihen mënjanë. Ja si veproi ai në këtë rast:

Të ardhurat mujore: LEKË Shpenzimet fikse LEKË

Të ardhurat mujore nga ferma*

50,000 Shpenzimet e fermes****

25,000

Rroga e Mirës** 40,000 Detyrimet mujore*****

15,000

Të ardhura nga familjaret jashtë***

15,000 Ushqime 30,000

Kësti i Kredisë 10,000

TOTALI I TË ARDHURAVE:

105,000 TOTALI I TË ARDHURAVE:

80,000

TË ARDHURA - SHPENZIME:

25,000

6 fedinvest.al

*Sezonaliteti i shitjes së perimeve nga Fatmiri është për 9 muaj. Kështu, Fatmiri shpërndan të ardhurat edhe për 3 muajt e dimrit. **Gruaja e Fatmirit, Mira, është mësuese dhe të ardhurat e saj janë të qëndrueshme gjatë vitit. ***Fatmiri ka disa të afërm që punojnë jashtë vendit dhe ata i dërgojnë para çdo muaj. ****Gjëja e parë që Fatmiri bën çdo muaj është që të ndajë para mënjanë për fermën: para për punëtorët, plehrat kimikë, karburantin për makinën, farat dhe gjithçka tjetër e nevojshme për prodhimin e perimeve. *****Faturat e detyrimeve mujore janë për energji elektrike, ujë, telefon, internet, TV, por jo rimbushjen e celularëve për fëmijët.

Ja një ushtrim për ju!

USHTRIMI 2:

Nxirrni të ardhurat tuaja mujore! Njësoj si Fatmiri, përpiquni të plotësoni tabelat më poshtë për të parë sa janë të ardhurat mujore, shpenzimet për kostot fikse, d.m.th. detyrimet.

(Mos harroni të hidhni këstin e kredisë si detyrim mujor, nëse keni):

Të ardhurat mujore: LEKË Shpenzimet mujore LEKË

TOTALI I TË ARDHURAVE: TOTALI I SHPENZIMEVE:

TË ARDHURA SHPENZIME:


KËSHILLA MBI FINANCAT PERSONALEPjesa 3 BASHKËBISEDIMI I TRETË: PËRCAKTO QËLLIMIN E KURSIMIT

“Shtri këmbët sa ke jorganin!” Benjamin Franklin

Në mbrëmje, Fatmiri diskutoi me të shoqen, Mirën, mbi mundësinë për të kthyer borxhin e marrë te vjehrri. I tregoi Mirës tabelat me llogaritjet e të ardhurave dhe shpenzimeve bazë dhe i kërkoi të mbante shënim shpenzimet e tjera, pra si do të shpenzoheshin 25 000 lekë të hequra mënjanë. Fatmiri shpjegoi se qëllimi i këtij ushtrimi ishte hedhja e shpenzimeve ditore vetëm për një muaj, në mënyrë që të identifikohen shpenzimet e vogla ditore. Kështu mund të ulin shpenzimet dhe të kursejnë të paktën 10 000 lekë në muaj. Në këtë mënyrë, borxhi mund të shlyhet në 6 muaj (një muaj për hedhjen e shpenzimeve dhe pesë muaj të tjerë për uljen e shpenzimeve dhe kursimin). Mirës i pëlqeu ky arsyetim dhe mori përsipër rolin e llogaritares së familjes për një muaj, ndërkohë që Fatmiri regjistron dhe planifikon buxhetin e fermës.

8 fedinvest.al

Në këtë rast, qëllimi është i qartë: duhet kursyer shuma 50 000 Lekë për të paguar borxhin që Fatmiri mori për të riparuar makinën. Afati kohor është gjithashtu i qartë: Fatmiri do të paguajë borxhin që mori te vjehrri brenda gjashtë muajve. Kjo është pikërisht ajo që duhet marrë parasysh për këtë aktivitet . Le t’i vëmë vetes një qëllim pse duhet kursyer dhe të përcaktojmë një shumë/buxhet në lekë, si dhe të vëmë një afat kohor. Nëse nuk ka asgjë specifike për të cilën dëshironi të kurseni, gjithmonë mund të përpiqeni të kurseni lidhur “me emergjencat” për evente të papritura.

Fatmiri dhe Mira ranë dakord që në fillim të muajit do të heqin para mënjanë për shpenzimet fikse dhe do të shpenzojnë vetëm pjesën e mbetur. Mira, si llogaritare e familjes, do të mbajë paratë e shpenzimeve fikse në vend të sigurt dhe do të sigurohet që këto para shkojnë për këtë qëllim. Ajo i propozoi Fatmirit që, pasi të marrë 10 000 lekë për shlyerjen e kredisë + 25 000 lekë për manaxhimin e fermës, ajo të vërë mënjanë 30 000 lekë për blerjen e ushqimeve dhe 15 000 lekë për faturat e detyrimeve mujore. Ajo propozoi gjithashtu t’i vendoste këto para në 4 zarfe dhe t’i etiketonte: FERMA, KREDIA, USHQIMORE DHE FATURA.

Për të kursyer në familje, këto janë hapat që duhet ndjekur: ■ Hiqni menjanë paratë e shpenzimeve fikse në fillim të muajit;■ Zarfe të dedikuara për shpenzime të ndryshme fikse mund të ndihmojnë;■ Përcaktoni 5 - 6 kategori të shpenzimeve ditore që do mbani shënim;■ Vendosni shumën për të kursyer brenda një muaji dhe qëllimin e kursimit!


USHTRIMI 3:

Përcakto qëllimin tënd për të kursyer:

Diskutoni me një familjarin tuaj që manaxhon financat tuaja dhe përgjigjuni këtyre pyetjeve:

1. Për çfarë doni të kurseni? (artikulli ose qellimi)

2. Sa është shuma që duhet siguruar? (në Lekë)

3. Kur ju duhen paratë? (data)

4. Sa muaj kohë keni nga tani deri në datën më sipër? (muaj)

5. Tani, pjesëtoni shumën e pyetjes 2 me numrin e muajve nga pyetja 4!

/ = (shuma) (#i muajve) (në Lekë)

kjo është shuma që duhet kursyer çdo muaj për qëllimin tuaj

10 fedinvest.al


BASHKËBISEDIMI I KATËRT: MBI MONITORIMIN E PARAVE TUAJA

“Po u kujdese për paranë, paraja kujdeset për ty.” Proverb nga Xhamajka

Në fillim të muajit, Fatmiri hoqi paratë për shpenzimet e fermës dhe për kredinë, kurse Mira përgatiti dy zarfe: një me 30 000 lekë për blerjet ushqimore dhe një me 15 000 lekë për të paguar faturat mujore të energjisë elektrike, ujit, internetit, celularëve etj. Mira kuptoi që i nevojitej edhe një zarf i tretë për të vendosur 25 000 lekë të mbetura për shpenzime të vogla ditore. Ajo shënoi në fletore shpenzimet e vogla, për të parë cilat janë ato më domethënëse, d.m.th që të bëjë shkurtime muajin në vijim. Këto janë kategoritë që nxori Mira: 1) karburant (përveç atij që përdoret për fermën), 2) rimbushjet e celularëve të fëmijëve, 3) cigare (Mira dhe Fatmiri pijnë duhan), 4) para xhepi për fëmijët, 5) kafe dhe 6) sebepet/qokat.

KAKEIBO


Nëse hiqni para mënjanë për shpenzimet fikse në fillim të muajit, e keni më të qartë sa para kanë mbetur për shpenzimet e vogla ditore.

Për të regjistruar rregullisht pjesën më të madhe të shpenzimeve, Mira vendosi të mbajë të gjitha faturat e blerjeve. Gjithashtu, sa herë u jep fëmijëve para xhepi apo Fatmirit për ndonjë shpenzim tjetër, Mira e mbante shënim në celular dhe e hidhte në fletore më vonë. Por, ky lloj sistemi nuk ishte më i përsosuri dhe ajo ishte e vetëdijshme se disa shpenzime nuk do të regjistroheshin.

Në thelb të praktikës KAKEIBO është regjistrimi i të ardhurave dhe shpenzimeve. Në fillim të çdo muaji, pasi të keni regjistruar të ardhurat dhe shpenzimet fikse, duhet t’i vini vetes një qëllim pse duhet kursyer në atë muaj dhe të regjistroni shpenzimet gjatë gjithë muajit. Sistemi kërkon të kategorizoni secilin nga shpenzimet kryesore. Librat origjinalë të KAKEIBO-s nga Japonia përmbajnë gjithashtu disa detaje argëtuese si imazhin e “derrit” për kursimet dhe të “ujkut” për shpenzimet, që luftojnë për financat tuaja. Sa herë mbani shënim shpenzimet, ndihmoni “derrin” të fitojë mbi “ujkun”. Në fund të muajit, zbrisni totalin e “ujkut” nga totali i “derrit” për të parë se cili fiton.

KURSIMET

SHPENZIMET

12 fedinvest.al

Katër kategoritë më te përdorura të shpenzimeve ditore në Kakeibo janë:

■ Jetesa: ushqime, farmaci, transport, për femijët ■ Opsionale: bare, restorante, pazare, cigare ■ Kultura: libra, muzikë, shfaqje, filma, revista ■ Ekstra: si dhurata, riparime, mobilje

Mos ngurroni të organizoni kategoritë tuaja sipas nevojës!

Ushtrimi 4:

Fillo të monitorosh shpenzimet e vogla ditore!

Nëse keni kryer me sukses ushtrimin për të ardhurat tuaja mujore në fletëpalosjen 2, tani duhet të filloni të gjurmoni si i shpenzoni paratë që mbeten pas heqjes së shpenzimeve fikse.

Më poshtë do të gjeni tabelën për të ndjekur shpenzimet ditore. Tabela bosh është për t’u plotësuar nga ju.

Ju mund të përdorni këto kategori të shpenzimeve ose emërtoni të reja.

REGJISTRIMI I SHPENZIMEVE DITORE PER

MUAJIN ,(VITI)

Data Përshkrimi Kategoria e Shpenzimeve

Shuma (Lekë)


Data Përshkrimi Kategoria e Shpenzimeve

Shuma (Lekë)

TOTALI MUJOR (sipas kategorizimit tuaj)

Kategoria 1Karburant

Kategoria 2Telefon

Karburant 3Duhan

Kategoria 4Para xhepi

Kategoria 5Bar Kafe

Kategoria 6Sebepet/qokat

LEKË LEKË LEKË LEKË LEKË LEKË

TOTALI LEKË

Listo tre kategoritë me më shumë shpenzime:

1. 2. 3.

14 fedinvest.al

karburant

rimbushje celularikohë e lirë (cigare, kafe).

KËSHILLA MBI FINANCAT PERSONALEPJESA 5

BASHKËBISEDIMI I PESTË: FILLO QË SOT TË IDEOSH PLANIN TEND

“Një plan i pandryshueshem është një plan i keq.” Proverbë Italiane

Mira ka mbajtur shënim shpenzimet familjare për një muaj me qëllim identifikimin e kategorive të shpenzimeve të paplanifikuara ditore, për të cilat familja shpenzon më shumë, me qëllim shpenzimin më pak në të ardhmen dhe kursimin e 10 000 lekëve në muaj, shumë e nevojshme për të paguar borxhin. Kategoritë ishin: 1) karburant, 2) rimbushje celulari, 3) kohë e lirë (cigare, kafe).Për çudi (ose jo), ujku që ka ngrënë pjesën më të madhe të parave të familjes, pasi ishin mbuluar shpenzime fikse dhe ato të detyrueshme, ishte kategoria 3 (koha e lirë, kafe, cigare), duke qenë se Fatmiri dhe Mira ishin duhanpirës. Mesatarisht, ata shpenzonin deri në 400 lekë për cigare në ditë. Kështu zbuluan se gati gjysma e të ardhurave mujore të disponueshme në familje shkonte për cigare, d.m.th. 12 400 lekë në muaj. Edhe pse në fillim të muajit Fatmiri hoqi mënjanë paratë


për karburantin lidhur me aktivitetet e fermës për tregtimin e perimeve, harxhuan edhe më shumë, pasi e përdorën makinën edhe për qëllime private. Shpenzimet ekstra janë 7 000 lekë për karburant dhe 4 500 lekë për rimbushjet e celularëve të fëmijëve. Ndërsa 1 100 lekë të mbetura nga të ardhurat mujore nuk ishin regjistruar. Kaq informacion ishte i mjaftueshëm që familja të hartonte një plan mirëmanaxhimi për paratë.

Sa herë që shpenzoni para, kujtoni mundin për t’i nxjerrë këto para. Ka shumë gjëra që duken të lira, të tilla si një paketë cigaresh ose një sanduiç, por, nëse i blini çdo ditë, përpiquni t’i mblidhni dhe do të shikoni sa shumë ju kushton për çdo muaj. A e keni kuptuar se ajo që Fatmiri dhe Mira shpenzojnë për cigare do të mbulonte koston e riparimit të makinës në vetëm 4 muaj?

Mira veproi sipas modelit të KAKEIBO-s, pasi iu pergjigj këtyre katër pyetjeve: 1) Sa para kam? 2) Sa po shpenzoj? 3) Si mund të përmirësohem? 4) Sa dua të kursej? Pasi mori të ardhurat mujore dhe hoqi paratë për fermën dhe shpenzimet fikse (të ndara në zarfe të posaçme), mbajti shënim shpenzimet ditore (kategoritë më domethënëse) me qëllim rishikimin e shpenzimeve dhe përmirësimeve, d.m.th. si mund të shpenzohet më pak. Një hap tjetër i rëndësishëm është kursimi i 10 000 lekëve në muaj. Në pesë muaj ata duan të mbledhin 50 000 lekë për të paguar borxhin për riparimin e makinës. Fillimisht, duhet të bëjnë një plan si të ulin kostot për të kursyer 10 000 lekë.

Kur të bëni një plan kursimi si Mira, sigurisht që do të ndodhin disa ndryshime në sjelljen tuaj financiare, jo të hiqni dore direkt nga pirja e duhanit ose mos shkoni për kafe me miqtë, por vetëm të jeni më të kujdesshëm lidhur me paranë. Këtu janë disa këshilla për t’ju ndihmuar të jeni më të vetëdijshëm për shpenzimet tuaja, në mënyrë që të filloni të kurseni pa patur nevojë të hiqni dorë nga asgjë e rëndësishme:

Kur bëni pazar, bëni një listë të artikujve të nevojshëm dhe përpiquni të mos blini asgjë tjetër!

Në vend që të blini sanduiçe për drekë, bëni një sanduiç në shtëpi. E njëjta gjë vlen edhe për ujin!

Kur blini diçka me vlerë të madhe, gjithmonë krahasoni çmimet në disa dyqane të ndryshme dhe kërkoni ulje!

Kur blini rroba, shikoni më parë garderobën për të kuptuar çfarë ju nevojitet. Blini vetëm ato që ju nevojiten!

Mos bëni pazar më shumë se një herë në javë dhe përpiquni të mos shkoni kur jeni të uritur, sepse do të blini më shumë sesa ju nevojitet!

Vendosni një limit kur bëni pazar dhe merrni vetëm aq para sa planifikoni të shpenzoni (jo karta bankare)!

16 fedinvest.al

Në fund të muajit, pasi rishikoi buxhetin e familjes, Mira propozoi që në vend të 12 400 lekëve në muaj ata ta ulnin koston e pirjes së duhanit në 7 400 lekë në muaj, pra nga duhani të kursenin 5 000 lekë, çka është 50% e planit për kursimin mujor, 10 000 lekë/muaj. Këto janë disa nga masat që Fatmiri dhe Mira u dakordësuan lidhur me shpenzimin më pak për duhan:

CIGARE

PLANIFIKO!

BËJ KUJDES!

ALTERNATIVË

■ Sa paketa ju nevojiten në muaj; ■ Të blihet sasia në muaj dhe të ndahet në ditë; ■ Të mos blihen paketa shtesë ose maksimumi një më tepër në muaj.

■ Jo pirjes së duhanit në makinë ose gjatë punës; ■ Kushtoni vëmendje kur jeni nervoz ose gjatë festimeve; ■ Kufizoni numrin e cigareve me një kafe/pije;

■ Cigare me të dredhur, duhan më cilësor; ■ Cigare elektronike; ■ Cigare bimore;


Mira dhe Fatmiri vendosën limite për përdorimin e karburantit në 4 000 lekë/muaj (duke ecur për distancat e shkurtra) dhe rimbushjet e celularëve për fëmijët në 2 500 lekë/muaj. Pra, me 5 000 lekë të kursyer në cigare, 3 000 lekë të kursyer në karburant dhe 2 000 lekë të kursyer në rimbushjet e celularëve ishte më e lehtë të kursehej 10 000 lekë/muaj.

USHTRIMI 5:

Planifiko uljen e shpenzimeve për 3 kategoritë në fjalë nga ushtrimi i mëparshëm (ushtrimi 4):

Përcakto qëllimin tënd për të kursyer:

KATEGORIA 1

KATEGORIA 2

KATEGORIA 3

18 fedinvest.al

KËSHILLA MBI FINANCAT PERSONALEPJESA 6

BASHKËBISEDIMI I GJASHTË: FILLO QË SOT TË IDEOSH PLANIN TEND

“Një plan i pandryshueshem është një plan i keq.” Proverb Italiane

Fatmiri dhe Mira kanë ndërmarrë disa hapa në KAKEIBO:

1. Zotohen lidhur me kursimet, sipas parimeve të mëposhtme se:

■ Kursimi mund të fillohet me çdo lloj shume;■ Kursimet janë të nevojshme për të mbuluar shpenzimet ciklike dhe emergjencat;■ Mund të kurseni, edhe nëse të ardhurat duken të pamjaftueshme;


2. Kanë kuptuar mbi kapacitetin e kursimeve të tyre se:■Të ardhurat totale të familjes, shpenzimet fikse dhe të ardhurat mujore duhet të përcaktohen qartë;■Paratë për shpenzimet fikse duhet të hiqen veç në fillim të muajit;■Nëse teprica nuk mbahet shënim, rrezikojnë të shpenzojnë gjithçka që kanë;

3. Kanë mirëpercaktuar qëllimin pse duhet kursyer:■Dakordësohen për një qëllim të caktuar (artikull) dhe afatin kohor;■Sa kushton dhe shuma në lekë;■Shuma në lekë/numri i muajve=qëllimi i kursimit mujor;

4. Monitorojnë paratë (çfarë ka mbetur pas heqjes së kostove fikse);■Kategorizojnë shpenzimet sipas nevojave për familjen;■Mban shënim hedhjen e shpenzimeve (aplikacion në telefon ose fletore); ■Mban faturat për të gjitha blerjet;

Në pjesën e katërt, Mira ka vendosur të përdorë sistemin e zarfeve në modelin KAKEIBO, për t’i mbajtur paratë mënjanë për qëllime të ndryshme, në mënyrë që të mos i përdorë për asgjë tjetër:

25,000 Lekë 10,000 Lekë 15,000 Lekë 30,000 Lekë 25,000 Lekë

Shpenzimet e fermës

Paratë përshlyerjen e

borxhit

Detyrimet mujore

Lista e ushqimeve

Shpenzime ditore

5. Dakordësohen për uljen e shpenzimeve (kategoria ditore e shpenzimeve):■ Totali i shumave mujore të shpenzuara për kategori dhe identifikimi i tri kategorive me shpenzimet më të mëdha;■ Diskutimi si mund të ulen këto shpenzime;■ Ulja e shpenzimeve çon në realizimin e qëllimit për kursim;

Mira dhe Fatmiri dakordësohen se sa dhe si do të ulin kostot në tri kategoritë më të mëdha të shpenzimeve ditore, në mënyrë që të kursejnë 10 000 lekë/muaj për të shlyer borxhin në 5 muaj.

Kategoritë me shpenzimet më të

mëdha ditore

Shuma e shpenzuar (Lekë)

Shuma për tu shpenzuar (Lekë)

Kursime mujore për kategori

(Lekë)

Duhan 12,400 7,400 5,000

Karburant 7,000 4,000 3,000

Rimbushje telefoni 4,500 2,500 2,000

KURSIME NË TOTAL:

10,000

20 fedinvest.al

Në vijim, Fatmiri dhe Mira duhet të planifikojnë buxhetin familjar për 5 muajt e ardhshëm, për të kursyer shumën e marrë borxh. Ata ndoqën një rrugë të thjeshtë. Mira përdori sërish sistemin e zarfeve për t’ia arritur qëllimit:

Në sistemin e zarfeve, ku mbahen paratë për shpenzimet fikse, Mira do të shtojë edhe një zarf për kursimet mujore:

25,000 Lekë 10,000 Lekë 15,000 Lekë

30,000 Lekë 10,000 Lekë

Shpenzimet e fermës

Këst kredie Detyrimet mujore

Ushqimore Kursime mujore

15,000 lekët e mbetura për shpenzimet e vogla ditore, Mira i ka futur në zarfe shtese:

7,400 Lekë 4,000 Lekë 2,500 Lekë 1,100 Lekë

Cigare Karburant Rimbushje telefoni

Shpenzime të tjera

Qokat*

*Zarfi për qokat është bosh, pasi qokat nuk parashikohen. Mira dhe Fatmiri kanë familje të madhe dhe qokat janë të shpeshta. Është e rëndësishme të hiqen para për qokat dhe të vendosen në zarf për këtë qëllim. Mira gjithashtu vendosi të mbante në këtë zarf çdo të ardhur nga qokat, që të mos i prishnin. Në këtë mënyrë, ata mund ta paguajnë edhe më herët borxhin.

Për ta përmbledhur, në pjesën e gjashtë të këtij moduli Mira dhe Fatmiri vepruan kështu:

6. Pasi u dakortësuan për planin, vepruan si më poshtë:

■ Të testojnë modelin KAKEIBO të paktën për një muaj dhe të shikojnë rezultatet;■ Të përshtatin modelin sipas specifikimeve të familjes së tyre; ■ Të përshtatin modelin sipas specifikimeve të familjes së tyre;


USHTRIMI 6:

Plotësoni tabelat dhe përshtasni sistemin tuaj të zarfeve për qëllimin tuaj të kursimit:

Kategoritë me shpenzimet më të mëdha ditore

Shuma e shpenzuar (lekë)

Shuma për t’u shpenzuar (lekë)

Kursime mujore për kategori (lekë)

SHUMA TOTALE

Zarfet për shpenzimet bazë:

LEKË LEKË LEKË LEKË LEKË

Detyrimet Mujore

Ushqimore Kursimet

Zarfet e shpenzimeve ditore:

LEKË LEKË LEKË LEKË LEKË

22 fedinvest.al


BASHKËBISEDIMI I SHTATË: Mbaj kursimet në një vend të sigurt

“Mos beso në para, por ruaj paratë në mirëbesim.” Proverb kineze

Mira dhe Fatmiri iu përmbajten planit dhe arritën qëllimin e kursimit. Ata shlyen borxhin për riparimin e makinës. Tashmë po mendojnë për qëllime të tjera kursimi. Fatmiri do të kursejë për dru zjarri për dimër, ndërsa Mira po mendon më afatgjatë: do të kursejë për arsye shëndetësore dhe për arsimin e fëmijëve. Të dy dakordësohen të vazhdojnë me modelin Kakeibo, pasi u kanë pëlqyer rezultatet. Mira, fillimisht, dëshiron t’i mësojë dy fëmijëve të saj rreth modelit Kakeibo, më pas edhe fëmijëve në shkollën ku punon si mësuese. Kështu, ata jetuan të lumtur përgjithmonë…

LEKË

LEKË


Përveç shërbimeve financiare si kreditë apo depozitat, FED invest gjithashtu dëshiron t’u ofrojë klientëve shërbime jo-financiare si psh. Edukimin Financiar, me qëllim përmirësimin e njohurive financiare të klientëve. Shpresojmë të keni mësuar sesi t’i mirë-manaxhoni apo shpenzoni paratë tuaja, duke krijuar një jastek sigurie në formën e kursimeve, për ta bërë gjumin e qetë natën.

Tani, supozoni sikur ju të kurseni për disa muaj si Fatmiri dhe Mira, por ndryshe nga ata, nuk kurseni për asgjë në veçanti, thjesht kursime për situata emergjente. Tani që keni siguruar shumën në fjalë, jeni të vetëdijshëm se mbase për ta mbajtur këtë shumë në shtepi nuk është alternativa më e mirë pasi:

■ mund ta shpenzoni për diçka të parëndësishme;■ mund të vidhet apo t’ju humbasi nëse harroni se ku e keni fshehur;■ nuk merrni asnjë interes dhe mund të humbisni vlerën për shkak të inflacionit;

Pavarësisht shumës së kursyer është më e sigurt të ruhet në FED invest, sepse:

■ Nuk e ke në xhep për ta përdorur lehtësisht;■ Mbahen në vend të sigurt sipas rregullave të Bankës së Shqipërisë dhe siguruar nga Agjencia Shqiptare e Sigurimit të Depozitave;■ Paratë shtohen nga interesat e depozitave; ■ Janë të sigurta nga fatkeqësitë natyrore si përmbytjet, tërmetet, etj.

24 fedinvest.al

A E DINI SE FED INVEST OFRON PRODUKTE DEPOZITE PËR ANËTARËSINË?

Produktet e depozitave Në FED invest variojnë si më poshtë, në mënyrë që t’i përgjigjen plotësisht nevojave dhe kërkesave të anëtarësisë. Normat e interesit, ndër normat më konkurruese në treg, vlejnë për të gjithë anetaret, duke filluar nga 10,000 lekë për depozitat me afat, depozitat e garancisë, depozitat me afat, depozitat për femijë dhe 5,000 lekë për depozitat fleksi. Ja një ilustrim nëse vendosni kursimet tuaja në FED invest (taksat dhe tarifat e tërheqjes):

Maturimi Interesi Shuma e depozituar Shuma deri në afatin e maturimit

3 muaj 0.8% LEKË 50,000 LEKË 50,400

6 muaj 1.3% LEKË 50,000 LEKË 50,650

12 muaj 1.8% LEKË 50,000 LEKË 50,900

15 muaj 2.3% LEKË 50,000 LEKË 51,150

24 muaj 2.6% LEKË 50,000 LEKË 51,300

36 muaj 3.2% LEKË 50,000 LEKË 51,600

Depozita e fëmijëve (12 muaj)

5.0% LEKË 50,000 LEKË 52,500

Depozita Fleksi(12 muaj)

0.5% LEKË 50,000 LEKË 50,250

Mira dëshiron të vendosë kursimet për arsimin e fëmijëve në FED invest, jo vetëm sepse ky Institucion është i sigurt, por edhe norma e interesit prej 5% është më e larta në treg!

Zgjidhni maturitetin dhe llojin e depozitës të ofruar nga FED invest që ju përshtatet më së miri dhe telefononi në degën tuaj më të afert të FED invest në menyre që të anëtarësoheni/depozitoni sot!

25BLLOK KURSIMESH KAKEIBO

KAKEIBO MËNYRA KURSIMI

KAKEIBO MËNYRA KURSIMI

26 fedinvest.al26 fedinvest.al

Të ardhurat e pritshme për këtë muaj Data Artikulli Shuma

Të mbartura nga muaji i kaluarPaga

Pensione

Të ardhura nga Ferma

Të tjera

Totali i të ardhurave të pritshme

A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muajData Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike

Naftë / Benzinë / Gaz

Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi

Shpenzime mjekësore

Shpenzime kafe / xhepi

Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total

JANAR1


Të pritshme për këtë muaj(A - B)

Shuma e përcaktuar për të kursyer këtë muaj

Të ardhurat totale mujore

Shpenzimet totale mujore

28 fedinvest.al

Janar

Datë Të ardhurat Utilitare (Ujë, Energji Elektrike, Transport, Celuar, Internet)

Ushqime Shpenzime arsimimi


Datë Shpenzime kafe / xhepi

Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL

Të Ardhura Total - Shpenzime Total Të Ardhura Total - Shpenzime Total


Janar





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL


30 fedinvest.al

Të ardhurat e pritshme për këtë muaj JanarData Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muaj JanarData Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total

Data e depozitës Institucioni financiar Shuma Diferenca

FED invest

Rezultatet për këtë muaj (A - B)Të ardhurat totale mujore (LEKË) Shpenzimet totale mujore (LEKË)




Pensione


Të tjera


A Total


Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total

SHKURT 2

32 fedinvest.al






Të ardhurat e pritshme për këtë muaj ShkurtData Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muaj ShkurtData Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total


FED invest


34 fedinvest.al

Shkurt





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL



Shkurt





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL


36 fedinvest.al

MARS3Të ardhurat e pritshme për këtë muaj Data Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total


Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total






38 fedinvest.al

Mars





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL



Mars





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL


40 fedinvest.al

Të ardhurat e pritshme për këtë muaj Mars Data Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muaj MarsData Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total


FED invest



Të ardhurat e pritshme për këtë muajData Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muaj Data Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total

PRILL 4

42 fedinvest.al






Të ardhurat e pritshme për këtë muajData Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total


Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total


FED invest


44 fedinvest.al

Prill





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL



Prill





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL


46 fedinvest.al

MAJ5Të ardhurat e pritshme për këtë muaj Data Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total


Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total






48 fedinvest.al

Maj





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL



Maj





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL


50 fedinvest.al

Të ardhurat e pritshme për këtë muaj MajData Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muaj MajData Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total


FED invest



QERSHORTë ardhurat e pritshme për këtë muaj Data Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total


Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total

52 fedinvest.al








Pensione


Të tjera


A Total


Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total


FED invest


54 fedinvest.al

Qershor





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL



Qershor





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL


56 fedinvest.al



Pensione


Të tjera


A Total


Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total

KORRIK7






58 fedinvest.al

Korrik





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL



Korrik





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL


60 fedinvest.al

Të ardhurat e pritshme për këtë muaj KorrikData Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muaj KorrikData Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total


FED invest





Pensione


Të tjera


A Total


Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total

GUSHT 8

62 fedinvest.al






Të ardhurat e pritshme për këtë muaj Gusht Data Artikulli Shuma

Të mbartura nga muaji i kaluar

Paga

Pensione


Të tjera


A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muaj GushtData Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total


FED invest


64 fedinvest.al

Gusht





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL



Gusht





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL


66 fedinvest.al



Pensione


Të tjera


A Total


Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total

SHTATOR9






68 fedinvest.al

Shtator





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL



Shtator





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL


70 fedinvest.al

Të ardhurat e pritshme për këtë muaj ShtatorData Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muaj ShtatorData Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total


FED invest



TETORTë ardhurat e pritshme për këtë muaj TetorData Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total


Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total

10

72 fedinvest.al






Të ardhurat e pritshme për këtë muaj Tetor Data Artikulli Shuma


Paga

Pensione


Të tjera


A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muaj TetorData Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total


FED invest


74 fedinvest.al

Tetor





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL



Tetor





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL


76 fedinvest.al

NËNTOR11Të ardhurat e pritshme për këtë muaj Data Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total


Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total






78 fedinvest.al

Nëntor





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL



Nëntor





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL


80 fedinvest.al

Të ardhurat e pritshme për këtë muaj NëntorData Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muaj NëntorData Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total


FED invest



DHJETORTë ardhurat e pritshme për këtë muaj DhjetorData Artikulli Shuma


Pensione


Të tjera


A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muaj DhjetorData Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total

10

82 fedinvest.al








Paga

Pensione


Të tjera


A Total

Shpenzimet e pritshme për këtë muaj Data Artikulli Shuma

Uji

Energji elektrike


Celular / telefon

Internet

Ushqime

Shpenzime arsimimi



Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera

B Total


FED invest


84 fedinvest.al

Dhjetor





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL



Dhjetor





Shpenzime argëtimi

Kësti i kredisë

Të tjera Shpenzime

TOTAL


86 fedinvest.al

Shënime


Shënime

Rr. Qemal Stafa, nr.70 Tiranë, Shqipëri

Tel/Fax: +355 4226190/1

[email protected]

fedinvest.al

OSHEE

Pazari i Ri

Rr. Qemal Stafa

Ku ndodhemi? Na kontaktoni:

Documents

KËSHILLA MBI FINANCAT PERSONALE · kurse Mira përgatiti dy zarfe: një me 30 000 lekë për blerjet ushqimore dhe një me 15 000 lekë për të paguar faturat mujore të energjisë