Koordynacyjne zdolności Koordynacyjne zdolności motoryczne motoryczne

w piłce nożnejw piłce nożnej

Ryc. 1. Model struktury wpływów najistotniejszych czynników na wynik Ryc. 1. Model struktury wpływów najistotniejszych czynników na wynik sportowy (Ważny 2000)sportowy (Ważny 2000)

Tabela 1. Orientacyjna ocena wpływu niektórych zdolności motorycznych, Tabela 1. Orientacyjna ocena wpływu niektórych zdolności motorycznych, wskaźników morfofunkcjonalnych i intelektu na rezultatywność w wskaźników morfofunkcjonalnych i intelektu na rezultatywność w różnych dyscyplinach sportu (Nikituszyn, Guba 1998)różnych dyscyplinach sportu (Nikituszyn, Guba 1998)

Objaśnienie: 0 – brak wpływu, 1 – nieznaczny wpływ, 2 – średni wpływ, 3 – znaczny wpływObjaśnienie: 0 – brak wpływu, 1 – nieznaczny wpływ, 2 – średni wpływ, 3 – znaczny wpływ

Koordynacja ruchowaKoordynacja ruchowa – to proces sterowania i – to proces sterowania i regulacji ruchów, którego zewnętrznym wyrazem jest regulacji ruchów, którego zewnętrznym wyrazem jest przede wszystkim precyzja i ekonomia wykonywanej przede wszystkim precyzja i ekonomia wykonywanej czynności czynności

Proces sterowania Proces sterowania czynnościami ruchowymi sprowadza się do czynnościami ruchowymi sprowadza się do przetwarzania informacji płynących z tele- i prioprioreceptorów i przetwarzania informacji płynących z tele- i prioprioreceptorów i ich przekazania do aparatu wykonawczego (ruchowego). ich przekazania do aparatu wykonawczego (ruchowego).

Procesy regulacji Procesy regulacji polegają na doskonaleniu lub korygowaniu polegają na doskonaleniu lub korygowaniu czynności dzięki stale nowym informacjom. czynności dzięki stale nowym informacjom.

Koordynacyjne zdolności motoryczne Koordynacyjne zdolności motoryczne – to – to właściwości psychomotoryczne określające gotowość właściwości psychomotoryczne określające gotowość do optymalnego sterowania i regulacji czynności do optymalnego sterowania i regulacji czynności ruchowychruchowych

Najważniejsze KZM w piłce nożnejNajważniejsze KZM w piłce nożnej

Zdolność dostosowania i przestawienia działań Zdolność dostosowania i przestawienia działań ruchowych ruchowych – pozwala na wdrożenie optymalnego – pozwala na wdrożenie optymalnego programu działania a także jego zmianę w razie dostrzeżenia programu działania a także jego zmianę w razie dostrzeżenia lub przewidywania zmiany sytuacjilub przewidywania zmiany sytuacji

sposób prowadzenia piłki, przyjęcia, sposób prowadzenia piłki, przyjęcia, uderzenia piłki, zwodu, odbioru piłki – uderzenia piłki, zwodu, odbioru piłki – adekwatnego do miejsca i warunków adekwatnego do miejsca i warunków na boisku;na boisku;

improwizacja w wykonaniu zwodów w improwizacja w wykonaniu zwodów w grze w 1x1;grze w 1x1;

gra przeciwko różnym przeciwnikom gra przeciwko różnym przeciwnikom (lewonożnym, obunożnym, silnym (lewonożnym, obunożnym, silnym fizycznie, niskim, wysokim itp.);fizycznie, niskim, wysokim itp.);

gra na różnych pozycjachgra na różnych pozycjach gra w różnych systemach i gra w różnych systemach i

ustawieniach na boiskuustawieniach na boisku gra na różnych boiskach itd.gra na różnych boiskach itd.

Zdolność kinestetycznego różnicowania Zdolność kinestetycznego różnicowania ruchów ruchów – warunkuje wysoką dokładność i – warunkuje wysoką dokładność i ekonomiczność wykonania ruchów poprzez ocenę ekonomiczność wykonania ruchów poprzez ocenę kątowych pozycji w stawach, stanu napięcia pracujących kątowych pozycji w stawach, stanu napięcia pracujących mięśni oraz prędkości ruchów.mięśni oraz prędkości ruchów.

dokładne podania;dokładne podania; strzały na bramkę (m.in. przy strzały na bramkę (m.in. przy

rzutach wolnych);rzutach wolnych); precyzyjne przyjęcia piłkiprecyzyjne przyjęcia piłki

Zdolność czucia rytmu ruchów Zdolność czucia rytmu ruchów – zdolność – zdolność dokładnego odtworzenia zadanego rytmu działania dokładnego odtworzenia zadanego rytmu działania ruchowego lub adekwatnej zmiany tego rytmu w związku ruchowego lub adekwatnej zmiany tego rytmu w związku ze zmieniającymi się warunkamize zmieniającymi się warunkami

zmiany rytmu prowadzenia piłki zmiany rytmu prowadzenia piłki (szybciej – wolniej) przy ataku ze (szybciej – wolniej) przy ataku ze strony przeciwnika;strony przeciwnika;

wykonanie rozbiegu przy strzale lub wykonanie rozbiegu przy strzale lub przyjęciu piłki adekwatnie (skrócenie przyjęciu piłki adekwatnie (skrócenie lub wydłużenie kroków) do odległości i lub wydłużenie kroków) do odległości i prędkości piłki;prędkości piłki;

dostosowanie rytmu własnego biegu dostosowanie rytmu własnego biegu do przeciwnika w celu odbioru lub do przeciwnika w celu odbioru lub wybicia piłki;wybicia piłki;

zmiana rytmu wykonania ruchów zmiana rytmu wykonania ruchów zwodnych w sytuacji 1x1 z obrońcązwodnych w sytuacji 1x1 z obrońcą

Zdolność sprzężenia (łączenia) ruchów Zdolność sprzężenia (łączenia) ruchów – – zdolność łączenia oddzielnych ruchów i działań w zdolność łączenia oddzielnych ruchów i działań w całościowe kombinacje ruchowecałościowe kombinacje ruchowe

przyjęcie piłki – prowadzenie – przyjęcie piłki – prowadzenie – uderzenie na bramkę;uderzenie na bramkę;

odbiór piłki – zwód – podanie odbiór piłki – zwód – podanie itp.itp.

Zdolność orientacji przestrzennejZdolność orientacji przestrzennej – zdolność – zdolność dokładnego określenia położenia ciała i jego zmian w stosunku dokładnego określenia położenia ciała i jego zmian w stosunku do punktu odniesienia (boisko, piłka, partnerzy, przeciwnicy) do punktu odniesienia (boisko, piłka, partnerzy, przeciwnicy) oraz zdolność wykonywania ruchu w odpowiednim kierunku oraz zdolność wykonywania ruchu w odpowiednim kierunku

wykonanie prowadzenie piłki, zwodu z piłką wykonanie prowadzenie piłki, zwodu z piłką w wolną przestrzeń między przeciwnikami;w wolną przestrzeń między przeciwnikami;

prowadzenie, przyjęcie piłki z równoczesną prowadzenie, przyjęcie piłki z równoczesną obserwacją działań partnerów i obserwacją działań partnerów i przeciwników;przeciwników;

podanie piłki do partnera wybiegającego na podanie piłki do partnera wybiegającego na wolną pozycję;wolną pozycję;

orientacja w położeniu ciała i skierowanie orientacja w położeniu ciała i skierowanie piłki w odpowiednim kierunku przy piłki w odpowiednim kierunku przy strzałach na bramkę wykonywanych strzałach na bramkę wykonywanych nogami, głową;nogami, głową;

określenie położenia ciała przy przyjęciu określenie położenia ciała przy przyjęciu piłki;piłki;

przyjęcie piłki na „wolne pole”.przyjęcie piłki na „wolne pole”.

Zdolność szybkiej reakcjiZdolność szybkiej reakcji – zdolność szybkiego – zdolność szybkiego wykonania całego, krótkotrwałego ruchu na znany lub wykonania całego, krótkotrwałego ruchu na znany lub nieznany wcześniej sygnał (optyczny, akustyczny, dotykowy, nieznany wcześniej sygnał (optyczny, akustyczny, dotykowy, kinestetyczny) całym ciałem lub jego częścią (ręką, nogą kinestetyczny) całym ciałem lub jego częścią (ręką, nogą tułowiem)tułowiem)

momentalny strzał na bramkę po momentalny strzał na bramkę po odbiciu się piłki od słupka, obrońcy lub odbiciu się piłki od słupka, obrońcy lub wypuszczeniu piłki z rąk przez wypuszczeniu piłki z rąk przez bramkarza;bramkarza;

szybkie podanie piłki do wybiegającego szybkie podanie piłki do wybiegającego na „wolną pozycję” partnera;na „wolną pozycję” partnera;

szybki start do piłki;szybki start do piłki; natychmiastowe działanie obronne natychmiastowe działanie obronne

(odbiór lub wybicie piłki) w odpowiedzi (odbiór lub wybicie piłki) w odpowiedzi na określony zwód przeciwnika;na określony zwód przeciwnika;

szybki zwód w polu karnym i strzał na szybki zwód w polu karnym i strzał na bramkę;bramkę;

Reagowanie bramkarz na strzały.Reagowanie bramkarz na strzały.

Zdolność równowagi Zdolność równowagi – zdolność utrzymania określonej – zdolność utrzymania określonej pozycji statycznej (równowaga statyczna), a także zachowania pozycji statycznej (równowaga statyczna), a także zachowania określonego położenia podczas różnorodnych działań określonego położenia podczas różnorodnych działań ruchowych lub po ich zakończeniu (równowaga dynamiczna)ruchowych lub po ich zakończeniu (równowaga dynamiczna)

prowadzenie piłki w warunkach prowadzenie piłki w warunkach przeciwdziałania przeciwnika;przeciwdziałania przeciwnika;

przy walce o piłkę głową lub nogą w przy walce o piłkę głową lub nogą w wyskoku;wyskoku;

przy uderzeniach i przyjęciach piłki z przy uderzeniach i przyjęciach piłki z powietrza jedną nogą stojąc na powietrza jedną nogą stojąc na drugiej;drugiej;

podczas wykonywania ruchów podczas wykonywania ruchów zwodnych itd.zwodnych itd.

Różnice między KZM a umiejętnościami Różnice między KZM a umiejętnościami technicznymitechnicznymi

Tabela 2. Przykładowy podział czasu (w %) na ogólne i specjalne Tabela 2. Przykładowy podział czasu (w %) na ogólne i specjalne przygotowanie koordynacyjne na tle innych rodzajów przygotowanie koordynacyjne na tle innych rodzajów przygotowania w systemie wieloletniego treningu piłkarzy przygotowania w systemie wieloletniego treningu piłkarzy nożnych (Ljach, Witkowski 2004)nożnych (Ljach, Witkowski 2004)

Wiek(lata)

Ogólneprzygotowaniekoordynacyjne

Specjalne przygotowanie koordynacyjnei przygotowanie techniczne

Przygotowanie kondycyjne

Przygotowanie taktyczne

8-10 20 40 30 10

11-12 15 40 30 15

13-14 10 45 25 20

15-16 5 45 25 25

17-18 5 40 25 30

19-30i więcej

5 35 25 35

Symetryzacja techniki – metoda rozwijaniaSymetryzacja techniki – metoda rozwijania koordynacji ruchowej koordynacji ruchowej

nieustanny rozwój piłki nożnej zmusza trenerów, naukowców do nieustanny rozwój piłki nożnej zmusza trenerów, naukowców do poszukiwań nowych dróg doskonalenia mistrzostwa sportowego poszukiwań nowych dróg doskonalenia mistrzostwa sportowego zawodników na wszystkich etapach zaawansowania sportowego;zawodników na wszystkich etapach zaawansowania sportowego;

jak pokazały badania ostatnich lat największe rezerwy w tym jak pokazały badania ostatnich lat największe rezerwy w tym zakresie tkwią w symetrycznym wykonywaniu elementów zakresie tkwią w symetrycznym wykonywaniu elementów techniki podczas walki sportowej;techniki podczas walki sportowej;

dlatego ważną rolę w treningu piłkarzy nożnych powinna dlatego ważną rolę w treningu piłkarzy nożnych powinna zajmować symetryzacja ruchów rozumiana jako proces zajmować symetryzacja ruchów rozumiana jako proces wyrównywania sprawności obu kończyn;wyrównywania sprawności obu kończyn;

proces symetryzacji wymaga wykonywania elementów proces symetryzacji wymaga wykonywania elementów technicznych „słabszą” nogą i w „gorszym” kierunku co technicznych „słabszą” nogą i w „gorszym” kierunku co znacznie rozwija koordynację ruchowąznacznie rozwija koordynację ruchową

Skutki symetryzacji ruchów (Starosta Skutki symetryzacji ruchów (Starosta 1995)1995)

Pozytywne:Pozytywne: ułatwienie wykonywania różnorodnych czynności ułatwienie wykonywania różnorodnych czynności

gdy kończyna wiodąca jest kontuzjowana gdy kończyna wiodąca jest kontuzjowana wzmożenie aktywności obu półkul mózgowych wzmożenie aktywności obu półkul mózgowych

dzięki transferowidzięki transferowi równomierne obciążenie wysiłkiem obu części równomierne obciążenie wysiłkiem obu części

ciałaciała podniesienie poziomu zdolności koordynacyjnychpodniesienie poziomu zdolności koordynacyjnych podniesienie poziomu ogólnej sprawności podniesienie poziomu ogólnej sprawności

motorycznejmotorycznej korekcja asymetrii postawy ciałakorekcja asymetrii postawy ciała element taki w grach zwiększający skuteczność element taki w grach zwiększający skuteczność

działaniadziałania szybsze opanowania nowych ćwiczeńszybsze opanowania nowych ćwiczeń zwiększona dokładność ruchów poprzez zwiększona dokładność ruchów poprzez

„odświeżenie” i „budzenie” wrażeń „odświeżenie” i „budzenie” wrażeń kinestetycznychkinestetycznych

przeciwdziałanie skutkom jednostronnych przeciwdziałanie skutkom jednostronnych przeciążeń wywołujących kontuzję kończyny przeciążeń wywołujących kontuzję kończyny wiodącejwiodącej

wzrastająca wszechstronność motoryczna a wzrastająca wszechstronność motoryczna a szczególnie koordynacyjnaszczególnie koordynacyjna

psychiczne wzmocnienie zawodnika tj. psychiczne wzmocnienie zawodnika tj. zwiększenie jego wiary we własne możliwościzwiększenie jego wiary we własne możliwości

Negatywne:Negatywne:

Na początku symetryzacji wydłużony Na początku symetryzacji wydłużony okres opanowania ćw.okres opanowania ćw.

Możliwe okresowe pogorszenie jakości Możliwe okresowe pogorszenie jakości wykonywania ruchu kończyną wiodącąwykonywania ruchu kończyną wiodącą

Przy rozpoczęciu symetryzacji techniki Przy rozpoczęciu symetryzacji techniki ćw. Spowolnienie zwiększenia ćw. Spowolnienie zwiększenia dokładności wykonywania ruchu dokładności wykonywania ruchu kończyną wiodącąkończyną wiodącą

Krótkotrwałe pogorszenie koordynacji Krótkotrwałe pogorszenie koordynacji ruchowej przy wykonaniu ruchu kończyną ruchowej przy wykonaniu ruchu kończyną wiodącąwiodącą

Konieczność opanowania większej liczby Konieczność opanowania większej liczby ćw. tj. o 100% (wykonanie ich niewiodącą ćw. tj. o 100% (wykonanie ich niewiodącą kończyną)kończyną)

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę