Upload
others
View
13
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
MEDYA RAPORUTelevizyonla Değişen Algılar,Sosyal Medyanın Yükselişi ve10 Yıllık Medya Serüvenimiz2008 - 2018
KONDA
1119
Kasım 2019
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 2 / 72
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 3 / 72
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ ................................................................................................................................... 5
2. TELEVİZYONLA DEĞİŞEN ALGILAR VE 10 YILLIK MEDYA SERÜVENİMİZ ....................... 7
Teknoloji ile İlişkiler / İnternet Algısı / Sosyal Medyadan Endişe .................................. 7 Televizyon Haberlerine Güven ....................................................................................... 11 Kapalı bir Dünya Algısı ve Yankı Fanusları .................................................................... 19 Televizyon Toplumu Olma Halimiz ve Değişen Algılar .................................................. 20 Yetiştirme Kuramı Üzerinden Değişen Dünya Algımız ................................................. 22
3. SON 10 YILDA SOSYAL MEDYA KULLANIMI .................................................................. 27
4. SONUÇ ............................................................................................................................. 29
5. KAYNAKÇA ...................................................................................................................... 31
6. ARAŞTIRMALARIN KÜNYESİ ........................................................................................... 33
7. EK 1: YILLAR İÇİNDE SOSYAL MEDYA KULLANICI PROFİLLERİ ................................... 35
WhatsApp ........................................................................................................................ 36 Instagram ........................................................................................................................ 37 YouTube .......................................................................................................................... 39 Facebook ........................................................................................................................ 41 Twitter.............................................................................................................................. 43
8. EK 2: YILLAR İÇİNDE HABER İZLENEN TV KANALLARININ İZLEYİCİ PROFİLLERİ ....... 45
Kanal D ........................................................................................................................... 47 ATV ................................................................................................................................. 48 Star TV ............................................................................................................................. 50 TRT ................................................................................................................................. 54 Show TV ........................................................................................................................... 56 Kanal 7 ............................................................................................................................ 58 NTV ................................................................................................................................. 60 Habertürk ........................................................................................................................ 63 Fox TV .............................................................................................................................. 64
CNN Türk ................................................................................................................. 66 A Haber.................................................................................................................... 68 Halk TV .................................................................................................................... 70
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 4 / 72
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 5 / 72
1. GİRİŞ Prof. Dr. Aslı TUNÇ, İstanbul Bilgi Üniversitesi İletişim Fakültesi
Bir sosyal bilimci için on yıllık bir zaman diliminin iki ucundaki verileri kıyaslayabilme imkanı özellikle
Türkiye gibi demografik anlamda dinamik, hızlı toplumsal değişimlerin ve siyasal çalkantıların
yaşandığı bir ülkede son derece heyecan verici. KONDA’nın 5-6 Nisan 2008 tarihinde Hürriyet
gazetesi için yaptığı Biz Kimiz? Hayat Tarzları Araştırması araştırması internetin Türkiye’de ilk
kıpırdanmalarının hissedildiği, e-muhtıranın yaşandığı, medyadaki sermaye yapılanmasının
sürekli değiştiği, gazetelerin, radyoların ve televizyonların el değiştirdiği ve siyasetin
değişmeyen bir gerçek olarak medya sektörünün ana biçimlendiricisi olduğu, NTV ve
CNNTürk gibi kanalların televizyon haberciliği bağlamında altın çağını yaşadığı, radyolarda
sayı fazlalığı ve içerik çeşitliliğinin görüldüğü, dijital yayıncılık anlamında D-Smart gibi
platformların medya hayatına girdiği bir zaman dilimidir. Yakın dönem medya tarihimizde
makro düzeyde politik yetke-medya ilişkisini irdeleyen ve medyanın ekonomi politiği
bağlamında derin analizler sunan sayısız çalışma mevcuttur (Adaklı, 2006; Sözeri, 2015;
Sözeri ve Güney, 2015; Tunç, 2015). Ancak yazılı, görsel ve dijital medya tüketicisinin bu
yapısal değişikliklere günlük kullanım pratikleri bağlamında yaklaşımı, uzun soluklu ve
verilere dayalı olması gereken medya izleyicisi/haber tüketicisi araştırmalarından
geçmektedir. 2008-2018 yılı arasında haber mecralarına yaklaşım, medyaya güven,
televizyon ve internete yaklaşım nasıl bir değişim göstermiştir? 31 Mart-1 Nisan 2018
tarihlerinde Hayat Tarzları araştırmasında 5793 kişi ile Türkiye’nin 36 ilinde yapılan çalışma
halkın yaşam tarzları, değerleri ve farklı konulardaki fikirlerini ölçerken Türkiye genelinde
medya kullanım alışkanlıkları, teknolojiyle ilişkiler, haber mecralarına olan güven ve
güvensizlikler gibi çok değerli verileri de bize sunmaktadır. KONDA’nın Ağustos 2008, Ocak
2011, Nisan 2014, Şubat 2015, Nisan 2016, Ocak 2018 ve Nisan 2018 tarihlerinde yaptığı
başka araştırmaların bulguları da on yıllık medya kıyaslamasını daha zenginleştirmekte ve
katmanlaştırmaktadır.
Bu rapor ise bu araştırmaların bulgularını kuramsal bir çerçeveye oturtarak anlamlandırmayı
amaçlamaktadır.
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 6 / 72
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 7 / 72
2. TELEVİZYONLA DEĞİŞEN ALGILAR VE 10 YILLIK MEDYA
SERÜVENİMİZ
Teknoloji ile İlişkiler / İnternet Algısı / Sosyal Medyadan Endişe
2008 ve 2018 yılında yapılan her iki araştırmada da aynı biçimde sorulan yeni teknolojilerin kişisel
hayatlara olumlu bir katkısı olup olmadığına ait bulgular on yılda büyük bir değişim
göstermemiştir. 2008 yılında yeni teknolojilerin hayatlarına olumlu bir katkı getirdiğini
söyleyenlerin oranı yüzde 73,4 iken, nötr kalanların oranı yüzde 20’dir. 2018 yılına
gelindiğinde olumlu görüş yüzde 73, nötr yaklaşım ise yüzde 17,4’tür.
Bu on yıllık sürecin içine denk düşen Ocak 2011 ve Nisan 2016 tarihlerinde seçmen eğilimlerini
ölçen Barometre araştırmalarında internetin topluma zarar getirdiğini söyleyenlerin oranı
2011 yılında yüzde 41,8 iken çekimser kalanların oranı yüzde 29,2’dir. 2016 yılında
internetin zarar verdiğini düşünenlerin oranı yüzde 38’e düşerken çekimser kalanların oranı
ufak bir düşme ile yüzde 27,3 olmuştur. Bu görüşe katılmayanların yani internetin toplumsal
yararına inananların oranı ise 2011’de yüzde 29, 2016 yılında yüzde 34,6’ya yükselmiştir.
2011-2016 yıllarında internetin toplumsal yararına olan inancın az da olsa artış göstermesi ve genel
olarak teknolojiye olumlu bakışın on yıl boyunca değişmemesi yaşam içinde kullanılan cep
telefonu, bilgisayar, ev aletlerinin artması ile paralellik göstermektedir. Bireylerin hayatı
teknoloji yardımıyla kolaylaşmış, iletişim teknolojileri de büyük oranda günlük yaşamın
parçası olmuştur. Ancak konu medya teknolojilerinin içeriklerine ve kullanım amaçlarına
geldiğinde bu noktada endişe içeren bulgulara yansımaktadır. İnternete kuşkuyla yaklaşma
3
1
7
5
17
20
52
56
21
18
0% 50% 100%
Mart'18
Nisan'08
Yeni teknolojilerin hayatıma olumlu katkısı olacağına inanırım.
Kesinlikle yanlış Yanlış Ne doğru ne yanlış Doğru Kesinlikle doğru
23
7
11
22
27
29
13
33
25
9
% 0 % 50 % 100
Nis.16
Ocak 11
İnternetin topluma yarardan çok zarar getirdiğine inanıyorum.
Kesinlikle yanlış Yanlış Ne doğru ne yanlış Doğru Kesinlikle doğru
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 8 / 72
eğilimi internet üzerinden yapılan işlemlerin güvenli olmadığına olan inançla paralellik
göstermektedir.
2018 Hayat Tarzları araştırmasında görüşülen kişilerin yarısından fazlası (yüzde 51,3) internette
alışverişin güvenli olmadığını belirtmiştir. Çekimser kalan yüzde 31,3 iken online alışverişi
güvenli bulanlar yüzde 17,4’tür. Bu verileri destekleyici anlamda online gıda alışverişinin
azlığı ise dikkate çekicidir. Yüzde 85,8 asla gıda alışverişini internet üzerinden yapmazken
internet bankacılığı için bu yanıtı verenler yüzde 60,6’dir. İnternet bankacılığının kullanımının
görece olarak diğer alışveriş pratiklerinden daha yüksek olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Bilgiye ulaşmada internete ve sosyal medyaya olan güven oranları da 2018 araştırmasında çarpıcı
veriler sunmaktadır. Yüzde 34,9 internetin bir bilgiye ihtiyaç duyulduğunda ilk bakılacak yer
olmadığını belirtmektedir. Bir anlamda yer üç kişiden biri internetin içeriğine
32
25
32
26
24
31
11
15
1
2
% 0 % 50 % 100
Şubat'15
Mart'18
İnternetten alışveriş yapmak güvenlidir.
Kesinlikle yanlış Yanlış Ne doğru ne 'Yanlış Doğru Kesinlikle doğru
86
86
88
91
8
8
7
3
5
4
4
3
1
2
1
2
1
1
0
1
Mart'18
Şubat'15
Ocak'11
Nisan'08
Evin gıda alışverişini internetten yaparız.
Hicbirzaman Nadiren Bazen Sıksık Herzaman
61
59
82
84
10
14
7
5
12
11
5
5
11
10
4
3
7
5
3
3
Mart'18
Ocak'11
Ağustos'08
Nisan'08
Bankacılık işlemlerini internetten yaparım.
Hicbirzaman Nadiren Bazen Sıksık Herzaman
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 9 / 72
inanmamaktadır. Çekimser kalanlar ise yüzde 16,6’dır. Soru direkt olarak sosyal medya
bağlamında sorulmamış olsa da bu yanıtları sosyal medya mecrasına güvensizlik olarak da
yorumlamamız mümkündür. Katılımcılardaki bu güvensizlik ve yeni medya teknolojilerini
zararlı görme hali siyasi iklim ve söylemlere uygunluk göstermektedir. Sosyal medyanın
siyasetçiler tarafından şeytanlaştırılması özellikle 2013 Gezi Park olaylarından sonra ivme
kazanmış ve 2018 yılına kadar ahlaki ve dini bir tonla sunulmuştur.
İnternet ise haber alma bağlamında ilk sırada yer alsa da, dizi ve spor ve eğlence içerikleri toplamda
internetin kullanma platformu olarak göze çarpmaktadır.
17
25
18
21
17
14
38
32
11
8
0% 50% 100%
Mart'18
Şubat'15
Bir bilgiye ihtiyaç duyduğumda ilk bakacağım yer internettir.
Kesinlikle yanlış Yanlış Ne doğru ne 'Yanlış Doğru Kesinlikle doğru
38
30
22
20
19
24
15
15
6
11
2018
2008
Piyasaya teknolojik ürünlerin çıkmasını takip ederim.
Hiçbir zaman Nadiren Bazen Sık sık Her zaman
16
4
4
4
4
4
5
9
12
39
16
4
3
2
1
7
5
12
15
36
0 20 40
Hiçbir şey / Cevap yok
Tablet
Diğer
Akıllı telefon
Bilgisayar, telefon gereci
Bilgisayar
Küçük ev aletleri
Televizyon
Beyaz eşya
Cep telefonu
Teknolojik ürün olarak en son ne satın aldınız?*açık uçlu soruldu
2015
2018
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 10 / 72
Yeni teknolojileri yaygın olarak kullanırken medya teknolojilerinin içeriklerine karşı endişeli hatta
öfkeli kitleleri kuramsal olarak nasıl anlamlandırabiliriz? Bu bağlamda ahlaki panik (moral
panic) kuramının açıklayıcı olduğu görülebilir. Ahlaki panik kavramı kişi, grup ya da
durumların özellikle ana akım medya ve politik yetke tarafından toplumun ortak değer ve
çıkarlarına tehdit olarak gösterilmesine işaret etmektedir (Cohen, 1972). Özellikle geleneksel
medya bu ahlaki paniği yani endişeyi toplumun geneline nüfuz ettirmede başat bir rol
üstlenmektedir. Baskın siyasal söylemdeki sosyal medya karşıtlığının on yıl boyunca farklı
bağlamlarda vurgulandığı düşünüldüğünde toplumsal algı daha net görülecektir.1 Sosyal
medya bu kuram çerçevesinde düşmanlaştırılmakta ve toplumsal çürümenin, politik olarak
ülkenin karışmasının sorumlusu olarak sunulmaktadır. Sistematik olarak bu mesajın
tekrarlanması ve normalleştirilmesi internet ve sosyal medya algısını kaçınılmaz olarak
olumsuza doğru yöneltmektedir. 2014, 2016 ve 2018 yıllarında sosyal medyanın toplumun
“başbelası” olarak algılanma oranının artması da bu argümanı desteklemektedir.
1 Siyasal söylemi tek başına biçimlendiren 2003-2014 arası Başbakan ve 2014 yılından beri Cumhurbaşkanı
olan Recep Tayyip Erdoğan’ın sosyal medya üzerine farklı dönemlerde söyledikleri:
“Twitter mivitır hepsinin kökünü kazıyacağız. Efendim işte uluslararası camia şöyle der, böyle der, hiç beni ilgi-
lendirmiyor. Türkiye Cumhuriyeti devletinin gücünü görecekler.” 20.3.2013
“Twitter denilen bir bela var. Sosyal medya denilen şey: Bana göre toplumun baş belası.” 2.6.2013
“Bu milleti Youtube’a Facebook’a yediremeyiz. Atılması gereken adım neyse biz bu adımı en kesin hatlarla
atacağız. Kapatılmaları da dahil”. 6.4.2014
"Biliyorsunuz ben bu sosyal medyaya karşıyım. Bundan dolayı da bana çok saldırı da oldu. Ben bu Twitter'a filan
hepsine karşıyım ve bunları paylaşmıyorum. Kendim de kullanmıyorum.” 2.7.2016
“İnternetin, özellikle de sosyal medyanın kültürümüzü adeta yiyip bitirmesine göz yumamayız”. 3.3.2017
“Ne yazık ki denetimsiz ve alabildiğine serbest bir alan olan sosyal medya, son yıllarda bu operasyon-
ların ana mecrası haline gelmiştir". 15.4.2018
3
3
3
4
4
5
9
10
14
15
25
30
0 20 40 60 80
Yeme-İçme
Çizgi Film / Çocuk
Dini içerikler
Müzik / Eğlence / Magazin
Siyaset / Tartışma
Kadın Programları
Komedi, güldürü
Yarışmalar
Belgesel
Spor
Diziler
Haberler
İnternetten hangi içerikleri takip ediyorsunuz? (Mart 2018)
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 11 / 72
Televizyon Haberlerine Güven
Dünyanın gelişmiş ülkelerinde de habere olan güvenin son yıllarda irtifa kaybettiğini ve sahte haber
(“fake news”) ile mücadelenin hız kazandığını düşünürsek (Newman 2018: 17; Yanatma
2018: 21), Türkiye’de on yıl boyunca haber medyasına güvenin geldiği noktayı görmek önem
taşımaktadır. 2018 bulgularında haber almak için en yüksek oranda (yüzde 72.3) televizyona
güvenilmesi, internet haber sitelerine güvenin yüzde 14,7 ve sosyal medyanın yüzde 5,8’de
kalması ülkede hâlâ ana akım haber mecralarının baskın olduğunu vurgulamaktadır. 2015
yılındaki bulguları ile kıyaslandığında haber kaynağı olarak televizyona olan güven yüzde
70,1’den yüzde 72,3’e artmış, gazeteye olan oran yüzde 10,5’tan yüzde 7,2’ye düşmüştür.
16,4 30,8 25,7 20,3 6,8
0% 50% 100%
Twitter, Facebook gibi sosyal ağlar tüm toplumların başbelasıdır.
(Nisan 2014)
Kesinlikle yanlış Yanlış Ne doğru ne yanlış Doğru Kesinlikle doğru
18
27
13
12
14
11
11
11
17
12
29
27
% 0 % 50 % 100
NİSAN'18
NİSAN'16
Twitter, Facebook gibi sosyal ağlar tüm toplumların baş belasıdır.
Kesinlikle katılmıyorum Katılmıyorum Kısmen katılmıyorum
Kısmen katılıyorum Katılıyorum Kesinlikle katılıyorum
3 3 16 35 43Nisan'08
Haberleri televizyondan takip ederim.
Hicbirzaman Nadiren Bazen Sıksık Herzaman
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 12 / 72
72
70
7
11
15
13
6
7
0% 50% 100%
Mart'18
Şubat'15
Haber için hangi kaynağa güvenirsiniz?
Televizyon Gazete İnternet siteleri Sosyal medya
0
0
2
2
2
2
2
3
4
5
7
8
13
15
16
20
0 20 40
Haberleri TV’den takip etmiyorum.
Ulusal
Halk TV
Habertürk
CNN Türk
Kanal 7
NTV
STAR
Diğer kanallar
Show TV
Kanal D
AHaber
TRT
ATV
İzlemiyor
Fox TV
Haber seyrettiği TV kanalı (2018)
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 13 / 72
2018 Hayat Tarzları araştırmasındaki bulgular bize medya tüketicilerinin haber kaynağı için hangi
televizyon kanallarını tercih ettiklerini gösterirken diğer haber mecralarıyla ilişkilerini de
sergilemektedir. Örneğin Kanal 7, A Haber, TRT ve ATV gibi iktidara yakın kanalları tüketenler
haber kaynağı olarak sosyal medya ve internete başvurmamakta ve dünya algısını sadece bu
kanalların haber ve bilgi akışıyla biçimlendirmektedir. Haberlerini televizyondan almayanların
daha çeşitli bir mecra kullanımına başvurdukları da görünmektedir. Bu grafik bile toplumdaki
medya tüketim pratiklerinin siyasal görüş bağlamında ne derece ayrıştığını ortaya
koymaktadır. KONDA’nın “hayat tarzı kümeleri” olarak araştırmalarda temel olarak aldığı üçlü
toplumsal katman olan “modern, geleneksel muhafazakâr ve dindar muhafazakâr” ayrımı
özellikle televizyon haber tüketiminde kendini göstermektedir. A Haber ve ATV ile FOX TV ve
Halk TV izleyicilerindeki tercih kutuplaşması net olarak görünürken NTV ve CNN Türk’teki
değişim ise çarpıcıdır. Bu kırılımların benzerini parti tercihlerinde de görmekteyiz.
26
30
58
65
66
71
75
77
78
79
79
80
86
87
90
96
11
10
19
15
6
9
5
12
8
5
8
7
5
4
3
4
45
40
11
20
22
14
16
8
10
11
10
8
6
7
7
0
19
20
11
6
6
4
3
3
6
3
4
3
2
0
0
%0 %50 %100
İzlemiyorum
Haberleri TV’den takip etmiyorum.
Halk TV
Ulusal Kanal
CNN Türk
Fox TV
NTV
Haber Türk
Star TV
Show TV
Kanal D
Diğer kanallar
ATV
TRT
A Haber
Kanal 7
Haber için hangi kaynağa güvenirsiniz? / Haber seyrettiği TV kanalına
göre (Mart'18)
Televizyon Gazete İnternet siteleri Sosyal medya
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 14 / 72
10
11
8
47
46
47
43
46
%0 %50 %100
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
A Haber izleyenlerin hayat tarzları
Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar
23
21
18
14
14
12
12
12
50
51
49
50
50
48
49
50
27
28
33
36
36
39
39
38
%0 %50 %100
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
ATV izleyenlerin hayat tarzları
Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar
22
26
29
38
41
43
45
43
50
47
48
46
45
43
43
44
28
27
23
16
14
14
12
13
%0 %50 %100
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Fox TV izleyenlerin hayat tarzları
Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar
71
52
64
61
61
67
63
26
37
32
34
34
27
34
3
12
4
4
5
6
3
%0 %50 %100
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Halk TV izleyenlerin hayat tarzları
Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 15 / 72
Televizyon kanallarına güven ile bir bilgiye ihtiyaç duyulduğunda ilk bakılacak yerin internet olması
halini birlikte ölçümlediğimizde siyasal kutuplaşmanın sağlamasını da yapmış olmaktayız. Bu
durum bizi “yankı odası” kavramına yönlendirmektedir.
53
55
51
54
52
47
45
37
35
38
38
36
39
41
44
46
12
6
11
11
9
12
11
17
%0 %50 %100
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
CNN Türk izleyenlerin hayat tarzları
Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar
52
40
43
39
36
35
34
28
39
44
45
44
48
49
51
52
9
16
12
17
16
16
15
20
%0 %50 %100
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
NTV izleyenlerin hayat tarzları
Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 16 / 72
TRT, ATV ve A Haber izleyicileri: Ak Parti seçmenlerinin yüzde 20’si haberleri TRT’den, yüzde 20’si
ATV’den ve yüzde 15’i de A Haber’den izlemektedir.
Parti tercihine göre haber için TV kanalı tercihi (Ocak’18)
3,5
3,8
2,1
2,8
2,9
2,9
2,9
3,0
3,0
3,1
3,1
3,2
3,2
3,2
3,2
3,3
1 3 5
İzlemiyorum
Haberleri TV’den takip etmiyorum.
Kanal 7
TRT
ATV
A Haber
Halk TV
Diğer kanallar
Show TV
Kanal D
Star TV
Ulusal Kanal
Haber Türk
NTV
Fox TV
CNN Türk
< Yanlış Doğru >
Bir bilgiye ihtiyaç duyduğumda ilk bakacağım yer internettir. / Haber
seyrettiği TV kanalına göre (Mart'18)
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 17 / 72
Toplumun farklı demografik kümelerinin aralarındaki ilişkiyi incelemenin bir yolu Çoklu Mütekabiliyet
Analizi (Multiple Correspondence Analysis). Bu analiz varolan her değişkenin (demografik
kümeler, yaş, eğitim vb.) diğer tüm değişkenlerle ilişkisine bakarak, aralarındaki ilişkinin
yakınlık ve uzaklığına göre 2 boyutlu bir düzleme yerleştirilmesine olanak veriyor.
Bu yöntemle Ocak’18 Barometresi’nin demografik değişkenlerini analiz ettiğimizde ortaya çıkan ve
toplumun topografik haritası adını verdiğimiz tabloda x-y eksenleri üzerine yerleştirilmiş
demografik kümeleri yer almaktadır. Yukarıdan aşağıya doğru okuma yapıldığında, eğitim
durumu ve gelirin azaldığını, yaş ve dindarlığın arttığını, örtünme durumunun örtünmeyenden
çarşaf, peçe kullanana doğru ilerlediği gözlemlenir. Dikey ekseni, kişilerin sosyo-ekonomik
statüsünün, yatay ekseni ise etnik kökeni ve siyasi tercihlerinin şekillendirdiğini belirtmek
mümkündür.
Toplumun topografik haritası (Ocak’18)
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 18 / 72
Tabii unutmamak gerekir ki tabloda yer alan konumlar kümelerin kesin ve sabit konumları değil,
kümeyi oluşturan tüm bileşenlerin ağırlık merkezidir. Örnek olarak geliri 5001 TL veya üzeri
olan tüm kişiler üniversite eğitimli, Modern ve inançlı kategorisinde değildir. Tüm
değişkenlere bir arada bakıldığında yüksek gelirliler yüksek eğitimlilere, Modernlere veya
daha düşük dindarlık seviyesindekilere toplumun diğer bileşenlerinden daha yakın
durmaktadır.
Tüm bu demografik veriler ışığında aynı analize en çok izlediği, haberleri takip ettiği ve asla
güvenmediği televizyon kanallarını ekleyerek aşağıdaki grafikte gösterildiği gibi toplumun
hangi kesimlerinin hangi kanallara yakın durduğunu görebiliriz.
FOX TV, CNN Türk ve Halk TV’den haber izlemeyi tercih edenler TRT ve ATV haberlerine; TRT ve ATV
izleyenler ise FOX, CNN Türk ve Halk TV haberlerine güvenmemektedir.
Toplumun topografik haritasında kanal tercihleri (Ocak’18)
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 19 / 72
Kapalı bir Dünya Algısı ve Yankı Fanusları
Yankı Fanusu ya da Yankı Odası (Echo Chamber) kavramı özellikle sosyal medya çağının bir olgusu
olsa da Türkiye’de haber alma sürecinde televizyonun baskın olması üzerinden yeniden
tanımlanabilmektir. Yukarıda belirtildiği gibi araştırma bulguları ışığında sadece kendi dünya
görüşünü, siyasal tercihini ve inandığı fikirleri destekleyen televizyon kanallarını izleyen
medya tüketicileri görmekteyiz. Kısacası sadece kendi söylediğinin yankısını dinlemekten
öteye geçemeyen, karşıt görüşten haberdar olmayan ve belki de olmak istemeyen kitlelerin
yarattığı yankı odaları bunlar. Fikir çeşitliliğine karşı bu körleşme hali anlayış, empati ve karşı
görüşü dinleyip makul ve sağduyulu bir sonuca varma noktasını imkansız kılmaktadır. Bu
algısal yanılsama toplumda siyasal kutuplaşmaya yol açmakta, karşı tarafa karşı öfke ve
husumet yaratmakta ve tek tip bir siyasal anlatıyı kabullenmeyi getirmektedir. Bu düşünsel
model, farklı seçmen kitlelerinin izledikleri televizyon kanallarındaki keskin ayrımla
örtüşmektedir. İdeolojik yarılma, farklı hayat tarzları kümelerinin medya tüketiminde de
kendini net bir biçimde ele vermektedir.
Televizyon haber tüketiminin yanısıra günlük yazılı basına olan güven yüzde 7,2’dir. Gazetelerin
tirajının düşüklüğü ve gazetelere olan güvenin de iyice azaldığı diğer bulgularla da
desteklenmektedir. 2018 araştırma bulguları katılımcıların yüzde 73,9’unun gazete
okumadığını göstermekte, okunan gazeteler ise toplumdaki ideolojik yarılma ve siyasal
kutuplaşma ile paralellik göstermektedir. Sözcü (yüzde 4,5), Posta (yüzde 4,3) ve Sabah
(yüzde 3,5) geri kalan yüzde 26,1’lik dilimde yerlerini almaktadır.
0,1
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,5
0,5
0,5
0,7
0,8
1,1
1,2
1,3
2,5
3,2
3,5
4,3
4,5
73,9
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Aydınlık
Vatan
Güneş
Star
Birgün
Akit
Akşam
Takvim
Yeni Şafak
Türkiye
Spor gazeteleri
Habertürk
Milliyet
Cumhuriyet
Diğer
Hürriyet
Sabah
Posta
Sözcü
Okumuyor
Hangi gazeteyi okuyorsunuz?
Mart'18
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 20 / 72
Benzer bir eğilim televizyon kanallarında da görülmektedir. FOX TV (yüzde 19,7), ATV (yüzde 14,6) ve
TRT (yüzde 13,1) haber kaynağı olarak gösterilen televizyon kanallarıdır. Sadece yüzde 15,8
televizyon izlemediğini, yüzde 0,2 ise haberleri televizyondan almadığını iletmiştir. 2015
yılında yapılmış olan Hayat Tarzları araştırması bulgularında hangi televizyon kanallarına
güvenildiği sorulduğunda benzer bulgulara rastlanmıştır. Sosyal medya güvenirlilik
bağlamında az da olsa değer yitirmiştir (yüzde 6,7’den yüzde 5,8’e).
Medya kullanımı ve bilgiye ihtiyaç duyulan ilk mecranın internet olması eğitim düzeyiyle bağlantılıdır.
Üniversite eğitimiyle birlikte televizyona güven düşmekte ve internet kullanımı artmaktadır.
Televizyon Toplumu Olma Halimiz ve Değişen Algılar
2018 verilerine göre de kitle iletişim araçlarının kullanımında dikkat çeken ilk temel nokta
televizyonun halen hayatlarımızda baskın bir rol oynadığıdır.
Haber alma anlamında en çok güven duyulan mecra olmasının ötesinde kültürel bir iklim olarak da
televizyonun evlerin hâlâ başköşesinde olduğu gerçeği KONDA bulgularıyla birlikte Radyo ve
Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) 2018 Televizyon İzleme Alışkanlıkları Araştırmasında da
görülebilmektedir.2 Söz konusu araştırmada günlük ortalama televizyon izleme süresi 3 saat
34 dakika olarak belirtilmekte, hafta sonu bu ortalama 3 saat 45 dakikaya çıkmaktadır. Bu
araştırmaya katılanların yüzde 40,9’u televizyon izlerken yemek yediklerini belirtmişlerdir.
Radyo Televizyon Yayıncıları Meslek Birliği’nin (RATEM) hazırladığı 2018 Türkiye Radyo Televizyon
Yayıncılığı Sektör Raporunda ise bu süreyi 5 saat 30 dakika olarak göstermektedir. TÜİK
2017 rakamları bu süreyi ortalama günde 6 saate kadar çıkarmaktadır. Farklı araştırmaların
ortak noktası televizyonun hâlâ Türkiye’de hanelerde son derece etkili bir haber ve eğlence
kaynağı olduğudur. Beklendiği üzere tüm bu çalışmalarda eğitim düzeyi yükseldikçe ve yaş
ortalaması gençleştikçe bu süre düşmektedir.
2https://www.rtuk.gov.tr/assets/Icerik/AltSiteler/televizyonizlemeegilimleriarastirmasi2018.pdf
5
6
27
17
7
13
24
18
16
18
16
17
53
49
27
38
19
14
6
11
0% 50% 100%
Üniversite
Lise
Lise altı
Türkiye
Bir bilgiye ihtiyaç duyduğumda ilk bakacağım yer internettir. (Nisan'18)
Kesinlikle yanlış Yanlış Ne doğru ne yanlış Doğru Kesinlikle doğru
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 21 / 72
Televizyonda farklı içerik tüketimi bağlamında kadın ve erkek izleyiciler arasında fark görülmektedir.
Haber tüketimi erkeklerde daha fazlayken, dizi izleme alışkanlığı kadınlar arasında daha
yaygın görünmektedir.
13
11
23
24
22
22
14
15
10
12
14
15
4
2
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Şubat'15
Nisan'08
Günde ortalama kaç saat televizyon seyrediyorsunuz?
1 saat 2 saat 3 saat 4 saat 5 saat 6+ saat Seyretmiyor Cevap yok
1
6
3
5
6
8
9
10
11
11
15
19
49
62
0 40 80
Televizyonum yok.
TV var ama ben izlemiyorum.
Yeme-İçme
Çizgi Film / Çocuk
Dini içerikler
Müzik / Eğlence / Magazin
Komedi, güldürü
Siyaset / Tartışma
Yarışmalar
Kadın Programları
Belgesel
Spor
Diziler
Haberler
Televizyonda ne tür içerikteki programlar izliyorsunuz? (Mart'18)
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 22 / 72
Yetiştirme Kuramı Üzerinden Değişen Dünya Algımız
Yetiştirme kuramı (Cultivation Theory) ABD’de televizyonun en yoğun olarak tüketilmeye başlandığı
yıllarda yani 1960’ların sonunda başlayan en özgün eleştirel kitle iletişim teorilerinden biridir.
George Gerbner ve ekibinin “Kültürel Göstergeler Projesi” (Cultural Indicators Project) adıyla
yola çıktığı ve televizyon izlemenin toplumsal algıları nasıl yavaş yavaş biçimlendirdiği üzerine
kuramsal bir çerçevedir. Argümanın temelinde televizyonun bir hikaye anlatıcısı olması yatar.
Artık çocuklarımız dünyayı televizyonun sarıp sarmaladığı bir ortama doğmakta ve dünyayı
onun anlatılarıyla algılamakta ve biçimlendirmektedir. Televizyon artık oturma odalarının baş
köşesindedir ve bize özellikle popüler kültür temsiliyetleriyle “reel” dünyayı nasıl
anlamlandırmamız gerektiğini söylemektedir.
Gerbner ve arkadaşlarına göre televizyon, görece durağan ve ortak imgeleri insanların zihnine
ekmektedir. En çok izlenilen zaman kuşağındaki (prime-time) diziler, televizyon izleyicileri
tarafından uzun zaman süresince düzenli olarak takip edilmektedir. Kurgu anlatılara sahip
olan bu televizyon programları bir “televizyon dünyası” (television world) yaratmaktadır
(Gerbner vd., 1973, 1986 ve 1994). Biz buna haber programlarının anlatılarını da
ekleyebiliriz. Televizyon dünyası, her ne kadar olguları temsiliyetler üzerinden sunduğunu
iddia etse de “objektif gerçekliği” sunmaktan uzaktır. Bu kurama göre televizyon çoğunlukla
egemen söylem ve baskın değerleri dayatmaktadır (Shanahan ve Morgan, 1999).
Yetiştirme Kuramı, az (günde ortalama 0-4 saat) ve çok (4 saat ve üstü) televizyon seyredenler
arasındaki verilerin “farklılığında” ortaya çıkar. Çok seyredenler televizyonun “sembolik
çevre”sine (symbolic environment) daha çok maruz kalmakta ve bu “sembolik çevre” giderek
6
8
7
10
9
4
14
22
10
3
66
53
1
2
5
5
9
15
8
1
19
35
33
71
0 40 80
Yeme-İçme
Çizgi Film / Çocuk
Dini içerikler
Müzik / Eğlence / Magazin
Komedi, güldürü
Siyaset / Tartışma
Yarışmalar
Kadın Programları
Belgesel
Spor
Diziler
Haberler
Televizyonda ne tür içerikteki programlar izliyorsunuz? (Mart'18)
Erkek
Kadın
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 23 / 72
gerçek önceliklerin yerini almaktadır. Türkiye’deki televizyon izleme süreleri, Türkiye
toplumunu rahatlıkla “çok seyredenler” (heavy viewer) sınıflandırmasına dahil etmektedir.
Dünya/yaşam anlamlandırmasında televizyonu çok seyredenler (heavy viewer) ile az seyredenler
(light viewer) arasında ortaya çıkan “sistematik farklılıklar” dünyayı algılamada göze
çarpmaktadır. Çok fazla televizyon izleyenler yaşama ilişkin bilgi, değer ve imgeleri
televizyonda anlatılan hikâyelerdeki gibi içselleştirmekte ve norm kabul etmektedir. Bu
nedenle televizyon hem sosyalleşmenin biricik aracı hem de kitleselliği ortaya çıkarması
nedeniyle kişilerin dünya algılarının homojenleşmesinin başat enstrümanıdır (Signorielli ve
Morgan, 1990: 123).
Dünyanın gerçekliğinden kopan izleyici, televizyondan yayılan kurgusallığı giderek bir gerçeklik olarak
algılamaya başlar (Gerbner, 1996: 2). Kaldı ki, televizyondan yayılan bu kurgu hikayeler
(fantezi/ler) gerçeklikten ayırt edilmesi imkansız biçimde sunulmaktadır. İzleyici açısından
“yetiştirme” gerçekleştikçe, dünyaya ilişkin kaygılar artar (“kötü dünya sendromu”). Bu süreç
son derece yavaş, aşama aşama meydana gelir. Gerçekler, yerine göre eğilip bükülür,
deforme edilir ya da flulaşır (Signorielli ve Morgan, 1990; 1996). Bu, televizyon izleyicisini
basit bir etkileme değil, dönüştürme sürecidir (Morgan, Shanahan ve Signorielli, 2012: 2)
Yararlanılan farklı araştırmaların bulguları ve toplum olarak 10 yıllık medya serüvenimiz yetiştirme
kuramı çerçevesinde irdelenmeye uygun görünmektedir. Türkiye’de algılar elbette ki ABD’den
farklı biçimlerde değişip evrilmekte ve medya mecralarını tüketen gruplarda farklılık
göstermektedir. Örneğin televizyon gerek popüler kültür anlatıları gerekse haber söyleminde
yarattığı yankı odalarıyla bir iyimserlik yaratmaktadır. Sosyal medya tüketicileri bireysel
yaşamlarına ve ülkenin geleceğine ilişkin çok daha karamsarken televizyon izleyicilerinde
bunun tam aksi görülmektedir. Televizyon izleyenler için farklı endişeler söz konusu
olmaktadır. Örneğin özgürlüklerinin kısıtlanmasından değil “Türkiye’nin bölünmesinden”
daha fazla korktukları göze çarpmaktadır. Milliyetçi kaygılar sosyal medya ve internet
kullanıcılarınkinden daha fazladır.
Kurgu metinlerde yani diziler gibi çok tüketilen popüler kültür anlatılarında “toplumsal sorunların ele
alması” ve izleyicinin “kendi kültürünü yansıtıyor olması” önem kazanmaktadır. Bu dikkate
değer bir bulgudur çünkü dizilerde gerçekliğe yakınlığın izleyici için önemli bir ölçüt olduğu
görülmekte ve zaman içinde gerçekliğe yakın “televizyon dünyası” algıların değişimini
(cultivation differential) daha da hızlandırmaktadır. İzleyicinin televizyondaki dizilerde en
fazla “hikaye”ye ve “verilen mesaja” önem vermesi de bu yetiştirme (cultivation) sürecinin
önemini ortaya koymaktadır.
Televizyon izleme pratikleri de en az yaydığı içerik kadar yetiştirme kuramının bir parçasıdır.
Televizyon ev mekanındaki yeri ve doldurduğu fiziksel alanla da toplumsal bir ortam
yaratmaktadır. Televizyon bir araç olarak bir yaşama alanı oluşturmakta, arka planda bir ses
yaratmakta ve kitleler için olmazsa olmaz bir mecraya dönüşmektedir. Bulgular bize özellikle
dizi izlerken seyircilerin farklı ev işlerini de yaptıklarını göstermektedir.
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 24 / 72
2,7
3,0
2,8
3,1
3,1
3,2
3,1
3,3
2,3
2,6
2,6
3,0
2,6
2,9
2,9
3,2
1 3 5
Sosyal medya
İnternet siteleri
Gazete
Televizyon
<< Yanlış Doğru >>
Algı ve beklentiler / Haber için hangi kaynağa güvendiğine göre
( Mart'18)
Türkiye’de genel hayat şartları 5 yıl sonra daha iyi olacak.
Türkiye’de genel hayat şartları son 5 yılda iyiye gitti.
Benim hayat şartlarım 5 yıl sonra daha iyi olacak.
Benim hayat şartlarım son 5 yılda iyiye gitti.
4,1
4,0
3,8
3,6
3,8
3,9
3,9
3,9
1 3 5
Sosyal medya
İnternet siteleri
Gazete
Televizyon
<< Yanlış Doğru >>
Korkular / Haber için hangi kaynağa güvendiğine göre (Mart'18)
Türkiye'nin bölünmesinden korkuyorum. Özgürlüğümün kısıtlanmasından korkuyorum.
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 25 / 72
18
16
13
15
12
13
8
8
5
5
4
40
37
38
35
34
29
16
15
17
13
10
20
22
21
21
20
22
19
17
15
15
12
18
21
23
24
29
29
42
42
47
54
54
4
4
5
5
5
6
14
18
16
13
19
0% 50% 100%
Dizide anlatılan hayatı yaşamak istiyor olmam
Dizinin geçtiği yerin benim için çok önemli olması
Dizide anlatılan hayat benim hayatıma benzemesi
Dizide olanlar geçmişimle ilgili anılarımı
canlandırması
Sürekli izlediğim kanalda yayınlanması
Etrafımdaki herkesin seyretmesi
Kendi kültürümüzü yansıtması
Toplumsal sorunları ele alması
Dizide çok beğendiğim bir oyuncu olması
Çok kaliteli çekimi, sahneleri, yapımı olması
Dizide anlatılan karakterleri beğeniyor olmam
En çok izlediğiniz diziyi seçmenizde bunlar ne kadar önemlidir? (Ocak'18)
Çok önemsiz Önemsiz Ne önemli ne önemsiz Önemli Çok önemli
15
1
1
1
1
2
8
11
13
46
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
Dizi izlemiyorum.
Mekanları
Yayın günü
Hakkında konuşuluyor olması
Yayınlandığı kanal
Dini, kültürel yanı
Karakterleri
Oyuncu kadrosu
Verdiği mesaj
Hikayesi
Bir diziyi tercih ederken en çok hangisine dikkat edersiniz? (Ocak'18)
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 26 / 72
17 21 43 10 8 5 2
0% 50% 100%
Dizi izlerken ne yapar? (Ocak'18)
Dizi izlemiyorum. Hiçbir şey yapmam, sadece dizimi izlerim.
Bir şeyler yiyip, içerim. Bilgisayar, tablet veya telefonla ilgilenirim.
El işi Ev işleri
Diğer
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 27 / 72
3. SON 10 YILDA SOSYAL MEDYA KULLANIMI Televizyon, toplumsal algıları biçimlendirip, ideolojik yarılmayı perçinlerken görsel ve yazılı haber
medyasına olan güvensizlik son on yılda sosyal medyanın yükselişini de kaçınılmaz
kılmaktadır. Sosyal medya kullanımına ilişkin veriler 2011 yılından itibaren en azından belirli
bir kitlenin habercilikte farklı sesleri arayışına karşılık gelmeye başladığını görüyoruz.
Kullanıcı sayısından çok kamuoyunu biçimlendiren tartışmaların sosyal medya
mecralarından çıkması da tesadüfi değildir. İfade özgürlüğü alanının kısıtlanmasıyla ana akım
medya kuruluşlarında çalışması mümkün olmayan yetkin ve nitelikli gazetecilerin habercilik
reflekslerini sosyal medyaya taşımaları da bu anlamda etkili olmuştur. Yalan ve gerçeğin,
manipülasyon ve tanıklığın iç içe geçebildiği sosyal medya ortamının eleştirel analizi anlamlı
olsa da Twitter, Instagram, YouTube, Facebook, WhatsApp’ın son dönem haber evreninde
kalıcı birer aktör olduğu açıktır.
0
25
50
75
100
0
25
50
75
100
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 28 / 72
0
25
50
75
100
0
25
50
75
100
Youtube
0
25
50
75
100
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 29 / 72
4. SONUÇ Bu çalışmanın ilk ayağı, farklı araştırmaların bulgularından yararlanarak Türkiye’nin 2008-2018
arasındaki 10 yıllık medya kullanımının izini sürmekten oluşmaktadır. İkinci ayağı ise bir kitle
iletişim kuramı olan Yetiştirme Teorisi üzerinden Türkiye’deki yoğun televizyon kullanımının
kitlelerin algılarının evrilmesinde yeri olup olmadığı üzerine bir analizdir. Türkiye’nin 2008-
2018 arasındaki süreçte farklı medya mecralarıyla kurduğu ilişkide televizyonun hâlâ başat
bir rol oynadığı görülmektedir. Haber alma bağlamına günlük yazılı basına olan güven yıllar
içinde irtifa kaybederken televizyon 2018 yılına gelindiğinde de halen en fazla tüketilen ve
güvenilen mecradır. Sosyal medya kullanımı eğitim düzeyiyle ve kentleşmeyle doğru orantılı
bir artış gösterse de sanal ortama hâlâ belli bir mesafeyle yaklaşılmakta, sıklıkla internet ve
yeni teknolojileri şeytanlaştırma eğilimi göze çarpmaktadır. İnternet en fazla bankacılık
alanında hızla yaygınlaşmış olsa da özellikle siyasal söyleme paralellik gösteren internetin
topluma zarar veren bir mecra olduğu algısının yaygın olduğu görülmektedir.
Farklı televizyon kanal tercihleri bize siyasal ayrışmanın ve kutuplaşmanın en kristalize olmuş halini
sunmaktadır. Gerek haber gerekse eğlence içeriklerinde ideolojik yarılma derhal kendini belli
etmektedir. Özellikle siyasal parti çizgisinde tüketilen televizyon haberleri kitlelerin sadece
kendi seslerini duydukları kapalı bir dünya algısına yol açmaktadır. Bu bağlamda sosyal
medyanın medya çalışmaları literatürüne kazandırdığı yankı fanusları (echo chambers)
tartışmalarını Türkiye’de televizyona uyarlamak mümkün görünmektedir. Kişiler gittikçe
gerçeklikten kopmakta, kendi sesinin adeta yankısını dinlemekte ve sonuç olarak dünya
algısını da bu kapalı evrende kurmaktadır.
Televizyon önünde geçirilen saatlerin uzunluğu Türk izleyicisini adeta 1970’lerin Amerikan izleyici
profiline yaklaştırmaktadır. Dünya algıları haberler kadar popüler kültür anlatılarına (özellikle
dizilere) uzun süre maruz kalmanın sonucu olarak değişim göstermekte, kimi zaman daha
milliyetçi, ülkeye dair endişe ve korkularla dolu ancak bireysel olarak iyimser bir hal
alabilmektedir. Elimizdeki bu bulgular Amerikan toplumu üzerine 1970-2000’ler arasında
yapılan televizyon odaklı eleştirel modelle yani Yetiştirme Kuramı (Cultivation Theory) ile
uyum sağlamaktadır.
İnternet ve sosyal medya kullanımının habercilik ve bilgi akışı anlamında 2011 yılından bu yana
keskin bir yükselişe geçtiğini görmekteyiz. 2011 yılında Türkiye genelinde her 10 kişiden
ancak 4’ü internet kullanırken bugün bu rakam her 10 kişiden 8’idir. Farklı sosyal medya
mecraları kısılan muhalif seslerin ve ötelenen toplumsal ve siyasal kimliklerin temsiliyeti için
gittikçe önem kazanmaktadır. Habercilik alanında açılan bireysel YouTube kanalları, farklı iş
modelleri deneyerek ana akım medyaya alternatif üretmeye çalışan bağımsız haber ve analiz
platformları, anlık sanal haberleşme ağları Türkiye’nin medya evrenine çeşitlilik ve derinlik
getirmektedir.
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 30 / 72
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 31 / 72
5. KAYNAKÇA Adaklı, Gülseren. Türkiye’de Medya Endüstrisi. Ankara: Ütopya Yayınları, 2006.
Cohen, S. 1972. Folk Devils and Moral Panics: The Creation of the Mods and Rockers. London:
MacGibbon and Key Ltd.
Gerbner, George (1973). “Cultural Indicators: The Third Voice”, içinde Communication Technology
and Social Policy, Ed. George Gerbner vd., John Wiley and Sons: 555-73.
Gerbner, George ve Lary Gross 1976. Living with Television: The Violence Profile”, Journal of
Communication, 26(2): 173-99
Gerbner, George 1990. “Epilogue: Advancing on the Path of Righteouness (Maybe)”, içinde
Cultivation Analysis: New Directions in Media Effects Research, Ed. Nancy Signorielli ve
Michael Morgan, Sage Publication: 249-62.
Gerbner, George 1996. “The Hidden Side of Television Violence”, içinde Invisible Crisis, Ed. Herbert
Schiller vd., Colorado Westview Press: 27-34.
Gerbner, George 1996. “Foreword: Invasion of The Story Sellers”, Roy F. Fox. Harvesting Minds: How
TV Commercials Control Kids, Westport: Praeger, ix-xiii.
Gerbner, George 2000. “Cultivation Analysis: An Overview”, Mass Communication & Society. 1: 3-12.
Media Ownership Monitor 2016. Bianet ve Sınır Tanımayan Gazeteciler Raporu. https://turkey.mom-
rsf.org/fileadmin/rogmom/output/turkey.mom-rsf.org/turkey.mom-rsf.org-tr.pdf
Morgan, Michael ve Nancy Signorielli 1990. “Cultivation Analysis: Conceptualization and
Methodology”, içinde Cultivation Analysis: New Directions in Media Effects Research, Ed.
Nancy Signorielli ve Michael Morgan, Sage Publication: 13-34.
Morgan, Michael, James Shanahan ve Nancy Signorielli 2012. Living with Television Now. Advances
in Cultivation Theory & Research, Peter Lang.
Newman, N. 2018a. ‘Executive Summary and Key Findings’, in Reuters Institute Digital News Report
2018. Oxford: Reuters Institute for the Study of Journalism, 8–31.
Shanahan, James ve Michael Morgan 1999. Television and its Viewers Cultivation Theory and
Reseearch, Cambridge University Press.
Signorielli, Nancy ve Michael Morgan 1996. “Cultivation Analysis: Research and Practice”, içinde An
Integrated Approach to Communication Theory and Research, Ed. Michael B. Salven ve D.W.
Staks, Lawrance Earlbaum Associates Publishers: 111-26.
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 32 / 72
Sözeri, Ceren. Türkiye’de Medya İktidar İlişkileri. İstanbul: İstanbul Enstitüsü Yayınları, 2015.
Sözeri, Ceren ve Zeynep Güney. Türkiye’de Medyanın Ekonomi Politiği: Sektör Analizi
http://tesev.org.tr/wp-
content/uploads/2015/11/Turkiyede_Medyanin_Ekonomi_Politigi_Sektor_Analizi.pdf
Tunç, A. Media Ownership and Finances in Turkey: Increasing Concentration and Clientelism. South
East European Media Observatory Report, 2015.
http://mediaobservatory.net/sites/default/files/Media%20Ownership%20and%20Finances%20in%20Tur
key.pdf
Yanatma, S. Reuters Institute Digital News Report 2018 Turkey Supplementary Report. Oxford:
Reuters Institute for the Study of Journalism.
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 33 / 72
6. ARAŞTIRMALARIN KÜNYESİ
Araştırma Türü Saha tarihleri
Gidilen Görüşülen kişi
sayısı İl İlçe Mahalle
Ağustos 2008 Televizyon
araştırması
30 – 31 Ağustos
2008 36 - 573 3437
Nisan 2008 Hayat Tarzları 5 - 6 Nisan
2008 41 328 1116 6482
Ocak 2011 Barometre 8 - 9 Ocak
2011 36 115 154 2728
Nisan 2014 Barometre 12 - 13 Nisan
2014 30 113 149 2621
Şubat 2015 Hayat Tarzları 14 - 15 Şubat
2025 39 284 997 5222
Nisan 2016 Barometre 2 - 3 Nisan
2016 28 96 147 2544
Ocak 2018 Barometre 6 - 7 Ocak
2018 29 116 158 2745
Nisan 2018 Barometre 31 Mart –
1 Nisan 2018 32 110 150 2580
Nisan 2018 Hayat Tarzları 31 Mart –
1 Nisan 2018 36 291 951 5793
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 34 / 72
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 35 / 72
7. EK 1: YILLAR İÇİNDE SOSYAL MEDYA KULLANICI PROFİLLERİ KONDA olarak toplumun sosyal medya ile ilişkisini uzun yıllardır takip ediyoruz. Yaptığımız
araştırmalarda görüştüğümüz kişilere Youtube, Facebook ve Twitter platformlarından
hangilerini kullandıklarını 2011 yılından beri düzenli olarak soruyoruz. Yakın zamanlarda
kullanımı yaygınlaşan WhatsApp ve Instagram’ı da daha sonraki yıllarda araştırmalarımıza
dahil ettik. Bulgular 18 yaş üstü nüfusun sosyal medya kullanımını yansıtıyor.
Sosyal medya kullanım oranları
Yukarıdaki grafikte görüldüğü gibi WhatsApp, Instagram ve YouTube halen en popüler olan ve gittikçe
yaygınlaşan sosyal medyalar. Buna karşılık Facebook belli bir yaygınlığa ulaştıktan sonra
kısmen gerilemiş durumda. Twitter ise hiçbir zaman diğerleri gibi yaygınlaşmamış olan bir
sosyal medya kanalı.
Aşağıda yer verdiğimiz grafiklerde WhatsApp, Instagram, YouTube, Facebook ve Twitter
kullanıcılarının profillerini yaş, eğitim, hayat tarzları ve siyasi tercihlere göre ele alacağız.
Sosyal medya kanallarını kullanan kişilerin profillerinde son 10 yılda ne gibi değişiklikler
olduğunu inceleyeceğiz.
0
25
50
75
100
0
25
50
75
100
0
25
50
75
100
Youtube
0
25
50
75
100
0
25
50
75
100
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 36 / 72
2015 yılından beri incelediğimiz WhatsApp kullanıcı profillerinde öncelikle yaş grubu
demografilerindeki değişim göze çarpıyor. 2015 yılında 18-32 yaş aralığındaki gençlerin
WhatsApp kullanıcıları arasındaki oranı yüzde 57 iken, bugün bu oran yüzde 43’e düşmüş
gözüküyor. Orta yaş grubunda ise çok fazla değişim gerçekleşmese de, yıldan yıla arttığını
görüyoruz. Bugün, her 10 WhatsApp kullanıcısının 4’ü 33-48 yaş aralığında yer alıyor. 49 yaş
ve üzeri yaş grubunda WhatsApp kullanımı ise bugün, 2015’teki oranın iki katına ulaşmış
bulunuyor. Toplumda WhatsApp kullananların yüzde 17’si 49 yaş ve üzeri yaş grubunda yer
alıyor.
WhatsApp kullanıcıları, diğer sosyal medya kanallarında görüldüğü gibi, lise altı eğitime sahip
olanların daha fazla bulunduğu, üniversite mezunlarının daha az bulunduğu bir platform
haline gelmiş bulunuyor. 2015’te yüzde 21 olan lise altı eğitimliler bugün WhatsApp
kullanıcılarının yüzde 35’ini oluşturuyor. 2015’te yüzde 34 orana sahip olan üniversite
mezunları ise bugün WhatsApp kullanıcılarının yüzde 25’lik dilimini oluşturuyor. Lise
mezunlarının oranı ise çok fazla değişmeden her 5 kullanıcının 2’sini teşkil ediyor.
Yaş ve eğitim durumuna göre demografik yapısı değişim gösteren WhatsApp kullanıcılarının hayat
tarzları bakımından son yıllarda aynı kalması araştırmamızın önemli bulgularından birini
oluşturuyor. 2016’dan beri her 10 WhatsApp kullanıcısının 4’ü Modern, 4’ü Geleneksel
Muhafazakâr ve 2’si de Dindar Muhafazakârlardan oluşuyor.
57
56
51
47
43
35
35
37
38
40
8
10
12
15
17
%0 %50 %100
2015
2016
2017
2018
2019
WhatsApp / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
21
31
33
35
35
45
41
40
40
39
34
28
27
25
25
%0 %50 %100
2015
2016
2017
2018
2019
Whatsapp / Eğitim Durumu
Lise altı Lise Üniversite
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 37 / 72
Siyasi eğilimler yıllar içinde seçim dönemi olup olmamasına ve güncel siyasi konjonktüre bağlı olarak
oldukça değişim gösterebilse de sosyal medya kullanıcılarının profilleri hakkında bilgiler
sunuyor. Siyasi tercihlere göre WhatsApp kullanımında Ak Parti ve MHP seçmenlerinin azalma
eğiliminde olduğunu gözlemliyoruz. Bugün WhatsApp kullananların yüzde 31’i olası bir
seçimde Ak Parti’ye, yüzde 7’si ise MHP’ye oy vereceğini söylüyor. CHP seçmeninin WhatsApp
kullanımı ise 2016 yılından bu yana artmış gözüküyor. Her 4 WhatsApp kullanıcısının 1’i olası
bir seçimde CHP’ye oy vereceğini söylüyor.
Yaş gruplarına göre Instagram kullanıcılarının profillerini incelediğimizde, diğer sosyal medya
platformlarında olduğu gibi kullanıcılar arasında genç oranının düştüğünü; orta ve üst yaş
gruplarında yer alan kullanıcıların oranının yükseldiğini görüyoruz. Yine de Instagram kullanıcı
profiline dair bir “yaşlanma” durumunun olmadığını belirtmeliyiz. 2013 yılında her 10
Instagram kullanıcısının 8’i gençlerden oluşuyorken, bugün bu rakam yaklaşık 6 olarak
gözüküyor. Orta yaş grubu ise Instagram kullanıcıları arasında 2013’ten bu yana iki katına
ulaşmış durumda. Bugün Instagram kullananlar arasında orta yaş grubu yüzde 34’lük bir
dilimi oluşturuyor. 49 yaş ve üzerinde olan kullanıcılar ise 2013’te yalnızca yüzde 1’lik kesimi
oluşturuyorken, bugün her 10 kullanıcıdan 1’i bu yaş grubunda yer alıyor.
39
39
38
37
42
43
44
45
19
18
18
18
%0 %50 %100
2016
2017
2018
2019
WhatsApp / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar
24
40
36
34
31
21
16
18
19
26
14
11
9
8
7
7
7
6
5
5
1
6
4
22
17
20
20
18
10
8
8
7
6
%0 %50 %100
2015
2016
2017
2018
2019
WhatsApp / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 38 / 72
Instagram kullanımını eğitim durumuna göre incelediğimizde ise üniversite mezunlarının Instagram
kullanıcıları arasında çok fazla değişmeyen oranlarda yer almaya devam ettiklerini; buna
karşın lise altı düzeyde eğitime sahip olanların oranının epey yükseldiğini, lise düzeyine sahip
olanlarınsa azaldığını saptıyoruz. Lise altı düzeyde eğitime sahip olanların oranı 2013’ten bu
yana yüzde 9’dan yüzde 26’ya yükselmiş gözüküyor.
Instagram kullanıcılarının profilinde hayat tarzlarına göre değişim daha çok yaş gruplarındaki
değişimi andırıyor. Ancak yaş gruplarında olduğunu gibi bir demografik grubun baskınlığından
burada söz etmemiz mümkün değil. 2013 yılında Instagram kullanıcıları arasında hayat
tarzını Modern olarak niteleyenlerin oranı yüzde 73 gibi yüksek bir seviyedeyken bugün bu
oran yüzde 45’e gerilemiş bulunuyor. Geleneksel Muhafazakârların Instagram’daki oranı
yüzde 20’den yüzde 41’e; Dindar Muhafazakârların oranı da yüzde 6’dan yüzde 14’e
yükselmiş gözüküyor. Bugün hayat tarzlarına göre Instagram kullanıcılarının profilinde
Modernler ile Geleneksel Muhafazakârların çok yakın oranlarda yer aldığını belirtmeliyiz.
82
78
66
69
64
60
56
17
19
27
25
29
32
34
1
3
6
5
7
9
9
%0 %50 %100
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Instagram / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
9
12
16
23
26
26
26
57
54
47
46
44
45
43
34
33
37
31
30
29
31
%0 %50 %100
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Instagram / Eğitim Durumu
Lise altı Lise Üniversite
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 39 / 72
Siyasi eğilimlere göre Instagram kullanıcılarının profilinde 2013’ten bu yana Ak Parti’ye eğilimi
olanların iki katına çıkmış olması dikkat çekiyor. CHP’li kullanıcıların oranı ise 2018’e kadar
düşme eğilimi gösterirken, bugün Ak Partili’lerle aynı oranlara ulaşmış bulunuyor. Bugün her
10 Instagram kullanıcısının 3’ü olası bir seçimde Ak Parti’ye, 3’ü de CHP’ye oy vereceğini
söylüyor.
YouTube
Yaş gruplarına göre son 10 yılda dalgalı bir demografik değişim yaşamış olsa da YouTube da giderek
orta ve üst yaş gruplarının daha fazla kullanmaya başladığı bir sosyal medya platformu haline
gelmiş gözüküyor. 2011 yılında YouTube kullananların yüzde 67’si gençlerden oluşuyordu.
Ancak YouTube’da gençlerin oranı 2015 yılına kadar düşme eğilimi göstermiş, 2016 yılında
tekrar yükselse de yine 2019 yılına dek giderek düşmüş ve yüzde 55 seviyesine gelmiş.
Gençlerin YouTube kullanıcıları arasındaki oranının düşmesi, buna karşın orta yaş ve 49 yaş
üzeri gruplarda kullanıcı oranlarının yükselmesine rağmen Facebook’ta göreceğimiz bir
“yaşlanma” durumunun olmadığını da belirtmeliyiz.
73
61
47
45
46
45
20
33
38
40
41
41
6
6
15
15
14
14
%0 %50 %100
2013
2014
2016
2017
2018
2019
Instagram / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar
13
17
22
34
32
31
27
35
45
21
18
20
21
28
13
19
14
12
10
9
8
2
2
6
7
6
5
5
1
6
4
14
12
23
19
21
20
19
17
3
12
9
9
8
7
%0 %50 %100
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Instagram / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 40 / 72
Eğitim durumlarına göre YouTube kullanıcılarında üniversite mezunlarının oranının son 10 yıllık
dönemde pek fazla değişim göstermediğini görüyoruz. Her 10 YouTube kullanıcısından 3’ü
üniversite mezunlarından oluşuyor. Ancak lise altı eğitime sahip olanların oranının artmasıyla,
lise mezunlarının YouTube kullanıcıları arasındaki oranı azalmış bulunuyor. Lise mezunları
yüzde 44’lük oran ile eğitim durumu bakımından en fazla kullanıcı grubunu oluşturuyor. Her
4 YouTube kullanıcısından 1’inin ise lise altı eğitim düzeyine sahip olduğunu görüyoruz.
Hayat tarzları bakımından YouTube kullanıcılarının daha çok Modern eğilimlere sahip olduğu geçmiş
yılların aksine bugün, Modernler ve Geleneksel Muhafazakârlar YouTube’da birbirine yakın
oranlarda bulunuyorlar. YouTube kullanıcıları arasında 2013’te yüzde 53 olan Modernlerin
oranı 2019’da yüzde 44’e düşmüş; Geleneksel Muhafazakârların oranı ise bu yıllarda yüzde
35’ten yüzde 42’te yükselmiş bulunuyor.
67
61
60
57
64
60
57
55
27
29
30
34
29
31
32
35
6
11
10
9
7
9
10
11
%0 %50 %100
2011
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
YouTube / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
18
24
24
23
24
25
25
25
55
47
49
46
43
44
45
44
27
28
27
31
32
31
30
31
%0 %50 %100
2011
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
YouTube / Eğitim Durumu
Lise altı Lise Üniversite
53
53
45
46
46
44
35
38
39
38
39
42
12
9
16
15
15
14
%0 %50 %100
2013
2014
2016
2017
2018
2019
YouTube / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 41 / 72
Kullanıcılarının siyasi eğilimleri ise YouTube’u yıldan yıla farklı eğilimlerin baskın çıktığı bir mecra
haline getirmiş gözüküyor. Yine de YouTube kullanıcıları 10 yıl önce hangi oranlarda siyasi
eğilimlere sahipse, bugün de hemen hemen benzer bir tablo karşımıza çıkıyor. Olası bir
seçimde her 10 YouTube kullanıcısının 3’ü Ak Parti’ye, 3’ü de CHP’ye oyunu vereceğini
söylüyor.
Facebook kullanıcılarının profillerinin yaş ortalamasında 2011 yılından bu yana bir artış
gözlemliyoruz. 2011 yılında Facebook kullanan her 10 kişiden 6’sı 18-32 yaş aralığında yer
alıyorken; 2019 yılında bu rakam 4’e düşüyor. Facebook kullanıcıları arasında gençlerin oranı
düşerken, orta ve üst yaş gruplarının oranının yükselmiş olduğunu görüyoruz.
Facebook kullanıcılarının eğitim durumlarında ise lise altı eğitim seviyesine sahip olanların
oranındaki artış göze çarpıyor. Buna karşın lise mezunu olan Facebook kullanıcılarının oranı
azalmış gözüküyor. Yine de her 10 Facebook kullanıcısından 4’ü lise mezunu olarak
toplumda en büyük Facebook kullanıcısı kitleyi oluşturuyor. Üniversite mezunlarının oranında
zaman zaman küçük değişiklikler olsa da son 10 yıllık dönemde çok fazla değişim olmadığını
görüyoruz. Toplumda her 4 Facebook kullanıcısından 1’inin üniversite düzeyinde eğitime
sahip olduğunu saptıyoruz.
30
26
25
24
36
32
30
27
32
23
37
19
18
20
21
29
11
13
17
15
12
10
9
7
7
7
8
8
7
5
6
6
2
7
4
12
17
10
21
17
20
20
18
5
10
2
10
9
9
7
7
%0 %50 %100
2011
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
YouTube / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
58
48
48
44
50
48
43
39
32
38
38
40
37
39
40
42
9
14
15
16
12
14
17
19
%0 %50 %100
2011
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Facebook / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 42 / 72
Son 10 yıllık dönemde Facebook kullanıcılarının hayat tarzlarında da genel bir değişim söz konusu.
Hayat tarzını Modern olarak tanımlayanların Facebook kullanıcıları arasında azalmış
olduğunu; buna karşın Geleneksel Muhafazakârların Facebook kullanıcıları arasındaki
oranının yükselmiş olduğunu tespit ediyoruz. 2013 yılı verilerimizde Facebook kullanıcıları
arasında yüzde 46 oranıyla daha fazla Modern bulunurken, Geleneksel Muhafazakârların
oranı yüzde 39 olarak görülüyordu. Bugün ise her 2 Facebook kullanıcısından 1’i kendini
hayat tarzı bakımından Geleneksel Muhafazakâr olarak tanımlıyor.
Siyasi eğilimler açısından ise son 10 yıllık dönemde, Facebook kullanıcılarında pek fazla değişim
gerçekleşmediğini görüyoruz. Ak Partili kullanıcıların oranı zaman zaman yükselme eğilimi
gösterse de bugün yüzde 32 seviyesiyle 2011’deki oranın biraz üzerinde yer alıyor. CHP’li
kullanıcıların oranı ise 2011’den bu yana 5 puanlık bir düşüşle yüzde 27’ye seviyesine gelmiş
gözüküyor. Ancak yeni kurulan İyi Parti’nin de Facebook kullanıcıları arasında yüzde 4’lük bir
dilimi oluşturduğunu belirtmeliyiz. Facebook kullanıcıları arasında HDP’yi tercih edenlerin
oranı ise ele aldığımız yıllar arasında pek bir değişiklik göstermeyip, yüzde 5’lik dilimi
oluşturuyor.
24
31
33
32
35
36
35
36
51
46
45
41
40
39
40
40
25
22
21
27
25
25
24
24
%0 %50 %100
2011
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Facebook / Eğitim Durumu
Lise altı Lise Üniversite
46
40
36
38
38
35
39
46
45
44
45
48
15
14
19
19
17
17
%0 %50 %100
2013
2014
2016
2017
2018
2019
Facebook / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 43 / 72
Twitter gençlerin ağır bastığı bir sosyal medya platformu olarak dikkat çekiyor. Son 10 yıllık dönem
açısından bakıldığında ise yaş gruplarına göre Twitter kullanıcılarının oranlarında pek fazla
değişim gerçekleşmemiş durumda. Toplumda Twitter kullanıcısı olan her 10 kişiden 6’sını
gençler oluşturuyor.
Eğitim durumu bakımından Facebook kullanıcıları arasında gördüğümüz eğilimi Twitter’da da
gözlemliyoruz. Lise altı eğitime sahip olan kullanıcılar son 10 yılda iki katına çıkmış durumda.
Her 5 Twitter kullanıcısından 1’i lise altı eğitime sahip gözüküyor. Üniversite mezunu kullanıcı
oranının düştüğü 2013 ve 2014 yıllarında yükselme eğilimi gösteren lise mezunlarının
bugünkü oranı da 2011’deki orana yakın gözüküyor. Bugün, her 5 Twitter kullanıcısının
2’sinin lise mezunu, 2’sinin de üniversite mezunu olduğunu saptıyoruz. Sosyal medyada en
eğitimli kümenin Twitter kullanıcıları olduğunu belirtebiliriz.
30
33
34
28
41
36
34
32
32
20
31
18
16
19
20
27
10
14
14
14
10
9
8
7
5
5
6
7
7
6
5
5
1
6
4
17
18
11
22
18
20
19
17
4
9
3
9
7
8
7
6
%0 %50 %100
2011
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Facebook / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
61
62
62
58
64
61
60
59
33
27
30
33
28
30
30
31
7
10
8
9
8
10
10
10
%0 %50 %100
2011
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Twitter / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
10
16
20
15
20
21
19
19
44
53
50
47
44
43
44
42
46
30
30
38
36
36
37
40
%0 %50 %100
2011
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Twitter / Eğitim Durumu
Lise altı Lise Üniversite
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 44 / 72
Hayat tarzları bakımından Twitter, 2013 yılından bu yana azalma eğilimine sahip olsa da Modern
hayat tarzına sahip olanların daha çok kullandıkları sosyal medya kanalı olarak öne çıkıyor.
Her 2 Twitter kullanıcısından 1’inin Modern hayat tarzına sahip olduğunu görüyoruz. Buna
karşın Geleneksel Muhafazakâr ve Dindar Muhafazakârların oranında da yıldan yılda artış
gerçekleştiği görülüyor. 2013 yılında yüzde 32 olan Geleneksel Muhafazakârlar 2019 yılında
yüzde 36’ya; yüzde 8 olan Dindar Muhafazakârlar da yüzde 11’e ulaşmış durumda.
Twitter kullanıcıları arasında CHP eğilimi kendini baskın şekilde gösteriyor. Her 10 Twitter
kullanıcısından 3’ü olası bir seçimde CHP’ye oy vereceğini söylüyor. Ancak son 10 yıllık
dönemde CHP’lilerin oranının azalma eğilimi gösterip, 2019 yılında tekrar yükseldiğini de
belirtmeliyiz. Twitter kullanıcıları arasında Ak Partililerin oranı ise 2016 yılı haricinde hep
yüzde 30 seviyesinin altında kalmış gözüküyor. Bugün her 10 Twitter kullanıcısının yalnız 2’si
olası bir seçimde Ak Parti’ye oy vereceğini belirtiyor. Twitter’da MHP’lilerin oranı ise 2014
yılına kadar yükselip, daha sonra düşme eğilimi göstermiş ve bugün yüzde 8 düzeyine gelmiş
bulunuyor.
60
54
49
51
54
53
32
37
36
36
35
36
8
9
14
14
12
11
%0 %50 %100
2013
2014
2016
2017
2018
2019
Twitter / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar
27
25
24
22
33
28
25
22
39
25
36
21
20
22
24
32
6
13
16
13
12
10
8
8
9
4
7
7
8
6
6
6
2
7
5
13
18
12
23
17
21
19
18
3
11
4
12
9
10
8
7
%0 %50 %100
2011
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Twitter / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 45 / 72
8. EK 2: YILLAR İÇİNDE HABER İZLENEN TV KANALLARININ
İZLEYİCİ PROFİLLERİ
Barometre araştırmalarımızda 2010 yılından beridir “Haberleri seyretmek için en fazla hangi TV
kanalını tercih ediyorsunuz?” sorusunu düzenli olarak soruyoruz. Bu soruya verilen cevaplar
kişilerin hem siyasi eğilimi, hem de hayat tarzı hakkında bize dolaylı bilgi sağladığı gibi, haber
kaynaklarındaki değişimleri de ortaya koyuyor.
Kanalların haber için izlenme oranları
0
5
10
15
20
25
Kanal DATV
0
5
10
15
20
25
Star Samanyolu
0
5
10
15
20
25TRT
Show TV
0
5
10
15
20
25
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
Kanal 7
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
NTV
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 46 / 72
Haber için tercih edilen televizyon kanalları yıllar içinde değişirken, aynı zamanda haberleri
televizyondan takip etmeyen kitle görünüyor olmaya ve hızla artmaya başladı.
Yukarıdaki grafikler televizyon kanallarını 2010 yılında haber için en çok izlenenden en az izlenene
doğru sıralıyor. Biz de bu bölümde izleyicilerin profillerini bu sırayla ele alıyoruz.
0
5
10
15
20
25
Habertürk Fox TV
0
5
10
15
20
25
CNN Türk A Haber
0
5
10
15
20
25
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
Halk TV
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
Tüm diğer kanallar
0 0 0 0 0 0 05
14
0
20
40
60
80
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
Haberleri TV’den takip etmiyorum.
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 47 / 72
Kanal D
Kanal D izleyici profilinin demografik değişiminde yaş belirleyici bir etmeni oluşturuyor. 10 yıl önce
Kanal D izleyenlerin her 2’sinden 1’i gençlerden oluşuyorken, bugün her 10 Kanal D
izleyicisinin yalnız 3’ü gençleri temsil ediyor. Geride bıraktığımız 10 yıllık dönemde gençlerin
izleyiciler arasındaki oranının azalması karşısında, orta yaş ve üst yaş gruplarının oranlarının
da yükseldiğini söylemeliyiz. Bugün yüzde 38 oranıyla orta yaş grubundaki kişiler, Kanal D’nin
izleyici profilindeki baskın kümeyi oluşturuyor.
Eğitim durumu ise Kanal D’nin izleyici profilinin demografik değişimine dair belirleyici bir etmen
olarak karşımıza çıkmıyor. Lise altı eğitimlilerin oranının azalması karşısında lise ve üniversite
düzeylerinde eğitime sahip olanların izleyiciler arasındaki oranının arttığını görüyoruz. Ancak
bu değişimin çok yüksek düzeyde gerçekleşmemiş olduğunu belirtmeliyiz. Kanal D’nin
bugünkü izleyici profilinde eğitim durumuna göre baskın olan kümeyi ise yüzde 56 oranıyla
lise altı eğitimlilerin oluşturduğunu saptıyoruz.
Hayat tarzları bakımından Kanal D’nin izleyici profilinin Geleneksel Muhafazakârların baskınlığı ile
oluştuğunu görüyoruz. Son 10 yılda Modernlerin izleyiciler arasındaki oranı yüzde 34’ten
yüzde 19’a gerilerken, Dindar Muhafazakârların oranı yüzde 20’den yüzde 29’a yükselmiş
33
37
39
43
43
43
46
46
51
50
38
36
36
35
35
35
34
34
28
34
29
28
24
22
22
22
20
21
21
16
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Kanal D / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
56
57
54
55
56
56
57
57
57
61
32
30
31
34
30
32
32
30
31
29
11
14
15
11
14
12
12
12
12
9
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Kanal D / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 48 / 72
bulunuyor. İzleyici profilinde baskın kümeyi oluşturan Geleneksel Muhafazakârların oranın
ise yıldan yıla yükselerek yüzde 45’ten yüzde 52’ye çıkmış olduğunu saptıyoruz.
Siyasi tercihlere göre ise Kanal D izleyici profilindeki demografik değişim, izleyiciler arasında Ak
Partili’lerin yıldan yıla yükselme eğiliminde olduğunu gösteriyor. Geride bıraktığımız 10 yıllık
dönemde, olası bir seçimde Ak Parti’ye oy vereceğini söyleyen kişilerin oranı yüzde 27’den
yüzde 44’e yükselmiş; CHP’ye oy vereceğini söyleyenlerin oranı ise yüzde 29’dan yüzde 13’e
kadar gerilemiş gözüküyor.
ATV
ATV izleyicilerinin son 10 yıldaki yaşa göre demografik değişiminde, izleyici profilinin giderek
yaşlanma eğilimi gösterdiği görülüyor. Gençler 2010 yılında ATV izleyicilerinin yüzde 33’ünü
oluşturuyorken, bugün bu oranda 10 puanlık bir düşüş gerçekleşmiş gözüküyor. Buna karşın
izleyiciler arasında üst yaş gruplarında yer alanların oranı yüzde 25’ten yüzde 39’a yükselmiş.
Orta yaş grubunda yer alanlarda ise çok büyük bir farklılık yaşanmazken, son 10 yılda her 10
ATV izleyicisinin 4’ünün bu yaş grubunda yer almış olduğunu görüyoruz.
19
24
28
29
30
28
35
34
52
51
49
48
48
50
45
45
29
25
23
23
21
22
21
20
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
Kanal D / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
44
34
32
35
29
37
33
33
35
27
13
15
16
19
25
22
23
25
34
29
8
9
11
11
12
13
9
9
8
11
4
6
6
7
12
6
7
3
2
3
2
5
1
1
1
1
1
1
1
1
2
2
2
21
26
24
20
16
17
20
21
14
23
5
6
8
7
3
4
7
7
4
6
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Kanal D / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 49 / 72
Eğitim bakımından ise ATV izleyici profilinin son 10 yılda aynı kaldığını saptıyoruz. Lise altı eğitimliler
ile lise düzeyinde eğitime sahip olanların oranlarında küçük değişiklikler yıldan yıla
gerçekleşmişken, bugün bu eğitim seviyelerine sahip kişilerin 10 yıl önceki oranlarla aynı
düzeye geldiğini görüyoruz. Bugün lise altı eğitimliler ATV izleyicilerinin yüzde 67’sini
oluştururken, lise mezunları yüzde 24’ünü oluşturuyor. Her 10 ATV izleyicisinin 1’i ise
üniversite mezunu.
ATV izleyici profilinin hayat tarzları bakımından demografik değişimini incelediğimiz aşağıdaki grafikte
ise geride bıraktığımız 10 yılda izleyiciler arasında Modernlerin oranının yarı yarıya azaldığı,
Dindar Muhafazakârların oranının ise arttığı görülüyor. Her 2 ATV izleyicisinin 1’i ise kendini
Geleneksel Muhafazakâr olarak tanımlıyor. ATV izleyicileri arasında Geleneksel
Muhafazakârların bu oranının 2012 yılından bu yana değişiklik göstermediğini de eklemeliyiz.
23
26
29
32
32
33
35
37
37
33
38
38
37
38
38
40
39
37
38
42
39
36
35
30
30
27
26
25
25
25
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
ATV / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
67
68
67
65
65
64
62
63
61
68
24
24
24
26
26
26
28
28
30
23
9
8
9
10
9
9
10
9
9
9
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
ATV / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 50 / 72
Siyasi tercihlere göre ATV izleyici profilini incelediğimizde, Ak Partili’lerin izleyiciler arasındaki oranının
son 10 yılda giderek arttığını tespit ettik. Bugün her 10 ATV izleyicisinin 7’si olası bir seçimde
Ak Parti’ye oy vereceğini söylüyor. CHP seçmenleri ise 2010 yılında ATV izleyicilerinin yüzde
12’lik dilimi oluşturuyorken, bugün CHP’lilerin oranı yüzde 4’e kadar gerilemiş bulunuyor.
Samanyolu
2010-2016 yılları arasında Samanyolu kanalının izleyici profilini yaş gruplarına göre incelediğimizde,
izleyiciler arasındaki gençlerin baskınlığının önce orta yaş grubuna, daha sonraki yıllarda ise
üst yaş grubuna evrildiğini görüyoruz. 2010 yılında izleyicilerin yüzde 39’u gençlerden
oluşurken, bu oranın 2016’ya gelindiğinde yüzde 22’ye gerilediği görülüyor. 2011-2015 yılları
arasında Samanyolu izleyen her 10 kişiden 4’ü 33-48 yaş aralığında yer alıyorken, bu yaş
grubunun izleyiciler arasındaki oranı da 2016 yılında yüzde 32’ye gerilemiş. 2010’dan
2016’ya kadar 49 yaş ve üzerinde yer alanların ise yüzde 29’dan yüzde 46’ya kadar
yükseldiğini görüyoruz.
12
12
12
14
14
18
21
23
50
49
48
50
50
49
51
50
38
39
39
36
36
33
28
27
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
ATV / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
69
70
72
73
70
64
51
57
51
4
3
3
4
6
9
11
10
13
12
6
6
5
5
7
7
10
7
9
6
1
1
1
1
2
4
3
2
2
3
1
1
1
1
1
1
2
2
2
15
16
15
13
11
13
20
21
14
21
4
4
4
4
3
3
5
5
3
5
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
ATV / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 51 / 72
Eğitim bakımından Samanyolu’nun izleyici profilinde ise yaşa göre izlediğimiz değişimden daha
küçük çaplı değişimlerin gerçekleştiği görülüyor. Lise altı eğitimliler, 2016’da 10 puanlık bir
düşüşle yüzde 68 düzeyine gerilemişken, Samanyolu’nun baskın izleyici kümesini güçlü bir
şekilde oluşturmaya devam etmiş. Buna karşın lise mezunları ile üniversite mezunlarının
izleyiciler arasındaki oranlarının çok yüksek olmayan farklarla arttığını görüyoruz.
Hayat tarzlarına göre demografik değişimi incelediğimizde ise Samanyolu izleyici profilinin ele
aldığımız yıllar aralığında pek fazla değişime uğramadığını saptıyoruz. Dindar
Muhafazakârların izleyiciler arasındaki oranı 2014-2015 yıllarında düşme eğilimi gösterse de
2016 yılında yüzde 54’e ulaşmış bulunuyor. Geleneksel Muhafazakârlar da 2016 yılında
Samanyolu izleyicilerinin yüzde 39’unu oluşturuyordu.
22
26
28
25
27
30
39
32
37
40
39
39
38
33
46
36
32
36
34
32
29
%0 %50 %100
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Samanyolu / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
68
77
72
74
75
76
78
22
15
21
19
18
17
17
10
8
7
7
7
7
6
%0 %50 %100
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Samanyolu / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
7
9
13
7
7
39
49
42
43
41
54
42
46
50
52
%0 %50 %100
2016
2015
2014
2013
2012
Samanyolu / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 52 / 72
Siyasi tercihlere göre Samanyolu izleyici profilindeki demografik değişimi ele aldığımızda ise yaş,
eğitim ve hayat tarzlarında izlediğimiz değişimlerden daha yoğun bir değişimi görme şansı
yakalıyoruz. 2010 yılından 2013 yılına kadar her 10 Samanyolu izleyicisinin yaklaşık 8’i Ak
Parti’ye oy verdiğini söylerken, Ak Partili’lerin izleyiciler arasındaki oranı 2014 yılı ile birlikte
düşmeye başlamış. Ancak yine de 2016 yılında her 2 Samanyolu izleyicisinden 1’i oyunu Ak
Parti’ye vereceğini söylemiş. Ak Partili’lerin izleyiciler arasındaki oranının düşmesine karşın
MHP’lilerin oranı ise yükselmiş gözüküyor. 2010 yılında yüzde 3 düzeyinde olan MHP’lilerin
oranının 2016 yılında yüzde 10’a ulaştığını görülüyor.
Star TV
Yaş grupları bakımından Star TV’nin izleyici profilinde diğer kanallarda gördüğümüz gibi bir değişime
rastlamıyoruz. Son 10 yıllık dönemde Star TV izleyicileri arasında gençlerin oranı bir yükselme
eğilimi gösterse de bugün 10 yıl önceki seviyeye geri gelmiş gözüküyor. Bugün izleyicilerin
yüzde 34’ü gençlerden oluşuyor. Orta yaş grubunun da aynı şekilde izleyiciler arasındaki 10
yıl önceki oranının çok az oranda üzerine çıktığını görüyoruz. Kanalın izleyicileri arasında yaş
grupları bakımından en büyük kümeyi oluşturan orta yaş grubunun ise her 10 izleyiciden
4’ünü temsil ettiğini söyleyebiliriz. Üst yaş grubunun oranında da durum çok farklı değil.
Bugün her 4 Star TV izleyicisinin 1’i üst yaş grubunda yer alıyor.
48
36
52
75
75
81
75
3
12
12
2
2
2
2
10
17
10
5
4
3
3
5
7
3
1
1
2
15
6
3
2
2
4
4
15
19
16
12
13
6
13
5
3
4
3
3
1
2
%0 %50 %100
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Samanyolu / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
34
38
43
43
43
45
41
44
36
35
39
39
35
37
38
37
37
33
34
36
26
22
22
20
19
19
21
23
30
28
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Star TV / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 53 / 72
Eğitim durumu bakımından ise Star TV izleyici profilinde lise altı eğitimlilerin azalmış olduğu, lise
mezunlarının az bir farkla yükseldiğini ve üniversite mezunlarının oranının aynı kaldığını
görüyoruz. Bugün lise altı eğitimliler Star TV’nin her 2 izleyicisinden 1’ini oluşturuyor. Lise
mezunlarının izleyiciler arasındaki oranı yüzde 34, üniversite mezunlarının oranı ise yüzde 13
olarak görülüyor.
Star TV izleyici profilinin hayat tarzlarına göre demografik değişiminde ise yaş ve eğitim
parametrelerine göre daha fazla değişim görülüyor. İzleyiciler arasında Modernlerin oranı
yüzde 37’den yüzde 21’e gerilemiş; buna karşın Geleneksel Muhafazakârlar ile Dindar
Muhafazakârların izleyiciler arasındaki oranı yükselmiş gözüküyor. Özetle, bugün her 10 Star
TV izleyicisinin 2’si hayat tarzını Modern, 5’i Geleneksel Muhafazakâr ve yaklaşık 3’ü de
Dindar Muhafazakâr olarak tanımlıyor.
Star TV izleyicilerinin siyasi tercihleri ise geride bıraktığımız 10 yılda epey değişmiş gözüküyor. 10 yıl
önce parti tercihlerine göre kanalın baskın izleyici grubunu CHP’liler oluşturuyorken, bugün
Ak Partili’lerin izleyiciler arasında hakimiyeti söz konusu. 10 yıl içinde Ak Partili’lerin izleyiciler
arasındaki oranı yüzde 17’den yüzde 35’e ulaşmış durumdayken, CHP’lilerin oranı yüzde
40’tan yüzde 11’e kadar gerilemiş görülüyor. Kanalın izleyicileri arasında MHP’lilerin oranı da
yüzde 14 oranıyla diğer kanalların aksine daha yüksek bir seviyede yer alıyor. Aynı zamanda
MHP’lilerin izleyiciler arasındaki oranının son 10 yılda çok fazla değişim göstermediği
belirtmeliyiz.
52
47
52
53
55
51
56
56
55
58
34
38
35
33
32
34
33
31
30
31
13
15
13
14
12
15
11
13
15
12
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Star TV / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
21
26
25
26
28
32
31
37
53
55
52
52
50
49
44
44
26
19
22
22
22
19
25
19
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
Star / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 54 / 72
TRT
İzleyici kitlesi geçmişte de düşük oranlarda gençlerden oluşan kanalların başında TRT geliyor. 2010
yılında TRT izleyicileri arasında gençlerin oranı yüzde 29 düzeyindeyken, bugün bu oran yüzde
19’a gerilemiş bulunuyor. Orta yaş grubunda yine pek fazla bir değişim gerçekleşmemişken,
üst yaş grubunun yıldan yıla daha fazla düzeyde TRT izleyici profilini oluşturmaya başladığını
görüyoruz. Yüzde 45’lik oranla üst yaş grubunun TRT izleyicileri arasında bir baskınlığı
bulunuyor.
Eğitim durumuna göre TRT’nin 10 yıllık demografik değişimini incelediğimizde ise ilk olarak üniversite
mezunlarının son 10 yılda pek değişmediğini ve izleyiciler arasında eğitim bakımından en
küçük kümeyi oluşturduğunu görüyoruz. Her 10 TRT takipçisinden yalnızca 1’i üniversite
mezunu görünüyor. Lise mezunlarının ise son 10 yılda her zaman her 4 izleyicinin 1’ini temsil
etmiş olduğunu görüyoruz. TRT izleyicilerinin çok büyük bir bölümünü ise lise altı eğitimliler
oluşturuyor. Her 5 TRT izleyicisinin 3’ünün lise altı eğitimlilerden oluştuğu görülüyor.
35
38
38
43
37
37
40
21
17
11
9
10
15
22
21
19
30
49
40
14
14
13
16
16
15
12
10
11
13
2
2
4
3
5
7
2
1
1
3
6
1
27
24
24
16
16
15
18
19
14
21
8
5
9
6
3
4
6
7
3
5
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Star TV / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
19
23
23
25
24
24
26
26
25
29
36
34
37
36
33
36
37
36
35
39
45
43
40
39
42
40
37
38
39
33
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
TRT / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 55 / 72
TRT izleyici profilinin hayat tarzları bakımından değişiminde ise Modernlerin oranının azaldığını, buna
karşın Dindar Muhafazakârların oranının yükseldiğini görüyoruz. 2012 yılından bu yana
izleyiciler arasında Modernlerin oranı yüzde 17’den yüzde 10’a gerilemiş; Dindar
Muhafazakârların oranı ise yüzde 30’dan yüzde 37’ye yükselmiş görünüyor. Bu süreçte
Geleneksel Muhafazakârlar aynı oranda kalırken, bugün yüzde 53 oranıyla kanalın hayat tarzı
bakımından baskın izleyici profilini oluşturuyorlar.
Son 10 yıllık dönemde TRT izleyicilerinin parti tercihlerinde Ak Partili izleyicilerin oranı hep yüksek
düzeyde kendini göstermiş. Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı seçildiği 2014 yılından bu yana ise
TRT izleyicileri arasında Ak Partili’lerin oranı hep yüzde 60 seviyesinin üzerinde yer almış
görünüyor.
63
61
62
62
64
65
63
64
64
71
24
26
25
25
24
25
24
24
26
21
13
13
13
13
11
10
13
11
11
8
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
TRT / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
10
11
12
11
12
13
17
17
53
50
49
51
50
53
55
53
37
39
39
38
38
35
28
30
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
TRT / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 56 / 72
Show TV
Show TV izleyici profilindeki demografik değişimde yaş grubu önemli bir parametreyi oluşturuyor. Son
10 yılda Show TV izleyicilerinde gençlerin oranı düşerken, orta ve üst yaş gruplarının oranı
artmış. Bugün kanalın izleyicileri arasında gençlerin ve üst yaş grubunun oranına yakın bir
orana sahip olmakla birlikte 33-48 yaş aralığındaki kişilerin baskın izleyici profilini
oluşturduğunu söyleyebiliriz.
Eğitim durumu bakımından Show TV izleyici profilinde ise çok büyük bir değişiklik görülmüyor. Lise
altı eğitimlilerin oranı yıldan yıla azalma eğilimi gösterirken, bugün kanalın her 10
izleyicisinden 6’sını oluşturuyorlar. Lise mezunlarının izleyiciler arasındaki oranı ise son 10
yılda kayda değer bir değişim göstermezken, üniversite mezunlarının oranının az bir farkla
yükseldiği görülüyor. Bugün her 10 Show TV izleyicisinin 6’sının lise altı eğitimli, 3’ünün lise
mezunu, ancak 1’inin üniversite mezunu olduğunu görüyoruz.
60
61
63
66
63
60
51
53
58
45
5
3
4
4
7
8
8
8
10
12
9
10
8
8
9
9
12
10
10
9
1
1
1
2
3
1
1
1
2
1
1
1
1
2
2
2
2
6
4
19
18
18
15
14
14
21
21
14
23
5
4
5
5
3
5
5
6
2
6
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
TRT / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
35
42
43
44
46
45
47
48
49
48
38
36
36
36
37
33
34
33
31
36
27
22
21
20
17
21
20
19
20
16
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Show TV / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 57 / 72
Hayat tarzlarına göre Show TV izleyici profilini incelediğimizde ise yıldan yıla gerçekleşen bir
demografik değişimin yaşandığı görülüyor. Modernlerin izleyiciler arasındaki oranı bu
dönemde neredeyse yarı yarıya düşerken, yüzde 18 seviyesine gelmiş bulunuyor. Buna karşın
Dindar Muhafazakârların oranı yüzde 22’den yüzde 36’ya ulaşmış durumda. Geleneksel
Muhafazakârların izleyiciler arasındaki oranında son 10 yılda çok büyük değişiklik
gerçekleşmese de kanalın baskın izleyici profilini oluşturmaya devam ediyor. Bugün her 2
Show TV izleyicisinin 1’i hayat tarzı bakımından kendini Geleneksel Muhafazakâr olarak
tanımlıyor.
Siyasi tercihlere göre Show TV izleyici profilindeki değişimde ise ilk olarak Ak Partili’lerin oranının
arttığını görüyoruz. 2010 yılında Ak Partili’lerin izleyiciler arasındaki oranı yüzde 32
düzeyindeyken, bugün izleyicilerin yüzde 43’ü olası bir seçimde Ak Parti’ye oy vereceğini
söylüyor. CHP’liler izleyiciler arasındaki oranı ise geride bıraktığımız 10 yılda yarı yarıya
azalmış durumda. Bugün her 10 Show TV izleyicisinin ancak 1’inin olası bir seçimde CHP’ye
oy vereceğini görüyoruz. MHP’lilerin izleyiciler arasındaki oranında ise son 10 yılda bir
değişiklik göze çarpmıyor. MHP’liler son 10 yılda her zaman kanalın her 10 izleyicisinin 1’ini
oluşturmuş olduğunu görüyoruz.
60
59
63
61
61
57
59
58
56
65
29
31
29
30
29
33
31
31
32
28
11
10
9
9
10
10
10
12
12
8
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Show TV / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
18
20
21
21
22
30
30
34
47
51
49
50
49
47
44
44
36
29
30
29
29
24
25
22
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
Show TV / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 58 / 72
Kanal 7
Geride bıraktığımız 10 yıllık dönemde Kanal 7 izleyici profilindeki değişimde ilk olarak kanalın yaşa
göre baskın izleyici kümesinin değiştiği görülüyor. 2015 yılına kadar Kanal 7 izleyicileri
arasında orta yaş grubu baskın kümeyi oluştururken, 2015’ten sonra üst yaş grubu yaşa göre
baskın kümeyi oluşturur hale gelmiş. Bugün Kanal 7’nin her 2 izleyicisinden 1’i 49 yaş ve
üzeri yaş grubunda yer alıyor. Bununla birlikte son 10 yılda gençlerin izleyiciler arasındaki
oranı da yüzde 25’ten yüzde 13’e kadar gerilemiş gözüküyor.
Kanal 7’nin eğitime göre demografik değişiminde ise lise altı eğitimlilerin oranının son 10 yılda
arttığını; lise mezunlarının oranının ise azaldığını görüyoruz. Üniversite mezunlarının izleyiciler
arasındaki oranı ise son 10 yılda pek bir değişim geçirmeden, oldukça düşük düzeylerde
kaldığı görülüyor.
43
44
48
50
44
37
39
38
40
32
10
8
8
9
15
23
17
23
25
23
9
10
9
12
13
12
12
10
11
12
2
3
4
3
5
6
3
2
1
2
3
4
0
1
1
1
1
2
1
2
2
3
3
23
24
23
18
17
15
20
19
17
22
8
6
7
7
4
4
8
7
3
7
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Show TV / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
13
14
18
23
20
28
25
26
32
25
31
38
35
35
36
37
38
36
34
42
55
48
48
42
44
36
37
38
34
33
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Kanal 7 / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 59 / 72
Hayat tarzlarına göre Kanal 7 izleyici profilinin son 10 yılda pek fazla değişmediğini görüyoruz. Dindar
Muhafazakârlar her zaman kanalın baskın izleyici kümesini oluşturmuş ve bugün de
izleyiciler arasındaki oranları yüzde 55 düzeyinde gözüküyor. İzleyiciler arasında dar bir
kümeyi oluşturan Modernlerin ise geride bıraktığımız yıllarda daha da gerileyerek yüzde 3
düzeyine kadar düştüğünü görüyoruz. Geleneksel Muhafazakârların oranı ise yıldan yıla
küçük değişiklikler göstermişse de bugün yüzde 42 oranıyla kanalın 2012 yılı izleyici profiline
yakın gözüküyor.
Siyasi tercihlere göre Kanal 7’nin izleyici profilinde ise Ak Partililerin her zaman baskın geldiğini
saptıyoruz. Ancak son yıllarda izleyiciler arasında Ak Partili’lerin oranının da giderek
düştüğünü belirtmeliyiz. Yine de bugün her 2 Kanal 7 izleyicisinin 1’i olası bir seçimde Ak
Parti’ye oy vereceğini söylüyor. Ak Partili’lerin oranının düşmesine karşın ise genel siyasi
tercihini “kararsız” olarak beyan edenlerin oranında bir artış görülüyor.
87
91
85
83
81
72
75
78
78
81
9
7
12
14
15
21
17
16
16
16
4
2
3
3
4
7
7
6
5
4
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Kanal 7 / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
3
5
6
4
5
15
11
8
42
46
42
49
41
44
36
40
55
48
52
47
55
41
53
52
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
Kanal 7 / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 60 / 72
NTV
Geride bıraktığımız 10 yılda NTV izleyicilerinin yaş gruplarına göre değişimi de oldukça dikkat çekiyor.
Çoğu kanalda gördüğümüz eğilimi NTV’de de görüyoruz. Öyle ki 10 yıl önce her 2 NTV
izleyicisinin 1’ini gençler oluşturuyorken, bugün ancak 4 NTV izleyicisinin 1’ini gençler temsil
ediyor. Orta yaş grubunda daha az bir artış eğilimi kendini göstermişken; izleyiciler arasında
üst yaş gruplarını oluşturanlar bugün 3 katına ulaşmış bulunuyor. Bugün her 10 NTV
izleyicisinin 3’ü üst yaş grubundaki kişilerden meydana geliyor.
NTV izleyicilerinin son 10 yıllık dönemdeki demografik değişiminde eğitim düzeylerini incelediğimizde
ise pek fazla değişimin gerçekleşmemiş olduğunu görüyoruz. Yalnızca 2013 yılında üniversite
düzeyinde eğitime sahip olanların oranının azalmış olduğunu tespit etmiştik. Bunda Gezi
Parkı protestolarının yaşandığı 2013 yılının siyasal konjonktürün böyle bir eğilimi ortaya
çıkarmış olduğunu varsayabiliriz. Bugün birbirine yakın oranlarda lise altı eğitimliler, lise
mezunları ve üniversite mezunları NTV izleyici profilini oluşturuyor.
55
63
68
70
74
66
69
74
78
74
3
4
2
3
3
10
5
2
3
3
3
3
2
5
6
7
5
4
3
3
2
3
3
2
3
2
3
0
1
1
1
0
3
2
1
3
2
1
2
2
5
4
27
21
18
13
11
12
13
14
9
13
6
6
5
4
2
2
4
3
2
2
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Kanal 7 / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
25
32
36
36
38
44
41
46
48
51
43
39
36
38
36
34
37
35
31
39
32
29
28
26
27
23
21
19
21
11
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
NTV / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 61 / 72
NTV izleyici profilinde yaş gruplarında gördüğümüz demografik değişimi hayat tarzlarında da
görüyoruz. 2012 yılında her 2 NTV izleyicisinden 1’i Modern iken, bugün her 2 izleyicinin 1’i
Geleneksel Muhafazakâr olarak görülüyor. Bu arada Dindar Muhafazakârların oranının da
son 10 yılda iki katına ulaştığını belirtmeliyiz. Bugün her 5 NTV izleyicisinin 1’i hayat tarzını
Dindar Muhafazakâr olarak tanımlıyor.
Parti tercihlerine göre NTV izleyici profilinin değişen demografik yapısını incelediğimiz aşağıdaki
grafikte ilk olarak Ak Partili’lerin oranının artmasıyla, CHP’lilerin oranının giderek azaldığını
görüyoruz. NTV izleyicileri arasında Ak Partililer ve CHP’liler arasındaki dengenin kırılma
noktasını 2013 ve 2015 yıllarının oluşturduğu tahmin ediyoruz. Bu yıllara kadar genel bir
eğilimle CHP’liler daha yüksek oranda NTV izleyici kitlesini oluşturuyorken, bugün Ak Partililer
yüzde 37 oranıyla siyasi tercihe göre izleyici profilinde en yüksek kümeyi oluşturuyor.
CHP’lilerin oranı ise bugün yüzde 14’e kadar gerilemiş durumda.
34
35
36
35
35
29
38
29
31
33
34
32
34
33
34
40
36
39
36
36
32
33
30
32
31
31
26
32
32
31
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
NTV / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
28
34
35
36
39
43
40
52
52
51
49
48
44
45
44
39
20
15
16
16
17
12
16
9
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
NTV / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 62 / 72
NTV izleyicilerinin demografik yapısındaki değişimde etnik köken de belirleyici etmenlerden birini
temsil ediyor. 10 yıl önce haberleri NTV’den takip edenler arasında Kürtler nispeten daha
fazla kendini gösterirken, 10 yıllık dönem sonunda izleyiciler arasında Kürtlerin oranının yarı
yarıya düşmüş olduğu görülüyor. Bugün NTV izleyicilerinin yüzde 89’u etnik kökenini Türk
olarak tanımlarken, yalnızca yüzde 7’si Kürt olarak tanımlıyor.
37
32
31
32
30
26
29
20
24
24
14
12
15
19
23
27
24
29
30
32
9
12
13
12
16
14
11
11
8
3
3
4
4
5
6
6
5
7
7
6
7
2
2
1
2
2
2
2
3
6
3
23
25
24
22
19
18
20
23
16
18
7
8
11
9
4
7
8
10
6
8
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
NTV / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
89
85
84
84
86
83
82
85
79
80
7
10
10
9
9
10
11
10
16
15
1
1
1
2
1
2
2
2
3
3
4
4
3
4
4
5
4
% 0 % 50 % 100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
NTV / Etnik Köken
Türk Kürt Zaza Arap Diğer
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 63 / 72
Habertürk
Habertürk, yaşa göre demografik değişimin çok fazla görülmediği kanallardan birini oluşturuyor.
Aşağıdaki grafikte son 10 yılda gençlerin izleyiciler arasındaki oranı yüzde 37’den yüzde 28’e
düştüğü; orta yaş grubunun oranı aynı kaldığı; üst yaş grubunun izleyiciler arasındaki oranının
ise yüzde 25’ten yüzde 35’e çıktığı görülüyor. Görüldüğü üzere, bugün Habertürk izleyicileri
arasında yaş gruplarına göre hemen hemen eşit bir dağılımın var olduğunu söyleyebiliriz.
Eğitim durumuna göre incelediğimizde ise Habertürk izleyicilerinin profilinde üniversite mezunlarının
oranının artması karşısında lise altı eğitimlilerin oranının azaldığını görüyoruz. Bugün her 4
Habertürk izleyicisinin 1’i üniversite mezunu. Lise mezunlarının oranı ise yüzde 35 düzeyinde
yer alıyor ve bu oranla lise mezunlarının izleyiciler arasındaki durumunun son 10 yıllık
dönemde pek fazla değişime uğramadığı görülüyor. Eğitime göre Habertürk’ün baskın izleyici
kümesini ise yüzde 39 oranla lise altı eğitimliler oluşturuyor.
Habertürk izleyici profilinin hayat tarzlarına göre demografik değişiminde ise yaş ve eğitim
parametrelerine göre daha fazla değişimin gerçekleştiği görülüyor. Son yıllarda Modernlerin
oranı yüzde 40’tan yüzde 23’e gerilerken; Geleneksel Muhafazakârların izleyiciler arasındaki
oranı yüzde 44’ten yüzde 57’ye, Dindar Muhafazakârların oranı ise yüzde 16’dan yüzde 20’ye
yükseliyor.
28
30
38
40
41
41
47
44
43
37
37
38
36
36
33
35
31
32
33
38
35
32
27
25
25
25
22
24
24
25
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Habertürk / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
39
42
44
40
46
49
36
40
41
45
35
34
31
33
29
32
39
35
33
35
26
24
25
28
25
20
24
25
25
19
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Habertürk / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 64 / 72
Siyasi tercihler de Habertürk izleyici profilinde bir değişime işaret ediyor. 2010 yılında Habertürk
izleyicilerinin yüzde 28’i Ak Partili iken, bu oranın yıldan yıla arttığı ve bugün yüzde 43’e
ulaştığını görüyoruz. Buna karşın CHP’lilerin izleyiciler arasındaki oranının düştüğü görülüyor.
2010 yılında izleyiciler arasında yüzde 27’lik dilimi oluşturan CHP’liler, bugün yüzde 14
düzeyine gerilemiş bulunuyor. MHP’lilerin izleyiciler arasındaki oranı ise son 10 yıllık
dönemde pek bir değişiklik göstermeyerek, bugün izleyicilerin yüzde 12’sini oluşturuyor.
Fox TV
Fox TV’ye geldiğimizde ise yaş gruplarındaki değişimde ilk olarak gençlerin oranının diğer kanalların
aksine daha az bir eğilimle düştüğünü, orta yaş grubunun oranının hemen hemen aynı
kaldığını, üst yaş grubunun ise daha yüksek düzeyde kanalın izleyici kitlesini oluşturur hale
geldiğini saptıyoruz. Bugün, Fox TV izleyicilerinin yaş gruplarına göre neredeyse eşit oranlarda
3’e bölünmüş olduğunu görüyoruz.
23
30
29
29
28
25
37
40
57
48
45
50
49
52
47
44
20
22
26
21
23
23
16
16
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
Habertürk / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
43
33
40
39
36
39
31
29
32
28
14
14
12
14
19
19
21
25
28
27
12
12
13
17
16
14
14
13
11
3
2
4
2
8
5
3
4
4
2
8
1
1
1
1
2
3
2
3
3
4
6
21
22
20
18
15
16
18
21
14
20
5
8
8
8
4
4
8
7
4
5
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Habertürk / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 65 / 72
Geride bıraktığımız 10 yılda Fox TV’nin demografik yapısında eğitim düzeyindeki yükselme oldukça
dikkat çekiyor. 2010 yılında üniversite düzeyinde eğitime sahip olanların izleyiciler arasındaki
oranı yalnızca yüzde 5 düzeyindeyken, bugün bu oran yüzde 23’e ulaşmış bulunuyor. Aynı
zamanda lise mezunlarının oranında da 10 puanlık bir artış gerçekleşmiş ve Fox TV izleyenler
arasında lise mezunlarının oranı yüzde 33’e ulaşmış bulunuyor.
Fox TV izleyici profili hayat tarzları bakımından da son 10 yılda epey değişmiş gözüküyor. 2012 yılında
izleyiciler arasında Modernlerin oranı yüzde 22 iken, bugün bu oran iki katına ulaşarak yüzde
46 seviyesine gelmiş gözüküyor. Geleneksel Muhafazakârların oranında çok büyük bir
değişiklik olmasa da Dindar Muhafazakârların oranı yarı yarıya azalmış bulunuyor.
33
32
32
35
37
38
43
45
46
46
35
34
34
35
34
35
37
34
41
37
31
33
34
30
29
27
20
21
14
18
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Fox TV / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
44
45
49
48
53
59
66
68
72
72
33
33
31
32
31
28
26
26
22
23
23
22
20
19
17
12
8
6
5
5
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Fox TV / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
43
45
43
41
38
29
26
22
44
43
43
45
46
48
47
50
13
12
14
14
16
23
27
28
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
Fox TV / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 66 / 72
Fox TV izleyicilerinin parti tercihlerini incelediğimiz aşağıdaki grafikte, her 2 Fox TV izleyicisinin 1’inin
CHP’li olduğunu görüyoruz. Ancak CHP’lilerin Fox TV’deki bu baskınlığı 2015’ten sonra
gerçekleşmiş gözüküyor. Bu tarihe kadar Ak Partililer yüzde 40 seviyesinin üzerinde bir oranla
kanalın baskın izleyici kitlesini oluşturuyorken, Ak Partili’ler bugün yalnızca yüzde 7’lik bir
dilimi temsil ediyor. Ak Parti’ye paralel şekilde parti tercihini MHP olarak belirtenlerde de
benzer bir eğilimi görüyoruz. HDP’lilerin Fox TV içindeki oranının ise son 10 yıllık dönemde
fazlasıyla yükseldiğini belirtmeliyiz. Bugün her 10 Fox TV izleyicisinin 1’i olası bir seçimde
oyunu HDP’ye vereceğini söylüyor.
Fox TV açısından önemli bir demografik değişim de izleyicilerinin etnik kökenlerinde görülüyor. 2017
yılına dek düşük düzeylerde kalan Kürt izleyiciler, bugün her 5 Fox TV izleyicisinin 1’ini temsil
ediyor.
CNN Türk
CNN Türk izleyicilerinde ise son 10 yıllık dönemde gençlerin izleyiciler arasındaki oranının yüzde
43’ten yüzde 26’ya kadar gerilemiş olduğunu saptadık. Orta yaş grubunun izleyiciler
arasındaki oranı bu dönemde aynı düzeyde kalırken, üst yaş grubunun oranı ise neredeyse
iki katına ulaşmış durumda. Bugün her 10 CNN Türk takipçisinin yaklaşık 3’ü gençlerden, 4’ü
orta yaş grubundan, 3’ü ise üst yaş grubundan oluşuyor.
7
8
9
15
17
33
41
44
54
42
50
40
40
40
41
25
17
14
16
14
3
4
7
11
15
15
12
9
10
12
11
10
10
5
5
3
2
2
2
2
6
10
3
1
1
1
1
1
1
2
2
3
2
17
22
22
19
17
17
19
22
12
21
5
6
8
8
3
6
8
7
4
6
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Fox TV / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
73
75
75
84
87
87
86
87
81
86
21
18
18
10
8
8
9
9
15
11
1
1
1
2
1
1
1
2
3
3
2
1
1
2
2
2
1
2
2
3
3
3
3
2
2
2
2
% 0 % 50 % 100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
Fox TV / Etnik Köken
Türk Kürt Zaza Arap Diğer
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 67 / 72
CNN Türk izleyicilerinin profilinde eğitim düzeyi bakımından en yüksek demografik değişim üniversite
mezunlarının oluşturduğu kümede görülüyor. 2010 yılında CNN Türk izleyicileri arasında
yüzde 23 olan üniversite mezunlarının oranı, 2019 yılına gelindiğinde yüzde 35’e ulaşmış
bulunuyor. Buna karşın CNN Türk izleyici profilinde lise altı eğitimliler ile lise düzeyinde
eğitime sahip olanların oranının azalmış olduğunu da belirtmeliyiz.
CNN Türk izleyicileri hayat tarzı bakımından geçmişte daha çok Modern eğilime sahipken, bugün bu
eğilim Geleneksel Muhafazakârlarda görülüyor. Modernlerin CNN Türk izleyicileri arasındaki
oranı 2011 yılında yüzde 53’ken, bu oran bugün yüzde 37’ye düşmüş gözüküyor. Geleneksel
Muhafazakârların oranı ise yüzde 35’ten yüzde 46’ya yükselmiş durumda.
26
32
33
35
36
43
39
41
32
43
42
37
37
40
37
34
38
33
43
40
32
31
31
25
27
23
23
26
25
17
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
CNN Türk / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
33
31
32
27
31
33
28
32
38
41
32
35
33
34
33
36
36
37
38
36
35
34
36
39
36
31
36
31
23
23
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
CNN Türk / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 68 / 72
CNN Türk izleyicilerinin genel siyasi eğilimleri 10 yıl önceki eğilimlerle neredeyse paralellik gösterse
de geride bıraktığımız 10 yıllık dönemde dalgalanmalı değişimin olduğunu görüyoruz. 10 yıllık
dönemde CNN Türk izleyicilerini daha çok CHP’liler oluşturmakla beraber, izleyiciler arasında
CHP’lilerin en yüksek oranda kendini gösterdiği yıl 2015 olmuş. Aynı yıl HDP’ye oy verenlerin
de yüzde 25’lik bir oranla izleyiciler arasında kendini göstermesi dikkat çekiyor. Şüphesiz Ak
Parti’nin ilk kez baraj altında kaldığı ve ardından ikinci bir genel seçimin gerçekleştirildiği
2015 yılının siyasal konjonktürünün böyle bir eğilimi ortaya çıkardığı düşünebiliriz. Ancak
2015 yılından bu yana izleyiciler arasında Ak Partili’lerin oranı artmaya devam etmiş
bulunuyor. Bugün her 10 CNN Türk izleyicisinin 2’si olası bir seçimde Ak Parti’ye, 3’ü ise
CHP’ye oyunu vereceğini söylüyor.
A Haber
Yaş gruplarına göre A Haber izleyici profilindeki demografik değişimi incelediğimizde, gençlerin
oranının yıldan yıla azalmış olduğunu, buna karşın üst yaş grubunun izleyiciler arasındaki
oranın yükselmiş olduğunu görüyoruz. Orta yaş grubu ise aynı oranda kanalın izleyici profilini
oluşturmaya devam etmiş gözüküyor. Bugün her 10 A Haber izleyicisinin 4’ü orta yaş
grubundan, 4’ü üst yaş grubundan, ancak 3’ü gençlerden oluşuyor.
37
45
47
52
54
51
55
53
46
44
41
39
36
38
38
35
17
11
12
9
11
11
6
12
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
CNN Türk / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
21
15
15
14
9
16
16
16
24
23
28
27
30
31
40
37
36
39
38
29
6
8
6
9
9
13
11
7
9
6
8
13
15
13
25
11
5
6
9
8
10
2
3
2
2
2
2
2
3
4
3
4
20
19
23
21
13
15
17
18
14
21
6
7
8
10
2
6
9
10
6
6
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2011
2010
CNN Türk / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 69 / 72
Eğitim durumu bakımından ise lise altı eğitim düzeyine sahip olanların A Haber izleyicileri arasındaki
oranının giderek arttığını görüyoruz. Bugün, A Haber izleyicilerinin yüzde 67’si lise altı eğitim
düzeyine sahip. Ayrıca üniversite mezunlarının izleyiciler arasındaki oranının ise oldukça
düşük düzeyde kaldığını belirtmeliyiz. İzleyicilerin ancak yüzde 7’sinin üniversite mezunu
olduğunu görüyoruz.
Hayat tarzlarına göre değerlendirildiğinde A Haber izleyici profilinin son yıllarda pek bir değişime
uğramadığını görüyoruz. Hayat tarzını Modern olarak niteleyenlerin oranı son yıllarda yüzde
10 seviyesinde seyrederken, izleyici profilinde Muhafazakârların kesin bir baskınlığı söz
konusu. Ancak Geleneksel Muhafazakârlar ile Dindar Muhafazakârların da kanalın izleyici
profilinde birbirine yakın oranlarda dağılıma sahip olduğunu görüyoruz.
Siyasi eğilimlere göre A Haber takipçilerinin baskın bir şekilde Ak Partili’lerden meydana geldiğini
görüyoruz. Ayrıca Ak Partili’lerin izleyiciler arasındaki oranının son yıllarda pek fazla
değişmediğini de belirtmeliyiz. A Haber izleyicilerinin yüzde 82’si olası bir seçimde oyunu Ak
Parti’ye vereceğini söylüyor.
25
27
29
31
38
37
40
39
38
36
31
30
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
A Haber / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
67
63
64
59
26
27
24
29
7
10
12
12
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
A Haber / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
8
11
10
10
47
46
45
47
46
43
45
42
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
A Haber / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 70 / 72
Halk TV
Halk TV izleyici profilinin demografik değişiminde yaş belirleyici etmenlerin başında geliyor. İzleyici
kitlesi içinde gençlerin oranı 2013 yılında yüzde 36’yken, 2019 yılına geldiğimizde bu oranın
yüzde 11’e gerilediğini görüyoruz. Orta yaş grubunun oranı da yıldan yıla azalırken, bugün her
4 Halk TV izleyicisinin 1’ini bu grupta yer alan kişiler oluşturuyor. Üst yaş grubunun izleyiciler
arasındaki oransal değişimi ise Halk TV’nin izleyici profilini büyük oranda dönüştürmüş
bulunuyor. Öyle ki 2013 yılında her 10 Halk TV izleyicisinin 3’ü üst yaş grubunda yer alırken,
bugün her 10 izleyicinin 6’sı bu grupta yer alıyor.
Eğitim bakımından Halk TV izleyici profilindeki demografik değişimi incelediğimizde ise eğitim
etmeninin daha az belirleyici bir değişim parametresi olduğunu görüyoruz. Lise altı
eğitimlilerin izleyiciler arasındaki oranının 2013 yılından bu yana artmış; lise mezunlarının
oranının ise azalmış olduğunu saptıyoruz. Bugün her 10 Halk TV izleyicisinin 4’ü lise altı
eğitim seviyesine; 3’ü ise lise seviyesinde eğitime sahip. İzleyiciler arasında üniversite
mezunlarının oranı ise 2014-2016 yılları arasında düşüş eğilimi gösterse de bugün, 2013
yılındaki yüzde 28 düzeyine geri gelmiş bulunuyor.
82
79
83
84
2
1
1
1
4
7
3
4
1
1
1
8
8
9
7
3
3
3
3
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
A Haber / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
11
16
19
20
19
29
36
25
23
25
24
27
30
32
64
61
56
56
54
42
31
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
Halk TV / Yaş Grupları
18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 71 / 72
Hayat tarzları kümelerine göre Halk TV izleyici profilini ve son yıllardaki değişimini incelediğimizde ise
Modernlerin her zaman baskın kümeyi oluşturduğunu görüyoruz. Bugün her 10 Halk TV
izleyicisinin 6’sı kendini Modern olarak tanımlıyor. Geleneksel Muhafazakârların izleyiciler
arasındaki oranı ise son yıllarda pek bir değişikliğe uğramamış olsa da 2013’ten bu yana 8
puanlık artışla yüzde 34 düzeyine ulaşmış gözüküyor. Dindar Muhafazakârlar ise izleyici
kitlesinin ancak yüzde 3’lük dilimini oluşturuyor.
Siyasi tercihlere göre Halk TV izleyici profilinde ise CHP’lilerin baskın kümeyi oluşturduğunu
görüyoruz. Bugün her 10 Halk TV izleyicisinin 8’i olası bir seçimde CHP’ye oy vereceğini
söylüyor. Parti tercihlerine göre demografik değişimde ise kayda değer bir değişim dinamiğini
izleyiciler arasında MHP’lilerin oranının düşüşünde görüyoruz. 2013’te her 10 Halk TV
izleyicisinin 1’i MHP’liyken, bugün izleyiciler arasında olası bir seçimde MHP’ye oy vereceğini
söyleyenler yüzde 1’e kadar gerilemiş bulunuyor.
39
41
42
46
46
46
32
33
31
31
32
30
33
41
28
28
27
22
24
21
28
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
Halk TV / Eğitim
Lise altı Lise Üniversite
63
67
61
61
64
52
71
34
27
34
34
32
37
26
3
6
5
4
4
12
3
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
Halk TV / Hayat Tarzı
Modern Geleneksel Muhafazakâr Dindar Muhafazakâr
KONDA Hayat Tarzları 2018 Araştırması 72 / 72
1
2
1
1
1
16
3
83
76
76
76
84
62
69
1
1
1
3
4
6
8
3
5
3
3
3
2
3
4
2
1
1
2
2
2
2
5
6
8
8
9
5
10
9
3
4
6
5
1
2
6
%0 %50 %100
2019
2018
2017
2016
2015
2014
2013
Halk TV / Genel Milletvekili Seçimi
Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz
Yıldız Posta Caddesi Çiğdem Apt. No:11 / 6 Esentepe, 34349 Şişli İstanbul
[email protected]+90 212 275 17 66 (pbx)+90 212 275 17 68 (fax)