1

Krajowe Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury

Materiały szkoleniowe

Szkolenie dla referendarzy orzekających w wydziałach ksiąg

wieczystych

1 - 3 października 2007r. Zakopane

2

MATERIAŁY SZKOLENIOWE Organizator szkolenia zastrzega, iŜ niniejsze opracowanie powstało z wykorzystaniem informatycznych baz danych programów Lex Omega, Leks Polonica i Legalis oraz, Ŝe moŜe być ono wykorzystane wyłącznie do celów szkoleniowych . SPIS TREŚCI Str. I. Maksymilian R. Wesołowski Wstęp . 3-5 II. Beata Wo Ŝniak Kognicja sądu wieczystoksięgowego w świetle orzecznictwa Sądu NajwyŜszego . 5-29 Wybór orzecznictwa (tezy) . 29-31 III. Joanna Ćwik – Bieli ńska Podstawy wpisu do księgi wieczystej i jego znaczenie . 32-35 Wybór orzecznictwa (tezy) . 36-43 IV. Stosunki majątkowe pomiędzy małŜonkami, a wpis w księdze wieczystej . Wybór orzecznictwa (tezy) . 43-45 V. Ograniczenia w nabywaniu nieruchomości i uŜytkowaniu wieczystym , ze szczególnym uwzględnieniem prawa pierwokupu i odkupu . Wybór orzecznictwa (tezy) . 46-49 VI. Problematyka wieczystoksięgowa w świetle ustawy z dnia 24.06.1994 r. o własności lokali oraz ustawy z dnia 05.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkańowych . Wybór orzecznictwa (tezy) . 50-51 VI. Piśmiennictwo . 52-53

3

(wstęp) WciąŜ zmieniające się prawo, zmieniające się dynamicznie warunki społeczno- gospodarcze, wymogi stawiane jakości orzecznictwa i powtarzający się postulat ujednolicenia praktyki w stosowaniu prawa wymuszają nieustanne doskonalenie warsztatu orzeczniczego , podnoszenie wiedzy . Temu teŜ celowi słuŜą szkolenia organizowane przez COSKSPiP . Pierwsze z zagadnień niniejszego szkolenia (kognicja sądu wieczystoksięgowego) ma ogromne znaczenie dla orzecznictwa w postępowaniu wieczystoksięgowym w ogóle , w kaŜdym jego aspekcie. Spore wątpliwości i rozbieŜności interpretacyjne wprowadziła największa w ostatnich latach nowela u.k.w.h. wprowadzona ustawą z 11.05.2001 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece , ustawy – Kodeks postępowania cywilnego , ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy – Prawo o notariacie (Dz.U. 2001/63/635) . Wówczas to postępowanie wieczystoksięgowe przeniesiono z u.k.w.h. skreślając art. 37-57 do k.p.c. dodając rozdział 6 w dziale III tytułu II księgi drugiej k.p.c. . Czyniąc to zmieniono treść przepisu regulującego tę kwestię. Znaczenie teŜ dla zakresu rozstrzygania w postępowaniu wieczystoksięgowym miało teŜ wprowadzenie tzw. elektronicznej księgi wieczystej . (stanowiący część u.k.w.h. , obowi ązujący do 22.09.2001 r. Art. 46. 1. Rozpoznając sprawę państwowe biuro notarialne bada jedynie treść wniosku, treść i formę dołączonych doń dokumentów oraz treść księgi wieczystej. 2. Postanowienie odmawiające dokonania wpisu moŜe opierać się na okolicznościach, które są powszechnie znane lub doszły do wiadomości państwowego biura notarialnego w inny sposób. 1991.04.22 zmiana Dz.U.91.22.92 art. 24 Art. 46. 1. (15) Rozpoznając sprawę sąd rejonowy bada jedynie treść wniosku, treść i formę dołączonych doń dokumentów oraz treść księgi wieczystej. 2. (16) Postanowienie odmawiające dokonania wpisu moŜe opierać się na okolicznościach, które są powszechnie znane lub doszły do wiadomości sądu rejonowego w inny sposób. stanowiący część k.p.c. , obowi ązujący od 23.09.2001 r. Art. 626 8. § 1. Wpis dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba Ŝe przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu. § 2. Rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść wniosku, treść i formę dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. § 3. W postępowaniu wieczystoksięgowym wpis w księdze wieczystej jest orzeczeniem. Uzasadnienia wpisu nie sporządza się. § 4. ZałoŜenie księgi wieczystej następuje z chwilą dokonania pierwszego wpisu. 2003.07.01 zmiana Dz.U.03.42.363 art. 23 Art. 626 8. (365) § 1. Wpis dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba Ŝe przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu. § 2. Rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. § 3. Rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym, sąd z urzędu bada zgodność danych wskazanych we wniosku z danymi wynikającymi z systemów prowadzących ewidencje powszechnych numerów identyfikacyjnych, chyba Ŝe istnieją przeszkody faktyczne uniemoŜliwiające dokonanie takiego sprawdzenia.

4

§ 4. Rozpoznając wniosek o zmianę oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym, sąd ponadto dokonuje z urzędu sprawdzenia danych wskazanych we wniosku i ujawnionego w księdze wieczystej oznaczenia nieruchomości z danymi katastru nieruchomości, chyba Ŝe istnieją przeszkody faktyczne uniemoŜliwiające dokonanie takiego sprawdzenia. § 5. Niezgodność danych, o których mowa w § 3 i § 4, stanowi przeszkodę do dokonania wpisu. § 6. W postępowaniu wieczystoksięgowym wpis w księdze wieczystej jest orzeczeniem. Uzasadnienia wpisu nie sporządza się. § 7. Wpisem w księdze wieczystej jest równieŜ wykreślenie. § 8. W księdze wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym podpisany przez sędziego lub referendarza sądowego wpis uwaŜa się za dokonany dopiero z chwilą jego zapisania w centralnej bazie danych ksiąg wieczystych. § 9. Przez podpis, o którym mowa w § 8, rozumie się dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone, słuŜą do identyfikacji sędziego lub referendarza sądowego dokonującego czynności w systemie informatycznym. § 10. ZałoŜenie księgi wieczystej następuje z chwilą dokonania pierwszego wpisu. ) . Odnosząc się do kolejnego zagadnienia jakim są podstawy wpisu w księdze wieczystej zaznaczyć naleŜy , iŜ sedno problemu nie zasadza się na kolejnych zmianach u.k.w.h. gdyŜ te nie dotyczyły w istotny sposób tej materii . Nie oznacza to jednak , iŜ problematyka ta budzi mniejsze kontrowersje . Podstawy wpisów w K.W. są bezpośrednio bądź pośrednio uregulowane w wielu przepisach szczególnych m.in. w prawie bankowym , ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych , ustawie o własności lokali , w ustawodawstwie podatkowym , ustawie o egzekucji w administracji , ustawie o gospodarce nieruchomościami , ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych , k.c. i wielu innych . Zmienność tych przepisów szczególnych , obszerność regulacji prawnych dotykających podstaw wpisu wymaga ciągłej aktualizacji i weryfikacji wiedzy z tego zakresu . Następny temat sesji dotyka zasadniczej zmiany ustawy z 25.02.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy jaka się dokonała na mocy ustawy z 17.06.2004 r. o zmianie ustawy-Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2004/162/1691) . Wraz z tą zmianą przebudowie uległy stosunki majątkowe małŜonków , ich odpowiedzialność za długi , zarząd majątkiem . Zmiany te nie pozostały bez wpływu na problematykę wieczystoksięgową . Usystematyzowania wymaga teŜ zagadnienie ustanowienia hipoteki przymusowej na nieruchomości stanowiącej przedmiot majątku wspólnego . Pomimo konstytucyjnej zasady ochrony własności , oraz uregulowanej w art. 140 k.c. zasady swobodnego dysponowania przedmiotem własności obrót nieruchomościami napotyka na wiele ograniczeń , w tym w ustawie z 11.04.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. 2003/64/592) , ustawie z 24.03.1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (Dz.U. 2004/167/1758 ze zm.) , ustawie z 19.10.1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. tj. 2004/208/2128 ze zm.) , ustawie z 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. tj. 2004/261/2603 ze zm.) , k.c. i innych . Ograniczenia te mają w postępowaniu wieczystoksięgowym swój praktyczny wymiar . Pozostają w ścisłym związku z pytaniem o zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego , o zakres kontroli przez sąd czynności cywilnoprawnych w oparciu przesłanki materialnoprawne , o skuteczność bądź waŜność czynności dokonanych z naruszeniem przepisów prawnych . Problematyka ta , stopień jej komplikacji i waga

5

jej dla pewności obrotu nieruchomościami wymaga głębszego zrozumienia i usystematyzowania . Stąd kolejny temat wykładu . Pomimo duŜej powtarzalności w praktyce wieczystoksięgowej zagadnień dotyczących odrębnej własności lokali , spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nadal budzą one pewne kontrowersje , są źródłem rozbieŜności w orzecznictwem dlatego teŜ wymagają odrębnego omówienia w kolejnym wykładzie . Kognicja s ądu wieczystoksi ęgowego w świetle orzecznictwa Sądu Najwy Ŝszego I. Stosowanie art. 626 8 kpc w praktyce sądów wieczystoksięgowych: - zasada dyspozycyjności ( art. 626 8 § 1 kpc) a działanie sądu wieczystoksięgowego z urzędu; zakres postępowania dowodowego :

• art. 626 8 § 2 kpc,

• art. 626 ¹ § 1 kpc - a przepis art. 515 kpc,

II. Braki formalne wniosku o wpis ( art. 130 kpc) a przeszkoda do dokonania wpisu w rozumieniu art. 626 9 kpc. III. Zakres badania dokumentów stanowiących podstawę wpisów w księdze wieczystej :

• orzeczeń sądu,

• aktów notarialnych,

• decyzji administracyjnych.

IV. Ocena dopouszczalności wniosku o wpis na podstawie art. 626² § 5 kpc oraz uczestnictwo w postępowaniu wieczystoksiegowym ( art. 626¹ § 2 kpc a art. 510 kpc); V. Treść księgi wieczystej jako przedmiot analizy sądu wieczystoksięgowego przy rozpoznawaniu wniosku o wpis :

• niezgodność treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem

prawnym nieruchomości powództwo z art. 10 u.k.w.h. w

związku z art. 189 kpc,

6

• rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych a

dopuszczalność wpisu.

Orzecznictwo:

2004.04.22 postanow. SN II CK 158/03 OSNC 2005/1/19 glosa aprobująca: Karaszewski G. GSP-Prz.Orz. 2005/1-2/10 Odstąpienie od umowy zbycia prawa u Ŝytkowania wieczystego, czego następstwem jest powrotne przeniesienie tego prawa na zb ywc ę, nie stanowi podstawy do wykre ślenia hipoteki, która, jako zabezpieczaj ąca wierzytelno ść przysługuj ącą w stosunku do nabywcy, została wpisana do ksi ęgi wieczystej w czasie, gdy był on wpisany jako u Ŝytkownik wieczysty. Z uzasadnienia : Przez wygaśnięcie uŜytkowania wieczystego rozumie się stan, według którego ustanowione na nieruchomości uŜytkowanie wieczyste przestaje istnieć. Sytuacja taka nie zachodzi, gdy - obojętne z jakiego powodu i na jakiej podstawie - zmienia się tylko podmiot uprawniony do uŜytkowania wieczystego. Artykuł 241 k.c., według którego, wraz z wygaśnięciem uŜytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciąŜenia, wbrew zapatrywaniu skarŜącego nie daje podstawy do stwierdzenia, Ŝe w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, hipoteki, o wykreślenie których wniósł wnioskodawca, wygasły. Odstąpienie przez wnioskodawcę od umowy sprzedaŜy prawa uŜytkowania wieczystego nie spowodowało bowiem wygaśnięcia tego prawa, lecz w jego następstwie doszło do powrotnego jego przeniesienia na wnioskodawcę. Według poglądu utrwalonego w orzecznictwie, odstąpienie od umowy sprzedaŜy nieruchomości (art. 491 k.c.) wywiera jedynie skutek obligacyjny, nie powoduje natomiast automatycznego przejścia własności z powrotem na zbywcę, lecz wymaga złoŜenia przez strony stosownego oświadczenia woli o powrotnym przeniesieniu własności (uchwała skład siedmiu sędziów Sadu NajwyŜszego z dnia 30 listopada 1994 r., III CZP 130/94, OSNC 1995, nr 3, poz. 42 oraz uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu NajwyŜszego z dnia 27 lutego 2003r., III CZP 80/02, OSNC 2003, r 11, poz. 141). Pogląd ten odpowiednio odnosi się do odstąpienia od umowy o przeniesienie prawa uŜytkowani wieczystego (uchwała Sądu NajwyŜszego z dnia 17 listopada 1993 r., III CZP 156/93, OSNC 1994, nr 6, poz. 128), nie m więc racji skarŜący twierdząc, Ŝe odstąpienie przez niego od umowy sprzedaŜy prawa uŜytkowania wieczystego wywari skutek ex tunc w tym znaczeniu, Ŝe co do tego, komu przysługuje to prawo, przywróciło stan jaki istniał przed dniem jego sprzedaŜy spółce "V.-P.". Powrotne przeniesienie prawa uŜytkowania wieczystego na wnioskodawcę - w następstwie odstąpienia przez niego od umowy jego sprzedaŜy spółce "V.-P." - nastąpiło dopiero w wyniku wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia

7

września 2000 r. i aktu notarialnego z dnia 10 sierpnia 2001 r. PoniewaŜ było to przeniesienie w następstwie złoŜeń przez strony (w stosunku do spółki "V.-P." wymuszonego przez sąd - art,64 k.c.) oświadczenia woli, przeniesienie takie nie powoduje wygaśnięcia hipoteki obciąŜającej uŜytkowanie wieczyste. Istotą hipoteki jest, Ŝe obciąŜa ona nieruchomość (prawo uŜytkowania wieczystego), bez względu na to czyją stała się własnością (art. 65 ust. l w związku z ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece) przeniesienie własności nieruchomości (prawa uŜytkowania wieczystego) po ustanowieniu hipoteki nie ma wpływu na jej istnienie (nie powoduje jej wygaśnięcia). W tej sytuacji bez znaczenia jest okoliczność, Ŝe prawo uŜytkowania wieczystego nie było obciąŜone hipotekami przed dniem 16 lipca 1988 r. Istotne jest, Ŝe hipoteki te obciąŜały prawo uŜytkowania wieczystego w chwili powrotnego jego przeniesienia przez spółkę "V.-P." na wnioskodawcę. 2004.07.02 postanow. SN II CK 265/04 LEX nr 188498 1.Ustanowione w art. 109 ust. l pkt 2 ustawy o gosp odarce nieruchomo ściami prawo pierwokupu przysługuje gminie w stosunk u do pewnych kategorii nieruchomo ści a nie działki. Przesłanki w tym przepisie wymienione musz ą być spełnione w odniesieniu do całej nieruchomo ści, a nie do cz ęści nieruchomo ści stanowi ącej drog ę, choćby była ona wyodr ębnion ą działk ą. 2. Zakres kognicji s ądu wieczystoksi ęgowego okre ślony w art. 626 8 § 2 k.p.c. wyklucza przeprowadzanie jakichkolwiek własn ych dowodów i dokonywania na ich podstawie własnych ustale ń. Jednak Ŝe nie stoi on na przeszkodzie wyja śnieniu przez ten Ŝe sąd, czy ze wzgl ędu na sposób gospodarczego wykorzystania terenu, poczyniona adno tacja w odniesieniu do działki okre ślonej "u Ŝytek" była wyczerpuj ąca i kompletna w świetle obowi ązującej w ewidencji gruntów i budynków systematyki u Ŝytków gruntowych. Odmienne zapatrywanie ogranicza rolę sądu w post ępowaniu wieczystoksi ęgowym do realizacji funkcji wył ącznie restrykcyjno-ewidencyjnych ksi ąg wieczystych. Rola ksi ąg wieczystych, w tym w szczególno ści prawne gwarancje prawidłowo ści dokonywanych wpisów i ich skutki, nie pozostaj ą bez wpływu na zakres kognicji s ądów powszechnych w post ępowaniu wieczystoksi ęgowym. Badająca i orzekaj ąca rola s ądu w takim post ępowaniu słu Ŝy realizacji rządzących nim zasad. Z uzasadnienia: W myśl art.26 ust. l ustawy o księgach wieczystych i hipotece podstawą oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane z ewidencji gruntów i budynków. Konkretyzację powołanego art. 26 ustawy stanowi § 28 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz. U. Nr 102, poz. 1122), w myśl którego dane dotyczące nieruchomości gruntowych i budynków wpisuje się w księdze wieczystej na podstawie wyrysu z mapy ewidencyjnej lub mapy zasadniczej, sporządzonych na podstawie przepisów o ewidencji

8

gruntów i budynków, oraz wypisu z rejestru gruntów lub wyciągu z wykazu zmian gruntowych, chyba Ŝe właściwe przepisy tego rozporządzenia stanowią inaczej. W następstwie tak prowadzonej ewidencji gruntów i budynków powstaje zbiór dokumentów urzędowych, stanowiących podstawę działalności właściwych organów i podmiotów wymienionych w art. 21 ustawy z dnia 17 maja 1987 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. Nr 30, poz. 163 ze zm.). Stanowi on, Ŝe podstawą planowania gospodarczego, planowania przestrzennego, wymiaru podatków i świadczeń, a takŜe oznaczania nieruchomości w księdze wieczystej, powinny być dane wynikające z ewidencji gruntów i budynków. Oczywistym jest, Ŝe zgromadzone w wyniku prowadzenia tej ewidencji dokumenty, jak wypisy, wyrysy i kopie map ewidencyjnych, na które powołuje się Sąd Okręgowy w zaskarŜonym postanowieniu, mają - po ich uwierzytelnieniu (opatrzeniu stosowną klauzulą przez organ prowadzący ewidencję) - moc dokumentów urzędowych. Zasada spójności systemu prawnego, której w literaturze przedmiotu przypisuje się charakter nadrzędny, ma zagwarantować zgodność w zakresie oznaczania nieruchomości w księdze wieczystej z danymi wynikającymi z przytoczonej ewidencji, zawierającej dokumentację o charakterze podstawowym dla zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych. Potwierdzeniem takiego właśnie dąŜenia ustawodawcy jest art. 27 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, normujący usunięcie niezgodności danych z ewidencji gruntów i budynków z oznaczeniem nieruchomości w księdze wieczystej. Przepis ten expressis verbis stanowi, iŜ podstawą usunięcia niezgodności są dane wynikające z ewidencji gruntów. W odniesieniu do działki nr 586 niewątpliwe jest, Ŝe została ona oznaczona jako uŜytki-droga. Definiując pojęcie działki gruntu w art. 4 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, w brzmieniu obowiązującym w dacie orzekania, ustawodawca określił, Ŝe naleŜy przez to rozumieć część nieruchomości, wydzieloną w wyniku jej podziału lub scalenia a takŜe odrębnie połoŜoną część tej nieruchomości. Nawet więc odległe od siebie działki, według brzmienia powołanego przepisu, mogą być częścią określonej nieruchomości. Niewątpliwe jest, Ŝe działka nr 586 stanowiąca drogę, jest niezbędna dla kupujących małŜonków Z. i innych nabywców. UmoŜliwia im dojazd do nabytej działki zabudowanej. Jest działką stanowiącą niezbędną część nieruchomości zabudowanej, bez której kupno samej działki zabudowanej traci sens z uwagi na brak dostępu. Zwrócić takŜe naleŜy uwagę, Ŝe pojęcie budowli, obejmujące drogę, określa art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (jedn. tekst: Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 ze zm.). Ustanowione w art. 109 ust. l pkt 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami prawo pierwokupu przysługuje gminie w stosunku do pewnych kategorii nieruchomości, a nie działki. Przesłanki w tym przepisie wymienione muszą być spełnione w odniesieniu do całej nieruchomości, a nie - jak to błędnie przyjęły Sądy obu instancji - do części nieruchomości stanowiącej drogę, choćby była ona wyodrębnioną działką. W świetle powyŜszego zrozumiałe jest - relacjonowane w uzasadnieniu zaskarŜonego postanowienia - stanowisko Gminy, odmawiającej nieodpłatnego nabycia

9

przez nią działek nr 586 i 587, na których jest droga i zbiornik bezodpływowy słuŜący do odprowadzania ścieków z domków istniejących oraz z budynków, które powstaną na działkach niezabudowanych po podziale działki nr 399/15. Ustawa o gospodarce nieruchomościami zwalniała z przetargu wówczas, gdy przedmiotem zbycia są części nieruchomości, niezbędne do poprawienia warunków gospodarowania nieruchomości przyległej, stanowiącej własność lub oddanej w uŜytkowanie wieczyste osobie, która zamierza te części nabyć, jeŜeli nie mogą być zbyte jako odrębne nieruchomości (art. 37 ust. 2 pkt 6 w brzmieniu obowiązującym w dacie orzekania). W odniesieniu do działki nr 587, Sąd Okręgowy dostrzegł rozbieŜność pomiędzy decyzją Wójta Gminy Kolsko z dnia l sierpnia 2001 r. zatwierdzającą projekt podziału nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka nr 399/15, w której wymieniona jest działka nr 587 o powierzchni 0.0391 ha jako teren zespołów parkingów i osadnika zbiorczego a danymi z rejestru gruntów wskazującymi, Ŝe działka ta stanowi uŜytek. Stwierdził jednakŜe, iŜ w postępowaniu wieczystoksięgowym sąd nie jest uprawniony do przeprowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność istnienia na działce nr 587 osadnika zbiorczego ścieków. Oczywiste jest, Ŝe zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego określony w art. 626 9§ 2 k.p.c. wyklucza przeprowadzanie jakichkolwiek własnych dowodów i dokonywania na ich podstawie własnych ustaleń. JednakŜe nie stoi on na przeszkodzie wyjaśnieniu przez tenŜe sąd, czy ze względu na sposób gospodarczego wykorzystania tego terenu poczyniona adnotacja w odniesieniu do działki nr 587 - "uŜytek" - była wyczerpująca i kompletna w świetle obowiązującej w ewidencji gruntów i budynków systematyki uŜytków gruntowych. Odmienne zapatrywanie wyraŜone w zaskarŜonym orzeczeniu ogranicza rolę sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym do realizacji funkcji wyłącznie restrykcyjno-ewidencyjnych ksiąg wieczystych. Sądy obu instancji, na wskazanych rozbieŜnościach czy niedokładnościach dostrzeŜonych pomiędzy danymi pochodzącymi od organów władzy publicznej prowadzących ewidencję i zatwierdzających projekt podziału nieruchomości obejmującej wskazaną działkę nr 587, oparły negatywną dla wnioskodawczyni treść rozstrzygnięcia, obciąŜając ją ujemnymi konsekwencjami przedstawionego stanu rzeczy. Rola ksiąg wieczystych, w tym w szczególności prawne gwarancje prawidłowości dokonywanych wpisów i ich skutki nie pozostają bez wpływu na zakres kognicji sądów powszechnych w postępowaniu wieczystoksięgowym. Badająca i orzekająca rola sądu w takim postępowaniu słuŜy realizacji rządzących nim zasad (z uzasadnienia uchwały składu siedmi sędziów Sądu NajwyŜszego z dnia 23 września 1993 r., III CZP 81/93, OSNC 1994/2/27). 2005.03.09 postanow. SN III CK 233/04 LEX nr 175989 Równie Ŝ zbadanie przez s ąd prowadz ący ksi ęgę wieczyst ą decyzji znajduj ącej si ę w aktach tej ksi ęgi dla dokonania oceny, czy powołany we wniosku dokument stanowi podstaw ę wpisu nie narusza przepisu art.

10

626 8 § 2 k.p.c., skoro nie wymaga od s ędziego rozpoznaj ącego wniosek, podejmowania Ŝadnych dodatkowych czynno ści. Z uzasadnienia : Wpis w księdze wieczystej jest dokonywany po rozpoznaniu wniosku na posiedzeniu niejawnym, co ze względu na treść art. 31 ustawy o księgach wieczystych i hipotece implikuje pisemność postępowania. Odpowiada temu przepis art. 626 8 § 2 k.p.c. określający granice kognicji sądu w postępowanie o wpis w sformułowaniu o badaniu "dołączonych do wniosku dokumentów". Sąd orzekający wywiódł z tego wniosek, Ŝe dokument będący podstawą wpisu musi być dołączony do wniosku w sensie dosłownym, nawet wówczas, gdyby został złoŜony wcześniej i znajdował się w aktach tej księgi. Istotnie obowiązek ich dołączenia wynika bezpośrednio z art. 626 ² § 3 k.p.c. Rozstrzygając zasadność kasacji naleŜy jednak ustalić funkcję norm, wyraŜonych w obydwu powołanych przepisach (art.626 8 § 2 i 626² § 3 k.p.c.) k.p.c. zawierających sformułowanie o dołączeniu dokumentów. Wynika z nich obowiązek koncentracji dowodów, pisemność postępowania i celowe ograniczenie kognicji sądu zabezpieczające postępowanie o wpis przed deformacją polegającą na uwikłaniu się w rozstrzyganie sporów o istnienie praw podlegających ochronie. Zasadniczym celem ksiąg wieczystych jest ustalenie stanu prawnego nieruchomości (oraz niektórych praw) i zabezpieczanie obrotu nimi. Dlatego struktura ksiąg powinna być prosta i zrozumiała, a to wymaga wyłączania i przechowywania poza księgami, tj. w aktach (art. 28 u.k.w.h.) wielu dokumentów. Akta te są jednak z księgą złączone, fizycznie stanowią jeden zbiór (plik) dla sędziego lub referendarza. W tych właśnie aktach pozostawiane są dokumenty składane wraz z wnioskami stosownie do przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (np. .§ 4 i 5, § 6 ust. 1). PoniewaŜ kaŜdy wpis wymienia podstawę, tzn. rodzaj, datę i numer lub sygnaturę dokumentu oraz wystawiającego, a nawet numer karty akt, pod którym został w aktach umieszczony dokument (§ 10 ust. l pkt 3), jest on w zasadniczym zarysie jawny dla kaŜdego. Nadto przepisy rozporządzenia przewidują sytuacje, w których na podstawie jednego dokumentu dokonuje się wpisów więcej niŜ w jednej księdze (§ 10 ust. l pkt 4) a nawet objęcie części dokumentu treścią wpisu (§ 10 ust. 3). Wynika z nich, Ŝe reguła dołączania do wniosku dokumentu stanowiącego podstawę wpisu nie wyklucza moŜliwości posłuŜenia się nim po złoŜeniu do akt. PoniewaŜ celem kategorycznego nakazu dołączania dokumentów do wniosku jest zapewnienie sprawności działania sądu prowadzącego księgi wieczyste i zapewnienie ich przejrzystości, wskazanie jako podstawy wpisu dokumentu znajdującego się juŜ w aktach tej samej księgi nie narusza tych przepisów. MoŜna powiedzieć, Ŝe ponowne składanie tego samego dokumentu do akt przy kolejnym wpisie byłoby wyrazem czczego formalizmu, zwłaszcza jeśli się zwaŜy, Ŝe odpis decyzji Ministra Finansów, o który w sprawie chodzi wykonany przez wnioskodawcę nie spełniałby wymagania określonego w art. 31 u.k.w.h. RównieŜ zbadanie przez sąd prowadzący księgę wieczystą decyzji znajdującej

11

się w aktach tej księgi dla dokonania oceny, czy powołany we wniosku dokument stanowi podstawę wpisu, nie narusza przepisu art. 626 8§ 2 k.p.c., skoro nie wymaga od sędziego rozpoznającego wniosek, podejmowania Ŝadnych dodatkowych czynności. 2004.10.13 uchwala SN III CZP 52/04 OSNC 2005/10/167 glosa częściowo krytyczna: Skwarło R. ST 2006/11/74 W post ępowaniu o zało Ŝenie ksi ęgi wieczystej i wpis prawa własno ści odłączonej cz ęści nieruchomo ści, nabytej prze jednostk ę samorz ądu terytorialnego na podstawie art. 73 ust l ustawy z dnia 13 pa ździernika 1998 r. - Przepis wprowadzaj ące ustawy reformuj ące administracj ę publiczn ą (Dz. U. Nr 133, poz. 872 ze zm.), s ąd ocenia na podstawi art. 76 ust. l ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o ksi ęgach wieczystych i hipotece (jedn. tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, po; 1361 ze zm.), czy obci ąŜenie hipotek ą macierzystej nieruchomo ści nast ąpiło przed czy po nabyciu własno ści odł ączonej nieruchomo ści przez wnioskodawc ę. Zgodnie z art. 76 ust. l u.k.w.h., s ąd wieczystoksi ęgowy nie mo Ŝe wpisa ć na nieruchomo ści wydzielonej przez podział hipoteki ł ącznej, je Ŝeli podział nieruchomo ści nast ąpił przed wpisaniem hipoteki na nieruchomo ści macierzystej, co obliguje go do badania, kiedy nast ąpił wpis hipoteki na nieruchomo ści macierzystej oraz kiedy nast ąpił podział tej nieruchomo ści. Z uzasadnienia : Obowiązek ten dotyczy takŜe sytuacji, w której do podziału nieruchomości doszło z mocy ustawy, jak to ma miejsce w okolicznościach przewidzianych w art. 73 ust. l ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. Przepis ten stanowi, Ŝe nieruchomości pozostające w dniu 31 grudnia 1998 r. we władaniu Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, nie stanowiące ich własności, zajęte pod drogi publiczne, z dniem l stycznia 1999 r. stają się własnością Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego za odszkodowaniem. Zgodnie z ustępem trzecim tego artykułu, podstawą do ujawnienia w księdze wieczystej przejścia na własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego takich nieruchomości jest ostateczna decyzja wojewody. Podobnie jak decyzje wojewody wydane na podstawie art. 18 ust. l ustawy z dnia 10 maja 1990r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, póz. 191 ze zm,), decyzja wojewody, o której mowa w art. 73 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, ma charakter deklaratoryjny, jednak dopiero od chwili jej uprawomocnienie się właściciel (Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego) moŜe skutecznie Ŝądać ujawnienia swego prawa w księdze wieczystej.

12

Taka regulacja prawna moŜe prowadzić do sytuacji, która miała miejsce w sprawie stanowiącej podstawę przedstawionego zagadnienia prawnego, gdy przejście własności części nieruchomości zajętej pod drogę publiczną nastąpiło z mocy prawa wcześniej niŜ mogło to zostać ujawnione w księdze wieczystej, a zatem sąd wieczystoksięgowy wpisujący hipotekę obciąŜającą całą nieruchomość macierzystą nie mógł wiedzieć o tym, Ŝe w chwili wpisu tej hipoteki dłuŜnik nie był juŜ właścicielem całej nieruchomości, nie mógł więc uwzględnić tego faktu przy wpisie hipoteki. Nie moŜe to jednak prowadzić do pozbawienia sądu w sprawie o załoŜenie księgi wieczystej i wpis prawa własności odłączonej części nieruchomości, nabytej przez jednostkę samorządu terytorialnego na podstawie art. 73 ust. l ustawy z dnia l października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, moŜliwości badania przesłanek przewidzianych w art. 76 ust. l u.k.w.h., w tym okoliczności, kiedy nastąpił podział nieruchomości, oraz czy obciąŜenie macierzystej nieruchomości hipoteką nastąpiło przed czy po jej podziale i w zaleŜności od wyników tego badania dokonanie oceny, czy zachodzą przesłanki do stwierdzenia powstania z mocy prawa hipoteki łącznej i przeniesienia jej do nowej księgi wieczystej. Podkreślić naleŜy, Ŝe w takiej sytuacji nie chodzi o badanie istnienia samego prawa (hipoteki) ani materialnoprawnych przesłanek jego wpisu, a jedynie o badanie ustawowych przesłanek zastosowania przez sąd wieczystoksiegowy przepisu art. 76 ust. l u.k.w.h. Nie ma zatem podstaw do odsyłania uczestników postępowania na drogę procesu przewidzianego w art. 10 ust. l u.k.w.h. 2004.01.21 postanow. SN IV CK 346/02 LEX nr 175931 1. Przepis art. 316 § l zdanie pierwsze k.p.c. znaj duje odpowiednie zastosowanie (art. 13 § 2 k.p.c.) w post ępowaniu wieczystoksi ęgowym, a zastosowanie to polega na tym, Ŝe za podstaw ę wpisu w ksi ędze wieczystej s ąd bierze stan rzeczy istniej ący w chwili dokonywania tego wpisu. Ze wzgl ędu na przepis art. 626 8§ 2 k.p.c. podstaw ę ustalenia stanu rzeczy istniej ącego w chwili dokonywania wpisu mog ą stanowi ć jedynie tre ść wniosku, doł ączonych do wniosku dokumentów oraz tre ść ksi ęgi wieczystej. 2. Szczególny charakter post ępowania wieczystoksi ęgowego, którego celem jest ujawnienie w ksi ędze wieczystej aktualnego, zgodnego z rzeczywistym, stanu prawnego nieruchomo ści, uzasadnia stwierdzenie, Ŝe wynikaj ące z tre ści ksi ęgi wieczystej zbycie prawa (art. 626 8§ 2 k.p.c.), od istnienia którego uzale Ŝnione jest wpisanie innego prawa, nie moŜe być pomini ęte tak Ŝe wtedy, gdy zbycie to nast ąpiło po zło Ŝeniu wniosku o wpisanie do ksi ęgi wieczystej tego innego prawa. Wył ączone jest wi ęc w tym wypadku zastosowanie art. 192 pkt 3 k.p.c. Z uzasadnienia: Artykuł 626 6 k.p.c., tak jak stanowiący jego odpowiednik, nieobowiązujący juŜ art. 44 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. księgach wieczystych i hipotece, reguluje

13

kwestię kolejności wniosków o wpis. Regulacja ta jest związana z zasadą, według której wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od dnia złoŜenia wniosku o dokonanie wpisu (art. 29 u.k.w.h.). Chwila, od której liczy się skutki dokonanego wpisu ma zaś decydujące znaczenie dla określenia pierwszeństwa ograniczonych praw rzeczowych wpisanych do księgi wieczystej (art. 12 i n. u.k.w.h.). Wzmianka o wniosku, którą obowiązany jest uczynić sąd niezwłocznie po zarejestrowaniu wniosku w dzienniku ksiąg wieczystych, ma skutek tzw. zastrzeŜenia miejsca w księdze wieczystej przez zablokowanie wpisów z wniosków o wyŜszych, tzn. później złoŜonych numerach kolejnych. Jak zauwaŜa się w piśmiennictwie, znaczenie kolejności wniosków o wpis na tym się kończy. Czym innym niŜ kolejność wniosków o wpis w księdze wieczystej jest kolejność rozpoznawania tych wniosków. Kolejności tej nie określa kolejność wniosków o wpis. Jak równieŜ zwrócono uwagę w literaturze, kolejności tej ustawa świadomie nie reguluje. Wypada dodać, Ŝe rozpoznawana sprawa - pomijając jej dalsze aspekty, o czym będzie mowa - jest przykładem ilustrującym trafność tego załoŜenia. Wniosek J. K. nie mógł bowiem ze względów formalnych być poddany rozpoznaniu przez dłuŜszy czas. JeŜeli miałoby to uniemoŜliwiać rozpoznanie wniosku o wpis w księdze wieczystej Marka S., jako nabywcy prawa uŜytkowania wieczystego, czy teŜ ewentualnych wniosków kolejnych nabywców tego prawa, oznaczałoby to, Ŝe system ksiąg wieczystych zamiast słuŜenia zapewnieniu pewności obrotu celu tego nie spełnia, a ponadto wpływa hamująco na - poŜądaną ze względów gospodarczych - szybkość tego obrotu. W doktrynie jak i w orzecznictwie (zob. w szczególności uzasadnienie uchwał Sądu NajwyŜszego z dnia 30 maja 1994 r., III CZP 72/94, OSNCP 1994, nr 12, poz. 235 i z dnia 9 marca 1995 r., III CZP 149/94, Mon. Prawn. 1995, nr 11, s. 33) trafnie zwrócono uwagę, Ŝe kolejność rozpoznawania wniosków o wpis do księgi wieczystej moŜe w niektórych przypadkach mieć decydujący wpływ na moŜliwość uwzględnienia tych wniosków. Dotyczy to w szczególności przypadków, gdy wpis - tak jak np. wpis prawa uŜytkowania wieczystego (art. 27 zd. drugie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami) lub hipoteki ma charakter konstytutywny. Sądy przy dokonywaniu wpisów w księdze wieczystej powinny zatem zwłaszcza przy rozpoznawaniu takich wniosków ("kolizyjnych"), kierować się kolejnością wpływu tych wniosków, w piśmiennictwie słusznie jednakŜe zauwaŜono, Ŝe jest to postulat, zalecenie o charakterze "dobrej rady", a nie wymóg ustawowy. JednakŜe nawet uznanie, Ŝe - wbrew temu, o czym była mowa wyŜej wynika obowiązek sądu do rozpoznawania przynajmniej wniosków "kolizyjnych o wpis w księdze wieczystej zgodnie z kolejnością ich wpływu, to naleŜy stwierdzić, Ŝe w rozpoznawanej sprawie obowiązek ten nie został naruszony. To rozpoznając w dniu 22 lutego 2002 r., złoŜony w dniu 20 grudnia 2001 r., wniosek o wpis do księgi wieczystej jako uŜytkownika wieczystego Marka S., Sąd Rejonowy pominął wniosek złoŜony przez Christopha J. wcześniej, bo w dniu 14 grudnia 2001 r. Rozpoznając wniosek w sprawie, w której wniesiona została kasacja, Sąd Rejonowy nie stał juŜ przed koniecznością rozstrzygnięcia, który z wniosków powinien rozpoznać wcześniej. Miał

14

mianowicie do rozpoznania juŜ tylko jeden wniosek. W tej sytuacji nie moŜna przeto mówić o naruszeniu w rozpoznawanej sprawie kolejności rozpoznawania wniosków. Naruszenie tej kolejności miało miejsce w innej sprawie, w sprawie zakończonej wpisaniem w dniu 22 lutego 2002 r. Marka S. jako uŜytkownika wieczystego nieruchomości i r moŜe być przedmiotem zarzutu w sprawie rozpoznawanej obecnie. Tak w doktrynie, jak i w orzecznictwie, nie ma wątpliwości, Ŝe przepis art, 316 § l zdanie pierwsze k.p.c. znajduje odpowiednie zastosowanie (art. 13 § 2 k.p.c.) w postępowaniu wieczystoksięgowym, a zastosowanie to polega na tym, Ŝe za podstawę wpisu w księdze wieczystej sąd bierze stan rzeczy istniejący w chwili dokonywania tego wpisu. Ze względu na przepis art. 626 8 § 2 k.p.c. podstawę ustalenia stanu rzeczy istniejącego w chwili dokonywania wpisu mogą stanowić jedynie treść wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. W chwili rozpoznawania wniosku Christopha J. o wpis hipoteki przymusowej, mającej obciąŜać prawo uŜytkowania wieczystego naleŜącego Sławomira M., tj. w dniu 8 kwietnia 2002 r., z treści księgi wieczystej wynikało, Ŝe prawo uŜytkowania wieczystej aczkolwiek wcześniej naleŜące do niego, w tej chwili do niego nie naleŜy, ale wobec wpisania w dniu 22 lutego 2002r. jako nabywcy tego prawa Marka S. naleŜy ono od dnia złoŜenia wniosku o dokonanie tego wpisu, tj. od dnia 20 grud 2001 r. (art. 29 u.k.w.h.) do tegoŜ Marka S. Sąd Rejonowy miał obowiązek uwzględnić tę okoliczność przy rozpoznawaniu wniosku Christopha J., czego konsekwencją musiało być oddalenie tego wniosku (powołana wyŜej uchwała Sądu NajwyŜszego z dnia 9 marca 1995 r., III CZP 149/94; zob. teŜ postanowienie Sądu NajwyŜszego z dnia 13 grudnia 2C r., IV CKN 369/01, OSNC 2002, nr 10, póz. 126). Wydając takie postanowienie Sąd Rejonowy nie naruszył art. 316 § 1 k.p.c., a Sądowi Okręgowemu nie moŜna czynić zarzutu, Ŝe nie dopatrzył się naruszenia wymienionego przepisu. Art. 192 pkt 3 k.p.c. przewiduje, Ŝe z chwilą doręczenia pozwu zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy. Odpowiednie zastosowanie tego przepisu w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.) oznacza, Ŝe w postępowaniu tym, w zaleŜności od jego rodzaju, znajduje on zastosowanie wprost, z odpowiednimi modyfikacjami, bądź teŜ w ogóle nie nadaje się do zastosowania. Szczególny charakter postępowania wieczystoksięgowego, którego celem jest ujawnienie w księdze wieczystej aktualnego, zgodnego z rzeczywistym, stanu prawnego nieruchomości, uzasadnia stwierdzenie, Ŝe wynikające z treści księgi wieczystej zbycie prawa (art. 626 8§ 2 k.p.c.), od istnienia którego uzaleŜnione jest wpisanie innego prawa, nie moŜe być pominięte takŜe wtedy, gdy zbycie to nastąpiło po złoŜeniu wniosku o wpisanie do księgi wieczystej tego innego prawa. Wyłączone jest więc w tym wypadku zastosowanie art. 192 pkt 3 k.p.c. 2005.03.16 postanow. SN IV CK 494/04 LEXnr 175981 Nie mo Ŝe budzi ć wątpliwo ści stwierdzenie, Ŝe odpis z rejestru przedsi ębiorców jest dokumentem, o jakim mowa w art.626 8 § 2 k.p.c.

15

Dokument w postaci "odpisu aktualnego z Rejestru Pr zedsiębiorców", załączonego przez wnioskodawc ę do wniosku o wpis w ksi ędze wieczystej ma szczególny charakter, oparty bowiem j est na orzeczeniu sądowym, a ponadto zawiera potwierdzenie stanu prawne go w odniesieniu do okre ślonego przedsi ębiorcy, a wi ęc w istocie potwierdzenie jego praw podmiotowych. Niedopuszczal ność kontrolowania przez s ąd w post ępowaniu wieczystoksi ęgowym prawidłowo ści prawomocnych orzecze ń sądowych jest bezdyskusyjna w świetle uregulowania przyj ętego w art. 365 k.p.c. Jest to dokument urzędowy, a zatem stanowi dowód tego co zostało w nim z aświadczone, a dane wpisane do Rejestru korzystaj ą z domniemania prawdziwo ści (art. 17 ust. l ustawy o KRS). S ąd wieczystoksi ęgowy w ramach kognicji tego sądu okre ślonej w art. 626 8 § 2 k.p.c. nie mo Ŝe więc badać danych wpisanych do Rejestru. Z uzasadnienia : Wyciągi i zaświadczenia z Rejestru mają moc dokumentów wydawanych przez sąd (art. 4 ust. 3). Nie moŜe budzi wątpliwości stwierdzenie, Ŝe odpis z rejestru przedsiębiorców jest dokumentem, o jakim mowa w art. 626 8 § 2 k.p.c. Dokument w postaci "odpisu aktualnego z Rejestru Przedsiębiorców", załączonego przez wnioskodawcę do wniosku o wpis w księdze wieczystej ma szczególny charakter, oparty bowiem jest na orzeczeniu sądowym, a ponadto zawiera potwierdzenie stanu prawnego w odniesieniu do określonego przedsiębiorcy, a więc w istocie potwierdzenie jego praw podmiotowych. Niedopuszczalność kontrolowania przez sąd w postępowaniu wieczystoksięgowym prawidłowości prawomocnych orzeczeń sądowych jest bezdyskusyjna w świetle uregulowania przyjętego w art. 365 k.p.c. (po orzeczenie Sądu NajwyŜszego z dnia 28 sierpnia 1991 r., III CZP 71/91, OSNCP 1992, nr 3, póz. 47). Jest to dokument urzędowy, a zatem stanowi dowód tego co zostało w nim zaświadczone, a dane wpisane do Rejestru korzystają z domniemania prawdziwości (art. 17 ust. l ustawy o KRS). Sąd wieczystoksięgowy w ramach kognicji tego sądu określonej w art. 626a § 2 k.p.c. nie moŜe więc badać danych wpisanych do Rejestru. Z danych zawartych w rubryce 4 zatytułowanej "Informacja o połączeniu, podziale lub przekształceniu" wynika, Ŝe połączenie spółek nastąpiło w trybie art. 492 § l pkt k.s.h. i polegało na przeniesieniu całego majątku między innymi Zakładu Energetycznego B. SA w B. na Energetykę P. Podstawą połączenia była między innymi uchwała nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy Zakładu Energetycznego B. SA z dnia 17 grudnia 2002 r. Wobec tego, Ŝe oba orzekające Sądy ponadto ustaliły, Ŝe "nastąpi zarejestrowanie zmiany firmy spółki na Grupa Energetyczna E. Spółka Akcyjna w P.", to następstwo prawne wnioskodawcy po wpisanym do księgi wieczystej Zakładzie Energetycznym B. SA w B. zostało wykazane (art. 2 u.k.w.h.).

16

2003.05.22 postanow. SN II CKN 109/01 Rozpoznaj ąc wniosek o wpis do ksi ęgi wieczystej, S ąd bada wył ącznie treść wniosku i doł ączonych do niego dokumentów, natomiast nie mo Ŝe uwzgl ędniać Ŝadnych dalszych okoliczno ści z dokumentów tych wynikaj ących. W post ępowaniu wieczystoksi ęgowym nie mog ą więc być rozpoznawane jakiekolwiek spory z zakresu własno ści (ani w charakterze przesłanki, ani samego rozstrzygni ęcia), prowadz ące sąd do konkluzji, Ŝe dokonanie wpisu zgodnego z wnioskiem doprowadzi do niezgodno ści stanu prawnego ujawnionego w ksi ędze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Sąd drugiej instancji nie ma uprawnie ń do badania w post ępowaniu o wpis, czy Ŝądanie dokonania wpisu zgodnego z tre ścią wniosku jest zgodne z materialnoprawnymi przepisami reguluj ącymi problematyk ę współwłasno ści. Z uzasadnienia: Sąd bada wyłącznie treść wniosku i dołączonych do niego dokumentów, natomiast nie moŜe uwzględniać Ŝadnych dalszych okoliczności z dokumentów tych wynikających (wyrok SN z dnia 16 kwietnia 1948 r., C III 205/48, "Przegląd Notarialny" 1948/9-10/30 postanowienie SN z dnia 12 marca 1997 r., II CKN 16/97 - niepubl.; postanowienie SN z dnia 18 czerwca 1998 r., II Ot 822/97 - niepubl.). W postępowaniu wieczystoksięgowym nie mogą więc być rozpoznawane jakiekolwiek spory z zakresu własności prowadzące sąd do konkluzji, Ŝe dokonanie wpisu zgodnego wnioskiem doprowadzi do niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (postanowienie SN z dnia 4 listopada 1997 r., I CKN 305/97 - niepubl.; postanowienie SN z dnia 25 lipca 20i r., I CKN 233/99 - LEX nr 52349). Jedynie więc wpis dokonany z uwzględnieniem wymogów wynikających z prawidłowej wykładni ówcześniej obowiązującego art. 46 ust. l u.k.w.h. (obecnie art. 626 8 § 2 k.p.c.) jest wpisem dokonanym prawidłowo i wywołuje wszystkie skutki przez prawo przewidziane, co wcale nie musi być równoznaczne ze stwierdzeniem, Ŝe w kaŜdym wypadku wpis taki będzie zarazem zgodny z rzeczywistym stanem prawnym. Ewentualna taka niezgodność nie moŜe być jednak usunięta w postępowaniu wieczystoksięgowym o dokonanie wpisu, lecz w postępowaniu wszczętym powództwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym na podstawie art. 10 ust. l ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. Dopiero w takim postępowaniu nie ma przeszkody do dokonania przez sąd samodzielnej oceny tego, czy uprzedni wpis dokonany zgodnie z wnioskiem, odpowiada obowiązującemu prawu w przedmiocie określenia wysokości udziału właściciela wyodrębnionego lokalu w nieruchomości wspólnej (postanowienie SN z dnia 18 maja 2000 r., III CKN 495/oo LEX nr 52654). Sąd drugiej instancji nie był więc uprawniony do badania w postępowaniu o wpis, czy Ŝądanie dokonania wpisu zgodnego z treścią wniosku jest zgodne z

17

materialnoprawnymi przepisami regulującymi problematykę współwłasności (postanowienie SN z 13 kwietnia 2000 r., III CKN 92/99 - niepubl.; postanowienie SN z dnia 14 marca 2002 r., IV C1 896/00 - niepubl.). Kwestie oceny wzajemnych relacji między przepisami Kodeksu cywilnego a przepisami ustawy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali pozostawały więc w niniejszym postępowaniu poza zakresem dopuszczalnej kognicji sądu wieczystoksięgowego. Ta nader interesująca materia (vide wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 marca 2C r., SK 22/00, OTK-A 2002/2/12) moŜe być przedmiotem oceny Sądu dopiero w ewentualnym postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Kontynuację takiego dotychczasowego wyraźnego ograniczenia zakresu kognicji sądu wieczystoksięgowego jednoznacznie potwierdził ustawodawca w przepisach art. 626 8 § l i § 2 k.p.c. Stosownie do tych przepisów wpis dokonywany jest jedynie wniosek i w jego granicach, chyba Ŝe przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu. Zakresem kognicji Sądu w postępowaniu o wpis objęte jest jedynie badanie treści wniosku, treści i formy dołączonych doń dokumentów oraz treści księgi wieczystej. 2005.12.02 uchwała S N III CZP 101/05 OSNC 2006/11/180 4 Podstaw ą wpisu w ksi ędze wieczystej hipoteki przymusowej mo Ŝe być tylko oryginał tytułu wykonawczego. Zgodnie z art. 109 ust. l u.k.w.h., wierzyciel, któ rego wierzytelno ść jest stwierdzona tytułem wykonawczym okre ślonym w przepisach o post ępowaniu egzekucyjnym, mo Ŝe na podstawie tego tytułu uzyska ć hipotek ę na wszystkich nieruchomo ściach dłu Ŝnika. Dopuszczaj ąc ustanowienie hipoteki na podstawie tytułu wykonawcz ego, ustawodawca odsyła wi ęc do definicji tytułu zawartej w przepisach o post ępowaniu egzekucyjnym. W kodeksie post ępowania cywilnego jest te przede wszystkim art. 776, który stanowi, Ŝe tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzul ę wykonalno ści. Tytułem wykonawczym w rozumieniu przepisów kodeksu post ępowania cywilnego jest tylko jego oryginał. Z uzasadnienia : Stanowisko takie jest powszechnie przyjmowane w doktrynie i orzecznictwie (por. postanowienie Sądu NajwyŜszego dnia 12 czerwca 1996 r., III CZP 61/96, OSNC 1996, nr 10, póz. 132). Dołączenie do wniosku o wszczęcie egzekucji odpisu (wypisu, wyciągu, kopii, kserokopii, reprodukcji itp.) tytułu wykonawczego nie spełnia zatem wymagań stawiany w art. 797 k.p.c, a egzekucja wszczęta na podstawie wniosku, do którego nie dołączono tytułu wykonawczego, a dołączono tylko jego odwzorowanie, jest egzekucją bezpodstawną i podlega umorzeniu. Stanowisko takie znajduje potwierdzenie zarówno w brzmieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego, w którym zawsze mówi się wprost o tytule egzekucyjnym, a nie jakiejkolwiek jego wtórnej postaci, jak równieŜ w regulacjach, które przewidują szczególny tryb uzyskiwania dalszych tytułów wykonawczych (art. 793 k.p.c.) oraz wydanie tytułu egzekucyjnego zamiast

18

utraconego (art. 794 k.p.c.). W kaŜdym przypadku uzyskanie nowego tytułu - dalszego lub w miejsce utraconego - następuje na podstawie orzeczenia sądu. Daje to istotne gwarancje ochrony praw dłuŜnika w postępowaniu egzekucyjnym, wierzyciel nie ma bowiem moŜliwości wszczęcia i prowadzenia egzekucji na podstawie dokumentu, który nie jest oryginałem tytułu wykonawczego lub nie został uzyskany przy zastosowaniu art, 793 i 794 k.p.c. JeŜeli więc wystąpi sytuacja, w której w obrocie miałaby występować większa liczba tytułów wykonawczy dotyczących tego samego świadczenia, to wydawanie dalszych tytułów pozostawać zawsze będzie pod kontrolą sądu. Przytoczone okoliczności przemawiają za przyjęciem stanowiska, Ŝe w obrocie prawnym funkcję tytułu wykonawczego moŜe spełniać tylko oryginał tego tytułu, dalszy tytuł uzyskany na podstawie art. 793 k.p.c., w zakresie wskazanym odnośnym postanowieniu sądu, albo tytuł uzyskany na podstawie art. 794 k.p.c. Pojęciem tym nie moŜna w obejmować odpisu tytułu wykonawczego, opatrzonego odpowiednim poświadczeniem przez notariusza (art. 96 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie, jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zm.). W tej sytuacji rozwaŜenia wymaga kwestia, czy z innych przepisów kodeksu postępowania cywilnego lub innych uregulowań, w tym powoływanego art. 31. u.k.w.h., wynika moŜliwość dołączenia do wniosku o wpis hipoteki przymusowej na podstawie art. 109 ust. l u.k.w.h. odpisu tytułu wykonawczego poświadczonego notarialnie. Postępowanie o wpis hipoteki przymusowej podlega ogólnej regulacji art. 626¹ i nast. k.p.c. Artykuł 626² § 3 k.p.c. stanowi, Ŝe do wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej naleŜy dołączyć dokumenty stanowiące podstawę wpisu. Brzmienie tego przepisu sugeruje, Ŝe w kaŜdym przypadku chodzi o oryginał dokumentu, nie ma bowiem w nim Ŝadnego zastrzeŜenia, iŜ wystarczające moŜe być załączenie jego odpisu. Dopuszczając taką moŜliwość, w innych sytuacjach ustawodawca stanowi o tym wprost. Wskazać moŜna na art. 89 § l k.p.c. dotyczący wierzytelnego odpisu pełnomocnictwa, art. 250 § l k.p.c., zgodnie z którym, jeŜeli dokument znajduje się w aktach organu, o którym mowa art. 244 § l k.p.c., wystarczy urzędowo poświadczony przez ten organ odpis lub wyciąg tego dokumentu, oraz art. 48 4 k.p.c. dotyczący odpisu dokumentów załączanych do pozwu w postępowaniu nakazowym. O dokumentach, a ściślej o formie dokumentów załączanych do wniosku o wpis w księdze wieczystej jest teŜ mowa w art. 31 ust. l u.k.w.h. Przepis ten, stanowiąc, Ŝe wpis moŜe być dokonany na podstawie dokumentu z podpis notarialnie poświadczonym, jeŜeli przepisy szczególne nie przewidują innej formy dokumentu, zawiera minimum wymagań formalnych obowiązujących w postępowaniu wieczystoksięgowym, a wiąŜących się z celami, jakim słuŜą księgi wieczyste (postanowienie Sądu NajwyŜszego z dnia 30 października 1984 r., III CZP 62/84, OSNCP 1985, nr 7, poz. 88). Przepis ten nie jest natomiast miarodajny dla oceny kwestii, w jakiej postaci do wniosku dołączony ma być dokument, który moŜe stanowić podstawę wpisu, problemu tego bowiem w ogóle nie reguluje. W sytuacji, jakiej dotyczy omawiane zagadnie prawne, tj. wpisu hipoteki przymusowej, takim szczególnym unormowaniem

19

formy, o którym mowa w art. 31 jest właśnie art. 109 ust. l u.k.w.h., wymagający dołączenia do wniosku o wpis hipoteki przymusowej tytułu wykonawczego w rozumieniu przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Tytułem, jak juŜ wyŜej wskazano, jest tylko oryginał, a nie jakiekolwiek, takŜe notarialnie poświadczone odwzorowanie. Brak teŜ w przepisach kodeksu postępowania cywilnego innych przepisów szczególnych, mogących uzasadniać tezę o dopuszczalności załączenia do wniosku o wpis hipoteki przymusowej odpisu tytułu wykonawczego poświadczonego przez notariusza. 2003.06.13 postanow. SN III CKN 630/00 Pr.Bankowe 2004/10/13 Podstaw ą wpisu w ksi ędze wieczystej mo Ŝe być dokument obejmuj ący nowacj ę w rozumieniu art. 506 k.c. (art. 4 ust. l ustawy z 16 lipca 1982 r. o ksi ęgach wieczystych i hipotece; Dz. U. z 1982 r. Nr 19 , poz. 147 ze zm.), przy czym tre ść umowy nowacyjnej mogłaby by ć ustalona na podstawie dyrektyw o świadczenia woli okre ślonych w art. 65 § 2 k.c. 2004.04.02 uchwała SN I CZP 12/04 OSNC 2005/6/100 Zbycie nieruchomo ści przez dłu Ŝnika po zło Ŝeniu wniosku o wpis o wszcz ęciu egzekucji nie jest przeszkod ą do dokonania wpisu w ksi ędze wieczystej. Z uzasadnienia: Według art. 34 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (jedn. tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 124 poz. 1361 ze zm. - dalej: "u.k.w.h."), wpis moŜe nastąpić, gdy osoba, której prawo ma być wpisem dotknięte, jest lub zostaje jednocześnie wpisana do księgi wieczystej jako uprawniona. Stosownie zaś do art. 626 9 k.p.c. wniosek o wpis w księdze wieczystej podlega oddaleniu z powodu braku podstaw albo istnienia innych przeszkód do jego dokonania Wynika z tego, Ŝe sąd wieczystoksięgowy oddala wniosek o wpis, jeŜeli przed jego dokonaniem w miejsce osoby, której prawo ma być wpisem dotknięte, została wpisana inna osoba, jednakŜe nie dotyczy to sytuacji, w której po złoŜeniu wniosku o wpis o wszczęciu egzekucji dłuŜnik zbył nieruchomość. NaleŜy zwrócić uwagę na treść art. 925 § l i 2 i art. 930 § l k.p.c., zgodnie z którymi wpis w księdze wieczystej o wszczęciu egzekucji powoduje zajęcie nieruchomości, co wywołuje ten skutek, Ŝe późniejsze rozporządzenie nieruchomością nie ma wpływu na dalsze postępowanie egzekucyjne. W stosunku do kaŜdego, kto wiedział o wszczęciu egzekucji, skutki zajęcia powstają z chwilą, gdy o wszczęciu egzekucji powziął wiadomość, chociaŜby wpis w księdze wieczystej nie był jeszcze dokonany. Oznacza to, Ŝe jeŜeli nabywca nieruchomości przed przeniesieniem na jego rzecz prawa własności wiedział o wszczęciu egzekucji, to nabyta przez niego nieruchomość podlega egzekucji. W takim wypadku wpis o wszczęciu egzekucji dotyka takŜe prawa własności nabywcy, więc wobec treści art. 34 u.k.w.h. ujawnione w księdze

20

wieczystej prawo własności nabywcy nie stanowi przeszkody do wpisu o wszczęciu egzekucji. Ograniczona kognicja sądu wieczystoksięgowego (art. 626 8§ 2 k.p.c.) uniemoŜliwia wszechstronne badanie w toku postępowania o wpis okoliczności dotyczących wiedzy nabywcy o wszczęciu egzekucji. Biorąc ponadto pod uwagę, zbycie nieruchomości po wszczęciu postępowania egzekucyjnego, a przed wpisem o wszczęciu egzekucji do księgi wieczystej, nie ma bezpośredniego wpływu na postępowanie egzekucyjne, nie powoduje umorzenia ani zawieszenia postępowania egzekucyjnego, trzeba uznać, Ŝe nie ma dostatecznych podstaw do oddalenia wniosku o wpis o wszczęciu egzekucji z przyczyny zbycia przez dłuŜnika nieruchomości. JeŜeli nabycie prawa własności nastąpiło w warunkach wyłączających zajęcie nieruchomości, nabywca moŜe wystąpić z powództwem przeciwegzekucyjnym. W uchwałach z dnia 30 maja 1994 r., III CZP 72/94 (OSNCP 1994, nr 12, poz. 235) i z dnia 9 marca 1995 r., III G 149/94 ("Monitor Prawniczy" 1995, nr 11, s. 336) oraz w postanowieniu z dnia 28 czerwca 1995 r., II CRN 61/95 (OSP 1995, nr 11, poz. 166) Sąd NajwyŜszy wskazywał, Ŝe nie moŜna uwzględnić wniosku wierzyciela o wpis hipoteki, jeŜeli przed rozpoznaniem wniosku o taki wpis przysługujące dłuŜnikowi prawo własności nieruchomości przeszło w drodze umowy na rzecz innej osoby. JednakŜe zachodzi zasadnicza róŜnica między wpisem hipoteki i wpisem o wszczęć egzekucji; wpis hipoteki jest konieczną przesłanką jej powstania (art. 67 u.k.w.h.), natomiast skutek wpisu o wszczęciu egzekucji wynika z zajęcia nieruchomości, co moŜe nastąpić takŜe przed jego dokonaniem (art. 925 § l i 2 k.p.c.). 2000.01.27 wyrok SN II CKN 717/98 LEX nr 51071 Dokonuj ąc wpisu słu Ŝebności gruntowej s ąd nie zajmuje si ę w ogóle w post ępowaniu wieczystoksi ęgowym, w ramach kontroli zakre ślonej przez art. 46 ust. l ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o ksi ęgach wieczystych i hipotece, kwesti ą rękojmi. Je Ŝeli natomiast w wyniku dokonania wpisu takiej słu Ŝebności stan prawny wynikaj ący z ksi ęgi wieczystej b ędzie niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomo ści, to uzasadnia to roszczenie osoby, której prawo zostało wpisem dotkni ęte, o uzgodnienie stanu prawnego wynikaj ącego z ksi ęgi z rzeczywistym stanem prawnym. Z uzasadnienia: Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu o zgodność stanu prawnego przedmiotowej nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej z jej rzeczywistym stanem prawnym ma kwestia, czy powódka nabyła ją z obciąŜeniem czy teŜ bez obciąŜenia słuŜebnościami, o które chodzi w sprawie, nieujawnionymi w dacie tego nabycia w księdze wieczystej. Rękojmia wiary publicznej ma takŜe aspekt negatywny, przez co naleŜy rozumieć, Ŝe osoba nabywająca w zaufaniu do ksiąg wieczystych własność nabywa ją w stanie wolnym od tych praw rzeczowych, które wprawdzie własność obciąŜają, ale które w księdze wieczystej nie zostały ujawnione. W aprobującym takie zapatrywanie wyroku z dnia 29 grudnia 1967 r., II CR 56/67

21

(OSNC 1968, z. 7, p. 128), Sąd NajwyŜszy uznał, iŜ stanowisko to naleŜy podzielić, skoro w świetle art. 28 prawa rzeczowego nabywca nieruchomości nabywa ją w stanie wolnym od ograniczonych praw rzeczowych, do księgi wieczystej nie wpisanych, zarówno tych, co do których wpis taki jest konstytutywny, jak i tych, które powstaje pozaksięgowo. Dokonując wpisu słuŜebności gruntowej sąd nie zajmuje się w ogóle w postępowaniu wieczystoksięgowym, w ramach kontroli zakreślonej przez art. 46 ust. l ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, kwestią rękojmi. JeŜeli natomiast w wyniku dokonania wpisu takiej słuŜebności stan prawny wynikający z księgi wieczystej będzie niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości, to uzasadnia to roszczenie osoby, której prawo zostało wpisem dotknięte, o uzgodnienie stanu prawnego wynikającego z księgi z rzeczywistym stanem prawnym (uchwała SN z 22 maja 1996 r., III CZP 50/96, OSNC 1996, z. 11, p. 141). 2003.06.05 postanow. SN II CKN 194/01 LEX nr 137549 1. Decyzja administracyjna, b ędąca podstaw ą wpisu do ksi ęgi wieczystej, mo Ŝe podlega ć kontroli s ądu w ramach art. 46 Prawa o ksi ęgach wieczystych (obecnie art. 626 § 2 k.p.c.) tylk o wtedy, gdy została wydana przez organ oczywi ście niewła ściwy, bez jakiejkolwiek podstawy prawnej albo z oczywistym naruszeniem admi nistracyjnego prawa materialnego i przepisów k.p.a. Przy uwzgl ędnieniu, Ŝe dopuszczenie do s ądowej "kontroli" decyzji administracyjnych, które n ie zostały uniewa Ŝnione (nie stwierdzono ich niewa Ŝności) we wła ściwym post ępowaniu administracyjnym, ma charakter wyj ątkowy, akcentuje si ę - jako nieodzown ą przesłank ę wyra Ŝenia takiej oceny (co do istnienia przyczyn bezwzgl ędnej niewa Ŝności) -oczywisto ść wymienionych narusze ń. Oczywiste to innymi słowy - ewidentne, niew ątpliwe, daj ące się stwierdzi ć bez potrzeby bli Ŝszego badania. 2. Przepis art. 39 ust. 4 ustawy samorz ądowej upowa Ŝnia rad ę gminy do zlecenia funkcji administracji publicznej organo m jednostek określonych w art. 9 ust. l i 5 ust. l ustawy. Zlecenie to nast ępuje w formie uchwały rady gminy, która stanowi źródło przekazania kompetencji do władczego działania. Na podstawie ta kiej uchwały kompetencja do załatwiania indywidualnych spraw z z akresu administracji publicznej przenosi si ę na inny organ, a kompetencj ę tę traci organ dotychczasowy. Organy jednostek upow aŜnionych wydaj ą decyzje we własnym imieniu; decyzje takie s ą rozstrzygni ęciami organu, który przej ął kompetencje. Brak jest zastrze Ŝenia ustawowego, by organ, na który przeniesiono omawiane kompetencj e, wykonywał je w imieniu organu, któremu pierwotnie ona przysługiwał a. 3. Zupełnie odr ębną kwesti ą jest udzielenie przez taki organ upowa Ŝnienia do wykonywania jego kompetencji. Upowa Ŝnienie do wykonywania kompetencji, nazywane pełnomocnictwem administracyjnym, nie powoduje prze jęcia przez

22

upowa Ŝnionego kompetencji organu upowa Ŝniającego. Organ wyposa Ŝony w kompetencje nie traci ich, a podmiot upowa Ŝniony nie staje si ę organem administracji, nie nabywa tych kompetencji jako własne, lecz wykonuje je w imieniu i na rzecz organ u, do którego kompetencje nale Ŝą. Podstaw ę udzielenia takiego upowa Ŝnienia stanowi art. 268a k.p.a. 2003.02.14 postanow. SN IV CK 109/04 LEX nr 137545 1. Z uwagi na ograniczony zakres post ępowania wieczystoksi ęgowego, wyznaczony przepisem art. 46 ust. l ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o ksi ęgach wieczystych i hipotece, nie jest dopuszczalna ocena wniosku o wpis hipoteki przymusowej z punktu widzenia przepisu art. 5 k.c. 2. Przepisy prawa materialnego mog ą przewidywa ć wpis do ksi ęgi wieczystej jako przesłank ę powstania okre ślonego prawa. Zasada mocy wstecznej wpisu, wyra Ŝona w art. 29 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. oznacza, Ŝe skutki prawne prawa powstałego w dacie wpisu aktu alizuj ą się od dnia zło Ŝenia wniosku o dokonanie wpisu, jak to si ę dzieje np. przy okre ślaniu pierwsze ństwa ograniczonych praw rzeczowych. Natomiast zasada mocy wstecznej wpisu nie okre śla daty powstania prawa, gdy Ŝ została ona okre ślona w przepisach prawa materialnego datą dokonania wpisu. 2004.04.15 postanow. SN IV CK 272/03 LEX nr 176082 Znaczenie konstytutywne wpisu prawa wieczystego u Ŝytkowania wyra Ŝa się w tym, Ŝe jego przedmiotem nie jest deklaratywne potwierdze nie stanu prawnego, ale ustanowienie, zmiana, zniesieni e stosunku prawnego. Orzeczenie takie wywołuje skutek prawotwó rczy w postaci zmiany stosunku materialnoprawnego, wypełnia je za wsze tre ść kształtuj ąca. Skoro przepis art. 27 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomo ściami uzale Ŝnia przeniesienie prawa od wpisu w ksi ędze wieczystej, czyni wpis przesłank ą powstania prawa, to nabycie prawa nast ępuje dopiero z chwil ą wpisu. Sytuacj ę tę ujmuje si ę często w ten sposób, Ŝe przed dokonaniem wpisu osobie, na której rzecz wp is ma nastąpić, przysługuj ą wszystkie uprawnienia wynikaj ące z umowy o ustanowieniu prawa, z wyj ątkiem samego prawa. Charakter orzeczenia o wpisie ma znaczenie doniosłe , oznacza bowiem, Ŝe sąd mający dokona ć wpisu musi nie tylko stwierdzi ć, Ŝe istnieje czynno ść prawna, z której ustanowienie prawa ma wynika ć, ale stwierdzi ć winien tak Ŝe, Ŝe uzasadnia to stan prawny, Ŝe istnieje przepis, który na ustanowienie tego prawa pozwala. S ąd nie mo Ŝe bowiem ustanowi ć prawa, kreowa ć stosunek materialnoprawny, je Ŝeli nie pozwala na to obowi ązujący w dacie orzekania stan prawny. Ocena dopuszczalno ści wpisu, wobec braku normy szczególnej w stosunku do

23

ogólnej zasady wynikaj ącej z art. 316 § 2 w zwi ązku z art. 13 § 2 k.p.c., jest dokonywana według stanu na dzie ń orzekania. 2. Po ogłoszeniu orzeczenia o niezgodno ści z Konstytucj ą, przepis prawa obj ęty tym orzeczeniem nie mo Ŝe stanowi ć podstawy prawnej rozstrzygni ęcia w tocz ącym si ę post ępowaniu s ądowym. Innymi słowy - przepis prawa materialnego, co do którego Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodno ść z Konstytucj ą, w zwi ązku z utrat ą domniemania jego konstytucyjno ści nie mo Ŝe być zastosowany przez s ąd jako podstawa rozstrzygni ęcia tak Ŝe w odniesieniu do stanów faktycznych sprzed wej ścia w Ŝycie orzeczenia Trybunału. 3. śaden wyra źny przepis nie reguluje skutków utraty m ocy prawnej przepisu ustawy z powodu jego niek onstytucyjno ści w odniesieniu do czynno ści prawnych (w tym umów) uprzednio dokonanych na podstawie tego przepisu. W odniesieni u do takich czynno ści ma zastosowanie sankcja niewa Ŝności z art. 58 § l k.c. Ustalenie tej niewa Ŝności (istniej ącej ex tunc) na podstawie art. 189 k.p.c. jest tylko jedn ą z moŜliwo ści owej "weryfikacji" stosunków prawnych ukształtowanych na podstawie niezgodnego z Konstytu cją przepisu. 2003.09.11 postanow. SN III CZP 49/03 Prok.i Pr. 2004/5/37 Stosownie do tre ści art. 105 k.c, je Ŝeli pełnomocnik po wyga śnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynno ści prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynno ść prawna jest wa Ŝna, chyba Ŝe druga strona o wyga śnięciu umocowania wiedziała lub z łatwo ścią mogła si ę dowiedzie ć. Ustalenie za ś, czy istotnie druga strona wiedziała lub z łatwo ścią mogła si ę dowiedzie ć - jest ustaleniem faktycznym i nie mo Ŝe być ono przedmiotem zagadnienia prawnego przedstawionego dla rozstrzygni ęcia w trybie art. 390 k.p.c. 1991.05.15 wyrok s.apel. I ACr 153/91 OSA 1991/2/7 w Gdańsku Zawieraj ąc umow ę sprzeda Ŝy nieruchomo ści pełnomocnik powinien legitymowa ć się pełnomocnictwem notarialnym (art. 99 § l k.c. w zw iązku z art. 158 k.c.), jednak Ŝe niezachowanie tej formy pełnomocnictwa nie powoduje niewa Ŝności umowy zawartej w formie prawem przepisanej. Skutki niewa Ŝności odnosiły si ę tylko do pełnomocnictwa (art. 73 § 2 k.c. w zwi ązku z art. 99 § l k.c.), a wi ęc powstałaby przewidziana w art. 103 §1 k.c. sytuacja, w której pełnomocnik działałby bez u mocowania. Wówczas moŜliwa jest konwalidacja umowy w sposób okre ślony w art. 103 § l k.c., a taka mo Ŝliwo ść zastrze Ŝona jest na korzy ść strony, w imieniu której działa nieumocowany pełnomocnik. 2004.03.09 postanow. SN V CK 448/03 LEX nr 183791

24

1. Nieuprawnione jest traktowanie przeszkody do wpi su w rozumieniu art. 6269 k.p.c. jako braku formalnego wniosku.Br ak formalny to brak wniosku jako pisma procesowego i mo Ŝliwo ść usuwania takiego braku na podstawie wezwania przy odpowiednim (art. 13 § 2 k.p.c.) zastosowaniu art. 130 k.p.c., istotnie dopuszcza si ę. Nie o takim jednak braku mowa jest w art. 626 9 k.p.c., który ma zast osowanie w sytuacji, gdy wniosek nie mo Ŝe być uwzgl ędniony z powodu braku podstaw lub istnienia innych przeszkód do wpisu. Przeszkod ę taką stanowi w szczególno ści brak odpowiednich dokumentów wykazuj ących następstwo prawne po osobie wpisanej (art. 34 u.k.w.h.). W obowi ązującym, zmienionym w stosunku do poprzedniego (uchylon y art. 48 u.k.w.h.), stanie prawnym nie istnieje podstawa do wzywania do usuni ęcia przeszkody do wpisu. Jednoznaczne brzmienie art . 626 9 k.p.c. nakazuje w wypadku istnienia przeszkody do wpisu od dalenie wniosku wprost. Dotyczy to równie Ŝ sytuacji, w której zło Ŝenie wniosku nast ępuje w drodze przekazania s ądowi przez notariusza wypisu aktu notarialnego zawieraj ącego wniosek o wpis, brak jest bowiem w przepisach podstawy do jego odmiennego traktowania. 2. Gdy umowny dział spadku i zniesienie współwłasno ści nast ępuje z udziałem osób niewpisanych w ksi ędze, to do dokonania wpisu konieczne jest nie tylko powołanie si ę na umow ę, ale tak Ŝe wykazanie - przed s ądem wieczystoksi ęgowym - nast ępstwa prawnego po współwła ścicielu, którego prawo miało przej ść na inn ą osob ę. Wykazanie nast ępstwa w tym post ępowaniu wymaga, zdaniem Sądu, zło Ŝenia postanowienia s ądu stwierdzaj ącego nabycie spadku. 3. Przewidziana w art. 31 ust. l u.k.w.h. zasada no tarialnego poświadczania podpisu na dokumencie, który ma stanowi ć podstaw ę wpisu do ksi ęgi wieczystej, nie odnosi si ę do dokumentów urz ędowych w rozumieniu art. 244 k.p.c., w tym do decyzji admi nistracyjnych. 4. Zarówno po świadczenie podpisu przez notariusza, jak i poświadczenie przeze ń kopii za zgodno ść są czynno ściami notarialnymi, mającymi charakter dokumentu urz ędowego. Z uzasadnienia: Istota stanowiska Sądu wyraŜa się w tym, Ŝe gdy umowny dział spadku i zniesienie współwłasności następuje z udziałem osób niewpisanych w księdze, to do dokonania wpisu konieczne jest nie tylko powołanie się na umowę, ale takŜe wykazanie - przed sądem wieczystoksięgowym - następstwa prawnego po współwłaścicielu, którego prawo ma przejść na inną osobę. Wykazanie następstwa w tym postępowaniu wymaga, zdaniem Sądu, złoŜenia postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Stanowisko to jest trafne. Wykazanie następstwa prawnego po osobie wpisanej podlega badaniu przez sąd wieczystoksięgowy jako podstawa lub jedna z podstaw wpisu. Wykazanie następstwa prawnego "odpowiednimi dokumentami" (art. 34 zdanie 2 u.k.w.h.) następuje w wypadku następstwa z tytułu dziedziczenia, przez przedstawienie orzeczenia stwierdzającego nabycie spadku. Wykazanie następstwa ma

25

nastąpić przed sądem wieczystoksięgowym i nie zastępuje go potwierdzone w akcie notarialnym okazanie ("przedłoŜenie") orzeczenia notariuszowi. Sąd bada czynność prawną mającą stanowić podstawę wpisu takŜe pod względem jej skuteczności materialnej; w wypadku umowy o dział spadku i zniesienie współwłasności, skuteczność ta jest uzaleŜniona od tego, by umowa zawarta była pomiędzy spadkobiercami (współwłaścicielami). Stwierdzenie następstwa prawnego w zakresie nabycia prawa wpisanego w księdze właściciela, w drodze spadkobrania, nie następuje na podstawie aktu zdziałanego z udziałem nabywców, ale na podstawie postanowienia stwierdzającego następstwo (tu: stwierdzającego nabycie spadku). Podstawa wpisu prawa własności w wypadku zawarcia umowy o dział spadku z udziałem osób niewpisanych w księdze wieczyst stanowi umowa oraz orzeczenie sądu. Błędny jest pogląd skarŜącej, jakoby przejście prawa własności było "stwierdzane" przez notariusza ze skutkiem jednocześnie wiąŜącym i wystarczającym dla sądu, który ma dokonać wpisu, a pogląd nie znajduje oparcia w art. 155 k.c. ani w art. 31 ust. l u.k.w.h. W tej sytuacji do rozstrzygnięcia pozostaje kwestia, czy gdy podstawę wpisu w księdze wieczystej stanowi orzeczenie sądu, moŜe ją stanowić takŜe kserokopia orzeczenia poświadczona za zgodność przez notariusza. Z art. 98 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, póz. 91 ze zm.) wynika jedynie, Ŝe notariusz stwierdza zgodność odpisu, wyciągu lub kopii z okazanym dokumentem. Sąd w Ŝaden sposób nie naruszył tego przepisu, nie negował bowiem wynikającego z niego uprawnienia notariusza. Wbrew temu, co twierdzi się w kasacji, Sąd nie wyraził takŜe poglądu, by kopia poświadczona notarialnie nie miała waloru dokumentu. Ta kwestia wykracza poza ramy przepisu art. 98 pr. not., uzyskuje bowiem znaczenie dopiero w kontekście regulacji zawartych w pozostających poza podstawami kasacji - przepisów art. 79 pkt 2 oraz art. 2 § 2 pr. not. Z tych przepisów, a nie z art. 98 wynika, Ŝe czynność notarialna (którą stanowi m.in. poświadczenie podpisu lub zgodności kopii z oryginałem) ma charakter dokumentu urzędowego. Z faktu tego nie wynika jednak, by ten dokument urzędowy był takim samym dokumentem, jak orzeczenie sądowe, mające stanowić podstawę wpisu. ZauwaŜyć przy tym trzeba, Ŝe prezentując takie stanowisko Sąd NajwyŜszy najwyraźniej nie znalazł podstaw do uznania, by nie dało się ono pogodzić z cytowanymi wyŜej przepisami o notariacie, z których wynika, Ŝe zarówno poświadczenie podpisu przez notariusza, jak i poświadczenie przezeń kopii za zgodność są czynnościami notarialnymi mającymi charakter dokumentu urzędowego. Wynikającego z ustawy znaczenie poświadczenia notarialnego i jego charakteru jako dokumentu urzędowego podwaŜa stwierdzenie, Ŝe na podstawie regulacji zawartej w innej ustawie podstawę orzeczenia sądowego moŜe stanowić jedynie dokument odpowiadający szczegółowo określonemu wymaganiu; w wypadku dokumentu w postaci orzeczenia ma to być odpis wydany przez sąd i przezeń poświadczony (art. 250 § l k.p.c.).

26

Takie, i tylko takie znaczenie ma stanowisko Sądu Okręgowego w omawianej kwestii. MoŜna stwierdzić, Ŝe to jest stanowisko ugruntowane w praktyce sądów powszechnych i - jak wynika z tego, co powiedziano - zaakceptowane przez Sąd NajwyŜszy, jak równieŜ niekwestionowane w piśmiennictwie. Odpisy orzeczeń odpowiadające cechom dokumentu, o którym mowa w art. 250 § l k.p.c., strona moŜe otrzymać w dowolnej liczbie, nie doznaje zatem Ŝadnej formalnej przeszkody w zgromadzeniu dokumentów wymaganych w kolejnej sprawie sądowej. Gdy wniosek ma być przekazywany przez notariusza, dysponującego jednym tylko odpisem, notariusz ten dokonawszy czynności polegającej na poświadczeniu kserokopii tego orzeczenia, tak sporządzony dokument moŜe pozostawić w aktach, przekazując sądowi wraz z wnioskiem stanowiący podstawę wpisu do księgi wieczystej odpis postanowienia, nie spowoduje to naruszenia obowiązków wynikających z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 kwietnia 1991 w sprawie prowadzenia ksiąg notarialnych oraz przekazywania na przechowanie dokumentów sądom rejonowym (Dz. 1991/33/147 ze zm.). 2006.02.07 postanow. SN IV CK 361/05 OSNC 2006/11/190 Podstaw ą Ŝądania oddalenia wniosku o wpis hipoteki do ks ięgi wieczystej mo Ŝe być kserokopia dokumentu urz ędowego (308 § l k.p.c.). Z uzasadnienia: W rozpoznawanej sprawie jednak nie chodzi o dokument mający stanowić podstawę wpisu, ale o dokument mający stanowić podstawę odmowy wpisu. RozwaŜenia zatem wymaga, czy w sytuacji, w której działająca bez profesjonalnego pełnomocnika uczestniczka złoŜyła, jako dowód mający uzasadniać wniosek o odmowę wpisu, kserokopię wyroku, sąd wieczystoksięgowy miał obowiązek wezwać ją do złoŜenia tego dowodu w innej formie, czy teŜ, nie mając takiego obowiązku, powinien dowód ten pominąć, bez jego merytorycznej oceny i uwzględnić wniosek o wpis, nawet jeŜeli fakt wykazywany takim dowodem uzasadniałby odmowę wpisu. RozwaŜając to zagadnienie naleŜy zasygnalizować, Ŝe w orzecznictwie i literaturze sporna jest takŜe kwestia, czy załączenie do wniosku o wpis dokumentu w niewłaściwej formie mającego stanowić podstawę wpisu, stanowi brak formalny, do którego usunięcia wnioskodawca powinien być wezwany, czy teŜ prowadzi wprost do oddalenia wniosku o wpis jako pozbawionego podstawy prawnej. Nawet podzielenie przewaŜającego drugiego poglądu (por. m.in. postanowienie Sądu NajwyŜszego z dnia 9 marca 2004 r., V CK 448/(niepubl.) nie moŜna odnieść do sytuacji, w której załączono kserokopię dokumentu urzędowego jako dowód uzasadniający Ŝądanie oddalenia wniosku o wpis. śaden przepis nie reguluje wprost takiej sytuacji ani nie nakazuje stosowania do niej odpowiednio przepisów dotyczących wniosku o wpis, a przepisów szczególnych, ograniczających kognicję sądu i uprawnienia uczestników postępowania, nie moŜna stosować

27

przez analogię do innych sytuacji procesowych. Brak więc podstaw do uznania, Ŝe takie same zasady i ograniczenia dowodowe, jakie obowiązują przy ocenie dokumentów stanowiących podstawę wpisu do księgi wieczystej, obowiązują teŜ w odniesieniu do dokumentów mających stanowić podstawę oddalenia wniosku o wpis. Trzeba teŜ stwierdzić, Ŝe o ile przyjęcie, iŜ sąd wieczystoksięgowy nie ma obowiązku wzywania wnioskodawcy do złoŜenia w odpowiedniej formie dokumentu stanowiącego podstawę wpisu, nie pozbawia wnioskodawcy moŜliwości ochrony jego praw przez złoŜenie nowego wniosku o wpis z załączonymi dokumentami w prawidłowej formie, to stosowanie tej samej zasady w odniesieniu do uczestnika Ŝądającego oddalenia wniosku o wpis pozbawiłoby go w ogóle moŜliwości ochrony jego praw w postępowaniu wieczystoksięgowym, zmuszając do wytoczenia powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Zbędne mnoŜenie postępowań sądowych z pewnością nie jest zgodne z celem przyśpieszenia postępowania wieczystoksięgowego, jaki przyświecał ustawodawcy ograniczającemu zakres kognicji sądu i wprowadzającemu znaczne sformalizowanie tego postępowania. Nie moŜna takŜe pominąć, Ŝe uwzględnienie wniosku o wpis jedynie dlatego, Ŝe dokument uzasadniający Ŝądanie jego oddalenia został złoŜony w niewłaściwej formie, prowadziłoby do dokonania wpisu od początku niezgodnego z rzeczywistym stanem prawnym, nie słuŜyłoby to pewności obrotu prawnego, zasadzie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych ani celowi, w jakim są one prowadzone. Z tych przyczyn naleŜy uznać, Ŝe podstawą Ŝądania oddalenia wniosku o wpis do księgi wieczystej moŜe być fakt wykazany kaŜdym przewidzianym przez prawo dowodem, takŜe dowodem z kserokopii dokumentu urzędowego (art. 3 § l k.p.c.). JeŜeli dowód taki złoŜył uczestnik działający bez profesjonalnego pełnomocnika, a sąd wieczystoksięgowy uznał, Ŝe dokument został przedstawiony w niewłaściwej formie, powinien pouczyć o tym uczestnika i umoŜliwić złoŜenie dokumentu w formie nadającej mu moc dowodową. Wymaga tego art. 5 k.p.c., który ma zastosowanie takŜe postępowaniu wieczystoksięgowym. 2002.12.05 uchwała SN III CZP 71/02 OSNC 2003/10/133 Nabycie przysługuj ącego przedsi ębiorstwu pa ństwowemu prawa uŜytkowania wieczystego przez jednoosobow ą spółk ę Skarbu Pa ństwa, powstał ą w wyniku przekształcenia tego przedsi ębiorstwa na podstawie art l ust. l ustawy z dnia 3 sierpnia 1996 r. o kom ercjalizacji i prywatyzacji przedsi ębiorstw pa ństwowych (Dz. U. Nr 118, poz. 561 ze zm.), nie wymaga wpisu do ksi ęgi wieczystej. Z uzasadnienia: Zgodnie z art. 27 zdanie drugie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst: Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 ze zm. - dalej: "u.g.n."), oddanie nieruchomości gruntowej w uŜytkowanie wieczyste i przeniesienie tego prawa w drodze umowy wymaga wpisu w

28

księdze wieczystej. Wpis ma w tym wypadku charakter konstytutywny, co oznacza, Ŝe w razie niezachowania przesłanki wpisu czynność prawna mająca na celu oddanie nieruchomości w uŜytkowanie wieczyste czy przeniesienie tego prawa nie wywołuje zamierzonego w niej skutku. Konstytutywność wpisu do księgi wieczystej związana jest równieŜ z nabyciem uŜytkowania wieczystego w trybie art 1.5 ust. 2, art. 37 ust. 2 pkt 7, art_51 ust 2, art.56 czy art.59 u.g.n., w tych wszystkich wypadkach ma bowiem zastosowanie art. 27 u.g.n., natomiast w sytuacji, gdy nabycie uŜytkowania wieczystego nastąpiło z dniem 05 grudnia 1990 r. z mocy prawa w drodze tzw. uwłaszczenia, przewidzianego w ustawie z dnia 29 września 1990 r zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, póz. 464 ze zm.) wpis uprawnionego z tytułu uŜytkowania wieczystego do księgi wieczystej ma jedynie charakter deklaratoryjny. Zasada ta dotyczy - jak wynika z art.27 zdanie drugie u.g.n. - ustanowienia oraz przeniesienia uŜytkowania wieczystego w drodze umowy. Wpis w księdze wieczystej nie jest natomiast przesłanką konstytutywną dla powstania uŜytkowania wieczystego, jeŜeli nabycie tego prawa nastąpiło z mocy ustawy (por. np. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu NajwyŜszego z dnia 9 listopada 1998 r., III CZP 33/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 67). Stanowisko takie jest przyjmowane równieŜ w nauce prawa, przy czym przykładowo wskazuje się na nabycie uŜytkowania wieczystego w drodze dziedziczenia (art 922 k.c.) lub zasiedzenia biegnącego przeciwko poprzedniemu wieczystemu uŜytkownikowi (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu NajwyŜszego z dnia 11 grudnia 1975 r., III CZP 63/75, OSNCP 1976, nr 12, poz. 259). RozwaŜenia wymaga kwestia, jakie skutki prawne wywołuje przewidziana w art. l ust. l u.k.p.p.p. komercjalizacja przedsiębiorstwa państwowego. Zgodnie z treścią tego przepisu, komercjalizacja polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę; jeŜeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej, spółka ta wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe, bez względu na charakter prawny tych stosunków. Przekształcenie takie, jak wynika z wyjaśnienia zawartego w art. 2 pkt l u.k.p.p.p., moŜe nastąpić tylko w spółkę akcyjną lub w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Przyjęte w ustawie z dnia 30 sierpnia 1996 r. pojęcie komercjalizacji jest związane jedynie z faktem zmiany formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa państwowego. Przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa przewidywała poprzednio obowiązująca ustawa z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. Nr 51, póz 298 ze zm.). Pod jej rządami w orzecznictwie, zaaprobowanym przez doktrynę, przyjmowano, Ŝe przekształcenie polega na pełnej transformacji, lecz w wyniku przekształcenia nie powstaje nowy podmiot prawa, jedynie zmienia się kształt prawny istniejącego podmiotu. Nie dochodzi zatem do zawiązania spółki i wniesienia mienia przedsiębiorstwa przez Skarb Państwa jako aportu ani do zmiany właściciela przedsiębiorstwa, poniewaŜ obok Skarbu Państwa nie pojawia się inny podmiot. Z mocy przepisu szczególnego majątek przedsiębiorstwa staje się natomiast majątkiem spółki, która pozostaje

29

państwową osobą prawną (por. uchwałę Sądu NajwyŜszego z dnia 19 maja 1992 r., III CZP 49/92, OSNCP 1992, nr 11, poz. 200). Dokonana wykładnia zachowała aktualność na gruncie ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, gdyŜ treść art. 1 ust. l tej ustawy wskazuje, Ŝe chodzi w nim o transformację przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, połączoną z sukcesją jego praw i obowiązków. Powstała w wyniku komercjalizacji spółka Skarbu Państwa jest następcą pod tytułem ogólnym i z tej racji wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki komercjalizowanego przedsiębiorstwa. Oznacza to, Ŝe nabycie uŜytkowania wieczystego przez spółkę następuje ex lege w wyniku sukcesji uniwersalnej. Do nabycia uŜytkowania wieczystego z mocy ustawy wpis do księgi wieczystej nie jest wymagany. (kognicja sądu … - tezy orzecze ń) 1. 2006.12.08 postanow. SN V CSK 322/06 Biul.SN 2007/5/10 Postanowienie sędziego-komisarza stwierdzające niedopuszczalność wpisu hipoteki dokonanego z naruszeniem przepisów art. 81 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) - (art. 82 Prawa upadłościowego i naprawczego) - wiąŜe sąd wieczystoksięgowy oraz sąd drugiej instancji rozpoznający apelację od wpisu o wykreślenie hipoteki.

Zgodność wykreślenia hipoteki z prawem, która nie mogła być przedmiotem badania przy wykreśleniu hipoteki, moŜe być przedmiotem powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.).

2. 2005.12.15 postanow. SN V CK 54/05 OSNC 2006/7-8/138 Sąd wieczystoksięgowy moŜe odmówić wpisu w księdze wieczystej, gdy istnieje znana mu urzędowo przeszkoda do jego dokonania.

3. 2005.11.17 postanow. SN IV CSK 5/05 LEX nr 186707 1. Sąd wieczystoksięgowy nie bada innych okoliczności aniŜeli te, które dotyczą wniosku, dołączonych dokumentów i treści księgi wieczystej.

2. Przepis art. 19 § 3 ustawy z 1982 r. - Prawo spółdzielcze, zwalniający członka Spółdzielni z odpowiedzialności za zobowiązania Spółdzielni wobec jej wierzycieli, nie moŜe być rozumiany jako wyłączający odpowiedzialność dłuŜnika rzeczowego, nawet będącego członkiem Spółdzielni, wobec swego wierzyciela hipotecznego.

4. 2005.10.05 postanow. SN II CK 781/04 LEX nr 187020 Art. 6268 § 2 k.p.c. określa kognicję nie tylko sądu wieczystoksięgowego, lecz takŜe sądu drugiej instancji przy rozpoznawaniu apelacji od wpisu.

5. 2005.02.23 postanow. SN III CK 537/04 Biul.SN 2005/5/10 Ostateczna decyzja administracyjna, mimo jej zaskarŜenia do sądu administracyjnego, stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej.

6. 2004.11.19 wyrok SN V CK 251/04 LEX nr 172465 Ostateczna decyzja, wydana na podstawie art. 18 ust. 1 w związku z art. 5 ust. 1 u.p.w., jest

wiąŜąca dla sądu powszechnego i moŜe być wyeliminowana jako podstawa wpisu gminy w księdze wieczystej tylko w sposób przewidziany w art. 16 k.p.a.

7. 2004.09.15 postanow. SN III CK 276/03 LEX nr 174189 1. Celem apelacji jest ponowne rozpoznanie sprawy w tych samych granicach, w jakich upowaŜniony był do tego sąd pierwszej instancji. Granice apelacji określa oznaczenie zaskarŜonego orzeczenia i zakres jego zaskarŜenia. W aspekcie podmiotowym oznacza to zakaz rozpoznania

30

apelacji dotyczącej orzeczenia w części niezaskarŜonej. Granic apelacji nie określają natomiast zarzuty apelacji, a co za tym idzie sąd apelacyjny nie moŜe ograniczyć się do ich rozwaŜenia, ale jest zobowiązany rozwaŜyć w granicach zaskarŜenia cały materiał procesowy. Kognicję sądu apelacyjnego przy rozpoznaniu apelacji od wpisu określa art. 6288 § 2 k.p.c. Jest ona ograniczona do badania treści wniosku, treści i formy dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej. W ramach tej kognicji mieści się takŜe uprawnienie do zbadania i stwierdzenia bezwzględnej niewaŜności decyzji administracyjnej, jeŜeli powzięta została w warunkach trafnie wskazanych w przez Sąd Okręgowy.

2. Art. 34 u.k.w.h., co do zasady, dotyczy nabycia własności w drodze czynności prawnej, jednak obejmuje takŜe wypadki pochodnego nabycia własności z mocy prawa, gdy przesłanką tego nabycia - jak w przypadku ustawy z 1968 r. o dokonywaniu w księgach wieczystych wpisów na rzecz skarbu państwa w oparciu o międzynarodowe umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych - jest własność określonej osoby. W takich wypadkach wpis tej osoby w dziale II księgi wieczystej ma istotne znaczenie dla uzyskania wpisu prawa własności. Dokonanie wpisu prawa własności nieruchomości, która "przeszła na rzecz Skarbu Państwa" na podstawie układu między Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki a Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dotyczącego roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych, sporządzonego w Waszyngtonie dnia 16 lipca 1960 r. wymaga wykazania następstwa prawnego po osobie aktualnego - według stanu wpisu w księdze wieczystej - właściciela nieruchomości.

8. 2004.08.11 postanow. SN II CK 11/04 LEX nr 188502 1. Gminie przysługuje z mocy art. 109 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami prawo pierwokupu w przypadku sprzedaŜy prawa uŜytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej, a nie działki gruntu, których to pojęć nie moŜna utoŜsamiać i uŜywać zamiennie.

2. Rola ksiąg wieczystych, a w szczególności prawne gwarancje prawidłowości dokonywania wpisów i skutki uchybienia tym gwarancjom, nie mogą pozostawać bez wpływu na określenie zakresu kognicji sądów powszechnych w postępowaniu wieczystoksięgowym. Badająca i orzekająca rola Sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym ma przecieŜ słuŜyć realizacji zasad rządzących tym postępowaniem.

9. 2004.07.22 postanow. SN II CK 7/04 LEX nr 188500 Sąd wieczystoksięgowy powinien dokonać wykładni przepisu art. 109 ustawy o gospodarce nieruchomościami w powiązaniu z przepisami Prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz celem i funkcją zawartych w nich unormowań, polegających na zagwarantowaniu gminie moŜliwości przejęcia do jej zasobów, własności lub prawa uŜytkowania wieczystego, nieruchomości połoŜonych na terenie gminy. Oznacza to, Ŝe sąd ten ustalając charakter przedmiotu sprzedaŜy nie moŜe poprzestać na określeniu zawartym w umowie, lecz powinien porównać je z określeniem w opisie i mapie.

10. 2004.05.21 postanow. SN V CZ 42/04 OSNC 2005/5/93 Od postanowienia sądu drugiej instancji w sprawie o wpis w księdze wieczystej, na podstawie prawomocnego wyroku uwzględniającego powództwo przewidziane w art. 527 k.c., prawa zaspokojenia wierzytelności z nieruchomości z pierwszeństwem przed wierzycielami jej właściciela, przysługuje kasacja.

11. 2004.01.13 postanow. SN V CK 165/03 LEX nr 151448 Wniosek o wpis do hipoteki przymusowej nie moŜe być uwzględniony, gdy dłuŜnik utracił juŜ prawo własności nieruchomości na skutek wcześniejszej czynności przeniesienia własności tej nieruchomości. Wpis hipoteki przymusowej moŜe bowiem nastąpić tylko przeciwko takiemu właścicielowi nieruchomości, który jest dłuŜnikiem wnioskodawcy (art. 109 § 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., sąd wieczystoksięgowy powinien brać w tym względzie pod uwagę stan z chwili orzekania.

12. 2003.10.08 uchwała SN III CZP 68/02 Wokanda 2004/6/1 Podstawą wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małŜonka nie moŜe być administracyjny tytuł wykonawczy wystawiony tylko przeciwko podatnikowi; podstawę tę moŜe stanowić tytuł wystawiony na oboje małŜonków.

13. 2003.04.01 postanow. SN II CKN 1419/00 M.Prawn. 2007/2/103 UŜyte w powołanym art. 46 § 1 tej ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. Nr 19, poz. 147 ze zm.) określenie "bada jedynie" podkreśla - jak to czyni takŜe aktualnie obowiązujący art. 6268 § 2 KPC - ograniczony charakter kognicji sądu rejonowego rozpoznającego sprawę z wniosku o wpis. Wpis jest formą orzeczenia sądowego w postępowaniu wieczystoksięgowym, jest orzeczeniem samoistnym, nie wymagającym wydania osobnego postanowienia. Wpis polega na ujawnieniu w księdze wieczystej powstania, przeniesienia, zmiany lub ustania praw rzeczowych (i wskazanych w

31

ustawie praw osobistych i roszczeń), a takŜe na usunięciu niezgodności ujawnionego w księdze wieczystej stanu prawnego odzwierciedlającego rzeczywisty stan prawny.

14. 2003.03.19 wyrok SN I CKN 152/01 OSNC 2004/6/92 Sąd nie moŜe odmówić dokonania wpisu w księdze wieczystej na podstawie okoliczności, które są powszechnie znane lub doszły do jego wiadomości w inny sposób niŜ przez badanie treści wniosku, treści i formy dołączonych doń dokumentów oraz treści księgi wieczystej (art. 6268 § 2 k.p.c.).

15. 2003.02.20 postanow. SN II CKN 1237/00 LEX nr 109418 1. Sąd wieczystoksięgowy powinien badać czynność materialną stanowiącą podstawę wpisu nie tylko pod względem formalnym, ale równieŜ pod względem jej skuteczności materialnej. Sąd ten ma jedynie obowiązek ustalić, czy prawo, które ma być wpisane, zostało waŜnie ustanowione, nie moŜe natomiast w ogóle zajmować się kwestią rękojmi wiary publicznej.

2. W przepisie art. 3931 k.p.c., normującym podstawy kasacyjne, chodzi o prawa w ścisłym tego słowa znaczeniu, tj. o normy wypływające z określonych w Konstytucji źródeł prawa.

16. 2002.06.19 postanow. SN II CKN 997/00 OSNC 2003/6/85 Prawomocny wyrok zobowiązujący pozwanego - zgodnie z Ŝądaniem pozwu - do zawarcia z powodami umowy przenoszącej na nich prawo własności nieruchomości, stanowi podstawę wpisu tego prawa w księdze wieczystej.

17. 2002.05.16 wyrok SN IV CKN 1071/00 OSNC 2003/9/120 1. Ostateczna decyzja wojewody, stwierdzająca nabycie z mocy prawa własności nieruchomości zajętej pod drogę publiczną przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego (art. 73 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, Dz. U. Nr 133, poz. 872), stanowi wyłączny dowód nabycia własności.

2. Nie podlega uwzględnieniu wniosek o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego, zawarty w piśmie określonym jako odpowiedź na kasację, złoŜonym po upływie terminu przewidzianego w art. 3936 k.p.c.

18. 2000.10.18 postanow. SN V CKN 118/00 LEX nr 52679 PoniewaŜ wpis hipoteki przymusowej, jako ograniczonego prawa rzeczowego, wpływa bezpośrednio na prawo własności przysługujące w sposób nierozłączny małŜonkowi dłuŜnika, jest zrozumiałe, Ŝe taka ingerencja w jego prawa podmiotowe musi następować legalnie. Zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece hipotekę przymusową moŜe wierzyciel uzyskać na podstawie tytułu wykonawczego, skierowanego przeciw wszystkim uprawnionym do przedmiotu hipoteki.

19. 2000.05.18 postanow. SN III CKN 495/98 LEX nr 52654 Obowiązkiem Sądu, rozpoznającego sprawę o wpis prawa własności Skarbu Państwa, było jedynie zbadanie, czy składający wniosek organ administracji ma ustawowe uprawnienie do występowania z wnioskiem o wpis oraz czy forma i treść wniosku odpowiadają przepisom ustawy. Sąd wieczystoksięgowy, rozpoznając wniosek o dokonanie wpisu prawa własności, nie ma natomiast prawa badać, czy zachodzą inne okoliczności, a zwłaszcza materialnoprawne przesłanki przejęcia nieruchomości, wystąpienie których to przesłanek stwierdzono w dokumencie będącym właściwym tytułem wymaganym przez prawo do dokonania wpisu i załączonym do wniosku.

20. 1998.03.10 postanow. SN I CKN 553/97 LEX nr 81137 Wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, moŜe na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłuŜnika. JeŜeli jednak wnioskodawca został zaspokojony, to naleŜy zwalczyć tytuł wykonawczy będący podstawą wpisu hipoteki, zaś podnoszenie tych zarzutów w postępowaniu wieczystoksięgowym nie moŜe wywołać skutku prawnego poŜądanego przez uczestników postępowania.

32

PODSTAWY WPISÓW DO KSIĄG WIECZYSTYCH I ICH ZNACZENIE

I. Dokument jako podstawa wpisu do ksi ęgi wieczystej.

1. Pojęcie i istota dokumentu stanowiącego podstawę wpisu w rozumieniu ustawy o księgach wieczystych i hipotece

2. System dokonywania wpisów w księgach wieczystych – dokumentowania czynności materialnoprawnej powodującej powstanie, zmianę lub ustanie prawa podlegającego wpisowi a) system legalizmu w znaczeniu materialnym jako zasada b) wyjątki na rzecz systemu konsensusu formalnego

3. Forma podstawy wpisu (art 31 ust 1 u.k.w.h.) • uchwała S.N. z dn. 30.10.1984r. III CZP 62/84 OSNC 1985/7/88 • post. S.N. z dn. 12.06.1996r. III CZP 61/96 OSNC 1996/10/132 • uchwała S.N. z dn. 8.12.2005r. III CZP 101/05 OSNC 2006/11/180 • post. S.N. z dn. 9.03.2004r. V CK 448/03 LEX nr 183791 • post. S.N. z dn. 24.06.1997r. II CKN 216/97 OSNC 1998/1/7 • uchwała S.N. z dn. 29.01.1993r. III CZP 172/92 OSNC 1993/6/110

4. Istnienie podstawy wpisu a chwila złoŜenia wniosku o wpis i chwila orzekania

• post. S.N. z dn. 2.12.1997r. II CKN 484/97 OSNC 1998/6/98 • uchwała S.N. z dn. 2.06.1964r. III CO 66/63 OSNC 1965/3/37 • post. S.N. z dn. 23.09.1998r. II CKN 720/97 LEX nr 50624 • post. S.N. z dn. 13.01.2004r. V CK 165/03 LEX nr 151448

5. Poszczególne kategorie dokumentów jako podstawy wpisów w księgach wieczystych a) akty notarialne

• uchwała S.N. z dn. 13.04.2007r. III CZP 21/07 • post. S.N. z dn. 26.06.2001r. I CA 1/01 OSNC 2002/2/26 • wyrok S.N. z dn. 27.01.2000r. II CKN 717/98 LEX • uchwała S.N. z dn. 22.05.1996r. III CZP 50/96 OSNC

1996/11/141 b) orzeczenia sądowe

− wyrok rozwodowy • postanowienie S.N. z dn. 14.01.1998r. II CK 177/97 OSP

1998/10/168 • uchwała S.N. z dn. 21.06.2001r. III CZP 16/01 OSNC 2002/1/4

− wyrok zobowiązujący pozwanego do złoŜenia oświadczenia woli o przeniesieniu własności • uchwała S.N. z dn. 7.01.1967r. III CZP 32/66 OSNC

1968/12/199 • post. S.N. z dn. 19.06.2002r. II CKN 997/00 OSNC 2003/6/85 • wyrok S.N. z dn. 5.09.2002r. II CKN 1035/00 LEX nr 75263 • wyrok S.N. z dn. 19.09.2002r. II CKN 930/00 LEX nr 55569

− wyrok orzekający bezskuteczność względną umowy • post. S.N. z dn. 21.05.2004r. V CZ 42/04 OSNC 2005/5/9

33

• wyrok S.N. z dn. 29.09.2000r. V CKN 93/00 LEX nr 52588 • post. S.N. z dn. 26.10.2005r. V CK 776/04 LEX nr 178229

− wyrok na podstawie art 189 kpc i art 10 u.k.w.h. • wyrok S.N. z dn. 16.11.1998r. I CKN 885/97 OSNC 1999/4/84 • wyrok S.A. w Warszawie I CA 615/00 Wokanda 2002/5/41

− wpis na podstawie orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku, o dziale spadku lub zniesieniu współwłasności • uchwała S.N. z dn. 11.03.1971r. II CZP 3/71 OSNC 1971/11/191 • uchwała S.N. z dn. 28.08.1991r. III CZP 71/91 OSNC 1992/3/47

− nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym • uchwała S.N. z dn. 2.12.2003r. III CZP 92/03 OSNC 2005/2/22

− wyrok rozwiązujący umowę przekazania gospodarstwa rolnego następcy • uchwała S.N. z dn. 5.05.1993r. III CZP 9/93 OSNC 1993/12/215

c) decyzje administracyjne • post. S.N. z dn. 2.12.1997r. II CKN 84/97 OSNC 1998/6/98 • uchwała S.N. 26.11.1992r. III CZP 145/92 LEX nr 9089 • uchwała S.N. z dn. 14.04.1994r. III CZP 45/94 Wokanda

1994/8/8 • wyrok S.N. z dn. 16.05.2005r. IV CKN 1071/00 Biuletyn S.N.

2003/1/9 • post. S.N. z dn. 11.10.2005r. V CK 610/04 LEX nr 187094 • post. S.N. z dn. 15.12.2004r. II CK 274/04 LEX nr 146414 • uchwała S.N. z dn. 29.10.2004r. III CZP 33/04 OSNC 2005/3/43

d) inne dokumenty − zaświadczenia organów administracyjnych wydawane w trybie art

217 kpa • uchwała S.N. z dn. 20.09.1994r. III CZP 108/94 OSNC

1995/2/28 • uchwała S.N. z dn. 28.04.1994r. III CZP 49/94 OSNC

1994/11/218 • post. S.N. z dn. 23.08.1995r. III CRN 34/95 OSNC 1995/12/184 • uchwała S.N. z dn. 27.09.1991r. III CZP 90/91 OSNC 1992/5/72 • wyrok S.N. z dn. 25.03.1999r. II RN 165/98 OSNC 2000/3/90 • post. S.N. z dn. 13.10.2004r. III CK 235/03 LEX nr 182094 • uchwała S.N. z dn. 13.01.1995r. III CZP 172/94 OSNC

1995/4/65 − protokoły

• uchwała S.N. z dn. 22.04.1994r. III CZP 50/94 OSNC 1994/11/212

− dokumenty bankowe • post. S.N. z dn. 15.10.2004r. II CK 76/04 LEX nr 146336

− ugody − wniosek o wpis wszczęcia egzekucji

• uchwała S.N. z dn. 17.06.2003r. III CZP 31/03 OSP 2004/7-8/04 • wyrok S.A. w Poznaniu z dn. 22.09.2005r. I ACa 124/05 LEX

175184 • uchwała S.N. z dn. 2.04.2004r. III CZP 12/04 OSNC 2005/6/100

34

− administracyjne tytuły wykonawcze • uchwała S.N. z dnia 8.11.2006r. III CZP 93/06 OSNC 2007/7-

8/97 • post. S.N. z dn. 12.05.2006r. V CSK 52/06 OSNC 2007/2/34 • uchwała S.N. z dn. 18.03.2005r. III CZP 3/05 OSNC 2006/2/27 • post. S.N. z dn. 22.06.2005r. III CK 675/04 LEX nr 177211

− dokumenty spółdzielni mieszkaniowych − dokumenty prywatne

• post. S.N. z dn. 14.01.2005r. III CK 177/04 OSNC 2005/12/217

I. Przepis prawa jako podstawa wpisu.

• post. S.N. z dn. 24.06 1997r. II CKN 216/97 OSNC 1998/1/7 • post. S.N. z dn. 23.05.2002r. IV CKN 1093/00 LEX nr 80260 • post. S.N. z dn. 9.07.1993r. III CZP 91/93 OSNC 1994/2/29 • post. S.N. z dn. 6.12.2000r. III CKN 824/00 LEX nr 51879 • post. S.N. z dn. 28.04.2004r. III CZP 17/04 OSNC 2005/6/104

II. Oddalenie wniosku o wpis – podstawa faktyczna .

• wyrok S.N. z dn. 19.03.2003r. I CKN 152/01 OSNC 2004/6/92 • post. S.N. z dn. 15.12.2005r. V CK 54/05 OSNC 2006/7-8/138 • post. S.N. z dn. 7.02.2006r. IV CK 361/05 OSNC 2006/11/190

LITERATURA:

• A. Barańska Egzekucja Sądowa z nieruchomości po nowelizacji z dnia 2 lipca 2004r. Przegląd Prawa Egzekucyjnego 2004/10-12/5

• G. Bieniek Kognicja sądu wieczystoksięgowego w świetle orzecznictwa Sądu NajwyŜszego. Nowy Przegląd Notarialny 1999/4/12

• G. Bieniek, S. Rudnicki Nieruchomości. Problematyka prawna. Warszawa 2005

• H. Ciepła Podstawa wpisu do księgi wieczystej i jego znaczenie. Przegląd Sądowy 1998/11-12/59

• H. Ciepła Kognicja sądu wieczystoksięgowego. P.S. 1999/9/26

• H. Ciepła, J. Majewska Prawa osobiste i roszczenia podlegające ujawnieniu w księdze wieczystej. NPN 1999/4/36

• J. Ignatowicz Podstawy wpisów do ksiąg wieczystych. Rejent 1994/2/9

• E. Janeczko Reforma rolna na tle orzecznictwa sądów i Trybunału Konstytucyjnego. Rejent 2005/1/100

• E. Jefimko

35

Środki dowodowe w postępowaniu wieczystoksięgowym w razie zaginięcia lub zniszczenia dokumentów stwierdzających nabycie prawa własności nieruchomości. P.S. 2004/5/114

• K. Łaszkiewicz Wpis prawa w księdze wieczystej na podstawie orzeczenia stwierdzającego obowiązek strony do złoŜenia oznaczonego oświadczenia woli. Rejent 2005/4/82

• K. Łaszkiewicz Wyroki (postanowienia) sądu jako podstawy wpisu prawa w księdze wieczystej w świetle orzecznictwa Sądu NajwyŜszego. cz. I Rejent 2002/6/91 cz. II Rejent 2002/7/87

• P. Mysiak Podstawa wpisu do księgi wieczystej. Rejent 2006/7-8/157

• A. Oleszko Księgi wieczyste. Zagadnienia prawne. Kraków 1996

• A. Oleszko Księgi wieczyste. Hipoteka. Kraków 1996

• A. Oleszko Wyrok sądowy jako podstawa do wpisu do księgi wieczystej. P.S. 1993/5/57

• A. Oleszko Wpływ bezskuteczności względnej czynności prawnej na sytuację stron oraz pokrzywdzonego wierzyciela w postępowaniu wieczystoksięgowym. Rejent 2001/10/20

• A. Oleszko Kognicja sądu w postępowaniu o wpis w księdze wieczystej na podstawie wniosków zawartych w aktach notarialnych. Problematyka prawna nieruchomości w praktyce notarialnej. I Ogólnopolska Notarialna Konferencja Naukowa. Lublin 1995

• A. Oleszko Kilka uwag na tle wykładni umowy z następcą jako podstawy wpisu w księdze wieczystej oraz skutków odpowiedzialności notariusza jako płatnika. Rejent 1995/4/33

• S. Rudnicki Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Przepisy o postępowaniu w sprawach wieczystoksięgowych. Komentarz. Warszawa 2005

• P. Siciński Zabezpieczenie roszczenia przez wpis ostrzeŜenia w księdze wieczystej (ze szczególnym uwzględnieniem zakazu zbywania i obciąŜania nieruchomości). P.S. 1999/7-8/16

• E. śak Księgi wieczyste dla spółdzielczych praw do lokalu. Monitor Prawniczy 2000/3/152

36

(podstawy wpisów do ksiąg wieczystych … tezy orzecze ń )

I. -------------------------------------------- ppkt.3 –----------------------------------------------------

* 1984.10.30 uchwała SN III CZP 62/84 OSNC 1985/7/88 Zawarta w formie pisemnej, pomiędzy przedsiębiorstwami państwowymi, umowa zbycia wynikających z prawa własności uprawnień do nieruchomości stanowiącej własność Państwa wymaga - do ujawnienia w dziale II księgi wieczystej zmiany podmiotu uprawnionego do wykonywania tych uprawnień - Ŝeby podpisy osób zawierających tę umowę były notarialnie poświadczone (art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - Dz. U. Nr 19, poz. 147). * 1996.06.12 postanow. SN III CZP 61/96 OSNC 1996/10/132 1. Tytułem wykonawczym, w rozumieniu art. 776 i 797 k.p.c., jest wyłącznie jego oryginał.

2. Egzekucja wszczęta w wyniku wniosku, do którego nie dołączono tytułu wykonawczego, jest egzekucją pozbawioną podstawy, tym niemniej podjęte w jej trakcie czynności pozostają w mocy i zachowują skuteczność aŜ do chwili prawomocnego umorzenia postępowania egzekucyjnego.

3. Okoliczność, Ŝe stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem (art. 344 § 1 zd. 2 k.c.), podlega badaniu tylko w postępowaniu rozpoznawczym. * 2005.12.08 uchwała SN III CZP 101/05 OSNC 2006/11/180 Podstawą wpisu w księdze wieczystej hipoteki przymusowej moŜe być tylko oryginał tytułu wykonawczego. * 2004.03.09 postanow. SN V CK 448/03 LEX nr 183791 1. Nieuprawnione jest traktowanie przeszkody do wpisu w rozumieniu art. 6269 k.p.c. jako braku formalnego wniosku. Brak formalny to brak wniosku jako pisma procesowego i moŜliwość usuwania takiego braku na podstawie wezwania, przy odpowiednim (art. 13 § 2 k.p.c.) zastosowaniu art. 130 k.p.c., istotnie dopuszcza się. Nie o takim jednak braku mowa jest w art. 6269 k.p.c., który ma zastosowanie w sytuacji, gdy wniosek nie moŜe być uwzględniony z powodu braku podstaw lub istnienia innych przeszkód do wpisu. Przeszkodę taką stanowi w szczególności brak odpowiednich dokumentów wykazujących następstwo prawne po osobie wpisanej (art. 34 u.k.w.h.). W obowiązującym, zmienionym w stosunku do poprzedniego (uchylony art. 48 u.k.w.h.), stanie prawnym nie istnieje podstawa do wzywania do usunięcia przeszkody wpisu. Jednoznaczne brzmienie art. 6269

k.p.c. nakazuje w wypadku istnienia przeszkody wpisu oddalenie wniosku wprost. Dotyczy to równieŜ sytuacji, w której złoŜenie wniosku następuje w drodze przekazania sądowi przez notariusza wypisu aktu notarialnego zawierającego wniosek o wpis (art. 6264 k.p.c.), brak jest bowiem w przepisach podstawy do jego odmiennego traktowania; przepis art. 6269 k.p.c. ma zastosowanie do wszystkich wniosków o wpis.

2. Gdy umowny dział spadku i zniesienie współwłasności następuje z udziałem osób niewpisanych w księdze, to do dokonania wpisu konieczne jest nie tylko powołanie się na umowę, ale takŜe wykazanie - przed sądem wieczystoksięgowym - następstwa prawnego po współwłaścicielu, którego prawo miało przejść na inną osobę. Wykazanie następstwa w tym postępowaniu wymaga, zdaniem Sądu, złoŜenia postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

3. Przewidziana w art. 31 ust. 1 u.k.w.h. zasada notarialnego poświadczania podpisu na dokumencie, który ma stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej, nie odnosi się do dokumentów urzędowych w rozumieniu art. 244 k.p.c., w tym do decyzji administracyjnych.

4. Zarówno poświadczenie podpisu przez notariusza, jak i poświadczenie przezeń kopii za zgodność są czynnościami notarialnymi, mającymi charakter dokumentu urzędowego. * 1997.06.24 postanow. SN II CKN 216/97 OSNC 1998/1/7 1. Przepis prawa moŜe stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej tylko wówczas, gdy stwierdza nabycie ex lege prawa podlegającego ujawnieniu w księdze wieczystej, bez ustawowego wymagania poświadczenia tego nabycia.

2. Podstawą wpisu do księgi wieczystej nie moŜe być odpis z odpisu dokumentu urzędowego poświadczony przez organ państwowy będący w posiadaniu odpisu tego dokumentu. * 1993.01.29 uchwała SN III CZP 172/92 OSNC 1993/6/110 W postępowaniu wieczystoksięgowym (o wpis prawa własności) nie jest dopuszczalne ustalenie, Ŝe współmałŜonkowi osoby wpisanej jako właściciel do księgi wieczystej przysługuje takŜe prawo własności do danej nieruchomości jako przedmiotu ustawowej wspólności majątkowej, chyba Ŝe uprawnieni wyraŜą na to zgodę w przepisanej formie (akt notarialny, oświadczenie złoŜone przed sądem prowadzącym księgę wieczystą) w toku postępowania wieczystoksięgowego.

37

----------------------------------------------------------ppkt.4 -------------------------------------------- ----------– * 1997.12.02 postanow. SN II CKN 484/97 OSNC 1998/6/98 1. Podstawa wpisu do księgi wieczystej (art. 31 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) musi istnieć juŜ w momencie złoŜenia wniosku o wpis.

2. Podstawą wpisu nie moŜe być decyzja administracyjna, której wykonalność została wstrzymana w związku ze wznowieniem postępowania administracyjnego. * 1964.06.02 uchwała SN III CO 66/63 OSNC 1965/3/37 Okoliczność, Ŝe w chwili rozpoznania wniosku o wpis do księgi wieczystej prawa własności nieruchomości na rzecz nabywcy nie korzystającego z rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych sąd jest w posiadaniu orzeczenia wydanego na skutek rewizji nadzwyczajnej, w którym Sąd NajwyŜszy oddalił wniosek poprzednika prawnego nabywcy o wpis prawa własności, stanowi przeszkodę do uwzględnienia wniosku nabywcy. * 1998.09.23 postanow. SN II CKN 720/97 LEX nr 50624 1. W postępowaniu wieczysto-księgowym sąd orzeka na podstawie okoliczności faktycznych i przepisów prawnych z chwili wydawania o rzecze nią.

2. Wzięcie udziału w postępowaniu wieczysto-księgowym przez nowych uczestników, zgłaszających własne wnioski i twierdzenia, usuwa ewentualną przeszkodę w uwzględnieniu wniosku pierwotnego wnioskodawcy, a tym samym uzasadnia kontynuowanie postępowania i merytoryczne rozpoznanie sprawy. * 2004.01.13 postanow. SN V CK 165/03 LEX nr 151448 Wniosek o wpis do hipoteki przymusowej nie moŜe być uwzględniony, gdy dłuŜnik utracił juŜ prawo własności nieruchomości na skutek wcześniejszej czynności przeniesienia własności tej nieruchomości. Wpis hipoteki przymusowej moŜe bowiem nastąpić tylko przeciwko takiemu właścicielowi nieruchomości, który jest dłuŜnikiem wnioskodawcy (art. 109 § 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., sąd wieczystoksięgowy powinien brać w tym względzie pod uwagę stan z chwili orzekania.

----------------------------------------------------ppkt.5 ------------------------------------------- -------- a. ) * 2007.04.13 uchwała SN III CZP 21/07 LEX nr 236103 Po przystąpieniu Polski do Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych sporządzonej w dniu 5 października 1961 r. w Hadze (Dz. U. z 2005 r., Nr 112, poz. 938 i 939) jedyną czynnością wymaganą w celu poświadczenia autentyczności podpisu, charakteru, w jakim działała osoba, która podpisała dokument oraz, w razie potrzeby, toŜsamości pieczęci lub stempla, jakim został on opatrzony, jest dołączenie apostille określonej w art. 4 Konwencji. Nie zwalnia to sądu z obowiązku badania, czy dokument opatrzony apostille spełnia, określone w prawie państwa, w którym dokument został sporządzony, wymagania dotyczące formy danej czynności prawnej. * 2001.06.26 postanow. SN I CA 1/01 OSNC 2002/2/26 Umowa darowizny ekspektatywy odrębnej własności lokalu stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej nabywcy jako właściciela, niezaleŜnie od chwili złoŜenia wniosku o dokonanie tego wpisu. * 2000.01.27 wyrok SN II CKN 717/98 LEX nr 51071 Dokonując wpisu słuŜebności gruntowej sąd nie zajmuje się w ogóle w postępowaniu wieczysto-księgowym, w ramach kontroli zakreślonej przez art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, kwestią rękojmi. JeŜeli natomiast w wyniku dokonania wpisu takiej słuŜebności stan prawny wynikający z księgi wieczystej będzie niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości, to uzasadnia to roszczenie osoby, której prawo zostało wpisem dotknięte, o uzgodnienie stanu prawnego wynikającego z księgi z rzeczywistym stanem prawnym. * 1996.05.22 uchwała SN III CZP 50/96 OSNC 1996/11/141 Okoliczność, Ŝe w księdze wieczystej ujawnieni są następcy prawni właściciela, który ustanowił słuŜebność gruntową, nie stanowi przeszkody do wpisania tej słuŜebności.

b. ) * 1998.01.14 postanow. SN II CKN 177/97 OSP 1998/10/168

38

Wyrok orzekający rozwód małŜeństwa małŜonków wpisanych w księdze wieczystej jako współwłaściciele nieruchomości na prawach wspólności ustawowej nie stanowi, w rozumieniu art. 31 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, podstawy wpisu tych b. małŜonków jako współwłaścicieli nieruchomości po połowie. * 2001.06.21 uchwała SN III CZP 16/01 OSNC 2002/1/4 Prawomocny wyrok orzekający rozwód moŜe być podstawą wpisu w księdze wieczystej współwłasności w częściach ułamkowych na rzecz byłych małŜonków. * 1967.01.07 uchwała SN III CZP 32/66 OSNC 1968/12/199 I. Oświadczenie odwołujące darowiznę nieruchomości z powodu raŜącej niewdzięczności nie powoduje przejścia własności nieruchomości z obdarowanego na darczyńcę, lecz stwarza jedynie obowiązek zwrotu przedmiotu odwołanej darowizny stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie (art. 64 k.c. oraz art. 1047 k.p.c.). JeŜeli więc oświadczenie to ma stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta pomiędzy stronami, do zawarcia tej umowy konieczne jest złoŜenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej formy.

Nie dotyczy to jednak zawarcia umowy przyrzeczonej w umowie przedwstępnej (art. 390 § 2 k.c.) oraz wypadków, gdy sąd uwzględnia powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodnie z Ŝądaniem powoda; w takich wypadkach orzeczenie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tę umowę. * 2002.06.19 postanow. SN II CKN 997/00 OSNC 2003/6/85 Prawomocny wyrok zobowiązujący pozwanego - zgodnie z Ŝądaniem pozwu - do zawarcia z powodami umowy przenoszącej na nich prawo własności nieruchomości, stanowi podstawę wpisu tego prawa w księdze wieczystej. * 2002.09.05 wyrok SN II CKN 1035/00 LEX nr 75263 1. Orzeczenie sądu zastępujące umowę przeniesienia własności nieruchomości nie wymaga składania dodatkowych oświadczeń woli w formie aktu notarialnego (art. 158 k.c.); dlatego sentencja takiego orzeczenia powinna precyzyjnie określać treść umowy, którą ono zastępuje. Zastępcza funkcja orzeczenia, o którym mowa, spełnia się przy tym ex lege z chwilą uprawomocnienia się tego orzeczenia.

2. W sytuacji gdy przejście prawa własności zabudowanej działki na budującego, w związku z realizacją roszczenia z art. 231 k.c. na drodze sądowej, następuje z mocy prawomocnego orzeczenia sądu, obowiązek zapłaty naleŜnego z tego tytułu wynagrodzenia powstaje dopiero z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. * 2002.09.19 wyrok SN II CKN 930/00 LEX nr 55569 Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złoŜenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje tylko to oświadczenie (art. 64 k.c. i art. 1047 k.p.c.). JeŜeli zatem oświadczenie takie ma stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta pomiędzy stronami, do zawarcia tej umowy konieczne jest złoŜenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej formy. Od tej zasady występują jednak istotne wyjątki odnoszące się do zawarcia umowy przyrzeczonej (art. 390 § 2 k.c.) oraz sytuacji, gdy sąd uwzględnia powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodnie z Ŝądaniem pozwu. W takich przypadkach orzeczenie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tę umowę. * 2004.05.21 postanow. SN V CZ 42/04 OSNC 2005/5/93 Od postanowienia sądu drugiej instancji w sprawie o wpis w księdze wieczystej, na podstawie prawomocnego wyroku uwzględniającego powództwo przewidziane w art. 527 k.c., prawa zaspokojenia wierzytelności z nieruchomości z pierwszeństwem przed wierzycielami jej właściciela, przysługuje kasacja. * 2000.09.29 wyrok SN V CKN 93/00 LEX nr 52588 1. Bezskuteczność zrzeczenia się własności nieruchomości wobec masy upadłości nie przywróciłaby tej własności na rzecz upadłego, a umoŜliwiałaby jedynie wierzycielom zaspokojenie się z tej nieruchomości jako składnika masy upadłości. Oznacza to, Ŝe względny charakter bezskuteczności czynności prawnej stanowiącej podstawę wpisu do księgi wieczystej nie powoduje niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze z rzeczywistym stanem prawnym w rozumieniu art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

2. Tylko niewaŜność czynności, a nie jej bezskuteczność, powoduje niezgodność między stanem prawnym wynikającym z księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. * 2005.10.26 postanow. SN V CK 776/04 LEX nr 178229

39

Przewidziane w art. 532 k.c. prawo wierzyciela do dochodzenia zaspokojenia z nieruchomości, moŜe być ujawnione w księdze wieczystej (art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.). * 1998.11.16 wyrok SN I CKN 885/97 OSNC 1999/4/84 Po wygaśnięciu wierzytelności zabezpieczonej hipoteką i odmowie dokonania przez wierzyciela czynności umoŜliwiającej wykreślenie hipoteki, dłuŜnik moŜe domagać się wykreślenia wpisu w drodze powództwa (art. 10 w zw. z art. 100 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.). * 2000-12-19 wyrok AP Warszawa I ACa 615/00 1. JeŜeli dla ustanowienia hipoteki umownej konieczne jest oświadczenie właściciela wierzytelności w formie aktu notarialnego (art. 245 § 1 i 2 KC), to dla wykreślenia wystarczający jest dokument z podpisem notarialnie poświadczonym (art. 31 ust. 1 ukwh). Dokument taki powinien zawierać oświadczenie rzekomego wierzyciela hipotecznego o nieistnieniu wierzytelności, którą hipoteka zabezpiecza. 2. Gdy wierzyciel odmawia wydania wyŜej wymienionego dokumentu, właściciel nieruchomości powinien wystąpić do sądu z powództwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, a wtedy orzeczenie sądu uzyskane w takim postępowaniu stanowi podstawę wpisu o wykreślenie hipoteki. * 1971.03.11 uchwała SN III CZP 3/71 OSNC 1971/11/191

JeŜeli spośród spadkobierców tylko niektórzy z nich dziedziczą gospodarstwo rolne, podstawą wpisu do księgi wieczystej jest postanowienie wymieniające spadkobierców dziedziczących to gospodarstwo. JednakŜe w wypadku, gdy zachodzi wątpliwość co do charakteru nieruchomości, do dokonania wpisu konieczne jest przedstawienie przez wnioskodawcę wyroku ustalającego charakter tej nieruchomości. * 1991.08.28 uchwała SN III CZP 71/91 OSNC 1992/3/47

JeŜeli w wyniku prawomocnego postanowienia o dziale spadku dokonano podziału nieruchomości rolnych wchodzących w skład spadku i przyznano je dwóm spośród trzech spadkobierców, a następnie jeden z nich przekazał otrzymaną (nowo utworzoną) nieruchomość następcy i czynności te zostały ujawnione w księgach wieczystych to osoba, która w czasie późniejszym uzyskała - w trybie art. 679 § 3 k.p.c. - postanowienie stwierdzające, Ŝe dziedziczy równieŜ spadek, a w tym gospodarstwo rolne w 1/4 części, nie moŜe być wpisana do ksiąg wieczystych jako współwłaściciel nieruchomości bez uprzedniego uchylenia prawomocnego postanowienia działowego i stwierdzenia niewaŜności umowy przekazania w części przekraczającej udział przekazującego. * 2003.12.02 uchwała SN III CZP 92/03 OSNC 2005/2/22

Nieprawomocny nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym moŜe być podstawą wpisu hipoteki przymusowej kaucyjnej, bez nadania mu klauzuli wykonalności. * 1993.05.05 uchwała SN III CZP 9/93 OSNC 1993/12/215 Skutkiem rozwiązania przez sąd umowy przekazania gospodarstwa rolnego, zawartej na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 268 ze zm.), jest przeniesienie na zbywcę własności tego gospodarstwa.

c. ) * 1997.12.02 postanow. SN II CKN 484/97 OSNC 1998/6/98 1. Podstawa wpisu do księgi wieczystej (art. 31 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) musi istnieć juŜ w momencie złoŜenia wniosku o wpis.

2. Podstawą wpisu nie moŜe być decyzja administracyjna, której wykonalność została wstrzymana w związku ze wznowieniem postępowania administracyjnego. * 1992.11.26 uchwała SN III CZP 145/92 LEX nr 9089 Dopuszczalne jest ujawnienie w księdze wieczystej prawa własności na podstawie aktu własności ziemi wydanego wcześniej, niŜ zawarta umowa darowizny na rzecz innej osoby, wpisanej jako właściciel. * 1994.04.14 uchwała SN III CZP 45/94 Wokanda 1994/8/8

Akt własności ziemi stwierdzający nabycie przez jednego z małŜonków własności nieruchomości rolnej - na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodastw rolnych (Dz.U. Nr 27, poz. 250) - wraz z aktem małŜeństwa stanowią podstawę wpisu w księdze wieczystej drugiego z nich, jeŜeli w dniu 4 listopada 1971 r. pozostawali oni w ustawowej wspólności małŜeńskiej. * 2002.05.16 wyrok SN IV CKN 1071/00 Biul.SN 2003/1/9

40

1. Dla oznaczenia charakteru przepisu miarodajny jest zawsze jego przedmiot i treść, bez względu na to, w jakiej ustawie się znajduje. Określający przesłanki merytorycznej obrony dłuŜnika i stanowiący podstawę prawną rozstrzygnięcia, opartego na nim powództwa przeciwegzekucyjnego, przepis art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. ma charakter materialnoprawny.

2. Treść przepisu ust. 3 art. 73 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, nadającego deklaratoryjnej decyzji wojewody, stwierdzającej nabycie własności ex lege, charakter dokumentu stanowiącego podstawę wpisu tego prawa do księgi wieczystej (analogicznie art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorząowych), oznacza, Ŝe ta decyzja ostateczna stanowi wyłączny dowód nabycia własności, a powołujący się na spełnienie się skutku nabycia własności z ustawy powinien w oparciu o ten dokument fakt ten wykazać. * 2005.10.11 postanow. SN V CK 610/04 LEX nr 187094 Doręczona dłuŜnikowi decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ustalająca naleŜność z tytułu składek, stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej hipoteki przymusowej na nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności łącznej dłuŜnika i jego małŜonka. * 2004.12.15 postanow. SN II CK 274/04 LEX nr 146414 Przedmiotem hipoteki przymusowej, o której mowa w art. 34 § 1 i 2 pkt 2 oraz art. 35 § 2 pkt 1 a) Ordynacji podatkowej moŜe być nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małŜonka. Podstawą wpisu hipoteki przymusowej jest doręczona zobowiązanemu decyzja ustalająca wysokość zobowiązania.

Przytoczone przepisy stanowią unormowanie szczególne, przewidujące nieostateczną decyzję administracyjną jako podstawę wpisu hipoteki przymusowej, o której mowa w art. 110 ukwh. Taka hipoteka jest hipoteką kaucyjną w rozumieniu art. 111 ukwh.

Poza hipoteką przymusową kaucyjną przepisy prawa podatkowego przewidują hipotekę przymusową zwykłą, dla powstania której wymagany jest tytuł wykonawczy (art. 35 § 2 Ordynacji podatkowej, art. 109 ust. 1 ukwh). Podstawę wniosku o jej wpis stanowić mogą tytuły wykonawcze wydane w sądowym i administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym, przy czym te ostatnie nie wymagają zaopatrywania ich w sądową klauzulę wykonalności. Natomiast gdy idzie o hipotekę przymusową zwykłą zabezpieczającą naleŜności podatkowe z istniejących zobowiązań, która ma obciąŜać nieruchomość wspólną zobowiązanego i jego małŜonka, to administracyjny tytuł wykonawczy musi być wystawiony na oboje małŜonków. * 2004.10.28 uchwała SN III CZP 33/04 OSNC 2005/3/43 Doręczona dłuŜnikowi decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ustalająca wysokość naleŜności z tytułu składek, stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej hipoteki przymusowej na nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności łącznej dłuŜnika i jego małŜonka.

d. ) * 1994.09.20 uchwała SN III CZP 108/94 OSNC 1995/2/28 Do ujawnienia w księdze wieczystej na mocy art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. Nr 14, poz. 60 ze zm.) prawa własności gruntu zajętego pod drogę publiczną wystarczy wydane na podstawie art. 217 § 1 k.p.a. zaświadczenie stwierdzające spełnienie się warunków nabycia tego prawa przez Państwo. * 1994.04.28 uchwała SN III CZP 49/94 OSNC 1994/11/218 Podstawę wpisu na rzecz Skarbu Państwa prawa własności nieruchomości ziemskiej, wymienionej w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.), stanowi zaświadczenie wojewody, stwierdzające, Ŝe nieruchomość ta przeszła na własność Skarbu Państwa z przeznaczeniem na cele reformy rolnej. * 1995.08.23 postanow. SN III CRN 34/95 OSNC 1995/12/184 Protokół przejęcia majątku na cele reformy rolnej nie jest dokumentem, na podstawie którego moŜna dokonać w księdze wieczystej wpisu prawa własności Skarbu Państwa. Protokół taki ma jedynie znaczenie jako urzędowe poświadczenie faktu, Ŝe majątek został objęty zarządem państwowym (art. 6 dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej - jedn. tekst: Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13). * 1991.09.27 uchwała SN III CZP 90/91 OSNC 1992/5/72 Zaświadczenie wojewódzkiego urzędu ziemskiego stwierdzające, Ŝe nieruchomość jest przeznaczona na cele reformy rolnej, stosownie do art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.), nie jest decyzją administracyjną. Rozstrzygnięcie, czy dana nieruchomość nie podpada pod działanie wymienionego przepisu następuje w drodze decyzji administracyjnej.

41

* 1999.03.25 wyrok SN III RN 165/98 OSNP 2000/3/90 Przejęcie nieruchomości ziemskich, o których mowa w art. 2 ust. 1 lit. b-d dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (jednolity tekst: Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.) następowało z mocy samego dekretu, a wpis w księdze hipotecznej dokonywany był wyłącznie na podstawie stosownego zaświadczenia (§ 12 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, Dz. U. Nr 10, poz. 51 ze zm. oraz art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej, Dz. U. Nr 39, poz. 233 ze zm.), które nie miało charakteru decyzji administracyjnej (art. 68 i następne rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym, Dz. U. RP Nr 36, poz. 341 ze zm.). * 2004.10.13 postanow. SN III CK 235/03 LEX nr 182094 1. W postępowaniu wieczystoksięgowym wystarczającą podstawą wpisu na rzecz Skarbu Państwa prawa własności nieruchomości ziemskiej, wymienionej w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu z 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, stanowi właściwie zaświadczenie odpowiedniego organu administracji publicznej, stwierdzające, Ŝe nieruchomość ta przeszła na własność Skarbu Państwa na cele reformy rolnej. Stanowisko takie znajduje swoje oparcie w treści art. 1 dekretu z 1946 r. o wpisaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej, zgodnie z którym tytułem do wpisania na rzecz Skarbu Państwa w księdze gruntowej prawa własności nieruchomości ziemskich, wymienionych m. in. w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu z 1994 r., jest zaświadczenie Starosty, stwierdzające, Ŝe nieruchomość ziemska jest przeznaczona na cele reformy rolnej.

2. Przepis art. 2 ust. 1 lit. e dekretu z 1944 r. utracił moc obowiązującą w tym sensie, Ŝe w istocie został "skonsumowany" przez jednorazowe przejęcie z mocy prawa na Skarb Państwa własności określonych w nim nieruchomości. Nie mógłby być zatem stosowany w przyszłości, wywoływał jednak skutki prawne w chwili wejścia w Ŝycie w postaci przejścia prawa własności na rzecz Skarbu Państwa. * 1995.01.13 uchwała SN III CZP 172/94 OSNC 1995/4/65

1. Potwierdzenie sprzedaŜy nieruchomości w drodze bezprzetargowej z przyczyn określonych w art. 24 ust. 3 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (jedn. tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.) moŜe być dokonane w zaświadczeniu wydanym przez właściwy w świetle przepisów tej ustawy organ.

2. Sąd Rejonowy, w postępowaniu o załoŜenie księgi wieczystej i wpis prawa własności, nie bada i nie ustala prawidłowości zorganizowania i przeprowadzenia przetargu, jak i uprawnień, na które powoływał się biorący udział w przeprowadzaniu tego przetargu inny - poza właścicielem nieruchomości - podmiot. * 1994.04.22 uchwała SN III CZP 50/94 OSNC 1994/11/212

Nabycie przez Skarb Państwa lasów i gruntów leśnych na podstawie dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 15, poz. 82) następowało z mocy prawa. Protokół przejęcia, sporządzony w trybie § 1 i 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 20 stycznia 1945 r. w sprawie wykonania dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 4, poz. 16), stanowił dowód, Ŝe określona nieruchomość przeszła na własność Państwa. * 2004.10.15 postanow. SN II CK 76/04 LEX nr 146336

Na tle przepisów art. 31 i 32 ukwh, w szczególności zaś ust. 2 art. 31 ustanawiającego wymóg wykazania stanu prawnego, jaki ma być w księdze wieczystej ujawniony, przyjąć trzeba, Ŝe przepis art. 95 ust. 4 prawa bankowego ma na względzie oświadczenie, jako dokument świadczący o istnieniu pewnego stanu prawnego nieruchomości, który ma być na jego podstawie ujawniony. Dokument taki stanowi poświadczony notarialnie podpis właściciela na jego oświadczeniu o ustanowieniu hipoteki, będący podstawą wpisu hipoteki jako ograniczonego prawa rzeczowego w rozumieniu art. 32 ukwh. Dla pewności stanu prawnego niezbędne jest, by oświadczenie takie złoŜone zostało w oryginale, określało sumę ustanowienia hipoteki oraz było aktualne na datę wpisu. * 2003.06.17 uchwała SN III CZP 31/03 OSP 2004/7-8/94 Komornik jest legitymowany do złoŜenia w interesie i na rzecz wierzyciela wniosku o dokonanie w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji z nieruchomości. W razie przyłączenia się kolejnego wierzyciela do postępowania wszczętego wcześniej, komornik ani kolejny wierzyciel nie mogą Ŝądać powtórzenia wpisu o wszczęciu egzekucji. Nie wyłącza to uprawnienia wierzyciela wynikającego z art. 6262 § 5 k.p.c.

42

* 2005.09.22 wyrok s.apel. w Poznaniu I ACa 124/05 LEX nr 175184 1. Komornik nie moŜe wystąpić do sądu prowadzącego księgę wieczystą z wnioskiem o dokonanie wpisu o wszczęciu kolejnej egzekucji, jeŜeli prowadzona jest tylko jedna egzekucja. Ma natomiast obowiązek przesłania właściwemu sądowi wniosku o dokonanie wpisu o przyłączeniu się kolejnego wierzyciela do toczącej się egzekucji z nieruchomości. Co więcej, wcześniejsze ujawnienie zajęcia nieruchomości z wniosku innego wierzyciela nie odnosi skutku w stosunku do wierzyciela przyłączającego się do prowadzonej juŜ egzekucji z nieruchomości.

2. W myśl art. 930 § 1 k.p.c. rozporządzenie nieruchomością po jej zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie. Nabywca moŜe uczestniczyć w postępowaniu w charakterze dłuŜnika. W kaŜdym razie czynności egzekucyjne są waŜne tak w stosunku do dłuŜnika, jak i nabywcy. Taka sytuacja ma niewątpliwie miejsce w przypadku gdy nastąpiło zajęcie nieruchomości wobec dłuŜnika jak i nabywcy (art. 925 k.p.c.).

JednakŜe chwila zajęcia nieruchomości i skutki z tego wynikające wobec dłuŜnika i osób trzecich będą często przypadały w róŜnych momentach. Jeśli zajęcie nieruchomości wobec nabywcy, na moment rozporządzenia nieruchomością, nie nastąpiło, to nabywca moŜe skutecznie powołać się na działanie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych - art. 5 i następne ustawy z dnia 6.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. Przepis art. 930 § 1 k.p.c. nie wyłącza działania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. * 2004.04.02 uchwała SN III CZP 12/04 OSNC 2005/6/100 Zbycie nieruchomości przez dłuŜnika po złoŜeniu wniosku o wpis o wszczęciu egzekucji nie jest przeszkodą do dokonania wpisu w księdze wieczystej. * 2006.11.08 uchwała SN III CZP 93/06 LEX nr 197689 Podstawę ustanowienia hipoteki przymusowej zwykłej (art. 109 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - tekst jedn.: Dz. U. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) moŜe stanowić tylko tytuł wykonawczy. * 2006.05.12 postanow. SN V CSK 52/06 OSNC 2007/2/34 Wpisu hipoteki przymusowej zwykłej na podstawie decyzji określonej w art. 35 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (jedn. tekst: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) nie moŜna dokonać bez dołączenia przez wnioskodawcę tytułu wykonawczego. * 2005.03.18 uchwała SN III CZP 3/05 OSNC 2006/2/27 Administracyjny tytuł wykonawczy wystawiony tylko przeciwko podatnikowi nie moŜe być podstawą wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małŜonka. * 2005.06.22 postanow. SN III CK 675/04 LEX nr 177211

1. Nieostateczna decyzja administracyjna moŜe być podstawą wpisu hipoteki przymusowej, o której mowa w art. 110 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, to jest hipoteki kaucyjnej. Ustanowienie takiej hipoteki nie jest sposobem egzekucji i jego celem nie jest realizacja wierzytelności. Jest to zatem jedynie środek zabezpieczenia interesów fiskalnych Państwa. Po przekształceniu się w hipotekę przymusową zwykłą, a więc na podstawie tytułu wykonawczego, staje się dopiero gwarantem realizacji wierzytelności w stosunku do kaŜdorazowego właściciela nieruchomości. Obok hipoteki przymusowej kaucyjnej w prawie podatkowym występuje takŜe hipoteka przymusowa zwykła, dla powstania której jest wymagany tytuł wykonawczy (art. 35 § 2 Ordynacji podatkowej i art. 109 ust. 1 u.k.w.h.). Podstawę wpisu hipoteki przymusowej zwykłej mogą stanowić tytuły wykonawcze wydane zarówno w sądowym, jak i administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym. JeŜeli jednak stanowić mają podstawę wpisu na nieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności łącznej małŜonków, niezbędne jest wystawienie tytułu wykonawczego na oboje małŜonków.

2. Prawo własności podlega ochronie przewidzianej zarówno w Konstytucji, jak i ustawach zwykłych. Hipoteka zaś, jako ograniczone prawo rzeczowe ustanawiane na rzeczy cudzej, prawo właściciela ogranicza. Gdyby przyjąć, Ŝe moŜe być wpisana na wspólnej nieruchomości na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego tylko przeciw dłuŜnikowi, naleŜałoby wyrazić zgodę na ograniczenie własności osoby, która nie jest stroną zobowiązania podatkowego. Takiego zaś ograniczenia nie uzasadnia nawet wzgląd na potrzebę ochrony wykonania zobowiązań podatkowych. * 2005.01.14 postanow. SN III CK 177/04 OSNC 2005/12/217 Do dokonania wpisu w księdze wieczystej zmiany właściciela nieruchomości, wynikającej z oświadczenia właściciela o wystąpieniu ze spółki cywilnej, niezbędne jest zachowanie formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym (art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, jedn. tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.).

43

II. * 1997.06.24 postanow. SN II CKN 216/97 OSNC 1998/1/7

1. Przepis prawa moŜe stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej tylko wówczas, gdy stwierdza nabycie ex lege prawa podlegającego ujawnieniu w księdze wieczystej, bez ustawowego wymagania poświadczenia tego nabycia.

2. Podstawą wpisu do księgi wieczystej nie moŜe być odpis z odpisu dokumentu urzędowego poświadczony przez organ państwowy będący w posiadaniu odpisu tego dokumentu. * 2002.05.23 postanow. S N IV CKN 1093/00 LEX nr 80260

W drodze wyjątku od ustanowionej w art. 31 ust. 1 ustawy z 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (obecnie w art. 6262 § 3 k.p.c.) zasady, Ŝe podstawę wpisu stanowi tylko dokument, podstawą tą moŜe być takŜe przepis prawa, gdy stwierdza nabycie ex lege prawa podlegającego ujawnieniu w księdze wieczystej, bez ustawowego wymogu poświadczenia tego nabycia. Taką właśnie sytuację regulował przepis art. 2g ustawy z 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, stanowiąc podstawę do wpisu prawa w księdze wieczystej, jeśli przejście tego prawa nastąpiło na jego mocy. Dz.U.64.43.296: art. 626(2)

* 1993.07.09 uchwała SN III CZP 91/93 OSNC 1994/2/29 Dla dokonania w księdze wieczystej wpisu prawa własności Skarbu Państwa nieruchomości,

które z mocy art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. Nr 14, poz. 130) stały się majątkiem Państwa, wydanie decyzji właściwego organu administracji państwowej nie było wymagane. * 2000.12.06 postanow. SN III CKN 824/00 LEX nr 51879

Istnieje - pomimo sformalizowanego charakteru postępowania wieczystoksięgowego - moŜliwość wpisania Skarbu Państwa jako nabywcy nieruchomości z mocy prawa, mimo braku decyzji administracyjnej, stwierdzającej przejście własności. Przepis art. 46 ust. 1 u.k.w.h. nie powinien zatem stanowić przeszkody do uwzględnienia, złoŜonego w niniejszej sprawie, wniosku o wpis prawa nabytego z mocy ustawy, skoro wykazane zostało, Ŝe wnioskującemu Skarbowi Państwa przysługuje uprawnienie, którego ujawnienia w księdze wieczystej domaga się. * 2004.04.28 uchwała SN III CZP 17/04 OSNC 2005/6/104 UŜytkowanie wieczyste gruntu ustanowione na rzecz przedsiębiorstwa państwowego podlegającego ustawie z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (jedn. tekst: Dz. U. 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.) wygasa z mocy prawa w chwili rozwiązania przez Skarb Państwa przed terminem umowy o oddanie tego przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.

III. * 2003.03.19 wyrok SN I CKN 152/01 OSNC 2004/6/92 Sąd nie moŜe odmówić dokonania wpisu w księdze wieczystej na podstawie okoliczności, które są powszechnie znane lub doszły do jego wiadomości w inny sposób niŜ przez badanie treści wniosku, treści i formy dołączonych doń dokumentów oraz treści księgi wieczystej (art. 6268 § 2 k.p.c.). * 2005.12.15 postanow. SN V CK 54/05 OSNC 2006/7-8/138 Sąd wieczystoksięgowy moŜe odmówić wpisu w księdze wieczystej, gdy istnieje znana mu urzędowo przeszkoda do jego dokonania. * 2006.02.07 postanow. SN IV CK 361/05 OSNC 2006/11/190 Podstawą Ŝądania oddalenia wniosku o wpis hipoteki do księgi wieczystej moŜe być kserokopia dokumentu urzędowego (308 § 1 k.p.c.).

(stosunki majątkowe … - tezy orzecze ń) 1. 1993.01.29 uchwała SN III CZP 172/92 OSNC 1993/6/110 W postępowaniu wieczystoksięgowym (o wpis prawa własności) nie jest dopuszczalne ustalenie, Ŝe współmałŜonkowi osoby wpisanej jako właściciel do księgi wieczystej przysługuje takŜe prawo

44

własności do danej nieruchomości jako przedmiotu ustawowej wspólności majątkowej, chyba Ŝe uprawnieni wyraŜą na to zgodę w przepisanej formie (akt notarialny, oświadczenie złoŜone przed sądem prowadzącym księgę wieczystą) w toku postępowania wieczystoksięgowego.

2. 1998.01.14 postanow. SN II CKN 177/97 OSP 1998/10/168 Wyrok orzekający rozwód małŜeństwa małŜonków wpisanych w księdze wieczystej jako współwłaściciele nieruchomości na prawach wspólności ustawowej nie stanowi, w rozumieniu art. 31 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, podstawy wpisu tych b. małŜonków jako współwłaścicieli nieruchomości po połowie.

3. 1994.04.14 uchwała SN III CZP 45/94 Wokanda 1994/8/8 Akt własności ziemi stwierdzający nabycie przez jednego z małŜonków własności nieruchomości rolnej - na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodastw rolnych (Dz.U. Nr 27, poz. 250) - wraz z aktem małŜeństwa stanowią podstawę wpisu w księdze wieczystej drugiego z nich, jeŜeli w dniu 4 listopada 1971 r. pozostawali oni w ustawowej wspólności małŜeńskiej.

4. 2004.10.28 uchwała SN III CZP 33/04 OSNC 2005/3/43 Doręczona dłuŜnikowi decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ustalająca wysokość naleŜności z tytułu składek, stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej hipoteki przymusowej na nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności łącznej dłuŜnika i jego małŜonka.

5. 2005.10.11 postanow. SN V CK 610/04 LEX nr 187094 Doręczona dłuŜnikowi decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ustalająca naleŜność z tytułu składek, stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej hipoteki przymusowej na nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności łącznej dłuŜnika i jego małŜonka.

6. 2004.12.15 postanow. SN II CK 274/04 LEX nr 146414 Przedmiotem hipoteki przymusowej, o której mowa w art. 34 § 1 i 2 pkt 2 oraz art. 35 § 2 pkt 1 a) Ordynacji podatkowej moŜe być nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małŜonka. Podstawą wpisu hipoteki przymusowej jest doręczona zobowiązanemu decyzja ustalająca wysokość zobowiązania.

Przytoczone przepisy stanowią unormowanie szczególne, przewidujące nieostateczną decyzję administracyjną jako podstawę wpisu hipoteki przymusowej, o której mowa w art. 110 ukwh. Taka hipoteka jest hipoteką kaucyjną w rozumieniu art. 111 ukwh.

Poza hipoteką przymusową kaucyjną przepisy prawa podatkowego przewidują hipotekę przymusową zwykłą, dla powstania której wymagany jest tytuł wykonawczy (art. 35 § 2 Ordynacji podatkowej, art. 109 ust. 1 ukwh). Podstawę wniosku o jej wpis stanowić mogą tytuły wykonawcze wydane w sądowym i administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym, przy czym te ostatnie nie wymagają zaopatrywania ich w sądową klauzulę wykonalności. Natomiast gdy idzie o hipotekę przymusową zwykłą zabezpieczającą naleŜności podatkowe z istniejących zobowiązań, która ma obciąŜać nieruchomość wspólną zobowiązanego i jego małŜonka, to administracyjny tytuł wykonawczy musi być wystawiony na oboje małŜonków.

7. 2005.03.18 uchwała SN III CZP 3/05 OSNC 2006/2/27 Administracyjny tytuł wykonawczy wystawiony tylko przeciwko podatnikowi nie moŜe być podstawą wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małŜonka.

8. 2005.06.22 postanow. SN III CK 675/04 LEX nr 177211 1. Nieostateczna decyzja administracyjna moŜe być podstawą wpisu hipoteki przymusowej, o której mowa w art. 110 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, to jest hipoteki kaucyjnej. Ustanowienie takiej hipoteki nie jest sposobem egzekucji i jego celem nie jest realizacja wierzytelności. Jest to zatem jedynie środek zabezpieczenia interesów fiskalnych Państwa. Po przekształceniu się w hipotekę przymusową zwykłą, a więc na podstawie tytułu wykonawczego, staje się dopiero gwarantem realizacji wierzytelności w stosunku do kaŜdorazowego właściciela nieruchomości. Obok hipoteki przymusowej kaucyjnej w prawie podatkowym występuje takŜe hipoteka przymusowa zwykła, dla powstania której jest wymagany tytuł wykonawczy (art. 35 § 2 Ordynacji podatkowej i art. 109 ust. 1 u.k.w.h.). Podstawę wpisu hipoteki przymusowej zwykłej mogą stanowić tytuły wykonawcze wydane zarówno w sądowym, jak i administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym. JeŜeli jednak stanowić mają podstawę wpisu na nieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności łącznej małŜonków, niezbędne jest wystawienie tytułu wykonawczego na oboje małŜonków.

2. Prawo własności podlega ochronie przewidzianej zarówno w Konstytucji, jak i ustawach zwykłych. Hipoteka zaś, jako ograniczone prawo rzeczowe ustanawiane na rzeczy cudzej, prawo właściciela ogranicza. Gdyby przyjąć, Ŝe moŜe być wpisana na wspólnej nieruchomości na podstawie

45

tytułu wykonawczego wystawionego tylko przeciw dłuŜnikowi, naleŜałoby wyrazić zgodę na ograniczenie własności osoby, która nie jest stroną zobowiązania podatkowego. Takiego zaś ograniczenia nie uzasadnia nawet wzgląd na potrzebę ochrony wykonania zobowiązań podatkowych.

9. 2003.10.08 uchwała SN III CZP 68/02 Wokanda 2004/6/1 Podstawą wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małŜonka nie moŜe być administracyjny tytuł wykonawczy wystawiony tylko przeciwko podatnikowi; podstawę tę moŜe stanowić tytuł wystawiony na oboje małŜonków.

10. 2007.02.22 postanow. SN III CSK 344/06 Biul.SN 2007/6/14 W postępowaniu o wpis prawa własności na rzecz nabywcy dopuszczalne jest ustalenie, Ŝe współwłaścicielem nieruchomości był takŜe wymieniony w umowie jako sprzedający małŜonek wpisanego właściciela, jeŜeli figurujący w dziale II księgi wieczystej wpis dotyczy prawa do gospodarstwa rolnego nabytego w drodze przekazania następcy, a do wniosku o wpis został dołączony odpis aktu małŜeństwa oraz oświadczenie obojga małŜonków sporządzone w formie aktu notarialnego o pozostawaniu przez nich w chwili nabycia we wspólności ustawowej (art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.).

11. 2001.06.21 uchwała SN III CZP 16/01 OSNC 2002/1/4 Prawomocny wyrok orzekający rozwód moŜe być podstawą wpisu w księdze wieczystej współwłasności w częściach ułamkowych na rzecz byłych małŜonków.

12. 1998.06.18 postanow. SN II CKU 1/98 Prok.i Pr. 1999/1/33 Szczególny przywilej banku wynikający z art. 50 ust. 1 prawa bankowego nie dotyczy samego trybu ustanowienia hipoteki, lecz jedynie podstawy dokonania jej wpisu. Omawiany przepis zwalnia bank od obowiązku przedstawienia złoŜonego w formie aktu notarialnego oświadczenia podmiotu, który ustanawia hipotekę, poprzestając na złoŜeniu dokumentu bankowego stwierdzającego udzielenie kredytu, jego wysokości, oprocentowania oraz warunków spłaty.

Na tle stosowania art. 50 ust. 1 prawa bankowego pojawia się teŜ kwestia dopuszczalnego przedmiotu zabezpieczenia hipotecznego. Sam powołany przepis nie zawiera ograniczeń co do przedmiotu obciąŜenia taką hipoteką, poprzestając na ograniczeniu natury podmiotowej, gdy stanowi, Ŝe przedmiotem hipoteki moŜe być tylko nieruchomość stanowiąca własność kredytobiorcy. A contrario więc nie moŜe być ona ustanowiona na nieruchomości stanowiącej własność innych niŜ kredytobiorca osób, w tym takŜe małŜonka kredytobiorcy.

Jeśli natomiast nieruchomość wchodzi w skład majątku wspólnego kredytobiorcy i jego małŜonka, dla ustanowienia hipoteki, jako czynności rozporządzającej, konieczne jest uzyskanie zgody małŜonka na jej ustanowienie, co wynika z art. 36 § 2 k.r. i o. Niezachowanie tego wymogu czyni umowę ustanowienia hipoteki niezupełną, to zaś stanowi przeszkodę do dokonania wpisu.

13. 1996.12.13 postanow. SN II CRN 88/96 Prok.i Pr. 1997/5/37 Zgodnie z art. 743 k.p.c. do wykonania zarządzeń tymczasowych przepisy o postępowaniu

egzekucyjnym stosuje się tylko odpowiednio. Hipoteka ustanowiona zarządzeniem tymczasowym nie podlega egzekucji przed merytorycznym zakończeniem sprawy, w której wydano zarządzenie tymczasowe. Tego rodzaju zabezpieczenie w istocie jest swoistym ostrzeŜeniem. Wpis hipoteki na podstawie zarządzenia tymczasowego nie jest czynnością egzekucyjną. Dlatego przy wpisie nie ma zastosowania przepis art. 787 k.p.c. i wpis obciąŜający hipoteką nieruchomość wchodzącą w skład majątku wspólnego moŜe nastąpić bez nadania klauzuli wykonalności przeciwko małŜonkowi pozwanego.

14. 1986.01.31 uchwała SN III CZP 70/85 OSNC 1986/12/207 Nabycie od Skarbu Państwa przez małŜonka, którego współmałŜonek jest cudzoziemcem, lokalu mieszkalnego bez zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych wymaganego przy nabywaniu nieruchomości przez obywateli państw obcych (art. 1 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców - jednolity tekst Dz. U. z 1933 r., Nr 24, poz. 202) rodzi skutki prawne z art. 32 § 1 k.r.o. i pozwala na ujawnienie tego prawa w księdze wieczystej jako nabytego w ramach ustawowej wspólności majątkowej małŜonków.

Ujawnienie w księdze wieczystej prawa tego współmałŜonka następuje na podstawie orzeczenia sądu wydanego w sprawie uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 31 ust. 2 w związku z art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - Dz. U. Nr 19, poz. 147).

46

(ograniczenia w nabywaniu nieruchomości … - tezy orzecze ń)

1. 2003.03.07 wyrok SN IV CKN 1842/00 OSNC 2004/5/84 Umowa zbycia lokalu mieszkalnego zawarta z naruszeniem pierwszeństwa określonego w art. 34

ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst: Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 ze zm.) nie jest niewaŜna.

2. 2006.03.22 wyrok s.apel. w Poznaniu I ACa 1672/04 LEX nr 194510 1. JeŜeli staw rybny nie jest wyposaŜony w urządzenia hydrotechniczne, za pomocą których

moŜna regulować stan wody, to takiego stawu rybnego przy uwzględnieniu pojęcia budowli w rozumieniu prawa budowlanego (art. 3 pkt 3) nie moŜna uznać za budowlę, która powstała w wyniku zaplanowanego procesu budowlanego.

2. O tym, czy nieruchomość jest zabudowana czy niezabudowana (dla ustalenia istnienia prawa pierwokupu, o którym mowa w art. 109 ust. 1 pkt 2 u.g.n.), decyduje chwila zawarcia umowy sprzedaŜy.

3. 2005.11.04 postanow. SN V CK 121/05 LEX nr 180903 Ze względu na brak definicji niezabudowanej nieruchomości gruntowej w ustawie o gospodarce

nieruchomościami, naleŜy sięgnąć do prawa budowlanego. Z porównania art. 3 ust. 3 i art. 4 ustawy z 1994 r. - Prawo budowlane wynika, Ŝe zabudowa gruntu polegać moŜe nie tylko na wybudowaniu budynku, ale takŜe innych budowli, niebędących budynkami. W art. 3 ust. 3 określono wprost jako budowle m.in. drogi i linie kolejowe. UŜyte w art. 4 ustawy - Prawo budowlane pojęcie zabudowy nieruchomości gruntowej koresponduje z przyjętym w art. 239 § 2 k.c. pojęciem wzniesienia na gruncie budynków i innych urządzeń.

Przepis art. 109 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami dający gminie prawo pierwokupu w przypadku sprzedaŜy prawa uŜytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości pod rygorem niewaŜności umowy sprzedaŜy, znacznie ogranicza uprawnienia uŜytkownika wieczystego. Przyznanie gminie prawa pierwokupu jest jednakŜe racjonalne, gdyŜ niezabudowana nieruchomość nie spełnia celu uŜytkowania wieczystego. Brak byłoby tej racjonalności przy przyjęciu rozszerzającej wykładni art. 109 i uznaniu, Ŝe mimo wzniesienia budowli nieruchomość nadal jest niezabudowana i prawo uŜytkowania wieczystego podlega prawu pierwokupu przez gminę.

4. 2004.08.11 postanow. SN II CK 11/04 LEX nr 188502 1. Gminie przysługuje z mocy art. 109 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami prawo

pierwokupu w przypadku sprzedaŜy prawa uŜytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej, a nie działki gruntu, których to pojęć nie moŜna utoŜsamiać i uŜywać zamiennie.

2. Rola ksiąg wieczystych, a w szczególności prawne gwarancje prawidłowości dokonywania wpisów i skutki uchybienia tym gwarancjom, nie mogą pozostawać bez wpływu na określenie zakresu kognicji sądów powszechnych w postępowaniu wieczystoksięgowym. Badająca i orzekająca rola Sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym ma przecieŜ słuŜyć realizacji zasad rządzących tym postępowaniem.

5. 2004.07.22 postanow. SN II CK 7/04 LEX nr 188500 Sąd wieczystoksięgowy powinien dokonać wykładni przepisu art. 109 ustawy o gospodarce

nieruchomościami w powiązaniu z przepisami Prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz celem i funkcją zawartych w nich unormowań, polegających na zagwarantowaniu gminie moŜliwości przejęcia do jej zasobów, własności lub prawa uŜytkowania wieczystego, nieruchomości połoŜonych na terenie gminy. Oznacza to, Ŝe sąd ten ustalając charakter przedmiotu sprzedaŜy nie moŜe poprzestać na określeniu zawartym w umowie, lecz powinien porównać je z określeniem w opisie i mapie.

6. 2004.07.02 postanow. SN II CK 265/04 LEX nr 188498 1. Ustanowione w art. 109 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami prawo pierwokupu

przysługuje gminie w stosunku do pewnych kategorii nieruchomości a nie działki. Przesłanki w tym przepisie wymienione muszą być spełnione w odniesieniu do całej nieruchomości, a nie do części nieruchomości stanowiącej drogę, choćby była ona wyodrębnioną działką.

2. Zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego określony w art. 6268 § 2 k.p.c. wyklucza przeprowadzanie jakichkolwiek własnych dowodów i dokonywania na ich podstawie własnych ustaleń. JednakŜe nie stoi on na przeszkodzie wyjaśnieniu przez tenŜe sąd, czy ze względu na sposób gospodarczego wykorzystania terenu, poczyniona adnotacja w odniesieniu do działki określonej "uŜytek" była wyczerpująca i kompletna w świetle obowiązującej w ewidencji gruntów i budynków

47

systematyki uŜytków gruntowych. Odmienne zapatrywanie ogranicza rolę sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym do realizacji funkcji wyłącznie restrykcyjno-ewidencyjnych ksiąg wieczystych.

3. Rola ksiąg wieczystych, w tym w szczególności prawne gwarancje prawidłowości dokonywanych wpisów i ich skutki, nie pozostają bez wpływu na zakres kognicji sądów powszechnych w postępowaniu wieczystoksięgowym. Badająca i orzekająca rola sądu w takim postępowaniu słuŜy realizacji rządzących nim zasad.

7. 2002.02.19 wyrok SN IV CKN 784/00 OSNC 2003/1/14 ZastrzeŜenie prawa pierwokupu nieruchomości nie wymaga formy aktu notarialnego.

8. 2002.01.17 wyrok s.apel. w Katowicach I ACa 913/01 OSA 2004/8/20 1. Instytucja prawa pierwokupu ogranicza uprawnionego co do swobody rozporządzenia

przedmiotem sprzedaŜy, stanowi zastrzeŜenie uprawnienia pierwszeństwa przy kupnie oznaczonej rzeczy w razie gdyby ta była komukolwiek sprzedawana.

Zgodnie z hipotezą art. 110 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami sprzedaŜ nieruchomości wymienionych w art. 109 ustawy oraz prawo uŜytkowania wieczystego tych nieruchomości moŜe nastąpić, jeŜeli zarząd gminy nie wykona prawa pierwokupu. Oznacza to, Ŝe rzecz objęta prawem pierwokupu moŜe zostać sprzedana osobie trzeciej tylko warunkowo, tj. pod warunkiem zawieszającym, Ŝe uprawniony do pierwokupu nie wykona swojego uprawnienia. W odniesieniu do nieruchomości moŜe to być zatem tylko umowa zobowiązująca do przeniesienia własności (prawa uŜytkowania wieczystego art. 237 k.c.) - art. 155 § 1 i art. 157 § 1 k.c. - skutek rzeczowy moŜe nastąpić dopiero w razie nieskorzystania przez gminę z przysługującego jej prawa pierwokupu. Dla jego spowodowania niezbędne jest wówczas zawarcie przez kontrahentów kolejnej czynności prawnej, o której mowa w art. 157 § 2 k.c.

2. Przysługujące gminie prawo pierwokupu nie ogranicza stron umowy warunkowej w kształtowaniu swego stosunku obligacyjnego i nie są one związane złoŜonymi oświadczeniami. Mogą zatem tak zawartą umowę warunkowo rozwiązać, jak i zmienić do czasu wykonania przez gminę prawa pierwokupu.

9. 2003.08.08 wyrok SN V CK 177/02 OSNC 2004/10/160 Bieg dwumiesięcznego terminu do wykonania prawa pierwokupu (art. 110 ust. 2 ustawy z dnia 21

sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, jedn. tekst: Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 ze zm.) rozpoczyna się od dnia kaŜdorazowego otrzymania przez gminę zawiadomienia o aktualnej treści warunkowej umowy sprzedaŜy nieruchomości bądź prawa jej wieczystego uŜytkowania.

10. 2000.07.26 wyrok SN I CKN 736/99 LEX nr 51639 Wykonywanie uŜytkowania nie jest przesłanką roszczenia o ustanowienie uŜytkowania

wieczystego, przewidzianego w art. 204 ustawy z 1997 r o gospodarce nieruchomościami.

11. 1999.01.12 postanow. NSA II SA/Łd 2465/97 OSP 1999/12/214 Od dnia wejścia w Ŝycie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.

U. nr 115, poz 741 z późn. zm.) oddanie nieruchomości w uŜytkowanie wieczyste następuje tylko w drodze umowy cywilnoprawnej.

Orzekanie przez NSA po dniu 1 stycznia 1998 r. o legalności decyzji, wydanych przed tą datą w sprawach, w których w nowym stanie prawnym nie obowiązuje juŜ tryb decyzyjny, stało się zbędne, co skutkuje umorzeniem postępowania sądowego aa podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w związku z art. 59 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz. U. nr 74, poz 368 z późn. zm.).

12. 1998.11.05 wyrok NSA w Warszawie I SA 950/98 LEX nr 44563 1. Organ odwoławczy nie moŜe nakazać zarządowi gminy, na podstawie art. 138 kpa ani art. 37 §

1 kpa, ani teŜ art. 227 kpa, wydania rozstrzygnięcia o określonej treści. Organ odwoławczy moŜe tylko wytknąć organowi pierwszej instancji wadliwe zastosowanie przepisów prawa materialnego lub postępowania administracyjnego i nakazać rozstrzygnięcie wniosku skarŜącego bez wskazania sposobu załatwienia tej sprawy.

2. Ustanowienie prawa uŜytkowania wieczystego gruntu i przeniesienie własności znajdujących się na tym gruncie budynków moŜe nastąpić tylko w drodze umowy cywilnoprawnej zawartej w formie aktu notarialnego. Zawarcie takiej umowy nie jest poprzedzone decyzją administracyjną i nie podlega kontroli organów administracji na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. PowyŜsza zasada odnosi się takŜe do uprawnień tych osób wynikających z przepisu art. 88a ust. 1 i 2 ustawy z 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz uprawnień spółdzielni nabytych na podstawie art. 2c ust. 1 ustawy z 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.).

48

3. O ile istnieje spór pomiędzy zarządem gminy a skarŜącą spółdzielnią co do posiadania przez skarŜącą uprawnień z art. 204 ust. 1 i art. 208 ustawy o gospodarce nieruchomościami, moŜe on być rozstrzygnięty w wyniku wniesienia przez osobę uprawnioną powództwa do sądu powszechnego, czyli poprzez zastosowanie przepisu art. 64 k.c. i art. 1047 k.p.c.

13. 2006.06.09 wyrok SN IV CSK 161/05 LEX nr 196945

Skoro powód nabył na podstawie art. 207 ustawy o gospodarce nieruchomościami roszczenie o oddanie nieruchomości gruntowej w uŜytkowanie wieczyste, późniejsza zmiana tego przepisu nie pozbawiła powoda roszczenia ze względu na konstytucyjną zasadę ochrony praw słusznie nabytych (art. 2 Konstytucji RP).

14. 2004.01.23 postanow. SN III CZP 107/03 M.Prawn. 2006/13/717 Przesłanką Ŝądania oddania nieruchomości w uŜytkowanie wieczyste na podstawie art. 207 ust.

1 ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 ze zm.) jest zabudowanie nieruchomości na podstawie pozwolenia na budowę przez osoby, które były posiadaczami nieruchomości w dniu 5.12.1990 r. i pozostały nimi w dniu 1.1.1998 r.

15. 2006.10.13 uchwała SN III CZP 72/06 OSNC 2007/6/85 Roszczenie przewidziane w art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (jedn. tekst: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) nie przysługuje w odniesieniu do działki gruntu stanowiącej drogę publiczną, nad którą spółdzielnia mieszkaniowa wzniosła budynek przed dniem 5 grudnia 1990 r.

16. 2002.02.25 wyrok NSA w Warszawie V SA 1909/01 LEX nr 109334 Współwłasność nieruchomości tak w częściach ułamkowych, jak i współwłasność łączna jest własnością nieruchomości w rozumieniu art. 140 k.c., z tym tylko, Ŝe przysługującą niepodzielnie kilku osobom i kaŜda z tych osób jest podmiotem prawa własności nieruchomości (art. 195 i art. 196 § 1 w związku z art. 140 k.c.).

Oznacza to, Ŝe takŜe nabycie własności nieruchomości przez cudzoziemca w charakterze współwłaściciela jest "nabyciem nieruchomości" w rozumieniu powołanego przepisu art. 1 ust. 1 ustawy z 24.03.1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, wymagającym przewidzianego w tym przepisie zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych.

17. 1992.12.30 uchwała SN III CZP 153/92 OSNC 1993/6/99 Przeniesienie własności nieruchomości na rzecz cudzoziemca, będącego synem zbywcy, wymaga zezwolenia właściwego organu.

18. 1986.01.31 uchwała SN III CZP 70/85 OSNC 1986/12/207 Nabycie od Skarbu Państwa przez małŜonka, którego współmałŜonek jest cudzoziemcem, lokalu mieszkalnego bez zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych wymaganego przy nabywaniu nieruchomości przez obywateli państw obcych (art. 1 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców - jednolity tekst Dz. U. z 1933 r., Nr 24, poz. 202) rodzi skutki prawne z art. 32 § 1 k.r.o. i pozwala na ujawnienie tego prawa w księdze wieczystej jako nabytego w ramach ustawowej wspólności majątkowej małŜonków.

Ujawnienie w księdze wieczystej prawa tego współmałŜonka następuje na podstawie orzeczenia sądu wydanego w sprawie uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 31 ust. 2 w związku z art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - Dz. U. Nr 19, poz. 147).

19. 2001.09.24 uchwała NSA OPS 10/01 ONSA 2002/1/10 Zezwolenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, o którym mowa w art. 3e ust. 1 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (Dz. U. z 1996 r. Nr 54, poz. 245 ze zm.), nie dotyczy nabycia przez cudzoziemca ponad 50% akcji w spółce handlowej z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, niebędącej właścicielem lub wieczystym uŜytkownikiem nieruchomości, chociaŜby spółka ta miała ponad 50% akcji w innej spółce handlowej z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, będącej właścicielem lub wieczystym uŜytkownikiem nieruchomości.

20. 2006.12.21 uchwała SN III CZP 121/06 LEX nr 204934 Naruszenie pierwszeństwa przewidzianego w art. 29 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarce nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (tj. Dz. U. z 2004 r. Nr 208, poz. 2128 ze zm.) przy zawieraniu umowy sprzedaŜy nieruchomości rolnej nie powoduje jej niewaŜności.

49

21. 2006.12.13 wyrok SN II CSK 302/06 Biul.SN 2007/3/14 Przewidziane w art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2004 r. Nr 208, poz. 2128 ze zm.) pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości przysługuje byłemu właścicielowi (jego spadkobiercom) zbywanej nieruchomości, który utracił własność na podstawie przepisów dekretu z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.) takŜe wówczas, gdy Skarb Państwa ponownie przejął własność tej nieruchomości przed dniem 1 stycznia 1992 r. od kolejnego właściciela, który uzyskał akt nadania własności ziemi.

22. 2006.02.14 wyrok s.apel. w Poznaniu I ACa 942/05 LEX nr 186545 Wyłączenia zawarte w ust. 1a art. 29 ustawy z 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami

rolnymi Skarbu Państwa jednoznacznie odnoszą się do ustaw pozbawiających własności w latach 1944-1947, z czego moŜna wnioskować, Ŝe przede wszystkim o właścicieli pozbawionych w tym okresie własności chodziło. Nie ma Ŝadnych podstaw do przyjmowania, Ŝe w rozumieniu powołanego przepisu byłym właścicielem jest jedynie ostatni z właścicieli przed przejęciem nieruchomości przez Skarb Państwa i ograniczania uprawnień innych byłych właścicieli.

23. 1998.12.01 postanow. SN III CKN 22/98 LEX nr 56812 Przy odsprzedaŜy nieruchomości nabytej od Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa w trybie

art. 42 ustawy z 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, Skarbowi Państwa nie przysługuje ustawowe prawo pierwokupu z art. 29 ust. 4 tej ustawy.

24. 1994.09.20 uchwała SN III CZP 117/94 OSNC 1995/2/30 Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa nie przysługuje prawo pierwokupu (art. 29 ust. 4

ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw - Dz. U. Nr 107, poz. 464 ze zm.) w razie odsprzedaŜy lokalu mieszkalnego nabytego w trybie określonym w przepisach rozdziału 9 wskazanej wyŜej ustawy.

25. 2005.11.10 postanow. SN V CK 249/05 LEX nr 186719 1. Skoro art. 157 § 1 k.c. wyklucza moŜliwość zawarcia warunkowej umowy przenoszącej

własność nieruchomości, to podstawą do wykonania przez Agencję Nieruchomości Rolnych prawa nabycia nieruchomości rolnej jest bezwarunkowa umowa powodująca przeniesienie własności nieruchomości inna niŜ sprzedaŜ. Wyklucza to stosowanie do prawa nabycia nieruchomości przepisu art. 597 § 1 k.c. dotyczącego obowiązku zawarcia warunkowej umowy sprzedaŜy w razie przysługiwania prawa pierwokupu, a co za tym idzie - takŜe art. 599 § 2 k.c. przewidującego skutek w postaci niewaŜności umowy bezwarunkowej, gdy prawo pierwokupu przysługiwało z mocy ustawy Skarbowi Państwa. Z tych względów naleŜy uznać, Ŝe inna niŜ sprzedaŜ umowa przeniesienia własności nieruchomości rolnej nie moŜe być umową zawartą pod warunkiem, Ŝe Agencja nie skorzysta z prawa nabycia. Umowa ta powinna bezwarunkowo przenosić własność nieruchomości rolnej na nabywcę, który staje się jej właścicielem, a odpowiednie stosowanie do prawa nabycia przepisów Kodeksu cywilnego o pierwokupie oznacza, Ŝe, zgodnie z art. 598 § 1 k.c., nabywca powinien niezwłocznie zawiadomić Agencję o zawarciu umowy i jej treści, doręczając odpis umowy.

2. JeŜeli Agencja nie skorzystała z określonego w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. Nr 64, poz. 592) prawa nabycia nieruchomości, podstawę wpisu nabywcy do księgi wieczystej stanowi, oprócz umowy przeniesienia własności, takŜe dowód doręczenia Agencji zawiadomienia o umowie oraz jej oświadczenie, Ŝe nie korzysta z prawa nabycia albo upływ miesięcznego terminu do złoŜenia oświadczenia w tym przedmiocie.

26. 2004.10.27 postanow. SN IV CK 121/04 OSNC 2005/11/191 Nabycie nieruchomości rolnej przez Agencję Nieruchomości Rolnych na podstawie art. 4 ust. 1

ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. Nr 64, poz. 592) moŜe nastąpić przez zawarcie innej niŜ sprzedaŜ umowy przenoszącej własność.

50

(problematyka wieczystoksięgowa w świetle … - tezy orzecze ń) 1. 2004.05.19 postanow. SN I CK 696/03 OSP 2005/5/61

Miejsce garaŜowe w garaŜu wielostanowiskowym, naleŜące do właściciela lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, nie jest pomieszczeniem przynaleŜnym do tego lokalu w rozumieniu art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (jedn. tekst: Dz. U. z 2000 r., Nr 80, poz. 903 ze zm.).

2. 1999.12.09 uchwała SN III CZP 32/99 OSNC 2000/6/104 Do lokali "naleŜących nadal do dotychczasowego właściciela" w rozumieniu art. 19 ustawy z dnia

24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. Nr 85, poz. 388 ze zm.) zalicza się wszystkie lokale mogące, w myśl art. 2 ust. 1 tej ustawy, stanowić odrębne nieruchomości. Dotyczy to równieŜ lokali będących własnością spółdzielni mieszkaniowej, przysługujących członkom na zasadach lokatorskiego lub własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu.

3. 2002.03.14 postanow. SN IV CKN 896/00 OSNC 2003/6/81 Wadliwe określenie wielkości udziałów przypadających właścicielom lokali we wspólnej

nieruchomości, dokonane w czynnościach prawnych wyodrębnienia i sprzedaŜy lokali, powoduje niewaŜność tylko postanowień dotkniętych wadą.

4. 2000.10.03 postanow. SN I CKN 940/00 LEX nr 52456 W przypadku powołania odrębnej własności lokalu, pojętej w sensie jurydycznym, powstaje nowy

przedmiot własności w postaci lokalu, traktowany tak jak nieruchomość. Odrębność własności lokalu polega na tym, Ŝe kaŜdy właściciel moŜe dysponować swą własnością bez względu na innych właścicieli lokali. Lokal taki moŜe być odrębnie obciąŜony i prawo odrębnej własności lokalu wraz z "przynaleŜnym do niego udziałem w nieruchomości wspólnej (art. 3 ust. 1 ustawy z 1994 r. o własności lokali)" podlega ujawnieniu w księgach wieczystych (księdze wieczystej nieruchomości lokalowej i odrębnej księdze wieczystej nieruchomości, w której własność lokalu została wyodrębniona).

5. 1996.05.14 uchwała SN III CZP 37/96 OSNC 1996/9/116 Ustanowienie odrębnej własności lokalu jest dopuszczalne w sytuacji, gdy budynek jest

posadowiony na dwóch nieruchomościach, stanowiących własność gminy, dla których prowadzone są oddzielne księgi wieczyste.

6. 1995.09.28 uchwała SN III CZP 127/95 OSNC 1996/1/12 Niedopuszczalna jest sprzedaŜ przez gminę ułamkowej części gruntu zabudowanego domem

wielomieszkaniowym - jako prawa związanego z własnością lokalu (art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali - Dz. U. Nr 85, poz. 388) - jeŜeli grunt ten stanowi przedmiot współuŜytkowania wieczystego związanego z własnością uprzednio wyodrębnionych lokali.

7. 2004.02.04 wyrok wsa w Warszawie IV SA 2521/02 M.Prawn. 2006/12/654 1. Ustawa z 24.6.1994 r. o własności lokali nie zna pojęcia "wyłączenia z części wspólnej", zaś

ustanowienie odrębnej własności lokalu wymaga zawarcia umowy (w formie aktu notarialnego), albo dokonania jednostronnej czynności prawnej przez właściciela nieruchomości lub orzeczenia sądu znoszącego współwłasność (art. 7 ust. 1).

2. Inwestor winien legitymować się zgodą Wspólnoty Mieszkaniowej, wyraŜoną w formie uchwały właścicieli lokali, bowiem zmiana przeznaczenia części nieruchomości wspólnej oraz udzielenie zgody na jej przebudowę stanowią, po myśli art. 22 ust. 1 ustawy o własności lokali, czynności przekraczające zwykły zarząd.

8. 2001.06.26 postanow. SN I CA 1/01 OSNC 2002/2/2 Umowa darowizny ekspektatywy odrębnej własności lokalu stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej nabywcy jako właściciela, niezaleŜnie od chwili złoŜenia wniosku o dokonanie tego wpisu.

9. 1999.06.17 postanow. SN I CKN 386/98 OSNC 2000/2/26 Gmina, która ustanowiła dla siebie odrębną własność lokali w drodze jednostronnej czynności prawnej, nie moŜe wiązać ich zbycia z oddaniem gruntu w uŜytkowanie wieczyste. Tak ustanowiona własność lokalu moŜe być przez gminę zbyta tylko wraz z udziałem we współwłasności nieruchomości wspólnej.

10. 2006.04.28 wyrok SN V CSK 42/06 M.Spół. 2007/2/27 W konsekwencji utraty mocy obowiązującej art. 172 ust. 2 prawa o spółdzielniach mieszkaniowych - podobnie jak art. 178 ust. 1 tej ustawy - zasada związania spółdzielczego własnościowego prawa do

51

lokalu z członkostwem w spółdzielni obowiązuje jedynie w okresie poprzedzającym powstanie tego prawa (oczywiście jednak z takim zastrzeŜeniem, Ŝe obecnie konstytutywne ustanawianie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu zostało wyłączone). Zasada ta - od dnia wejścia w Ŝycie wskazanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 marca 2004 r. - nie obowiązuje natomiast w odniesieniu do prawa juŜ istniejącego. Oznacza to, Ŝe osoba, której przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu, nie musi juŜ być członkiem spółdzielni.

11. 2005.04.13 wyrok s.apel. w Poznaniu I ACa 1589/04 LEX nr 194508 1. Niedopuszczalne jest ustanowienie prawa uŜytkowania na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu.

2. Ochrona uŜytkownika ograniczona jest zakresem przysługującego mu prawa.

12. 2007.04.12 uchwała SN III CZP 22/07 LEX nr 236113 Osobie, której w okresie obowiązywania ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach (Dz. U. Nr 12, poz. 61 z późn. zm.) przydzielono dom jednorodzinny na warunkach spółdzielczego prawa do lokalu takiego jak w spółdzielni budowlano - mieszkaniowej, przysługuje roszczenie o przeniesienie własności domu wraz z prawem do działki na podstawie art. 1714 i stosowanego w drodze analogii art. 52 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 z późn. zm.).

13. 2006.06.08 wyrok SN II CSK 37/06 M.Spół. 2007/2/29 1. Od chwili wejścia w Ŝycie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (od dnia 24 kwietnia 2001 r.) moŜliwość kwestionowania bezpośrednio na drodze sądowej przez członka spółdzielni oraz osoby nie będące członkami a zobowiązane do uiszczania opłat eksploatacyjnych, zasadności zmiany wysokości tych opłat przewiduje art. 4 ust. 8 u.s.m. Jakkolwiek przepis wprost odnosi się tylko do kwestionowania zasadności zmiany wysokości opłat, jednak niewątpliwie członek ma równieŜ prawo do kwestionowania bezpośrednio na drodze sądowej ustalenia przez spółdzielnię jego zobowiązania z tytułu opłat. Podobnie jak przed wejściem w Ŝycie wskazanego przepisu, to uprawnienie nie jest uzaleŜnione od uprzedniego uzyskania wyroku uchylającego uchwałę rady nadzorczej określającą zmianę wysokości opłat lub ustalającą ich wysokość. MoŜna je realizować zarówno w drodze zarzutu w procesie wytoczonym przez spółdzielnię o zasądzenie naleŜności z tego tytułu, jak i w procesie wytoczonym spółdzielni przez uprawnionego o zasądzenie zwrotu juŜ uiszczonej naleŜności albo w drodze powództwa o ustalenie, Ŝe określone zobowiązanie z tego tytułu nie istnieje, przy zachowaniu pozostałych wymogów art. 189 k.p.c.

2. Na gruncie ustawy o własności lokali właściciel budynku przy wyodrębnianiu lokali moŜe decydować o tym, czy pomieszczenia takie jak piwnice potraktować jako przynaleŜne do wyodrębnionych lokali mieszkalnych, czy jako pomieszczenia wspólne. Drugie ze wskazanych rozwiązań uzasadnione jest w szczególności wówczas, gdy ilość tych pomieszczeń nie jest taka sama jak ilość odrębnych lokali, albo gdy powierzchnie poszczególnych piwnic są zróŜnicowane, takŜe wówczas, gdy lokale są wyodrębniane w budynkach gminnych, a dotychczas były zajmowane na podstawie umów najmu, w których nie objęto umową piwnic, uŜytkowanych wspólnie przez najemców. Podobnie naleŜy ocenić uprawnienia spółdzielni mieszkaniowej, która dokonuje określenia przedmiotu odrębnej własności lokali w stanowiącej jej własność nieruchomości. W uchwale podjętej w tym przedmiocie zarząd spółdzielni decyduje o tym, czy pomieszczenia określone w art. 2 ust. 4 ustawy o własności lokali jako pomieszczenia przynaleŜne, mają stanowić część składową wyodrębnionego lokalu, czy część nieruchomości wspólnej.

14. 1998.11.04 postanow. SN II CKN 873/97 OSNC 1999/5/94 Artykuł 241 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.) nie nakłada na osobę, która ma własnościowe prawo do lokalu spółdzielczego, obowiązku załoŜenia księgi wieczystej dla tego prawa. ZaleŜy to od woli osoby, której prawo to przysługuje. JeŜeli osoba ta nie składa wniosku o załoŜenie księgi dla tego prawa, a Ŝąda ujawnienia go w księdze wieczystej dla nieruchomości, podlega ono ujawnieniu w dziale II tej księgi.

15. 1994.05.30 uchwała SN III CZP 73/94 OSNC 1994/12/236 ZałoŜenie księgi wieczystej w celu ustalenia stanu prawnego własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego w budynku stanowiącym własność Spółdzielni Mieszkaniowej nie jest uzaleŜnione od uregulowania tytułu prawnego spółdzielni do nieruchomości, na której znajduje się ten budynek mieszkalny.

52

(piśmiennictwo) Bieniek G. artykuł PNPN 1999/4/12 - t.1 , t.3 ,t.5

Kognicja sądu wieczystoksięgowego w świetle orzecznictwa Sądu NajwyŜszego. Ciepła H., Majewska J.artykuł P NPN 1999/4/36 - t.6

Prawa osobiste i roszczenia podlegające ujawnieniu w księdze wieczystej. Dominowska J. artykuł P PiP 2007/5/85 - t.1-4

Zakres merytorycznego badania wniosku o wpis w postępowaniu wieczystoksięgowym. Hoffmann P. artykuł P Rejent 2002/5/95 - t.2

Dane i informacje z ewidencji gruntów i budynków a księgi wieczyste. Jefimko E. artykuł P PS 2002/10/53 - t.1,2,8

Postępowanie wieczystoksięgowe jako szczególny rodzaj postępowania nieprocesowego (zagadnienia wybrane).

Jefimko E. artykuł P PS 2004/5/114 - t.1-5 Środki dowodowe w postępowaniu wieczystoksięgowym w razie zaginięcia lub zniszczenia dokumentów stwierdzających nabycie prawa własności nieruchomości.

Lewandowski M. artykuł P PPE 2003/9-10/50 - t.4,8 O udziale komornika w postępowaniu wieczystoksięgowym (wybrane zagadnienia).

Marcinkowski A. wyja śnienia P Palestra 2003/11-12/256 - t.1 Czy w sprawie wpisu do księgi wieczystej prawa własności nieruchomości nabytego w drodze zasiedzenia znajduje zastosowanie przepis art. 34 ustawy o księgach wieczystych i hipotece?

Mysiak P. artykuł P Rejent 2006/7-8/157 - t.3,4 Podstawa wpisu do księgi wieczystej.

Oleszko A. artykuł P Rejent 2001/10/20 - t.4 Wpływ bezskuteczności względnej czynności prawnej na sytuację stron oraz pokrzywdzonego wierzyciela w postępowaniu wieczystoksięgowym.

Oleszko A. artykuł P Rejent 2002/2-3/13 - t.2 Kognicja sądu wieczystoksięgowego w postępowaniu o wpis prawa na podstawie umowy przeniesienia własności nieruchomości zawartej w trybie art. 231 kodeksu cywilnego, cz. I.

Oleszko A. artykuł P Rejent 2003/1/13 - t.6 Moc dowodowa uwłaszczeniowych decyzji administracyjnych w sprawach rolnych w postępowaniu wieczystoksięgowym, cz. II.

Przysi ęŜniak A. artykuł P M.Prawn. 2005/3/174 - t.5 Przenoszenie wpisów z dawnych ksiąg wieczystych.

Siciński P. artykuł P M.Prawn. 2003/19/903 - t.1 Formularze w postępowaniu wieczystoksięgowym - załoŜenie księgi wieczystej.

Siciński P. artykuł P NPN 2004/4/44 - t.1,2 Braki formalne wniosku a przeszkoda do wpisu w postępowaniu wieczystoksięgowym.

Siciński P. artykuł P PS 2004/3/82 - t.5,7,9 Zakres odpowiedniego stosowania w postępowaniu wieczystoksięgowym przepisów kodeksu postępowania cywilnego o procesie.

Watrakiewicz M. artykuł P NPN 2002/1/35 - t.3 Nieruchomość lokalowa.

Demendecki T. Zakamycze 2005 stan prawny: 2005.07 .01 Komentarz do art. 626(8) kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U.64.43.296), [w:] A. Jakubecki (red.), J. Bodio, T. Demendecki, O. Marcewicz, P. Telenga, M.P. Wójcik, Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz, Zakamycze, 2005, wyd. II.

Frelich J.E. artykuł P Rejent 1998/10/83 - t.1 Zasada pierwszeństwa wyraŜona w art. 34 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami w świetle uchwały nr W 19/95 Trybunału Konstytucyjnego. Kremer E. artykuł P Rejent 2000/7-8/76 - t.10 Pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości w trybie bezprzetargowym - na podstawie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Nalaskowski W. artykuł P PS 2002/5/46 - t.1,3,4 Sankcja za naruszenie przepisów regulujących pierwszeństwo w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Padrak R. artykuł P FK 2006/4/59 - t.1,2 Pierwszeństwo nabycia nieruchomości w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Świderski K. artykuł P Rejent 2000/11/84 - t.1-4

53

Charakter prawny pierwszeństwa w nabyciu nieruchomości. Górecki J. artykuł P Rejent 1998/12/37 - t. 1-9 Prawo pierwokupu w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Kosiba A. artykuł P Rejent 2002/7/69 - t.1-8 Zakres prawa pierwokupu w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Mróz T. artykuł P Rejent 1998/9/120 - t.2 Nieruchomość a działka - rozwaŜania na tle pierwokupu gminy. Szafrański D. artykuł P Glosa 2002/5/4 - t.1-9 Ustawowe prawo pierwokupu gminy. Truszkiewicz Z. artykuł P Rejent 1998/12/196 - t.1 -8 Prawo pierwokupu w świetle ustawy o gospodarce nieruchomościami. Kawecka-Pysz J. artykuł P Rejent 1999/2/106 - t.2, 5 Kolizyjnoprawne aspekty nabywania nieruchomości połoŜonych w Polsce przez cudzoziemców. Kruczalak K. artykuł P Rejent 1998/12/93 - t.3 Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców. Sasiak R. artykuł P PPH 2000/9/13 - t.9-10 Nabywanie lub obejmowanie przez cudzoziemców udziałów lub akcji w spółkach na terytorium RP będących właścicielami lub uŜytkownikami wieczystymi nieruchomości. Klat-Górska E. artykuł P Rejent 2000/5/69 - t.1-8 Prawo pierwokupu przysługujące Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Górecki J. artykuł P PiP 2003/10/5 - t.1,2,3,7 Nowe ograniczenia w obrocie nieruchomościami rolnymi. Klat-Górska E. artykuł P Rejent 2004/5/58 - t.2-4 Ograniczenia w nabywaniu własności nieruchomości rolnych według ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, cz. I. Truszkiewicz Z. artykuł P Rejent 2003/9/48 - t.2,7 Przeniesienie własności nieruchomości rolnej w świetle ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, cz. I. Truszkiewicz Z. artykuł P Rzeczposp. 2003/5/6 - t. 1,4 Wszystko zaleŜy od agencji i przypadku.