Małgorzata GałązkaRadosław G. Hałas

Sławomir HypśDamian Szeleszczuk

Krzysztof Wiak

pytania • kazusy • tablice

3. wydanie

Kodeks karny– część ogólna

REPETYTORIA C·H·BECK

Kodeks karny – część ogólna

www.ksiegarnia.beck.pl

W sprzedaży:

M. Królikowski, R. Zawłocki

KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA, T. 1, KOMENTARZ DO ARTYKUŁÓW 1–31, wyd. 2Duże Komentarze Becka

M. Królikowski, R. Zawłocki

KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA, T. 2, KOMENTARZE DO ARTYKUŁÓW 32–116, wyd. 2Duże Komentarze Becka

L. Gardocki

PRAWO KARNE, wyd. 17Podręczniki Prawnicze

A. Marek

PRAWO KARNE, wyd. 10Studia Prawnicze

J. Lachowski

PRAWO KARNETesty Becka

KODEKS KARNY Z WPROWADZENIEM, wyd. 36Twoje Prawo

Kodeks karny– część ogólna

pytania • kazusy • tablice3. wydanie

rozszerzone i zmienione

dr Małgorzata Gałązka

dr Radosław G. Hałas

mgr Sławomir Hypś

dr Damian Szeleszczuk

dr hab. Krzysztof Wiak

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

WYDAWNICTWO C.H. BECK

WARSZAWA 2012

Wydawca: Aneta Flisek

© Wydawnictwo C.H. Beck 2012

Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: TiM-PrintDruk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa

ISBN 978-83-255-3900-9

ISBN e-book 978-83-255-3901-6

Spis treści

Wykaz skrótów_______________________________________________________ XILiteratura_ __________________________________________________________ XIIIPrzedmowa__________________________________________________________ XV

Część A. Pytania egzaminacyjne

Rozdział I. Zagadnienia wstępne________________________________________ 1Pytania 1–10

Rozdział II. Ustawa karna i jej obowiązywanie____________________________ 12Pytania 11–24

Rozdział III. Pojęcie przestępstwa_ _____________________________________ 26Pytania 25–34

Rozdział IV. Struktura przestępstwa ____________________________________ 32Pytania 35–49

Rozdział V. Klasyfikacja (podział) przestępstw____________________________ 44Pytania 50–60

Rozdział VI. Okoliczności wyłączające bezprawność (kontratypy)___________ 51Pytanie 61–75

Rozdział VII. Okoliczności wyłączające winę_ ____________________________ 64Pytanie 76–93

Rozdział VIII. Formy stadialne przestępstwa_____________________________ 74Pytanie 94–104

Rozdział IX. Formy współdziałania przestępnego_________________________ 83Pytanie 105–111

Rozdział X. Zbieg przestępstw_________________________________________ 90Pytanie 112–124

Spis treściVI

Rozdział XI. Zbieg przepisów__________________________________________ 96Pytanie 125–132

Rozdział XII. Pojęcie i teorie kary_______________________________________ 101Pytanie 133–138

Rozdział XIII. Kary____________________________________________________ 104Pytanie 139–152

Rozdział XIV. Środki karne_ ___________________________________________ 113Pytanie 153–177

Rozdział XV. Środki probacyjne________________________________________ 132Pytanie 178–196

Rozdział XVI. Środki zabezpieczające___________________________________ 146Pytanie 197–204

Rozdział XVII. Wymiar kary i środków karnych __________________________ 152Pytanie 205–218

Rozdział XVIII. Kara łączna____________________________________________ 161Pytanie 219–226

Rozdział XIX. Wyłączenie ukarania sprawcy, zatarcie skazania_____________ 165Pytanie 227–239

Część B. Kazusy

Kazus 1. Zmiana ustawy karnej ___________________________________________ 173Kazus 2. Terytorialny i personalny zakres obowiązywania ustawy karnej __________ 175Kazus 3. Związek przyczynowy __________________________________________ 176Kazus 4. Odpowiedzialność karna nieletnich i młodocianych ____________________ 178Kazus 5. Obrona konieczna _____________________________________________ 180Kazus 6. Błąd co do faktu _______________________________________________ 182Kazus 7. Błąd co do faktu a usiłowanie nieudolne ____________________________ 184Kazus 8. Niepoczytalność – zbieg przestępstw – zbieg przepisów _______________ 187Kazus 9. Przygotowanie a usiłowanie ______________________________________ 191Kazus 10. Usiłowanie __________________________________________________ 193Kazus 11. Czynny żal ___________________________________________________ 194Kazus 12. Formy współdziałania przestępnego ______________________________ 195Kazus 13. Współsprawstwo _____________________________________________ 198Kazus 14. Współsprawstwo – czyn ciągły – ciąg przestępstw ___________________ 200Kazus 15. Pozbawienie praw publicznych ___________________________________ 203Kazus 16. Środki karne _________________________________________________ 206Kazus 17. Środki probacyjne _____________________________________________ 207

VII

Kazus 18. Wymiar kary _________________________________________________ 210Kazus 19. Zbieg przepisów – wymiar kary __________________________________ 211Kazus 20. Kara łączna __________________________________________________ 214

Część C. Tablice

Tabl. 1. Podziały prawa karnego _________________________________________ 219Tabl. 2. Dziedziny prawa karnego materialnego ______________________________ 220Tabl. 3. Systematyka Kodeksu karnego _____________________________________ 220Tabl. 4. Zasady prawa karnego ___________________________________________ 221Tabl. 5. Zasada nullum crimen nulla poena sine lege anteriori _____________________ 222Tabl. 6. Źródła prawa karnego ___________________________________________ 223Tabl. 7. Wykładnia przepisów prawa karnego _______________________________ 223Tabl. 8. Metody wykładni _______________________________________________ 224Tabl. 9. Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu ___________________ 225Tabl. 10. Miejsce popełnienia czynu zabronionego ____________________________ 225Tabl. 11. Reguły odpowiedzialności za przestępstwa popełnione za granicą ________ 226Tabl. 12. Znaczenie wyroków obcych _____________________________________ 227Tabl. 13. Struktura przestępstwa – dobro chronione __________________________ 228Tabl. 14. Struktura przestępstwa – podmiot przestępstwa _____________________ 229Tabl. 15. Struktura przestępstwa – strona przedmiotowa (1) ___________________ 230Tabl. 16. Struktura przestępstwa – związek przyczynowy ______________________ 231Tabl. 17. Struktura przestępstwa – strona przedmiotowa (2) ___________________ 232Tabl. 18. Struktura przestępstwa – strona podmiotowa _______________________ 233Tabl. 19. Struktura przestępstwa – strona podmiotowa przestępstw kwalifikowa-

nych przez następstwo ______________________________________________ 234Tabl. 20. Zbrodnie i występki ____________________________________________ 235Tabl. 21. Przestępstwa umyślne i nieumyślne ________________________________ 236Tabl. 22. Przestępstwa z działania i z zaniechania _____________________________ 236Tabl. 23. Przestępstwa materialne i formalne ________________________________ 237Tabl. 24. Przestępstwa powszechne i indywidualne ___________________________ 238Tabl. 25. Przestępstwa trwałe i jednochwilowe ______________________________ 238Tabl. 26. Przestępstwa z naruszenia i narażenia na niebezpieczeństwo dobra

chronionego _______________________________________________________ 239Tabl. 27. Przestępstwa przechodnie i nieprzechodnie _________________________ 239Tabl. 28. Typy przestępstw ______________________________________________ 240Tabl. 29. Przestępstwa publicznoskargowe i prywatnoskargowe ________________ 241Tabl. 30. Pojęcie przestępstwa o charakterze terrorystycznym __________________ 242Tabl. 31. Obrona konieczna a stan wyższej konieczności ______________________ 243Tabl. 32. Okoliczności wyłączające winę ___________________________________ 244

Spis treści

Spis treściVIII

Tabl. 33. Niepoczytalność (art. 31 § 1 KK) __________________________________ 245Tabl. 34. Błąd w prawie karnym _________________________________________ 246Tabl. 35. Przygotowanie ________________________________________________ 247Tabl. 36. Karalność przygotowania _______________________________________ 248Tabl. 37. Usiłowanie ___________________________________________________ 249Tabl. 38. Przygotowanie a usiłowanie _____________________________________ 250Tabl. 39. Koncepcje współdziałania w przestępstwie __________________________ 251Tabl. 40. Formy zjawiskowe _____________________________________________ 252Tabl. 41. Współsprawstwo ______________________________________________ 253Tabl. 42. Sprawstwo kierownicze _________________________________________ 253Tabl. 43. Sprawstwo polecające __________________________________________ 254Tabl. 44. Podżeganie ___________________________________________________ 254Tabl. 45. Pomocnictwo _________________________________________________ 255Tabl. 46. Rozgraniczenie współsprawstwa i pomocnictwa ______________________ 256Tabl. 47. Zasady odpowiedzialności za współdziałanie przestępne _______________ 257Tabl. 48. Zbieg przestępstw – zbieg przepisów ______________________________ 258Tabl. 49. Zbieg przepisów ______________________________________________ 259Tabl. 50. Czyny współukarane ___________________________________________ 260Tabl. 51. Czyn ciągły a ciąg przestępstw – porównanie _______________________ 261Tabl. 52. Środki penalne ________________________________________________ 262Tabl. 53. Kara grzywny _________________________________________________ 263Tabl. 54. Kara ograniczenia wolności ______________________________________ 263Tabl. 55. Kary pozbawienia wolności ______________________________________ 264Tabl. 56. Zakaz prowadzenia pojazdów ____________________________________ 264Tabl. 57. Nawiązka ____________________________________________________ 265Tabl. 58. Świadczenie pieniężne __________________________________________ 266Tabl. 59. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie _______________________ 267Tabl. 60. Przesłanki stosowania warunkowego umorzenia postępowania __________ 268Tabl. 61. Obowiązki próby przy warunkowym umorzeniu postępowania__________ 269Tabl. 62. Skutki przebiegu próby przy warunkowym umorzeniu postępowania _____ 270Tabl. 63. Przesłanki stosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary _______ 271Tabl. 64. Grzywna przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary ______________ 272Tabl. 65. Okresy próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary __________ 272Tabl. 66. Obowiązki próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary _______ 273Tabl. 67. Skutki przebiegu okresu próby warunkowego zawieszenia wykonania kary 274Tabl. 68. Przesłanki warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia

wolności __________________________________________________________ 275Tabl. 69. Modyfikacje przesłanek warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary

pozbawienia wolności _______________________________________________ 276Tabl. 70. Okres próby przy warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary

pozbawienia wolności _______________________________________________ 276

IX

Tabl. 71. Obowiązki próby przy warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozbawienia wolności _______________________________________________ 277

Tabl. 72. Skutki przebiegu okresu próby przy warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozbawienia wolności ______________________________________ 278

Tabl. 73. Zwolnienie od reszty kary ograniczenia wolności oraz środków karnych __ 279Tabl. 74. Środki zabezpieczające izolacyjno-lecznicze _________________________ 280Tabl. 75. Środki zabezpieczające nielecznicze _______________________________ 281Tabl. 76. Kara łączna ___________________________________________________ 282Tabl. 77. Okoliczności wyłączające karalność sprawcy_________________________ 283Tabl. 78. Śmierć sprawcy _______________________________________________ 283Tabl. 79. Przedawnienie ________________________________________________ 284Tabl. 80. Wyłączenie instytucji przedawnienia _______________________________ 285Tabl. 81. Okoliczności związane z darowaniem kary __________________________ 285Tabl. 82. Zatarcie skazania ______________________________________________ 286

Indeks rzeczowy______________________________________________________ 287

Spis treści

Wykaz skrótów

1. Akty normatywne PrAdw _______ ustawa z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r.

Nr 146, poz. 1188 ze zm.) GranicaU _____ ustawa z 12.10.1990 r. o ochronie granicy państwowej (tekst jedn. Dz.U.

z 2009 r. Nr 12, poz. 67 ze zm.) KC __________ Kodeks cywilnyKK __________ Kodeks karnyKKS _________ Kodeks karny skarbowy KKW ________ Kodeks karny wykonawczyKonstytucja RP _ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483

ze zm. i ze sprost.)KPK _________ Kodeks postępowania karnegoKRO _________ Kodeks rodzinny i opiekuńczyKSH _________ Kodeks spółek handlowychKW __________ Kodeks wykroczeń NarkU ________ ustawa z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tekst jedn. Dz.U.

z 2012 r. poz. 124 ze zm.)NielU ________ ustawa z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn.

Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.)PWKK _______ ustawa z 6.6.1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz.U.

Nr 88, poz. 554 ze zm.)ZawLekU _____ ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.

Dz.U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 ze zm.)

2. Czasopisma

AUMCS ______ Annales Universitatis Mariae Curie-SkłodowskaKZS _________ Krakowskie Zeszyty SądoweOSNKW ______ Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i WojskowaOSNPG ______ Orzecznictwo Sądu Najwyższego, wydawnictwo Prokuratury GeneralnejOSNwSK _____ Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach KarnychOTK _________ Orzecznictwo Trybunału KonstytucyjnegoWPP _________ Wojskowy Przegląd Prawniczy

XII

3. Inne skróty

art. __________ artykułgodz. _________ godzina (-y)in. ___________ inny (-a, -e)n.c.s.l. ________ nullum crimen sine legePCK _________ Polski Czerwony Krzyżpost. _________ postanowienie SA ___________ Sąd Apelacyjny SN __________ Sąd Najwyższy sprost. ________ sprostowanietabl. __________ tablica (-e)TK __________ Trybunał Konstytucyjny uchw. _________ uchwała UE __________ Unia Europejskaw. ___________ wiekw zb. _________ w zbieguw zw. ________ w związkuwyr. __________ wyrok zd. ___________ zdanie (-a)ze zm. ________ ze zmianami

Wykaz skrótów

Literatura

M. Bojarski (red.), Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa 2007 T. Bojarski, Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2008T. Bojarski i in., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2009K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa 1997 M. Cieślak, Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1995L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 2010O. Górniok, S. Hoc, S.M. Przyjemski, Kodeks karny. Komentarz, t. III (art. 117–363), Gdańsk

1999A. Grześkowiak (red.), Prawo karne, Warszawa 2011M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny – część ogólna, t. I i II, Warszawa 2011E. Krzymuski, System prawa karnego ze stanowiska nauki i trzech kodeksów obowiązują-

cych w Polsce, Kraków 1921B. Kunicka-Michalska, Zasady odpowiedzialności karnej. Art. 1 § 1–2, art. 3–7. Komentarz,

Warszawa 2006J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938J. Makarewicz, Prawo karne. Wykład porównawczy z uwzględnieniem prawa obowiązują-

cego w Rzeczypospolitej Polskiej, Lwów–Warszawa 1924W. Makowski, Kodeks karny. Komentarz, Część ogólna, Warszawa 1932A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2007A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2009A. Marek (red.), Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 1986M. Melezini (red.), Kary i środki karne. Poddanie sprawcy próbie, Warszawa 2010M. Mozgawa (red.), Prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 2009G. Rejman (red.), J. Wojciechowska, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 1999G. Rejman, Zasady odpowiedzialności karnej. Art. 8–31 KK. Komentarz, Warszawa 2009S. Śliwiński, Polskie prawo karne materialne, Warszawa 1946A. Wąsek (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. I i II, Warszawa 2006A. Wąsek, Kodeks karny. Komentarz, t. I, Gdańsk 1999Uzasadnienie rządowego projektu nowego Kodeksu karnego, [w:] Nowe Kodeksy karne

– z 1997 r. z uzasadnieniami, Warszawa 1997W. Wolter, Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973W. Wróbel, A. Zoll, Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, Kraków 2007 A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. II i III, Warszawa 2008

Przedmowa

Oddawane do rąk Czytelnika trzecie – poprawione i uzupełnione wydanie repetytorium „Kodeks karny – część ogólna” jest dopełnieniem, a może bardziej wstępem, do Repety-torium do części szczególnej Kodeksu karnego. Ma ono stanowić pomoc w przyswojeniu materiału z zakresu części ogólnej Kodeksu karnego. Pomoc dla studentów, głównie prawa i administracji, ale również aplikantów, którzy przygotowują się do wykonywania zawodu związanego z prawem karnym.

Zakres opracowania podyktowany jest celami dydaktycznymi, a więc nie tylko wagą po-szczególnych zagadnień, ale także stopniem ich trudności. Autorom zależało na przystęp-nym przedstawieniu poszczególnych instytucji, nie zaś na rozstrzyganiu kwestii spornych w doktrynie i orzecznictwie. W repetytorium nie przytacza się in extenso przepisów Kodek-su karnego, poprzestając na ich omówieniu i wskazaniu na istotne problemy, jakie nasuwa ich wykładnia. Samo opanowanie materiału zawartego w niniejszym opracowaniu, bez po-sługiwania się tekstem aktu prawnego, nie zapewnia oczywiście należytego przygotowania się do egzaminu.

Praca składa się z trzech części. Część pierwsza stanowi omówienie podstawowych za-gadnień w formie pytań i odpowiedzi. Jej układ merytoryczny jest zbliżony do opracowań podręcznikowych. Część druga obejmująca kazusy, pozwala odnieść się do problemów po-wstających przy stosowaniu omawianych przepisów. Rozwiązania kazusów traktować nale-ży nie tyle jako arbitralne ich rozstrzygnięcie, ale jako zachętę do podjęcia własnych, twór-czych i krytycznych przemyśleń. Tablice poglądowe, stanowiące treść części trzeciej, mają ułatwić zapamiętanie najważniejszych zagadnień.

Mamy nadzieję, że repetytorium spotka się z przychylnym i życzliwym przyjęciem. Po-zostaniemy wdzięczni za wszystkie uwagi.

AutorzyLublin, maj 2012 r.

Gałązka, Kodeks karny – część ogólna, wyd. 3, Repetytoria C.H. Beck

Część A. Pytania egzaminacyjne

Rozdział I. Zagadnienia wstępne

Pytanie 1. Podaj definicję prawa karnego i dokonaj jego podziałów.

Prawo karne (materialne) jest to zespół przepisów prawnych, które określają, ja-kie zachowania człowieka stanowią czyny zabronione jako przestępstwa, jakie za te czyny grożą kary i inne środki penalne, oraz ustalają zasady odpowiedzialności kar-nej za te czyny i zasady stosowania sankcji w postaci kar lub innych środków wo-bec sprawców.

W prawie karnym materialnym można wyróżnić prawo karne kodeksowe i po-zakodeksowe. W Kodeksie karnym z 6.6.1997 r., który stanowi podstawowe źródło polskiego prawa karnego, zawarte jest prawo karne powszechne oraz prawo kar-ne wojskowe. Przepisy prawa karnego materialnego przewidujące odpowiedzialność karną znajdują się w wielu ustawach dodatkowych, zwanych pozakodeksowym pra-wem karnym. Na podstawie art. 116 KK stosuje się do nich przepisy części ogólnej Kodeksu karnego, chyba że ustawy te wyraźnie wyłączają ich zastosowanie.

Prawo karne materialne można podzielić na powszechne, dotyczące ogółu sprawców, obejmujące większość dziedzin życia społecznego i specjalne. Do naj-ważniejszych wyspecjalizowanych gałęzi prawa karnego zaliczyć należy prawo karne skarbowe, prawo karne wojskowe oraz w pewnym zakresie – karnym – prawo nieletnich. Do szeroko rozumianego prawa karnego materialnego zaliczyć także należy prawo wykroczeń.

Prawo karne skarbowe, regulowane jest w Kodeksie karnym skarbowym z 10.9.1999 r. i stanowi zespół norm chroniących interesy finansowe podmiotów publicznych, przede wszystkim Skarbu Państwa. Określa katalog przestępstw i wy-kroczeń skarbowych oraz grożących za nie sankcji, autonomiczne względem prawa karnego powszechnego zasady odpowiedzialności karnej za przestępstwa i wykro-

Pyt. 1

Część A. Pytania egzaminacyjne2

Gałązka, Kodeks karny – część ogólna, wyd. 3, Repetytoria C.H. Beck

czenia skarbowe oraz zasady stosowania kar i innych środków. Ponadto wskazuje na odrębności postępowania karnego i wykonawczego w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe.

Prawo karne wojskowe, zawarte w części wojskowej Kodeksu karnego, zosta-ło wyróżnione ze względu na szczególną kategorię osób – żołnierzy i sytuację, jaką jest pełnienie służby wojskowej. Obejmuje przestępstwa wojskowe i zasady odpo-wiedzialności karnej za ich popełnienie.

Prawo nieletnich jest odrębną dziedziną prawa uregulowaną w ustawie z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.) i w wąskim zakresie w Kodeksie karnym. Obejmuje normy prawne, których zadaniem jest przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nie-letnich. Ze względu na brak zdolności do zawinienia nieletni do 17. roku życia nie ponoszą odpowiedzialności karnej za przestępstwo. Wobec nich stosowane są środ-ki wychowawcze i poprawcze. Wyjątek od tej zasady został ustanowiony w art. 10 § 2 KK, zgodnie z którym nieletni może ponosić odpowiedzialność karną za wska-zane przestępstwa, popełnione po ukończeniu 15. roku życia. W takim wypadku prawo nieletnich jest fragmentem prawa karnego.

Prawo wykroczeń, regulowane przede wszystkim w Kodeksie wykroczeń z 20.5.1971 r., blisko związane z prawem karnym, jest od 1932 r. odrębną częścią prawa i zawiera katalog czynów zabronionych jako wykroczenia i sankcji grożą-cych za ich popełnienie.

Prawo karne procesowe stanowi zbiór przepisów regulujących postępowanie karne, którego zadaniem jest doprowadzenie do wykrycia i ukarania sprawcy prze-stępstwa. Zawiera ono normy określające zasady i przebieg procesu karnego, prawa i obowiązki uczestników tego procesu. Regulowane jest w Kodeksie postępowania karnego z 6.6.1997 r. oraz ustawach dodatkowych, określających m.in. zasady dzia-łania organów ścigania, wymiaru sprawiedliwości.

Prawo karne wykonawcze to zespół przepisów zawartych przede wszystkim w Kodeksie karnym wykonawczym z 6.6.1997 r., regulujących zasady i sposób wykonywania orzeczonych kar, środków karnych, środków probacyjnych i zabez-pieczających. Wskazuje podmioty uczestniczące w postępowaniu wykonawczym, przebieg tego postępowania i udział społeczeństwa w wykonywaniu kar. Najob-szerniejszą częścią prawa karnego wykonawczego jest prawo penitencjarne, re-gulujące wykonanie kary pozbawienia wolności, określające cele tej kary, prawa i obowiązki osadzonych w zakładach karnych oraz zasady odbywania tej kary.Zob. tabl. 1–3.

Pyt.Pyt. 1

3

Gałązka, Kodeks karny – część ogólna, wyd. 3, Repetytoria C.H. Beck

Pytanie 2. Wymień cechy prawa karnego.

Do najistotniejszych cech prawa karnego należy:1) jest prawem dotyczącym człowieka – człowiek jest podmiotem przestępstwa,

prawo karne powinno respektować godność człowieka – zarówno sprawcy, jak i ofiary przestępstwa;

2) jest prawem stanowionym (pozytywnym), określanym w drodze ustawy;3) jest prawem publicznym – dotyczy stosunków człowieka z państwem;4) jest prawem konstytutywnym i autonomicznym – tworzy prawne normy za-

chowań;5) jest prawem wartościującym i imperatywnym – dokonuje wartościowania dóbr

i interesów, wskazując, które z nich wymagają prawnokarnej ochrony, nakazuje lub zakazuje określonego zachowania – tworząc normy powinnościowe;

6) ma charakter sankcjonujący – reaguje sankcją karną za naruszenie normy;7) jest prawem subsydiarnym – państwo powinno odwoływać się do prawa kar-

nego w ostateczności, gdy danego dobra prawnego nie można ochronić w inny sposób, powinno być ultima ratio;

8) jest prawem granic – wyznacza granice między tym co dozwolone a tym co za-bronione pod rygorem odpowiedzialności karnej.

Pytanie 3. Scharakteryzuj pojęcie i funkcje prawa karnego.

Pod pojęciem funkcji prawa karnego rozumie się oczekiwane efekty prawa karnego, zadania stawiane przed tym prawem. Jako podstawowe funkcje prawa karnego wskazuje się najczęściej funkcję ochronną, czyli zadanie ochrony dóbr prawnych i funkcję gwarancyjną, a więc zapewnienie człowiekowi, że będzie ponosił odpowiedzialność karną tylko za zachowanie zakazane jako przestępstwo w czasie jego popełnienia. W związku ze wzrostem rangi praw ofiar przestępstwa, wskazuje się także na funkcję kompensacyjną prawa karnego.

Funkcja ochronna zakłada, że podstawowym zadaniem prawa karnego jest ochrona wartości, ochrona dóbr prawnych wskazanych w ustawie karnej. Zadanie to prawo karne realizuje przez funkcje szczegółowe: funkcję karzącą (sprawiedli-wościową) oraz funkcję zapobiegawczą (prewencyjną) w postaci prewencji ogól-nej i indywidualnej. Prawo karne realizuje funkcję ochronną, zakazując w pierw-szym rzędzie określonych zachowań. Kryminalizując takie zachowania, tworzy tym samym katalog dóbr chronionych. Ochronę tych dóbr mają zapewnić sankcje karne przewidziane za ich naruszenie.

Funkcja karząca prawa karnego wynika z samego faktu naruszenia normy prawnokarnej, z popełnienia przez sprawcę przestępstwa. Zadaniem prawa karne-go jest ukaranie sprawcy przestępstwa, a środkiem służącym do tego są kary i inne

Rozdział I. Zagadnienia wstępne

Pyt. 2–3