Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Kompleete dichtwerken Deel 1
Isaaumlc da Costa
editie JP Hasebroek
bronI Da Costa Da Costas kompleete dichtwerken Eerste deel AC Kruseman Haarlem 1861
Zie voor verantwoording httpwwwdbnlorgtekstcost002jpha01_01colofonhtm
copy 2007 dbnl
1
[Woord vooraf]
Met een gevoel van innigen weemoed bied ik aan de vereerders van DA COSTA -neen van echte schoone en verhevene Poezij wier geest in hem boven velenleefde en aan zoovele zijner dichterlijke scheppingen een onsterfelijk leven gaf -hun bied ik hierbij het Eerste Deel van des ontslapenen Zangers k omp l e e t eD i c h t w e r k e n aan - Men zal daarin zijn gedichten zooveel mogelijk naar tijdsordegeregeld vinden Wat tot opheldering van den inhoud scheen te kunnen bijdragenis door mij in de T o e l i c h t i n g e n medegedeeld waarin tevens des Dichters eigenVoorredenen en Aanteekeningen bij zijne verschillende werken gevoegd zijnopgenomen en wel zoacuteoacute dat het niet moeijelijk zijn zal het eigen werk des Dichtersvan mijn bijwerk (welk laatste tusschen [ ] is geplaatst) te onderscheiden Dat ookin de wijze van uitvoering alle zorg is besteed om deze uitgave den grooten Zangerwaardig en aldus als een letterkundig gedenk- en eereteeken op zijn pas geslotengraf te doen zijn - ik vertrouw dat een enkele oogopslag op dezen Bundelgenoegzaam zal wezen om den Lezer daarvan te overtuigen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
2
En zoo ga dan nu deze nieuwe Uitgave die de gansche dichterlijke Nalatenschapvan DACOSTA beide in zijne uitgegevene en nog onuitgegeveneGedichten kompleetbevatten zal haren weg Zij verrijke de Boekverzameling van allen die het wegravelmeenenmet de Vaderlandsche Letteren en Schoone Kunst Maar zij vinde niet daacuteaacuteralleen hare plaats zij worde opgenomen in de hoofden en harten van alle kinderenonzes Volks die vatbaar zijn om door den klank der dichterlijke luit niet alleenbekoord gestreeld en geboeid maar ook bezield veredeld geheiligd te wordenZoo blijve DA COSTA voor ons volk niet alleen een Zanger bij uitnemendheid maarlosse de bewondering en waardering van de eenige gave hem geschonken zichop - ik gebruik voor dien wensch hem betreffende en in zijnen geest geuit zijneeigene woorden - lsquoin de kennis en aanbidding van Hem die gekend en geeumlerd wilworden in Zijne werken en in de werken van Zijne werkenrsquo
Amsterdam30 Junij 1861JP HASEBROEK
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
3
Lof der dichtkunst
t Was nacht als ieder mensch het zoete rusten smaakteMy dacht toen in den droom dat ik den berg genaakteDie t schoonst verblijf is van Apollos zustrenrijk Liep langs een welig veld van koude en hitte vrijMet myrten rijk beplant en bloeiende laurierenWaarmeecirc de Musen zich in hare feesten sierenGeen bloem was daar verwelkt geen boom van groen beroofdHier hief de populier ginds de eikenboom het hoofdDat t helder hemelblaauw vermetel scheen te tergenDoch van mijn zwakke lier kan ik t verhaal niet vergenVan alles wat mijn oog bewonderde in dien oordIk zag er wat ooit ziel en zinnen heeft bekoordMaar naauwlijks was ik dus tot Pindus voet gekomenOf k voelde me onverwacht door Zefirs opgenomenk Snelde in een oogenblik en lucht en wolken door
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
4
lsquoEn niets dan vrolijkheid in mijnen tempel zietDus blijft verdienste nooit van t billijk loon verstokenrsquo
Na dat Apol tot my dees woorden had gesprokenVerdween en koor en berg voor mijn verwonderd oogZoo ook als aan de kim de schittrende IrisboogIn volle sieraad op het schoonst begint te prijkenZiet men haar duizendtal van kleuren ras bezwijken
Auroor vertoonde nu haar lieflijk morgenroodTerwijl zy voor de Zon de hemelpoort ontslootEn daar geen donkre wolk haar glans ons kwam ontroovenScheen zy een heldren dag aan daarde te belovenToen wekte me uit den slaap der vooglen zoet geluidToen riep ik door mijn droom verrukt dees woorden uit
De schoone poeumlzy zal altijd glansrijk pralenZoo lang de gulden Zon haar luisterrijke stralenZal schieten en de mensch van edel kunstgevoelVerrukt zal blaken Gy die ver van stadsgewoelWanneer aan s hemels trans de sterren prachtig blinkenApolloos heilig nat in eenzaamheid gaat drinkenUw naam sterft nooit o neen zelfs als de wreede tijdDen zwarten sluijer op uw lichaam heeft gespreid
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
5
Homeer veracht den nijd van driemaal duizend jarenGelijk een vaste rots in t midden van de barenDe kruin ver uitsteekt en haar ijdle woede tart
De dichtkunst wekt den moed of streelt t gevoelig hartTyrtaeus kon den Griek in oorlogsvuur ontstekenHy zong en geen gevaar deed den Spartaan verbleekenDoch als Homerus in zijn goddelijk gedichtToont hoe Andromache met haar onnoozel wichtHaar lieven Hector van het slagveld poogt te weerenHoe ze om het denkbeeld treurt dat hy nooit weecircr zal keerenWie dan gevoelt zich niet op t tederst aangedaanWien rolt langs t aangezicht dan niet een zachte traan
O wonderlijke kracht van dichterlijke tonenHet volk dat zonder wet in bosschen plagt te wonenBewogen door het zoet van Orpheus lier en zangVereent zich op zijn raad voor t algemeen belangVan daar verhaalde men dat tijgers boomen steenenHem volgden om het oor aan zijne stem te leenenMijn geestdrift sleept my weg Ik zie hem zelv daar staanOmsingeld van het volk dat luistrend aangedaanMet open oog en mond hem t nut van t zamenlevenHoort zingen en gedwee zich laat de wetten geven
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
6
Een man dus door natuur met rijk vernuft begaafdHeeft door welluidend dicht den woesten mensch beschaafd
De dichter schildert ons wat andren slechts verhalenAls Maro en Homeer het bloedig strijden malenZie k vonken springen uit het bliksemende zwaardIk hoor t geschreeuw van hen die neecircrgestort ter aardDen overwinnaar om het leven nedrig smeekenIk hoor het moordend staal en helm en harnas breken
Mijn Zangnimf t is genoeg Onmachtig is mijn toonHet nut der poeumlzy en haar verrukkend schoonEn onweerstaanbre kracht in sierlijk dicht te zingenLaat hen die Phebus mint naar dezen lauwer dingenIk trek uit mijne lier geen liefelijk geluidEn druk mijn warm gevoel in zwakke verzen uit
1812
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
7
De verlossing van Nederland
Als t aardrijk weecircr begint te bloeienAls t land zich dekt met geurig groen
De stroomen onverhinderd vloeienNa s harden winters hevig woecircn
Als blad en bloem de sneeuw vervangenEen Zefir d onbetoombren storm
Dan klinken Philomeles zangenDe mensch herleeft - de kleinste worm
Zoo grijp ik ook schoon dichtren zingenHet speeltuig in de zwakke hand
Ook ik ik wil de either dwingenVoor t vrij geworden Vaderland
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
8
Hoe flaauw mijn laaggespannen snarenHoe kunsteloos mijn zangster zij
Mijn hart gebiedt dat k uw altarenO Nederland dit offer wij
Wy zijn dan eindlijk vrij Wy zijn den ijzren bando Dwingland dan ontrukt waarin gy NederlandZoo lang gekluisterd hieldt De ketens zijn aan stukkenWaarvoor de fiere kop van Hollands leeuw moest bukkenDien leeuw te lang door u en door uw volk verachtDien leeuw die reeds te lang naar wraak naar vrijheid smacht
Gelijk de reiziger die aan t geweld der barenOntrukt zijn Vaderland na duizend doodsgevarenHerziet met warm gevoel dien dierbren grond betreedtEn sprakeloos van vreugd t geleden kwaad vergeetHet zoetst genoegen smaakt nu hy het woecircn der windenDe golf die t ranke schip al draaiend ging verslindenAl d ijsselijken nood waaraan t ten prooie lagIn veiligheid aan gade en kindren schetsen mag
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
9
Zoo moet ge o Hollandsch volk het slaafsche juk herdenkenWaardoor een vreemd tiran uw voorge roem dorst krenkenEn zweren by de deugd der vadren by het bloedVan hen door wie weleer uw vrijheid is behoed(Wier geesten tot uw heil nog om dees landen zweven)Dat ge eer uw stad uw land der vlam ten prooi zult gevenOf dat ge uw dijken eer doorbreken zult uw werkVernielen en de zee doen dondren uit haar perkEer vreemde meesters weecircr van vrijheid u beroovenEn in vergetelheid uw schoonen naam verdoven -o Hoon o slavernij o nooit vergeetbre schandAfstammelingen van de heldenteelt die t landVan Spanjes wreeden Vorst weleer heeft vrijgeslagenBloost Nederlanders bloost gy hebt den naam gedragenVan woeste snoodaarts die natuur en recht ten spotHun koning doemden tot een smadelijk schavotHun koning die voor t heil van die ontmenschten blaakteEn eigen veiligheid voor hun behoud verzaakteBloost Nederlanders bloost gy hebt het juk getorschtVan t monster dat naar bloed en naar vernieling dorstVan t monster dat uw land ontzenuwde en uw telgenDen moederarm ontscheurde om rijken te verdelgenEn gantsch Euroop voor hem in t stof te zien geknieldDe tijd is daar wreekt nu met d ouden moed bezield
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
10
Den hoon u aangedaan gy hebt uw naam herkregenGy zaagt Oranje weecircr klem den gevreesden degenWaar t Spaansche heir voor vlood uw sterk gespierde handDuld nu geen Gauler in t herboren VaderlandHy viel hy die Euroop in t ijzren juk wou knellenDie waande dat geen macht zijn reuzenmacht kon vellenHet recht verwon hy viel een woesten stroom gelijkDie de ijdle golven breekt voor d opgeworpen dijk
t Was middernacht De slaap door t menschdom afgebedenGoot zijn verkwikkend vocht op d afgetobde ledenMaar Frankrijks dwingland waakt door felle smart geprangdOntvlucht de rust zijn oog dat na haar zoet verlangtNu dondert in zijn oor de wraakstem van t gewetenZijn bloed verstijft terwijl zijn leden rillend zweetenDe kracht zijn ziel begeeft beweegloos staat hy daarMet strakgespannen oog en opgerezen hairDaar schrikbre beelden zich in t matte brein vergadrenDe schim van Lodewijk hem dreigend schijnt te nadrenHet zwaard te toonen dat zijn misdaecircn straffen moetEn hy een bloedrivier ziet zwalpen aan zijn voetZijn moed keert eindlijk weecircr de nare hersenspokenVerdwijnen hy barst los en spreekt in woede ontstoken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
11
lsquoNeen schoon mijn oog door u gefolterd eeuwig waaktSchoon gy de dagen my tot nare nachten maaktEn my mijn wandaecircn steeds weecircrgalmen doet in d oorenGeweten k trots uw wraak ik zal uw stem versmorenWat menschenbloed wat ramp het koste ik zal den tijdMijn naam doen sparen u en gantsch t heelal ten spijtEuropa hate my ik zal haar meester wezenk Begeer haar liefde niet k wil my van haar doen vrezenGeweten ja de straf die gy my dragen doetWordt op dit denkbeeld in het lijdend hart verzoetWelaan het zwaard hervat k wil tot de verste strekenk Wil tot Europas grens het oorlogsvuur ontsteken -Het uitgestrekte land door Peters wijze wetIn vroeger eeuw beschaafd zij door mijn volk bezetk Zal overwinnend zelfs tot in zijn hoofdsteecircn dringenEn daar zijn opperheer tot onderwerping dwingenZoo vestig ik de kroon onwrikbaar op mijn kruinEn heersch op heel Euroop of op Europes puinrsquoHy spreekt de zon had naauw haar gouden kar bestegenHy roept zijn benden zaacircm voorspelt een wisse zegenZy volgen hem hy snelt verwint de vijand vliedtEn t zegevierend heir stroomt op zijn grondgebiedReeds is t op s dwinglands wenk naar Moscows wal getogenVol hoogmoed nadert hy - wat schouwspel treft zijn oogen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
12
Een zwarte wolk van rook stijgt op aan alle kantVertoont de vuurge lucht den ijsselijken brandDe schrik op dit gezicht vermeestert zijne zinnenHy snelt vertwijfelend in aller ijl naar binnenEn ziet de ontvolkte stad t vernielend vuur ten buitVergeefs barst hy verwoed in lasterwoorden uitZijn volk tracht op zijn last den woesten brand te dovenVergeefs d onbluschbre vlam stijgt meer en meer naar bovenDriewerven rijst de zon en driemaal daalt ze neecircrDe vierde dag verrijst - en Moscow is niet meerJa edelmoedig volk door eer en deugd bewogenHebt gy den dwingland in zijn zoetste hoop bedrogenGy hebt ten offer aan t geliefde Vaderland(Het menschdom zag t verbaasd) uw eigen stad verbrandDie daad heeft aan Euroop de vrijheid weecircr gegevenEn dankbaar zal t uw naam zoo lang t bestaat doen levenEn gy o Nederland gy dat dit voorbeeld zietHerleeft in u de gloed der vrijheidsliefde nietDenkt ge aan uw Reddren niet den schrik der dwingelandenWier vuist u heeft verlost van Spanjes wreede bandenGord gord in t eind het zwaard o Neecircrland aan uw zijEn wreek in s vijands bloed uw voorge slavernijZoo zag de Dwingland dan die stad in asch verkeerenWaar hy de strengste koucirc zich vleide te trotseren
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
13
Het kondigt al de komst des grijzen winters aanReeds vloeit de stroom min snel en blijft beweegloos staanEn dekt zich met een korst de droeve lange nachtenVerdubblen nu de koucirc het krijgsvolk voelt zijn krachtenOntzinken t zwaard ontvalt de machtelooze handDaar ligt gy zonder hulp ver van het vaderlandRampzaligen weleer ontscheurd aan vriend en magenOm voor een snood tiran de wreedste smart te dragenDaar ligt gy blootgesteld aan dakeligsten doodVermoeid verteerd verstijfd van koucirc en hongersnoodHet monster ziet elk dag zijn volk by drommen snevenD een zinneloos van pijn derft gillende zijn levenEen ander valt verstijfd en afgemarteld neecircrDe dood dwaalt overal door t uitgeputte heirDe vijand middlerwijl zakt neecircr met rassche schredenEn valt op t volk dat door natuur zelf wordt bestredenEn jaagt het overhoop hier baat geen tegenstandEen laffe vlucht alleen rest nog den dwingelandNog weigert hy den vrede aan s volks gedurig smeekenHy zweert van spijt ontzind dien fellen hoon te wrekenOntscheurt den onderdaan op nieuw en kroost en goedEn snelt vol trotsche hoop zijn vijand te gemoetRechtvaardig God zal dan de misdaad zegevierenZal dan de lauwer weecircr der Gaulen schedel sieren
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
14
Neen neen het recht in t eind behaalt den zegepraalEn de overwonnen Gal valt nu ten tweeden maalO Leipsich by wier wal de dwingland is verslagenZoo lang van Marathon het menschdom zal gewagenZoo lang t zal denken aan Plateacutea SalamisWaar Griekens vrijheid op den Pers bevochten isZoo lang zal t ook uw naam uw heilgen naam bewarenGelijk wanneer de Nijl zijn opgezwollen barenOp t schoon Egipte stort de drooge velden drenktEn rijken overvloed aan dakkerbouwer schenktZoo stroomt aan alle kant het heir der Noordsche heldenEn brengt de vrijheid weecircr gekocht op Leipsichs veldenTriumf ook Nederland is van het juk bevrijdHaar leeuw verheft weecircr t hoofd den dwingeland ten spijtO laat dan ook uw moed o Neecircrlands volk herlevenEn tracht op t edelst spoor uw vadren na te strevenJuicht lang verdrukten juicht en gy o dappre jeugdHef aan en uit in zang uw vrijheidsliefde uw vreugdlsquoDiep lag het Hollandsch volk vervallen kroost van heldenDiep lag t vernederd in de ketens die het kneldenDoor een gevloekt tiran Europes schrik verdruktDiep lag het Hollandsch volk diep lag t in t stof gebuktDe Godheid hoorde in t eind ons hartverscheurend weenenZy wenkt de vrijheidszon zoo lang voor ons verdwenen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
15
Schiet ons haar stralen weecircr Ja Neecircrland gy zijt vrijGeen vreemde hand alleen verbrak uw slavernijWelaan dan kondt ge zelf uw ketens helpen brekenGy kunt dan ook uw ramp op Frankrijks dwingland wrekenZie ons ten strijd gereed wiens hart staat niet in brandWie offert zich niet op aan t heilig VaderlandO Goddelijke kracht van haat tot slavernijeZie hoe de Spanjaard zich t geweld der dwinglandijeOnttrok en brandend voor zijn vrijheid en zijn VorstDer Gallen legermacht met moed verwachten dorstHy ziet zijn vruchtbaar land door t oorlogsvuur vernielenMaar voelt met nieuwen moed zijn eedle borst bezielenEn zweert dat eer de vlam zijn land verteren zalEer hy zich onderwerp aan den gehaten GalHet was in Nederland (helaas in andre dagenToen t heir van trotschen Flips uit Holland werd verslagen)Dat de Iber ondervond hoe alles zwichten moetAls vrijheidsmin een volk het zwaard aanvaarden doetHeeft hy dan uit zijn land den wreevlen Gal verdrevenEn zou het Neecircrlandsch volk voor s dwinglands benden bevenWy vliegen dan ten strijd en vreezen geen gevaarVoor t dierbaar Vaderland gy teedre vrouwenschaarDie ons het leven schonkt o stort om ons geen tranenWy scharen ons vol moed om vaderlandsche vanen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
16
De zege volgt het recht wy keeren winnaars weecircrDe dwingland en zijn rot valt voor ons zwaard ter neecircrOf doet een droevig lot ons t leven strijdend dervenDenkt dan hoe schoon het is voor t Vaderland te stervenDus werd het voorgeslacht van Spanjes dwang bevrijdNa tachtig jaren krijg Dus zag in later tijdDer Gaulen Vorst die tot does landen was gedrongenZich overwonnen tot vernedering gedwongenOranje aan uw geslacht zij Hollands dankbaarheidt Was Eerste WILLEM door wiens moed en wijs beleidDe Nederlander op zijn beulen triomfeerdeDie de eendracht onderhield den tegenspoed trotseerdeEn alles wagen dorst voor t welzijn van den StaatJa toen hy lag geveld door t schandelijkst verraadRees zijn doorluchtig Kroost in t zelfde vuur ontstokenEn streed tot dat de Belg zijn keetnen zag verbrokenWat Nederlander is zijn vadren zoo ontaardDat hy Oranjes naam niet in zijn hart bewaartZoo lang dit edel bloed regeert op Hollands StatenZal nooit de dapperheid het Neecircrlandsch volk verlatenWy vliegen dan ten strijd Wiens hart staat niet in brandWie offert zich niet op aan t heilig VaderlandNeen nooit vergeten we u gelukkigste aller dagenToen wy den heldentelg Oranje wederzagen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
17
Hoe klinkt nog in ons oor de zuivre vreugdezangDoor t afgemarteld volk na jaren ramp en dwangVan t haatlijkst monster vrij met duizenden van tongenO Vorst van Nederland by uwe komst gezongenToen zwoert ge o Hollands volk met een onschendbren eedDat gy de ketens door den dwingeland gesmeedAlom vernielen zoudt Wil wil dien eed gedenkenEn vrij aan andren ook de vrijheid helpen schenkenO Gy die met eacuteeacuten wenk t oneindig Al regeertGy wiens onperkbaarheid al wat bestaat vereertHergeef Euroop de rust zoo lang by haar verlorenVerlos haar van t gedrocht tot hare straf geborenEn droog de stroomen van t gestorte menschenbloedDoor eeuwen vrede zij de afgrijsbre krijg vergoedt Geluk herrijz voor ons na zoo veel tegenhedenEn Neecircrland bloeie weecircr door Eendracht Moed en Zedenrsquo
1814
Aan de wel edele heeren Mr W Bilderdijk en Mr DJ van Lennep
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
18
Aan de eedle twee wier oog mijn wankle schredenOp t glibbrig pad der Dichtkunst gadeslaat
Tot Hollands eer door beider voet betredenBiedt hier mijn hand in Nederlandsch gewaad
Den grootschen zang van d oorlogshaften dichterWien Melpomeen haar eersten lauwer schonk
Wiens naam en roem als kunst- en vrijheidsstichterNog in den vloed der eeuwen niet verzonk
Den grootschen zang roemruchtig zegeteekenOp vreemd geweld en dwingelandenwaan
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
19
Door d eigen arm die t vaderland hielp wrekenGevestigd eens om nimmer te vergaan
Maar wien wien durft mijn lente t bloemtjen wijdenOnsierlijk kroost van d eersten zonnegloed
Aan t hoog vernuft den glans van onze tijdenIn t heiligdom der Dichtkunst opgevoed
Wiens stoute veecircr in d opgang van zijn jarenEen Sophocles in t Hollandsch lied herschiep
Die op den klank der onweecircrstaanbre snarenDen outerdienst van d echten smaak herriep
En hem die meecirc in vaderlandsche strekenZoo menig spruit der Grieken heeft herplant
Wiens kindschheid reeds de Roomsche luit deed sprekenNiet wagglend in de meesterlijke hand
Wien de eigen gloed het hart wordt ingedrevenDoor Latiums en Hollands dichtrengoocircn
Het is aan U door zoo veel roem verhevenDoor t fijnst gevoel voor t hemelsch kunstenschoon
Dat geestdrift voor de kunst wellicht vermetenEen gunstig oor voor wat ze voortbracht vraagt
Wat zeg ik Neen niet aan de puikpoeumltenWaar de oude vest des Amstels roem op draagt
Verstout ik my dees ruwen zang te heiligenOp dat hun naam op Pindus aangebeecircn
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
20
De teecircre vrucht der jonkheid mocht beveiligenOf als een gift hun grootheid waardig neen
Wier milde zorg geleerdheids eecirclste schattenOntdekt heeft aan t verlangen van mijn jeugd
En in dien les den kostbrer wist te omvattenVan t ware goed van wijsheid recht en deugd
Dien biedt mijn hart dees versch gelezen bloemenVan Griekschen stam ofschoon verbasterd aan
Vermocht mijn tuin op geurig loof te roemenOf gaacircrde ik eens op de ingerende baan
Laurier en palm den prijs van dichterzangenIk sierde er u den achtbren schedel meecirc
Wilt dan dees blaacircn toegefelijk ontfangenEn met dees blaacircn de oprechtste hartebeecirc
Bloeit bloeit nog lang om kennis te verspreidenOm Hollands eer te staven om de bloem
Der jonglingschap op t eenzaam spoor te leidenDat naar de bron van Wijsheid voert en Roem
Brengt hen te rug der Dichtkunst gouden dagenOp Neecircrlands grond als Griekens thans weecircr vrij
En word haar dank u beiden opgedragenVan na- tot nageslacht zoo vurig als van my
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
21
De Perzen dramatisch dichtstuk
Personaadjen
XERXES Koning van PerzieumlATOSSA weduwe van Darius en moeder van XerxesREI VAN PERZISCHE GRIJZAARTSDE SCHIM VAN DARIUSEEN BODE
Het Tooneel is te Suze in den voorhof van het koninklijk paleis naby het graf vanDarius
Eerste tooneel
DE REIHet heir der Perziaansche scharenDat voor t gewoel der krijgsgevarenDen vaderlandschen grond verlietHeeft ons de zorg van al hun schatten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
22
Op s Konings voorbeeld op doen vattenDie heel zijn machtig rijksgebiedVertrouwde aan dees zijn uitverkorenDarius dierbre telg ach keer
Breng ons die fiere manschap weecircrO mocht ik t voorgevoel versmorenDat my een gruwzaam lot voorspeltTrok niet heel Azieuml te veldTerwijl we in eindelooze klachtenOm onze jonglingschap versmachtenVergeefs van dag tot dag verbeidEn in de wreedste onzekerheidEen boocirc zelf vruchteloos verwachtenGy Suze Cissa EkbataanGy zaagt uw muren dan verlatenUw jeugd gewapend tot soldatenIn woesten moed naar t strijdperk gaanHen voert de bloem van onze GrootenAmistres Artaphernes aanEn Megabazes deelgenootenVan vorstelijke macht en eerEn hoofden van een talloos heirVan zaamgedrongen ruiterscharenEn schutters vol ervarenheid
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
23
Een leger tuk op krijgsgevarenWiens enkele aanblik schrik verspreidtNiet minder uitgelezen heldenVerzellen stouten PharnacesImeacuteus en ArtembaresDaar zelfs de korenrijke veldenBevrucht door s Nijlstrooms koestrend slijkOntelbare onverschrokken bendenVolijvrig tot hun koning zendenPegaston in t Egyptisch rijkGeboren en die Memphis murenEn Thebes oude vest besturenZijn aan de spits dier legermachtt Moerassig land geeft vlugge knapenOm t handig roeijen hoog geachtDe Lydieumlr in wulpsche prachtVerzonken rukte meecirc te wapenEn volgt geheel het vastelandDat van het edelst krijgsvuur brandtEn schaart zich moedig om de vanenVan s konings machtigste onderdanenWien hy dees streken heeft vertrouwdHet vorstlijk Sardes rijk in goudGeeft keur van kostbre wagenscharen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
24
Wier breede rangen ijzing barenMaar Mardon voert van Tmolus voetZijn krijgren aan in t heetst verlangenDen Griek in ketenen te prangenHet roemrijk Babel zendt een stoetVan scheeplingen en schuttersdrommenDie met geoefend oog en handDen taaien boog nooit vruchtloos krommenJa heel dit uitgestrekte landHeeft wat maar wapenen kon dragenVerlaten en zijn Vorst verzeldNu slijten we onze droeve dagenHet hart vol zorgen en bekneldBy ouders beide en echtgenootenSteeds in hun hoop te leur gesteldDient ieder dag met angst geteldSlechts om hun kommer te vergrooten
KEEROntzachlijk heir gy zijt gegaan
Gy hebt den Griekschen grond betredenEn brengt den vijand en zijn stedenIn ieder tred verwoesting aan
De zee die Hella heeft verzwolgen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
25
Had u vergeefs den weg ontzegdHaar heeft hoe schriklijk ook verbolgenUw arm in ketenen gelegd
TEGENKEERDe koning heeft aan alle kant
t Verraschte Grieken overvallenMet onze duizend-duizend tallenTer zee gewapend en te land
Hy voert hen aan met al de GrootenOmgeven van zijn bloeiend rijk
De Vorst uit godenbloed gesprotenEn goden-zelf in rang gelijk
Met oogen schittrend van den gloedVan heldenvuur en leeuwenmoedEn op een rijkversierden wagenAan t hoofd der benden omgedragenVoert hy den Perziaanschen boogDe Grieksche spietsen tegenWat vijand hoopt nog op de zegenDie tegen hem ten strijde toogWie waagt het de opgezwollen stroomenMet dijk of paalwerk in te toomen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
26
Zoo schriklijk zijt ge o Perzisch volkMaar ach een akelige wolkBenevelt blijde hoop uw luisterDer goden wegen zijn ons duisterWat stervling kan hun wil weecircrstaanDes noodlots ijzren wet ontgaanOf t loosgespannen net vermijdenHem door der goden hand gespreidTe dikwerf door hun gunst misleidTracht hy zijn loopkring te verwijdenEn altijd verder afgedwaaldZiet hij zich eindelijk verradenVervoerd op afgelegen padenWaar alle vluchtenspoging faalt
EERSTE KEERDer goden bystand heeft dit landBeveiligd en van alle kantTen welvaarts top verheven
Dankt Perzen dankt het haar alleenDie zelfs de sterkst bemuurde steecircnVoor uwe vuist deed beven
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
27
EERSTE TEGENKEERDankt haar die u den wijden vloedIn t golven schuimend en verwoedIn t eind deed overkomen
Toen ge u een veilgen overtochtOp zaamgebonden kielen wrochtBetemmers van de stroomen
TWEEDE KEERO laat die gunst u nooit verlatenKlink nooit die rouwkreet door uw stratenO Suzes teecircrgeliefde vest
Die kreet wiens doffe klank mijn harteOntzet door ongekende smarteW e e w e e h e t P e r z i s c h e g e w e s t
TWEEDE TEGENKEERBegeeft my aaklige gedachtenZoudt ge ook o Cissa van die klachtenWeecircrgalmen in uw hoogen wal
Uw vrouwen zich de sluijers scheurenDoor geen vertroosting op te beurenIn wanhoop om des legers val
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
28
DERDE KEERGelijk een dichte bijeumlnwolkStoof overal het dappre volk
Uit onze rijkbewoonde stedenDe zee die ons van d overkantWou weeren ligt gedwee in band
En Xerxes leger heeft Europische aard betreden
DERDE TEGENKEERDe teedre vrouw slijt dag en nachtIn afgebroken klacht op klacht
En t eenzaam bed is nat van tranenHet jeugdig zacht gevoelend hartKwijnt weg in nooit verpoosde smart
Om degacirc die haar liet voor s konings heldenvanen
Waartoe waartoe die ramp gespeldNeen voelen we ons van zorg doorknagenVoor hunne ons overdierbre dagen -Kom laten we eer naar de aankomst vragenEens boden die ons licht den staat van t leger meldtEn tijding geeft van s vorsten levenEn wie verwinnaar is gebleven
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
29
De boog der schutters van het OostOf t puntig staal van Griekens kroost -Maar s Konings moeder richt haar schredenTot ons met glans omstraald gelijk het oog der goocircnGy bidt haar aan naar onze zedenEn zij uw hulde haar al knielend aangeboocircn
Tweede tooneel
ATOSSA DE REI
DE REIVerheven Koningin der trouwe PerzianenOntfang den welkomstgroet van minnende onderdanenGy eedle koningsweeuw en moeder van een godVan welvaart voor deez Staat zoo t albestierend lotNiet keerde maar ons steeds voor rampen blijft behoeden
ATOSSAHelaas dit enkel woord doet my het harte bloedent Is daarom dat ik thans het vorstlijk huis verlaatEn troost en balsem wacht mijn vrienden van uw raad
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
30
Ik zal u de oorzaak van die jagende angst verklarenk Vrees voor ons Staatsgebouw te hoog in bloei gevarenOch dat dit roemrijk werk door hemelsche genacircGevestigd niet op eens ter neecircr storte en vergaEen volk hoe talrijk zoo t van rijkdom is verstokenIs kwijnend maar zijn kracht wordt eerder nog verbrokenWaar t rijk van schatten vol gebrek aan manschap heeftDie ramp is t waar mijn hart (en zonder end) voor beeftWee wee ons zoo dit land zijn jonglingschap moest dervenGetrouwen laat ik heul van uwe reecircn verwervenOp u heb k steeds gesteund het is uw grijzend hoofdWiens wijsheid my ook thans voldoenden raad belooft
DE REIDoorluchtigste zoo naauw aan t vorstlijk huis verbondenHebt ge ons in raad en daad steeds blakende gevondenEn nimmer wordt die gloed in t dankbaar hart gebluscht
ATOSSAMijn slaap wordt ieder nacht door droom op droom ontrustSints mijn geliefde zoon verwoed op Griekens stedenOp keur van benden trotsch hun bodem heeft betredenMaar nooit nog heeft me een droom met zulk een angst bekneldAls t nachtspook dat mijn geest deez nacht werd voorgesteld
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
31
Een jeugdig vrouwenpaar verscheen me en hield mijn oogenDoor dracht en houding van verwondring opgetogenDe een hing het Perzisch kleed bevallig om de leecircnMaar de andre sierde een Grieksch beicirc in aanloklijkheecircnOnovertrefbaar In de fijnbesneden trekkenWas aanstonds op het klaarst haar zusterschap te ontdekkenGescheiden door het lot had deze op Griekschen grondGene in dit werelddeel haar zetel Nu ontstondEr twist en grimmigheid dat beider oogen blonkenMaar Xerxes nadert haar en dooft die oorlogsvonkenMaar voert ze met zich meecirc op t eigen oogenblikEn kromt haar onder t juk nog roerloos van den schrikSlaat haar zijn teugels om en ketent ze aan zijn wagenDe een biedt geen tegenstand vereerd den boei te dragenVan d onverwinbren Vorst van t Perzische gebiedMaar de andre brandt van toorn daar zy geen rang ontzietEn rukt zich spartlend los en waagt het vrij van bandenDen vorstenwagen vol verwoedheid aan te randenEn trapt het haatlijk juk en scheurt de wielen afDe vorst stort neecircr Ik zie Darius uit zijn grafVerrezen met een zucht dit droef tooneel aanschouwenEn mijn verneecircrden zoon in steeds ontroostbrer rouwenVersmelten k Zag dit en het nachtgezicht verdweenk Stond op en liep vol drift naar zuivre bronnen heen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
32
Om met een reine hand de goden te vereerenMet offers dat hun gunst dit onheil af mocht keerenOp eens vernam mijn oog een snellen adelaar(Een havik vloog hem na) zich spoedend naar t altaarIk voelde op dit gezigt mijn gorgel toegeknepenReeds heeft de haviksklaauw den vluchtende aangegrepenEn pijnigt hem den kop die zelfs geen weecircrstand biedtZiedaar wat in mijn hart die siddring achterlietWat roem had Xerxes van een zegepraal te wachtenEn thans - voorzie k den val van zoo veel legermachtenZoo t noodlot hem verried o Blijv hy slechts gespaardGeen neecircrlaag maakt hem ooit de koningskroon onwaard
DE REIWy wagen t niet Mevrouw dit wonder te verklarenRoep Godenbystand aan en wil geen offers sparenOpdat hun almacht die verschrikkelijke wolkVerdrijve en zegen storte op u uw kroost en volkEn pleng een heilig vocht aan de onderaardsche strekenLicht schenkt uw echtgenoot vol deernis met uw smeekenEn nedrige offers uit het diepst van s afgronds nachtVersterking aan dit rijk en zijn doorlucht geslachtDees raad slechts kunnen we u in uw bekommring geven -En mooglijk wordt zy dus in beter uur verdreven
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
33
ATOSSAMijn dierbren in dees taal voor t lijdend hart zoo zoetBlinkt schittrend in mijn oog uw vroom uw trouw gemoedHet lot vervulle uw wensch t Paleis weecircr ingetredenDraal ik geen oogwenk meer met reukwerk en gebedenEn aarde- en hemelgoocircn te naadren Melde uw mondMy dit nog aan wat kant ligt toch de Atheensche grond
DE REIIn t Westen
ATOSSAEn deez stad poogt Xerxes te vernielen
DE REIHeel Grieken zou met haar voor s konings schepter knielen
ATOSSAEn waakt een groote macht tot hoede van haar muur
DE REIOns heir beproefde t eens En ach het stond ons duur
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
34
ATOSSAEn heeft ze ook schatten waar de steden meest door bloeien
DE REIJa mijnen heeft ze die van zilver overvloeien
ATOSSAEn zijn hun schutters vlug met pijl en schietgeweer
DE REIZy strijden met geen boog maar met den vasten speer
ATOSSAWat vorst is aan hun hoofd
DE REIZy noemen dit als slaven
In t onverdraaglijk juk van koningen te draven
ATOSSAEen ordelooze hoop durft de onzen dan weecircrstaan
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
35
DE REIAch eens deed zulk een hoop Darius heir vergaan
ATOSSAO al te wreede zorg voor t weeke moederharte
DE REIVersmoor Mevrouw een wijl die pijnigende smarteEen bode nadert ons Verkondig hy ellendOf heil de onzekerheid voor t minste spoedt ten end
Derde tooneel
ATOSSA DE REI EEN BODE
DE BODEO smart o vaderland o eenmaal blijde stedenVan t schittrend Azieuml Wat hebt ge een ramp geledenHoe deed een enkle dag der Perzen heil vergaanMet heel uw voorgen glans Helaas wat gaat my aanIk breng tot overmaat der jammren die my drukken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
36
U nog de bittre maar van al uw ongelukkenMaar ach het moet zoo zijn k Weecircrsta den nood niet meerVerneemt verneemt den val van t gantsche Perzisch heir
DE REI - EERSTE KEERHelaas wat donder trof mijn oorenWat schrikbre ramp brengt my dees dag
Wie zal in tranen niet versmorenNa zulk een pletterenden slag
DE BODEt Is alles redloos k Heb ter naauwernood mijn levenVan t hoogst gevaar gered en my tot u begeven
DE REI - EERSTE TEGENKEERO droevig einde van mijn dagenIk heb te lang te lang geleefd
Nu de ijslijkste van s noodlots slagenMijn dierbaar land getroffen heeft
DE BODEHelaas het is te waar Geen ander deelde myt Verhaal dier neecircrlaag meecirc Ik-zelf ik was er by
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
37
DE REI - TWEEDE KEERHelaas de keur van onze heldenWerd vruchtloos uitgerust ten strijd
Zy vielen neecircr op Griekens veldenAan t machtig Godendom gewijd
DE BODEHet strand van Salamis en de omgelegen vlekkenZag k met d onmeetbren hoop dier lijken gantsch bedekken
DE REI - TWEEDE TEGENKEERDaar dobbren dan die dappre scharenOp de altijd rustelooze zee
Ten spel der hobbelende barenMet de afgedwaalde wrakken meecirc
DE BODEGeen moed geen wapen mocht hier baten heel de vlootVond in den heetsten strijd een jammerlijken dood
DE REI - DERDE KEERO wee wat kan ons leed verzachteno Perzen by uw ondergang
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
38
Stort uit stort uit uw bittre klachtenIn t allerroerendst treurgezang
DE BODEO haatlijk Salamis o hatelijk AthenenHoe zullen we ooit uw naam herdenken zonder weenen
DE REI - DERDE TEGENKEERHoe dikwerf ach hebt ge onze vrouwenAtheen tot raadloosheid gebracht
Terwijl ze om de echtgenooten rouwenDie door uw handen zijn geslacht
ATOSSAk Bleef sprakeloos van schrik by zulk een maar verpletDie me al mijn krachten stremt en t schreien-zelf beletEn bevend vrage ik u t verhaal dier ongelukkenMaar ach de stervling moet voor s noodlots wetten bukkenHerneem dan zelf den moed en ik ik hoor bedaardUw andwoord aan Wie heeft de wreede dood gespaardWat hoofden zaagt ge hem t verstrooide volk ontscheurenWat helden moet ons hart met s legers val betreuren
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
39
DE BODEVoor t minst uw zoon Mevrouw is t stervenslot ontvlucht
ATOSSAO onverwachte troost Gy geeft mijn boezem luchtEen straal van vreugde dringt zich heen door zoo veel wolkenVoor heel ons treurend huis en zijn verneecircrde volken
DE BODEMaar t hoofd van duizenden de stoute ArtembaresViel neecircr op t bloedig strand en veldheer DadacesWerd doodelijk gewond in t bruischend nat bedolvenHier stort op Ajax grond omsingeld van de golvenHet lijk van Tenago dien fieren BactriaanDaar valt Pheresbus met Adeua van de mondenDes afgelegen Nijls uw zoon ter hulp gezondenVan uit het hooge schip in zee aan de andre zijMetallus t strijdbaar hoofd der zwarte ruiterijDees prachtig uitgedoscht in t schitterende wapenZiet overal den dood hem dreigend tegengapenEn verwt in eigen bloed de schoone blonde baardk Zag wijzen Arathus neecircrtuimelen ter aardHem volgden Artames en dappere Arimardes
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
40
(Ontzettelijke ramp voor t glorierijke Sardes)Amistris Sisames Amphistreus zoo geachtOm t slingren van zijn schicht met meer dan mannenkrachtDe schoone Tharybis die vijfmaal vijftig schepenTen strijd voert wordt met hen door t moordstaal aangegrepenSyennezis vindt meecirc den eedlen heldendoodHy die den krijgren van Cilicieuml geboodHy steeds gewoon in t bloed van vijanden te badenEn om zijn deugd geroemd als om zijn oorlogsdadenZie daar die s noodlots toorn ons heir betreuren deedEn ach hoe weinig nog by alles wat het leed
ATOSSAWat treurenswaard verlies van onze grootste heldenWat onuitwischbren smaad kwaamt ge ons bedroefden meldenHeeft dan zoo groot een macht gebukt voor Griekens vlootGy spreek wat stelde ons toch aan zulk een onheil blootHoe groot dan was t getal der Grieksche schepelingenHoe dorst het tegen ons naar de overwinning dingen
DE BODEHelaas o koningin k beken t tot onze schandDe vijand had naar t scheen slechts luttel tegenstandTe bieden en zijn vloot scheen lichtlijk te vernielen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
41
Zy streden met niet meer dan vijfmaal zestig kielenTien uitgelezen en de Perzen met een machtVan duizend uitgerust met ongelijkbre prachtEn echter vielen wy door t Grieksche staal verwonnenGewis ter kwader uur werd deze krijg begonnenDe wreedheid van een God ons eenmaal bloeiend landVijandig boog de schaal van t noodlot naar hun kant
ATOSSAEen God beschermt de stad Minerva toegeheiligd
DE BODEOnneembaar is ze ja en voor geweld beveiligdZoo lang der burgren arm haar vestingmuur bewaart
ATOSSAMaar was de Grieksche vloot het eerst ten strijd geschaardOf heeft mijn dierbre zoon den vijand aangevallenVertrouwend op de hulp van zoo veel duizendtallen
DE BODEVoorzeker heeft een God of woedend helgedrochtVoacuteoacuter d aanvang van t gevecht die nederlaag gewrochtOns had een vluchteling van uit het heir der Grieken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
42
Bericht dat als de nacht zijn zwartgeverwde wiekenZou uitslaan hunne vloot voor onze macht beduchtGeen zeestrijd wagen maar een onverwachte vluchtTe baat zou nemen en t gevreesd gevaar ontloopenAls stond geen andre weg voor hun behoudnis openNaauw had de looze Griek geeumlindigd of uw zoon(Onkundig van zijn list en van den haat der Goocircn)Geeft overal bevel dat als de zonnestralenTen westen en de nacht op t aardrijk neecircr zou dalenDe gantsche vloot zich schaar op een driedubble rijOp dat de vlucht ter zee den Griek onmooglijk zijEn t strand van Salamis aan alle kant beslotenEn zoo de vijand nog zich reddende in zijn botent Gevaar ontkomen mocht en onze waakzaamheidDan was den schepeling een wisse straf bereidWy zouden vruchteloos geknield voor s konings voetenOnze onvoorzichtigheid met onze hoofden boetenZoo waant hy vol van hoop helaas hoe min verdachtOp de ongenacirc van t lot en t onheil dat hem wachtOp s konings hoogen wil stelt elk der schepelingenZich onverwijld in staat den vijand te bespringenGesterkt met spijs en wijn en bindt de riemen aanOm op den eersten wenk ten vaart gereed te staanMaar toen de glans der zon den hemel had verlaten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
43
Vliegt alles saam naar t strand en roeiers en soldatenEn klimt de schepen op en spoort vol vuur en moedZijn tochtgenooten aan tot dallermeesten spoedWy glijden op en neecircr op t wentlen van de barenGehoorzaam aan t bevel der hoofden en bewarenDen uitgang ons vertrouwd en hadden heel den nachtMet brandend ongeduld den vijand afgewachtNu was de duisternis reeds van den trans gewekenNog merken we aan het strand geen kiel of vluchtensteekenMaar naauwlijks breekt de zon de bleeke kimmen doorOf ijlings treft een kreet ons gretig luistrend oorEen kreet met zang vermengd dien de Echo van de rotsenVerdubbeld wijd en zijd tot ons te rug doet botsenEen plotselijke schrik gaat onze dappren aanVervallen op die klank van hun langduurgen waanWant ach het is geen klacht van weeke vluchtelingenMaar heldenoorlogszang wat thans de Grieken zingenOntstoken op t geschal der hooge krijgstrompetReeds bruischt de holle zee door hunne vloot bezetReeds schuimt zy op den slag van t samenruischend roeienEn eindlijk zien wy hen tot onze kielen spoeienDe rechtervleugel gaat de gantsche macht vooruitOp t schoonst ten strijd geschaard terwijl een woest geluidVan kreten zonder end zich opheft tot de wolken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
44
En dus onze ooren treft lsquoO Griekens eedle volkenStrijdt strijdt uw vaderland van vreemde heerschzucht vrijUw vrouwen en uw kroost van s vijands woestaardijMet de outers van de Goocircn met uwer vaadren gravenDees dag beslist uw lot en maakt u vrij of slavenrsquoOns heir heft van zijn kant een schrikbren wapenkreetElk in zijn tongval aan tot strijden beicirc gereedNu raakt men handgemeen de menigte der schepenHeeft reeds van wederzij elkander aangegrepenEen Grieksche hulk die t eerst aan t hoofd van s vijands vloott Gevecht begon vernielt een Perziaansche bootWy hadden moedig reeds den aanval afgeslagenTot we allen eensklaps ons op t naauwst besloten zagenIn de engten dat geen schip tot s anders redding spoecircnNoch iets de Perzen voor een neecircrlaag kon behoecircnWy hooren het gebots der saamgehorte kielenEn zien onze eigen vloot zich in dien schok vernielenDe wreede winnaar valt met dubbel woeden aanEn doet de schepen in t verzwelgend nat vergaanDe golven zijn verkeerd in purperroode stroomenMet wrakken overdekt de menigte omgekomenIn t strijden ligt op rots en bank en strand verspreidWy hadden vol van schrik ons tot de vlucht bereidMaar nog moest s vijands wraak de matte vloot vervolgen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
45
Hy laat geen oogwenk rust maar slaat op t felst verbolgenOns droevig overschot gelijk een visschenzwermMet brokken mast en riem te pletter Een gekermVan smart en wanhoop doet zich onophoudlijk hoorenTot daar de schaacircuw der nacht dien gruwbren moord kwam storenNeen k melde u niet al t kwaad dat Xerxes leger leedAl breidde ik dit verhaal tien dagen uit Want weetDat nooit de zonnekar de kimmen heeft beklommenTer neecircr ziende op den dood van zoo veel heldendrommen
ATOSSAWat onbeperkte stroom van rampen zonder talBrengt met ons vaderland heel Azieuml ten val
DE BODEEn k deed u nog niet eens de helft der plagen hoorenWier ijslijkheid ons trof Nog was ons eacuteeacuten beschorenDie op t verdrukte hoofd met dubble zwaarte woog
ATOSSAWat nog verschrikbrer lot viel op ons van omhoogAch meld my welk een slag na zoo veel bittre slagenOns tot nog dieper smaad en wanhoop kon verlagen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
46
DE BODEHelaas die fiere rij van onze schoonste jeugdDie schitterend in rang en groot in oorlogsdeugdMet onverbreekbre trouw des konings macht verzeldeWerd uitgedelgd door t zwaard dat heel ons leger velde
ATOSSAMijn vrienden ik bezwijk verwonnen van de smartk Wil echter k wil bedrukte in weecircrwil van mijn hartAl t onheil weten dat dien braven is weecircrvaren
DE BODENiet ver van Salamis aan dandren kant der barenLigt midden in hun schoot een naauwgenaakbaar landWaar Pan zijn herderen ten feestdans voert op t strandDaar wordt die eedle jeugd voacuteoacuter t strijden heen gezondenOp dat zy zoo de Griek door ons geweld ontbondenDaar hulp en veiligheid of nieuwe krachten zochtZijn laatste poging in zijn bloed versmoren mochtEn de onzen redden uit den drang der zeegevarenMaar anders moest de wil der Goden zich verklarenDe zege had zich nu aan s vijands zij gehechtEn hy nog afgemat van t bloedige gevecht
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
47
Springt straks zijn kielen uit en schaart in naauwe kringenZich om het eiland rond dat onzen jongelingenGeen uitkomst overblijft noch wegen om te vliecircnZy zoeken in dien nood nog wederstand te biecircnMet vlugge pijl op pijl en pletterende steenenMaar alles is vergeefsch hun doodsuur is verschenenDe vijand valt op eens vereenigd op hen aan(Onmachtig dit geweld nog langer te weecircrstaan)En staakt zijn woede niet van trots en wrevel dronkenVoor ze allen aan zijn voet zieltogend zijn gezonkenUw zoon barst middlerwijl in bittre tranen losVan op een heuveltop naby het golfgeklotsHad hy op t moordtooneel zijn benden gacirc geslagenNu ziet hy ijzend neecircr op d afgrond onzer plagenEn scheurt van wanhoop dol het vorstelijk gewaadAan stukken geeft bevel tot d aftocht en verlaatHet slagveld om met ons op t spoedigste te vluchtenDie mare hadt gy nog by al uw ramp te duchten
ATOSSAo Goocircn wat valsche hoop hebt gy ons aangeboocircnIs dit is dit de wraak voor d onvergeetbren hoonDien t wijdberoemd Atheen ons eenmaal deed weecircrvarenOf heeft geen bloed genoeg van Perziaansche scharen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
48
Op t ons noodlottig veld van Marathon gevloeidEn moest dan als mijn zoon dien schandvlek zoo verfoeidPoogt uit te wisschen een nog schrikbrer onheil volgenAch meld my waar het lot op de onzen zoo verbolgenDer schepen overschot voor t minst belanden deed
DE BODEDe hoofden stelden zich ter wilde vlucht gereedEn vliecircn op willekeur van golf en wind gedrevenVan t ons nog ovrig heir verloor een deel het levenNaby Beotieuml van dorst en hitte droogDaar reeds een frissche bron zich opdeed aan hun oogWy moede en uitgeput van rust en spijs verstekenWy loopen Phocis af en Doris hooger strekenEn waar Spercheacuteus t veld met vruchtbre stroomen drenktTot daar Thessalieuml ons een korte schuilplaats schenktHier zagen wy op nieuw ontelbren onzer vrindenIn honger en gebrek het aakligst sterflot vindenWy door Magnezieuml en het Macedonisch rijkBy Axius rivier en Bolbes rietig slijkTot aan Pangeacuteus berg in t eind gevorderd spoeddenNaar t naadrend Thracieuml wanneer t ontijdig woedenDes winters ons den stroom des zilvren Strymons slootNu smeekten we of ons aard of hemel bystand bood
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
49
En zelfs wie voor dien tijd het Goddelijk vermogenMiskend had hief met ons zijn noodgebed ten hoogenDus bidden wy de Goocircn om hulpverleening aanEn wagen het den rug der waatren op te gaanWy stappen veilig op de toegevroren barenZoo lang wy nog geen glans aan de Oosterkim ontwarenMaar toen de zonnekar in brandend licht verscheenDrong zich zijn hette door t kristal der stroomen heenEn smolt ze t Oovrig heir dat d overkant der golvenNog niet bereikt had werd geheel in t nat bedolvenEn zalig die het eerst den veegen aacircm verloorWy - kwamen Thracieuml en haar hindernissen doorEn zien u eindlijk weecircr o vaderlandsche strekenMaar ach hoe moet die komst het Perzisch harte brekenWien onze kleine hoop herinnert aan t gemisDer dierbre manschap die ons afgestorven isZie daar een deel Mevrouw dier onoptelbre plagenWaarmeecirc der Goden toorn dees landen heeft geslagen
DE REIOntzachelijke Goocircn hoe heeft uw overmachtIn onbeperkte woede ons rijk ten val gebracht
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
50
ATOSSAZoo is dan onze jeugd o Perzie omgekomenNeen gy bedroogt my niet gy spoken me in mijn droomenVerschenen die my t lot mijn ramp ten voorbocirc zondGy grijzen die dien wenk miskendet toen uw mondMijn angst wou stillen k zal uw raad niet minder volgenk Zal plengen aan de Goocircn op ons geslacht verbolgenEn offeren aan de aard en t bleeke schimmenrijkIk weet t geleden kwaad is onherroepelijkMaar t noodlot kan ons nog voor nieuwe jammren dekkenO laat uw trouwe zorg my thans tot hulp verstrekkenBeraadt u onvermoeid en naar der zaken eischEn als mijn droeve zoon het vorstelijk paleisGenaakt leidt gy hem in en troost hem o mijn vrindenEn laat zijn lijden hier voor t minst een eindperk vinden
Vierde tooneel
DE REIO machtige Oppervorst der GoocircnWiens albeschikkende geboocircn
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
51
De ontelbre macht van onze heldenOp vreemden grond ter neder veldenZie door uw gramschap EkbataanEn Suzes vest in smart vergaanZie op de tranen onzer vrouwenZie ze om ons onheil troostloos rouwenEn rukken met de zachte handZich hoofdhair af en zilvren bandZie heel een schaar van trouwgenootenDie pas den echtknoop heeft geslotenEn reeds den echtgenoot betreurtHaar in t noodlottigst uur ontscheurdO kwelling naauwlijks te verdragenZy zal de schoonste van haar dagenVan t zuiver heilgenot beroofdHaar in dien blijden staat beloofdIn t aklig weduwbed verteerenWat kan de wanhoop van haar keeren
Ik zelf helaas ik voel elk oogenblikMijn rouw verdubblen nog verpletterd van den schrik
EERSTE KEERHoe treuren de omgelegen veldenVan heel haar mannenteelt ontbloot
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
52
Ach Xerxes Xerxes moest ge uw heldenTen offer voeren aan den dood
Och of een God u had weecircrhouecircnVan t roekloos macht- en zelfvertrouwenBy d aanvang dier onzaalge tocht
En t spoor doen volgen van uw vaderDie held en vreedzaam vorst te gaderZijn volken niet dan weldaacircn wrocht
EERSTE TEGENKEERGy zwarte vluggewiekte kielenMet onzer mannen keur belaacircn
Gy zaagt die dappren dan vernielenEn alles in hun val vergaan
De koning zelf in vreemde landenTer naauwernood uit s vijands handenBehouden door een snelle vlucht
Keert eindlijk dit gevaar ontkomenDoor Thracieumls bevroren stroomenTe rug in vaderlandsche lucht
TWEEDE KEERHelaas hoe menig onzer bravenOp Cychreus heilig strand gedood
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
53
Ligt daar misvormd en onbegravenVerlaten in dien bangen nood
Ja laat ons treuren laat ons klagenDat niets voor t minst na zoo veel plagenDe klanken onzer droefheid stuit
En t hart door rouw van eacuteeacuten geretenGalme Echo onze wanhoopkretenDoor lucht en wolk ten hemel uit
TWEEDE TEGENKEERHun lijken dwarlen met de golvenVan holle draai- tot draaikolk meecirc
Of zijn in d afgrond reeds bedolvenOf t aas der monsters van de zee
O vaders wien uw zoetste pandenDoor t staal in s overwinnaars handenVan t bloedend harte zijn gerukt
Hoe stelt ge een eindpaal aan uw klachtenWat zal het foltrend leed verzachtenWiens last uw grijze haren drukt
Nu zal der Perzen vorst geen wettenAan heel dit werelddeel meer zettenNoch van de hoogte van zijn troon
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
54
De schatting knielend aangeboocircnOntvangen want o smaad zijn luisterVerzonk voor eeuwig in het duisterMet d ouden rijkdom bloei en machtJa by t vervallen onzer krachtZal elk dier volken t juk verbrekenAls vrijgeboren handlen sprekenNiet meer bedwongen door geweldHelaas waar t leger is geveldDaar werd met hun ontzielde leden
Geheel het Perzisch rijk in t bloedig stof vertreden
Vijfde tooneel
ATOSSA DE REI
ATOSSAWien t wanklend hulkjen op de golf van t leven voertZoo lang geen stormgeweld den afgrond nog beroertVerheft zich op de rust der winden vol vertrouwenDat t noodlot hem ter gunst hen zal geketend houecircn -Maar de opgeruide zee heeft op zijn kiel gewoed
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
55
Vervlogen is de waan in t kommervol gemoedHet kleinste golfjen baart hem doodsangst Dus mijn vrindenVoel ik my t krimpend hart van zorg en rouw verslindenIn ieder voorwerp waar t beneveld oog zich wendDreigt my de haat der Goocircn k Hoor zuchten zonder endEn klachten die een kou verspreiden door mijn aadrenZiet thans uw koningin verslagen tot u naadrenVan koninglijken praal en kleederdracht ontblootk Breng treurige offers aan den Vorst mijn echtgenootSneeuwwitte melk de vrucht van vetgeweide koeienZal op t gewijd altaar zijn schim ter eere vloeienMet honig die de bij uit keur van bloemen wrochtEn onvermengden wijn en t kristallijne vochtVan bronnen in wier stroom nooit stervelingen baaddenHet steeds herboren groen der malsche olijvenbladenEn t kroost der weeldrige aard tot kransen zaamgevlechtHang ik het outer om Gy middlerwijl ontzegtMe uw zangen niet en moog geroerd door uwe bedenDarius eacuteeacutenmaal nog dees dierbren grond betreden
ATOSSAVervul Vorstin vervul den offerplichtDie t aardrijk gunstig moge ontvangenWy storten lof- en offerzangen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
56
Aan de onderaardsche Goocircn gerichtEn smeeken de uitkomst op t u dringende verlangenGy sombre Godheecircn onder de aardGy die de doocircn in Plutoos rijk vergaacircrtGy zelf o Opperheer der doodenZij door dees kreet Darius geest ontbodenIn t langgemiste levenslichtEn t hoog besluit der strenge GodenOns door zijn bleeken mond bericht
EERSTE KEERO Vorst gezegend van de Goocircn
Daalt niet dees noodbeecirc tot uw oorenAls we in de angstvalligheecircn die ons de ziel doorboren
Met luiden hartversmeltbren toonDe rust van aard en hemel storenTreft treft ons prangend zielsverdriet
In t diepst zelfs van de hel uw teedren boezem niet
EERSTE TEGENKEEROntsluit o hel de onschendbre poort
Van diamanten zaacircmgeklonkenZij hy ons schreiend oog een oogwenk weecircrgeschonken
De Vorst de God met wiens geboort
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
57
Dit eens zoo bloeiend rijk mocht pronkenHergeef hergeef hem aan den dag
O aard wier bodem nooit zijn wedergade zag
TWEEDE KEERJa heilig zijt ge ons en het oord
Waaraan we o Vorst uw asch betrouwdenWorde onze klaagstem aangehoordHerzie op Plutoos krachtig woord
t Paleis waarin we uw glans zoo menigmaal aanschouwden
TWEEDE TEGENKEERGeen dolle zucht naar macht en roem
Kwelde onder u de PerzianenNoch riep des noodlots ijzren doemOp uwer jongelingen bloem
O Vader aangebeecircn van dankbare onderdanen
DERDE KEEROntzachbre groote dierbre KoningSla onze hartebeecirc niet af
Rijs uit de holle doodenwoningOp d oever van uw heilig graf
Verschijn voor onze eerbiedige oogen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
58
Gy nog door gantsch uw volk geloofdVan t purpren Koningskleed omtogenDe rijke sluijerkroon op t hoofd
DERDE TEGENKEERWy zullen vreemde jammren meldenVerschriklijk voor het Perzisch oor
Den dood der duizend duizend heldenDie t rouwend vaderland verloor
De Styxkolk met verpeste dampenBesmette de onbewolkte lucht
Verschijn verschijn verneem de rampenWaar onze bange borst om zucht
Slotzang
Wy zitten troostloos aan de randen Van uw door tranen vochtig graf Want ach descepter in uw handen Weerde allen rampspoed van ons af De dood die u heeftaangegrepen Sleepte onze welvaart met u meecirc En - met demenigte onzer schepenZonk onze welvaart in de zee
Zesde tooneel
DE SCHIM VAN DARIUS DE REI ATOSSA
DE SCHIMGetrouwe grijzaartsrij en steunsels van dit rijkMy in der jaren bloei in ouderdom gelijkWat onverwachte ramp heeft u dus overvallenVan waar dit naar gekerm in Suzes dierbre wallenWat jammren trof mijn oor in t stil verblijf der doodIk nam het offer aan dat my mijn gade boodEn rees gedrongen door uw sombere gezangenDe hel ontsluit zich licht om hoopen doocircn te ontfangenMaar laat geen uitgang vrij aan d eens verzwolgen buitMy echter liet haar Vorst mijn rang vereerend uitEn k vloog om in den rouw die u verteert te deelenGy spreekt en wilt my niets van wat u trof verheelen
DE REIOp dees ontzachelijken stondStaar k roer- en spraakloos op den grondDe stem besterft my in den mond
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
60
DE SCHIMIn het koel verblijf der schimmen werd mijn rust door u gestoordk Hoorde uw bede en ijlings spoedde ik naar dit onvergeetbaar oordEn nu draalt ge en blijft beweegloos ach verdrijft dien ijdlen schrikk Toef niet lang de tijd is kostbaar maakt gebruik van t oogenblik
DE REIk Tracht vruchteloos mijn vrees te smorenIk zal u jammeren doen hoorenDie heel dit volk het hart doorboren
DE SCHIMHeerscht die vrees zoo onverwinbaar in dees eerbiedwaarde rijDierbre vrouw eens deelgenoote van mijn sponde meld dan gyWat dit zuchten wat dit snikken in ons Suze deed ontstaanWees bedaard gij weet geen stervling kan des noodlots wil ontgaanTegen hem spant de aarde zamen met den hemel met de zeeOm zijn leven te verbittren door onafgebroken wee
ATOSSAO gelukkigste der vorsten toen gy t levenslicht genootHoogstgelukkig in de welvaart van het rijk dat gy geboodtDat uw troon vereerde en aanbad als den zetel van een God
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
61
Ik benij uw zalig sterven Ja het eigen zeegnend lotSloot uw oogen voor de rampen die ons thans ter nederslaanSlechts eacuteeacuten woord omvat al t onheil T IS MET PERZIEuml GEDAAN
DE SCHIMWat geluid verrascht mijn ooren Viel dit bloeiende gewestDoor het oproer onzer volken of door d adem van de pest
ATOSSANeen ons leger werd verpletterd voor de muren van Atheen
DE SCHIMOnder wien van onze telgen trok het Perzisch heir daar heen
ATOSSAOnder Xerxes heet op krijgsroem t Gansche volk vloog met hem meecirc
DE SCHIMToog t te land naar s vijands steden of op de ongetrouwe zee
ATOSSAt Had zich tot een heir vergaderd en een sterke vloot bemand
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
62
DE SCHIMEn hoe toog het voetvolk over naar het vijandlijke land
ATOSSAHellaas engte werd gesloten door een breede schepenrij
DE SCHIMEn de zee voor Xerxes zwichtend liet hem dan den doortocht vrij
ATOSSAJa een Godheid was het zeker die hem bystond met zijn raad
DE SCHIMJa een helsche Godheid bracht hem tot die roekelooze daad
ATOSSADe uitkomst leerde t welk een onheil deze poging baren zou
DE SCHIMWat was de oorzaak van die rampen die u dompelen in rouw
ATOSSAOnze vloot uit een geslagen sleepte t landvolk in zijn val
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
63
DE SCHIMZoo verging dan t Perzisch krijgsvolk in dien strijd geheel en al
ATOSSATuig dit Suzes doffe rouwkreet en haar leecircggestorven vest
DE SCHIMOnze roem is dan verloren met den steun van dit gewest
ATOSSABactrieuml verloor de hoop zelfs van het volgende geslacht
DE SCHIMO mijn Xerxes welke krijgren heeft uw waan ter dood gebracht
ATOSSAHy ontkwam (zoo zegt men) t onheil van een zwakken stoet verzeld
DE SCHIMEn wat middel voert hem weder in dit land waarnaar hy snelt
ATOSSAHy bereikte reeds t gevaarte dat Euroop aan ons verbindt
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
64
t Lijdt geen twijfel dat hy thands reeds zich in veiligheid bevindt
DE SCHIMHeilge orakels van de Goden in mijn zoon werdt gy volbrachtOp zijn schedel borst hun gramschap Aan een later nageslachtHoopte t zorglijk vaderharte dat die straf beschoren was -Maar wie t wraak vuur tergt des hemels slaat de bliksem dra tot aschWat onperkbren vloed van plagen heeft uw onbezonnen handO mijn Xerxes doen ontspringen voor dit aangebeden landAch de moed van t jeugdig harte had u t heldere verstandMet een duistre wolk omneveld toen ge een gruwelijken bandOm de Hellespontsche golven als hun meester durfde slaanToen ge een God waagde aan te randen in zijn nooitverstoorbre baanEn de vlakte van zijn waatren dekte met een kielenrijWaar uw leger over heen toog naar den grond van de overzijAl den Goden in Neptunus tot een nooit verzoenbren smaadLicht misleide neen gy zaagt niet dat de rijkdom van uw StaatBinnen kort ten prooi kon liggen aan uitheemsche plonderzucht
ATOSSAHaatlijk ras van laffe vleijers al die rampen zijn de vruchtVan de heerschzucht die uw omgang in mijn Xerxes wortlen deedToen uw mond in s vaders lofspraak hem zijn werkloosheid verweetHem de vrede leerde haten en de hand aan t oorlogszwaard
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
65
Dag aan dag den schat vermeerdren dien mijn egacirc had vergaacircrdGy zijt de oorzaak van zijn dwaasheid gy zijt de oorzaak van dien tochtDie den val van onze grootheid in des legers neecircrlaag wrocht
DE SCHIMZoo is dit grootsch ontwerp met schand ten eind gebrachtEen schrikbaar voorbeeld tot voor t verste nageslachtEens noodlots als nog nooit op Suzes burgren woeddeSints de Opperste der Goocircn der volken macht en hoedeDen deugden van eacuteeacuten Vorst vertrouwde t Was een MeedDie t eerst dees streken voor zijn scepter knielen deedZijn kroost zijn edel kroost dien vader waard in wijsheidVerving in t rijksgebied zijn afgeleefde grijsheidEn sterkte dag aan dag den vaderlijken troonHem volgde Cyrus op de lievling van de GoocircnWiens s helden deugd behaagde en hartelijke bedenDees deed door krijgsbeleid de rondgelegen stedenDe macht erkennen van zijn onafweerbaar staalMaar schonk zijn volk de vrucht van zege- op zegepraalEen duurzaam vredeheil Naauw meester van dees statenVerloor zijn zoon het licht t Rijk werd ten prooi gelatenAan de eerzucht van een Maag wiens schaamtelooze voetDen troon betreden dorst van dit doorluchtig bloedTot Artaphernes en zijn moedige eedgenooten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
66
(Door loosheid of geweld) des dwinglands val beslotenZoo schonk my t gunstigst lot de koninklijke kroonEn zegen aan mijn volk Ik-zelf k was meecirc gewoonAan t hoofd te strijden van mijn dappre legerbendenMaar nooit door zucht naar roem de rust van t land te schendenMijn zoon vergat den les dien ik hem stervend gafEn stichtte uw onheil Neen nooit dreigde zulk een straf(Gy weet het dierbren wien een vroeger eeuw zag bloeien)Wat vorst den troon bezat de Perzen uit te roeien
DE REIAch meld veeleer wat raad t geledene vergoedtOf t kwaad kan stuiten dat zoo ijslijk op ons woedtWat baat het of uw taal ons felbezorgden grijzenDe deugd der vaadren op dit uur poogt aan te wijzen
DE SCHIMGeen Pers stoor immer met een Godverwaten armDe rust van Griekenland door t staal al hadt ge een zwermVan strijdren grooter nog dan t leger waar we om klagenHun grond zelf is in staat den vijand te verjagen
DE REIHoe de onbezielde grond biedt onzen krijgren weer
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
67
DE SCHIMDie t zwaard ontvluchten mocht valt van gebrek ter neecircr
DE REINog is ons voor het minst eacuteeacuten leger bijgebleven
DE SCHIMHelaas dit derft weldra op d eigen grond het leven
DE REIHeeft ons die zaalge hoop bedrogen dat het meecircTe rug toog over t nat van Hellaas enge zee
DE SCHIMSlechts weinig zal de roecirc van t straffend noodlot sparent Orakel spelde t my wiens echtheid wy ontwarenIn t onheil dat ons drukt Verblind door wanhoop lietMijn zoon dat leger na in t vijandlijk gebiedDaar waar Azopus vloed zijn onberoerde waterenIn t rijk Beoumltieuml door hem bevrucht doet klaterenDaar opent zich voor hen een onvermijdlijk grafHun dolle plonderzucht tot een gerechte strafWier hand zich niet ontzag de Godgewijde altaren
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
68
En t beeld der Goden in hun woede niet te sparenMaar heel den tempelraad te rooven en in t endDe heilge tempels zelf door hun alleen miskendTen offer aan de vlam te geven Ja de GodenDoor zulk een hoon getergd verpletteren die snodenMet neecircr- op neecircrlaag Want nog hangt een zwangre wolkHet overschot op t hoofd Een ijsselijke kolkVan bloed breekt op den slag der Dorische geweerenPlateacuteaas vlakten uit Het nageslacht zal leerenWanneer t den moord verneemt van dien verschrikbren dagDat zich geen sterveling zoo stout verheffen magDer menschen trotschheid maait een oogst van bloed en tranenVoor alles wat zy zaaide o Laat de PerzianenAtheen en t gantsch tooneel van de ondergane schandGedachtig nimmer weecircr den bloei van t vaderlandVoor t lokkend uitzicht op veroveringen wagenEr leeft een Jupiter die hovaardij verlagenEn t kwaad door haar gesticht ten goede keeren kanEn nu daar Xerxes naakt geliefde rei verbanDen hoogmoed uit zijn hart die menschen tergt en GodenZijn afgematte geest heeft wijzen raad van noodenGy teedre en dierbre Gacirc breng uw bedroefden zoonEen kleeding naar zijn rang Door d onverduurbren hoonDie al zijn hoop verwoest in t harte diep gebeten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
69
Heeft hy het vorstlijk kleed uit rouw van een geretenNu hangt het achteloos aan flarden om zijn lijfVoor alles dat uw stem die woeste drift verdrijvDoor haar slechts kan de rust in Xerxes borst weecircr dalenVaart wel ik keer te rug in Plutoos sombre zalenGy dat die felle ramp u niet in wanhoop stortGeniet van dag tot dag dien levenstijd zoo kortWaarin ge op s noodlots gunst u nimmer kunt verlatenIn t rijk der dooden zal geen rijkdom meer u baten
Zevende tooneel
DE REI ATOSSA
DE REIHelaas hoe wordt onze angst vermeerderd daar zijn mondOns nieuwe jammren in de toekomst heeft verkond
ATOSSAGerechte Goocircn ziet neecircr op alles wat wy lijdenMet hoe veel zorgen heeft mijn moederhart te strijdenWanneer t den hoon herdenkt eens zoons ter naauwernood
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
70
Van dekking zelfs beroofd ontkomen aan den doodIk keer een oogwenk in d ontsierde vorstenwoningEn poog te rug te zijn voor de aankomst van den koningMijn zorg verschaft hem dra een schitterend gewaadVloekwaardig die zijn kroost in t ongeluk verlaat
Achtste tooneel
DE REI - KEERToen vorst Darius hier regeerde
Die onverwinbre Vorst in wijsheid Goocircn gelijkWien de uitgestrektheid van dit rijk
In t wettige gezag met dankbre aanbidding eerdeToen bloeide ons dierbaar vaderlandGelukkig in den zachtsten band
TEGENKEERVoor vijandlijke macht en lagen
Behoedde het een heir door dapperheid vermaardVoor innige onrust t heilig zwaard
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
71
Der wet en mocht al eens de vorst een oorlog wagenNooit werd zijn eerzucht door het bloedVan zoo veel burgeren geboet
In hoe veel wijdberoemde stedenWerd niet de scepter aangebedenVan vorst Darius schoon zijn voetNiet buiten Halys breeden vloed
Noch van den troon zelfs was gewekenZoo werd hy meester van den grondGelegen aan des Strymons mond
Naast Thracieumls onvruchtbre strekenMaar dieper in het vaste landLag stad op stad in d eigen band
Met die de Hellespontsche stroomenEn die Propontis zee omzoomenEn Pontus onherbergzaam strand
Ook de eilanden om wie de golven klotsenDoor Egeus val berucht bestierden zijn geboocircn
Als Lesbos rijk in druiventrossenMet Naxos Chios wien de Goocircn
Den mildsten wijnoogst steeds verleenenEn Paros door haar marmersteenenBeroemd en Andros en Mycoon
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
72
En de aan de zee nabijgelegen stedenDe hoofdvest van Ikaar
En Temnus Rhodus Gnidus waarDe Mingodin op t sterkst wordt aangebeden
En Paphus Solus Cyprus glansEn gy o Salamis die t aanzijn hebt gekregen
Van t plekjen waar de Grieksche lansHet heir der Perzen heeft doorregenAl wat de Griek in Azieuml bezatWerd in Darius rijk omvat
En t bleef door zijn beleid den ouden bloei bewarenZijn troon werd ondersteund door duizend heldenscharen
En op den eersten wapenkreetWas bond- by bondgenoot gereedVoor hem ten krijg te spoeden
En nu - nu zuchten we onder t woedenVan d op ons rijk vergramden God
Ach in de roodgeverwde golvenWaar in ons leger werd bedolven
Toont zich de willekeur van t omgewenteld lot
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
73
Negende tooneel
XERXES DE REI
XERXESWee my wee my k heb u verlorenGeliefde hoop van beter tijd
Gy die my t grievendst leed o noodlot had beschorenIk zie te wel dat ge onverbidlijk zijtMijn afgematte knieeumln trillenEn wat mijn jagende angst moest stillen
t Herzien van dit paleis beknelt mijn hart nog meerO waartoe moest naast mijn verpletterd heir
O Jupiter uw bliksem my slechts sparen
DE REIDer Perzen bloemDer Perzen roemIs heengevaren
Dees kermende aarde vraagt haar eerZy vraagt haar spruiten weecircr
Die gy o Vorst met Pluto zaacircmverbonden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
74
Gaaft weg te maaien aan den doodOok Ekbataan ziet zich geschonden
Door t jammerlijk verlies der helden uit haar schootVergeefs beroemd door leeuwen-moed en krachten
XERXESHelaas wat stof tot eindelooze klachten
DE REIVorst van dit eenmaal machtig rijkZie t thans verneecircrd vertrapt in t slijk
XERXESEn t heeft aan mj zijn val te dankenMy wien dees grond het leven gafZich zelv en mijn geslacht ter straf
DE REIWy bieden u slechts jammerklankenEn tranen aan voor welkomstgroet
Heft onze stem zich tot de wolkenWy vieren de uitvaart uwer volkenWaar ons t geteisterd hart van bloedt
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
75
XERXESJa heft een luiden kreet naar bovenHy dringe my door t rouwend hart
Zoo k my van alles zag beroovenUw zang vernieuwe in my de smart
DE REIGy zult gy zult een doffen rouwzang hooren
Wy zijn gereedTe melden wat gy hebt verloren
En al ons leedEn hoe de God van krijg en zegenIn vreemde lucht des vijands degenDeed zamenspannen met de zeeOm ons te dompelen in wee
XERXESMijn vrienden houdt niet op te klagenGy moogt my vrij naar al ons onheil vragen
DE REIWaar bleef waar bleef uw trouwste raadAlpist de steun van dezen Staat
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
76
Die fiere krijgsman die in de aderent Bloed onverbasterd draagt van zijn doorluchte vaderenDie met zijn duizenden uw krijgstocht heeft verzeld
Ligt hy daar meecirc op t bloedig veldDen vijand tot een zegeteekenWaar bleven Psammis DatamesEn Suzas en PharandacesWaar al de grooten dezer streken
Waar bleef Susiscanes de roem van Ekbataan
XERXESDie zijn vergaan die zijn vergaan
Ik zag hun menigte op de rotsenVan Salamis zieltogend botsen
En sterven op dat strand geverwd van Perzisch bloed
DE REIIs ook Artembares gebleven
Pharnuchus door ontembren moedSebalces door zijn rang verhevenMasistras Memphis Tharybis
En de uit een vorstenstam gesprotenLileacuteus Treft ook hun gemis
U by den dood van zoo veel andre Grooten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
77
XERXESWat reeks van helden voert uw taal my voor den geest
Helaas ook dezen zijn geweestHet oog gewend naar die gehate muren
Waar al ons onheil uit ontsprootZijn zy gedood
Ik kan het denkbeeld niet verdurenHet hart krimpt me in mijn gantsche lichaam beeftTerwijl de stem my in den gorgel kleeft
DE REIEn Xanthes de overste der onverschrokken MardenEn die van krijgen onverzaad
Zich tegen moeilijkheecircn en lijfsgevaar verharddenDe ruitrenhoofden Cigdabaat
Lithymnas Arsaces Zaagt ge ook die helden vallen
XERXESMet mijn ontelbre duizendtallenZijn zy door t eigen lot verrast
Ach al die uitgelezen bravenZijn onder bergen doocircn begraven
Van t eerbewijs beroofd dat zulke helden past
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
78
DE REIRampzalige offers van den toorn der hemelingen
Uw neecircrlaag stort ons allen neecircrVan enkel ramp zien we ons omringenDaar is voor ons geen redding meer
Met de allerijsselijkste plagenHeeft ons des noodlots hand geslagenEn laat zijn woeden eindlijk aft Is onmacht om nog grooter straf
By wat wy lijden uit te denkenWanhopig vloeken wy den dag
Die onzen roem die al ons heil moest krenkenEn voor de Grieksche vloot den Pers verzinken zag
XERXESO welk een heir heb ik verlorenWat diepe val was my beschorenEn heel dit uitgestrekt gebied
Van al de pracht waar meecirc k mijn scharenTen verren oorlog deed vergaacircren
Is deze pijlbus t al wat my de hemel lietHerinnert my de harde rampenWaarmeecirc gy allen hebt te kampen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
79
En die gy wijten kunt aan uw misleiden VorstKweekt kweekt de wroeging in mijn borst
Laat sombre rouw- en zoengezangenHier uit uw mond mijn wanhoopkreet vervangen
DE REI - EERSTE KEERHerinnering aan beter tijdenHoe foltert gy d ontstelden geest
Te midden van het wreedste lijdenGevoel ik wat wy zijn geweest
Ik kan het denkbeeld niet verjagenDat onophoudlijk om my zweeft
De welvaart die mijn oogen zagenEn die k helaas heb overleefd
EERSTE TEGENKEERTot aan het blaauw der hemelstrekenReikte onzer Perzen oppermacht
Door Godenhulp en t zorglijk kwekenVan eedle Vorsten opgebracht
Haar breede takken hingen overOp heel dit aangebeden land
En onder schaduw van hun loverWas t hoogst geluk in onzen band
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
80
TWEEDE KEERHoud thands o Pers het hoofd gebogenUw eens zoo fier gedragen hoofd
De gunst der Goden is vervlogenUw eer uw bloem is u ontroofd
Wat zoudt ge o droeven thands nog pralenMet een u ongetrouwen Vorst
Die voor een ijdel roembehalenUw gantsche welzijn wagen dorst
TWEEDE TEGENKEERVraagt kinders moeders echtgenootenAan uw te diep verneecircrden heer
Uw dappre vaders en uw lotenUw jeugdige egacircs nimmer weecircr
Zj rusten in de schoot der zeeeumlnOf in t met bloed gedrenkte zand
En zijn bevrijd van al de weeeumlnVan hun rampzalig vaderland
DERDE KEERTrekt Grieken onze muren binnenGy gunstelingen van het lot
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
81
Die onze krijgren mocht verwinnenVerplet hun treurig overschot
Wat staat ons thands niet nog te wachtenNa t geen dees dag ons heeft verkond
Wat hoop nog kan ons leed verzachtenWat balsem storten in den wond
DERDE TEGENKEERGy die in tempels en altarenGehoond door krijgsmansovermoed
U wreekte in t bloed van onze scharenIs nog die schennis niet geboet
Of zijn wy zelve te misdadigEn is voor ons geen deernis meer
Voor t minst o Goden ziet genadigOp onze onnoozle telgen neecircr
XERXESWat Godheid geeft my ooit mijn dierbaar leger weecircr
DE REI
Slotzang
Staak o Vorst het nutloos kwekenVan uw tomelooze drift
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
82
Wil veeleer den Hemel smeekenMet gebeecircn en offergift
Laat ons onheil dit u leerenU en t laatste nageslacht
W i e e e n G o d h e i d d u r f t t r o t s e e r e nW o r d t t e n w i s s e n v a l g e b r a c h t
1816
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
83
Proeve van overwerking
De Perzen (Bladz 21-29)
Het heir der Perziaansche scharen Dat voor de Grieksche krijgsgevaren Denvaderlandschen grond verliet Gaf ons het opzicht hunner schatten Naar s Koningsvoorgang op te vatten Die tot de zorg voor zijn gebied Ons zwakke grijzaarts heeftverkoren Keer Koninklijke telg ei keer Breng Perzieuml zijn manschap weecircr Achkon ik t voorgevoelen smoren Dat me enkel somberheden spelt
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
84
De bloem van Azieuml is te veld En daar we in eindelooze klachten Om onzejonglingschap versmachten Wordt in die wreede onzekerheid Een tijding zelfsvergeefs verbeid Gy Suze Cissieuml Ecbataan Hoe zaagt ge uwmuren dus verlatenUw jeugd herschapen in soldaten Te paard te scheep naar t strijdperk gaan Henvoert de bloem van onze Grooten Amistres en Astaspes aan En Megabazesdeelgenooten Van s grooten Konings macht en eer Nu hoofden van een talloosheir Te zaam gedrongen ruiterscharen En schutters vol ervarenheid Een leger tukop krijgsgevaren Wiens enkele aanblik schrik verspreidt Geen mindere uitgelezenhelden Zijn op hun rossen Sosthanes Imeacuteus en Artembares Masistres enPharandaces Daar ook de korenrijke velden Vet van des Nyls bevruchtend slijk
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
85
Ontelbare onverschrokken benden Volijvrig tot den Koning zenden Pegastagonzelf uit dat rijk Geboortig en die Memphis muren En Thebes oude vest besturenAriomardus Arsames Op hun verheven krijgskales Voor krijg en krijgsbevelgeschapen Zijn aan de spits dier legermacht t Moerassig land geeft keur vanknapen Om t handig roeien hoog geacht De Lydieumlr in wulpsche pracht Gedokenrukte toch te wapen En meacutet hem t gantsche vasteland Zich moedig scharend omde vanen Door s Konings prinslijke onderdanen Arceus Metragathes geplant Hetweeldrig Sardes gaf zijn mannen Met tal van wagens rijk bespannen Ten schrikdes vijands over zee Op d ongelijkbren krijgstocht meecirc In t Aziatisch zielsverlangenDen Griek in ketenen te prangen Zag m onder t oog van Tharybis
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
86
En Mardon wat in Mysieuml is Met Tmolus naaste nageburen Hun spiessen tot denoorlog schuren Maar t gouden Babel zond een stoet Van scheeplingen vol gloeden moed En afgerichte schuttersdrommen Die nooit vergeefs den handboogkrommen Wel trok heel Azieuml te veld Het heeft gehoorzaam aan zijn wenken DenKoning op zijn tocht verzeld Maar wy als wy dien bloem van t vaderland gedenkenZoo voelt naar mate t uur verloopt Van tijdingen reeds lang gehoopt Ons hart tottwijflen zich genoopt Voor oudren beide en echtgenooten Van stond tot stond teloor gesteld Rijst ieder dag met angst geteld Slechts om den kommer te vergrooten
KEERDes Konings heir is uitgegaan
Het heeft den overkant betredenEn brengt den vijand en zijn stedenBy elken tred verwoesting aan
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
87
De zee die Hella heeft verzwolgenHad hun vergeefs een pad ontzegd
Haar werd hoe woelig en verbolgenHet vlottend juk haast opgelegd
TEGENKEERDe Koning die van krijgsdrift brandt
Heeft met zijn honderdduizendtallent Vermetel Grieken overvallenEn overdekt ter zee te land
Hy zelf gaat voor door al de GrootenOmringd gesteund van t Perzisch rijk
De Vorst uit Perseus zelf gesprotenEn goden op hun troon gelijk
Met oogen glimmend van den gloedVan heldenkracht en leeuwenmoedVoert hem de koninklijke wagenIn onuitspreeklijk welbehagenDat onafzienbaar leger rondMet duizend schepen in verbondDe Grieksche spiessen zullen wijkenVoor onzen Persiaanschen boog
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
88
En elke vijand haast bezwijkenWaar zulk een macht ten strijde toogOf wie zou de opgebruischte stroomenDoor dijken keeren of betoomenZoo machtig wierp het Perzisch heirZich op t verbaasd Europa neecircr -En toch der Goden weg is duisterOndanks dien duizelenden luisterTe dikwerf door hun gunst misleidBemerkten eensklaps stervelingenOp hunnen weg een net gespreid
Waaruit geen voet hoe vlug zich weder los kon wringen
EERSTE KEERHet Noodlot geeft en deelt en doetGelijk het wil Dankt hem den moedOns Perzieumlrs gegeven -
Die kracht in worstling en gevechtDie ruiters velt en torens slechtDat s vijands steden beven -
EERSTE TEGENKEERJa ook den wijden blanken vloedVoorspoedig overtrekken doet
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
89
Verwinnend overkomenOp kielen kunstvol toebereidDat ook de zee den roem verbreidDier temmers harer stroomen
TWEEDE KEEREn toch zoo ongedachte slagenOns eens nog jammer deden klagenlsquoWee wee der Perzen legerschaarrsquo
En t s vijands steden moesten hoorenDat Suzes manschap ging verlorenDe hoofdstad leeggestorven waar
TWEEDE TEGENKEEREn dat wie Cissieuml bewonenDe weecircrslag trof dier jammertoonenlsquoWee wee ook dezen hoogen wal
Ook daar ontroostbre vrouwenscharenDen band zich scheurend van de hairenOm onzer legerbenden val
DERDE KEERGelijk een zwarte bijenwolkStoof overal ons heldenvolk
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
90
Uit zijne dicht bevolkte vestenDe Koning zelve ging steeds voorDe wijdberoemde zeestraat door
Die Azieuml verbindt aan d oevergrens van t Westen
DERDE TEGENKEERMaar de egade ach slijt dag en nachtIn afgebroken klacht op klacht
Doornat is t huwlijksbed van tranenDe teedre Perziaansche vrouwGevoelt reeds weduwlijken rouw
Om hem die haar verliet voor s Konings oorlogsvanen
Maar waartoe langer ramp vermeldOf vreemde jammeren gespeldNeen voelen we ons van zorg doorknagenVoor de ons zoo overdierbre dagenKomt laat ons eer naar de aankomst vragenEens boden die ons licht den staat der zaken zegtEn tijding geeft van t kostbaar levenDes grooten Konings ons gegevenNaar onzer vaadren heilig recht -En wie verwinnaar is gebleven
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
91
De boog der schutters van het OostOf t staal der spies van Griekens kroost -Maar s Konings moeder richt haar schreden
Tot ons omstraald met glans als t voorhoofd van de goocircnk Val voor haar neecircr naar onze zedenEn ook uw hulde word haar knielend aangeboocircn
18161853
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
92
Het verhaal van den bode uit EschylusZeven tegen Thebe
Ik kom van s vijands stand op t zekerste bewustk Zag rondom onze vest zijn Hoofden uitgerustIn vollen wapendosch en voor de poorten staandeHun door het lot bestemd eerst woesten Tydeus gaandeMet schrikverwekbren stap naar de oevers van IsmeenEn Pretus poort terwijl des vroomen Wichlaars reecircnNoch onheilspellingen zijn woede doen bedarenWant heet van ongeduld naar t tarten van gevarenEn razende van dorst naar stroomend krijgrenbloedDurft hy Oiumlcleus zoon gebrek aan mannenmoedVerwijten en roept uit dat vrees voor t bloedig kampenAlleen de voorbocirc is van naderende rampenDit schreeuwt hy met een stem die door den hemel loeit
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
93
Als t grommen van een draak door t middagvuur geschroeidHy gaat en schudt den helm wiens breede en zwarte veecircrenNaar t golven van den wind zich heen en weder keerenTerwijl een holle klank van onder t schild ontstaatVan brokken schel metaal waartegen t koper slaatMet een vertoont hy t schild dat kunstig uitgehouwenHet stargewelf verbeeldt Men ziet er t luchtruim blaauwenDe sterren glinstren aan de vlakke hemelbaanEn midden in hun glans de zilvren bol der maanUitblinken Van zijn trots op t prachtig wapen dronkenTrapt hy op d oever van d Ismenus en schiet vonkenVan krijgsvuur uit het oog in rusteloozen moedGelijk het jeugdig ros dat in zijn teugel woedtEn brandend van de zucht ten aanval uit te brekenHet blij geluid verbeidt van t daavrend oorlogsteekenWie gaat met dezen held den fellen kampstrijd aanWie durft voor Pretus poort als haar beschermer staanMaar schrikkelijker held stapt tegen Thebes wallenBestemd Electraas poort in t stormen te overvallent Is dolle Capaneus die mensch- noch Godheid eertEn in zijn lastertaal des hemels wraak braveertHy zweert zijn krachtige arm zal onzen muur verplettenOfschoon zich tegen hem de Goden-zelf verzettenEn Jupiter in toorn zijn woede ging te keer
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
94
Ja viel het bliksemvuur voor zijne voeten neecircrHy achtte t als den gloed van heete zomerdagenMaar op het kostlijk schild met zwier vooruit gedragenVoorspelt een naakte reus wiens vuist een toorts bevatIn gouden letteren VERDELGING AAN DE STADWie onzer zal den trots van t Godonteerend sprekenOp d onverschrokken kop van dien ontzinde wreken De derde door het lot voor Neiumls poort geplaatstIs fiere Eteoclus wiens rossenspan reeds raastEn worstlend rondspringt met de teugels die hen klemmenMet ziet den kalmen held hun ongeduld betemmenTerwijl ze in de ijdle drift ter stadspoort heen te spoecircnHun vuurgen adem in den omtrek zuizen doenEn t blanke schuim op aarde en eigen boezem spattenk Zag ook zijn vasten arm den zwaren beuklaar vattenWiens oppervlakte t beeld eens forschen krijgsmans draagtDie langs een ladder klimt door s vijands vest geschraagdZijn houding reeds baart vrees Hy schreeuwt den steedling tegenDat Mars-zelf van den muur eacuteeacutens door zijn voet bestegenHem niet verdrijven zal Dus luidt het opschrift datZijn schittrend schild omgeeft dit dreigt hy onze stadOok hier hier wordt een arm in d oorlog hoogst ervarenVereischt om Thebes vest een droeven val te sparenMaar verder voor de poort die Pallas tempel hoedt
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
95
Vertoont Hippomedon rondzwevende als verwoedZijn reuzige gestalte en heft een schild naar bovenWiens aanzien reeds vermag den heetsten moed te dovenHet is geen grootspraak wat ik meld Dees beukelaar(Onovertrefbaar werk van d eecirclsten kunstenaar)Verbeeldt een Typho met wiens adem dikke wolkenVan dampen uit zijn mond als uit verpeste kolkenGestegen en een vlam die in het midden brandtZich wentlen naar om hoog terwijl de breede randEen schrikbren kring bevat van kronkelende slangenGestrengeld om elkaacircr Maar zinloos van verlangenMet oogen waar de gloed van t kokend hart in blaaktDat louter moordzucht aacircmt en naar vernieling haaktDoet hy de lucht alom weecircrgalmen van zijn kretenEen priesterin gelijk door Bacchus geest bezetenWie zal de bange stad beschermen tegen hemDie reeds haar siddren doet door de enkle kracht der stem Hy die de poort bedreigt nabij die eenzame oordenWaar wijze Amphion rust barst meecirc in lasterwoordenEn woesten grootspraak uit Dees zweert by t scherpe zwaardHem heilger dan een God en meer dan t leven waardDat Cadmus oude stad ten spijt der HemelmachtenHaar ondergang van hem op t zekerst heeft te wachtenZoo roemt een jonge held de kindschheid pas ontgroeid
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
96
Wiens frissche en schoone wang in t eerste dons nog bloeitParthenopeacuteus wien een jachtnimf op de drevenVan t blijde Arcadieuml het aanzijn heeft gegevenHy voert een stalen hart in t rijzig lichaam omZijn oog blikt wreedheid by zoo teecircr een ouderdomMaar op het koopren vlak bescherming van zijn ledenZijn door de hand der kunst twee beelden uitgesnedenHerinnering van smaad en jammren in dees vestGeleden t Is een Sphinx de schrik van dit gewestAan wier gekromde klaauw een Theber schijnt te hangenDie op t metalen lijf de schichten zal ontfangenHy gordt niet vruchteloos t vernielend krijgstuig aanNoch heeft van Argos rijk zoo groot een weg gedaanOm van een lang beleg met schande weecircr te keerenHy durft beloven (dat de Goden t onheil weeren)Dat hy de zorg ter loon beproefd in Argos walMet Thebes rijke buit haar dra versieren zalBy Homolouumls poort zal vroomer krijgsman strijdenDe wichlaar voor wiens oog t geheim van later tijdenZich opent en wiens moed zijn wijsheid evenaartHy barst op Tydeus voor zijn woeden onvervaardIn bitse woorden uit en schreeuwt hem toornig tegenDat hy wiens gantsche heil in d oorlog is gelegenWiens moordend staal zich nooit van menschenbloed verzaadt
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
97
Die steeds tot misdrijf spoort met zijn vervloekten raadOok thans Adrastus hart door valsche taal mocht winnenEn tot den krijg bewoog de straf der WraakgodinnenDie licht het leger treft wijte Argos hem alleenMaar tot uw broeder wendt hy dus zijn sombre reecircnZijn naam herhalend met een zucht lsquoGy hebt den zegenDer Goden voor dees tocht ontwijfelbaar verkregenEn onvergankbre roem wacht u by t nageslachtWiens onberaden toorn een vreemde legermachtDorst waapnen tegen t land wiens schoot uw eerste dagenGekoesterd heeft Wat straf moet niet de snoodaart dragenDie aan eens moeders lijf een gruwbre hand durft slaanEn gy gy randt uw stad in t dwaas vertrouwen aanDat ze u die haar verried niet eindeloos zal hatenVoor my ik vlieg ten strijd en wacht mijn lot gelatenSchoon de aard die k thans betreed weldra mijn graf zal zijnMen vreest geen sterven met een hart gelijk het mijnrsquoHy spreekt en schudt het schild waarop geen beelden schittrenNoch woorden die den haat door ijdlen trots verbittrenHem leert het vruchtbre brein waar immer wijsheid bloeitEn t van gepasten raad en deugden overvloeitOnwankelbaren moed met zedigheid te parenOm tegen dezen held den ingang te bewarenWordt vroomheid van gemoed vereischt by leeuwenkracht
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
98
Want vreesselijk is hy die deugd en Godsdienst achtMaar voor de laatste poort staat razende op dees wallenUw eigen broeder Vorst gereed haar aan te vallenEn boezemt in een kreet den wensch der wraakzucht uitVerwinnaar van dees vest door t schaterend geluidDer zegezangen van zijn krijgsvolk reeds gehuldigdAls meester van een rijk hem sedert lang verschuldigdHoopt hy u-zelv in t end te ontmoeten op den walDoor u verslagen u te sleepen in zijn valOf doet ook daar het zwaard hem overwinnaar blijvenU juichend op zijn beurt in ballingschap te drijvenMet al den smaad belaacircn eens door hem-zelv geleecircnHiertoe stort hy den Goocircn onafgebroken beecircnZoo woedt hy en treedt voort Men hoort het koper klinkenOp wiens bewerkten grond twee gouden beelden blinkenEen jonge vrouw wier hand eens krijgsmans schreecircn geleidtTen strijde toegerust verbeeldt RechtvaardigheidEn schijnt het randschrift van den beuklaar uit te sprekenIK-ZELV IK VOER HEM WEEcircR IN DE OUDERLIJKE STREKENDEES DAG IS T DIE HEM STAD EN KROON HERWINNEN ZALZoo schaart zich om den muur het Vorstlijk zeventalIk heb mijn last volbracht U is de zorg gelatenDen ramp te keeren van uw kwijnende onderzaten
1816
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
99
Alfonsus de Eerste treurspel
Φίλος γὰρ ἐχθρὸ ἐγένɛτ᾿ ἀλλ᾿ὅμως Φίλος EURIP PHOEN
Personaadjen
DON ALFONSUS Zoon en opvolger van Graaf Hendrik van PortugalDONA MATHILDA zijne EchtgenooteDONA THERESIA Weduwe van Graaf Hendrik moeder van Don Alfonsus enhertrouwd metDON FERDINAND PEREZ Graaf de TRAVA Castiljaansch EdelmanDON EGAS MONIZ Portugeesch Edelman opvoeder van Don AlfonsusOMAR Afgezant van den Oppervorst der MoorenDON LORENZO DAGANIL Hoofd van Don Alfonsus LijfwachtDON PEDRO DAVILA Hoofd van Graaf de Travaas LijfwachtDONA LEONORA Vertrouwde van Dona MathildaEen SchildknaapSpaansche en Portugeesche Edellieden aan de Trava gehecht met DONALONZO GOMEZ aan hun hoofdPortugeesche EdelliedenLijfwachten van Don Alfonsus en de Trava
Het Tooneel is te Guimaraens de toenmalige Hoofdstad liggende op de rivier denAve Het Eerste Vierde en Vijfde Bedrijf speelt in het Paleis van Don Alfonsus hetTweede en Derde in dat van den Graaf de Trava - Het stuk neemt een aanvangtegen den middag van den eenen dag en eindigt tegen dien van den volgendenTusschen het Derde en Vierde Bedrijf onderstelt men de ruimte van eacuteeacutenen nacht
Eerste bedrijf
Eerste tooneel
DONA MATHILDA DONA LEONORA
LEONORAHoe steeds verdiept Mevrouw in zorgen zonder baatHet uur des nachts voert u geen troost de dageraad
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
100
Verrascht uw slaaploos oog in steeds vernieuwde tranenWy zien op uw gelaat den glans der jonkheid tanenIn nevelen van smart Gy eedle deelgenootDer trouw die heel een volk door moed en braafheid grootAan de afkomst toedraagt van den held die t deed herbloeienGy wier aanminnigheid zijn boezem deed ontgloeienIn liefde waar hy zints geheel zijn lust in vondGy treuren zonder end waar t al u heil verkondtWe eerbiedigen Mevrouw de smart die gy doet blijkenMaar t zachte vrouwenhart pleegt eerder te bezwijkenVoor ingebeeld gevaar en dreiging van het lotZoo smoor die bange vrees wier foltring u t genotDer kalme zielrust licht voor eeuwig kan verstorenDe vaderlijke kroon is uw gemaal beschorenEn ras verrijst de zon die u begroeten zalAls wettige Gravin van t juichend PortugalO laat geen knagende angst u zulk een hoop verbittrenDe dag door ons verbeid zal onbeneveld schittren
MATHILDAMijn Leonoor helaas hoe dikwerf heeft mijn hartZich zelf de weekheid niet verweten van zijn smartOnwillig baadt mijn oog in tranen zucht op zuchtenBeklemmen my de borst als stond me een slag te duchten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
101
Niet af te keeren en verschrikkingvol k AanbidDe deugden van een Gacirc die heel mijn ziel bezitDe kroon waarmeecirc zijn hand my eenmaal moet versierenIs dierbaar aan mijn hart maar waan de flonkervierenDer vorstendiadeem niet machtig om mijn wondTe heelen t Is die min die my aan hem verbondWier zorgen dus mijn borst en rusteloos bezwarenAch ieder oogenblik verdubbelt de gevarenWaaraan mijn angstig oog Alfonsus bloot ziet staanBedriegelijke tijd wiens voorspoed my den waanVan onverstoorbaar heil zoo onbedacht deed kwekenUw uitzicht is van my voor eeuwig afgewekenMijn Leonoor uw trouw herinnert zich dien tijdToen heel mijn aanzijn aan de zoetste hoop gewijdNiet vatbaar dan voor vreugd geen kommer kon vermoedenAan mijn Alfonsus zij t Noodlottig uur moest spoedenDat my heel de ijslijkheid mijns noodlots openslootZints drukt me een looden zorg ter neecircr mijn oog verstootDen slaap geen troost hoe lief vermag mijn moed te sterkenk Doorzag met killen schrik wat heerschzucht kan bewerkenEn waar ik de oogen wend of waar ik toevlucht zoekt Vertoont zich overal als of des hemels vloekGereed staat op het hoofd van mijn gemaal te dalen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
102
LEONORAWat laat ge dus Mevrouw uw sombre geesten dwalenIn t uitzicht op een smart die gy u-zelve baartWaar is die donkre wolk van jammeren bezwaardWaar t voorgevoelig hart een onweecircr uit kan spellenLaat af door ijdle zorg uw teedre jeugd te kwellenOf leer my wat de bron van zoo veel angsten zij
MATHILDAEen vreemdling oefent hier Graaf Hendriks heerschappijEn de erfgenaam van t rijk door goddelooze boosheidVerraderlijk verdrukt in doffe werkeloosheidZiet in zijn toorn geboeid door die hem t leven gafZijn heiligst recht vertreecircn op t vaderlijke grafAlfonsus lijdt dien hoon en ik ik zou niet beven
LEONORAO dat dees schrikbare angst uw boezem moog begevenHoe daar heel Portugal den blijden dag verbeidtWaarop de Trava zelf uw Gacirc ten troon geleidtGelukkig in den glans die van zijn kruin zal stralen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
103
MATHILDAOnnoosle doch ook ik moest eens zoo argloos dwalenGy kent de Trava en zijn echtgenoote nietZy willig afzien van het vorstelijk gebiedZy zelven Hendriks kroost s rijks erfgenaam verklarenOf dulden dat het heersch waar zy eens meester warenk Erken t de Travas list en huichelend gelaatOntveinst met de eigen kunst zijn heerschzucht en zijn haatMaar nooit gelukte t hem Alfonsus te misleidenWie meldt de ontwerpen al steeds uitgedacht door beiden(Graaf Hendriks Weduw en den Voogd van Portugal)Om hem en t wettig huis te storten in zijn valNaauw had Don Hendriks dood de teugels dezer StatenAan t moederlijk bestier der rijksvoogdes gelatenTot eens mijn Egacirc zelf met mannelijke krachtZijn rechten oefnen mocht of zy terstond bedachtHaar kroost haar eigen kroost van de oppermacht te weerenEn met geroofd gezag zijn volken te regeerenDeelt door een tweeden trouw de schendige voogdijEen vreemden krijgsman meecirc heerschzuchtig trotsch als zyWiens listig staatsbeleid en oorlogsfaam haar sterkenIn t gruwelijk ontwerp dat zy hier uit wil werkenZints was Alfonsus steeds het voorwerp van haar haat
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
104
De haat o hemel van een moeder Men bestaatIn t eerst den heldenmoed van t jeugdig hart te stremmenEn houdt hem brandende de vuist om t zwaard te klemmenIn laffe rust geboeid op dat hy dus het bloedWaaruit hy d oorsprong nam verloochnend het gemoedDes dappren Portugees zich zou afkeerig makenEn diep vervallen uit die sluimring nooit ontwakenEn mooglijk waar die list waarvan gy gruwt geluktHad niet de braafste held hem aan t verderf ontruktDon Egas steeds gereed zich voor zijn Vorst te wagenDorst met standvastigheid zich by den Voogd beklagenDat grooten Hendriks zoon dus vreemd bleef aan het staalEn voert zijn kweekeling ten strijd ten zegepraalVan daar is t zoo mijn Gacirc een oorlogsroem mocht winnenWiens grootheid hier zijn naam vereeren doet en minnenEn by den Saraceen nog siddering verspreidtEn thans daar heel het volk en de adel zich bereidtHem plechtig t hoog gebied zijns vaders op te dragenThans poogt men steeds dien dag op t kunstigst te vertragenEn woelt aan alle kant om zich in de oppermachtTe staven wat ik zie is my van hun verdachtAlfonsus middlerwijl wiens fier en moedig harteGeweld en onrecht haat verkwijnt als ik in smarteAan t welzijn van zijn volk aan zijn geheiligd recht
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
105
Aan de eer zijns Vaders met geheel zijn ziel gehechtHad hy zints lang de smet die op hem kleeft gewrokenWerd niet zijn gramschap nog hoe fel in t bloed ontstokenWeecircrhouden door den naam dien zijn vervolgster voertEn nu mijn Leonoor (k zie u als my ontroerd)Is t zwakheid zoo ik leve in zorgen tranen klachtenWie weet wat wreede slag mijn liefde staat te wachtenAan wat verschrikklijk lot ons huis is blootgesteldDe Staatzucht kent geen wet waar t overmeestring geldtJa mooglijk (k ijs van t woord dat ik hier uit ga spreken)Durft ze in Alfonsus bloed haar snoode ontwerpen wreken
LEONORAWat siddring grijpt my aan op t hooren van dees taalAch k deel thans in uw angst Mevrouw Doch uw GemaalSchijnt met zijn trouwsten Vrind zijn schreden hier te richtenLicht dat uw treurigheid voor hun gesprek zal zwichtenk Verwijder my
Tweede tooneel
DON ALFONSUS DON EGAS DONA MATHILDA
MATHILDAWel nu mijn dierbre brengt ge in t end
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
106
Vertroosting aan een hart der vreugd zints lang ontwendOf heeft uw Egacirc nog die somberheid te vrezenDie op uw voorhoofd heerscht en meldt my heel uw wezent Verschrikkelijk besluit dat in uw boezem broedtAls onherroeplijk aan O schenk mijn teecircrheid moedHeb deernis met een angst de plaag van beider levenWaarvan mijn hart door u of nimmer wordt ontheven
ALFONSUSGeliefde heeft die vrees en my en u onwaardZoo diep geworteld in uw geest Verbeelding baartDer liefde van een vrouw die zoo als gy kan minnenBezorgdheid zonder perk door liefde te overwinnenJa dierbre veel te lang regeert hier de overmoedEens vreemdlings die op de asch op de eer mijns Vaders woedtWiens lage heerschzucht op mijn rechten dol verbolgenMijn moeder eigen kroost leert haten en vervolgenTe lang zucht Portugal naar vorsten harer waardEn de Adel schaamt het zich het eerlijk oorlogzwaardTe voeren tot den dienst des dwingelands Op hedenZal ik mijn recht en rang en afkomst lang vertredenHandhaven en welhaast staat hy d ontroofden stafMet hoe veel kracht geklemd den zoon van Hendrik af
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
107
MATHILDAHoe is t dan waarheid is mijn onheil niet te keerenZoo stelt de onzaalge zucht voor grootheid en regeerenDus roekloos met uw bloed t heil van uw gade blootGa koop de diadeem voor een oneedle doodWat is my zonder u haar glans mijn rang mijn levenOf zal de Trava thans haar needrig overgevenDie jaren lang het doel van zijn verwoedheid wasO staak dit wreed besluit k bezweer het u by de aschDiens Vaders die ge op my op my alleen gaat wrekenNeen hy verbiedt u niet te zwichten voor mijn smekenHy eischt niet dat ge uw bloed dus zonder vrucht vergiet
ALFONSUSVerg alles van mijn min maar verg mijn oneer niet
MATHILDAUw oneer dierbre neen ik draag in vrouwlijke aadrenGeen zoo verbasterd bloed van oorlogshafte vaadrenDat ik mijn echtgenoot lafhartig wenschen konJa riep u krijgsmansplicht ten oorlog k overwonMet mannelijken moed al de angsten die ik lijdeIk zou met eigen hand u wapenen ten strijde
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
108
Maar hier waar t snoodst verraad om t Grafelijk gebiedGeen laagheid geen geweld geen gruwelen ontzietBestaat ge in blinden moed die wreeden uit te dagenOm in hun razernij het uiterste te wagenHun troon moet door uw dood met dubble vastheid staanOf hun gevloekte haat u met hun doen vergaanOf zou zijn deerenis den zoon van Hendrik sparenOf mangelt het zijn woede aan vuige moordenarenWier laagheid met uw bloed zijn gunsten winnen magAfgrijsselijk verdriet helaas ik vloek den dagDie me in het leven riep om eindeloos in zuchtenTe kwijnen en voor t lot van t dierbaarste te duchten
ALFONSUSMathilde een Hemel hoedt de brooze menschlijkheidZijn liefderijke zorg baat meer dan ons beleidVertrouw dien zoo als ik Ik heb mijn recht en levenMet onverwrikte hoop in Zijne hoecirc gegevenEn sneve ik t is voor de eer van t bloed waaruit ik sprootIk Egas kweekling ik Mathildaas echtgenootIk zou om ijdle vrees de stem der plicht versmorenOf was t my niet genoeg voor de Oppermacht geborenHier in mijn wettig erf te leven onderdaanOnmachtig zelfs mijn volk in d oorlog voor te gaan
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
109
En echter k droeg dien hoon en offerde aan een moeder(Gevoelloos voor mijn liefde en ieder dag verwoeder)De drift die zonder haar mijn hand gewapend hadNeen t is te lang geduld dat men uw eer vertradMijn Vader reeds te lang heeft my uw schim verwetenDat ik in laffe rust uw grootheid heb vergetenUw arm heeft dezen grond den Saraceen ontroofdUw vuist de Gravenkroon gevestigd op uw hoofdEn k laat een vreemdeling hier ongestoord regeerenUw krijgsgenooten door zijn bittren trots verneecircrenIk dulde uw Portugal zijn gunstlingen ten buitOf dat hy met den Moor een laffe vrede sluit(Wiens duizenden uw arm zoo dikwerf heeft verslagen)Om veiliger uw volk zijn ketens te doen dragenNeen k eisch nog op dees dag de erkenning van mijn rechtEn t zij de kracht van t zwaard er de uitkomst van beslechtHet zij men door verraad mijn neecircrlaag wil verwervenIk zal voor t minst niet meer als onderworpling stervenOf gaat mijn drift te ver is t heerschzucht die my spoort
Wanneer mijn boezem nog in droefheid schier versmoortDat ik een vijandin moet temmen in een moederHeb k nog haar niet voldaan Spreek eedle WapenbroederEens vaders dien uw deugd te rug voert voor mijn hartIs t eindlijk lang genoeg dat men mijn gramschap tart
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
110
EGASGraaf zints uw eerste jeugd vertrouwd werd aan mijn zorgenHeeft nimmer u mijn mond de waarheid nog verborgenEn k zou noch jonglingsdrift noch heerschzucht hier ontzienOm u in zulk een tijd een trouwen raad te biecircnDe nagedachtenis van uw doorluchten VaderEn t dierbaarste belang van Portugal te gaderVereischen dat uw hand de teugels klemm van t rijkEn wettelooze macht voor uw gezag bezwijkGy hebt de plicht voldaan verschuldigd aan een moederThans ziet het rijk in u zijn Vorst en zijn BehoederVerlos het van den dwang dien t van zijn voogden lijdtEn toon t door uw bestier uit wien ge ontsproten zijt
MATHILDAVereent zich t al dan om mijn droefheid te vermeecircrenGy ook getrouwe held zult dan den slag niet keerenDie me in mijn Gade dreigt
EGASStel u gerust Mevrouw
De dag die thans verrijst is u geen dag van rouwZy is voor u en hem een boocirc van heil en glorie
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
111
ALFONSUSNeen dierbre wanhoop niet de hemel schenkt viktorieWaar Egas en het recht zich scharen aan mijn zij
MATHILDAZoo sta zijn gunst uw moed en mijne zwakheid by
Derde tooneel
DE VORIGEN DON LORENZO DAGANIL
LORENZOEen afgezant Mijn Heer van d Oppervorst der MoorenVraagt toegang en gehoor
ALFONSUSVan my k Heb nooit te voren
Den Saraceen gekend dan met de hand aan t zwaardk Ontveins niet dat zijn komst my hier verwondring baartGelei hem herwaarts
(Lorenzo vertrekt)
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
112
(Tot Egas die vertrekken wil)
Blijf mijn Egas mijn vertrouwenZal nooit uw vriendschap vreemd aan mijn belangen houecircn
MATHILDAIk store uw onderhoud met d Afrikaner nietEn voer uit uw gezicht mijn doodelijk verdriet
(Zy vertrekt)
Vierde tooneel
DON ALFONSUS DON EGAS OMAR
OMAROpvolger van den held wiens nagedachtnis we eerenWien t schittrendst voorbeeld leerde op mannen te regeerenEn die met heel dit rijk zijn roem uw erfdeel zietAls t welzijn van zijn volk De Moorsche Koning biedtU schoon nog in t bezit van t Graafschap niet gehuldigdDen broedergroet reeds aan uw rang en deugd verschuldigdMijn Koning schoon heel t land en de omgelegen zeeZijn krijgsmacht tuigen kan bemint een eerbre vreecircEn zoo reeds sedert lang uw beider onderzaten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
113
In ongestoorde rust d alouden haat vergatenDie vriendschap was zijn hart uit achting voor uw kroonSteeds onuitspreeklijk zoet Moge als Graaf Hendriks zoonDe teugels van t gebied met eigen hand zal voerenGeen wreevlig staatsgeschil die eendracht ooit beroeren
ALFONSUSMijn Heer voor dat de zee uw rijk van t onze scheidtBelove ik nooit een eind aan onze oneenigheidOf heeft uw Oppervorst het heilig recht vergetenWaarmeecirc de Europeaan dees landstreek heeft bezetenTot waar hem de Oceaan zijn grens heeft aangeduidEn maakte zich uw volk ons vaderland ten buitWanneer t met de overmacht van duizend duizendtallenVan de overkant der zee ons op het lijf kwam vallen -Het lot des oorlogs heeft ons uit ons erf verjaagdDe wapens in de hand wordt dit weecircr opgevraagdNeen hy kent de inborst niet der fiere PortugezenDie wanen mocht dat zy den last des oorlogs vrezenEn eert uw Vorst in my Graaf Hendriks erfgenaamHy verg van my geen daad die ik me als krijgsman schaam
OMARMijn last strekt zoo ver niet om over t recht te spreken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
114
Dat tusschen u en ons den oorlog kon ontstekenEen dringender belang voor u en uw geslachtHeeft my in s Konings naam Graaf hier voor u gebrachtAls bondgenoot als vriend zond hy me in dees gewestenOm t wankelend gebied in uwe macht te vestenUw Vader (wel is waar) heeft heel zijn levenstijdTen dienst der vijanden van onzen Staat gewijdMaar weten we ons op t veld met leeuwenkracht te weerenWy kunnen ook de deugd in vijanden vereerenBeschermen wreken zelfs en by den SaraceenWordt schittrende oorlogsroem in wien ook aangebeecircnZints lang reeds zijn mijn Vorst de schandelijke lagen
Bekend waarmeecirc verraad uw eerste jonglingsdagenAan alle kant omgeeft Men spaart noch list noch bloedZoo slechts uw ondergang een vloekbre heerschlust boetMijn Vorst vermag u thans gereede hulp te biedenEen vloot die t Noordlijkst deel van Spanje moet bespiedenKruist dicht naby dees kust verlangt ge in eacuteeacutenen dagU in t bezit te zien van t Grafelijk gezagIk wapen tot uw dienst die dappre vlotelingenDat ze onder mijn gelei in deze vesten dringenGy zelf verklaart u Vorst en zonder tegenstandVermeestert gy de stad en met haar heel het landEn wy wy vergen niets voor deze dienstbetooning
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
115
Dan dat gy Portugal in leen houdt van den Koning
ALFONSUSO stoutheid zonder maat Ik leenman van uw VorstTen loon van t eerloos feit dat gy my voorslaan dorstGa vlied naar t schendig hof van die u heeft gezondenOm hem mijn antwoord - neen mijn woede te verkondenZeg hem dat ik mijn recht van geen verraders houcircEn dat schoon anders niets mijn handen waapnen zouDees dag dees dag-alleen mijn haat zal doen ontgloeienOm hem en heel zijn huis voor eeuwig uit te roeien
OMARZoo loont men s Konings gunst met smaad
ALFONSUSVertrek Mijn Heer
Ik wil geen enkel woord van zulk een gruwel meer
Vijfde tooneel
DON ALFONSUS DON EGAS
EGASBedaar en laat de zorg voor dierbaarder belangen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
116
Uw verontwaardiging geliefde Vorst vervangenGeen oogwenk dient verzuimd waar list en staatzucht waaktEn hartstocht en verdriet voor t grootsch ontwerp verzaakt
ALFONSUSNeen hoe my t lot vervolgt getrouwste mijner vrindenVrees niet dat ge ooit mijn moed zult neecircrgeslagen vindenAan vorstenplicht gewijd aan de eer van mijn geslachtSchenkt wat ik lijden mag mijn boezem nieuwe krachtKom gaan we t hoog besluit is eindelijk genomenEn moet der burgren bloed in deze wallen stroomenMijn hand is schuldeloos Dees dag getuigt mijn valOf voert Graaf Hendriks zoon ten troon van Portugal
Tweede bedrijf
Eerste tooneel
DEGRAAFDETRAVA DONATHERESIA Spaansche en Portugeesche Edellieden met DONALONZO GOMEZ aan het hoofd
DE TRAVABeschermers van den Staat doorluchte rei van heldenWier wijsheid in de vreecirc wier moed op de oorlogsvelden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
117
U t voorbeeld heeft gemaakt van ridderlijke deugdOntfangt mijn welkomsgroet Hoe is mijn hart verheugdVoor t heil van mijn gebied mijn dapperste onderdanenDen adel van dit rijk den bloem der CastiljanenRondom mijn troon geschaard zoo broederlijk vereendTe aanschouwen Deze band heeft ons de kracht verleendOm met standvastigheid dit Graafschap naauw geborenTe hoeden voor t geweld der ongetrouwe MoorenEn zoo t de rust der vreecirc na zoo veel jaren strijdMet roem erlangen mocht aan U is t dat men t wijtDoch schoon zich t al vereende om dit gebied te sterkenNog is de nijd in staat zijn onheil te bewerkenVerheft ze als winnares d afschuwelijken kopZoo stort dees troon in puin en richt zich nooit weecircr opMijn vrienden neen mijn hart houdt aan uw trouwe zorgen
Het droevig lot dat hem bedreigt niet meer verborgent Is geen uitheemsch geweld dat ons hier waapnen zalt Verraadt smeedt zijn ontwerp in t hart van PortugalJa t kroost van uw Gravin (ik gruw het uit te spreken)Bereidt zich tegen haar het oorlogsvuur te ontstekenAlfonsus groot door rang en mannelijken moedMaar trotsch en woest van aart en in zijn drift verwoedNaar de opperheerschappij werd zints zijn eerste dagenOmringd door vleijerij gevormd naar t welbehagen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
118
Van staatsliecircn onder schijn van trouw aan zijn geslachtOp eigen grootheid slechts by s vorsten gunst bedachtDus leerde men zijn hart van dolle driften blakent Belang van heel een rijk zijn eigen bloed verzakenZijn moeder en haar gacirc zijn t voorwerp van zijn haatHet oogenblik is daacuteaacuter voor t schaamteloos verraadWaarop t de Gravenkroon van onze kruin moet rukkenOm ze op het wufte hoofd eens jongelings te drukkenO zoo t ontwerp gelukt rampzalig PortugalMen voert u met geweld tot een gewissen valGeen leidsman opgevoed in staats- en krijgsgevarenZal meer uw wanklend rijk voor d ondergang bewarenDe prooi der driften van een onberaden vorstDe prooi der gunstlingen wier onverzaadbre dorstNaar grootheid voor zijn macht uw welzijn zal vertredenZiet daar het heilzaam doel der gruwlen die zy smedenHet heilig vorstenrecht moet schandelijk versmaadCastieljes dochter die den pas herwonnen StaatTen huwlijksgoed ontfing van haar roemruchten VaderMoet in haar wettig erf gehoond beroofd te gaderOp dat het uitgeput door wie t beschermen moestIn t einde nederstort door t eigen zwaard verwoestWaarvan t Castieljes Vorst gered heeft en gewrokenEen enkel oogenblik en t twistvuur is ontstoken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
119
Getrouwen gy-alleen kunt wat ons dreigen mochtDe rampen temmen die gevloekte baatzucht wrochtVertoont u eacuteeacuten en trouw in eedle krijgsmanszedenEn leidt den zwakken op naar t pad door u betredenDe zege volgt u en een dubble glans van eerDaalt op het achtbaar hoofd van s lands bevrijders neecircr
THERESIAGeen echte spruit van t bloed der oude PortugezenGeen Castiljaansche held kan ons vijandig wezenIk ben gerust t is geen rechtschapen EdelmanDie in t onschendbaarst recht een vrouw verraden kan
GOMEZGebieders van dit rijk die t eenig kunt behouecircnO ja ons brandend hart beantwoordt uw vertrouwenGy zijt het die ons steeds het edelst voorbeeld gaaftIn oorlogstijd en vreecirc Uw macht uw wijsheid staaftDen adel en den rang geboorte en deugd verschuldigdZints lang zijt gy voor ons in t graaflijk recht gehuldigdDie hulde stave ons zwaard en beev wie t onderstaatTe dingen naar uw kroon door wapens of verraad
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
120
DE TRAVAk Erken in deze taal mijn dierbre wapenbroedersSteeds gloeiende voor recht en rijks- en troonbehoedersMijn baanders leiden u op t pad van eer en roemEn volgt ze uw dappre schaar der Edellieden bloemOns zwaard of ons beleid zal t oproervuur versmorenWy houden we ons gereed Geen oogwenk zij verlorenEn barst de staatstorm uit voorzien zints zoo veel tijdZoo voere ons de eerste maar ter raadzaal of ten strijdVaartwel
(De Edellieden vertrekken DE TRAVA vervolgt tegen DAVILA die bij hun uitgaan binnengetreden is)
Gy dAvila gelei Don Egas binnen
(dAvila vertrekt)
Welaan het uur is daacuteaacuter de kampstrijd gaat beginnenIk wacht u trotsche slaaf van een onwaardig VorstEn wat zich tegen my uw haat vermeten dorstOm in Alfonsus naam mijn Staten te regeerenGy zult op hem en u mijn wraak zien triumfeeren
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
121
Tweede tooneel
DE GRAAF DE TRAVA DONA THERESIA DON EGAS
DE TRAVA met bitterheidWat onverwacht geval voert hier Don Egas schreecircnHet Graaflijk hof zints lang heeft geene aantreklijkheecircnVoor u wiens gansch bestaan aan wichtiger belangenGewijd is dan t genot der hoven op te vangenSpreek wat bedoelt uw komst
EGASHet welzijn van ons land
De wil eens meesters aan dat welzijn naauw verwantVereischen t onderhoud Graaf dat ik u deed vragenIk kom om u mijn last op t spoedigst voor te dragenHet edel kroost des helds wiens schittrende oorlogskrachtDe vrijheid in dit rijk de kroon in zijn geslachtGevestigd heeft wenscht thans dat rijper jeugd zijn handenIn staat stelt zelf de staf te voeren dezer landenEen einde aan alle macht die hier nog heerschen magHeel Portugal als hy verwacht met drift den dagWaarop de rijksvoogdij wier zorgen zoo veel jaren
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
122
Graaf Hendriks Weduwe en haar Echtgenoot bezwarenZal keeren in den schoot van de opperheerschappij
THERESIAHoe wat vermeet men zich Alfonsus vergt van myDat ik met eigen voet mijn rechten zal vertredenMijn Egacirc zal verraacircn De troon dien wy bekledenWas Hendriks eigendom is thans dat van zijn zoonAls of mijn vaders wil de Grafelijke kroonMijn bruidschat onbepaald aan vreemden had geschonkenOntaarde heeft haar glans u dus in t oog geblonkenOm ze aan een moeders hoofd te ontweldigen WelaanWat mart ge nog mijn zoon de hand aan t zwaard te slaanOm met mijn bloed bespat u zelf ten troon te heffenKom eer nog moet uw wraak my met de mijnen treffenEer moet die troon vergaan en eerder heel dit rijkDan dat Theresia gewillig voor u wijk
EGASHoe heeft dan niet Mevrouw Don Hendrik deze StatenAan de Oppermacht zijns zoons aan uw voogdij gelatenEn hebt ge u zelve niet tot Rijksvoogdes verklaard
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
123
DE TRAVARampzalige uitvlucht en zoo stout een aanslag waardSpreek wat vermocht een vrouw van vijanden omgevenVerbitterd op haar rang haar afkomst en haar levenZy zag van t troonrecht af voor een geliefden zoonEn vestte op hem haar hoop Zijn haat zie daar haar loonZie daar den invloed van verachtelijke vrindenZints deed een tweede trouw haar een beschermer vindenIn dEgacirc dien zy koos Gy ziet haar thans in staatHaar recht te wreken en te straffen wie t versmaadt -Niet dat haar moederliefde uw kweekling wil verstotenOfschoon zijn boezem zich voor haar heeft toegeslotenIk-zelf zoo dier verknocht aan Don Alfonsus bloedHeb meecirc met heel mijn hart de vaste hoop gevoedDat hy in t rijksbezit ons eenmaal zal vervangenMaar neen men eischt veel meer zijn toomeloos verlangenWacht niet dat onze dood hem t Graafschap schenken zalDe drift der jonglingschap moet over PortugalMoet over t lot van hem die haar met roem regeerdeVan hem om wiens ontzag de nabuur haar vereerdeBeslisschen en zijn wil reeds heden uitgevoerdDees wankelende Staat door helsche twist beroerdHaar Ridderen verkeerd in woeste muitelingen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
124
Om t al naar willekeur van hun belang te dwingenZie daar het edel werk van hem wiens vroege jeugdDe rijkskroon heeft verdiend door weecircrgacirclooze deugd
EGASMijn Heer heel Portugal kan tuigen wie van beidenDe jammren oorzaak gaf die zich voor haar bereidenIndien men door het staal de kroon herwinnen moett Kan tuigen wie van beicirc de banden van het bloedMiskend heeft en vertrapt en of Alfonsus dadenOntembre heerschzucht of rechtaarde deugd verradenMaar waartoe een verwijt zoo ongegrond weecircrlegdZijn deugd beslischt hier niets t Is zijn geheiligd rechtDat k opeisch uit zijn naam Nog blijft dat recht geschondenIk breng uw antwoord weecircr aan die my heeft gezondenGy ziet my thans niet meer Alfonsus afgezantk Verkondig hier den wil der Ridderschap van t landAan Hendrik en zijn huis heeft ze eens haar trouw gezworenZy doet dien eed gestand aan t kroost uit hem geborenEn van dees dag af aan erkent zy geen voogdijNoch in heel Portugal een andre macht dan hyZy zal zich om zijn troon als om zijn lijf vergarenEn wijden d eigen arm die Hendriks krijgsgevarenGedeeld heeft aan den dienst van zijn doorluchten zoon
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
125
THERESIAO hemel tot hoe lang dulde ik zoo fel een hoonGa hoofd en afgezant van vuige muitelingenDie zelve naar de macht van hun gebieders dingenGa doe hun uit mijn naam hun ware plicht verstaanDon Hendrik heeft hun eed van trouwheid hem gedaanAlleen als Egacirc van Theresia ontfangenDie eed behoudt haar kracht voor hen die hem vervangenIn d echt die ons verbond als in mijn rijksgebied
EGASToen de overwonnen Moor dees streken siddrend lietMevrouw ontfing de deugd des winnaars van uw VaderHet vrijgevochten land en uwe hand te gaderMaar nimmer had zijn wil (verschoon mijn vrije taal)Zijn gift onttrokken aan het kroost van uw GemaalNoch had hy toegestaan dat willekeur van vrouwenAan Hendriks erfgenaam het Graafschap zou onthouecircnOm t op te geven aan eens vreemdlings heerschappij
DE TRAVAVermetel onderdaan Hoe wat verwijt ge myZoo zag Don Hendrik dan het daglicht in deze oorden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
126
En naauwer band verbond hem Portugal wien t NoordenTer weering van den Moor naar Spanjes Vorsten zondAan grond en zeden vreemd
EGASZijn bloed vloeide op dees grond
Zijn degen deed den naam der eedle PortugezenIn t overzeesche rijk der Saraceenen vrezenZijn hand sloot nooit met hun een schandelijk verdragBeschermheer van zijn volk voor d adel vol ontzagVerried hy hun belang aan geen uitheemsche GrootenZie daar wat hem ons hart voor eeuwig heeft ontslotenZie daar zijn rechten op de Portugeesche kroonVerschuldigd door zijn dood aan zijn heldhaften zoon
DE TRAVAGenoeg t Is reeds te lang dat gy t ontzag dorst krenkenDat u mijn rang beveelt Gy moest voor t minst bedenkenDat ik nog meester ben en dat mijn gramschap uMijn onderdaan nog kan noodlottig zijn En nu -t Is noodloos dit gesprek hier verder te verlengenGy hebt mijn wil verstaan Gy kunt dien overbrengen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
127
EGASIk ga maar keer te rug voor t uur van middernachtAan t hoofd der Ridderschap die slechts uw antwoord wachtOm vreedzaam haren Graaf de kroon op t hoofd te drukkenOf t wraakzwaard uit de scheecirc voor Vorst en eer te rukken
Derde tooneel
DE GRAAF DE TRAVA DONA THERESIA vervolgens DAVILA
THERESIAO wanhoop k zal den smaad van zoo veel overmoedDan dulden en mijn hand niet in des trotschaarts bloedEen muiter straffen steeds het voorwerp van mijn woedeDie in het hart mijns zoons zijn vloekbre heerschzucht voeddeZijn dood zijn dood-alleen herstelt mijn lijdende eerAch drukte ons dus de keer van t trouwloos noodlot neecircrDat waar zoo wreed een hoon mijn boezem doet ontgloeienOnze eigen veiligheid den felsten haat moet boeien
DE TRAVAVolharden wy Mevrouw by t dringen van den nood
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
128
Het uur der wraak genaakt of t uur van onze dood
DAVILA binnen tredendeHeer Graaf men vraagt gehoor
DE TRAVAt Is de Afgezant der Mooren
Gelei hem binnen
(dAvila vertrekt hy vervolgt)
Welk een lot werd ons beschorenDe Saraceensche hulp ter weering van t gevaarO foltring voor een hart als t mijn
Vierde tooneel
DE GRAAF DE TRAVA DONA THERESIA OMAR
OMARHet uur is daacuteaacuter
Heer Graaf t ontwerp door u tot heden afgeslagenKan thans geen uitstel meer geen aarzeling verdragenBesluit en op uw wenk is t al gereed De vlootWier bijstand u mijn Vorst ten pand van vriendschap bood
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
129
Is eindlijk (dank zij t lot) gevorderd tot uw kustent Is thans het oogenblik de manschap uit te rustenDaar waar zich Aves vloed met d Oceaan vermengtDaar moet de dappre stoet die u de zege brengtZich scheiden van de vloot en varen met hun botenDen stroom op Laat geen zorg dan meer die hulp verstotenDe dag die morgen rijst berokkent ligt uw valGebruik de gunst van t lot en zy brengt PortugalVoor eeuwig in uw macht Verschoon dit dringend pogenGy hebt als ik de ramp die u bedreigt voor oogenReeds woelt het wufte volk reeds mompelt het den naamUws mededingers roemt zijn deugd en oorlogsfaamt Draagt alles blijk van t vuur dat eindlijk uit moet brekenNog kunt gy t smoren nog regeeren nog u wrekenEn ge aarzelt
THERESIAt Volk Mijn Heer wiens muiterij gy vreest
Is aan zijn wettig Heer steeds naauw verknocht geweestHet liet zich mooglijk thans door listiger verblindenEen wenk (vertrouw het vrij) doet het zijn plicht hervindenEn t oog der vorsten ziet in zulke onrustigheecircnGeen woede van een volk met hun gebied te onvreecircn
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
130
OMARWel nu zal dit gewoel van zelven weecircr bedarenEn spelt het in uw oog geen grooter staatsgevarenZoo houde ik langer niet op onzen bijstand aanEn
DE TRAVAk Deed u nog Mijn Heer ons antwoord niet verstaan
Ja dikwerf weigerde ik uw hulp my aangebodenDus eischte t vorstenplicht Thans dat de macht der snoodenEen eerbiedwaardig volk in gruwbre rampen trachtTe storten en het al een stouten aanslag wachtThans kan het schoon ons hart onvatbaar is voor vrezenTot redding van dit volk welligt noodzaaklijk wezenTot steun van dezen troon geen middlen meer te ontzienDe heuschheid van uw Vorst liet my zijn bijstand biecircnMijn vriendschap deelde steeds met vuur in zijn belangenIk zal van wederzij dit blijk van trouw ontfangenTer staving van mijn recht maar meer nog om als VorstHet bloed te sparen waar de muiteling naar dorst
OMARWelaan ik vlieg Mijn Heer om d uitslag te bezorgen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
131
De nacht geleidt ons op de golven en op morgenIs Portugal aan u en Guimaraecircns1 in vreecirck Vertrek nog in dit uur naar de oevers van de zeeDie onze schepen voert
DE TRAVAVertoef en wil niet vrezen
Dat rijper overleg ons zal noodlottig wezenDaar waar eacuteeacuten enkle stap het lot van heel een StaatBeslischt daar dient geen drift gehoord maar wijze raadIk draal niet ons besluit mijn Eedlen te openbarenk Stel hun zijn doelwit voor zijn omvang zijn gevarenDen plicht hun opgeleid Gy Omar volg mijn schreecircnEn ons vooruitzicht moet om alle onzekerheecircnGevaarlijk doodlijk voor de hoop op t zegepralenTe keeren heel den loop van ons ontwerp bepalen
(Tot Theresia)
Gy ziet my weecircr Mevrouw na d afloop van den Raad
OMAR ter zijde in het heengaanIk volg in zegepraal den wreker van mijn smaad
1 De ae in dit driesyllabig woord wordt als ai uitgesproken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
132
Vijfde tooneel
DONA THERESIA alleenOp morgen valt de trots van muitende onderdanenEn alles kromt zich voor de Castiljaansche vanenOp morgen triumfeert Theresia Het bloedZal vloeien tot een zoen van haar getergd gemoedMijn oog getuigt den dood van haatlijke verraadrenEn niemand zal mijn troon meer dan met siddring naadrenUw dorst naar wraak wordt haast gelescht Wat eischt ge meerMijn hart Wat pijniging slaat al die vreugde neecircrGerechte hemel kan het waarheid zijn GewetenHeeft zoo veel poging nog me uw stem niet doen vergetenNeen zoo veel gruwlen duldt uw strengheid niet Die troonDat voorwerp van mijn drift ontweldigd aan een zoonZijn bloed welligt gestort om t misdrijf te versterkenGeen banden ooit ontzien om zijn verderf te werkenMijn boezem ijst k verfoei die kroon zoo duur gekochtMy zelve en t huwelijk dat me aan een Gacirc verknochtVerhard nog meer dan ik in heerschzuchts ijslijkhedenWat aangevangen in mijn angsten Afgetreden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
133
Van t onheilvol gebied de bron van al ons kwaadHet gruwzaam moordzwaard dat mijn zoon te wachten staatGeweerd Kom vliegen wy Wat doe ik onberadenIk ga op t hachlijkst uur mijn echtgenoot verradenO denkbeeld vreeslijker dan alles wat ik lijIk ban en hem en my van de opperheerschappijOm van mijn eigen kroost in t eind genacirc te smekenNeen van zijn gunstlingen wier trotschheid ik ging wrekenO zwakheid die me onteert - Neen gy verwint my nietOf is t een gruwel voor den schijnglans van t gebiedDe banden der natuur in dolle drift te schendenZoo zwicht mijn zoon ten spijt van zijn verwoede bendenk Verhard my zoo als hy en mijn gewetenssmartZal ja een foltring zijn voor t weeke moederhartMaar toonde ik nimmer vrees in krijgs- en staatsgevarenDie foltering kan meecirc mijn hart geen angsten barenk Kan moedig dragen wat een toornig lot gebiedtMaar wijken van mijn recht maar buigen kan ik niet
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
134
Derde bedrijf
Eerste tooneel
DE GRAAF DE TRAVA DONA THERESIA
DE TRAVAt Wacht alles slechts een wenk om ons ter hulp te spoedenGeen voorzorg werd verzuimd om ons ontwerp te hoedenDe raad der Edelliecircn heeft d aanslag goedgekeurdDie eenig redden kan ofschoon hun fierheid treurtDen vaak verwonnen Moor den zegepraal te dankenHoe t zij hun beider trouw slaat nimmer aan het wankenEn inborst en belang verbindt den CastiljaanEn Omar onze zaak met geestdrift toegedaanWacht slechts op mijn bevel om daadlijk te vertrekken
THERESIAHoe waartoe dit vertrek nog langer uit te rekkenWaar t dringendste gevaar met ieder oogenblikVermeecircrt
DE TRAVAVerban Mevrouw een ongegronden schrik
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
135
De zorg van uw Gemaal heeft geen belang vergetenMen zal zich tegen ons op heden niets vermetenEn Omars toeven stremt geen oogenblik den loopVan t rijpdoordacht ontwerp het standpunt onzer hoopHy heeft in aller ijl een slaaf vooruitgezondenDie heel ons staatsbesluit den vlootvoogd zal verkondenEn Omars aankomst vindt den vloteling bereidMaar voor hy naar de stad zijn vreemde benden leidtIs t noodig nog een stap voor haar behoud te wagenMislukt die k zal hun komst geen oogenblik vertragenNeen vleijen wy ons niet dat volk zoo fier van aartZal nimmermeer een vorst wiens kroon het Moorsche zwaardVerdedigde zijn trouw zijn liefde en eerbied schenkenEn t diep gevoel van eer dat het bezielt te krenkenIs de ondergang wellicht van wie het durft bestaanZoo pogen we t gevaar der vreemde hulp te ontgaanIndien t nog mooglijk is Ik heb uw zoon ontbodenMevrouw ik ken zijn hart ontaard op t spoor van snoodenDoor heerschzucht weggesleept door jonglingsdrift verblindMaar dat de heilge band die u aan hem verbindtNog niet verbroken heeft t Waar mooglijk dat uw klachtent Nog weifelend gemoed tot onderwerping brachtenEacuteeacuten traan eacuteeacuten enkel woord dat in zijn boezem daalIs machtiger op hem dan al de kracht van t staal
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
136
Maar wee hem zoo hy nog hardnekkig durft weecircrstrevenZijn vonnis is geveld Wy geven bloed en levenMet de eer het heil t bestaan van dit weecircrspannig rijkOp dat zijn hoogmoed met zijn ademtocht bezwijk
THERESIAWat eischt ge van uw Gacirc dat zy zich zal verneecircrenOm met een dubble schand beladen weecircr te keerenGeen tranen werken meer op zijn verhit gemoedOf zoo er zulk een kracht in de inspraak ligt van t bloedKunt gy die zwakheid dan niet van een moeder wachten
DE TRAVAHoe Travaas gemalin mistrouwt dit uur haar krachtenWanneer zich t dierbaar doel van jaren zorg beslischtHier dient geweld gespaard noch heimelijke listMen komt k laat u alleen Mevrouw Wil slechts bedenkenDat gy ons op dit uur de zegepraal kunt schenken
THERESIA tot de Trava die vertrektIk zal u waardig zijn - Herinnring aan mijn hoonSluit gy mijn boezem toe voor een ontaarden zoon
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
137
Tweede tooneel
DONA THERESIA DON ALFONSUS
ALFONSUS ter zijde by het inkomenHoe is mijn ziel ontroerd by t naadren van deze oordenGy hemel die my kent verteder voor mijn woordenHet moederlijke hart dat steeds my van zich stietEn eindig op dit uur mijn folterend verdriet
(Tot Theresia)
Men heeft me uit uwen naam ontboden en ik sneldeMevrouw op uw gebod waar ik me een heil uit speldeOnschatbaar voor mijn hart
THERESIAMijn Heer een afgezant
Van muitelingen aan den roem van t vaderlandVijandig dorst zich hier aan ons gezicht vertoonenOm plechtig uit hun naam zijn wettig Heer te hoonenEn eischen op uw last zijn afstand van t gebiedIs t laster of zijt gy t die dus den Staat verriedtk Eisch voor de laatste maal de rechten van een moeder
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
138
Spreek heeft die woeste drift van dag tot dag verwoederU eindlijk dan vervoerd om aan der muitren hoofdTe pronken met een kroon aan onze kruin ontroofdOm wars van matigheid u tot geweld te wendenEn in eens moeders recht dat van den Staat te schenden
ALFONSUSDe leidsman van mijn jeugd mijns vaders krijgsgenoot(Geen muiteling Mevrouw van schaamte en deugd ontbloot)Kwam hier om t Graaflijk recht zijns kweeklings op te vragenMaar ach t is de eigen haat die zints mijn eerste dagenEen hart gepijnigd heeft geheiligd aan zijn bloedDie (ik doorzie t te wel) nog in uw boezem woedtO moet die wreede straf my eeuwig dan vervolgenBlijft uw misleid gemoed steeds op een zoon verbolgenEn is (o ijslijkheid) verzaking van mijn plichtHet eenig liefdeblijk waarvoor uw gramschap zwicht
THERESIAOntaarde durft gy nog van kinderlijke liefdeGewagen die zoo fel een moeders boezem griefdeDurft gy gewagen van verplichting eer of deugdWiens dwaze drift naar macht reeds zints uw vroegste jeugdEen eeuwgen oorlog zwoer aan die haar tegenstonden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
139
Helaas heeft ooit het bloed uw hart aan my verbondenUw kindschheid my reeds vreemd wees na uws vaders doodDe troost de teecircrheid af die u een moeder boodEen stoute hoveling dorst my uw liefde ontroovenDorst u de Gravenkroon van Portugal belovenTen koste van mijn eer ten koste van mijn bloedWanhopig diep gewond in t vorstelijk gemoedWierp zich mijn weecircrloosheid in Graaf de Travaas armenOm door dees tweeden echt mijn rechten te beschermenZints dien tijd groeide uw haat k zag van rondom mijn troonVan vijanden bedreigd en aan hun hoofd mijn zoonGe ontveinst het doel niet meer dat gy u voor dorst stellenDe wapens in de vuist ons beiden neecircr te vellenEn grijpen met een hand nog van dien moord bebloedDe teugels van een rijk verdiend door muitrenmoedZoo ver werdt gy verleid door een gevloekt verraderDoor lage vleijerij en door uw drift te gader
ALFONSUSWat hoor ik kan het zijn en is t uw hart MevrouwDat zoo veel misdaacircn op my laadt dat Egas trouwMiskent en ons de ramp der droeve oneenighedenWaarvan ons beider ziel zoo gruwzaam heeft geledenVerwijt o hemel Ik een moeders liefde en recht
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
140
Versmaden Ik den glans aan de oppermacht gehechtDoor onrecht en geweld door moedermoord ontwijdenHelaas moet ik u nog herinnren aan die tijdenToen de onschuld van mijn jeugd vergeefsch uw teecircrheid zochtVerzwolgen in t gevoel dat Staatzucht in u wrochtNeen nimmer heeft mijn hart die zaligheid genotenNeen nimmer zaagt ge in my het kroost uit u gesprotenMaar steeds den erfgenaam van Hendriks rijksgebiedGy zijt het die my haat gy die my steeds verstietGy wilt den Castiljaan mijn wettig erfdeel schenkenGy de eer van Portugal die van mijn afkomst krenkenEn dringen haar en my een vreemden meester opHoe lang verdroeg ik niet Thans rijst uw woede in topNu alles van my vergt dat ik mijn macht zal toonenGeen wraakzucht wapent my Men poogde my te hoonenTe domplen in een rust verachtlijk in een Vorstk Vergeef met heel mijn ziel wie my verneecircdren dorstMaar de eer mijns vaders neen laat ik niet ongewrokenEn moet een oorlogsvlam zoo gruwzaam hier ontstokenIk strijd voor t recht mijns volks voor t recht op een gebiedWier hoede hy aan t zwaard van zijn Alfonsus lietNeen liever met den haat van heel een aard beladenDan zijn geheiligde asch lafhartig te verradenZints lang wanneer de nacht reeds heldert aan de kim
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
141
Verheft zich aan mijn oog zijn eerbiedwaarde schimEn wijst met de eigen hand wier kracht in vroeger dagenUws vaders vijanden zoo dikwerf heeft verslagenNaar de eerkroon die hem siert de GravendiadeemEn t bleek gelaat vertoont een akelige zweemVan droefheid dat men hem zoo schielijk kon vergetenEn nu - wat misdaacircn ook uw drift my heeft verwetenVerg alles van een zoon die om uw weecircrmin smeektBeroof hem hier van t licht zoo dit uw gramschap wreektMaar o weecircrstreef hem niet in t volgen van zijn plichten
THERESIA ontroerdEn moet mijn fierheid dan voor uwen invloed zwichtenEn bleef ik meer dan gy mijn rang mijn afkomst waardZoo k afzag van den troon als voor geweld vervaard
ALFONSUSGeen edelmoedigheid zal u by t volk verneecircrent Zal u als moeder meer dan als Vorstin vereerenVerstomp in hunne hand het staal en dat mijn jeugdDen scepter van dit rijk ontfange van uw deugd
THERESIA ter zijde met ontroeringWat vreemd en teecircr gevoel wordt meester van mijn zinnen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
142
O hemel zou zijn taal mijn heerschzucht-zelf verwinnenEn bracht dit oogenblik my t hart van moeder weecircr
ALFONSUSMen komt
THERESIAMijn echtgenoot Gy zijt gered mijn eer
Derde tooneel
DE VORIGEN DE GRAAF DE TRAVA
DE TRAVAGy zegeviert Mijn Heer t volk heeft zijn plicht vergetenDe stad weecircrgalmt alom van woedende oproerkretenMen roemt uw naam als Vorst als vader van het rijkAls wreker van zijn recht en hoont en vloekt ten blijkDer onverwrikbre trouw u in die drift gezworenUw moeder en haar gacirc t Is al voor hun verlorenDe kroon met zoo veel glans door hun gevoerd valt afEen zegeteeken nog ontbreekt uw roem hun grafDe zwaarden zijn gewet en niets meer zal ontbreken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
143
Om t lang versmoord verdriet nog in dit uur te wrekenMen spare ons leven niet Ik wacht van Hendriks zoonGeen weldaad dan een dood gewenscht na zoo veel hoonOndankbren die nu juicht als van een dwang ontslagenVoor uw onbuigbren trots onteerend niet te dragenPas uit uw nietigheid herboren hebt ge t myTe danken en t ontzag van mijne heerschappijWier roem aan uwen naam zijn luister mocht verleenenZoo gy niet nogmaals kruipt in t juk der SaraceenenZoo zij na zoo veel dienst uw laffe haat mijn deelt Is aan uw eigen hand dat ik mijn wraak beveelWat eerbied wachtte ik nog voor weldaacircn rang of plichtenVoor heerschzucht en verraad moet thans het alles zwichten
ALFONSUSk Erken in deze taal den dwingland van dees StaatDie de asch het kroost den roem van haar bevrijder haatMen poog haar grootheid en zijn deugden te verneecircrenk Verwaardig my hier niet die poging af te weeren
(Tot Theresia)
Maar gy o geef gehoor aan de inspraak der natuurMevrouw uw heil en t mijn hangt in dit plechtig uurAan u aan u-alleen Spreek mag uw zoon nog hopenOf moet hy de eer zijns stams met uwen haat bekoopen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
144
THERESIAHoe ik ik zou ten loon van t hemeltergendst woecircnVan t recht dat ik bezit gewillig afstand doenAlfonsus kan van my die lafheid niet verwachtenZijn voorbeeld leerde my geen banden heilig te achtenGeen weecircrstand van het hart te ontzien waar t heerschen geldtGy ziet my onbeschroomd te zwichten voor geweldWaar met mijn kroost en volk verraadren zamenspannenOm my van dezen troon mijn erfgoed te verbannenMaar heeft de hemel t dus besloten dat ik vallIk zweere t dat mijn mond u nooit erkennen zalHier eindigt uwe macht Laat thans uw grootheid vrezenDat hem een moeders toorn licht kan noodlottig wezenOok ik ik buige niet en zij dit de eerste strafDie neecircrdale op t bezit van een geroofde staf
ALFONSUSO hemel is t genoeg voor plicht en eer geledenMijn volk mijn vaders eer moet schandelijk vertredenOm d ijsselijken vloek die my bedreigt te ontgaanWelaan hy kneuz mijn hoofd ik heb mijn plicht voldaan
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
145
DE TRAVAVoor wie zich zeker ziet de zege te behalenIs t licht met schijn van deugd en tederheid te pralenGeloof niet dat die schijn de Travaas oog verblindtHeerschzuchtig door een drift steeds opgewekt ontzindScheen my t is waar uw hart nog voor een moeder openEn deed my voor haar liefde een beter uitkomst hopenk Bedroog my en dees dag vernietigde mijn waanUw snoode dorst naar macht schoon t alles moest vergaanIs in dit onderhoud op t duidelijkst geblekenIk heb genoeg gehoord t is tijd hier af te brekenGy kunt thans tegen ons t geweld verzaamlen gaanUw Ridderschap zal dra ons laatst besluit verstaan
ALFONSUSGeveinsde t is dit oord te lang door u ontheiligdDat u nog voor de straf dier lastertaal beveiligtDe val bestemd aan uw gevloekte dwinglandijIs foltering genoeg voor snoodaarts zoo als gy
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
146
Vierde tooneel
DE GRAAF DE TRAVA DONA THERESIA
THERESIAGa trotschaart gy kunt thans uw helsche heerschlust boetenUw moeder uw vorstin ziet ge eindlijk aan uw voetenGeniet met heel uw ziel die langgewachte wraakVoor dat het dreigend uur van uw verderf genaakGy zijt mijn zoon niet meer en niets kan my belettenWat bloed het kosten mag t zwaard tot uw val te wetten
DE TRAVAMijn boezem is als de uwe in fellen toorn ontgloeidDe drift die my bezielt kent niets meer dat haar boeitNeen k draal niet alles moet ter wraak ter redding spoedenMen wil t welaan de krijg zal op dees vesten woedenOproerigen k ontzie uw haat uw onheil nietVervloekt mijn zegepraal mijn wetteloos gebiedIk zal dien vloek ten spijt uw opperheerscher wezenEn met de hand aan t staal die heerschappij doen vrezenMijn troon viel door verraad door list en krijgsgeweld
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
147
Ziet gy hem morgen weecircr met nieuwe kracht hersteldIn t antwoord heden nog door de Edelen bedongenDoen we afstand van de kroon als door hun wil gedwongenTerwijl hun straf genaakt in schaduw van den nachtMaar k ga de Saraceen die mijn bevelen wachtMoet zonder meer verwijl zich spoeden naar de kustenBeef jongling nog dees nacht kunt ge als verwinnaar rustenGy kunt mijn oppermacht nog zoo lang slechts ontgaanDe dag die morgen rijst ziet u mijn onderdaan
Vierde bedrijf
Eerste tooneel
DON EGAS Portugeesche Edellieden
EGASDoorluchte Riddrenrei gewoon aan t zegepralenWat treffender triomf kon ooit uw deugd behalenDan die waarvan dees dag den eersten glans begroetDe zoon des oorlogshelds zoo heilig aan uw moedDie op zijn vaders spoor en t uw met de eigen vanenZijn krijgren steeds het spoor der glorie wist te banen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
148
Die in het prilst der jeugd reeds de ongunst ondervondVan t noodlot en zoo grootsch t langdurig leed doorstondWiens deugd de diadeem hem door zijn rang verschuldigdVerdiende wordt in t einde als wettig Graaf gehuldigdDe dwinglandij die hier den kop verheffen dorstVerneecircrt zich voor een wenk van d Adel en den VorstEn wie hen hoonen dorst zal hier geen wet meer gevenJa edelmoedig volk gy zijt van t juk onthevenDer vreemden t Is het kroost gekoesterd in uw schootVan die u redding bracht in d ijsselijksten noodDie van een nieuwen dwang u weder mocht bevrijdenHeil driemaal heil den dag die t eind ziet van uw lijdenHerbloei mijn Portugal en doe den SaraceenDie zich nog veilig acht door onze oneenigheecircnOp nieuw uwe overmacht op t slagveld ondervindenMijn boezem is verrukt van vreugde Ja mijn vrindenk Weecircrhou de stem van t hart by zoo veel blijdschap nietk Ontfing het levenslicht in dit geliefd gebiedIk zag den Saraceen beheerscher dezer strekenk Zag door Don Hendriks arm die overmeestring wrekenIn t heetste krijgsgevaar steeds strijdend aan zijn zijIk zag het vaderland in zijne heerschappijGelukkig en zijn zorg steeds voor haar welzijn vaardigIk kweekte t dierbaar kroost zoo groot een vader waardig
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
149
In diepen eerbied op voor zijn gedachtenisEn zoo hy t voorwerp thans van uw vereering isIk zag die deugden in het jeugdig hart ontluikenDie t schandelijk ontwerp van snoode heerschzucht fnuikenMaar wat onschatbre vreugd dees dag van glorie biedtVergeten wy t gevaar dat hier kan schuilen nietDe Travaas staatszucht voor geen misdrijf ooit verlegenZoekt in zijn woede licht door heimelijke wegenTe keeren tot dien troon waarvan hy afstand deedGy kent zijn haat voor u en Hendriks zoon Wie weetWat gruwelen hy smeedt om zich op beicirc te wrekenZoo wachten we ons het zwaard reeds zorgloos op te stekenDe Vorst heeft op mijn raad in d afgelopen nachtDriehonderd Ridderen in haast bijeen gebrachtOm op het eerst gerucht van naadrende gevarenZich tot de nederlaag der snooden te vergacircrenGy zelf houdt u gereed te strijden aan hun hoofdSchoon ons dit uur nog niets dan zuivre vreugd belooftMen komt het is de Graaf zijn Gade volgt zijn schreden
(Ter zijde)
Hoe tuigt nog t voorhoofd wat zijn boezem heeft geleden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
150
Tweede tooneel
DE VORIGEN DON ALFONSUS DONA MATHILDA
EGASOntfang geliefde Vorst door s hemels wil hersteldIn rechten lang miskend door t Castiljaansch geweldDe hulde van een volk dat zonder u verlorenNog t dwangjuk torschen zou door vreemden haar beschorenUw trouwelooze voogd verrader van den StaatEn by den Portugees zints lang veracht gehaatLeicirc zijn geroofde macht in onze handen nederEn zien wy dezen dag een wettig meester wederZoo breng de Ridderschap steeds trouw aan Hendriks bloedU als regeerend Graaf den allereersten groetWy zweeren plechtig nooit die trouwheid te verzaken
Voor u en voor uw kroon als voor ons land te wakenAan uw en hun behoud ons leven met ons zwaardTe wijden Dierbre schim die om ons henen waartEn meecirc de vrijheid viert van dees geliefde strekenGetuig dees heilgen eed en help den meineed wrekenEn zie wanneer het graf ons kluistert in haar nachtOnze afkomst steeds getrouw aan uw doorlucht geslacht
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
151
ALFONSUSEn ik ik zweer met u aan t heil der PortugezenAan de eer van deze kroon steeds toegewijd te wezenHet recht te eerbiedigen en wie het mocht versmaacircnTe straffen met dit staal al moet ik zelf vergaanOf zoo ik ooit het spoor mijns vaders mocht vergetenZoo k me ooit de schennis van uw rechten kon vermetenZoo wreek haar uwe deugd en zij op de eigen stondDe band vernietigd hier gesloten door uw mondJa dierbaar is me een kroon uit uwe hand ontfangen
En dierbaar het bestuur van Portugals belangenMaar ach de schittering der Graaflijke oppermachtGeneest de wonden niet mijn boezem toegebrachtHelaas die hooge rang waarin ik werd geborenHeeft voor Alfonsus hart zints lang haar zoet verlorenEn zoo zy thans dit rijk van t vreemd geweld verlostGy weet het trouwe rei wat my die zege kost
(Tot Mathilda)
Eacuteeacuten heil nog is voor my de vrucht van t zegevierenUw schedel met den glans der diadeem te sierenGeliefde leedgenoote en heul by zoo veel leedEn o dat zy in t eind den nevel scheuren deedDie t voorhoofd overdekt van kommeren beladen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
152
MATHILDADe bron der tranen waar mijn oogen steeds in baaddenIs nog niet uitgeput Helaas nog blijft mijn hartBedrukt en ducht een ramp voor mijn verstand verwardDe dwingland leicirc zijn macht vrijwillig aan uw voetenWel nu zoo heeft hy thans een dubble wraak te boetenJa helden wijt mijn vrees de zwakheid van een vrouwAan d afstand dien hy deed blijft Trava nooit getrouwEn daar zijn vijanden zich reeds verwinnaars wanenSchaart licht een snoode stoet zich heimlijk om zijn vanen
ALFONSUSEn wien verdenkt uw zorg van zulk een laf verraadIn t vorstlijk Guimaraecircns dat met geheel den StaatDen dwingland met haar vloek zints lang heeft overladenZijn Spaansche gunstlingen Ziedaar wie hem aanbadenZiedaar de vijanden nog op dit uur geduchtOf dierbare is er vrees waar op het minst geruchtDrie honderd Edelen gehard in krijgsgevarenNiet minder groot in deugd zich om mijn lijf vergaren
MATHILDAJa voor mijn angstig oog is alles hier verdacht
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
153
En zoo ge u voor geweld genoeg beveiligd achtKende ooit uw eedle ziel de afschuwelijke padenDie t zwart verraad doorkruipt om zijn vergif te ontladenNog gistren was t de macht des wreeden dwingelandsWaarvoor ik sidderde Het is zijn onmacht thansO hemel die my kent en wat ik heb geleden
Uw gunst verleene een perk aan mijne angstvallighedenOf dreigt my in deze angst een nog verschrikbrer rampDan al de tegenheecircn waar k jaren reeds meecirc kampEn is dees dag van roem noodlottig voor mijn GadeZoo eindig met mijn dood des noodlots ongenadeTe siddren zonder eind voor t dreigen van den noodIs wreeder duizendmaal dan de allerwreedste dood
Derde tooneel
DE VORIGEN DON LORENZO DAGANIL
LORENZODe Graaf de Trava
ALFONSUSHy kan t zijn
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
154
(Tot Lorenzo)
Men doe hem naadren
(Lorenzo vertrekt)
MATHILDADe Trava Welk een schrik verspreidt zich door mijn aadrenOp t hooren van dien naam die me ijslijkheecircn voorspelt
ALFONSUSGy ziet my diep verbaasd k Had nooit my voorgesteldMijn moeders echtgenoot te aanschouwen in deze oorden
MATHILDAVertrouw zijn daden niet maar even min zijn woorden
Vierde tooneel
DE VORIGEN DE GRAAF DE TRAVA
DE TRAVAHet onstandvastig lot dat troonen sticht en slechtWiens grilligheden noch verdienste ontzien noch rechtHeeft op het onverwachtst my van den troon verstoten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
155
Waartoe me een huwlijk riep tot steun van t rijk geslotenk Zie thans in uwe hand den scepter dien ik droegk Betreur die grootheid niet Het is mijn hart genoegDat ik wat laster zich mijn vijanden vermetenNooit vorstenwaarde of plicht laaghartig heb vergetenIn d oorlog opgevoed in t doornig staatsbestierWachtte eindlijk kalmer tijd mijn matte grijsheid hierEn zoo tot nog mijn hand de teugels dezer StatenGeklemd heeft en haar macht van zelf niet heeft verlatenDe roepstem van de plicht weecircrhield haar Heeft mijn echtMy deelgenoot gemaakt aan t thans verschopte rechtDer Spaansche rijksprinses mijn gemalin uw moederZoo was ik steeds haar rijk- en eer- en troonbehoederEn riep zy nog dit uur als Portugals GravinHaar oude rechten en haar gaacircs bescherming inIk zou niet aarzlen die te omhelzen en te wrekenIk volg ook thans haar wil Haar fierheid is bezwekenVoor t openlijk geweld bevolen door haar zoonZoo woeste muiterij beslischt van dezen troonZoo acht ik my als haar ver boven hem verheven -Wy hebben beide ons recht aan t oproer opgegeven
ALFONSUSIs dit het doel Mijn Heer het geen u herwaarts bracht
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
156
Een volk te lasteren dat zich gewettigd achtZich van een vreemden dwang ontslagen te verklarenZoo deedt gy beter my dit onderhoud te sparen
DE TRAVA ter zijdeO trots dien k nog verdraag maar haast verplettren zal
(Tot Alfonsus)
Verschoon k vergat in u den Graaf van PortugalEen wichtiger belang geleidde hier mijn schredenEen moeder eischt van u na wat zy heeft geledenEacuteeacuten gunst eacuteeacuten recht nog op Als zoon als Vorst Mijn HeerVraagt zy van u t herstel van haar geschonden eerZy werd tot d afstand ja der heerschappij gedwongenEn steeg haar zetel af Men heeft nog niet bedongenDat wie hier gistren nog met vorstelijk ontzagVereerd werd die den Graaf gehuldigd op dees dagHet licht gaf ook den hoon dien zy ontfing zou smorenNog was zy s lands Gravin toen zy den smaad moest hoorenVan wie uw naam en last misbruikten Zy verwachtDat hier voor t minst uw hart gevoelig aan haar klachtOm haar- om uwentwil haar wraak niet zal versmadenWie strafloos onze kruin met hoon dorst overladenRandt uw ontzag weldra met de eigen stoutheid aan
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
157
ALFONSUSO hemel kan het zijn en heb ik wel verstaanOf was t een ijdle klank als in verwarde droomenBedrieglijk voor t gehoor - Wat deed u herwaarts komenVerklaar uw reednen spreek wat wil men
DE TRAVAEgas straf
Of hield dit meecirc de last dien hem zijn meester gafBy d afstand dien hy eischte uw moeder snood te hoonenZoo neen zoo moet geen gunst een onderdaan verschoonenWaar t de eer van uw gebied de eer van uw afkomst geldt
ALFONSUSHoe durft men van mijn hand de straf van zulk een heldVerwachten Ik den bloem der Portugeesche RidderenWiens onverwrikte moed het misdrijf steeds deed sidderenEn voor wiens grootsche ziel ik geen belooning kenOpoffren aan een haat waarvan ik t voorwerp benMijn hand waar eer in staat den snoodaart neecircr te vellenk Vergeef uw wanhoop slechts wat gy my voor dorst stellen
(Men hoort van binnen een gerucht van inkomenden)
Maar welk een woest gerucht drong door tot deze zaal
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
158
Wat zie k O hemel t is mijn moeder
DE TRAVAk Zegepraal
Vijfde tooneel
DE VORIGEN DONA THERESIA gewapend gevolgd door Spaansche Edellieden
THERESIAGehate muiters beeft en kromt u aan mijn voetenGy zult nog in dit uur uw vloekbren aanslag boetenk Verklaar my hier op nieuw Gravin van Portugal
MATHILDAHeb deernis hemel en verhoed Alfonsus valVerschrikkend voorgevoel gy hebt te waar gesproken
THERESIADe smet is uitgewischt onze oneer is gewrokenGebannen van mijn erf door een ontmenschten zoonWreekt my een vreemde hand van dees ondraagbren hoon
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
159
(Tot Alfonsus)
Ga hoed de rechten thans die muiters u verleenenVoor t lot dat hen bedreigt Vijfhonderd SaraceenenOntblooten tot uw val het straffend oorlogszwaard
ALFONSUSEn waant ge Alfonsus ziel voor dreigingen vervaardEn waant men dat ik niet eer voor mijn recht zou snevenDan t aan het krijgsgeweld der Mooren op te gevenMaar s hemels gunst waakt nog voor dees verdrukten StaatEn stelt het doel te loor van t schreeuwendste verraadDees snoodbedreigde stad zal nog beschermers vindenDe vaak verneecircrde Moor die zich durft onderwindenDen wil des Lusitaans te dwingen met het staalSchenkt haast mijn Ridderen een dubblen zegepraalRoem vrij uwe overmacht Eacuteeacuten handvol van mijn heldenZal meer dan duizenden zal meer dan legers gelden
MATHILDAGaat wreedaarts die nu juicht by zoo veel gruweldaecircnGaat doet geheel het rijk in mijn Gemaal vergaanEn beeft Mijn wanhoop zal zijn neecircrlaag overlevenMaar zal zijn val ten zoen verraders u doen sneven
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
160
DE TRAVAWat waagt men van verraad - Voor wetteloos geweldBezweek ons recht De hulp eens bondgenoots hersteltDe dochter van Castielje in t erfgoed van haar vaderEn ik als wettig Graaf als haar gemaal te gaderk Gebied het voor het laatst Men keere tot zijn plichtHet wraakzwaard is gereed zoo t oproer nog niet zwicht
ALFONSUSMen wil t ik aarsel niet Welaan Ten strijd getogenEn t recht der kroon door t bloed beslischt Het AlvermogenWaakt Ridders voor onze eer en voor het vaderland
THERESIAOntaarde ja ten strijd gevlogen k Voel me ontbrandIn nooit gevoelde drift om Vorsteneer te wrekenGeen kracht zal in den strijd aan dezen arm ontbrekenVeroordeeld door het lot stelt ge u vergeefsch te weecircrOp heden stort uw trots voor s hemels bliksem neecircr
(Zy vertrekt met haar echtgenoot en gevolg)
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
161
Zesde tooneel
DON ALFONSUS DONA MATHILDA DON EGAS Portugeesche Edellieden
ALFONSUSTen strijd dan zoo t moet zijn Kom spoeden wy mijn heldenEn rook het Moorsche bloed op dees roemruchte veldenDoor hun ontheiligd k Ga u voor waar t de eer gebiedtWelaan de pijn versmoord van t wreedste zielsverdrietDe hand vergeten met uw haters zaamgezworenMijn Portugal om my den boezem te doorborenk Ben de uwe de uwe alleen zoo lang hier de oorlog woedtEn aan uw vrijheid wijde ik meer nog dan mijn bloedKom gaan wy laat dees dag een schooner zege tuigenDan ooit den Saraceen den snooden kop deed buigenEn dan herneem uw prooi verteerend smartgevoel
(Tot Mathilda)
En gy mijn dierbre o weer de wanhoop t krijgsgewoelIs niet wat my bedreigt met de ijslijkste gevarenVertrouw de kampstrijd zal hem aan uw liefde sparen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
162
MATHILDADe moed mag wondren doen maar de overmacht verplet
ALFONSUSHet vaderland in nood geliefde moet ontzetZy zal het door den moed van mijn rechtschapen RidderenEn k weet zoo min als zy voor de overmacht te sidderenVaar wel Gy ziet weldra my als verwinnaar weecircr
(Hy vertrekt met de zijnen)
MATHILDAO hemel stem mijn beecirc Helaas ik kan niet meer
(Zy zijgt in een armstoel neder)
Vijfde bedrijf
Eerste tooneel
DONA MATHILDA alleenHoe is mijn borst beklemd mijn geest ter neecircrgeslagenO angsten drukkender dan t onheil zelf te dragen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
163
O angsten groeiende met ieder oogenblikHelaas het minst gerucht vervult mijn hart van schrikDe stilte beeldt den dood voor mijn benevelde oogenMijn Egacirc is ten strijd (en welk een strijd) getogenEn ik ik deel met hem in al zijn aakligheecircnDe slagen van het zwaard weecircrgalmen door mijn leecircnEn ieder slag dreigt my zijn val Wat moet ik vrezenZal de uitslag van den strijd my hemel doodlijk wezen -En niemand nadert nog - Zal my voor t minst geen boocircDe pletterende maar mijns onheils brengen OZoo maakte een snelle dood aan mijne onzekerhedenEen eind - Waar vinde ik troost of waar wende ik mijn schredenAch mocht ik vliegen naar den strijd Ach mocht mijn oogGetuigen dat mijn angst mijn minnend hart bedroogWaar- waarom mocht mijn arm der waapnen last niet dragenk Zou waken voor zijn hoofd ik zou des vijands slagenAfweeren op mijn borst of sneven aan zijn zijIn dit paleis geboeid is t gruwlijkst wat ik lijMen nadert t is een boocirc van uit den strijd gezondenHoe klopt mijn hart voor t geen zijn mond my gaat verkonden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
164
Tweede tooneel
DONA MATHILDA EEN SCHILDKNAAP
MATHILDAMijn echtgenoot
DE SCHILDKNAAPHy leeft Mevrouw Nooit blonk zijn moedMet schitterender glans Het Saraceensche bloedStroomt waar hy treedt langs t veld en mengt zich aan de golvenDes Aves die t besproeit De trouwe Ridders volgenDen weg hun door zijn zwaard gebaand ten zegepraal
MATHILDAKan t zijn en mag mijn hart dit strelende verhaalVertrouwen jongeling laat my uw mond nog meldenWat wonder medewerkt tot redding onzer heldenDat de overmacht des Moors hun niet te vrezen zij
DE SCHILDKNAAPJa s hemels gunst Mevrouw stond onze helden byDe Castiljaansche stoet had dit paleis verlaten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
165
De vloekkreet van het volk weecircrgalmde langs de stratenZy snellen langs een weg wier eenzaamheid hen hoedtDe pas ontscheepte macht der Mooren te gemoetDe Graaf was middlerwijl tot aan het oord genaderdWaar zich de menigte der Ridders had vergaderdVerwittigd van t gevaar door d algemeenen schrikDrie honderd krijgeren zijn in een oogenblikRondom den Vorst vergaacircrd gereed het al te wagent Vertrouwen dat hun deugd de zege weg zal dragenLeeft in zijn glinstrend oog en geeft een nieuwen moedAan t volk dat hem alom met dankbre zegens groetDus waren wy de stad ter poort toe doorgetrokken
In stille statigheid en stapten onverschrokkenDen vijand in t gemoet wiens ijdele overmachtMet brandend ongeduld het uur van strijden wachtMen schaart zich onverwijld Van uit het heir der MoorenDoet zich aan alle kant het dreigend ALLAH hoorenEn davert door de lucht met steeds vernieuwd geweldWy naadren kalm en stil tot midden op het veldUw Egacirc aan ons hoofd het oog ten hemel heffendZijn boezem lucht geeft in dees woorden grootsch en treffendlsquoO hemel die het lot der menschlijkheid bestiertHet zij mijn degen in den kampstrijd zegeviertHet zij me een eerlijk graf op t slagveld is beschoren
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
166
Getuig gy welk een drift my heden aan kon sporenDen slag te weeren dien een moeder my bereidtk Strijd voor mijn vaders eer voor de onafhanklijkheidVan t rijk bevrijd door hem door zijn gebied beveiligdIk heb aan hunne zaak mijn leven toegeheiligdEn k zal voor hunne zaak verwinnen of vergaanrsquoWy heffen op dees taal een kreet ten antwoord aanReeds woedt des veldheers zwaard op s vijands dichtste drommenWy volgen hem de vlam des oorlogs is ontglomment Gekletter van het staal der krijgren woest geruchtHet nederploffen der gewonden vult de luchtWie maalt de stroomen bloed die bruischen langs de veldenWie meldt de menigte der reeds gevallen heldenDe aanvallers dringen aan met leeuwenkracht De MoorBiedt hun wanhopig weecircr en staat hun woede doorMaar wat verduurt de kracht van Don Alfonsus degenWaar hy dien bliksem zwaait staat hem geen vijand tegenEn mooglijk had de Moor voor zijnen arm beduchtZich reeds beveiligd door een overhaaste vluchtMaar Trava en zijn Gacirc die woedend op ons vielenEn steeds vooruit zijn in het heetst des strijds bezielenHun bondgenooten met den haat die in hun brandtDoch wat die woeste moed vermag hun tegenstand(Geen twijfel) zal weldra voor eedler moed bezwijken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
167
Toen ik het slagveld liet zag k reeds allengs hen wijkenVerwacht elk oogenblik de tijding van hun valMevrouw ik spoed naar t oord dat dien getuigen zal
Derde tooneel
DONA MATHILDA daarna DONA LEONORA
MATHILDAO onverwachte troost gy schenkt my t leven wederVoltooi dien zegepraal o hemel en vernederDen haat die aan den rang van mijn Gemaal gehechtDe wreedste foltring schiep uit een zoo zaalgen echt
(Tot Leonora die binnen treedt)
Wat brengt mijn Leonoor wat heeft uw oog vernomenIs reeds mijn echtgenoot t gevreesd gevaar ontkomenHeeft de overwinning zich voor de onzen reeds verklaard
LEONORAVan op den torentrans heeft lang mijn oog gestaardOp t slagveld dat eerlang ons noodlot moet bepalenk Zag t zwaardgeflikker in den gloed der zonnestralenMijn oog vernam den krijg- en woede- en wanhoopkreet
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
168
Der strijdren die geen blijk my onderkennen deedIn t wisselend gewoel der wapenen verzwolgenZoo mocht mijn oog alleen den stand der legers volgenIk staar dien bevend na mijn hart richt naar den loopDer golvende banier zijn angsten en zijn hoopLang stond de kans des krijgs de Castiljaansche vanenZag k beurtlings deinzen voor t geweld der LusitanenEn beurtelings den grond herwinnen als in t endOp eens een voorval me op dit uur nog onbekendHet stijgend krijgsrumoer een tijd lang deed bedarenAan beide kanten zag k het heir zich vreedzaam scharenDe klank van t moordmetaal zweeg eacuteeacutensklaps in de lucht -Eeacuten schrikkelijke kreet vernieuwt het woest geruchtDe woede van de wraak schijnt thans den strijd te mengenHet zwaard met heeter dorst des vijands bloed te plengenMaar toen ik tot u spoedde en van den toren weekScheen t my de Saraceen die reddeloos bezweek
MATHILDAWat heeft mijn bange ziel van uw verhaal te wachtenEen enkel oogenblik mocht slechts mijn smart verzachtenEen enkel oogenblik stort me in nog wreeder angst
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
169
LEONORAHet uitstel tergt Mevrouw uw tedere verlangstWat vreest gy als de Moor voor de onzen is geweken
MATHILDAAch t is mijn Gade licht dien thans zijn Ridders wreken
LEONORALorenzo nadert ons Verban uw vrees Mevrouwk Voorspel uit zijne komst het einde van uw rouw
Vierde tooneel
DE VORIGEN LORENZO
LORENZOMevrouw de zege is ons de Saraceenen vluchtenGeen overweldiging staat langer ons te duchtenUw Egacirc heeft den kop des dwingelands verpletOns Portugal is vrij en Guimaraecircns gered
MATHILDAAlfonsus triomfeert O vreugde zonder gade
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
170
O zielverrukkend blijk der hemelsche genadeSpreek bode van mijn heil hoe is dit toegegaanDoe my een trouw verhaal des zegepraals verstaan
LORENZOt Is u bewust Mevrouw hoe de aanval onzer RidderenBy d allereersten schok den Saraceen deed sidderenEn hoe hy daadlijk reeds verbaasd van zoo veel moedMet onuitwischbre schand zijn stoutheid had geboetZoo Travaas woede niet zijn arm met zijn vertrouwenGesterkt had en zijn voet op t veld van eer weecircrhouecircnMaar toen Alfonsus zwaard zijn krijgren wijd en zijdTer neecircr velde en vervolgde en de uitslag van den strijdNaby scheen met de vlucht van Travaas bondgenootenToen heeft de wanhoop hem eacuteeacuten middel nog ontslotenDe laatste poging van zijn moed en krijgsbeleidZijn krijgren in t gevecht te ver uit een verspreidVergaacircrt hy in eacuteeacuten wenk tot dichtgesloten drommenEn stelt zich aan het hoofd dier machtige kolommenEn rukt op de onzen aan met onverdeelde krachtWy staan een oogenblik voor Travaas overmachtVerbaasd - Op s Vorsten spoor in nieuwe woede ontstokenHeeft onze vuist weldra dit oogenblik gewrokenNu was der strijdren bloed van weecircrzij felst ontgloeid
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
171
Nu was de strijd ten top van hevigheid gegroeidAls op het onverwachtst waar hy het schrikbaarst blaakteEen treffender tooneel de krijgsrumoeren staakteEn aller oogen op eacuteeacuten punt gevestigd hieldDon Egas in t gevecht nog met het vuur bezieldDer jeugd en in t gewoel der dringendste gevarenGereed om met zijn bloed zijn kweekling te bewarenHad Travaas wakend oog getroffen De oude haatWaarmeecirc zijn snoode ziel de reinste deugd belaadtJuicht dat zy in het eind Don Egas mag ontmoetenHy vliegt om in zijn bloed haar heete dorst te boetenEn roept eer dat de held dien aanval nog vermoedtHem woedend toe lsquoVersmoor oproerige in uw bloedEn klaag uw Hendrik t lot aan wie hem eert beschorenrsquoDe stem des dwingelands drong in Alfonsus oorenReeds is hy toegesneld reeds is de slag geweerdEn t zwaard dat Egas dreigde op uw Gemaal gekeerdZijn hart ontbrandt in drift lsquoUw straf hoort my verraderrsquoDus galmt hy vurig uit lsquoGy schimmen van mijn VaderTe lang ontheiligd door zijn overmoed Zijn valVerzoen dit uur uwe asch en de eer van PortugalrsquoHy spreekt en heeft met een den tweestrijd aangevangenVan wiens beslissching t lot der legers af zal hangenLang weifelt de oorlogskans lang vindt des wrekers hand
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
172
In s vijands grijs beleid hardnekkig tegenstandNu waagt hy t uiterste om t uiterste te trachtenEn tilt het zwaard om hoog en zamelt al zijn krachtenEn klieft den koopren helm en met hem s dwinglands kopDe galm des zegekreets heft zich ten hemel opDe kreet der woede van den vijand galmt hem tegenDe wanhoop van den Moor is nu ten top gestegenHy wil in blinden moed zich wreken en vergaanDe trouwlooze Afgezant voert zelf hen op ons aant Is vruchtloos s vorsten staal heeft ras zijn borst doorstotenEn alles is gedaan Zijn woeste krijgsgenotenVerliezen met zijn dood hun redeloozen moedEn vlieden over t veld bedekt met stroomen bloedUw Egaacircs moeder zelf zoekt vruchtloos door te brekenOm d echtgenoot wiens lot zy pas vernam te wrekenDe stroom der vluchtenden vervoert haar met geweldDe Ridders middlerwijl vergaderd op het veld
Biecircn hulde aan uw Gemaal voor zoo veel deugdbetooningDe lucht herhaalt op eens hun kreten LEEF DE KONINGHet is die naam voortaan waaronder PortugalZijn redder en t geslacht zijns redders eeren zalDe stad weecircrgalmt dien naam van blijdschap uitgelatent Snelt alles zamen door haar vrijgevochten stratenOm d aangebeden Vorst den eersten groet te biecircn
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
173
Gy zult weldra Mevrouw hem in deze oorden zienElke oogwenk tevens tergt zijn ongeduld
(Men hoort het gejuich der menigte van verre)
Hy nadertDe kreet van t juichend volk rondom zijn schreecircn vergaderdVerkondigt ons den Vorst
Vijfde tooneel
DE VORIGEN DON ALFONSUS DON EGAS Gevolg van Portugeesche Edellieden
MATHILDAWees welkom aan mijn hartVerwinnaar van t geweld en temmer van mijn smartDes hemels eecirclste gunst heeft u der min behouecircn
ALFONSUSO zaligende stond die me u weecircr deed aanschouwenDie de aakligheecircn verdrijft der zorg die u verteertGy ziet me in zegepraal als Koning weecircrgekeerdMaar weet hoe min die glans my kan gelukkig makenHet is slechts aan uw zij dat ik nog heil kan smaken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
174
MATHILDAWat somberheid trekt uw gelauwerd voorhoofd zaamUw moeder (ach mijn mond noemt bevende dien naam) -Is Travaas gade u nog de bron der bangste zorgen
ALFONSUSWat heeft mijn hart voor u mijn zielsvriendin verborgenk Ontveins niets voor het oog der liefde Ja dees stondBestemt het lot van heel mijn leven door den mondDier moeder zoo geducht - Na dat zy met haar bendenIn t eind genoodzaakt werd zich tot de vlucht te wendenHeeft ze in haar nederlaag met d eigen moed bezieldZich in een burcht verschanst vervallen half vernieldOm met haar zwakken stoet verslagen oorlogsliedenVan alle hoop ontbloot nog wederstand te biedenIk deed haar onverwijld den vrijen aftocht biecircn -En wacht elk oogenblik den zendling hier te zienDaar is hy zelf Wat lot zal my zijn komst verkonden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
175
Zesde tooneel
DE VORIGEN DE SCHILDKNAAP
ALFONSUSWelnu
DE SCHILDKNAAPZie daar Mijn Vorst het antwoord u gezonden
(Alfonsus leest den brief hem overgegeven met zichtbare ontroering)
MATHILDAHoe is zijn oog ontroerd
EGASHoe is mijn ziel begaan
ALFONSUSGerechte hemel t Is met alle hoop gedaanVerneemt verneemt met my het vonnis van een moederDen laatsten slag van t lot steeds op mijn hoofd verwoederlsquoDe roover van mijn kroon de moorder van mijn GacircTot overmaat van smaad biedt my nog lijfsgenacirc
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
176
k Verfoei den hoon dier gunst en ga een rijk verlatenDat ik van dezen stond zoo fel als u zal hatenMaar baan my zelf een weg zoo t zijn moet met mijn bloedMijn vloek ziedaar uw straf ziedaar mijn afscheidsgroetrsquoVerpletterende wraak werd daartoe dan mijn levenGespaard O had me uw hand op t slagveld eer doen snevenMijn moeder en uw haat getriomfeerd op t lijkVan uw rampzaalgen zoon
MATHILDAAch dat die wanhoop wijk
Geliefde voor de smart die my ter dood zal voerenHoe kan mijn tederheid uw boezem niet ontroerenIs zy die tot uw val geen gruwel heeft gespaardU meer dan t leven van eene echtgenoote waard
EGASMijn Koning uwe hand heeft voor de zaak gestredenDes hemels en uw deugd een moeders vloek verbedenGeniet den roem der zege en schuldeloos vergeetWat zich haar razernij nog tegen u vermeet
ALFONSUSNeen aangebeden vrouw neen edelste aller vrinden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
177
De wond van deze borst zal nooit verzachting vindenHet lot wiens toorn ik lij vereeuwigt zich dees dagGa stervling leer van my wat al de glans vermagVan rang en grootheid Op de koningstroon gezetenIs s overwinnaars borst van rouw van een geretenEn rein van hart en hand draagt hy des booswichts strafO hemel k onderwerp me aan wat uw gramschap gafIk weet het ook de deugd kan hier rampzalig wezenUw liefde spaart voor haar een heil meer uitgelezenMaar ach verhoor de beecirc die hier mijn boezem stortIndien een moeders vloek door u gehandhaafd wordtBehoed na zoo veel smart mijn aangebeden GadeBehoed mijn Portugal bevrijd door Uw genadek Stond jaren droefheid door met beiden lotgemeenMaar treff dees laatste slag Alfonsus hoofd alleen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
178
Bij het openbaar examen der Nederlandsche Portugeesch-Israelitischearmenschool 15 Julij 1818
Voorzang
1
God vol deernis vol genadeVan wien alle zegen daalt
Sla uw teecircre kinders gadeWaar hun zwakke poging faalt
In uwe albezielende oogenLigt de luister van dees dag
Dale een wenk dan uit den hoogenDie ons kracht verleenen mag
2
Wat is al hetgeen wy dervenRijkdom wereldgrootheid Heer
Wat uw liefde ons deed verwervenIs ons eindloos eindloos meer
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
179
Eedle mensch- en kindervrindenDie een hopelooze jeugd
t Aardsch geluk doen wedervindenIn beschaafdheid en in deugd
3
God vol deernis vol genadeo Bekroon hun grootsche zucht
Sla uw teecircre kinders gadeBy het oogsten van de vrucht
Zij hun weldaad niet verlorenMaar laat onze dankbre mond
Hier geen woord geen klank doen hoorenDie niet hunnen roem verkond
Tusschenzang
1
t Beeld van God kwam niet in t levenTot een onverpoosd genot
Maar t verstand werd hem gegevenOm met kracht en werk te strevenNaar het schitterende lotHem bereid beloofd door God
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
180
2
Zalig die zijn gaaf waardeerenNiet in aardsche lust verdwaald
Die verstand en harte leerenGod en deugd vereacuteeacutenigd te eerenUit wie t zielsgenoegen daaltWaar geen ander heil by haalt
3
Zalig die zijn kostbre gavenKweken in het hart der Jeugd
God zelf zal hun poging stavenHy zal waken voor die bravenVoor de poging van een deugdWaar Hy zelf zich in verheugt
Slotzang
1
Tot aanbidding van Gods naamVoegt zich aarde en hemel zaam
Laat ons zwakke stervelingenMeecirc zijn macht zijn weldaacircn zingenVoert dien nederigen toonEnglen voor Gods hemeltroon
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
181
2
Dat wy leven is van HemHem behooren hart en stem
Dat dan onze dankbre klankenEerst Hem om het leven dankenHem die waar zijn oogwenk daaltLeven en genieting straalt
3
Maar verwijderd van zijn hofWat vermogen we op dit stof -
Hy zal onze zwakheid stavenHy verzorgt den weg des bravenEn geheel de wereld zwichtWaar de mensch zijn oogen richt
4
Eindloos loven we U o GodLiefdrijk meester van ons lot
Gy alleen gy kunt verheffenGy alleen met rampen treffenGy gy zelf waakt om het hoofdVan die in Uw naam gelooft
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
182
Op den marteldood van Raphael Gomez Salsedo
Voor de eer van d eacuteeacutenen God in t foltrend vuur te stervenWas nooit een offer voor het Joodsche hart te groot
t Is leven Zijn genacirc door martling te verwervenTe leven buiten Hem is eerst de ware dood
Salsedo ook uw moed trotseert de moordaltarenEn staat voor t heil der ziel het nietig lichaam af
Zoo moest geloof uw dood die dood uw glorie barenDe vlam ontrukt uw lijf maar ook uw naam aan t graf
Laat dan de Dwinglandij nog op uw assche woedenGy hebt den boei geslaakt die u van God weecircrhield
En teekent ons den weg om hemelwaart te spoedenMet de eigen outervlam die t lichaam heeft vernield
Naar het Spaansch
Sept 1818
Op het feest der verbroedering aan Leydens Hoogeschool 21November 1818
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
183
De levendige vlam die t jeugdig hart bezieltIs onder t heilig dak van Pallas tempelkorenGeen onbetembaar vuur dat rust en lust vernielt
Om tot gevloekte vete en woesten nijd te sporenWien hier de boezem overvloeitWien hier het bloed in de aadren gloeitVan rusteloos verlangen
Die heeft in dien onbluschbren gloedEen uit den hemel spruitend goedGeen geest van twist ontvangen
Gy weet het Broeders wat het zegtDat wat in dit gebied de fiere borst kan treffenDe zucht voor Waarheid is voor Schoonheid Deugd en Recht
De zucht om t edel hart ten hemel te verheffenDe zucht voor Roem voor Edelmoedigheid
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
184
Minerve ja is ook ten strijd bereidZy voert niet vruchteloos den krijgshelm op haar schedelZy drilt niet vruchteloos de goddelijke lansMaar de oorlogsvlam die in haar blaakt is edelEn waagt zy zich aan de oorlogskans
Zoo zij t voor de eer van haar ontzachtbren TempelZoo zij t voor Vaderland en Vorst
En siddre dan wie haar miskennen dorstMaar zij de Broedertwist gebannen van haar drempel
Hier in dit koor strekk zich de hand niet uitDan om des Broeders hand te drukkenDe band die Leydens Jeugd omsluit
Vermoog het algeweld des tijds niet los te rukken
Grijze Rhijn zoo lang uw golven door dees wallen strandwaarts gaanZal by Pallas kwekelingen de open borst eenstemmig slaanKweke uw adem frissche Zefirs Pallas heiligen olijfEn ontziet hem woeste stormen dat hy immer bloeien blijvOnder schaduw van zijn takken klink het Iouml van haar JeugdEn de vrucht die hy zal rijpen zal beroemdheid zijn en deugdLeydens vest in vroeger dagen door standvaste trouwheid grootBloeie steeds in Pallas zoonen die zy koestert in haar schootIouml leve deze vriendschap in de schoonste zucht gegrond
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
185
Schooner schittrender dan immer rijze ze uit het schoonst VerbondWie in helsche broedertwisten immer lust of grootheid zoekDien bant Pallas uit haar reijen dien belaadt zy met haar vloekMaar die tot haar dienst vergaren voor de stem der Tweedracht doofVoor dier schedel buigt de lauwer zijn voor eeuwig groenend loofHeft den feestbokaal ten hoogen en met hem t oprechte hartOm den blijden dag te zeegnen temmer van Minerves smartKwekelingen van de Godheid stemt uw harte met het mijnGloeie u t hart steeds van de vriendschap als dees beker van haar wijn
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
186
Bij het openbaar examen der Nederlandsche Portugeesch-Israelitischearmenschool 19 Mei 1819
Voorzang
1
Dag van vreugd dien we aan de kimmenVol verlangen zagen klimmenMet een opgeruimd gemoedBrengen we u den welkomstgroet
Bode van Gods rijksten zegenGalme u t dankbaar loflied tegenDat het kinderharte slaaktAan den God die voor hun waakt
2
Morgenzon wier gouden stralenOnze zangen blij onthalenOp uw goddelijk gezichtWordt dees donkere aardbol licht
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
187
Zoo ontleent al t heil der aardeVan dien God geheel zijn waardeWien ons hart zijn loflied slaaktVan den God die voor ons waakt
3
Hem wiens weldaacircn ons omringenHem te danken Hem te zingenIs een zaligheid op aardMeer dan al haar schatten waard
Wat wat zou ons staan te vrezenWelk een lot beklaaglijk wezenAls ons hart zijn loflied slaaktAan den God die voor ons waakt
4
Goedertieren AlvermogenZoo ons zwak maar hartlijk pogenAan uw vaderhart behaagtZiet dees dag ons onvertsaagd
Ja wy treecircn vrijmoedig naderIn uw Uw naam Almachtig VaderDaar ons hart zijn loflied slaaktAan den God die voor ons waakt
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
188
Tusschenzang
1
Voor ons waken VaderoogenUit den HoogenGod
God had deernis met ons lott Zijn Zijn weldaacircn die ons voedenDie ons hoeden
Hy is t die voor onzen noodEedle harten openslootO laat onze zwakke klankenHem bedanken
Tot den jongsten levensaacircmEn die brave stervelingenMeecirc bezingen
Die ons redden in Zijn naam
2
Dat de beecirc die wy verheffenU moog treffenGod
God Beschermer van ons lotOverlaad o Heer die bravenMet uw gaven
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
189
Die onze onmacht onze jeugdLeiden tot geluk en deugdImmer zullen onze klankenU bedanken
Tot den jongsten levensaacircmEn die brave stervelingenMeecirc bezingen
Die ons redden in Uw naam
Slotzang
1
Aan God zij de glorieGeluk en ViktorieOntspruiten van HemVerhef u naar bovenOm Zijn naam te lovenKlink luid o mijn stem
2
Hoor Hemel Hoor AardeDe kracht die u baardeIs de Almacht van GodZijn wenken bezielen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
190
Zijn wenken vernielenZijn woord is ons lot
3
Slechts Hy kan verheffenWat rampen u treffenDe hoop blijve op HemZijn troostende zegenStraalt droeven u tegenEn daalt op uw stem
4
Aan God zij de glorieGeluk en ViktorieOntspruiten uit HemVerhef u naar bovenOm zijn naam te lovenKlink luid o mijn stem
5
Neen staakt uwe zangenDe Heemlen vervangenDen lof van hun VorstLaat de EngelenkorenHun hymnen doen hooren -God leest in uw borst
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
191
6
Zijn naam zij gezegendWat lot ons bejegentt Zij voorspoed of smartDen Vader hierbovenIs t wellust te loven -Aanbid o mijn hart
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
192
Prometheus Dramatisch dichtstuk naar Eschylus
Nec fulminantis magna Jovis manus
Personaadjen
IOumlPROMETHEUSMERCURIUSVULCAANREI VAN ZEENIMFENDE WRAAKGODIN
OCEAAN
Eerste tooneel
DE WRAAKGODIN VULCAAN PROMETHEUS
DE WRAAKGODINZie daar dan t oord bestemd Prometheus straf te tuigenHier leer de oproerige voor hooger machten buigenVulcaan ge ontfingt den last van d oppersten der goocircnUw vader t Is uw plicht hier Themis stouten zoon
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
193
Te kluistren aan de rots met diamanten boeienOm in deze eenzaamheid zijn misdrijf te verfoeienHy waagde t aan den mensch een godenheilgenotTe schenken zoek hy thans verlichting van zijn lotIn menschendankbaarheid De elendeling verzaakteAan godenplicht en rang u zelf die t vuur bewaakteDer heemlen schat en roem ten onvergeetbren hoonOntfang hy van uw hand het lang verdiende loon
VULCAANGodesse k ken den last my door Jupyn gegevenVermetel waar t en dwaas dien wil te wederstrevenGy hebt uw plicht volbracht laat laat de zorg aan myDen mijnen te voldoen Het treuren staat my vrijWanneer k veroordeeld ben eens dierbren broeders handenDe handen van een god te knellen in dees bandenO al te fiere zoon van Themis de eigen smartDie uwen boezem knaagt vervult ook my het hartOp dit noodlottig uur Helaas ik ben gezondenOm u in naam der goocircn uw vonnis te verkondenGy zijt verbannen tot dees aaklige woestijnDit rotsgebergte moet voortaan uw woonplaats zijnWaar zelfs de nagalm niet van menschentaal mag naadrenHier moet u ieder dag een gloeiend vuur in de aadren
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
194
Ontsteken hier de nacht waarnaar gy dor geroostZult smachten t matte lijf voor lafenis en troostDoen siddren van zijn kou en schadelijke dampenVerwissling telken reis van steeds vergrootte rampenWaar aan k geen eind voorzie Wie waagt of wie vermagUw redding uit een boei bestemd reeds sints den dagDat gy voor t menschlijk heil der goden gunst verzaakteWaar was uw wijsheid toen ge u hem ten vijand maakteWiens hand nog ongewoon aan t klemmen van den stafGevoelig tuchtigt en geen deernis kent by straf
DE WRAAKGODINWat mart gy Is t geen tijd den snoodaart te kastijdenZoo haatlijk aan de goocircn Waartoe dat medelijdenMet hem die u u zelv zoo fel beleedigd heeft
VULCAANBeleedigd t Zij zoo maar hoe naauw het harte kleeftAan maagschap weet gy niet
DE WRAAKGODINEn t vonnis van uw vader
Is niet zijn hooge wil Vulcaan u eindloos nader
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
195
VULCAANUw woorden zijn altoos van bitterheid vervuld
DE WRAAKGODINBezielt u nog de hoop dat gy hem redden zultZoo niet wat baat het u den tijd in nutloos treurenTe slijten
VULCAANDat ik me aan dit schrikoord mocht ontscheuren
Helaas moest mijne hand Jupyn ten dienste staan
DE WRAAKGODINWat zwakheid hebt gy ooit iets tot zijn val gedaan
VULCAANO had my Jupiter van dezen last ontslagen
DE WRAAKGODINNeen machtig zijn de goocircn maar steeds hun welbehagenTe volgen staat aan hun zoo min als t menschdom vrijHet is die godheid slechts die de opperheerschappijDer heemlen voert wier wil zich waarlijk vrij kan achten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
196
VULCAANHoe ondervinde ik dit
DE WRAAKGODINWelaan besteed uw krachten
Aan t u vertrouwde werk zoo gy in de ongenacircDes heiligschenners niet verkiest te deelen SlaDe diamanten boei hem om de forsche ledenEn knel hem aan de rots Maar kost gy schakels smedenVan keetnen waar zijn list niet uit te breken weet
VULCAANk Volbreng mijn last met smart maar wat ik hier ook deedDeed k naauwgezet en trouw dees ketens mogen t tuigen
DE WRAAKGODINHier leer dan de onverlaat voor s hemels vorst te buigenWegkrimpende in de pijn wijt hy zich zelv het al
VULCAANO Themis eedle zoon wie ooit my haten zalGy gy alleen hebt recht Hoe deele ik in uw lijden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
197
DE WRAAKGODINHoe met d oproerling die ons allen dorst bestrijdenTe treuren schaamt ge u niet Gy stort u zelv in t leedVerblinde
VULCAANNeen zijn lot zoo hartverscheurend wreed
Ontzeg k mijn deernis niet schoon k even veel mocht wagen
DE WRAAKGODINEen muiter in zijn straf Geeft u dit stof van klagenKlem eer des booswichts voet wat naauwer in zijn ringDat hy zich niet op eens uit onze handen wringEn wy onze achtloosheid niet boeten met de woedeVan Jupiter wien niets Prometheus straf vergoedde
VULCAANZwijg wreede zwijg in t eind Uw vreesselijk gelaatVerraadt genoeg dat hart niet slaande dan voor haat
DE WRAAKGODINLust het u laf te zijn ik gun u dit genoegenk Verkies niet by zijn straf die van my zelf te voegen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
198
VULCAANNeen langer wedersta k dit aaklig schouwspel niet
(Hy vertrekt)
DE WRAAKGODIN tot PrometheusWaar is uw trotschheid thans vermetele Gy zietWat heerlijk lot hem wacht die t hemelrijk ontwijdenEn voor des aardrijks heil Jupyn zelf durft bestrijdenHoog klonk in vroeger tijd de roem van uw verstandAan kloeken raad was zelfs de klank uws naams verwantEn kost ge niet voorzien dat dit uw lot zou wezenOf had uw stout ontwerp geen tegenstand te vrezenGy hebt uw faam verbeurd zoo gy geen middel weetDe boei te ontkomen die ge u zelven hebt gesmeed
Tweede tooneel
PROMETHEUS alleenAlziende godheid die mijn geest ontwaart in t ruischenDer winden in t geklots der golven in het bruischenOntzachlijke Oceaan van uw onmeetbren vloed
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
199
O aardgodes wier schoot steeds voortbrengt laaft en voedtGy Zon wier hemelsch oog zijn glans leent aan de dagenGetuigt het wat een god van goden moet verdragenGy kent mijn onschuld kent mijn schrikbaar noodlot meecircJa duizenden van eeuwen zullenHaar onafzienbren kring vervullen
Eer ik den hemelgrond mijn oorsprong weecircr betreecircEn by die boeien die geweld en onrecht smeeddenMoet goden de genade uws Konings aangebeden -Mijn foltring groeit met ieder oogenblik
De toekomst opent zich en spelt nog wreeder plagenGroeit folteringen groeit k Verwachtte u zonder schrikEn k zal u de eeuwen door steeds onvernederd dragenWant zoo k u thans gevoel reeds lang waart gy voorzienToen t teecircrst gevoel my drong om t menschdom hulp te biecircnEn immer was mijn moed als t noodlot ons beschorenNiet om te zetten Neen k doe hier geen klachten hoorenGeen weekheid past een god en t allerminst aan myMaar t is me een wellust in de doodsmart die ik lijMy zelf te erinneren aan wat ik heb misdrevenRampzalig menschdom ach een leven zonder levenOntfingt gy van de goocircn Mijn hand heeft u bezieldToen zy het hemelvuur dat u hun trots onthieldU meecircdeelde en uwe aard den hemel deed gelijken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
200
Geen vloek van t algeweld deed me in dit uur bezwijkenIk boet die zege thans en gruwzaam maar mijn hartZiet juichend op u neecircr en zegent zelfs zijn smart
Derde tooneel
PROMETHEUS DE REI DER ZEENIMFEN vertoont zich in een wagen boven de rots
PROMETHEUSMaar wat gerucht dringt tot mijn oorenWat nieuwe plaag is my beschoren -
Of nadert iemand my Wie zijt ge mensch of godDie t schouwspel tuigen wilt van mijn verschriklijk lotDe vijand van den Vorst der goden van hun allenDie zelfverloochenend hem voor de voeten vallenStaat voor u boetende voor wat hy t menschdom gaf -Wie nadert Rondom heen voel ik den luchtstroom trillenEn wieken klepperen Ach wat kan t my verschillenIk wacht alleen verzwaring van mijn straf
DE REIVrees niets wy brengen u geen plagen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
201
Maar troost indien t kan zijn De hemelen gewagenMet aarde en zee en hel Prometheus van t geweldDat u aan deze rots zoo wreed heeft vastgekneld -Door zulk een rampspoed diep bewogen
Heb k voor de schaamte doof die t maagdlijk hart bestiertDoof voor mijns vaders raad mijn deernis bot gevierdEn ben der waatren rijk ontvlogenOm u mijn zwakken troost te biecircn
PROMETHEUSO dat ge in zulk een staat een hemeling moet zienGy teedre nimfenstoet gesproten
Uit hem die heel deze aard houdt in zijn arm geslotenKroost van den grijzen OceaanO kunt gy kunt gy t nog bestaan
Den droeven balling te genakenDen droeven balling en de rots
Waarop hy by den klank van t brommend zeegeklotsGedoemd is eeuwen door te waken
DE REIPrometheus ach mijn ziel ontzet
Zou ons geen traan het oog ontvloeienDat u in deze onbreekbre boeien
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
202
Geprangd moet zien - Een nieuwe wetRegeert d Olympus en de godenVol schrik voor Jupiters geboden
Vernietigen met hem wat eacuteeacutenmaal heilig was
PROMETHEUSBeneden s aardrijks schoot benedenDes Tarters giftige moeras
Waar nog de keten die mijn ledenOmstrengelt machtloos op mijn ziel
Zoo iets mijn zuchten op kan wekkenZoo is het dat ik hun ten schouwspel moet verstrekkenDie uit den hemelhof waar van ik nederviel
Ter neecircr zien op een leed niet aan hun smaad te onttrekken
DE REIWie wie der goden zou in t hartGeen deernis voeden met uw smart
Wie in de ontembre gramschap deelenVan Jupiter die daar hy t Al regeert
Een heemling straffeloos verneecircrtEn straffeloos zijn ziel met wraak vermag te streelen
Waaraan k geen ander einde wachtDan t einde van zijn oppermacht
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
203
PROMETHEUSEn echter zal dees rots nog eens het uur getuigenDat Jupiter den trotschen kop zal buigen
Op dat des doemlings veege mondDe duistre Godspraak die zijn kroon bedreigt verkondWanneer k noch voor de list van honigzoete klanken
Noch voor het woedendste geweldIn t heiligste besluit zal wankenVoor dat k in d ouden rang hersteld
Van hem voldoening zal erlangenVan wien mijn godenhand dees kluisters heeft ontfangen
DE REIUw stoutheid baart me een killen schrik
Hoe schier verzonken in steeds aangegroeide rampenBestaat gy t met den dondraar nog te kampenUw roekelooze taal uw onverzette blik
Vernielt de hoop die ik nog voeddeNeen Jupiters verschrikbre woedeZwicht voor geen woesten wanhoopkreet
Uw stalen moed verdubbelt slechts het leed
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
204
PROMETHEUSJa machtig en niet om te zettenSchijnt hy voor wiens onzaalge wettenDe Olympus thans de kruin verneecircrt
En echter kan de dag ontluikenDie zijn ontzachbren toorn zal fnuikenEn onzen haat in eendracht keert
DE REIIndien de erinnering aan d oorsprong uwer kwalenNiet machtig was de wond nog dieper op te halenDie u de borst verscheurt zoo wenschten we uit uw mondTe hooren uit wat bron zoo fel een straf ontstond
PROMETHEUSVerscheurend is t verhaal verscheurender t versmoorenDer ramp waar k onder zwoeg wier oorzaak gy zult hoorenAch aan mijn rang ontscheurd wat had ik sints dien valTe wachten rondom heen dan plagen zonder tal -De twist is u bekend die t godendom beroerdeVoor dat nog Jupiter den hemelscepter voerdeEen deel wou Cronus hoofd ontblooten van de kroonEn schenken de oppermacht aan zijn ondankbren zoon
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
205
Een ander koos de zij der aangerande grijsheidHet zijn zijn broeders t kroost van Uranus dat wijsheidNoch krijgsbeleid ontziet op enkel krachten stoutIk toonde hun vergeefsch den weg aan van behoudk Voorzei dat krijgsgeweld voor krijgslist hier zou wijkenHun trots verwierp mijn raad de vijand moest bezwijkenVoor wapens moed alleen de hemelsche oppermachtBeslisschen en het recht afhangen van de krachtDoch ik ik had te vaak van Themis zelf vernomenDat niemand in t bezit van Cronus rijk zou komenDan die t veroovren mocht door bloed niet maar door listHet was mijn plicht den wil van t noodlot dien ik wistTe volgen t was mijn plicht die trotschaarts te verlatenEn k bracht den wijzen raad die nimmer hun kon baten(Mijn moeder stemde t meecirc) aan Cronus trotscher zoonEn zoo de Titans nu in d afgrond van de doocircnHun weecircrstand boeten met onafgebroken plagenZoo Jupiter de kroon des hemels weg mocht dragenEn d ijzren scepter klemt der wreedste dwinglandijMijn vijand triumfeert door my Hy dankt het myDat hy my foltren kan Ja k moest het ondervindenDe dwingland haat het al en allermeest zijn vrindenHoort nu van welk een schuld ik hier de straf ontfangNaauw meester van d Olymp bestemde hy den rang
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
206
Der goocircn en nam op zich t bestier der hemelzakenMaar voor het droevig lot der menschlijkheid te wakenWas Jupiter onwaard het reeds bestaand geslachtDer menschen moest verdelgd een nieuw hervoortgebrachtGeen andre godheid dorst dit wreed ontwerp weecircrsprekenIk dorst hen voorstaan en ik deed het onbezwekenHet menschdom werd nog niet vernietigd over de aardMijn deernis was me een straf zoo gruwzaam kwellend waardEn ik by wien vinde ik die deernis met mijn plagenAls smart en spijt en smaad mijn ingewand verknagenWanneer my de aartstiran van uit den hemel bantTen schouwspel van t heelal maar tevens hem tot schand
DE REIVan ijzer is het hart van deernis niet doordrongenWanneer t Prometheus u in boeien ziet gewrongenGeen droever mare kon my treffen dan uw strafEn t oog dat haar getuigt wendt zich in tranen af
PROMETHEUSGy zelf mijn vijanden gy zoudt hier tranen plengenO goden Deernis zou zich by uw woede mengenWare alle deernis niet gebannen uit uw ziel
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
207
DE REIMaar heeft geen andre schuld de straf die op u vielVerlokt
PROMETHEUSEacuteeacuten weldaad nog k Onttrok aan s menschen oogen
De toekomst hem bestemd Het lot werd overtogenDoor t schemerlicht der hoop en t menschdom werd bevrijdVan angsten zonder tal My zag dezelfde tijdHet vuur der heemlen aan den stervling mededeelenDat de aard verkwikken moest en niet dan weldaacircn teelenZiedaar t geen ik misdeed
DE REIEn t geen Jupyn verwoed
U met een eindloosheid van plagen boeten doetOf hoopt gy tegen hem door moed iets uit te richten
PROMETHEUSIk h o o p niet maar ik w a c h t dat eens zijn toorn zal zwichten
DE REIGy wacht En op wat grond Waar voert de drift u heen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
208
Miskent gy dat gy dwaalde Ach u met scherpe reecircnTe tergen in den nood is ons gevoel onwaardigMaar vinden we u voor t minst tot eigen redding vaardig
PROMETHEUSt Is licht wanneer het lot eens anders kruin verpletMet wijzen raad gepraald Ik word niet omgezetDoor t schijnschoon van belang dat recht en eer weecircrsprekenIk wist het dat Jupyn zich op mijn deugd zou wrekenIk wist het en mijn wil bleef onveranderd - MaarDat my die ijslijkheid van straf beschoren waarTot de eenzaamheid gedoemd van dees afschuwbre strekenWie had my t ooit voorzegd - Doch blijven we onbezwekenEn gy o Nimfen spaart me uw moedelooze klachtOp t geen eens wezen moet heeft smart noch wanhoop krachtStijgt voor een oogenblik eer van uw hemelwagenOp deze rotsen af Getuigen van mijn plagenOnttrekt my niet de troost die my uw bijzijn geeftAls ik u t lot vertrouw dat me overrompeld heeftWie kan zich voor den keer van t noodlot veilig achtenWie weigert zich t genot een onheil te verzachtenDat al wat ademt treffen kan
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
209
DE REI van den wagen afstappendeGewillig late ik dezen wagen
Op raderen van goud den luchtstroom doorgedragenVoor t rotsig strafoord van den man
Die zich voorlang zijn jammren zag ontscheurenIndien ik iets vermocht met ongeveinsd te treuren
Vierde tooneel
PROMETHEUS OCEAAN DE REI
OCEAANOntfang den gullen groet van d ouden OceaanPrometheus k Heb den ramp die u weecircrvoer verstaanEn haastte me om het oord dat u ontfing te naderent Is niet het godenbloed alleen dat beider aderenDoorstroomt wiens naauwe band my dus aan u verbindtOm wijsheid en om deugd heb ik u meer bemindMaak op de vriendschap staat die ik u heb gezworenHet is geen ijdle klank dien u mijn mond doet hoorenSpreek eisch van my een dienst wat die my kosten magHangt het van vriendschap af ik redde u nog dees dag
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
210
PROMETHEUSHoe gy ook in dit oord van ballingschap en plagenHoe dorst gy zulk een reis mijn grijze vader wagenHoe hebt ge uw zeepaleis verlaten voor dit strandVan ijzer slechts bevrucht met enkel rots beplantKomt ge ook den godentelg die Jupiter de kroon gafBeschouwen in den boei dien hem zijn haat ten loon gafJa t is wel de eigen hand die t hemelsche gebiedBeslischte die gy hier in ketens knellen ziet
OCEAANk Aanschouw t met diepe smart Doch duld den raad der grijsheidHoe hoog de glorie reikt van uw verstand en wijsheidKeer in u zelven weecircr en ban van uit uw zielDie onbetoomde drift De godenstaf vervielVan Cronus op zijn zoon de Olymp eert nieuwe wettent Is niet in onze macht t voorleden om te zettenZoo buig gedwee het hoofd met heel het godendomWat baat het of uw toorn tot zulk een hoogte klomDat gy u niet ontziet door onbedwongen smalenDe dubble wraak van hem u op den hals te halenWiens strafroecirc reeds zoo streng licht nog verschrikbrer wordt -Wellicht mishaagt de taal die hier mijn boezem stort
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
211
Uw borst verhard in t leed verfoeit genacirc te vragenHet zij zoo maar u steeds aan t ijslijkste te wagenEn tegen smart en nood te wapenen met haatIs dwaasheid Geef gehoor Prometheus aan mijn raadGeen machtig koning zwicht voor morrende onderdanenEn wat hier baten kan is needrigheid en tranenWelaan ik werpe my den donderaar te voetk Bedaar door zachte taal zijn fel verhit gemoedIndien t nog mooglijk is maar wil die kreten stakenVan oproer die uw lot nog vreesselijker makenDen druk te ontlasten van t verkropte hart is zoetMaar vluchtig is t genot en lang de straf die t boet
PROMETHEUSO ondoordringbaar lot Gy bleeft voor straf beveiligdOfschoon ge aan eacuteeacutene zaak met my waart toegeheiligdt Zij verre dat k de rust die gy geniet benijMaar werd ik t offer van gevloekte dwinglandijVerg gy niet dat k mijn lot verdiene door te buigenSpil hier geen kostbren tijd noch tracht my te overtuigenZorg eerder dat ge u zelf niet meecirc stort in het leed
OCEAANTot heil van andren hebt ge uw wijsheid steeds besteed
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
212
En nimmer voor u zelf Waartoe my thans weecircrhouecircnZoo k snelle naar Jupyn t is in het vast vertrouwenDat gy op mijne beecirc uw ketens vallen ziet
PROMETHEUSDe deernis die uw hart den droeven balling biedtDe hulp die gy voor hem met eigene gevarenBeraamt vergeet ik nooit Maar wil die poging sparenZe is vruchteloos voor my en stelt u zelven blootOf zou het voor dit hart een troost zijn in den noodDat vrienden de ijslijkheid mijns noodlots ondervonden
OCEAANNeen niet om u alleen heb ik my onderwondenJupyn te naderen Mijn broeder Atlas draagtZijn ongenacirc als gy Zijn forsche schouder schraagtEn aard en hemelen tot straf van vroeger pogenOok Typhoos lot was hard en heeft my diep bewogenWy zagen hem den reus het honderdvoudig hoofd(Thans kwijnend en verneecircrd van d ouden moed beroofd)Ten hemel heffen met een blik die t al deed bevenWy zagen hem verwoed de goocircn in t aanzicht strevenDie hy alleenig stond Zijn longen aacircmden vuurZijn oog schoot vlam op vlam Wy tuigden haast het uur
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
213
Dat hy op Jupiter de zege ging behalenMaar t bliksemvuur daalt neecircr en zet zijn woede palenDe slingerende schicht treft hem het kokend hartEn kracht en strijdlust zijn verzwolgen in de smartDaar lag hy uitgestrekt als waar hy zonder levenMaar de onbezielde klomp deed wie hem zag nog bevenHeel de Etna dekte nu den reeds verslagen kopEn t aanbeeld van Vulcaan dreunt op haar hoogen topNog veilig Want de dag zal aan den hemel klimmenDat Etnaas kruin van eacuteeacuten zal scheuren en de kimmenBespatten met een vuur dat op Sicieljes grondBy stroomen vloeien moet t Is de eigen Typhoos mondDie d onderaardschen gloed tot vlammen aan zal blazenDie vlammen over de aard die op hem weegt doen razenEn toonen dat hy nog door t lot onomgezetZijn haat den teugel viert schoon door Jupyn verplet
PROMETHEUSWelnu Begeert gy meecirc die ijsselijke plagenTen deel Laat af laat af zoo stout een kans te wagenVoor my laat my een leed dat k zonder zwakheid lijk Wacht met standvast geduld het eind der dwinglandij
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
214
OCEAANGepaste reden kan dat einde licht bespoeden
PROMETHEUSNeen t Is niet in het felst van t vijandlijke woedenDat zich de ontroerde geest door zachtheid paaien laat
OCEAANDe poging voor het minst
PROMETHEUSVernedert zonder baat
OCEAANIs t dwaasheid laat m in my dien trek van dwaasheid wrakent Is wijsheid soms den schijn van wijsheid te verzaken
PROMETHEUSHelaas dit is te waar
OCEAANEn gy gy aarzelt niet
En stoot de hulp te rug die u de vriendschap biedt
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
215
PROMETHEUSIk moet Licht vielt gy reeds dit uur in ongenade
OCEAANVan Jupiter
PROMETHEUSVan hem
OCEAANIk sloeg den afloop gade
Van uw vermetelheid en k wete wat ik waag
PROMETHEUSZoo ga en wacht u steeds voor t geen Jupyn mishaag
OCEAANIk zie het al te wel uw haat is niet te teugelen -Mijn zeepaard trapt sints lang en geesselt met zijn vleugelenDe lucht rondom hem heen Ik voere hem ter rustEn my uit de aakligheid van dees rampzaalge kust
(Hy vertrekt)
Vijfde tooneel
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
216
PROMETHEUS DE REI
DE REI - KEERDoorluchtig godenkroost uw lijdenIs voor ons meecirc een bittre smart
De traan die wy uw jammren wijdenWelt uit een fel beknepen hart
Streng is uw straf o Vorst der godenMaar allerhevigst drukt uw macht
Op hun die zelven eens gebodenEn op hun diep verneecircrd geslacht
TEGENKEERIn de oorden die uw grootheid zagenPrometheus galmt een kreet van rouw
Wie dacht het dat dit heir van plagenOp t hoofd van goden storten zou
Om t lot der heemlen treurt nu de aardeDe sterveling beklaagt zijn goocircn
Het lot vooral dat u weecircrvaardeUw vaderzorg voor hem ten loon
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
217
TWEEDE KEERDie Colchis rijken grond bewonenEn t heir der manlijke AmazoonenBetreuren t onheil dat u trof
In t woeste Scythieuml weecircrgalmen jammertoonenEn paren zich aan uwen lof
TWEEDE TEGENKEERZelfs in deze afgelegen strekenDie enkel moordend ijzer kweken
En waar de strijdbre borst verhard voor deernis schijntVoelt zich het mannenharte brekenDat gy in zulk een leed verkwijnt
DERDE KEERk Zag slechts eacuteeacuten held als gy die goden had tot ouderen
En onder t juk zwoegt van hun strafk Zag Atlas vast gespierde schouderen
Wien Jupiter geheel zijn rijk te dragen gafDen nooit verpoosden last verrichten
Waarvoor de kracht van goocircn zelf scheen te zwichten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
218
DERDE TEGENKEERt Gebied der zeeeumln gromt met ongestuime golven
Zijn klachten tegen t noodlot uitOok de onderwereld is verbolgen
Des aardrijks bodem dreunt met naar en dof geluidt Bezielt zich al van t medelijden
Dat we aan uw lot vervallen heemling wijden
PROMETHEUSMisduid mijn zwijgen niet o Nimfen t Is geen trotsNoch achterhoudendheid De vreemde keer mijns lotsHoudt op dit tijdstip nog mijn geesten ingespannenHoe ik ik door die goocircn van uit mijn rang gebannenWier macht mijn ondergang ik zelf heb doen ontstaanGy weet het zegge ik eer wat k verder heb misdaanUit deernis voor t geslacht der menschen door de godenVernederd en gehaat maar die ik hulp gebodenEn schier tot halve goocircn hersteld heb Hun bestaanWas nietig t Voorwerp deed alleen het zintuig aanNiet meer verbonden aan een werkkring meer verhevenDe zielskracht sliep De zelfbewustheid van het levenOntbrak als in den droom Zy stichtten nog op de aardGeen schuilplaats voor de kracht van zon en lucht bewaard
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
219
Een duistre boschspelonk was mensch en dier tot woningEn niets bestond er dat t gedierte van hun koningNog onderkennen deed want woest en onbeschaafdWas heel de kracht des geests aan t grove lijf verslaafdEen hooger vlucht ontwend - Wie mocht de hemelteekenenMet de oogen nagaan en den weg der zon berekenenWie perkte nog t gebied der jaargetijden afOf leerde wat gesternt het bloeiend voorjaar gafWat andren t feestgetij der herfstgodes voorspellenOf t stroomnat met geweld zijn oevers uit doen zwellenDoor my is t zoo zy thans het op- en ondergaanDer sterren en den stand der heemlen gadeslaanHet denkbeeld van getal in vast bepaalde klankenEn beelden uitgedrukt heeft de aarde my te dankenAan my meecirc dat de taal die uit den boezem breektTot s werelds uiterste eind en tot de toekomst spreektIn teekens afgemaald naar t buigen onderscheidenVan t spraakdeel in wiens vorm de toonen zich verspreidenk Deed d arbeid van den mensch door t redelooze dierVerpozen t Moedig paard eens op zijn vrijheid fierLeerde ik zich in den toom die hem bedwingt verblijdenk Deed d uitgeholden boom op de oppervlakte glijdenDer waatren toegerust met vleugelen van doekDit waagde ik en nog meer die ondanks s hemels vloek
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
220
Den diep vervallen mensch gelukkig wist te makenMaar ach geen middel weet om dezen boei te slaken
DE REIGy lijdt het is te waar maar verre dwaaldet gyWat ziekte krenkte u dus Wat wondre razernijDreef u in t dreigend leed Gy hadt uw lot voor oogenEn thans zijt ge onbekwaam tot redding iets te pogen
PROMETHEUSAch tot der menschen heil ontbrak my nooit de machtHeb ik niet tegen t heir der ziekten hulp gebrachtWat wisten zy voacuteoacuter my van heeling voor hun wondenGeen balsem kenden zy maar lagen onverbondenEn stierven zonder hulp of laafnis s Aardrijks schootGaf vruchtloos heilzaam kruid en de onverbidbre doodVerraschte steeds een prooi wier zwakheid zich niet weerdeVoor dat hun hooger hulp de tooverkrachten leerdeDer godlijke artsenij Geheimen van het lotZoo diep verborgen voor het oog zelfs van een godk Vermocht u wederom aan t menschdom te openbarenHaast spelde hem de kunst wat heil of wat gevarenHem wachtten alles sprak tot d eens verlichten geestDen zin des duistren drooms ontwikkelt hy hy leest
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
221
Zijn toekomst in de vlucht der vooglen gaat te radeBy bosch- en stroomgedruisch en slaat elk teeken gadeMet naauwgezet vernuft De heilige offerandTer eer van t godendom is t eerst door mijne handOntstoken en de vlam die opgolft tot de wolkenEn t rookend ingewand tot nieuwe orakeltolkenVerheven Uit het diepst des aardrijks rees de gloedVan goud en zilver die het menschdom met den voetVertrapte onwetend nog wat schatten de aard hem baardeVan vierderlei metaal waarvan k gebruik en waardeHem leerde voor zijn heil zorgvuldig zonder maatJa deze is de eenge troost dien my het noodlot laatDat wat de stervling ooit voor weldaacircn heeft genotenHem uit Prometheus borst alleacuteeacuten zijn toegevloten
DE REIJa zorgloos voor u zelf aan andrer heil gewijdZoo waart gy Maar het leed waar ge in gedompeld zijtIs nog door buigzaamheid te ontkomen O vernederUw hoogmoed en welhaast groet u de hemel wederZijn burger die Jupyn in wijsheid evenaart
PROMETHEUSNeen Niet langs dezen weg is my het eind bespaard
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
222
Van deze ballingschap Met onoptelbre rampenHeeft my de wil van t lot nog opgelegd te kampenEn ik ik onderwerp me O deze borst heeft krachtEn moed die met de smert van ijdle kwalen lachtMaar om den loop dien zich het noodlot koos te keerenIs t vruchtloos iets getracht Haar vonnissen vereerenDe goocircn zelfs Jupiter wijkt van haar wet niet afVan haar ontstond zijn macht van haar ontstond mijn strafEn wat de ziel vermag is dulden en verwachten
DE REIMaar hoe verwacht gy dan dat weecircr de hemelmachtenVerwisslen zullen en de zetel van Jupyn
PROMETHEUSNeen Blijve dit geheim en wilt gedachtig zijnDat ik van zwijgen slechts mijn redding heb te hopenDe dwingland moet t geheim met mijn ontslag bekoopen
DE REI - KEERBewaar bewaar o machtig lotMijn zwakke ziel van met den god
Die op d Olymp regeert in zulk een strijd te tredenO winne ik zijn genacirc door offers en gebeden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
223
Ik zal ik zal hem steeds ontzienHem innig needrig hulde biecircn
Want wat wat baat het hem te tergenVoor wiens geweld zich niets vermag te bergen
TEGENKEERWaartoe steeds angst en zorg gezochtWaartoe een oogwenk heils gekocht
Voor rampen waar t verstand geen eind aan kan bepalen -Zijn dan ook wy bestemd van ramp in ramp te dwalen
En is der aardbewoonren lotGemeen aan t leven van een god
Prometheus schrikbaar is uw voorbeeldEen godheid tot de straf eens stervelings veroordeeld
TWEEDE KEERGa roep hen thans ter hulp die gy gelukkig maakte
Voor wie gy t hemelsch heil verzaakteWat is het sterfelijk geslachtWat is zijn aanzijn Wat zijn macht
Een schim een schaduw die een oogwenk doet verschijnenEen oogwenk wederom verdwijnen
Blind voor t gevaar dat hem omgeeft aan alle kantZal u hun dankbaarheid bevrijden van uw band
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
224
TWEEDE TEGENKEERO moet ik u mijn groet in rouwgezangen brengen
Moet ik hier tranen zuchten plengenIk de eigen die in vroeger tijdDen dag aan uwen echt gewijd
Weecircrgalmen deed van andre zangenDoor t heilgejuich der zeecircgoon opgevangen
Toen k zuster Hesioon uw liefde in de armen brachtO ommekeer van t lot wie had u ooit verwacht
Zesde tooneel
PROMETHEUS IOuml DE REI
IOumlWaar ben ik wat geslacht van menschen voedt dees grondWat zie ik aan den top van deze bergen
Een godheid vastgesnoerd Wat schrikbaar vonnis bondHem aan dit foltertuig
(Tot Prometheus)
Mag k u een antwoord vergenO zeg my waar my t lot gebracht heeft op dees stond
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
225
Helaas hoe wreed is t nog op my verbolgenHoe rustloos voel ik my vervolgen
Door t duizendoogig spook dat leefde voor mijn strafEn dat vergeefsch verzwolgen in het graf
My nog van killen schrik de wereld door doet zwervenLaat my in t eind o goden rust verwervenIk val van angst k val van vermoeinis neecircr -
De poorten van de hel heroopnen zich en gevenDe schim van Argus de aarde weecircrIk zie het monster om my zweven
Het volgt my waar ik sta t bewaakt op nieuw mijn schreecircnNog ruischt de toon der rietpijp door mijn zinnen
Die eens vermogend was den woestaart te overwinnenMaar machtloos thans - Waar waar voert gy my heen
O Jupiter Van waar die reeks van plagenOp my die ach uw deernis slechts verdienMoet eerst de laatste van mijn dagenHet einde dezer foltring zien
Of zoo ik misdaacircn heb te boetenZoo splijte de aarde voor mijn voeten
Of zij my de afgrond van de zeeeumln tot een grafUw bliksem moge my verpletten
De doodwond zal alleen my van mijn leed ontzettenk Ben afgefolterd k zal bezwijken in mijn straf
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
226
Bespoedig slechts het uur bespoedig t op mijn smeken
DE REIHoort ge uit het hart der maagd den kreet der wanhoop breken
PROMETHEUSIk hoor den kreet der maagd vervolgd door Junoos haatEens door Jupyn geliefd thans door Jupyn versmaadHet kroost van Inachus treedt tot ons moecirc van t zwervenEn t hijgen naar een rust die zy te lang moest derven
IOumlWie noemt mijn vader in dit oord -O onderrichte my een woord
Eacuteeacuten woord slechts wie gy zijt en waar my t noodlot voerdeWie zijt ge gy wiens stem mijn ziel zoo diep ontroerde
Die ongelukkig zoo als ikMijn naam mijn afkomst toont te wetenEn de oorzaak van dien helschen schrik
Waar Ioumlos geest zoo wreed van is bezeten -Wie is er buiten my die dus dus schuldloos lijdtGy ziet het offer van den dolsten minnenijd -O gy dien alles my een hemeltelg doet denken
Kunt ge Inachus wanhopig kroost
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
227
Een enkel oogenblik van troostEen enklen straal van licht omtrent haar toekomst schenken
PROMETHEUSVraagt gy my wie ik ben k verheel mijn naam u nietVerbonden als wy zijn door eenerlei verdrietGy ziet Prometheus hier den vriend der stervelingen
IOumlPrometheus En wie dorst u in dees ketens wringen
PROMETHEUSDe handen van Vulcaan het vonnis van Jupyn
IOumlEn welk een gruwelstuk kon hiervan de oorzaak zijn
PROMETHEUSIk meldde u de oorzaak reeds mijn weldaacircn aan de menschen
IOumlVoldoe nog met een woord den billijksten der wenschenHoe lang nog zwerve ik rond ten prooi aan t eigen leed
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
228
PROMETHEUSAch zwijge ik hier van eer Wat baat u dat ge t weet
IOumlVerberg verberg my niets wat lot me ook zij beschoren
PROMETHEUSWat ik u melden zou zoudt gy met wanhoop hooren
IOumlt Is zulk een wijsheid niet wier weldaad ik behoef
PROMETHEUSWel nu dan t is uw wil k zal spreken
DE REIO vertoef
Een wijl k Voel Ioumlos klacht geheel mijn borst doordringenAch mochten wy den loop dier lotverwisselingenWier storm haar voor ons voert vernemen uit haar mondVoor dat uw godspraak hier des hemels wil verkond
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
229
PROMETHEUSOntvouw ons droeve Nimf door wat gebeurtenissenGy t vaderlijk gebied sints reeds zoo lang moet missenGy hebt de zusteren van Inachus gehoordVerstoot haar bede niet zy sproot uit deernis voortEen deernistraan geeft lucht aan t teecircrgevoelig hartet Verwekken van dien traan verlicht de zwaarste smarte
IOumlk Gevoel in my geen kracht uw reednen te weecircrstaant Verhaal dat gy my vergt vang k zonder dralen aanMaar ach mijn voorhoofd wordt van droefheid overtogenEn schaamte dat ik dus my toone voor uwe oogenEn k bloos schoon schuldeloos om t geen my zoo ver brachtDe kindschheid pas ontgroeid ontwaarde ik nacht op nachtEen wondre zachte stem dus fluistrende in mijn oorenlsquoGelukkige waartoe het heillot u beschorenOntweken Jupiter verlangt u tot zijn bruidHy brandt van min voor u gy Iouml vlied van uitUws vaders watergrot naar Lernaas breede weidenDe koning van d Olymp zal daar uw komst verbeidenrsquok Bepeinsde heel den dag het wonder van den nachtOnzeekrer ieder stond hoe meer ik t overdacht
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
230
Was ik door de ijdelheid eens vluggen drooms bedrogenOf daalde wezenlijk een stem van uit den hoogenDen wil verkondigend van Jupiter In t endMaakte ik mijn droeven staat aan Inachus bekendDe grijzaart hoorde en schrikte Een menigte van bodenVerspreidde zich alom om t antwoord van de godenUit Pythoos heiligdom en t Dodoneesche boschTe lokken Doch vergeefs De taal des zonnegodsBleef duister en verward en de eikenboomen zwegen -Tot we eindelijk op eens t verplettrend antwoord kregenDat ons en ons geslacht de bliksem van JupynVerdelgen zou zoo k nog mocht wederspannig zijnEn dat zijn hooge wil reeds voorlang had beslotenDat my mijn vader uit zijn armen moest verstotenEn nimmer weecircrzien mocht Wanhopig scheidden wyRampzalige offers van de scherpste dwinglandijDoch onderwerping zelfs mocht Iouml niet meer batenIk had den grijzaart naauw en zijn verblijf verlatenOf k zag my dus misvormd Mijn voorhoofd eens zoo fierOp d eerbren maagdenblos verlaagt my tot het dierMaar weinig nog gezweept door angsten zonder voorbeeldZag k Lerna in het eind genaderd my veroordeeldEens herders wenk te ontzien die t honderdvoudig oogSteeds wakende op my richtte en last had van omhoog
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
231
Mijn schreden gacirc te slaan en me op t wreedaartigst kweldek Weet niet wat keer van t lot dat gruwzaam monster veldeHy viel Maar t helsche beeld leeft in mijn zwak gemoedEn spreidt me een nieuwen schrik door t fel verhitte bloedZoo vluchte ik voor my zelf wanhopig over de aardeEn zoek vergeefsch den dood - Welaan ik openbaardeU de oorzaak en den loop van mijn hardnekkig leedOntvouw my t oovrig thans zeg moedig t geen gy weetIk smeek verbloem my niets uit ijdel mededogenIk vrees niets erger thans dan dat k dus werd bedrogen
DE REIO dag van nooit beproefde smartHoe wordt op ieder stond mijn hart
Door slag op slag van een geretenk Zie goden uit hun rang in d afgrond neecircrgesmeten
Ik zie de onnoozelheid verdruktEn onder jammeren gebukt
Waar k nooit me een denkbeeld van kon makenHoe wenschte ik ach Prometheus boei te slaken
Hoe meng k mijn tranen aan uw klachto Iouml Dat voor t minst mijn rouw uw smart verzacht
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
232
PROMETHEUSGy treurt om haar verhaal Gy zult nog bittrer treurenWanneer gy weten zult het geen nog moet gebeuren
DE REIZoo spreek wy luisteren Deel haar een uitzicht meecircOp t end hoe ver nog af van haar onlijdlijk wee
PROMETHEUSUw ongeduld heeft thans geen uitstel meer te wachtenGy Iouml geef gehoor en wapen u met krachtenGy zult van my verstaan hoe en tot welk een tijdGy t offer nog moet zijn van min en minnenijdHet Oosten roept u t eerst Gy zult uw schreden wendenNaar t woeste Scythieuml wier onbeschaafde bendenGeen vaste haardsteecircn maar slechts tenten met hun rondGedragen kennen en verplaatst op ieder stondZoek geen gastvrijheid daar maar schuw hen na te komenTrek door dit aaklig oord in allerijl de stroomenDer zee langs die t bespoelt tot aan Hybristes vloedTreed daar den oever op tot waar die stroom den voetDes Caucasus ontspringt die de aarde met de kimmenTot eacuteeacuten te voegen schijnt Gy moet dien overklimmen
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
233
En keeren u naar t Zuid Hier wordt door de AmazoonNaby Thermodons vloed u teedre hulp geboocircnEn de enge zee getoond die gy moet overvarenEn die aan t nageslacht de erinnring zal bewarenDat gy door dezen weg het andre werelddeelBereikte - Gy verschrikt t geen k spel schijnt u te veelOnnoozle kent Jupyn of deernis of genadeOm u versmaadde hy in dartle lust zijn gadeMaar om dier liefde wil u hulp of troost te biecircnWacht dit van hem niet die gewoon is niets te ontzien
IOumlO goden
PROMETHEUSIouml moed en wil die wanhoop smoren
Gy eischte dat ik sprak Gy hebt nog meer te hooren
DE REIHelaas is nog de maat dier rampen niet vervuld
PROMETHEUSNiet voacuteoacuter het tijdstip dat gy straks vernemen zult
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
234
IOumlGy goden die my haat ach ware ik nooit geborenOf in de wieg gesmoord Maar neen t was my beschorenTe leven tot een spel van uwe heerschappijDoch ik ik-zelf wat draal k Waartoe niet zelve myTer neecircr geslingerd van dees rotsen tegen de aardeEn t lot te leur gesteld dat my uw wreedheid spaarde
PROMETHEUSHoe dus vervreemd van geest Wat zwakheid spoort u aanHet op u rustend leed door zulk een stap te ontgaanWat zoudt gy die u dus door wanhoop laat vervoerenIndien ge u zoo als ik aan ketens vast zaagt snoerenWaarvan geen dood my redt die eeuwig leven moetJa eeuwig lijden zoo my s dwinglands val niet hoedt
IOumlZijn val Wie waagde t ooit hem naar de kroon te steken
PROMETHEUSk Voorspel ik zie den tijd die u en my zal wreken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
235
IOumlWie rukt de koningstaf uit een zoo forsche hand
PROMETHEUSZijn eigen roekloosheid een dwaze huwlijksband
IOumlHeeft hy de gade dan die hy zich koos te vrezen
PROMETHEUSZijn eigen kroost zal eens de schrik zijns vaders wezenZoo hy mijn boei niet slaakt en dus zich zelf behoedt
IOumlWie anders brak dien los
PROMETHEUSEen held van uit uw bloed
IOumlIs t mooglijk Van mijn kroost hebt gy uw heil te wachten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
236
PROMETHEUSVan t kroost uit uwen schoot na dertien nageslachten
IOumlt Is duister voor mijn geest wat my uw mond voorspelt
PROMETHEUSWelaan u zij de keus wat wenscht gy dat ik meldOf d afloop van uw reis of d afloop van mijn plagen
DE REIOntzeg ons niet kan t zijn van beiden te gewagenHaar hebt ge t een beloofd vergun aan onze beecircHet ander eacuteeacuten gevoel treft ons om beider wee
PROMETHEUSGy wie uw deernis noopt den balling niet te latenHoe wreed hem t lot vervolgt hoe fel de goocircn hem hatenWat zoude ik ooit uw beecirc ontsproten uit een zuchtVan weldoen afslaan neen En gy schep eindlijk luchtBeklagenswaarde maagd wy zijn aan t eind gekomenDer rampen die uw jeugd uw onschuld overstroomenIk meldde u langs wat weg gy uit dit werelddeel
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
237
t Naburig Azie zult intreecircn een tooneelVan nieuwen schrik Hier hebt ge Phorcys kroost te mijdenWien beide zon en maan t weldadig licht benijdenHet menschdom hatend en van wederzij verfoeidDoor al wat sterflijk is Een nest van slangen broeitOp t hoofd wiens aanschijn moordt Wacht wacht u haar te naderenVermijd de reuzen ook die t oevergoud vergaderenDer Arimaspias Met eacuteeacuten oog uitgerustAacircmt hun misvormd gelaat de moord- en plonderlustGy waan geen vreemdlings recht by deze monsters heiligNu opent zich voor u een landstreek meerder veiligU buigt de Egyptenaar zijn schedel zwart geblaaktDoor t zonvuur waar geen wolk een frisschen droppel slaaktHeil heil u wen de Nyl zijn zegenende golvenZal rollen voor uw oog Het lot zoo lang verbolgenBevredigt zich de grond waarop gy d eersten troostErlangt is uw gebied is t erfdeel van uw kroostZiedaar hetgeen me t lot veroorlooft u te ontdekkenEn moog die godspraak u een nieuwen moed verwekkenOf twijfelt gy en heeft mijn taal nog duisterheidSpreek waar ik helpen kan vindt me Iouml steeds bereid
DE REIHeb dank doch duld met een dat wy nog meer verwachten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
238
PROMETHEUSVan t geen k heb toegezegd kunt gy u zeker achtenO telg van Inachus ten teeken dat mijn mondHier t echte vonnis van het strenge lot verkondtZal u mijn kennis zijn van reeds vervlogen tijdenk Zal hier heel d omvang niet van uw langdurig lijdenHerhalen Dat ge u slechts het uur herinnren mochtToen gy Thesprotieuml en Dodones bosch bezochtGy zaagt terwijl gy vloodt de godgeheiligde eikenHun takken neigen naar den grond en tot u reikenEn murmelen u toe h e i l g a d e v a n J u p y n Maar ach dit kon geen troost by zoo veel jammren zijnUw angst verdubbelde de wanhoop gaf u krachtenGy vloodt langs t strand der zee die volgende geslachtenBenoemen zullen naar den naam dien gy nog draagtEn ijldet naar dit oord - Gy ziet bedroefde maagdDat ik uw noodlot ken k Weet wat gy hadt te lijdenEn nog te lijden hebt maar k spel u beter tijdenDaar waar de Nyl zijn vocht aan t zilte zeenat mengtDaar snelt der goden Vorst u in t gemoet Hy wenktNu gaan uw smerten zich in louter vreugde keerenZoo ver de Nyl zich strekt zal uw geslacht regeerenEen fiere heldenstam zal spruiten uit uw schoot
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
239
En bloeien de eeuwen door Een hunner zal de noodMet vijftig dochteren naar Argos wederbrengenOm aan zijn broeders bloed het zijne niet te mengenVergeefs In Argos zelf vervolgt een vijftigtalVan minnaars t huwelijk dat hen verdelgen zalWant hier hier moet de nacht geen minvlam zien ontbrandenMaar tuigen mannenmoord gepleegd door vrouwenhandenSlechts eacuteeacutene eacuteeacutene enkle maagd ontziet haar echtgenootEn toont zich vrouw en waard haar afkomst uit uw schootMet haar geredden gacirc zal ze Argos rijkskroon dragenEn hy wiens heldendeugd heel t aardrijk zal gewagenDat hy verlossen moet van monsters zonder talDie me uit een foltering van eeuwen redden zalMoet spruiten uit dit bloed Zie daar den wil der godenEn t geen ik melden mag en meer is my verboden
IOumlGezegend tijdstip spoed spoed aanMaar wat bedriegelijke waan
Gelogenstraft door de angst waarvan k my voel bespringenNeen zelfs in d afgrond van het grafHoop ik geen eind aan dees mijn straf
Verheugt verheugt u hemelingenIn t geen onschuldige Iouml lijdt
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
240
En gy vooral neem wraak onzaalge minnenijdk Bezwijk niet neen noch ben bestemd te stervenIk ben bestemd van smart tot smart
Van foltering in foltering te zwervenEn enkel wanhoop is de toevlucht van mijn hart
(Zy vertrekt)
DE REI - KEERMet recht o sterveling met rechtSchuwt gy een ongelijken echt
De liefde stort in onafzienbre rampenAls zy verbinden wil hetgeen het noodlot scheidt
Ge erkent u machteloos om tegen dit te kampenEn wien by u zijn gunst een troon heeft toegezeid
Slaat op geen herdersmaagd een blik van tederheid
TEGENKEERRampzalige Iouml ach uw lotSproot uit de liefde van een god
Wie dacht haar ooit gedoemd tot zulk een lijdenOm wie der goden Vorst verliefde zuchten slaakt
En wie wie zou haar thans die hooge gunst benijdenDaar Junoos minnenijd zoo vreeslijk om haar waakt
En voor de onnoozle maagd een hel van de aarde maakt
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
241
Slotzang
Slaat nooit op ons o goden de oogen neecircrZij ons een gacirc bestemd van uit het rijk der zeeeumln
Ons needrig hart verlangt niets meerEn siddert om de bron van Ioumlos weeeumln
PROMETHEUSEn echter zal die trots zich eenmaal diep vernederenDat hart zal beven dat geen liefde kan vertederenGeen wanhoopkreet doordringt Gy werkt uw eigen valVrijmachtbre Jupiter De vloek uws vaders zalZich eens vervullen Ja de grijze godenkoningVerstoten door zijn zoon van uit de hemelwoningMoet zich gewroken zien wanneer die zelfde zoonDoor eigen overmoed zal tuimlen van den troonUw donder moge nog verschriklijk om ons grommenEens zal zijn schrikgeluid in uwe hand verstommenUw bliksem moog nog de angst verspreiden over de aardVoor al dien praal van macht is t Noodlot niet vervaardDe kroon wankt op uw kruin gy zult uw gruwlen boetenOnmijdbaar is uw val of k zie u aan mijn voetenZiet gy den vijand niet die u verpletten moet
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
242
Met vlammen ijslijker dan heel uw bliksemgloedBestormt hy uw Olymp Zijn hoofd reikt tot de starrenHy trapt van krijgsdrift en doet d afgrond opensparrenDe bergen daavren en de zee ontspringt haar bedEn gy gy stort ter neecircr Van zulk een slag ontzetZiet Pluto u vol schrik t gebied der hel betredenTerwijl het menschdom juicht dat eindelijk zijn bedenVerhoord zijn door dat Lot dat eenig t Al regeertEn dat de goden zelf als t Hem behaagt verneecircrt
DE REIWat waanzin laat laat af dus Jupiter te tergen
PROMETHEUSWat zou ik dees mijn wensch den dwingeland verbergent Is waarheid wat k verkond Daar leeft een hooger machtUit wie de zijne daalt
DE REIMaar nog nog heeft hy kracht
U om zoo stout een taal op t ijslijkst te kastijden
PROMETHEUSMijn dood vermag hy niet en k heb geleerd te lijden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
243
Verneecircre zich wie wil voor dwingelandentrotsPrometheus kent geen vrees zijn boezem is van rotsWanneer het rechten geldt die hy niet mag verzaken -Maar k zie Mercurius dit eenzaam oord genakenWat of zijn komst ons brengt - De bode van JupynDen Oppervorst der goocircn zal hy niet lang meer zijn
Zevende en laatste tooneel
PROMETHEUS DE REI MERCURIUS
MERCURIUSHardnekkige wiens list het heiligste aan dorst randenEn goocircn verachten die met doemenswaarde handenHet vuur tot hunne dienst ontglommen aan t geslachtDer slijkbewoonren als uw eigen weldaad brachtDe Koning van de goocircn gebiedt u my te meldenWat gruwzaam huwelijk uw woeste orakels speldenDat hem van t wettig rijk een dag verstoten zouk Verwacht Prometheus hier geen tegenstand OntvouwDe waarheid zonder kunst en trouweloos verdichtenOf waant gy dat Jupyn voor uwen wil zal zwichten
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
244
PROMETHEUSk Erken in deze taal en schaamtloos trotschen toonDen zendling van een Vorst zijn scepter ongewoonOnnooslen waant u vrij in uwe hemelwallenBeveiligd tegen t lot k Zag reeds twee goden vallenEn zinken van hun troon in d afgrond Dieper schandVerwacht by sneller val den derden dwingelandEn my my zou t geweld dier pas verheven godenDoen siddren Mijn gemoed zich krommen voor die snoodenGa Jongling keer te rug naar die u herwaarts zondHet antwoord dat gy vergt komt nimmer uit mijn mond
MERCURIUSDie hoogmoed heeft sints lang u t levenszoet verbitterd
PROMETHEUSVoor al den hemelglans waarvan uw slaafschheid schittertRuilde ik de wreedheid niet van t noodlot dat ik lijGeketend aan dees rots mijn foltertuig maar vrijZie k met verachting neecircr op u en uws gelijkenDie voor dit nieuw gezag met kruipende eerbied wijken
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
245
MERCURIUSZoo is de droeve staat waarin gy thans verkwijntNog zalig in uw oog zoo t uit uw reednen schijnt
PROMETHEUSTreff zulk een zaligheid mijn vijanden k BenijdeU t laf genoegen dier bekentnis niet ja k lijdeEn plagen zoo als gy verdiend hadt te ondergaan
MERCURIUSHoe ik Wat heb ik toch tot uwe ramp misdaan
PROMETHEUSMijn fel getergde haat kan geen der goocircn verschoonenDie met een ijzren hart mijn braafheid dus beloonen
MERCURIUSWat woeste ziekte heeft uw geestkracht dus ontsteld
PROMETHEUSDe haat voor laagheid en voor wetteloos geweld
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
246
MERCURIUSO zoo gy heerscher waart wat lot werd ons beschoren
PROMETHEUSHelaas
MERCURIUSIn t hemelsch hof doet nooit zich weeklacht hooren
PROMETHEUSDe tijd treedt langzaam voort en voert mijn antwoord meecirc
MERCURIUSZoo weigert gy dan steeds voldoening aan mijn beecircEn laat my zonder vrucht gelijk een slaaf hier wachten
PROMETHEUSSlaaf zijt ge en als een slaaf zal ik u immer achtenMaar wat toch geeft u hoop dat ik verandren zalVoor dat dees vuige boei van om mijn leden vallGeen straf geen pijniging geen ons bedachte vondenDoen ooit mijn veege borst de orakelstem verkondenZoo plettere de schicht des Donderaars mijn kruin
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
247
En keer zijn dolle storm heel t aardrijk tot een puinIk buig niet en t geheim dat hem zoo wreed doet zorgenBlijft voor zijn angstig oog zoo lang hy heerscht verborgen
MERCURIUSWat baat dit aan uw leed
PROMETHEUSIk heb het dus bepaald
MERCURIUSOntzie de stormen die den weg waarop gy dwaaltBedreigen en keer weecircr
PROMETHEUSO staak dit ijdel pogen
Gy hadt dees strandrots eer dan mijn gemoed bewogenIk voer geen vrouwenbloed om bevend voor een troonTe knielen of den glans van een geroofde kroonTe aanbidden recht en eer lafhartig te verlatenEn smeken om de gunst van wien k het felst moet hatenIn zulk een gruwelstuk vervalt Prometheus niet
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1
248
MERCURIUSVergeefsch dan is de raad dien u mijn vriendschap biedtGeen rede kan het staal van uw gemoed doordringenMaar vruchtloos worstelt gy om u den nood te ontwringenAls t jong en vurig ros dat in zijn teugels woedtAls hy zult ge in het end bezwijken De overmoedBaat weinig waar geen macht gereed staat haar te sterkenDoch is geen bede in staat uw redding te bewerkenZoo hoor voor t minst het lot verhonderdvuldigd wreedDat langer tegenstand u zal berokknen WeetDat Jupiter dees rots van uit zijn wortel rukkenU zelven door de lucht geslingerd met zijn stukkenGeen rustplaats gunnen zal dan in het diepst der helDaar opent zich voor u een nieuwe jammrenwelDaar zult ge uw vrijheid nog in schrikbrer boei betreurenDaar zal u de adelaar het ingewand verscheurenHerlevend telkens tot vernieuwing van een pijnUw godenleven lang bestemd uw straf te zijnZoo niet een held verrijst die in het rijk der plagenMet onvertsaagden voet zich levende durft wagenEn u te rug voert in het lang gemiste lichtBeraad u naar dit kort maar onvervalscht berichtDer toekomst t Past geen god door Jupiter gezonden
Isaaumlc da Costa Kompleete dichtwerken Deel 1