52
" لمتشابهحكم وا الم" الصوفيتأويلصولي والتلقي ا بين ال" لمحكماتت اياني اشابهات إلى معا المتياتني ا كتاب رد معا" ـ ل" إبن عربي" أنموذجا د. ا علي مصطفى عش أستاذ مساعدبهاغة العربية وآدال قسم الداب كلية الهاشميةمعة الجا الزرقاء ا/ ردن اAlmhkam Wal-motashabeh " Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat For “Ibn Arabi” as a model By Dr. Ali Mustafa Asha Assistant Professor Arabic Language and Literature Department Faculty of Art The Hashemite University Al-Zarqa-Jordan ديوان البري العن: ص. ب( 232 ) عمان( 11611 ) ردن اP.O Box (232) Amman (11610), Jordan. mail: - e [email protected]

Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

  • Upload
    others

  • View
    6

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

بين التلقي األصولي والتأويل الصوفي" المحكم والمتشابه " "كتاب رد معاني اآليات المتشابهات إلى معاني اآليات المحكمات"

"إبن عربي"لـ أنموذجا

علي مصطفى عشا. د أستاذ مساعد كلية اآلداب –قسم اللغة العربية وآدابها

األردن/ الزرقاء –الجامعة الهاشمية Almhkam Wal-motashabeh"

Between fundamental reception and Sofi interpretation

Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat

Al-Mohkamat

For “Ibn Arabi” as a model

By

Dr. Ali Mustafa Asha

Assistant Professor

Arabic Language and Literature Department

Faculty of Art

The Hashemite University

Al-Zarqa-Jordan

األردن( 11611)عمان ( 232)ب .ص: العنوان البريدي

P.O Box (232) Amman (11610), Jordan.

mail: [email protected]

Page 2: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

1

بين التلقي األصولي والتأويل الصوفي" المتشابه"و" المحكم" يات المتشابهات إلى معاني اآليات المحكماتكتاب رد معاني اآل

أنموذجا " إبن عربي"لـ

ملخص

جدال خصبا لدى األصوليين وعلماء القرآن، " المحكم والمتشابه"تثير قضية

وتكشف عن مستويات للتلقي في مقاربتهم للنص القرآني، عبر جدل العقل والنقل، .ل ييرورته الممنية أي النص في التاري للوصول إلى وعي على النص من خال

في جوهره -ويدرس هذا البحث هذه القضية بين التلقي األصولي الذي يقوم " 7آية "على القراءة النحوية والترتيلية آلية المحكم والمتشابه في يورة آل عمران –

باعتبار إلى فكرة النص المكتفي بذاته، –في أيايه –والتأويل الصوفي الذي يستند القرآن كلية لغوية واحدة تجسم حقيقة وجودية واحدة، مهما تعددت تجلياتها في الواقع

.والعقل والتاري ويحاول هذا البحث رصد جدل الغموض واإلبانة في النص القرآني، بما ينطوي عليه من جدل أعمق بين الجالل والجمال، والعقل واإليمان، وكذلك جالء

Martin" "مارتن هيدجر"رها لحظة حديية كما يرى لحظة التأويل باعتباHeidegger" المؤول عبر يلسلة من التريبات المتعاقبة / تنبثق من ذات المتلقي

من حقبة زمنية إلى أخرى، والتي تجسم الجدل بين الماضي والحاضر حول النص كما " .Hans Gadamer" "جدامر"يرى

Page 3: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

2

"Almhkam Wal-motashabeh"

Between fundamental reception and Sofi interpretation

Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

For “Ibn Arabi” as a model

Abstract

The issue of “Al-Mohkam Wal-Motashabeh” arises enriching controversy

among fundamentalists and Quran scholars, and it reveals levels of

reception in their apprehension for Quranic text through mental argument

and religious text- to achieve awareness of the text through time motion,

that is, the text in history.

The research studies this issue between fundamental reception which

–in essence- depends on syntactic reading and reciting for Ayet Al-Mohkam

Wal-Motashabeh in Soret AL Imran (Ayeh 7) and Sofi interpretation which

basically depends on the sufficiency of the text, taking Quran as a whole

linguistic unit that exemplifies one existional fact whatever its various

phases in realty, mind and history.

In addition, the research tries to investigate dialect of ambiguity and

exposition of Quranic text, which embodies more profound dialect between

awesome and beauty, mind and faith. Moreover, it tries to reveal the instant

of interpretation as a surmise moment as Martin Heidegger concluded, while

Hans Gadamer believes that moment springs out of the self of the

receptionist/the interpreter, through a series of successive inheritance from

an age to another, which in turn exemplifies the dialect between past and the

present about the text.

Page 4: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

3

مقدمة

حظيتتثنائيةيتتمنكم حاتتتناكم بمتتية نة ايئتتمن س اةتتمنكتتان وتتيس نكم اتتسنك تتاما نبجلتتتلن متتترنكتتتانبتتتسكلن ل تتتي نك تتتا نا ل تتتي نكمب وتتتيس نا ل تتتي نكم تتتس ناكم تتت كس نكماال يتتم ناظتتتسثنكتتانوتتييتن وتتباييثن باتت نا بةييئتتمن تت نكمبل تتا نةي بةتتيسن ن تت ن

ضناكالمبةتي ناكمباتسكسأن قنةةتيمنةال يتمنااال يتم نكمائيةيمنبات نشمتايميمنببالتتنةتيم اني ا ن نب بحنئاكك نكممةتيثن للنكم س نا ينة نيئبجن ن مترن ت نشحت كلنكةت سك نكانكمخ ي نكم س ئا نم كنيئة انح ن نكإلمايميمن ةسن ئيةاتينكمل ايمناكمةال يتم ن ت ن

ن.كما ية قناكمبمسياا ج ن نيبح تنكمت فنكمجا سقن نكمخ ي نكم س ئانكانةا يمناكبختتت ثنائيةيتتتمنكم حاتتتتناكم بمتتتية ن وتتتيسكفن ختتتسنمتتتتينكتتتانكم اتتتسنكم تتتاكاأن ةتتتسنكمبحتا ن تت نكمبل تتانشمتتلنكمباايتت نةي بةتتيسن ت نكمائيةيتتمنب اتت ن ويوتتيفنملس يتتمنك ئ اماجيتتمن

كمةتتي أن قنائيةيتتمن/نكمظتتي س ناكم بمتتية ن/نملاتتيمت ن تت نحيتتلنةيي تت ن لتتلنجتت نكم حاتتتنن.ي نا يمتنكم ي يمتنكممت

ايحتتتيا ن تتت كنكمةحتتتلنس تتت ن تتت نكمائيةيتتتمن تتت نختتتال نببةتتت ن تتتتنجاكئتتت نكمبل تتتانك اما ناكمس يمنكمباايليمنكمبانبوبئ ن للن وي ن ئ اماجانم ىنشة ن سةاأنخي تمن

أنمت كنيبخت ن ت كن"ابي نس ن ايئانكآلييثنكم بميةتيثنشملن اتيئانكآليتيثنكم حا تيث"كانن:نمن ويويفنم نكمةحلنكم حياسنكآلبي

ن.كم حاتناكم بمية ناكإل يسنكم اج ان:نكم حاسنك ا ن.كم حاتناكم بمية ناكإل يسنكمب ويسقن:نكم حاسنكمايئان.كم حاتناكم بمية ناكمبل انك امان:نكم حاسنكمايملنةسك نكا)نكم حاتناكم بمية ناكمبااي نكم اكانن:نكم حاسنكمسكة

نيثنكم بميةتيثنشملن ايئا ايئتانكآليابي نس ننننننننننننن".شة ن سةا"متنن(كآلييثنكم حا يثننننننننننننننننننن

Page 5: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

4

ن

(1)

(المحكم والمتشابه واإلطار المعجمي )

ن

تت .ن حاتتتنكممتتا نكيوتتب حات:نحاتتت"نةتتي نكمخ خمتتسقن نا حا تت ن.ناحاتتتنكم تتس اة

م نةي نخ يس ا ن:ن لي نكمحا م ناكس ن حاا منا ح

ا يثنكم ناك ة ية ن حا ن ن ثنح

ا ي:ناحا ا اكتان.ناالنبحتباتن لتان.ناحا نكان يمت نكتيحا ت ناب حاتت.نجالا نح

ا تي :ن"كمحت يل ا تتتنكمتت ي نحا تاكنكتتانكم بتت ناكإلوتالت نكيخبتتيساكنكماةتتيثن"نش نكمجئتتمنمل ح

اتتتت.ن لتتتلنكإلوتتتالت :ن نشمتتتلنكم يةتتتااحيا بتتت.ن جتتتس ن ئوتتتا نشمتتتلنكمحا تتتم:ناسجتتت ن ح

اكم ت ثن.نا انيباملنكمحاا يثناي ت نكمخ تا يث.نابحيا ئينشمي ناكحبا ئي.نسككاب

ن( )"حاتن قنحا م

كمخ خمسق نجيسنكهللن ةانكم يوتن ح ا نة ن س ن وي نكمةال م ن كسنكم اس نةيساث نمةئي ن( )ن .31 :نن191

Page 6: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

5

ة ائتتلنكم ئتت ناكمحاتتتنكم ئتت ن تت ن"نحاتتت"اكتتان اجتتتن تتييي نكمل تتمنبتتس نحا تتمن

ا ثنكم كةمنا حا بتي.نكمظلت ا منكم كةمن ئتينب ئاتي ني ي نح ا ثن:ن اي ي.ناو يثنح ح

ن للني ي ن:ةي نجسيس.نكمو ي نا حا ب أنش كن خ ث

شئان خيفن لياتن نننن ةئانحئي من حا اكنو تي اتن

ةي ن ة

نكالئيفنبحاي يفن ئاب ن.ناكمحا من كنةييوتي ن ئتينب ئ ن نكمجت اب ا نحا ث

ن . نكانا ك نش كنجا ن س نشمي ينيسي ناحاتنكال

وتتي نكماتتس نة ائتتلنكم ةتتي نةيماتت ناكم ئتت ن تت نكمظلتتتناكمجتتت أنابظتتتسنكتتانم

تتتت ناكمحاتتتيتنا تتتينة ائتتتلنكمحتتتيات نا تتتان:ني تتتا نشةتتت ن ئظتتتاس ا كتتتان وتتت ي نكهللنباتتتيملنكمح

كم يةا ن ان انكمت قنيحاتتنك متيي نايب ئتتي نكتتانكايت نة ائتلن ات ناكمحا تمن ةتيس ن

اكتان.نكمالتتناكم ت ناكم ةتي نةيمات ن:ناكمحاتت ن.ن ن اسكمن كةت نك متيي نةاكةت نكمالتات

ا تتانكمتت اسنكمحاتتيتن قنكمحتتياتنماتتتنا لتتيات ن ان تتانكم حاتتتن:نكمحتت يلنكتتان تت منكم تتس

تت ناال تتي.نكمتت قنالنختتالفنكيتت ناالنكةتت سك ن حاتتت نكتتتان حا تتت :ناحاتتتنكممتتا نا حا

نكتتتتتال ن تتتتت نك تتتتت:ن ئاتتتتت ن تتتتت نكم وتتتتتي ناساقن تتتتت نكةتتتتت نك سةتتتتتا تتتتتت ا سناكممتتتتتا ن قنح

شة نكيس ن ةانكمحوي ن ح نة نكيس نة نخاسيي ن اجتن ييي نكمل م نبح يتناةة ن ة ن(1) (ن. 1ن:ن2ج:ن) 11 ن كسنكمجلي نةيساث ن كموالتن ح ن يسا ن

Page 7: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

6

ابباتسسنمت ىنكمخةيت قنكمت الالثنئ وتتي نةخيتي نكمالتتنةح تيةتنك متيي ن لتلن تين تان سج

ليتتت ناكما تتت نة بةتتتي ي ناكمحجتتتمنكما ليتتتمن لتتتلناكتتتتن حاتتتيتنكممتتتسيامنااتتت مرنة ائتتتلن

ن2.كمسويمم

حا تثن"يسىن ةانكمة ي ن ئتينة ائتلن"ن ييثن حا يث"اكان اسضنبالي ن للن

اكثنحا تم نالمتب يمتين:ن مت ن ق(ن حا تيث) ت نكالحب تي ن ان ةيسكبتينةا نح ظتثن

كب تتتتي ن حاي تتتتتي ن ان ب ئتتتتيثنمبحاتتتتيتنئظ تتتتتيناةلتتتتا ن:ن ق(نحيا تتتتيث) لتتتتلنكمحاتتتتتأن ان

ةتتتحيثنماةتتتاين اتتتيئانةال بتتتتينكم ييتتتمنكم تتتاىأن ان ئا تتتيثن تتت نكمبحسيتتتف ن ان ان

ن3"كآلييثنالتي

كمبةوتتثنإلمتتةي ن:ناسنابمتتيةتثايتتس نكمبمتتية نكتتانوتتييتنكالمبةتتي أنكمتتبةتثنك تت

ييرناكم مبةتيث:نةاةتينةاةيف نامة ن لي نك س ن ك تاسنكم متاالث:نمة ن لي ناك

ن كسنكم اس نةيساث ن شة ن ئظاس ن ةانكم ة نج ي نكم ي ن ح نة ن است نموي نكماس ن ( 1) .ا ينةا ي(ن1 :نن2 ج:ن)ن111

كمخةي ق ن ح نكم ي ن ةانكيضنكموي ن ح ن سبةلنكمحويئا نبيجنكماسا ن نجاك سن( 2) (. 1 :نن1 ج:ن)ن 11 نكم ي ا ن سكومنابح يتن لانميسق ن كسنكم اس نةيساث نمةئي

ةانكمة ي ن يا نة ن اولنكمحويئانكمل اق نكمالييث نك بئلنة ن ئي ن سايشنا ح ن( 3) .391:نن113 ن وومنكمسويمم نةيساث نمةئي ن2كم سق ن

ةانكمة ي ن يا نة ن اولنكمحويئانكمل اق نكمالييث نك بئلنة ن ئي ن سايشنا ح نكم سق ن(4) .391:نن113 وومنكمسويمم نةيساث نمةئي ن ن 2

Page 8: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

7

اكممة ن.ن( )اة ني ن للنبمية نكمما نابميال نمائيفناا يف ناكمبة نك سك نش كن ماال

كم بمتيةتيثنكم ب تياالث نكم متاالث نان:نكم ا ناكم مبةتيثن نك تاس:ناكممة ناكممةي ن

امتة نش كنوتياىن.ن مالمنيمة نةاةتينةاةيفن:نا اسن مب ةتمنا م ةتم.ناكمبمةي نكمب اي

نن(2).ما نةما

كمل ظنش كنظتسنكي نكم تسك نامتتنيحب ت ن:ناكم حاتن(3). قنمة :نامة ن لي نك س

ج نكم تسك نكتئ ناك كنكمئوخنك حات ناك نمتنيحب نكمبااي نك وس ناك نويتنكماالتن

تتتتانمئ وتتتت ن قنمتتتتئ ن تتتتا ناك نخ خ تتتتا نكتتتت نخ تتتتلنماتتتتيسض ن قنم يتتتتسنكم تتتتي م نك خ

ن( ).نكم ي م نا سرن الفنك ما ن انئ الفنك ت ن انمتني سرن النك بمية

نك سن نكم حاتنحا نكم ئ ناكم سجايم نا ا ن للن مر نبب حاسن كاس اةئي ف

إلب ي ناكخبييسن كة نك ميي نةاكة نكمالات ناكمالتناكم ةي نشملنكمما ناكما ناك

ن يسن نةئ و نةييئ ناكم حات نما ن ئ نيئوخ نمت نكم ق ناكم نكالة سك ائ ا

كم ب سنكان كب نشملن يس ناك سنكم ااات ناكم ابئخنةيم المم ناكمسويمم ناكمح ظن ن

نكم بمية نكيابانكانكالحب ي نااجا ن ساخيمن الميم ناكمةلا نشملنكم ييمنكم اىأن ي

.243: 3بن فارس، معجم مقاييس اللغة، جا( 1)

.ا ينةا ين313:نن3 ة ن ئظاس نموي نكماس نجك(نن2)

.535أبو البقاء، الكليات، ( 3)

. 3:نن1 كمخةي ق نبيجنكماسا نجن( 4)

Page 9: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

5

وييتنكالمبةي نإلمةي نك اسنةاةتينةاةيف ناك اسنكم ماالثنكمبانبايسنشمايميم ن

ني سرن نمت نا ي نشملنما نيئبتا نياي ناال نح ي ب نشملن اسكم نالنوةي نا ي اكمب يا

ن. الفن

وتتيخلتنا تت كنكالئبمتتيسنك ك تتانكماكوتت نمل حاتتتناكم بمتتية ن تت نحيتتلن المبت تتي ن

ىن ظتتن لتلنكم وتباىنكما تا قن ت نحيتلنكمبل تاناكمباايت ناوتيبسرن اتسكفنةايت كفنكتان

كمبل انك اماناكمبااي نكم اكا نحو نخاكيينكمس يمنكمبانيئ ل ي ن ئتي ناكم ن ن

ن.كم سك

ن

ن

ن

ن

ن

ن

ن

ن

ن

Page 10: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

9

(2)

(المحكم والمتشابه واإلطار التفسيري )

ن

ي ن ئتت ن يتتيثن حا تتيثن تت ن تنكمابتتي ن تتانكمتت قن ئتتخ ن ليتترنكمابتت:ن"ةتتي نباتتيمل

كا ينكم ي نكانةلاةتتنخيغنكيبةاا ن ينبمية ن نكةب ي نكم بئتمناكةب تي ن.نا خسن بميةتيث

.ناكمسكوخا نكانكمالتني اما ن ئتينةت نات ن ت ن ئت نسةئتي.نا ينيالتنباايل نشالنكهلل.نباايل

ن"ا يني اسنشالن امانك مةي

(7آل عمران آية )

منكم حاتناكم بمية نا ةتيمن متبسامنكتانح تا نكمالتاتنكم يئيتمن ةتسنبجلثنةةي

تت نكآليتتمنكم س ئيتتم نا اتتيسثنجتت الفنخ تتةيفنيمتتيسنشمتتلن وتتباييثن تت نكمبل تتاناكمباايتت نمتتت ن

كم ةيم نحيلنكآليمنئ لثن نكم ةيمن نكمويس نكم اج يمنشملنكمويس نكموييةيمنكمئ يمن

مبت تتتينكم ساخيتتتمن ااتتتسنبااي تتتيفنابسايتتتخكفنس تتتتنمتتت ىنكم وتتتسي نا ل تتتي نكم تتتس نمب تتتةحن ال

كختبالفنكمبل تا ن ت نحيتلنكالوتبسكبيجيمناكم ت ناكماجتتمأنش نكم وتسا نا ل تي نكم تتس ن

ايئاكن ائيي نةيم سك نكما ليم ن قنس نكمب يةتنةي نكمةئيمنكمل ايتمناك وتلاةيم ناكم المتمن

Page 11: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

11

كم ائتلنبمتا نحجتسنك وتي نكمبانبئةاتن ئتينابسمت نشميتتين ةيمتس أنةي بةتيسن نةةتيمن

ن.كم الفنكم قنبةئلن لي نبوي الب نك ويويم/نةيمئوةمنشملنكم بل ان

حتتا نكآليتتيثنكملتتاكبان"نمل حا تتيث"ابب حتتاسنكم تتسك نكمب وتتيسيمنمل ةتتسقنةيمئوتتةمن

حا تت نةيمةيتتي ناكمب تتي نةي بةتتيس ن تت نكمابتتي نكمتت قنكيتت ن تتي نكمتت ي ناكم تتسكةضن

لتتتن تت ن تتسن يتتئتت ناكم تتسكةضنكمبتتانال تتاكنةتتتينكتتان تتتيجلتتناكمحتت ا نا تتينيحبيجتت نكمخ

ا جلتتتتت ن ان تتتينمتتتتنيحب تتت ن تتت نكمباايتتت ن يتتتسناجتتت ناكحتتت ن ان تتتين تتتسفنكمال تتتي نباايلتتت ن

ن( ).ناكت اكن ائي ناب ويس

نكيبالتتتتتنةيآليتتتتيثنكم بمتتتتيةتيثنكتتتتانكمتتتتبالا ناكم خبل تتتتيثنكتتتتان"كم بمتتتتية " تتتتين

جتتيف ن ان تينمتتنيات ن حت نشمتلن ل ت نوتةي نئحتانكم ايئا ن ان تينكحب ت ن ت نكمباايت ن ان

اةتتثن ختتسجن يوتتلنةتت ن تتتسيت نااةتتثن لتتاهنكممتت ن تتت ن سةتتتي ناةيتت نكم بمتتية ن تتتان

ن(2).كمحسافنكم امنكمبانكان اكة نةاضنواسنكم س

نة (1) ن ةانجا سن ح نكمةيي نكم ةسق نجي نبااي نننننننن نجسيس نن ن وومن كم س نح ناةة نئ نةميسن اك نا يتنكيس ن ن ق

. 2ن–ن2 2:نن2كمسويمم نةيساث نمةئي نج

. 2ن–ن3 2:نن2كم سنئ و نج(نن2)

Page 12: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

11

ن نكمخ خمسق نكم حا يث"ايح ن ن" نح ظث نكمبا نكم المم نة ايم ةيآلييث

ن نةيئ ي ناكالمبةي ن"تيثكم بمية"كالحب ي ن ا نكم المم نظئيم نايئث ن ي نب سا ن) ال

ن( ).ن ن قن بال منةيم ي نكم حض( سئين بسكيتي) ن(شملنسةتينئيظس ) ن(ك ة يس

ين لتنكم سك ن":نكيم حات"اببا ناجا نكم سك نمل حاتناكم بمية نم ىنكم ةسوا ن

المبةيوت نحيتلنن ئ ن ا نكمحيجمنشملنةسيئتم نماةتاح ناكم بمتية ن تينكحبتيجنشمتلنةسيئتم

كالمبةتتتي ني تتت نكتتتان تتتاسنكمتتت ي نايمباحيتتت نائ تتتانكمبمتتتةي ناةتتت نياتتتا نكم حاتتتتنكمئيوتتتخ ن

تتينباتسسن م يظتت ن:ن تينمتتتنبباتسسن م يظتت ناكم بمتية :ناكم بمتية نكم ئوتا ن ان نكم حاتتت

تتتينيالتتتتنبايتتتي نباايلتت ناكم بمتتتية ن تتتينالنيالتتتتنبايتتتي نباايلتتت نا يتتتيتن:ناةتت نياتتتا نكم حاتتتت

ن(2)ن.كموي م

االنبةاتت نس يتتمنكم ختتسنكمتتسكخقن تت ن تت نكم تتسك كث نشالنشئتت نيةتتيفنةاتت كفنجا سيتتيفن

شملنةةيمنكم حاتناكم بمية نبب ا نكاناليمنشحايتنكم س نااليتمنبمتيةت أنكتيم س نالت ن

ت نجتتمنك تيحمنك م تيظنا تحمنكم اتيئا ناالت ن بمتيةتمنن–(ن حا ثن ييب )ن– حاتن

نكماميف ن( 1) ن س نة ن ح نكم يوت ن ةا نكهلل نجيس كمخ خمسق نكمابي نكماسة ن كس ن ح ن لنحوي نا حح نجةة :نن ا

.339ن–ن331

كم ةسوا ن ةان لانكم ة نة نكمحو ن ج نكمةيي نكانب ويسن( 2) .231:نن2كم س ن كسنكم اس نةيساث نمةئي نج

Page 13: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

12

تتت نجتتتتمنكم تتت تأن تتت نحيتتتلنخلتتتا ن تتت نكمبئتتتيةضناكاةتتتلنن-(ابيةتتتيفن بمتتتيةتيفن اتتتيئا)

كمتت الالث ناية تتلنكمجتت نةتتي نكم حاتتتناكم بمتتية نكتتانش تتيسن تت نكمةئيتتمنكماليتتمنكمج يميتتمن

ن( ).نكم ل م

ناكم بمتتية ن"ةتتيمئظتنكماجيتت ناكم ائتتلنكمةتت ي "ن-متت ىنكموتتيا ان–"نكم حاتتت"ايب تت ن

إلةتيكمنشمتلنخلتا ن ت نكالختبالفن نةي"يمة نةاة نةاةتيفنكتانكم تيحمناكمةال تم"كم قن

ن(2).ناكمبئيةض

اببج سنةةيمنكم الممنكم ايمناكمظئيمنا حاسنمل حاتناكم بمية نم ىنكما ي قن

اكمخحيلا نكيم حاتن يناي نة اانكم المم ناكم بمية نببات ناجتا ن المبت نبةاتيفنالختبالفن

نن(3).كماكة نكماجا قنكم قنيبالتنةا ن ئت ي

كمسكخق ن ح نكمسكخقنكخسنكم ي ن يبيحنكم ي ن كسنكم اس ن(نن )نننن .ا ينةا ين 9 :نن1ةيساثنمةئي نج

ك خ يسنكانامفنك وسكس نبح يتنا سكومن ح نة ن ح ننكمويا ا نجال نكم ي نة ف(نن2)ن.311:نن مح ي ق ناخكس نك اةيفناكمم ا نكإلوال يم نة س نج

نكم س نكماسيت ن كسن( 3) نكما نكموليتنشملن خكيي ن ةانكمواا ن ح نة ن ح نشسمي كما ي ق

نج نةيساثنمةئي نكمبسكلنكماسةا نن شحيي ناكئظسن.1: ن نكمب ويتسنكم ئيس نكمن-: نا ةم خحيلا سةي ن ح نسمي نب ويسنكم ئيس ن-.ن33 ن–ن 3 :نن3ج:نن119 ن كسنكم اس ن مت ن2 ن.11 ن–13 :نن3 ن كسنكم اسكم ةيساث نمةئي نج2

Page 14: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

13

نكآلي ن نملمسيامناكمظي س نكم ةي م نك ا نوييت نكا نبس نكم حا يث يث

نكم يةييثناكما ية ن نكانوييت نكم بميةتيثنكبس ن ي نكإلوال يم نكمحيي نا ئتيج اكما ي

كمو ايمنكمبانباب نكان ج لتين للنكمب يتأنش ن ان ي س ن نكمحت ناي ا ن

ن( 9 ).نش سكرنائتتينا ي يبتي

نشالن ئتت نيتتس ن"كم بمتتية "ان"نكم حاتتت"يمناالنيخبلتتفنكمخسامتتان تت ن يتتس نكتتانةةتت

ةةتيمنكم بمتتية نشمتتلن ن اتتيئانكم تتس نكماتتسيتنةت نبب تتيس نايب تت تنكمخ تتي نةاةتت ن لتتلن

ةاض ناا مرنة نيباخسنا مرنم بةييثنكمحا منكإلمتيمنكانبسبي نكمخ ي ناكماجتا ن

تين متة نةاةت نكبب كخ نكم ايئانابما نشالن للنكمال ي نكيم بمية ن ت نكم تس نكماتسيتن

ن(12 ).نةاةيفنكانكمحتناكم تناكإل جيخ ن نا ن ينجي نة ن ن ئ نكهلل

ن 1 نكم س نظال نكا نوي نةيساث ن1ة نكممسات ن كس

.311:نن ت ن جل 191

ة نكهلل نكمةس ي نكان لاتنكم س نكمخساما نة سنكم ي ن ح نة ن2

ن نشةسك يت نكم ة ن ةا ن ح نةيساث ن بح يت نكما سيم نكم ابةم .1 :نن2ت نج 211مةئي ن

Page 15: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

14

خ تتتي ن تتتسك نكممتتتيسهن تتت ن"ايخلتتت نكمخسةتتتيئانشمتتتلنباسيتتتفن حتتت نمل بمتتتية نةائتتت ن

اكياتتتمفن:ن" نايسجتت ن ئمتتانكم بمتتية نشمتتلنخ تتي نكتتانكمل تتظناحتت نا امتت نباتتيمل( 21)"اال تت

ياتتتتا نشمتتتتلن سكةبتتتت نائتتتت س ن(نك ن) نكتتتتانكم تتتتس ن نا تتتت كنكمبمتتتتية( 3 يتتتتمن:ن تتتتة "ن)ا ةتتتتي

كوبا يم نا يناي نكمبمية نكي نسكجايفنشملنخ ي نكم ائلناح نا اي ن مرنا نجتي نكتان

كم تتتس نا تتت يفنهللنباتتتيمل نا لتتتتنكم يةيتتتيثنكمبتتتانالني اتتت نكإلحي تتتمنةاي ييبتتتتي نااتتتي ن

سنةتا نبتاباكنكمةيتاثن ت نامتي نكمةت:ن"كمبمية نياا نشمتلنكمل تظناكم ائتلنح تيف نا امت نباتيمل

أنكيمخ تي نكتانكم ائتلنياتا نشمتلنكخب تيسنكمل تظ نامتانةوت ن(91 يتمن:نكمة تس "ن)ظتاس ي

نن(2 2).امي نكمةسنةا نباباكنكمةياثن نظتاس ينش كنائبتن حس ي نةحجن ان س :نم ي

أنك ئتتتتين نكمسح تتتمن"كم بمتتتية "ايحتتتيا نجتتتال ن اجتتت نكمحا تتتمنكإلمتيتتتمن تتت نشيتتتسك ن

ةبةثن ن خ لنكهللن للنكمئي نةاضنكم ةييينا مرنمةافنكإلئوي نش ن انكإلمتيمنك

ة تت نكتتانكمبجلتتانكإلمتتتانجالتت ن اتتيف نا خ تتلنكهللن اسكتتمنكموتتي من الني يتتتناتت نمتتا نكيمج

كمخسةيئا ن ح ن ة نكماظيت ن ئي نكماسكي نكان لاتنكم س نح ن1

.239:نن2 يئانكمحيج نكم ابةمنكمباكي يم نكم ي س نج

2 .211:نن2كم سنئ و نج

Page 16: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

15

ا ن اج نكمحا م نكمةال ناكالخبةيس ناا مرنكمامفن ن جخنكإلئوي ن.نسح منةيمئي

ننن( 22).ا تنش ايئيمنكإلحي منةا نما

(3)

(المحكم والمتشابه والتلقي األصولي)

ن

يسىنكة نةبيةمن نكم تس نئتخ ن لتلنوتئ نكماتس نكتانكماتالت ن ت نحيتلنك م تيظن

ا ايئيتي ناكإليجتيخناكالخب تيس ناكإلمتيس ناك تيضنةاتضنكم اتيئاناةتس نك اتي أن

نك تت نمتت كنكاجتتا نكم بمتتية نكتتانكم تتس نالنياتت نظتتي س نكوتتبائيةيم نةتت نش نكمالتتاتنج ياتتيفن تت

احوتتي ناكتتسكةضنائحتتا نكيتتتين تتينيجتت نا ئتتتين تتيني تت ت ن قنبمتتبسرنكتتان تت نكمخي تتيمن

كمبسكبةيتتم نايئتتبجن ئتتتين تتينياكخيتتتينكتتان وتتباييثنكمبل تتا نا متترنميسب تتانكم تتبالتنكيتتتينسبةتتمن

نامتان(232)ةا نسبةتم نحبتلنيةلتغنكم ييتمنكم تاى نكيح ت نكمب يةت نكتانكم ااةتمن ت نكهلل

1 . 21ن–ن212:نن2كم سنئ و نج

2نكم س ن ن ما نبااي ن ولت نة نكهلل ن ة ن ح ن ةا نةبيةم شة

:نن113 ن ابةمن كسنكمبسكل نكم ي س ن2بح يتنكموي ن ح ن س ن 91.

Page 17: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

16

لاتنكان وباىناكح نماي ن وباىنكمبل اناكح كف نايبسب ن للن مترناي نا نك ن نكما

كئب ي نكمائيةييث ناةيمبيمان يتي نكمبا يتمناكم تخىنكتان ت كنكماتيمت ناي تةحنكمباتسكسن تان

كموت منكمجا سيتتمنكيتت نكبة تت نكمحا تتمنكم ةئيتتمن لتلنكمبئتتاهناكمب يةتت نا تتينيئةاتتتن ئت تتين

ن( 2).ننجلا ناالنخيسناالنمس نج أنكالن يمتنا بالت ناالنخ اناال

اكم بمتتية نكتتانكم تتس ني بةتتان وتتباىن لتتلن تت نكمبل تتاأنمتت كني تتسنكةتت نةبيةتتمن ن

كمسكوخي نكانكمالتنيال ا نكم بمية نكتيم س نئتخ نميئب ت نةت نكمئتي نات نحوت ن يةبت ن

ةائتت ن ن تتينكم بمتتية نكيحتت نكةتت نةبيةتتمن(232)االني اتت ن نياتتا نكتتانكم تتس نئ تتيفن وتتب ل يفن

تتضنا تن" نيمتتة نكمل تتتظنكمل تتظنكتتتانكمظتتتي سن"ن ناكمبمتتتية نكتتانك تتت ن(213)"اتت ن تتتين

ن–ةيتتتت ن ن تتتتتاتنكم بمتتتتية نيبوتتتت نمتتتت ىنكةتتتت نةبيةتتتتم نميمتتتت ن.ن( 21)"اكم ائيتتتتي ن خبل تتتتي

ا ن ين ان ح نملمةتيث نواك ن ناجتمنكمل تظنكماال يتم نن–ةيإلةيكمنشملنكم اضن

كمةال يمأنم كنكيم بمتية نالنيخةت نالت نمل حاتت ناك نخةت نن انكمل ايم ن انكمئحايم ن ا

1 .91كم سنئ و ن

2 .11ن–ن19كم سنئ و ن

3 .12 كم سنئ و ن

4 . 1 كم سنئ و ن

Page 18: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

17

يات ن ويوتيفنما ليتمنكمباايت ناكم جتيخن ك ن ت ن"نكتيم حاتناكم بمتية "ملبااي نكم جيخقأنم كن

ن( 29). اكب نا نئخ منك بخكميمن سكم

لتلنكاتس نكمات نكإلمتتان"نكم حاتناكم بمتية "ايةئانكم يةان ة نكمجةيسنةةيمن

كانكال بخك أنكا نكهللنبايملناحا ب نب بةيي ن نالني ا ن تيني الت نشالننحو ن ة

للناج ن ناجا نكمحا مأنمت كنجات نكهللنكم تس نةاةت ن حا تيفناةاةت ن بمتيةتيف ن ت ن

جتت ن نئ اتت نكتتانكمبا تت نا نئئتتاىن تت نكمب ليتت نامياتتا نكمباليتتفن متتت ناياتتا ن تت ن

نشالنةيم مت م نةيإلةتيكمنشمتلن نكهللنباتيملنةي نكمااك ن خ نمئ نشمتلن سجتمنالنبئتي

سك نةتتيم حاتناكم بمتتية ن نياتتا نكم تتس نكتتان لتتلن ة تتيثنكم تتيحم نمياتتا ن كالفن لتتلن

تت تنكمئةتتان تتللنكهللن ليتت ناوتتلت نا ئتت نالنةتت ن تت نوتتلارنكم جتتيخناكالوتتبايس نمياتتا ن

ن(212). ةس نشملن سي منكماس نا خ نكانكإل جيخ

اكم تت ناكم المتتمأن"نكم تتسك " حاتتتناكم بمتتية نم يتت نحتتا نكاتتس نابب حتتاسنةةتتيمنكم

تتينمتتتنيحاتتتنكم تتسك نةظتتي س نةتت نيحبتتيجنشمتتلن"كتتيم حاتن تتين حاتتتنكم تتسك ن ئتت ناكم بمتتية ن

1نخي ن ةا نكمب ويس نكما لانكا نكالبجي نحي نئ س نكم ساخن3

.11 :نن2113كما يكانكماسةا نكم كسنكمةيةي ن

2شة ن ح نكم يةان ة نكمجةيس نمسينك ا نكمخ وم نح ن ة ن

.111ن–ن311:نن111 ن ابةمنا ةم نكم ي س ن3كماسيتن ا ي ن

Page 19: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

15

اكم بمتتتية نجالتتت نكهللنباتتتيملن لتتتلن تتت منن( 31)".ةسيئتتتم ناكم سيئتتتمنش تتتين ليتتتمناك تتتينوتتت ايم

تتتسك نةتتت نممتتتا نيسجتتت نشمتتتلنكمل تتتمنبمتتتبة ن لتتتلنكم بل تتتا نةختتتساجنظتتتي س ن تتت نكم المتتتمنكم

ن(2 3).اك م م نكيم سك نة ن مبة نايحبيجنشملنكمسجاهنشملنكم حا يث

اةئتتي فن لتتلن متترأنياتت نكم يةتتان ةتت نكمجةتتيسنكم حاتتتن تتالفنمل بمتتية ناك ناتتي ن

تتت كنالنيئ تتتان كبيبت تتتيناظتتتي سبي نكتتتانكم تتتس نش ن تتتينيب تتتي ن تتت نجتتتتمن ئت تتتين تتت نكهللن

بيتتيسك نشمتيتتي ن تت سكنة اجتت نكمحا تتمناكماتت نكإلمتيتتي ناالنيجتتاخن نباتتيمل نا ئت تتينكخ

يخبيسنكهللنكم ةيحن ل يف ن تينكماجت نكمت قنيخبل تي نكيت نكتتان ت نجتتمن سي تمنكمخ تي ن

يحبتتيجنشمتتلنش تتي نن– ئتت نوتت ي نن–كتتيم حاتنالنيحب تت نشالنكماجتت نكماكحتت ناكم بمتتية ن

جتن تت نكم حاتتت ن انكما تت أنمتت كنالنةتت ن تت نكم اتتسناكمئظتتس نميح تت ن لتتلنكماجتت نكمتت قنيئوتت

كمالتنةيم حات نمي حنجال ن الفنمل بمية ناية لنكما ن سجايمن ويويمنكي ينيالتنةت ن

ن(323).كم ستنةي نكم حاتناكم بمية ناس نكم بمية نشملنكم حات

1 .111كم سنئ و ن

2ن ة نكم يةا ن ح ن ئي نشة نبح يت نكم س ن بمية نكمجةيس

.1 :نن ح نخسخاس ن كسنكمبسكل نكم ي س نج

3 .9ن–ن1كم سنئ و ن

Page 20: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

19

ايوبئ نكم يةان ة نكمجةيسنشملنكمبحلي نكما لانكما لتانكتانشاةيبت ن نكم بمتية ن

كمال تتي ناالني اتت ن نيوتتب لتن لتتيتتأنش نئ تت نكم التتفن تتانكم تتا نةيمخ تتي نيال تت ن

اب نك كاي نكإلمتيمنكان يمحنكماةتي ناالنببح تتن ت نكم تلحمنةجتئ نكمخ تي ن

ئ تتينةتتا سنيسجتت نشمتتلن ائتتي ناالنيتتبتنكمئ تت نشالنةبح يتت نكم تت ن تت نكمخ تتي أن نكمالتتتن اك

ن( 33). ب نكب يالفنجا سييفنةيما

نيامفن نن– ةسنئخ ب نكما ليمنكال بخكميمنن–ايحيا نكم يةان ة نكمجةيسن

خىناجا نكم بمية نكانكم س نايوبئ نكان مرنشملن سجايب نكم اسيتمنك ويوتيم نكمبتان

بب اتتت نكتتتانكمحا تتتمناكماتتت نكإلمتيتتتي أنكاجتتتا نكم بمتتتية نيئةاتتتتن تتت ن تتت نكم سجايتتتمناالن

ا لتتلن تت كنكمحتت ن.ناتتس نكم اتتسن تت نكم ةيم تتمنكتتانب وتتيس تتلنشمتتلنا"يخيم تتتيأنش نكم بمتتية ن

ح تتتتت نكتتتتتانابتتتتتي نكهللن تتتتتخناجتتتتت نكمباتتتتتسكسناكمباايتتتتت ناكإل يمتتتتتمناكإليجتتتتتيخنكي تتتتتينيب تتتتت ن

ةيما ليتيث ناكتتانك حاتتيتنكموت ايمأن ئتت نجتت نا تتخنخي ت نةتت ن لتتلنحوت ن تتين لتتتن تت ن

اك نخكةتت نيحبتتيجنشمتتلنئظتتسنخكةتت نكيتت نباتتسيضنماتت" نااتت مرنكيم بمتتية ن(2 3)"كم تتالينكيتت

1 . ن–ن3 كم سنئ و ن

2 .29ن–ن21كم سنئ و ن

Page 21: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

21

كا ينالنيجاخنكانويةسن ينمتنكانكمباليتفن ني تي نش نكيت نكوتي كف نةت نيجت ن ني تي ن

نن( 33)".شئ نحو نكانكمحا م ناكي نباسيضنم خي ن ئ ام نكا مرنكم ا نكانكم بمية

كآليتتتيثن"ايببةتت نكإلوتتتايكانكآليتتتيثنكم بمتتيةتيثنةتتت نش تتتيسن حتت نمتتتتيأنا تتتان

ن نجتمن ئتتين(312)"كم خبل م ناحساكتينكم بميةتمنكم ئ ل منكم باسس نةيمال يثنكم ب منا

ن.ةيةلمنملبااي نميظ نكمخ ي نكم س ئانئ ييفن ئوج يفن ا نكسك يثن انكة سك

ابب كخ ن اكةسنكم بمية ناكم جيخنم ىن ةان ةي ن نايب نكم بمية نةيمبجلييثن

ن باتتت نكم اتتتيئانكتتتان(313)كمبتتتانببجلتتتلنكيتتتتينكمح ي تتتمنكم س ئيتتتم ن بمتتتيةتمنكتتتانظي س تتتي

ةي ئتتتيأن تتينيمتتانةاجتتا نةئيتتمنةتت يمن كختت نكم بمتتية نةتتي نكمظتتي سنكم باتتسس ناكمةتتي ن

ن.كم با

1 .21ن–ن29كم سنئ و ن

2نكمبئخي ن ن س نكهللنكمخ ي نة ن ة نكهللن ح ن ة ن ةا كإلوايكا

نكمبااي ن نا س ن ا ا نخلي نةيساث ن ك بئلنة نكم اسكم ن كس .3:نن2112مةئي ن

3 ةان ةي ن ا سنة نكم ائلنكمبي ا ن جيخنكم س ن يسة ن للن

:ن ام نا لتن لي ن ح نك ك نوخاي ن ابةمنكمخيئجا نكم ي س نج .91ن–ن91

Page 22: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

21

نكم تس ن ئتخ نن–"نابي ن حا ثن ييبت "ناكتنب ويس نمآليمنن–اي سسنكمو ايئان

متتتمن ئتتت ن ب ياتتت نكتتتانكم ال" تتت نحيتتتلنكإلحاتتتيت نانن( 39)" لتتتلناجتتت نالني تتت نكيتتت نب تتتياث"

ايتسبة نكم حاتتنة ايتمنكم المتم ن تينكم بمتية ن.ن نحيلنكمبمتية ن(312)"اكإل جيخناكمالا

وتتتتبااسنكهللنةال تتتت نامتتتتتني لتتتت ن ليتتتت ن حتتتت كفن تتتت نخل تتتت ناال تتتتتتنكإلي تتتتي ن"كيب اتتتت نكي تتتتين

:ن ناةتتفنبتتيت ناتتتنيةبتت نةامتت (ا تتينيالتتتنباايلتت نشالنكهلل:ن)أنمتت كنكةاتت نةامتت نباتتيمل(1 3)"ةتت

نن( ).اكانكما ف نا كن انكم خبيسن للن سي منكموئم(نا نكانكمالتاكمسكوخ)

ايحتتت نكم سئتتتي انكم بمتتتية نة تتتينباتتتسسن تتت ن يتتتيثنكم تتتس نم ظتتتيف ن انكخبلتتتفن تتت ن

حيتتلنكمب تت يتناكمبتتاخيس ناةاتتضنكمخيتتي نكتتانكمباةيتتس ن تتين متتا ن لتتلنكمتتةاض نا تتةحن

سي تتتمنكمبسايتتتت نشئ تتتتينن تتت خالفنملمتتتتةتيث نايتتتسىن ن تتتت كنكمباتتتسكسن ةتتتتسنكالختتتبالفنكتتتتا

ايوبئ نكانكمامفن نك وسكسنن(23 ).كةبةي نجلي نكمبساي نكم اجخنكمالان نكمئظيت

كمبتتتانيابئخ تتتينكم بمتتتية نشمتتتلناوتتتية ن تتت ن ئتتتتينكم تتتس ن تتت نحيتتتلناائتتت ني وتتتسنةاةتتت ن

1اطع السمعاني، أبو المظفر منصور بن محمد بن عبد الجبار، قو

، دار الكتب العلمية، 1األدلة في األصول، تحقيق محمد الشافعي، ط

(.265: 1ج: ) 1997بيروت، لبنان، 2 .265: 1المصدر نفسه، ج 3 .265: 1المصدر نفسه، ج 4 .213:نن كم سنئ و نج

5 ن كم الي ن كم سئي ا ن ح نة نشةسك يتنة نكمخةيسنكما انكماي ا ن الرنكمبااي نبح يتنواي ن

.3 :نن نج193 كسنكم س نكإلوال ا نةيساث نمةئي ن

Page 23: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

22

ةاةتتيف نا وتتةي نكمئتتخا نيوتتباي نةتتتين لتتلنكمةيتتي ناكمباجيتت ناكموتتئمناكآلاتتيس ناكم تتسك كث ن

ل تتتتتتمن اتتتتتت نكمئحتتتتتتا ناكئتتتتتتا نكماتتتتتتالت ناك تتتتتتا نةيإلةتتتتتتيكمنشمتتتتتتلنكالوبمتتتتتتتي نةتتتتتت سك ناكم

نن(3 ).كمال ي

ايئ تتت نكم خكمتتتان تتت ناك تتت نةتتت ن تتتي نا تتتسانةتتت ن ةيتتت نةتتتامتتنكتتتانكم حاتتتتن

انكما ي نكماكس ن نكمجسكةتناكماةيةس ناكم بمية ن تيناس ن ئت ن لتلن"اكم بمية نكيم حاتن

يتتتسىن ناتتت نكم تتس ن حاتتتت نشالن يتتتيثنيتتاتنكم يي تتتم نك ئتتتتين ن تتتينكمخجتتيجنك( 2)"كم تت يةس

تتتين وتتتسن" ناسة تتتينياتتتا نكم بمتتتية ن(3 3) بمتتتيةتم ن ئتتت نمتتتتنيامتتتفنكم تتتي ن تتت ناكةاتتتتي

ن(1 )".شجسك ن للنظي س نا يمنكالوباك

اية نكممي ةانكم حاتنةت نش تيسي ن تيتناختي نكيماتيتنختالفنكم ئوتا ن

س ن تتينكم بمتتية نكتتتانكم ئوتتا نةتتيإل التنك ا نا تتاناالني ب تتسنكتتانةيتتي ن ائتتي نشمتتلن يتت

ايتتسىن نكم بمتتية نةليتت نكتتانن(1 3).كمتت قنالنيبةتتي نكم تتسك نةتت ن تت نم ظتت نةتتيإل التنكماتتيئا

كم س نة مي ن نكهللنجا نكآلييثنكم حا تيثن تنكمابتي ن قنكم اظتتناكمج تتاس ناات مرن

1 .131 – 117: 1المصدر نفسه، ج

2كم خكما ن ةانحي ن ح نة ن ح نة ن ح نكم ئخا ن نبالي يثنك ا نح ن ح نحو ن

.9 2:ن119 ن كسنكم اس ن مت ن3 يبا ن

3 .249المصدر نفسه، 4 .1 2كم سنئ و ن

5الشاطبي، إبراهيم بن مويى اللخمي الغرناطي، الموافقات في أصول الشريعة، عني بضبطه

.55: 3، ج 1975، دار المعرفة، بيروت، لبنان، 2محمد عبد هللا دراز، ط

Page 24: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

23

ةييئتتتتيفنا تتتت ى نةيإلةتتتتيكمنشمتتتتلن نكم بمتتتتية نمتتتتاناتتتتي ناايتتتتسكف نماتتتتيسضنكم تتتتس ن تتتت ناائتتتت ن

كالوتتب سك نكمتت قنيتت ن لتتلن نكممتتسيامن بوتت منكتتان حاي تتتي نةتت نكئبظ تتثن سككتتتين لتتلن

ن(9 ).اج ناكح

ح ينح ي ا ناكآلختسنشةتيكاأنكتيمح ي ان تينالن:نايابانكمبمية ن للنةسةي

كإلي تي نةتت ننوتةي نشمتلنكتتتتن ائتي ناالن ميتت ن لتلنكم تتسك ن ئت ناالني تت نشالنكي تينالنيبالتتت

باليتتف نوتتاىن جتتس نكإلي تتي نةتت ن تتينكإلةتتيكانكتتتان تتينمتتتني تتسن بمتتيةتيفن تت نحيتتلن

اة نكممسيام ناما نكمئيظسنكي نة تسنكتانكالجبتتي ن انخك ن ت ن سيتتنكمةيتي نكبةي تيفن

ملتاى ن ا نة نكآليمن ينةةلتيناةا ي ناا تيني ت نكمختي ن ت نكماتيت ناكم يت ن ت ن

كم بمتتتية نكمح ي تتتتانكي تتتين وتتتترن ئتتت نكموتتتتلفنكم تتتيمح ناك ب تتتت اكن نايتتتتابان(1 2)كم لتتتت

ن(331).كمبوليتنة ن ا نكالوباك ناكمئخا ناكمي ناكم تناكماج نا مةي ن مر

1 .91:نن3كم سنئ و نج

2 .93 – 91: 3المصدر نفسه، ج 3 .94: 3المصدر نفسه، ج

Page 25: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

24

ني قنشملنكبحن ايح سنكة نةيتنكمجاخيمن نكمباو نكانةةيمنكم بمية ن ي

نكمم نة نةييه ن ن مر ن لل نيبسب نا ي ن سك ي ن لل نكمبااي ن نةي يسه

ن( 3 ).كمخ ي نا انكماةايناكمةيي

م تت نجتتي نكمبل تتانك تتامانكتتانوتتييتن كتت نكممتتةتيثن تت نكم تتس نةي بةتتيس ني اتت ن

ئظا تتمن باي لتتمن تت نكما يةتت ناك كاتتيسناكمباتتيميتناكم تتيت نب وتت نمتايتتمنكس يتتمناكجب ي يتتمن

ئويئيم نب ن يمتنكم ي نةايمتنكممتي نابب حاسنحا نح ي تمن يةيتم نح يتلنكهللن تاناك

ن–كم ييمنكم ل م نكمباني ا نشميتين يسنكإلئوي ناكمايمت نم كنكيمت فنكم يئاناكمسويمان

كم تتاضني اتت ن ن/ني اتت نجتتا سنكمخ تتي نكم س ئتتا ناكمبمتتية ن–كتتانئظتتسنك تتاميي ن

ا ت ن.نيما ن خالفنمبمبثنكمتاىناكآلسك نا ينيبسب ن لي ن نةتييهنكم ت ناكمسوتيمم

كمبل تتانك تتامان ةتتسنا تتانحتت س ني تتاتن لتتلنشسجتتي نكم بمتتية نحبتتلنيتتابان ئتتي نيبجلتتلن

باايلت نةات نئتييتمن ت كنكماتيمت ن ان حيامتمنح تس ناةتة ناكتتن اتيييسن تاميم نبجالتت ن

كتتانكمئتييتتتمن حا تتتيف ن انبحتتتثنظتتت نكم حاتتتت ناةيمبتتتيمانبئبتتتتان تتت نكإلمتتتايميم ناالنياتتتا ن

ن.ييفنكم ستنةي نكم حاتناكم بمية نشالنم ظييفنامال

(4)

1 ن ح نة ن ةانةاس ن التنكم اةاي ن نس نكمايم ي نبح يتن ح نشة نةيتنكمجاخيم نم نكم ي

.91 :نن نج2113 نكم ابةمنكما سيم نةيساث ن حيانكم ي ن ة نكمح ي ن

Page 26: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

25

المحكم والمتشابه والتأويل الصوفي

"كتاب رد معاني اآليات المتشابهات إلى معاني اآليات المحكمات"قراءة في

"إبن عربي"لـ

يئةاتتتتن متتتساهنشةتتت ن سةتتتانكمبتتتاايلان ويوتتتيفن تتت ن تتت يتنئظسكبتتت نكم تتتاكيمنشمتتتلن

اتتناكم بمتية نكماجا ناكمايمت نا ساخيمنكإلئوي نة ن نكم كةس نكماجا يم نحيلنكم ح

انجتتتت نكم تتتتاضناكماةتتتتاي ن انكمامتتتتفناكموتتتتبس ن انكمظتتتتي سناكمةتتتتي ن تتتتانئ تتتتمن

ن– نكمبتانبوتالن(32 )كالسبايخنكانس يبت نك ئ اماجيتم ناة ت نكمسحتلنملبجسةتمنكم تاكيم

شملنبحاي نكم اسكتمنشمتلن سكتي ناكما تيينك ةت قنملبحتا ن ت نكمحةتاسنن– ةسنكمامفن

نن(332).بجسةمنكم اكيمنكئ بيينك ئين للنةي نكماجا نال شملنكممتا أنةي بةيسن نكم

اي وتتتت نشةتتتت ن سةتتتتان متتتتسا نكمبتتتتاايلان لتتتتلنكم تتتتاكخك نةتتتتي نكم تتتتس ناكماجتتتتا أن

تتتانكم تتتحفنكماةيتتتسنكمتتت قنبتتتال نكمحتتتتنبتتتالا نحتتتي نا تتتين نكم تتتس نبتتتالا ن"كتتتيماجا ن

:نن2112 ةانخي نئ سنحي ن ا كنبالتنشة ن سةا نكمتيةمنكم سيمنكماي منملابي نكم ي س ن1

3 .

2 .39 كم سنئ و ن

Page 27: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

26

نات نح تيةتن ناك كناي نكإلئوي ن انكماا نكمجي نكم يسنكمت قنكجب اتثنكيت( 3 )"ةا

كماجتتا نكيإلئوتتتي ن تتتانكمال تتتمنكمجي اتتتم ناياتتتا نكم تتتس ن تتتانال تتتيثنكهللنكم سةا تتتمنكمبتتتان

بتتاكخقنكماجتتا نابس تتخنشميتت نا تتينبتتاكخقنكإلئوتتي نابس تتخنشميتت أنمتت كنكيإلئوتتي ن تتانكمةتتسخ ن

ا تتت ن(233).كمجتتتي نةتتتي نكمحتتتتناكمخلتتتت ن انةتتتي نظتتتي سنكماجتتتا ناةي ئتتت نااتتت مرنكم تتتتس

ي تتينشةت ن سةتانةتي نكم تس ناكماجتا ناكإلئوتي نميوتثن تاكخك ن اسكيتم نةت نكم اكخك نكمباني

اكخك ن ئ اماجيمأنش نك وي نكانكماجا ناكم تس ن اتيفنكتانكمتئ نكإلمتتا نكمت قنظتتسثن

ن(331).كي ن يي نكم اجا كث نا ينظتسثنكي نحسافنكمل منكمبانببما ن ئتينكمال يث

ةاجتتا نكم جتتيخنةتتيم تاتنكمةال تتاأن ئتت نناةئتتي فن لتتلن متتر نالنيتت نشةتت ن سةتتا

أن(31 )ي يتنبايسةيفنا ييفن ةئييفن للنكالئ ي نةي نكمح ي تمناكم جتيخ ناكمظتي سناكمةتي

كيمل منكانةا ينكما انب ات نكم وتباىنكمظتي س نابمتيسنشمتلنكم المتمنكإلمتيتمنكمةي ئتم ن

ناالن(339)شمتلنكم س تاخن–كانكماةثنئ و ناي ا نكمظي سنكمس تخ نكمت قنيئ ت ن ت نخالمت ن

1 حيانكم ي ن ةان ة نكهللنكماسةانكمحيب ا نكم باحيثنكم ايم نبح يتناب يتن ا ي نشة ن سةا ن

:نن2 نكمتيةمنكم سيمنكماي منمل ابةيث نكم ي س نكمو س2يحيل نب يسنا سكجامنشةسك يتن ااس ن 33.

2، المركم الثقافي العربي، 5أبو زيد، نصر حامد، فلسفة التأويل، ط

.264: 2113الدار البيضاء، 3 .213كم سنئ و ن

4 .255المصدر نفسه، 5 . ةانخي نئ سنحي ن ا كنبالتنشة ن سةا ن

Page 28: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

27

ةتتي نكمظتتي سناكمةتتي أنش نكمل تتمنكتتانةاتت ينكما تت انميوتتثنشالن تت ىنمل تتمننن-باتتيسضن

ايب تتتفنكم تتتس نةةئيتتتمن خ اجتتتمن تتت نحيتتتلنكم المتتتم ن(31 ).كإلمتيتتتمنا جلتتتلن تتت ن جيميتتتتي

كم المتتتتمن لتتتتلنكماجتتتتا ن تتتت نحيتتتتلنم بتتتت نكإلمتيتتتتم نا لتتتتلنكممتتتتسيامنكمظتتتتي س نحيتتتتلنكمل تتتتمن

ةيتت ن ن تت نكم المتتمنبئ تتتسنكتتانا تتجنكمبجسةتتمنكم تتاكيمنكمبتتانباتت ننكماةتتايمنا سككتتتي

ا اتت كنالنيئ تت نباايتت نكماجتتا ن تت نباايتت نكم تتس ناالن.ن(112)بجسةتتمناجا يتتمنا سكيئيتتم

ن( 31).ي سرن كنشالنكمايسفنكم قنبح تنةةي نكماجا نابجياخنظي س

اائيتمنبئ تاقنناب ا نكم اجا كثنكانس يمنشة ن سةانك ئ اماجيمنمةامنم ايتم

كيتتينكم اتيئانكإلمتيتتم ن انكمتئ نكمسح تتيئا نا تان اتي ناي ئتتمنةتيم ا نكتتانكمالتتنكإلمتتتا ن

كج ت نةتي ن:ن"أنمت كن(12 )ةة ن نبظتسنةيم ا نشملن يي نكم اسنكم متيسنشميتتينةيمال تيث

نن(313)".كمظي سناكمةي نيبةحنمرنوسنكمسكح ناكم ي

1 . كم سنئ و ن

2 .142كم سنئ و ن

3 :وانظر. 211المصدر نفسه،

للتحوالت البنائية للرمم والمصطلح عند إبن قـراءة جديـدة)صفا، خديجة، تقنية الفهم التتابعـي

.95: 2115الحكمية، بيروت، لبنان، ، معهد المعارف 1، ط(ي والبسطاميعرب4شة ن سةا ن حيانكم ي ن ةان ة نكهللنكماسةانكمحيب ا نابي نكإلوسىنشملن يتنك وسى نة ن

.11:نن193 ن كسنشحيي نكمبسكلنكماسةا نةيساث نمةئي ن3سوية نشة ن سةا ن

5 .31كم سنئ و ن

Page 29: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

25

كم خ اجتتتتمنمل تتتتس نكيم بمتتتتية نكتتتتانح ي بتتتت ن حاتتتتت ناةئتتتتي فن لتتتتلنكمةئيتتتتمنكم الميتتتتمن

ايئة تتان نالنب تتتتنك وتت ي نكإلمتيتتمنكمبتتانبتتا تنكمبمتتية نةتتي نكهللناخل تت نكتتانش تتيسنكمةاتت ن

كما انمل م نة نيئة ان نب سرنكانش يسنكمةا نكإلمتانمتتي نا ت كنالنيبتابلنشالن ت ن

ن( 1).كهلل

بمتتتتيةتيثنشمتتتتلن اتتتتيئانكآليتتتتيثنس ن اتتتتيئانكآليتتتتيثنكم "يةتتتت نشةتتتت ن سةتتتتانابيةتتتت ن

نا متتتتتايميم نكةتتتتت سةثنكيتتتتتتين"كآليتتتتتيثنكم بمتتتتتيةتم" نة تتتتتم ني تتتتتسينكيتتتتتتين"كم حا تتتتتيث

ك كتيت نابا ثنكمس ى نخي من ن نكآلييثنبب حاسنحا ن و ي نكهللنا يب ن تين

شمتتتلنن–كتتتانوتتتةي نكمختتتال ن تتت ن تتت نكم اةتتتلمنن– كتتت نةتتتةاضن تتت نكمحتتت يلناكم تتت ن

نكآلييثنكم بميةتم نا ينيئبجن ن مرن نشة ي نكمبااي ناكماةتاهنكال ب ي نةظاك سن

كانكمبمةي ناكمبجويت نخك ي ن ئتتن ب واا نةئتجنكمولفنكم يمح نكمت ي نمتتنيباسةتاكن

ن(132).مما ن ن مر

1 .311ئ سنحي نكلو منكمبااي ن ةانخي ن

2نابي نس ن نكهللنكماسةانكمحيب ا شة ن سةا ن حيانكم ي ن ةان ة

ن حح ن نكم حا يث نكآلييث ن ايئا نشمل نكم بميةتيث نكآلييث ايئان :ن تن329 ح نواي نكماس ق ن ةامنكمئتةم ن ي نك س ن

.2ن–

Page 30: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

29

اكانوةي نةئي نخ ية نكمباويوانك ئ اماجانمائيةيمنكم حاتناكم بمتية نيةت ن

)نةي ت نكمبئخيت نكم لتتن:ن ئت ين ا نس يبت نك ئ اماجيتمشة ن سةانةي بي نيئ لتن

كتالن يت ن" نايح نشةت ن سةتانس يبت نمتت نكآليتمن(نمي نا ال نما نا انكمو ي نكمة يس

اسك ت ن االنبساي نم كبت ن خمتانكتالنايتفناالنبسبيت نم ت يب ن ةت قنكتالنبئتي انمجالمت ناك

كتانة سبت ن ت نكممتسيرناكم اتي نبئخ نو ا ناة س ناك سكا ناة م ن ت نكمجتاكسي نا تخن

اج نكانشسك ب ن نك سكض ناب س نكاناال ت ن ت نكمحتسافناك تاكث ناباتيملنكتان

كوباكة ن نكمبمةي ناكماا ناب نكتان لتا ناكاةيبت ن ت نكمجتتيث نيئتخ نوتةحيئ نةتالن

ئ لتتم نايجتتا نايتتابانةتتالنحساتتم نابتتسك ن ة تتيسنكم تت ئي نةتتالنش سكرناالنشحي تتم نالنحتت ن

سةتت ناالن اتت نمحةتت ناالناتتاس نم ةتتة ناالنايتتفنمتت نكتتانسةتتي ناةتتحا ناالنمتت ايمنشالنم

ة ايب ناالنابسيمنشالنةظتاسنةتس نا ح يب ناالنة ي نشالن ن ئ يب نئ و نبايملن كبت ن

مي نكتانكماجتا نكي ت ن" ناةي نكمباحي نكم لتن( 11)"نااج نئاسنباحي ن ان تنابية

ا كاتتتتي نكماةتتتتي نةج لبتتتتتين ئتتتت ن تتتت نكموتتتتئمناكمج ي تتتتمن ئوتتتتاةمنكماجتتتتتا نشالنكهللنباتتتتيمل ن

اكالخبسكهنشملنكهللنبايملنةالنمسيرناالن اتي نكتتان لتلنكمح ي تمنكالت نامت نةتتين لتيتتن

ن(112)".حجم

1 .9كم سنئ و ن

2 . كم سنئ و ن

Page 31: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

31

اي يتنشة ن سةان تاكخك نةتي ن الة تمنكهللنةيماتيمت ن ت نحيتلنب تسك نكيت نا ال ةتمن

ناكحت ن نكم ب تسفنكتان اكةتسنة ئت ن تانةلةت نائتاس ن نكم التاتنمات"كم ل نةيمة نش ن

متي نمج يت ن جخكةت ناساينكمحيتي نكيت نمتتيةام نكتانوتيةسن ة تيس نا نكمجتاكسين ظتتي سن

ئتتتاكسنكم لتتت ناب تتتسكيب أنكةئتتتاس نبة تتتسنكماتتتي نابوتتت نك نايمتتتتنك ئتتتف نايتتت اتن

نكمجتتاكسين تت يثنكملوتتي نايئ تتت نابل تت نكمجتتاكسي نابتتة ش ن تت نكمالتتتنكمةتتساسقنةتتا

ملة ناميوثن يثنمل ل ناالنبالتنمتينة ناالنيئو نشمي نشالنئوةمنك متييهناكماةيت ن

ن( 19)".مل لرنكم يه

ايئبتجنشة ن سةانئتجيفنيئوتجتن ت نس يبت نك ئ اماجيتمنكمبتانبب ات نكتانكمجت ن

يتمنايم جتيخنكم حاتتناكم بمتية نايوتبخ تن وتيمي نكمباايت نكمةال/نةي نكمظي سناكمةتي ن

امتي نكم تا ن اتسنكمةتسك ي ن"اكالوبايس نما نة نس يمناجا يم نش نئة نكانكمة كيمن

ئ تتينكم تتا نس نكم بمتتية نشمتتلنكم حاتتتن لتتلن كمبتتان تتان ائتتمنكتتانكمابتت نكماال يتتم ناك

نحيتتتتلنك وتتتتيمي ن(112)"كم اك تتتت نكمل ايتتتتمنابلايحتتتتيثناب تتتتسيحيثن تتتت نكمابتتتتي ناكموتتتتئم

/نكمظتتتي سنكمتتت قنيئ تتت ن تتت نخالمتتت نشمتتتلنكمل تتتمنكإلمتيتتتمن/نل تتتمنكماةتتتايمنكمةال يتتتمنب اتتت نكم

1 . سنئ و نكم

2 .1 كم سنئ و ن

Page 32: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

31

كاجس نحبلن:ن)اكان نكموييتنيوبخ تنشة ن سةانكم جيخنكانبااي نةام نبايمل.كمةي

ةاوتتتتي من ظتتتي س نكمجوتتتت يئيم نا تتتان تتتتاكثنكماةتتتتي ن" قن"ن ن1كمباةتتتم(نيوتتت ناتتتتالتنكهلل

خ نم تتتتتينةتتتتت ئي نش نكم ظتتتتتي سناك تتتتتالتناائتتتتت نوتتتتتي ايفنماتتتتتالتنكهللنةتتتتت مرن جتتتتتي.احتتتتتساكتت

اكم با تت نكتتانس يتتمنشةتت ن.ن( 11)"نكمجوتت يئيمنميوتتثن ئوتتاةمنشمتتلنكهللنباتتيملنم تتمناالنمتتس يفن

سةتتتانكماجا يتتتم نيالحتتتظن ئتتت نالنيتتت ا ناتتتالتنكهللن لتتتلن ئتتت ن جتتتيخ نةتتت نيتتت ا نكمتتتبالا ن

لتلنكمح ي تمنكم ي س ن نكإلئوي نماال نبايملنائوةبتينشمتلنكهللأنةي بةتيسن نكم تبالتن

اك تةسن:ن)اا مرنكانباايل نم امت نباتيمل.ن(2 1) انكهللن ةسنكم ظي سنكمجو يئيمنكمحويم

اي يت ن.ن قنة ييبئينبئظسنةتينشميئينائئظسنةتينشمير" ن9 كم اسن(نمحاتنسةرنك ئرنةا يئئي

ن نكم سك نةي ي نكآلييثأناائ ن ل نةتينمل ةسنمحاتنسة نا ل نة ييثنكم س ن سيحيفن

نةتي ن23كمت سن(نيالفنكي ةسنمحاتنسةرشئينئح نئخمئين ليرنكم س نبئخن:ن)كانةام نبايمل

اةي نكساةاكنكيتين:ن) نة ييبئي نة مي نةام نبايمل كم سن(نبجسةانةا يئئي)كانو يئمنئاين

1 .91-11كم سنئ و ن

2 .399 ةانخي نئ سنحي نكلو منكمبااي ن

Page 33: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

32

ن(نامب ئ ن لتلن يئتا) ناةي نبايملنكان اولنن ا ن(نةيوتنكهللن جسك ينا سوي ي

ن( 12)". قن للنحاتن يبانكمبان احيبتينشملن ر

ن:ن نشة ن سةاني يتنكم يةالثنكآلبيماكم با نيالحظن

ن. 1 ك ئايتن(نك ن ة سنكلئ و نا ن انكاليتين.نة نجي اتنة يةسن نسةات)

ن.9 كم اسن(ناك ةسنمحاتنسةرنك ئرنةا يئئي)

ن.كآلييث/نكمة يةسن

ن.كآلييث/نك ي ن

ن(ناك ةسنمحاتنسةرنك ئرنةا يئئي)

ن(رشئينئح نئخمئين ليرنكم س نكي ةسنمحاتنسةن)

ن.كآلييث/نك ي ن

ن.كآلييث/نكم س ن

كت نكمااس نكانكمظي سنبئ اقنكانةي ئتين للناح ن ي منبئوجتن نس يمن

نكانكمح ي منشالنكماجا نكإلمتا ن/شة ن سةا كماجا يمنكم ب المنكاناح نكماجا نك ينا ت

ن.ا ييب نب ا نبجلييب نكان كنكمايمت

1شة ن سةا نابي نس ن ايئانكآلييثنكم بميةتيثنشملن ايئانكآلييثن

. 1ن–ن13كم حا يث ن

Page 34: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

33

نكإلوب نمألي قنيوبخ ت نباايل ناكا نكماةايم نمل م ن نحيلنبجو يتي /نايس

ئوةمنك ي قنشمي نكوبايس نمح يةتن ئاكسن لايمنيظتسن ئتين"كمظي س نميئ نشملنكمةي ن

نا للنحو ن نكم س نكانساي ن ب يابم نابلرنك ئاكس نش ي ن ا نة كف ناة م ب سك

ايملنكانب يابتيناوامن اكةس ينباا نسبةمنكمبخ ي نم ينظتسن ئتي ن النبسىنةام نب

انمتنيساكن ئينخل ئينمتتن) نايفنيوب ي ن مرن نةام نبايملن(م ينخل ثنةي ق)حتن تن

نا ين مرنشالن نح يةتن ئاكسنك ي قنكمخيم منمألئايت نميوثن( ين لثن ي يئين ئاي ي

كي ئاكسنكمالايمنكمبانببئخ ن( 13)".كانساينكم س ناح يةتنكمي ي نكملبي نخلتنةت ين ت

ن ليتين ل نبئ اق نكمبا ناكم يةليم نكماجا ق نكمبسكب نحو نبب ياث نكماجا ن ك ل

ن.كم اجا كثنكان كنكمايمت

ي ةانشة ن سةانة ن(ن اييثنةي يئ :ن)اكان اسضنباايل نم ام نبايمل

س يب نكمبانب اتن ويويفن للنج نكمظي سناكمةي نيسىن نكم انة ائلنكإلخ ي ن قن

نخ يثنح ية " نشالنكمو ياكثنة نكم اةفن ئتي نكلي ن نبجليتي نئاس نكا نةي يئ تي

نبايمل نةام نكي ي ن)ئاس ي نا مسةثنك سضنةئاسنسةتي: نكالنو ي ن ن11كمخ سن(

ن اكةفنم ائلن ن ك ن لل ناكم ا ن سم نظ نشال نظ ناال نئاس نحجي كم اةفنشال

ن نكمو ي نام ث)كمام نكانةام ناك ك ن قناو ثناخ كمباايسن( يثنبحثن مامن

1 .11كم سنئ و ن

Page 35: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

34

ا ينكوبايس نك ئي ناك ية نمتينكي لتن نح ي من مرنبسج نشملن ئ ن ين.ن ئاكسني يئ

نئاسن ن ئاكس نبايملنشالنام نحجي ن اسق نيباسفنشملن ةي نةاوي ب نة مي ن

نبايمل ن)ةام ناك سض: نكمو ياكث نئاس نكهلل ن( ناكمخجيجمن33كمئاس نكم ماي نكةس

ن( 1)".حج ن ئاكس نكم اسيماكممجس ن المنم

اي ةانشة ن سةا نكانببة نكم بمية ن ةسنكإلحيممنشملن ييثنةس ئيمأنةي بةيسن

ابفنة كب ن ةسنج نكمظي سناكمةي نكم قنن– نكمئ نكم س ئانااليمنم ايمناجا يمن

كا ينظي س نكيمحا منكان" نيسىن نم نظي سناةي ن(كخل نئالير)ك ان يمن.نيوسقنكي

سنةخل نكمئا نكمظي س نكويسنك ئةيي نكانك سضناي نويسنك بةيسنا ايسنائظس نك

ة نويساكنكانك سضنكيئظساكن:ن)م ين ا هنكيتين نوسنكمة ناكإل ي نة بةلنةام

نكآلخس نكمئما نيئمئ نكهلل نات نكمخلت نة نايف ن( نكمباسفن21كمائاةاث نكم سك نااي

ك ئ نح ي منكمئا ن ينياا ن ن" نا ينكمةي ن(132)"مم اولنةوسنكإل ي ناةييتنكموي

اةييمنم تنكم تن ن اكةتن سيتنكم ل نشملنكهللنبايمل نا ينكي ن نا سنامار ن

با ن ة نكم يئيسنابا ن ة نكم س ت نبا ن:ن"ا ينئة ن لي نةام ن للنكهللن لي ناولت

.13ن–ن 1كم سنئ و ن1

2 .13ن–ن 1كم سنئ و ن

Page 36: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

35

ل نةخيئمنكم ئيينيااتنة تن نكئة نةت كن للن نككببي نكم"اكئبا ناك كنميرنكالنكئب ش

ن( 11)".كم تن نكمويسنشملنكهلل

يينحوسبين للن ينكس ثنكانجئ ن:ن)اكانوييتنباايل نملجئ نكانةام نبايمل

أنكيمظي سن نكمجئ ن انوئمنسوا نكهلل نا ل ي نك منكم ب ي ن ئتتن31كمخ سن(نكهلل

ن ن ئاك)ايئاك نكم ي ن نيوخسا ن( نكبةي تت2 2كمة س نكا ن س كثنن نكلت ك مسوام

جئ ن:ن نا ينكمةي أنكيمجئ نجئةي (112)31كمخ سن(اك نائثنم نكمويخسي :ن)حوسبتي

يح نكانكمو سن:نحوا ناجئ ن ائاقنح ي ا ناا مرنكم يح نةيمجئ ن يحةي

ا ن:ن)كمحوا نا يح نكانكمو سنكم يةانكم لةا نا كنيامفنكموسنكانةام نبايمل

ناكمسوا نكهلل نكمئةيي ني ن ن ليتت نكهلل ن ئات نكم ي ن نكاامةر ن( ناكان11كمئوي

ن نكمبسةا ن اى) وباى نا ي ن يحةات نة نكهللن لي ن( ي ن لل نكمسوا نةا ناا مر

نن(193)".كملتتن ئثنكم يح نكانكمو س ناكمخلي منكانك "اولتن

نشملن اي ةانشة ن سةانكانخ ية نكمباايلان نخال نشحيممنكآلييثنةاةتي

نبايملةا نةام نك ا ناكمةي نكمظي س نج ن ةس ن)ض ن ن: نكمو ي نكا ن ئبت

1 .11ن–ن11 سنئ و نكم

2 . 1 كم سنئ و ن

3 .13 كم سنئ و ن

Page 37: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

36

ي ةسنك سن نكمو ي ن:ن) ناةام نبايمل1 بةيسرن(يخوفنةاتنك سضنك كن انب اس

نشمي نياسج نك سضنات نشمل ن( ن3كموج ن سةا نشة نيسى نةاو ية ن" نبايمل نبجلييب

متينكانب سكتيناوية نو ليمنملاةي ننا يب ن حي منة اكةسنكمو ياكثناك سض نا

نشمي ن ئواةم ن( 11)"ااوية ن لايم نكمب ةيسنا ساج نبئخي نا ي كتان ساجنساحيئا ن"

ن(912)".اوسنسح يئا ناامفن سكيئا

ينةةيمنكالوباك نك نحظيثنة ايئمن س اةمنكانابية نك نةيتنةبحليلتين ن

نكماةايم نكمل م نحيل نكم : ن ةس نكمل اق نمياا نكمح س ناكم تي نكم وسي نا سك اجت

ئ ل يفنم نكانخ ية نكمباايلا نكيالوباك ن مبتن نكمواك نا ل نكما أناكالوباك ن

نةام ن ن نا ل نةيما ن قنةيت نة ائلنك ب كم ئوا نشملنكهللنبايملنكانابية

أن9 ن سك ن(نم و مت نكهللن ئ نالنشم نشالن اناكم الةامنا امانكمالتنةية يفنةي:ن)بايمل

ك يي نةيم و ناكما ن انكوباك أنةي بةيسن ئ ن لنةا م نا نما نخل ن اخائيفن

ن نة ام ناا مرنةسئ نةاح كئيب نكانكمباسفن للنخل نكمةيم م نشالن ان)ةحا ب النشم

نكمحايت نكماخيخ نكوباك ك (. ناكالوباك نبا ىن: نكي ا ن سما ناكوباك نو ياق كوباك

انكم قنخلتنماتن ينكانك سضنج يايفناتنكوباىنشملنكمو ي ن:ن) نةي نبايمل(شمل)ةت

1 .21 كم سنئ و ن

2 .29 كم سنئ و ن

Page 38: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

37

ن(نكواك نوة نو ياكث نكوباىنشملنكمو ي نا ان خي :ن) ناةي نبايمل21كمة س (نات

نكالوباك ن للنكماسش ن ك لثن نا ي ناكمباةم نة يخك نكمحا م نةيي ن ئي ناكوباك

نةيم و ن باسكيفن نبايملنةيت نةاح كئيب نكان يم ي نكتان ئ نك س ن: نكمخلت نا يمت يمت

ن( 9).ا تن يمتنكمب ةيس

ا ينةةيمنئخام نبايملنكانكماللنك خيسن نكملي نكيسىنشة ن سةان نمتين

نشملنكهلل نحيلن ناباكانك ئ ناسةيتي نكمئات نكملي ن ح نكيمظي سن ناةي ئيف ظي سكف

نة نكةبةثنبخ ي نكمئخا نكمسةاةيم نةتت نحا م نابل يف نملاةي نسح م يماللنك خيس

نوةحيئ نئخام نةسايث ن نةلاةتت ن لل نيئخ ن ي نم ةا ن با ةي نياائاك نحبل ا ين.

يا ن"كأل نكمحجي ن انمي نكم لا نا انئيمئن نئاتنكم ل ناكانكمح يلن:نكمةي

نةيتنك اسنكهللنكئحل نئيتنااللن نك ك ثن نكممي ي ن للنةيكيمنس ن ح اتنش ك

ك لثنكوب ساكن:ن)اةي نبايمل".نك كنباةانكئحلثن نايئيم نك كن للنكئحلثن

نك كن للنك الب ن ن–ن1 ئاين(نسةاتنشئ ناي ن يسكنيسو نكمو ي ن لياتن سكسك

كاناللنكمحجي نك خيس نا ئيرنياا نئخا نساينكم اسن لي نكيئامفنم ن نح ي من

1 .33 ن–ن 3 كم سنئ و ن

Page 39: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

35

نك نةي ن لم نكم ال نةتساين ناكمبل نكمحجتي نامف نكما لم نا ال م ناسة ماة

ن( 92).كمخ تي ن

نيئظسا ن:ن)ا نكآلييثنكم بميةتيثن من جية نوةحيئ نكانةام نبايمل

اجي نسةرناكم لرن:ن) ناةام نبايمل39 ك ئايتن(نشالن نبابيتتنكم الةامن انيابانسةر

ن ي ن ناي ل نشة ن سةانةيم حا22كم جسن(ن ي نكمسايناكم الةام)ت ني ات نيات كمئةان(

يبجللنةاح كئيمنكانكمساي نا نكم جا نملساي ن" نايسىنشة ن سةان نكهللنبايملن39

ن(932)".ائو نشمي نبايملنا ينئو نئخا نكمتساينشميت نملبجلانكي

نيابةس ين ن ييث نشمل نكم بميةتيث نكآلييث نيس نال ن سةا نشة ن نيسى اكم با

اي امتين للنةاةتي نة نيبجياخن كنن–ي ا نكم بال ا ناكم وسا ننا ين– حا يثن

ن نا اسكييف ناجا ييف ن ةا ن ئظاس نشمل نكمائيةا نهللنن(3 9)كم اةف نكماجا يم نس يب اكت

ن.اكإلئوي ناكمايمت

ة ن سةانكانبجياخ نمت نكم سك نك اميمني سرنب ي يفأن نس نكم بمية نشملن اك

م ي كن:نالن ائلنم نايوا ناجا نكمو ك ن–كماةاانمل منة نكم وباىنن–كم حاتتن

.9 ن–ن1 كم سنئ و ن1

2 .1 كم سنئ و ن

3 . 31 ةانخي نئ سنحي نكلو منكمبااي ن

Page 40: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

39

اي نكم بمية ن الف؟نام ي كنمتنيا نكم س نال ن حا يف؟نخي من نكم س ني فن ييب ن

نا للن ئ ن(ابي ن حا ثن ييب ) نةلوي ن ةي ن ئ نكم س ن للنح ي م ناا مرني س

ن.ةيي نملئي

يمنإلة ن سةان نحيلناجا نج ناةئي فن للن مرأنبئةاتنكمس يمنك ئ اماج

نكمل من نحيل ناكمةي نكمظي س نةي ن ت نج الف نيجوت نكم ق ناكم بمية نكم حات ةي

اكمبل انك امانالنيح نكإلمايميم أنش ن.نببجللنكانكم وباىنكإلمتاأن قنكمل منكإلمتيم

بمية ن انكئ لتن نخكايمنس نكممةتيث ن قن نةي ناةايمأنةي بةيسن نةةيمنكم

كان ي تينشمايميمنم ايمنابسايةيم نكحلتينيا نكانكإلحيممنشملنكمظي س ن انكالوبئي ن

ناجا ييفن نس يبتي ني ا نائيةيم ناميوث نكما س ه ن ا نكمح س نا يكم نة نكإلسجي شمل

اية ان نخ ي نشة ن سةانكانابية نيئ اقن للن خىن يتن ةا ن ىن.نا سكيئييفن

نابية ن ئاك نيح ل نائيةيمن ي نكماجا يم نس يب نكا نب ا ناكم حات نكم بمية نكائيةيم أ

كمحتنبايملنم ناج ن انكماج نكم لتنكمةيةانةا نكئي نكمخلت نالن"كمحتناكمخلت نش ن

يحب نكمبااسناكمبا نام ناجا ن بااس نشةيكيمن با نةحو ن سكةانكم ظي سنا ان

ن مرن ن نكي ن ظتس نا نةحو نكوبا ك نيظتس نكمحتن ي نيلبة نكيتي نكماكح كماج

ةيمةي نكاس نكمبئخي نا مر نمبئ سفنكم بميةتيثنشملناجا نكالوبا ك كث نكيبالتنا ن

نكمايسكا نكم ح ا نكم ي نياسكا نكماج ن نكا ي نايظتسنكالةبال ناكال بحي نيئيوة ة ي

Page 41: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

41

نكمبان بحب لتينكمةيةانكان قن اس نا قنما ناي نكياسكا نكماج نكمحتن نكماجا

ا كنكماجا نكمظي سقنيوسقنكي نكمبجلاننن( 93).نكم بميةتيث نكيس ائتينشمتلنكم حا تيث

نكمال ن نكي نكماجا ق نةوسييئ نكظتسث نكمتاك نكا نكمئاس نوسيي نكماح كئا كماجا ق

اك وةي نكم اس ناك حايتنكم ي لم نا ي نا ن اجا ن نح ي ب نكمبان ان الا يب ن

بان انبتي نةيةليب نم ةا نكآلايسنكماجا يم نا الاميب نكمبان انجتمنككب يس ناكئ ايميب نكم

نكمبجلانكماجا قنكماح كئان ةسنكمامفن(912)كم كبا اكمايسكا نكم ح ا ني ساا ن ك

كم اكانأك كن ثنكم لا ن اوائثنكمحةس نكإلمتيمن بئخمثن ليتينكماكس كثنكإلمتيمن

نكم ناكم اك ن نكمل ئيم ن اكةحيثن اكمالات نكم ةئل ن حا يث نباا ن ي ن ك ئتي ويم

كم ائلن ا ئتين ينباا ن ج لمنكانحي ناسا ين اةا نكما انياا نكمةيي ن نا ينيالتن

ن.(913)باايل نشالنكهللنا نبح تنكئي نكانكهللن نا تنكمسكوخا نكانكمالتن

1كماسةانكمحيب ا نب ويسنشة ننشة ن سةا ن حيانكم ي ن ةان ة نكهلل

. 9:نن نج2112 ن كسن ي س نةيساث نمةئي ن سةا ن

نكمبجلييثن2 نكمحيب ا نكماسةا نكهلل ن ة ن ةا نكم ي ن حيا ن سةا شة

ن كئماي ا ن نئمس ن ساخ نيحيل نشو ي ي ن ا ي نبح يت ن ك متيم .222ن–ن 22:نن199 تسك ن

3 كمةحسنكم ي نكانب ويسننشة ن جيةمن ةانكماةي ن ح نة ن ح

ن نكم جي ن ك س ن2كم س نكماس قن ي نكو ي ي نمسام ية .232:نن ج111

Page 42: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

41

ن ناكم بمية نكم حات نمائيةيم نكم الالث نح نكا نكم كاس نن–اكم با ة

يالحظن نائيةيمنكم حاتناكم بمية نبئ اقن للنن–م اج يمنك ك يمنكموييةيمنماليت ينك

نكم كةس ن نكا ني نكم حات نحيل ناكمجال أ نكمج ي نائيةيم نكا نبب ا ن اسكف ن ةا ائيةيم

ن:نكمج يميم ناكم بمية نكانكم كةس نكمجالميم

نننننننن

الجمالية الدائرة المحكم

ن

كإلب ي نننننننننننكمحا من

نكما منننننننننكمالتننننننننن

نننننننننكماةاينننكمسويمم

نننننننننكما ن

Page 43: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

42

ننكم سجايمنننننننننننكم ئ ن نكمظلتناكمجت نننننننن

ننننن ن

نن (ةالدائرة الجاللي)

المتشابه ن

ننن

نكالمبةي ي سرن يالننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننن

ننخ اننننننننننننكم ما نننننننننننننننننكمئوخنكإلم ي ننننننننننننننننننننن

نننننن

Page 44: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

43

نننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننننن

نننننننننننن

اكم خىنكمةاي نكم قنيس انشمي نشة ن سةانكانس نكم بمية نشملنكم حاتأنيب ا ن/نكان نكمجال نيئ اقنكانكمج ي ناةي بةيسنكم س ناليمنم ايتمنااجا يتم نكيم حاتتن

قنكانكم حاتن)نكمجال ن ئ انكي /ن يمتنكم ي ن/نبمية نكمج ي ناكم /ن يمتتنكممتتي نن/ شحي منن يمتنكممتي /نيم حاتنيحي نةن يمتنكم ي /كم بمية نن ناما ن( يمتنكممتي

نمايمتن نحجيةيف نكممتي ن يمت نةي بةيس ناما ناجا ييف نمي نكيالئ اك ن ل مأ اجا يمن.كم ي

ئ اقن للنكم بمية ن نين–كان كب نن-اكانوييتناح نكماجا أنكيم حاتنكانكمظي س ناا مرنكم بمية نيئ اقن للنكم حاتننلنكم حاتنحيلن ا نكم بمية نشم

شمي نكانكمةي ن ةسنائيةيمن يمتنكم ي ناكممتي أنكيمظي سننكم حاتنن نحيلن كم قنيوسقنكانكم اجا كثنةيم اس ن اماال ن ينناكمةي ناجتي نمح ي منكمبجلانك ح ق

ن( 99)تناجا ن ا ن نكمح ي مناي نكالكب يسن نكمايمتنشملنكمحتنكاناجا ناي نملايمن ن بااس نكانبجلييبتي نكيمح ي منكماجا يمناكح نكانجا س ينا كبتي أنةي ن نن(912)أم ك

ن نكماجا نن–اح نكمايسفنن–م ىنشة ن سةاني ساتي ن سكيئييف ن/ كإلئوي نكماي نام يفيأنم كنيبح تنكمت فنئحانكم ييمنكماليمنم ن ةسنج نحيلنا ي نيئج ن ة ييفنكبجي ت

1ن ننن نكمحيب ا ن نكماسةا نكهلل ن ة ن ةا نكم ي ن حيا ن سةا شة

ك ا نننكمحاتن ح نا لتن لي ن ةانكماالن ي ان ن كسنكمابي نن .33كماسةان نننةيساثن نمةئي ن

2 . 2 و ن كم سنئ

Page 45: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

44

ن م ان نيات نكمتية نج متي نخكمثنبمت ناكمبان ي نكماجا قنمل كث نكمباكخ نياي ي ن.ةيإلئوي نشملن كنكمايمت نمباا ن نج ي نشملنك ة يم

شملنكمبحا ن نن– ةسنخ ية نكماجا قنن–اةئي فن للن مرأنيوالنشة ن سةاني ن للنكما نشملنةئي نكما ن للنكإلي ي أن نخال نكمبحا ن نكم اجا نةئي نكإلي

شملنكماجا نا نكماجا نشملنكممتا أن قنشملنس يمن تنج سيم نا ئلنااسيمنكانن.خ ية نك ئ اماجا

م نس ىنبا اسافن نكمت فنك ويوان نكمب ويسن انكمبااي ن انكم سك نيا ننننننن.( 11)نتنة كب أنش نكما فنك كة نملئ ن انكمئ ن كب كانجا نكمئ نيبالن

ن

ننن

نخاتمة ن

ناكمبااي ن نك اما نكمبل ا نةي ناكم بمية نكم حات نائيةيم نكمةحل ن ك س ة ةييين ا نن– ةسنكمبل انك امانن–م ىنشة ن سةا ناكب نكم بمية نن–كم اكان

ناكم اضناك ن نكمباسكس نب بح نكإلمايميم ن ن نةي بةيس ناكم جيخأ ناكم ئوا مئيوخ ئية نةال يمنام ايمنااال يم ني ا نشئجيخنةسك بتينةيإلحيممنشملنكآلييثنكم حا يث ن ان

نكإلسجي ن ا ناكمب ويس نكمبحلي ن ن. نكممةتيث ن ك نوييت نكا نك اما نكمبل ا اجي

1نة ن نكم ةخاثناسجي نماسق نبسج م نكمماسيم نبخكيبي با اساف

ن. 2:نن111 ن كسنباة ي نملئمس ن2وال م ن

Page 46: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

45

ظتيسن خىنسويمب نكم ية من ويويفن لل كماةايناكمةيي نااجتبتينكما ية يمننكم س ناك ن.اكمبمسيايم

ابي نس ن ايئانكآلييثنكم بميةتيثنشملن"ايابانخ ي نشة ن سةانكمباايلانكانكانوييتنا ان يت نيب ا نكانشخ يتنكم سومنكماال يمن"ن ايئانكآلييثنكم حا يث

كانكمبمةي نناكمةال يمنكانح نشمايميمنكم حاتناكم بمية ناا امتينشملن سيتنيبجو انكمبا ي ن انكإلحيممنشملن ئويتنم ايمناةال يمن نجتم ناجي نخ ية ن ئوج يفن ننج الفن ني ا ناكم بمية نكم حات نحيل نك ئ اماجيم ناس يب نكم لو يم نكم اكيم ئظسب تنةي ن يمتنكممتي نا يمتنكم ي أن قن يمتنكمخلتنا يمتنكمحت ناكتن ة نكان

خسىأنم كنكخ ي نشة ن سةاني اتن للنكمئ ي نشملنكمةي ن ةسنناح نكماجا ن نجتمكمظي س نمباب نكم كةس نكماجا يمنم ىنكإلئوي نكماي نكم ي سن للنبح يتن نكمس يمن

ن.كماليمنملاجا ن نخال نكمامفنكماسكيئانكم اكانننن

Page 47: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

46

هوامش البحثن

كسنكم اس ننكمخ خمسق نجيسنكهللن ةانكم يوتن ح ا نة ن س ن وي نكمةال م ( )ن.31 :نن191 ةيساث نمةئي ن

شة نكيس ن ةانكمحوي ن ح نة نكيس نة نخاسيي ن اجتن ييي نكمل م نبح يتن (2)ن2ج:ن) 11 ن كسنكمجلي نةيساث ن اةة ن ة نكموالتن ح ن يسا ن

(ن. 1:ن

ن كسن شة ن ئظاس ن ةانكم ة نج ي نكم ي ن ح نة ن است نموي نكماس ن (3) .ا ينةا ي(ن1 :نن2 ج:ن)ن111 نكم اس نةيساث

كمخةي ق ن ح نكم ي ن ةانكيضنكموي ن ح ن سبةلنكمحويئا نبيجنكماسا ن ( ) نجاك سنكم ي ا ن سكومنابح يتن لانميسق ن كسنكم اس نةيساث نمةئي ن

(. 1 :نن1 ج:ن)ن 11

ن ئي ن (3) نة نك بئل نكمالييث نكمل اق نكمحويئا ن اول نة ن يا نكمة ي ةان ن سايش نكم سق ن2ا ح نمةئي نةيساث نكمسويمم ن ووم :نن113 391.

ن ئي ن (1) نة نك بئل نكمالييث نكمل اق نكمحويئا ن اول نة ن يا نكمة ي ةان نكم سق ن2 سايشنا ح نمةئي نةيساث نكمسويمم ن ووم :نن113

391.

.3 2:نن3شة نكيس ن اجتن ييي نكمل م نج (1)

.ا ينةا ين313:نن3 جشة ن ئظاس نموي نكماس ن (9)

.339 ةانكمة ي نكمالييث ن (1)

. 3:نن1 كمخةي ق نبيجنكماسا نجن (1 )

كم ةسق ن ةانجا سن ح نة نجسيس نجي نكمةيي ن نبااي ن قنكم س نح ن ( )ن نكيس نا يت ن اك نةميس نئ نةيساث ن اةة نكمسويمم ن ووم

. 2ن–ن2 2:نن2مةئي نج

. 2ن–ن3 2:نن2كم سنئ و نج (2 )

Page 48: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

47

كمخ خمسق نجيسنكهللن ةانكم يوتن ح نة ن س نكماميف نةة نا حح ن (3 ) .339ن–ن331:نن لنحوي ن ح ن كسنكمابي نكماسةا نج

كم ةسوا ن ةان لانكم ة نة نكمحو ن ج نكمةيي نكانب ويسنكم س ن كسن ( ) .231:نن2كم اس نةيساث نمةئي نج

ن ي (3 ) نكمسكخقنكخسنكم ي ن ح نةيساثنمةئي نكمسكخق ن كسنكم اس بيحنكم ي .ا ينةا ين 9 :نن1ج

نبح يتنا سكومن (1 ) نكانامفنك وسكس نة فنك خ يس نكم ي نجال كمويا ا نج نة س نك اةيفناكمم ا نكإلوال يم ناخكس نكمح ي ق نة ن ح :نن ح

311.

نكم (1 ) س نكما ي ق ن ةانكمواا ن ح نة ن ح نشسمي نكما نكموليتنشملن خكيي .1:نن كماسيت ن كسنشحيي نكمبسكلنكماسةا نةيساثنمةئي نج

ن:اكئظسنننننننن119 ن كسنكم اس ن مت ن2كمخحيلا نا ةم نكمب ويتسنكم ئيس ن ن-نننننننننننننن

ن.33 ن–ن 3 :نن3ج:ن ن كسنكم اسكم ةيساث نمةئي ن2سةي ن ح نسمي نب ويسنكم ئيس ن ن-ننننننننن.11 ن–13 :نن3ج

ن ت ن جل 191 ن كسنكممسات نةيساث ن1وي نكانظال نكم س ن ة ن (9 ) .311:ن

نبح يتن (1 ) نكم س نكان لات نكمةس ي نكهلل نة ن ة نكم ي ن ح نة س كمخساما ت ن 211 نكم ابةمنكما سيم نةيساث نمةئي ن ح ن ةانكم ة نشةسك يت ن

.1 :نن2ج

نكماسكي نكان ل (21) ن ئي نكماظيت ن ة ن ح ن يئانكمخسةيئا نح نكم س ات .239:نن2كمحيج نكم ابةمنكمباكي يم نكم ي س نج

.211:نن2كم سنئ و نج ( 2)

. 21ن–ن212:نن2كم سنئ و نج (22)

نبااي ن ما نكم س نبح يتنكموي ن (23) ن ةان ح ن ة نكهللنة ن ولت شة نةبيةم .91:نن113 ن ابةمن كسنكمبسكل نكم ي س ن2 ح ن س ن

.91كم سنئ و ن ( 2)

Page 49: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

45

.11ن–ن19كم سنئ و ن (23)

.12 كم سنئ و ن (21)

. 1 كم سنئ و ن (21)

ن (29) نكمب ويس نكا نكما لا نكالبجي نحي نئ س نخي نكما يكان3 ةا نكم ساخ .11 :نن2113كماسةا نكم كسنكمةيةي ن

نكماسيتن (21) ن ة نح نكمخ وم نمسينك ا نكمجةيس نكم يةان ة شة ن ح .111ن–ن311:نن111 ن ن ابةمنا ةم نكم ي س 3 ا ي ن

.111كم سنئ و ن (31)

شة ن ح نكم يةان ة نكمجةيس ن بمية نكم س نبح يتن ئي ن ح نخسخاس ن ( 3) .1 :نن كسنكمبسكل نكم ي س نج

.9ن–ن1كم سنئ و ن (32)

. ن–ن3 كم سنئ و ن (33)

.29ن–ن21كم سنئ و ن ( 3)

.21ن–ن29كم سنئ و ن (33)

نكهللنكمخ ي ن س نكمبئخي نا س نكمبااي نكإلوايكا ن ةان ة نكهللن ح نة ن ة (31) .3:نن2112 ن كسنكم اسكم نةيساث نمةئي ن ك بئلنة نخلي ن ا ا ن

ن ام ن (31) ن لل ن يسة نكم س ن جيخ نكمبي ا نكم ائل نة ن ا س ن ةي ةا .91ن–ن91:ن ا لتن لي ن ح نك ك نوخاي ن ابةمنكمخيئجا نكم ي س نج

ظ سن ئ اسنة ن ح نة ن ة نكمجةيس نةاك نك ممنكانكمو ايئا ن ةانكم (39)نكمميكاا ن نبح يتن ح نمةئي ن ك ا نةيساث ن كسنكماب نكمال يم

(.213:نن ج:ن)ن111

.213:نن كم سنئ و نج (31)

.213:نن كم سنئ و نج (1 )

.213:نن كم سنئ و نج ( )

نكماي ا (2 ) نكما ا نكمخةيس نة نشةسك يت نة ن ح نكمبااي نكم سئي ا ن الر ن نكم الي ن بح يتنواي نمةئي نةيساث ن كسنكم س نكإلوال ا ن193

.3 :نن ج

.31 ن–ن1 :نن كم سنئ و نج (3 )

Page 50: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

49

نبالي يثن ( ) ن نكم ئخا ن ح نة ن ح نة ن ح نحي ن ةا كم خكما .9 2:ن119 ن كسنكم اس ن مت ن3ك ا نح ن ح نحو ن يبا ن

.1 2كم سنئ و ن (3 )

.1 2كم سنئ و ن (1 )

ن ا ن (1 ) نكا نكم اكك يث نكم سئي ا نكملخ ا ن اول نة نشةسك يت كممي ةا ن ن سكخ نكهلل ن ة ن ح نةةة ن ئا نةيساث ن2كممسيام نكم اسكم ن كس

.93:نن3 نجن113 مةئي ن

.91:نن3كم سنئ و نج (9 )

.13ن–ن 1:نن3كم سنئ و نج (1 )

. 1:نن3كم سنئ و نج (31)

نكم ي ن ح نة ن ةانةاس ن التنكم اةاي ن نس نشة نةيتنكمجاخيم نم ( 3)ن نكمح ي ن ة نكم ي ن حيا نبح يتن ح نكما سيم ن كمايم ي نكم ابةم

.91 :نن نج2113ةيساث ن

ةانخي نئ سنحي ن ا كنبالتنشة ن سةا نكمتيةمنكم سيمنكماي منملابي ن (32) . 3 :نن2112كم ي س ن

.39 كم سنئ و ن (33)

ن سةا ( 3) نكم ايم ننشة نكم باحيث نكمحيب ا نكماسةا نكهلل ن ة ن ةا نكم ي حيان ن ااس نشةسك يت نب يسنا سكجام ن ا ي نيحيل نكمتيةمن2بح يتناب يت

.33 :نن2كم سيمنكماي منمل ابةيث نكم ي س نكمو س

ن (33) نكمبااي نكلو م نحي نئ س نخي نكم كسن3 ةا نكماسةا نكما يكا نكم ساخ . 21:نن2113كمةيةي ن

.213كم سنئ و ن (31)

.299كم سنئ و ن (31)

. ةانخي نئ سنحي ن ا كنبالتنشة ن سةا ن (39)

. كم سنئ و ن (31)

.2 كم سنئ و ن (11)

ن

Page 51: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

51

. 21كم سنئ و ن ( 1)

ن:ناكئظسنننننننملس خننةتسك ن) ي نخ يجم نب ئيمنكم تتنكمببيةاتان-نننن نكمةئيةيم نملبحاالث ج يت

ن ناكم لحن ئ ن ناكمةو ي اشة ن (سةا نكم ايسفن ن ات ن.13:ننن2113كمحا يم نةيساث نمةئي نن

نابي نكإلوسىنشملن (12) نكهللنكماسةانكمحيب ا ن حيانكم ي ن ةان ة شة ن سةا ن ن سةا نشة نسوية نة نك وسى نكماسةا ن3 يت نكمبسكل نشحيي ن كس

.11:نن193 ةيساث نمةئي ن

.31كم سنئ و ن (13)

.311 نكلو منكمبااي ن ةانخي نئ سنحي ( 1)

ن ايئان (13) نس نابي نكمحيب ا نكماسةا نكهلل ن ة ن ةا نكم ي ن حيا ن سةا شة نواي ن ن ح ن حح نكم حا يث نكآلييث ن ايئا نشمل نكم بميةتيث كآلييث

.2ن–ن :ن تن329 كماس ق ن ةامنكمئتةم ن ي نك س ن

.9كم سنئ و ن (11)

. كم سنئ و ن (11)

. كم سنئ و ن (19)

.1 ئ و ننكم س (11)

.91-11كم سنئ و ن (11)

.399 ةانخي نئ سنحي نكلو منكمبااي ن ( 1)

نكآلييثن (12) ن ايئا نشمل نكم بميةتيث نكآلييث ن ايئا نس نابي ن سةا شة . 1ن–ن13كم حا يث ن

.11كم سنئ و ن (13)

.13ن–ن 1كم سنئ و ن ( 1)

.13ن–ن 1كم سنئ و ن (13)

.11ن–ن11كم سنئ و ن (11)

. 1 كم سنئ و ن (11)

.13 ئ و نكم سن (19)

.21 كم سنئ و ن (11)

Page 52: Kitab Rad Ma’ani Al · 2 "Almhkam Wal-motashabeh" Between fundamental reception and Sofi interpretation Kitab Rad Ma’ani Al-Ayat Al-Motashabehat Ela Ma’ani Al-Ayat Al-Mohkamat

51

.29 كم سنئ و ن (91)

.33 ن–ن 3 كم سنئ و ن ( 9)

.9 ن–ن1 كم سنئ و ن (92)

.1 كم سنئ و ن (93)

. 31 ةانخي نئ سنحي نكلو منكمبااي ن ( 9)

نب ويسنشة ن سةا ن (93) نكهللنكماسةانكمحيب ا ن حيانكم ي ن ةان ة شة ن سةا . 9ن:ن نج2112 ن كسن ي س نةيساث نمةئي ن

نكمبجلييثنك متيمن ن (91) نكهللنكماسةانكمحيب ا ن حيانكم ي ن ةان ة شة ن سةا ن ن تسك ن كئماي ا نئمس ن ساخ نيحيل نشو ي ي ن ا ي :نن199 بح يت

.222ن–ن 22

نكم س ن (91) نب ويس نكا نكم ي ن كمةحس ن ح نة نكماةي ن ح ن ةا ن جيةم شة :نن ج111 س ن ية نمسامنكو ي ي نكماس قن ي ن ك 2كم جي ن

232.

شة ن سةان حيانكم ي ن ةان ة نكهللنكماسةاننكمحيب ان نننك ا نننكمحاتن (99)نةيساثن ن ن ن نكماسةان ن كسنكمابي ن ن ةانكماالن ي ان ح نا لتن لي

.33مةئي ن

. 2كم سنئ و ن (91)

نوال م ن (11) نة ناسجي نكم ةخاث نماسق نبسج م نكمماسيم نبخكيبي با اساف ن. 2:نن111 ي نملئمس ن ن كسنباة2