„Kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie nadzoru nad gospodarką odpadami

komunalnymi”

Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska

Adam Ludwikowski

„Współdziałanie organów administracji rządowej i samorządowej działających w województwie w zakresie zapobiegania zagrożeniom

środowiska odpadami komunalnymi”

Warszawa, styczeń 2010

ZOBOWIĄZANIA AKCESYJNE

1 maja 2004 r. – Polska zostaje członkiem Unii Europejskiej. Odpowiedzialność za wdrażanie standardów UE: administracja rządowa, administracja samorządowa, podmioty gospodarcze, instytucje i organizacje, obywatele, Realizacja wdrażania standardów przebiega na trzech poziomach: centralnym, regionalnym, lokalnym.

IMPLEMENTACJA PRAWA UE - DOKUMENTY STRATEGICZNE (plany, programy) – WDRAŻANIE (harmonogramy działań) - MONITOROWANIE

– DZIAŁANIA KORYGUJĄCE

ZOBOWIĄZANIA AKCESYJNE

Traktat Akcesyjny – Polska uzyskała okresy przejściowe w obszarze „ŚRODOWISKO” dla 9 dyrektyw i 1 rozporządzenia.

Istotne zobowiązania z zakresu gospodarki odpadami: 1 maja 2004 r.– likwidacja tzw. dzikich wysypisk odpadów; 31 grudnia 2009 r. – dostosowanie składowisk odpadów do wymogów

technicznych i lokalizacyjnych, określonych w decyzjach odpowiednich organów, 31 grudnia 2010 r. - uzyskanie pozwoleń zintegrowanych zgodnie z dyrektywą

96/61/WE dla składowisk wymienionych w TA (7 w mazowieckim), 1 stycznia 2012 r. – dostosowanie gminnych składowisk odpadów komunalnych

do wszystkich wymogów dyrektywy 99/31/WE w sprawie składowania odpadów, pod warunkiem zgodności z celami pośrednimi (cel pośredni na rok 2008 – składowanie 68% odpadów zgodnie z dyrektywą, został osiągnięty) ;

ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania do dnia 31 grudnia 2010 r. do nie więcej niż 75%, 31 grudnia 2013 r. do nie więcej niż 50%, 31 grudnia 2020 r. do nie więcej niż 35% odpadów wytworzonych w 1995 r.

Kolejne obowiązki pojawiają się w miarę wchodzenia w życie nowych przepisów.

PODSTAWY PRAWNE

Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach; określa relacje wzajemne uczestników systemu gospodarki odpadami komunalnymi, którymi są: gmina – właściciel nieruchomości – przedsiębiorca odbierający odpady od właścicieli nieruchomości;

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach; określa zasady ogólne postępowania z odpadami w celu ochrony środowiska, w rozdziale 3a określa zadania samorządu terytorialnego w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi;

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska; określa ogólne zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, daje samorządom uprawnienia kontrolne.

PODSTAWY PRAWNE

Zgodnie z obecnie obowiązującym prawem, w gospodarce odpadami komunalnymi gmina pełni funkcje:

planistyczno – organizacyjne, reglamentacyjne, kontrolne, egzekucyjne.

To właśnie gmina musi egzekwować od wszystkich, w tym od mieszkańców i przedsiębiorców odbierających odpady komunalne, przestrzeganie obowiązującego prawa.

ZASADY W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI

Ważne zasady w gospodarce odpadami komunalnymi: objęcie wszystkich mieszkańców gminy systemem zbierania wszystkich

rodzajów odpadów komunalnych, w tym nieczystości ciekłych ze zbiorników bezodpływowych,

selektywne zbieranie z gospodarstw domowych odpadów opakowaniowych (szkło, makulatura, metale, plastiki),

zapewnienie warunków do selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych,

zapewnienie warunków do odbierania odpadów wielkogabarytowych, selektywne zbieranie z gospodarstw domowych odpadów ulegających

biodegradacji, zapewnienie warunków do selektywnego zbierania odpadów budowlanych

z drobnych remontów, zapewnienie warunków do zbierania odpadów zużytego sprzętu

elektrycznego i elektronicznego (obowiązek zebrania 4 kg tego rodzaju odpadów na mieszkańca w skali roku).

OBOWIĄZKI W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI

Na szczeblu krajowym i na każdym poziomie administracji samorządowej opracowywanie

i aktualizacja planów gospodarki odpadami (co 4 lata) oraz raportowanie (co 2 lata) o ich

realizacji.

W znacznej części gmin działania planistyczne, organizacyjne oraz sprawozdawcze

realizowane są z opóźnieniem. WIOŚ, poza możliwością wystąpienia do Rady Gminy,

nie dysponuje odpowiednimi kompetencjami co do skutecznego nadzoru w tym

obszarze. Na poziomie gminnym zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub

wspólnych z innymi gminami albo przedsiębiorcami instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych albo zapewnienie warunków do takich działań przez przedsiębiorców;

Na poziomie wojewódzkim zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, wydzielonych z odpadów komunalnych.

WIOŚ wykonuje kontrole istniejących instalacji oraz kontroluje oddawanie do eksploatacji nowych obiektów gospodarki odpadami.

OBOWIĄZKI W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI

Obowiązki gminy w gospodarce odpadami komunalnymi: uchwalanie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie

gminy; jest to akt prawa miejscowego, wydawanie z urzędu decyzji, na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy o

odpadach, prowadzenie wykazu przedsiębiorców zbierających zużyty sprzęt

elektryczny i elektroniczny, informowanie mieszkańców o miejscach zbiórki zużytego sprzętu

elektrycznego i elektronicznego, selektywne zbieranie i przekazywanie do odzysku i recyklingu

odpadów opakowaniowych. WIOŚ, poza możliwością wystąpienia do Rady Gminy, nie

dysponuje odpowiednimi kompetencjami, co do skutecznego nadzoru w tym obszarze. Organy Inspekcji Ochrony Środowiska nie są uprawnione do kontroli prawidłowości działania organów samorządu gminy.

OBOWIĄZKI W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI

Obowiązki gminy w gospodarce odpadami komunalnymi: nadzór nad zawieraniem umów na odbieranie odpadów

komunalnych od właścicieli nieruchomości, kontrole właścicieli nieruchomości, podejmowane w oparciu o art.

379 ust.2 ustawy - Prawo ochrony środowiska, wykonywane przez upoważnionych pracowników gminy lub straż miejską ,

wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości,

przeprowadzanie kontroli przedsiębiorców w zakresie przestrzegania warunków, określonych w wydanych zezwoleniach.

WIOŚ, poza możliwością wystąpienia do Rady Gminy, nie dysponuje odpowiednimi kompetencjami, co do skutecznego nadzoru w tym obszarze. Inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska nie posiadają uprawnienia do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego za wykroczenia przeciwko obowiązkom, określonym w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

OBOWIĄZKI W GOSPODARCE ODPADAMI KOMUNALNYMI

Kompetencje administracji samorządowej w gospodarce odpadami komunalnymi:

W oparciu o art. 379 ust. 1 ustawy – Prawo ochrony środowiska marszałek województwa, starosta, organ wykonawczy gminy sprawują kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów,

Organy mogą upoważnić do wykonywania funkcji kontrolnych pracowników podległych im urzędów lub funkcjonariuszy straży gminnych (art. 379 ust. 2 ustawy),

Organy samorządowe występują do WIOŚ o podjęcie działań, będących w jego kompetencji (wymierzenie kary, wstrzymanie działalności), po stwierdzeniu w wyniku kontroli, naruszenia lub podejrzenia naruszenia, przepisów o ochronie środowiska. Do wystąpienia organ samorządowy dołącza dokumentację sprawy (art. 379 ust. 5 ustawy).

KOMPETENCJE WIOŚ

Kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska dotyczą przede wszystkim nadzoru nad wytwarzaniem i postępowaniem z odpadami przemysłowymi, które stanowią około 92% wszystkich rodzajów odpadów powstających

w Polsce. Uprawnienia WIOŚ określone ustawą o Inspekcji : kontrola podmiotów korzystających ze środowiska, w tym gospodarujących

odpadami: - wytwarzających odpady, - prowadzących działalność w zakresie zbierania, unieszkodliwiania i odzysku

odpadów, działania pokontrolne:- zastosowanie pouczenia w trybie art. 41 ustawy – Kodeks wykroczeń,- nakładanie grzywny w drodze mandatu karnego, kierowanie wniosku do sądu

grodzkiego lub zawiadomienie organów ścigania o popełnieniu przestępstwa, wydawanie zarządzeń pokontrolnych, kierowanie wystąpień do organów administracji rządowej oraz organów samorządu

terytorialnego,

KOMPETENCJE WIOŚ

Uprawnienia WIOŚ określone ustawą o Inspekcji Ochrony Środowiska:

wydawanie decyzji: - nakładających administracyjną karę pieniężną za naruszenie warunków

decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska lub decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów,

- wstrzymujących działalność, powodującą zagrożenie życia lub zdrowia albo zniszczenie środowiska w znacznych rozmiarach (art. 364 ustawy Prawo ochrony środowiska; art. 13 ust. 6 ustawy o odpadach),

- wstrzymujących użytkowanie instalacji (art. 367 ust.1 ustawy Prawo ochrony środowiska),

- nakładających na podmiot do tego zobowiązany tzw. opłatę sankcyjną: za brak selektywnej zbiórki 10 - 40 tys. zł, od 2011r. za brak ograniczenia w składowaniu odpadów biodegradowalnych 40 – 200 tys. zł.

KOMPETENCJE WIOŚ

Zamierzone działania WIOŚ w Warszawie na rok 2010: „Ogólnopolski cykl kontrolny, dotyczący składowisk odpadów

komunalnych w oparciu o Kpgo 2010” - kontynuacja wcześniejszych etapów cyklu,

kontrole wszystkich składowisk odpadów, które podlegały do 31 grudnia 2009 r. obowiązkowi dostosowania do wymogów technicznych, określonych w decyzjach organów ochrony środowiska, wydawanie przez MWIOŚ odpowiednich decyzji;

kontynuacja „mobilizacji” gmin poprzez kolejne wystąpienia, dotyczące zużytego sprzętu, wydawania zezwoleń na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, nadzoru nad realizacją wydawanych zezwoleń oraz sposobu pozbywania się nieczystości stałych i płynnych przez osoby fizyczne.

KOMPETENCJE WIOŚ

Zamierzone działania WIOŚ w Warszawie na rok 2010:

kontrole wszystkich zakładów, przetwarzających zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny w ramach realizacji celu: „Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko w zakresie postępowania z odpadami”,

„Ogólnopolski cykl kontrolny przestrzegania przepisów ochrony środowiska przez podmioty prowadzące gospodarkę odpadami opakowań szklanych” - kontrola organizacji odzysku oraz recyklerów, między innymi w aspekcie współpracy z gminami w zakresie selektywnego zbierania opakowań szklanych;

„Ogólnopolski cykl kontrolny podmiotów prowadzących odzysk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych ze szczególnym uwzględnieniem instalacji do zagospodarowania odpadów biodegradowalnych” - kontrola instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych, takich jak sortownie i kompostownie;

KOMPETENCJE WIOŚ

Podejmowane dotychczas działania mobilizujące Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska adresowane do gmin:

opracowanie i zamieszczenie na stronie internetowej listy kontrolnej gmin, ułatwiającej gminom dokonanie samooceny, co do realizacji zadań, dotyczących gospodarki odpadami komunalnymi,

opracowanie i rozpowszechnianie publikacji i ulotek na temat postępowania z odpadami,

wystąpienie do 314 gmin z pytaniem, dotyczącym informowania mieszkańców o zasadach zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

KOMPETENCJE WIOŚ

Zapytanie rozesłano do 314 gmin;

Odpowiedzi przysłało 286 gmin (91 %),

 w tym:

• gminy, które umieściły informację o zbierających zużyty sprzęt na stronie internetowej - 212 (75% odpowiadających; 68% wszystkich gmin Mazowsza),

ponadto:

• brak informacji na stronie - 66 gmin, • brak informacji w ogóle - 49 gmin.

• deklarowana inna forma informowania mieszkańców lub inna informacja na stronie niż wymagana w ustawie - 25.

MWIOŚ ponownie wystąpił do gmin, wyznaczając 31 stycznia 2010 r. jako termin, po upływie którego zostaną podjęte działania sankcyjne.

75%

16%

9%

Gminy podające informację o zbierających ZSEiE Gminy niepodające informacji o zbierających ZSEiE

Brak informacji z gmin o wypełnianiu obowiązku ustawowego

WSPÓŁPRACA Z SAMORZĄDEM

KOMPETENCJE WIOŚ• Działalność edukacyjna

* Wytworzone w 2007 r.

Ilość zebranych odpadów komunalnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca [kg/rok] Ilość zebranych odpadów komunalnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca [kg/rok] w 2008 roku (wg danych GUS)w 2008 roku (wg danych GUS)

ODPADY KOMUNALNE W MAZOWIECKIM

W województwie mazowieckim w 2008 r. zebrano 1,56 mln ton niesegregowanych odpadów komunalnych, średnio na jednego mieszkańca 324 kg/rok, przy szacowanej ilości wytworzonej 394 kg/mieszkańca/rok. Pomnożona przez około 5,2 mln mieszkańców różnica 70 kg między ilością wytworzoną a zebraną daje 364 tys. ton odpadów w skali roku. To są te odpady, które trafiają do środowiska w postaci dzikich wysypisk, lub w postaci emisji z palenisk domowych.

Obszar Obszar

OdpadyOdpadyzebrane zebrane

[kg/M/rok][kg/M/rok]  

  2008

UE-27* 522

Polska 263

woj. mazowieckie

324

Warszawa 476,80

100

200

300

400

500

600

UE-27* Polska woj. mazowieckie m.st.Warszawa

2008

ODPADY KOMUNALNE W MAZOWIECKIM

Polska Woj. mazowieckie

Odpady w 2008 r. [tys. Mg] Polskawoj.

mazowieckie

składowane 8 700 1 370

przetworzone termicznie 62,7 62,7

przetworzone biologiczniei metodami mechaniczno-biologicznymi

385 126

86,6

4,4%0,7%

składow ane

przetw orzone termicznie

przetw orzone biologicznie i metodami mechaniczno-biologicznymi

81,5%

7,5%3,7%

składow ane

przetw orzone termicznie

przetw orzone biologicznie i metodami mechaniczno-biologicznymi

ODPADY KOMUNALNE W MAZOWIECKIM

Wysypiska "dzikie"

obszar 2007 2008

woj. mazowieckie

307 287

miasto 167 148

wieś 140 139

W województwie mazowieckim liczba dzikich wysypisk w 2008r. zmalała o 6,5 %. Wysypiska w miastach stanowiły 51,6 % wszystkich dzikich wysypisk (w 2007r. - 54,4 %). Tereny, gdzie najczęściej spotyka się dzikie wysypiska, to miejsca w pobliżu zakładów gospodarki odpadami, nieużytki, pobocza dróg, boczne drogi, tereny prywatne (szczególnie na obrzeżach miast) i cieki wodne.

Liczba „dzikich” wysypisk na Mazowszu

0

50

100

150

200

250

300

350

woj.mazowieckie miasto wieś

2007 2008

Polska 2828 3481

miasto 838 1090

wieś 1990 2391

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

Polska miasto wieś

2007 2008

PODSTAWY PRAWNE

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności art. 74 określa, że władze publiczne prowadzą politykę, zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom, a ochrona środowiska jest ich obowiązkiem. Obowiązek ochrony środowiska spoczywa zarówno na organach administracji publicznej jak i na użytkownikach środowiska.

Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej

w województwie w art. 22. ust 2. stanowi, że Wojewoda odpowiada za wykonywanie polityki Rady Ministrów w województwie, a w szczególności zapewnia współdziałanie wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających w województwie i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w odrębnych ustawach;

W razie nie rokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy, Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do dwóch lat, nie dłużej jednak niż do wyboru rady oraz wójta na kolejną kadencję.

PODSTAWY PRAWNE

USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym:

PROPOZYCJE WSPÓŁDZIAŁANIA

Kowalski jako osoba fizyczna – kontrole upoważnionego pracownika urzędu gminy, Straży Miejskiej, Policji,Przedsiębiorca, odbierający odpady komunalne - kontrole upoważnionego pracownika urzędu gminy, w transporcie kontrole ITD, Policji,Instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych – kontrole WIOŚ,Zgodność z prawem uchwał Rady Gminy – nadzór Wojewody,Zgodność z prawem decyzji / zezwoleń na odbieranie odpadów komunalnych – Samorządowe Kolegium Odwoławcze,Dzikie wysypiska – kontrole Straży Miejskiej, Policji, PSP, PSR.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ