Kişilik kavramı Kişilik kuramları Kişiliğin ölçülmesi İ... · Freud’un Savunma Mekanizmaları Bastırma Nahoş bir anıyı veya düşünceyi bilmeden bilinçaltına atma

K İ Ş İ L İ K

Kişilik kavramı

Kişilik kuramları

Kişiliğin ölçülmesi

Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162

KİŞİLİK

– Personality • Persona=maske

• Bireyin özel ve ayırıcı yanlarını içerir. – Özel en sık ve en tipik

– Ayırdedici bireyi diğerlerinden ayırır.

• Bireyin iç ve dış çevresiyle kurduğu, onu diğer bireylerden ayıran, tutarlı ve yapılanmış bir ilişki biçimi.


Kişilik psikologlarının iki amacı vardır:

• 1. Kişiliğin yapısını betimleyen genel kuramlar inşa etmek

• 2. Kişilikteki bireysel farklılıkları incelemek


KİŞİLİK KURAMLARI

• Psikodinamik kuramlar

• Bilişsel-sosyal kuramlar

• Treyt kuramları

• İnsancıl kuramlar

• Kişilik ve kültür

– Her kuramda belirli isimler, yöntemler var.

– Her kuram hala yaşasa da eleştiriler var.

Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 -

PSİ162

Psikodinamik kuramlar Freud

Yeni Freudçular

Nesne ilişkileri kuramcıları


PSİKODİNAMİK KURAMLAR

• S.Freud (1856-1939)

– 19. yy sonları- 20.yy başları

– Nörolog; duygusal sorunları olan kişilerin tedavisiyle uğraşmış.

– Histeri, kadın hastalar, nevrozlar

– Charcot’dan hipnoz öğrenmiş.

• Önemli etkileri olmuştur.



• Freud

– Temel nokta: Eğer bir semptomun fizyolojik bir kökeni yoksa ve hasta bilinçli bir şekilde durmak istiyor, ama duramıyorsa, bilinçli bir karşı koymaya eşit veya daha yoğun bir karşı istek vardır.

– Duygusal sorunların birincil nedeninin cinsellik olduğunu kabul eder.

• Freud’un modelleri

– Çok eleştirilmiş Lab. Çalışması değil; tekrarlanamaz, genellenemez...



• Topografik Model – 3 zihinsel süreç: Bilinç, bilinçöncesi, bilinçaltı

• Bilinçli: şu anda farkında olduğunuz, tam şu anda ne düşündüğünüz

• Bilinçöncesi: Şu anda farkında olmadığınız ama ulaşabileceğiniz

• Bilinçaltı: Zihnimizin parçası olan ama farkında olamadığımız.


– Bilinçsiz zihin (bilinçaltı) tüm eylemlerimiz ve duygularımız için birincil motivasyonlardır – biyolojik içgüdüsel dürtüler (yemek ve cinsellik gibi) ve bastırılmış, kabul edilemez düşünceler, anılar ve hisler, özellikle ilk çocukluk yaşantımızdan kalan çözülmemiş çatışmalar



• FREUD

– Dürtü modeli

• 2 güdü: cinsellik ve saldırganlık

» LİBİDO


Freud’un Kişilik Yapısı Kuramı

İd

Ego

Superego Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 -

PSİ162

Bilinçli zihin (anlık farkındalık)

Bilinçöncesi zihin (farkında değiliz ama ulaşılabilir)

Bilinçaltı zihin (ulaşılamaz)

İçselleştirilmiş

idealler

Yürütücü

aracı

Bilinçsiz ruhsal

enerji


İd

• Orijinal kişiliktir; doğduğumuzda varolan tek parçadır. – Bilinçaltındadır.

– Biyolojik içgüdüsel dürtüleri içerir, kişiliğin ilkel yanı • Hayatta kalma, üreme ve haz için yaşam içgüdüleri

• Hayatta kalmaya zarar veren yıkıcı ve saldırgan güdüler; ölüm içgüdüleri

– Haz ilkesine göre çalışır. Yani, sonuçlarını dikkate almaksızın bu güdülerin anında doyurulmasını ister.


Ego

• İlk yıldan itibaren idin ihtiyaçlarını gerçekçi ve sosyal olarak kabul edilebilir yollar bulmak üzere gelişmeye başlar. – Gerçeklik ilkesine göre çalışır, içgüdüsel dürtülerin

gerçekliğin (toplumun normları ve yasaları) zorlamaları içinde doyurulmasını sağlar.

– Egonun bir kısmı bilinçaltındadır (ide bağlıdır), bir parçası bilinçli ve bilinçöncesindedir (dış dünyaya bağlı)

– Kişiliğin sorumlu müdürü gibi çalışır.


Süperego

• Kişinin bilinçli ve kendi kültüründeki ideal standartları temsil eder. – Ahlak ilkesine göre çalışır; bizi suçluluk ve utanç ile tehdit eder.

– Süperego ve idin talepleri çatışır. Ego bu kargaşayı gerçekliğin zorlamaları içinde çözmek zorunda kalır.

– İd ve süperego taleplerini karşılamaya çalışmak yüzünden olan kaygıdan korunmak için ego Freud’un savunma mekanizmaları dediği, gerçekliği çarpıtma süreçlerini kullanır.



• İd, haz ilkesine; ego gerçeklik ilkesine göre çalışır.

Dış uyaran

İç uyaran

İdde

gerilim

artışı

İdde

hoşnutsuzluk

Gerilimin

mümkün

olan

ilk yolla

giderilmesi

İdde

doyum

Dış uyaran

İç uyaran

İdde

gerilim

artışı

Egonun

mantıklı

düşünmesi

Gerilimin

mümkün

olan en iyi

ve güvenli yolla

giderilmesi

İdde

doyum

İdde

hoşnutsuzluk

Haz ilkesinin çalışma tarzı

Gerçeklik ilkesinin çalışma tarzı Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 -

PSİ162

Freud’un Savunma Mekanizmaları

Bastırma Nahoş bir anıyı veya düşünceyi bilmeden bilinçaltına atma

Bir suça tanık olduğunuz

travmatik bir olayı

hatırlamama

Gerileme İlk gelişim dönemlerinin olgunlaşmamış davranışlarına geri dönme

Bir şey istediğiniz gibi olmazsa çocuk gibi öfke nöbeti geçirmek

Yer değiştirme Kabul edilemez duyguları orijinal kaynağından daha güvenli, onun yerine geçen bir hedefe yöneltme

Patrona yönelik öfkenizi

eşine veya çocuklara

bağırarak onlara yöneltme


Freud’un Savunma Mekanizmaları

Yüceltme Sosyal olarak kabul edilemez içtepileri sosyal olarak kabul edilebilir davranışla yer değiştirme

Saldırgan dürtüleri futbol

oynamaya veya uygun

olmayan cinsel arzuları

sanata yöneltme

Karşıt tepki geliştirme

Kişinin kabul edilemez içtepilerinin tam zıddı şekilde davranması

İstenmeyen bir çocuğa karşı

aşırı koruyucu ve aşırı dikkat

etme

Yansıtma Kişinin kabul edilemez duygu ve hislerini kendisine değil başkasına atfetmesi

Erkek arkadaşını aldatmış

hissettiğinizde onu sizi

aldatmakla suçlamanız

Rasyonelleştirme Kişinin kabul edilemez his, düşünce ve davranışları için yanlış bahaneler yaratması

Sınavda hile yapan birinin

herkesin öyle yaptığını

söyleyerek durumu

meşrulaştırması/

haklılaştırması Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162

Sağlıksız kişilik

• Sadece savunma mekanizmalarına çok fazla bağımlı olunca değil, aynı zamanda id veya süperego aşırı güçlü ya da ego aşırı güçsüz olduğunda da ortaya çıkar.


Freud’un Psikoseksüel Evre Kuramı

• Çocukluk anıları ve anne-baba ile etkileşimler ve çocukluk anılarını içeren vaka çalışmalarına dayanarak geliştirilmiştir.

• Cinsel haz bölgesi (Erojen bölge) idin haz aradığı beden bölümüdür.

• İdin haz arama enerjisinin bir kısmı içgüdüsel ihtiyacın aşırı doyurulması veya engellenmesi nedeniyle bir evrede kaldığında Saplantı ortaya çıkar ve kişinin yaşamı boyunca devam eder ve davranışlarını ve kişilik özelliklerini etkiler.


Beş Psikoseksüel Evre

Oral Evre (doğum- 18 ay) Oral Evre (doğum- 18 ay)

Anal Evre (18 ay- 3 yaş) Anal Evre (18 ay- 3 yaş)

Fallik Evre (3 - 6 yaş) Fallik Evre (3 - 6 yaş)

Latent Evre (6 yaş- erinlik) Latent Evre (6 yaş- erinlik)

Genital Evre (erinlik -yetişkilik) Genital Evre (erinlik -yetişkilik) Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 -

PSİ162

Freud’un kuramında kişilik gelişiminin Psikoseksüel Evreleri

Evre (yaş aralığı) Erojen bölge Etkinliğin odağı

Oral

(doğum-1.5 yaş)

Ağız, dudaklar ve

dil

Emme, ısırma ve çiğneme

Anal

(1,5 - 3 yaş)

Anüs Bağırsakları tutma ve

bırakma

Fallik

(3 - 6 yaş)

Genital bölge Aynı cinsiyetten ebeveyn

ile özdeşleşerek cinsiyet

rolü ve ahlâksallık

duygusunu öğrenme

Örtük

(6 yaş-erinlik (puberte)

Erojen bölge yok Bilişsel ve sosyal gelişim

Genital

(erinlik-yetişkinlik)

Genital bölge Cinsel ilişki gelişimi

yetişkin mahrem

ilişkilerine doğru ilerleme Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162

Tuvalet eğitimi

• Ana-babalar tuvalet eğitimi sırasında çocuğun kendi kendini kontrol etmesini sağlamaya çalışır

– Eğer zorlayıcı tuvalet eğitimine karşı çocuk barsak hareketlerini tutma ile tepki verirse düzenlilik, tertiplilik, cimrilik, inatçılık gibi kişilik özellikleri gelişir (anal-retentive kişilik)

– Eğer zorlayıcı tuvalet eğitimine karşı çocuk isyan eder ve ne zaman isterse ve nereye isterse yaparsa (anal-expulsive kişilik) gelişir.


Fallik dönem çatışmaları

Erkelerde

• Oedipus çatışması

Kızlarda

• Elektra çatışması


Özdeşleşme

• Özdeşleşme sürecinde çocuk aynı cinsiyetten ebeveynin özelliklerini benimser ve cinsiyet rolünü öğrenir.

• Özdeşleşme sırasında süperego gelişmeye başlar.


Documents

Kişilik kavramı Kişilik kuramları Kişiliğin ölçülmesi İ... · Freud’un Savunma Mekanizmaları Bastırma Nahoş bir anıyı veya düşünceyi bilmeden bilinçaltına atma