Upload
others
View
22
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
İkinci Dünya Savaşı Dönemi Türk Dış
Politikası : Tarafsız Bir Ülkenin
Finans Piyasasındaki Yansımalar
İsmail Altay
Marmara ve Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
İçerik
• Uluslararası Politik Ekonomi- Tarih-Veri
• Başlarken
• Literatür
• İktisadi ve Politik Olaylar
• Veri
• Metodoloji
• Bulgular
Uluslararası Politik Ekonomi- Tarih-Veri
• Cliometrics (Ekonometrik, istatistik ve matematiksel metotlar ile sosyal ve
iktisadi tarihi inceleme)
• İktisadi değişkenlerin politik olayların sonuçlarını yansıttığına dair argüman ve
bulgular
• Uluslararası Politik Ekonomi çerçevesinde Dış Politika ile Ekonomi
arasındaki etkileşimi inceleme
• Eklektik bir yaklaşım
Siyaset Bilimi ve Veri
Kaynak: Satana ve diğerleri (2013)
Uluslararası Politik Ekonomi ve Veri
Kaynak: Acemoglu et al. (2001) ve Banerjee and Iyer (2005)
Politik Ekonomi Kurumlar
İkinci Dünya Savaşı Dönemi Türk Dış
Politikası : Tarafsız Bir Ülkenin
Finans Piyasasındaki Yansımalar
Motivasyon
• 1939-1945 yılları arasında dünyayı etkisi altında bırakan İkinci Dünya
Savaşı’nın yaratmış olduğu politik riskleri, Türkiye’deki Ankara Borsası’nda
işlem gören tahvil fiyatları ve döviz kuru değerleri ile incelemektir
• Kliometri
• Savaşa tarafsız bir ülke fakat ciddi biçimde etkilenme
• Verinin ulaşılabilirliği
Literatür
• Döviz Kuru
• Amerikan İç Savaşı: Pollard (1886), Mitchell (1903), Willard, Guinnane ve Rosen (1996)
• Birinci Dünya Savaşı: Hall (2004) , Duarte, Freidinger ve Hoffmann (2018)
• İkinci Dünya Savaşı: Kanago ve McCormick (2013)
• Vietnam Savaşı: Philips’in (1988)
• Irak Savaşı :Warburton (2009)
Literatür
• Tahvil
• Amerikan İç Savaşı: Brown ve Burdekin (2000)
• Birinci Dünya Savaşı: , Elmendorf, Hirschfeld ve Weil (1996), Ferguson (2006)
• İkinci Dünya Savaşı: Frey ve Kucher (2000), Brown ve Burdekin (2002),
Waldenström ve Frey (2008), Oosterlinck (2003)
• Gelişmekte Olan Ülkeler: Önder ve Şimga-Muğan (2006), Hanedar, Hanedar ve
Tosun (2016), Chun-Yu ve Dan Li (2014)
Literatür-Hanedar et al. (2019)
Kaynak: Hanedar et al. ( 2019)
Tarihsel Arkaplan
• Dış politika
• 12 Mayıs 1939 Türk-İngiliz ortak Deklarasyonu
• 23 Haziran Türk-Fransız Deklarasyonu
• 1 Mart 1941 Bulgaristan’ın Mihver Devletleri’ne Katılması
• 6 Nisan 1941 Almanya’nın Yunanistan’ı İşgali
• 18 Haziran 1941 Türk-Alman Saldırmazlık Paktı
• 22 Haziran 1941 Almanya’nın Sovyetler Birliği’ne Saldırması
• 23 Şubat 1945’te Türkiye ‘nin Almaya ve Japonya’ya savaş ilan etmesi
Tarihsel Arkaplan
• Ekonomi
• 1940 Milli Korunma Kanunu
• 1942 Varlık Vergisi
• 1944 Toprak Mahsülleri Vergisi
• 1945 Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu’
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946
Gayri Safi Milli Hasılada Sektör Payları
Tarım Sanayi Hizmet
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
10000
1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946
Sabif Fiyatlarla Gayri Safi Milli Hasıla
Gayri Safi Milli Hasıla
0
100
200
300
400
500
600
700
1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946
Tüketici ve Toptan Eşya Fiyat Endeksleri
Tüketici Fiyat Endeksleri Toptan Eşya Fiyatları Endeksi
0
50000
100000
150000
200000
250000
1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946
Dış Ticaret Verileri
İthalat İhracat
Veri
• Tez bağlamda Milli Kütüphane’nin arşivinde bulunan Akşam gazetesinin 1938 ile 1946 arasında yayınlanan sayıları taranarak tahvil ve döviz kuru verileri günlük olarak işlenerek veri seti oluşturulacaktır.
• Günlük olarak yayınlanan bu gazetede; Kuponlu ve kuponsuz tahvil fiyatları, Demiryolu Tahvili, İkramiyeli Ergani, Türk borcu I, II, III peşin, Sivas-Erzurum, Merkez Bankası, Hazine Bonosu, Milli Müdafaa, Anadolu Demiryolu gibi tahvillerin fiyatları, altın fiyatı, Sterlin, Dolar, drahmi, Leva, Peçeta, Pengö, Ley, Dinar, Kron, Ruble, Yen, Liret, İsviçre Frangı, Florin, Rayhşmark gibi döviz kurları, Merkez Bankası, Türkiye İş Bankası, Türkiye Ticaret Banaksı, Aslan Çimento, Şark Değirmenleri, İttihad Değirmenleri hisse senetleri ve altın fiyatları ile ilgili veriler mevcuttur.
Metodoloji
• Çalışmada ekonometrik ve içerik incelemesi olmak üzere iki temel analiz
yöntemi kullanılacaktır.
• Ekonometri bağlamında zaman serileri analizi ile tahvil fiyatı ve döviz kuru
verilerindeki büyük oranlı değişimlerin iç ve dış politik olaylar ile olan ilişkisi kırılma
testi ile analiz edilecek ve piyasa aktörlerinin bu olayları ne şekilde algıladıkları
değerlendirilecektir.
• İçerik analizi ile dönemin gazetelerindeki haberler değerlendirilerek, dönemin siyasi
ve ekonomik durumuna ilişkin içerik değerlendirme yapılacaktır
Döviz Kuru, Savaş Başlangıcı
5.2
5.4
5.6
5.8
6
ste
rlin
4/1/1939 6/1/1939 8/1/1939 10/1/1939Tarihler
125
130
135
140
dola
r
4/1/1939 6/1/1939 8/1/1939 10/1/1939Tarihler
28
29
30
31
isvi
çre
fra
ng
ı
4/1/1939 6/1/1939 8/1/1939 10/1/1939Tarihler
29
30
31
32
33
isve
ç ku
ronu
4/1/1939 6/1/1939 8/1/1939 10/1/1939Tarihler
Tahvil, Savaş Başlangıcı
1919
.219
.419
.619
.820
1938
%5
ikra
miy
eli
4/1/1939 6/1/1939 8/1/1939 10/1/1939Tarihler
1919
.219
.419
.619
.820
erga
ni
4/1/1939 6/1/1939 8/1/1939 10/1/1939Tarihler
Döviz Kuru ve Tahvil, Savaşın Başlangıcı
Tahvil, Pakt-Alman Rus Savaşı1
91
9.5
20
20.5
193
3 ik
ram
iye
li e
rga
ni A
B C
02/01/1941 04/01/1941 06/01/1941 08/01/1941date
Değerlendirme-Beklenti
• Bu anlamdaki temel beklentimiz, Türkiye’nin savaşa katılma ihtimalini arttıracak olan olayların, ulusal paranın değer kaybına yol açacağı, tersi durumda ise savaşın sona ermesi veya Türkiye’nin savaşa girme ihtimalini barındıran riskler ile karşılaşmama durumu ulusal paranın değer kazanacağı yönündedir.
• Ancak savaş döneminde sabit kur sistemi uygulanmış olup kur baskı altına alınmıştır. Burada sınırlı tepki verilmiş olabilir ancak 1946 yılının eylül ayında yaşanan devalüasyon bir kırılma noktası olarak ortaya çıkmaktadır.
• Benzer bir biçimde savaşa girmeme, savaşın sona ermesi ile ilgili haberler ile birlikte borçların geri ödeme ihtimalinin artması ve tahvil fiyatlarının artması, tersi durumda ise, Türkiye’nin savaşa dahil olma riski ve savaşın daha fazla coğrafi alana yayılması, savunma harcamalarının artışı ile meydana gelen bütçe açıklarının, borçların geri ödeme ihtimalini azaltması ile tahvil fiyatlarında azalış beklentimiz mevcuttur